CENTAR ZA STRUČNO OBRAZOVANJE

PROGRAM OBRAZOVANJA
ZA OSPOSOBLJAVANJE ZA ZANIMANJE
POMOĆNIK/CA AUTOMEHANIČARA/KE

Program je usvojen na LVII sjednici Savjeta za obrazovanje odraslih 21.10.2008.

1
1. Naziv programa obrazovanja:
Program obrazovanja za Pomoćnika/ca automehaničara/ke

2. Utemeljenost programa:
Program obrazovanja za pomoćnika/cu automehaničara/ke bazira se na standardu
zanimanja Pomoćnik/ica automehaničara/ke koji je usvojen na LXX sjednici Savjeta
za stručno obrazovanje 15.05.2008.godine.
Program obrazovanja radi se na zahtjev Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, za
doobuku ili obuku nezaposlenih lica.

3. Ciljevi programa obrazovanja:

3.1. Opšti zadaci:

osposobljavanje polaznika/ica za kvalitetno i uspješno obavljanje poslova
pomoćnika/ice automehaničara/ke.

3.2.Posebni zadaci:
-razvijanje pravilnog odnosa prema poslu
-razvijanje pravilnog odnosa prema procesu sticanju novih znanja
-razvijanje pravilnog odnosa prema novim saznanjima nauke i tehnike
-osposobljavanje polaznika za poslovno komuniciranje sa saradnicima i
korisnicima usluga
-razvijanje pravilnog odnosa prema mašinama, alatima i opremi
-razvijanje svijesti o važnosti održavanja optimalnih uslova
rada i radne sredine
-razvijanje odgovornog odnosa prema vlastitom zdravlju i obavezno korišćenje
zaštitnih sredstava pri radu
-razvijanje svijesti o važnosti čuvanja i zaštiti životne sredine

4. Trajanje programa obrazovanja:

250 časova. Nakon završenog programa polaznik se upućuje na praksu u trajanju
od 3 mjeseca kod poslodasvca na rad pod nadzorom radi osposobljavanja za
samostalno obavljanje poslova pomoćnika automehaničara.

5. Lični profil polaznika

Osnovni obrazovni zahtjevi:

• Završen VI razred osmogodišnje osnovne škole
• Završen VII razred devetogodišnje osnovne škole

Poželjni obrazovni zahtjevi:

- završena osnovna škola

Poželjni obrazovni zahtjevi:

- završen II stepen mašinske škole – vozač
- završen III stepen mašinske ili elektro tehničke struke

2
Poželjno iskustvo: rad u autoelektričarskoj radionici

Osnovne osobine koje polaznik/ica treba da posjeduje:

- psiho-fizički sposoban

Poželjne osobine koje polaznik/ica treba da posjeduje:

- osjećaj za prostor
- dobar i oštar vid
- osjećaj dodira
- vještina rukovanja alatom i priborom
- sposobnost analiziranja
- sposobnost dobrog zapažanja

6. Identifikacija prioritetnih oblasti programa obrazovanja:

Polaznik/ica mora da zna:

- planira, priprema, izvodi rad i vrši provjeru kvaliteta obavljenog posla,

- racionalno koristi sredstva rada, energiju, materjal i vrijeme,
- posjeduje znanja za čitanje tehničkih crteža i tehnološke dokumentacije,
- posjeduje osnovnu informatičku pismenost,
- ugrađuje, održava i popravlja uz pomoć majstora mehaničke sisteme, uređaje i
njihove sklopove,
- ugrađuje, održava i popravlja uz pomoć majstora pneumatske i hidraulične
sisteme, uređaje i njihove sklopove,
- održava i popravlja točkove,
- oprema motorno vozilo sa dodatnom opremom i priborom,
- ispunjava uz pomoć majstora potrebnu radnu dokumentaciju i dokumenta o
evidenciji stanja alata, instrumenata i uređaja
- primenjuje pri radu standarde kvaliteta,
- komunicira sa strankama na maternjem i stranom jeziku
- primjenjuje propise zaštite na radu i zaštite okoline.

