Alqoritm anlayışı

Alqoritm – hər hansı məsələnin həlli üçün icraçını təlimatlandıran sonlu

sayda, dəqiq və aydın addımlar ardıcıllığıdır. Alqoritmin dəqiq riyazi tərifi
yoxdur.
Alqoritm termini özbək riyaziyyatçısı Əl-Xarəzminin adı ilə bağlıdır.

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin əsas xassələri

Determiniklik
(müəyyənlik)

Kütləvilik

Nəticəvilik

Diskretlik

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin təsvir üsulları

Sözlə (təbii dillə)

Alqoritmik dillə

Qrafik təsvir
(blok-sxem)

Psevdokodla

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin təsvir üsulları

 Başlanğıc və ya son bloku -

 Proses (hesab) bloku -

 Daxiletmə-xaricetmə bloku -

 Şərt (seçmə, məntiqi) bloku -

 Dövr bloku (modifikasiyalı) -

 Çapetmə bloku -

 Altalqoritm və ya altproqram bloku -

Müəllif: Kamil Abbas ©
 Alqoritmin növləri

Xətti Budaqlanan Dövri

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin növləri
Xətti alqoritm iki və daha çox ardıcıl şəkildə yerinə yetirilən əməliyyatlardan
ibarət olur. Onun tərkibində şərt (seçmə) bloku olmur.
1-ci əməliyyat

2-ci əməliyyat İki ədədin cəminin hesablanması

.
.
.

N-ci əməliyyat

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin növləri
Budaqlanan alqoritmdə müəyyən kəmiyyətlərin hər hansı bir şərti ödəyib-
ödəmədiyi yoxlanılır və ona uyğun olaraq sonrakı gedişin istiqaməti seçilir.

İki budaqdan (yəni bir şərtdən) ibarət

olan budaqlanan alqoritmə sadə,
ikidən artıq budağın (yəni bir neçə
şərtin) olduğu budaqlanan alqoritmə
isə mürəkkəb budaqlanan alqoritm
Müəllif: Kamil Abbas ©
deyilir.
 Alqoritmin növləri
Strukturuna görə budaqlanan alqoritmlər iki cür olur:
• Tam formalı
• Natamam formalı

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin növləri

Hesablamalar apararkən çox vaxt eyni əməliyyatın bir neçə dəfə aparılması
lazım gəlir. Bu halda dövri alqoritmdən istifadə etmək əlverişli olur.
Hesablama prosesinin təkrarən yerinə yetirilən hissəsinə dövr deyilir.

P S

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin növləri

Dövri strukturlar iki tip ola bilər: sadə və mürəkkəb.

Sadə struktur bir, mürəkkəb struktur isə biri digərinə daxil olan iki və daha
çox dövrdən ibarət olur.

xarici dövr

dövr daxili dövr

Sadə dövri struktur Mürəkkəb dövri struktur

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Sadə dövri struktura aid məsələ

cəminin hesablanması alqoritmində dövrlərin sayı neçədir?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Mürəkkəb dövri struktura aid məsələ

hasilində təkrarlanmaların sayı nəyə bərabərdir?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmin növləri

Məsələnin həlli zamanı dövri strukturların reallaşdırılmasına əsasən, önşərtli

və sonşərtli və modifikasiyalı (parametrli) dövri alqoritmlər mövcuddur.

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Önşərtli dövri alqoritmə aid məsələ

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Son şərtli dövri alqoritmə aid məsələ

Alqoritmin yerinə yetirilməsi nəticəsində A dəyişəni hansı qiyməti alar?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Modifikasiyalı dövri alqoritmə aid məsələ

Alqoritmin yerinə yetirilməsi nəticəsində S dəyişəni hansı qiyməti alar?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmə aid məsələlər
Aşağıdakı alqoritm yerinə yetirildikdən sonra y dəyişəni hansı qiyməti alacaq?
x:=13
y:=x+3
z:=x+y/4
y:=y+z-12

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmə aid məsələlər
y:=x-5 Alqoritminin yerinə yetirilməsi nəticəsində y dəyişəni 15
x:=y+9 qiymətini almışdır. Alqoritmin yerinə yetirilməsinə qədər
y:=x+y x dəyişəninin qiyməti neçə olmuşdur?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmə aid məsələlər
Verilmiş alqoritmin nəticəsinə görə x+y cəmini tapın.
x=50
y=35
əgər x<y onda x=x+y+1 əks halda y=x+y-1

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmə aid məsələlər
x=9 olduqda aşağıdakı alqoritm icrasından sonra y-in qiyməti nəyə bərabər
olar?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 Alqoritmə aid məsələlər
Aşağıdakı funksiyanın qiymətinin hesablanılması üçün blok-sxem qurduqda
məntiqi blokdan neçə dəfə istifadə olunmalıdır?

Müəllif: Kamil Abbas ©

 (A, B, C, n ixtiyari ədədlərdir)
Məntiqi blokdan neçə dəfə istifadə olunar?

𝐴, 𝑥<𝑛 𝐴, 𝑥<𝑛 𝐴, 𝑥=𝑛

2 məntiqi
𝑦= 𝑦= 𝑦=
&𝐵, 𝑥>𝑛 &𝐵, 𝑥=𝑛 &𝐵, 𝑥>𝑛 blok

2 məntiqi
𝐴, 𝑥<𝑛
𝑦 = 𝐵, 𝑥>𝑛 blok
&𝐶, 𝑥 = 𝑛&

1 məntiqi
𝐴, 𝑥<𝑛 𝐴, 𝑥≤𝑛
𝑦=
&𝐵, 𝑥≥𝑛
𝑦=
&𝐵, 𝑥>𝑛
blok
Müəllif: Kamil Abbas ©