KREW jest płynną tkanką organizmu, która dostarcza do wszystkich komórek organizmu tlen i

substancje odżywcze, pobiera z komórek produkty przemiany materii, w tym dwutlenek węgla,
bierze udział w zwalczaniu infekcji, reguluje temperaturę ciała.
Krew (7% masy ciała - od 4,5 do 6 litrów) składa się z: osocza (54%, w tym głównie woda, poza
tym sole mineralne, substancje odżywcze, hormony i gazy); czerwonych krwinek (erytrocyty, żyją
około 4 miesiące, jest ich 3,5-5,5 mln na cm sześcienny, w ich skład wchodzi hemoglobina –
białko, które bierze udział w transporcie tlenu); białych krwinek (leukocyty, wytwarzają
przeciwciała – białka, które pomagają zwalczać drobnoustroje chorobotwórcze, 4,5-11 tys. na cm3);
płytek krwi (trombocyty, odpowiedzialne ze krzepnięcie krwi, wytwarzają fibrynogen, 150-450
tys. na cm3).
Człowiek może mieć jedną z czterech grup krwi: A, B, AB, 0. Decydują o tym antygeny, które
znajdują się na powierzchni erytrocytów (antygen A, antygen B). Grupa 0 oznacza brak zarówno
antygenu A jak i antygenu B. Symbol Rh przy grupie krwi oznacza obecność (+) bądź nieobecność
(-) antygenu D we krwi.
Konflikt serologiczny: zjawisko, które może wystąpić, gdy ciężarna matka ma grupę krwi Rh(-) a
dziecko w łożysku Rh(+). Gdy krew dziecka zmiesza się z krwią matki, na przykład przy
powikłaniach porodowych, krew matki zacznie wytwarzać przeciwciała przeciwko antygenowi D
(który obecny jest we krwi dziecka). Jeśli przy kolejnej ciąży dziecko również ma we krwi antygen
D to przenikająca przez łożysko krew matki zagraża płodowi, gdyż zawarte w niej przeciwciała
przeciw antygenowi D powodują sklejanie się krwinek we krwi płodu.
Krwioobieg mały (płucny): prawa komora serca -> tętnice płucne -> żyły płucne -> lewy
przedsionek serca. Krew bogata w tlen wraca do lewego przedsionka serca.
Krwioobieg duży (ustrojowy): lewa komora serca -> aorta -> tętnice -> żyły -> żyły główne ->
prawy przedsionek serca. Natleniona krew wypływa z lewej komory i jest rozprowadzana do każdej
komórki.
Tętnice (w tym tętnice główne - aorty) – odprowadzają krew z serca, mają grube ściany,
zbudowane z trzech warstw, gruba warstwa mięśni gładkich, brak zastawek. Krew w nich płynie
szybko przy wysokim ciśnieniu. Żyły (w tym żyły główne) – doprowadzają krew do serca, mają
cieńsze ściany, zbudowane z trzech warstw, cienka warstwa mięśni gładkich, zastawki
(mechanizmy zapobiegające cofaniu się krwi przy niskim ciśnieniu). Krew płynie w nich wolno
przy niskim ciśnieniu. Naczynia włosowate – dzięki nim krew przedostaje się z tętnic do żył,
doprowadzają krew do każdej komórki, mają cienkie ściany zbudowane z śródbłonka, brak ściany
mięśni gładkich, brak zastawek. Dzięki ich cienki ścianom możliwa jest wymiana komórkowa
substancji odżywczych, tlenu. Krew płynie w nich bardzo wolno przy niskim ciśnieniu.
SERCE zbudowane jest z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca. Tworzą je dwie
komory i dwa przedsionki. Naczynia wieńcowe oplatają serce i zaopatrzające je w we wszystkie
niezbędne substancje. Serce przepompowuje krew. W ciągu 60 sekund około 6 litrów krwi.
Cykl pracy serca: skurcz przedsionków (krew tłoczona jest do komór) -> skurcz komór (krew
tłoczona jest do tętnic) -> faza spoczynku (krew stopniowo wypełnia przedsionki).
Siła, z jaką krew naciska na ściany tętnic to ciśnienie krwi (prawidłowa wartość u zdrowego
dorosłego człowieka to 120/80 mm Hg). Rytm skurczów serca to tętno, inaczej puls (prawidłowa
wartość u zdrowego dorosłego człowieka to 60-80 uderzeń w ciągu 60 sekund). Ciśnienie i tętno
mogą ulec zwiększeniu w sytuacji stresu i silnych emocji, np. strachu, a także w chorobie i na
skutek leków, kawy, alkoholu i innych substancji pobudzających.