Polaznik/ica treba da zna:

- da priprema izvještaje o radu i drugu dokumentaciju

- zna osnovnu primjenu alata, pribora i uredjaja za odrzavanje motornih vozila
- da izvrši izbor nabavke osnovnih pomoćnih materijala, alata i pribora
- da uz pomoć majstora koristi savremena dijagnostička sredstva i alate
- da koristi tehnička upustva proizvođača
- da uz pomoć majstora koristi tehničko-tehnološku dokumentaciju za opravku
motornih vozila
- poznaje tehničku dokumentaciju i stručnu terminologiju
- poznaje osnove poslovnog komuniciranja
- da zna princip rada motora i sistema motornog vozila
- da zna koristiti dijagnostička sredstva za kontrolu motora i sistema motornog
vozila
- da uz pomoć majstora koristi upustva, propise i normative održavanja motornih
vozila
3
- uslove skladištenja materijala, alata, pribora i gotovih proizvoda
- principe estetike i da ih poštuje

Poželjno je da polaznik/ica :
- savremene tokove održavanja motora i sistema vozila

7. Predmetna oblast programa obrazovanja:

Tehnologija obrazovnog profila

8. Broj časova za realizaciju djelova predmetne oblasti programa obrazovanja:

Naziv djelova predmetne oblasti Teorija Praksa Ukupno

1 Mjerenje i kontrolisanje 4 4 8
2 Automehaničaraski alat I pribor 2 4 6
3 Kanali I dizalice 2 2
4 Maziva I uređaji za podmazivanje 2 2 4
motornih vozila.
5 Pogonska goriva motornih vozila. 2 2
6 Oprema i uređaji za pranje vozila. 1 2 3
7 Vulkaniziranje I balansiranje 3 2 5
pneumatika
8 Organizacija I način tehničkog 1 1 2
održavanja motornog vozila
9 Postavlja osnovne dijagnoze o stanju 3 9 12
vozila
10 Pogonski motor 9 8 17
11 Sistem za napajanje i ubrizgavanje 8 6 14
goriva kod OTO motora
12 Sistem za napajanje DIZEL motora 5 6 11
gorivom
13 Sistem za paljenje radne smjese 4 6 10
14 Sistem za podmazivanje motora 3 4 7
15 Sistem za hlađenje motora 3 4 7
16 Glavna spojnica 4 8 12
17 Mjenjački prenosnik, 5 14 19
pogonski most
18 Zglobni prenosnici 4 5 9
19 Glavni prenosnik 2 3 5
20 Diferencijalni prenosnik 13 8 21
21 Polu vratila 1 2 3
22 Sistem za oslanjanje 3 5 8
23 Uređaj za upravljanje 7 9 16
24 Sistem za kočenje 4 10 14
25 Pneumatici 2 9 11
26 Električni uređaji na vozilu 4 6 10
27 Administrativni poslovi 1 1 2
4
28 Osigurava kvalitet svog rada 1 1 2
28 Redovno održava radna sredstva 1 1 2
29 Sporazumijeva se sa saradnicima i 1 1 2
strankama, uz kooperativan odnos
30 Izvodi radove tako da ne ugrožava 1 1 2
sebe i saradnike na radnom mjestu
31 Štiti okolinu od negativnih uticaja 1 1 2
materijala i radnih sredstava

Ukupno: 250 časova

9. Sadržaji programa obrazovanja:

Teorija/ Demonstracija
Sadržaji programa obrazovanja Demonstracij i praksa
a
1 Mjerenje i kontrolisanje
- Upoznaje se sa mjerilima dužinskih mjera: toleranciskih
mjerila, šablona, pomičnih mjerila, mikrometra,
komparatora, idr. Teorija i
- izvodi postupak mjerenja sa : toleranciskih mjerila, demonstracija Praktični rad
šablona, pomičnih mjerila, mikrometra, komparatora,
idr.
2 Automehaničaraski alat I pribor
- Upoznaje se sa namjenom, djelovanjem, načinom
primjene I nabraja automehaničaraski alatiI pribor
(ručni,univerzalni,specijalni) mjernim alatom,
dinamometrijskim ključem, izvlakačem, mjeračem
pritiska u cilindre, I dr.
- praktično koristi automehaničarski alat i pribor : Teorija i Praktični rad
(ručni,univerzalni,specijalni) mjernim alatom, demonstracija
dinamometrijskim ključem, izvlakačem, mjeračem
pritiska u cilindre, I dr.
3 Kanali I dizalice
- Upoznaje se i nabraja vrste kanala (neprolazni i
prolazni,uski I široki,međuosni i bočni,sa izdizanjem
točkova ili mosta, specijalni) Teorija i
- dizalice(mehaničke,hidraulične i vazdušno-hidraulične). demonstracija

4 Maziva I uređaji za podmazivanje motornih vozila.

- Upoznaje se, opisuje karakteristike i nabraja vrste Teorija i
(tečna, polutečna, čvrsta, gasovita) maziva i uređaje demonstracija
(mjerni sudovi, pumpe, prese, špricevi, i dr.) za
podmazivanje motornih vozila.
- izvođi postupk podmazivanja Praktični rad
5 Pogonska goriva motornih vozila.

