Superplasticity is the ability of certain materials to exhibit extensive plastic deformation

at an elevated temperature prior to failure without necking. A large number of materials

exhibit superplastic behavior but only select few, such as aluminum, titanium, nickel,
and ferrous alloys, have found commercial applications. These heavily rolled materials
with fine grain size (typically less than 10-20 μm) are deformed within a controlled strain
rate (usually 10−5 to 10−1 sec−1) at temperatures greater than 50% of the material’s
melting point to produce a tenfold increase in elongation (200% or higher) compared
to the conventional cold forming process.  Titanium alloys such as Ti 6Al 4V and some
stainless steels are heated to around 900 °C, whereas aluminum alloys (e.g., AA5083)
are heated to between 450–520 °C to promote superplasticity. During superplastic
deformation, a gas pressure in the range of 0.1 to 2.1 MPa is applied to the superplastic
sheet, causing the material to stretch and thin uniformly across the entire part. As a
result, the metal does not experience necking or local thinning, which often leads to
tensile fracture. Inert gases such as argon or nitrogen are used in the superplastic
forming (SPF) process because they do not react chemically with the sheet metal.

Superplastičnost je sposobnost određenih materijala da pokažu veliku plastičnu

deformaciju na povišenoj temperaturi prije kvara bez grla. Velik broj materijala pokazuje
superplastično ponašanje, ali samo je nekoliko odabranih, poput aluminija, titana, nikla i
željeznih legura, pronašlo komercijalnu primjenu. Ovi teško valjani materijali s finom
veličinom zrna (obično manje od 10-20 μm) deformiraju se unutar kontrolirane brzine
deformacije (obično 10-5 do 10-1 sec-1) na temperaturama većim od 50% tališta
materijala kako bi se proizveo deseterostruko povećanje istezanja (200% ili više) u
usporedbi s konvencionalnim postupkom hladnog oblikovanja. Legure titana kao što je
Ti 6Al 4V i neki nehrđajući čelici zagrijavaju se na oko 900 °C, dok se legure aluminija
(npr. AA5083) zagrijavaju na između 450-520 °C kako bi se potaknula superplastičnost.
Tijekom superplastične deformacije, tlak plina u rasponu od 0,1 do 2,1 MPa primjenjuje
se na superplastičnu ploču, uzrokujući da se materijal rasteže i stanji ravnomjerno po
cijelom dijelu. Kao rezultat toga, metal ne doživljava grlo ili lokalno stanjenje, što često
dovodi do vlačnog loma. Inertni plinovi poput argona ili dušika koriste se u procesu
superplastičnog oblikovanja (SPF) jer ne reagiraju kemijski s limom.

SPF is ideally an isothermal process, meaning the tools, blank, and forming
gases are all kept at a uniform temperature. The heated blank is loaded onto the
tools, which are kept at an elevated temperature, and the forming takes place
when the pressurized hot gas is blown inside the cavity, molding the blank into
the formed part without springback or residual stress. The aerospace industry
has used superplastic forming of aluminum and titanium to form specialty
products for more than 25 years. Moreover, this technology has also proved to
be efficient in the manufacturing of railway and bus components. However,
because of the slow cycle times (in the range of 30 minutes per part produced),
SPF has remained a niche process, especially for the automotive industry which
is accustomed to faster forming processes that produce parts in seconds.
Nevertheless, carmakers are still interested in SPF technology because of its
economic advantage when producing small to medium complex panels that
would otherwise require expensive tooling and materials (low formability) with
conventional forming processes.

SPF je idealno izotermni proces, što znači da se alati, prazni i gasovi za formiranje održavaju na
ujednačenoj temperaturi. Zagrijani zalogaj se ubacuje na alate koji se održavaju na povišenoj
temperaturi, a oblikovanje se odvija kada se vrući plin pod tlakom upuhuje unutar šupljine,
oblikujući zatvor u oblikovani dio bez povratnog povratnog opterećenja ili zaostalog naprezanja.
Vazdušna industrija koristi superplastično oblikovanje aluminijuma i titanijuma za formiranje
specijalnih proizvoda više od 25 godina. Štaviše, ova tehnologija se takođe pokazala efikasnom
u proizvodnji željezničkih i autobuskih komponenti. Međutim, zbog sporog vremena ciklusa (u
rasponu od 30 minuta po proizvedenom dijelu), SPF je ostao nišan proces, posebno za
automobilsku industriju koja je navikla na brže procese formiranja koji proizvode dijelove u
sekundi. Ipak, proizvođači automobila su i dalje zainteresirani za SPF tehnologiju zbog njene
ekonomske prednosti kada proizvode male i srednje složene panele koji bi inače zahtijevali
skupe alate i materijale (niska sposobnost oblikovanja) uz konvencionalne procese oblikovanja.