Poważne i najczęstsze choroby układu krążenia to miażdżyca (blaszki miażdżycowe odkładają się
w naczyniach krwionośnych zamykając ich światło i utrudniając przepływ krwi), nadciśnienie
tętnicze (stale utrzymujące się podwyższone ciśnienie krwi), zawał serca (obumarcie fragmentu
mięśnia sercowego spowodowane niedokrwieniem), choroba wieńcowa (miażdżyca naczyń
wieńcowych).
Przyczyny chorób układu krążenia: palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, nadwaga i otyłość,
cukrzyca, brak aktywności fizycznej.
Czynniki chroniące układ krążenia: zbilansowana, prawidłowa dieta oparta o warzywa i owoce oraz
pełnoziarniste produkty i ryby, spożywanie olejów roślinnych i orzechów, wystrzeganie się otyłości,
codzienna aktywność fizyczna, niepalenie papierosów.
Powolne wypływanie krwi z naczyń włosowatych to krwawienie (jeśli pod skórą, to tworzy się
siniak). Szybki wypływ krwi z rany to krwotok (tętniczy - krew ma jasnoczerwoną barwę, bo jest
mocno natleniona lub żylny - krew ma ciemnoczerwoną barwę, bo zawiera małą ilość tlenu).
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku tętniczego założenie opatrunku uciskowego
i wezwanie pomocy. Krwotok do wewnątrz ciała to krwotok wewnętrzny.
Układ limfatyczny (chłonny) to sieć naczyń limfatycznych (cienkie ściany, liczne zastawki),
którymi limfa (chłonka) rozprzestrzenia się po organizmie. Składa się z drobnych włosowatych
naczyń limfatycznych i większych przewodów, węzłów chłonnych (rozmnażanie limfocytów,
oczyszczanie chłonki z substancji szkodliwych), śledziony (niszczy drobnoustroje
chorobotwórcze), grasicy (dojrzewanie limfocytów) i migdałków (usuwają drobnoustroje
chorobotwórcze z powietrza i jedzenia).
Limfa (chłonka) powstaje w wyniku przesączania się osocza krwi do przestrzeni
międzykomórkowej, stamtąd wpływa do włosowatych naczyń limfatycznych i musi przypłynąć
przez co najmniej jeden węzeł chłonny zanim trafi do żył. Ruch limfy powodują skurcze mięśni
sąsiadujących z naczyniami limfatycznymi.
ODPORNOŚĆ to zdolność organizmu do obrony przed szkodliwymi cząsteczkami, bakteriami,
wirusami, truciznami. Dzielimy ją na nieswoistą (działają mechanizmy, które niszczą szkodliwe
cząsteczki bez względu na ich typ) oraz swoistą (poprzez wytworzenie specyficznych przeciwciał
zwalczany jest konkretny typ drobnoustrojów i substancji szkodliwych).
Odporność swoista może być czynna (kiedy organizm sam wytwarza przeciwciała w wyniku
kontaktu z antygenem: może być naturalna lub sztuczna – w wyniku szczepionek) oraz bierna
(nabyta w wyniku otrzymania przeciwciał np. od innego osobnika: może być naturalna – dziecko od
matki, lub sztuczna – w wyniku podania surowicy z gotowymi przeciwciałami do krwi).
Komórki reakcji odpornościowych to makrofagi (duże białe krwinki, które wchłaniają i trawią
bakterie i wirusy), limfocyty T (niszczą komórki nowotworowe i inne chore komórki, rozpoznają
obce antygeny, przekazują informację o zagrożeniu, zapamiętują wrogi antygen i są w stanie
mobilizować układ odpornościowy szybciej w razi ponownego kontaktu), limfocyty B (wytwarzają
specyficzne przeciwciała i podobnie jak limfocyty T zapamiętują wrogi antygen).
Szczepionka zawiera martwe lub uszkodzone drobnoustroje, przeciw którym wytwarzają się w
organizmie przeciwciała i organizm jest zdolny do obrony w przypadku narażenia.
Surowica to osocze pozbawione fibrynogenu, za to zawierające gotowe przeciwciała zwalczające
konkretną substancję szkodliwą lub niebezpieczną.
Przeszczep rodzinny to najskuteczniejsza metoda przeszczepiania narządów. Między dawcą a
biorcą musi wystąpić zgodność tkankowa, a na to większa jest szansa u osób spokrewnionych.
Czasami, mimo to, organizm biorcy odrzuca przeszczepiony narząd, ponieważ jego układ
odpornościowy rozpoznaje komórki dawcy, jako obce i chce go zwalczać.
Wirus HIV niszczy limfocyty T i prowadzi do powolnego zniszczenia układu odpornościowego
człowieka i do choroby AIDS, która polega na całkowitym upośledzeniu odporności organizmu.
Wtedy najmniejsza infekcja jest dla chorego na AIDS niezwykle groźna. Nadal nie znaleziono
sposobu na wyeliminowanie wirusa HIV z organizmu, ale można dzisiaj skutecznie
powstrzymywać rozwój choroby poprzez stosowanie leków antyretrowirusowych.