5
 - Upoznaje se, opisuje karakteristike i nabraja vrste Teorija i
goriva (goriva za OTO i DIZEL motore) demonstracija
6 Oprema i uređaji za pranje vozila.
- Upoznaje se i nabraja uređaje (brizgaljke, četke) za Teorija i
pranje motornog vozila. demonstracija
- Izvodi postupak pranja vozila Praktični rad
7 Vulkaniziranje I balansiranje pneumatika
Upoznaje se I nabraja vrste uređaja za vulkaniziranje I Teorija i
nabraja djelove pneumatika I natplatka koji se koriste demonstracija
na motorna vozila.
Upoznaje se I nabraja vrste uređaja za uravnoteženje
točka
Izvodi postupak balansiranja Praktični rad
8 Organizacija I način tehničkog održavanja motornog
vozila
Upoznaje se sa načinom organizovanja tehničkog Teorija i Praktični rad
održavanja motornog vozila. demonstracija
9 Postavlja osnovne dijagnoze o stanju vozila

- Upoznaje se sa dijagnostičkom opremom: Teorija i

osciloskop,tester,čitač kodova kvarova, i dr. demonstracija
- kontroliše uz pomoć majstora fukcionisanje pojedinih
sistema na vozilu, poštujući tehnička i radna uputstva i
propise proizvođača Praktični rad
- bira i upotrebljava uz pomoć majstora mjerne i
kontrolne instrumente i alate, koji su potrebni za
određivanje stanja elemenata sistema ili ukupnog Praktični rad
sistema
- izvodi postupak rada uz pomoć majstora sa
automehaničarskim alatom i priborom Praktični rad
10 Pogonski motor
-upoznaje se sa principom rada motora i navodi Teorija i
nepokretne djelove motora(cilindrična glava motora, demonstracija
cilindrični blok motora, koritao motora)
-upoznaje se sa principom rada i navodi pokretne Teorija i
djelove motora(klip,klipni rstenovi,osovinica demonstracija
klipa,klipnjača, koljenasto vratilo,zamajac motora
- upoznaje se sa principom rada razvodnog Teorija i
mehanizma((bregasto vratilo, ventilski sklop, klackalica demonstracija
sa osovinicama,podizač, šipka podizača ventila).
-izvodi uz pomoć majstora redovne poslove održavanja
kod pogonskih motora Praktični rad
- sprovodi postupak rada montaže i demontaže
pojedinih dijelova i sklopova motora Praktični rad
11 y Sistem za napajanje OTO motora gorivo

6
 - upoznaje se sa principom rada i navodi djelove sistema Teorija i
za napajanje motora gorivom membranska demonstracija
pumpa,rasplnjač,prečistač, kontrolnik nivoa goriva,
rezervoar,I dr.)
- upoznaje se sa principom rada i navodi djelove sistema Teorija i
za napajanje oto-motora ubrizgavanjem goriva(K/KE/L- demonstracija
džetronik (pumpa za gorivo, akumulator pritiska,
regulator smješe, regulator pritiska,prečistač vazduha,
brizgaljka, davač pritiska, prečistač
goriva,potenciometar, rezervoar,elektronski upravljački
uređaj,I dr.)
- upoznaje postupak rada za montažu i demontažu Teorija i
pojedinih dijelova sistema za napajanje motora gorivom demonstracija
- izvodi uz pomoć majstora redovni postupak održavanja Praktični rad
propisan servisom
- izvodi postupak montaže i demontaže određenih
djelova sistema
12 y Sistem za napajanje DIZEL motora gorivom
-upoznaje se sa principom rada i navodi djelove sistema Teorija i
za napajanje DIZEL-motora gorivom (rezervoar, pumpa demonstracija
niskog pritiska,pumpa visokog pritiska,grubi I fini
prečistač,brizgaljka, kontrolnik nivoa goriva,cjevovoda
niskog I visokog pritiska I dr). Praktični rad
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i Teorija i
demontažu sistema za napajanje motora gorivom demonstracija
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak
održavanja (propisan servisom)
13
SISTEM ZA PALJENJE RADNE SMJEŠE
- upoznaje se sa principom rada i navodi djelove Teorija i
bateriskog sistema za paljenje radne smješe demonstracija
(akumulator, indukcioni kalem,razvodnik paljenja, kapu
razvodnika,prekidač paljenja, kondenzator, razvodnu
ruku, platinske kontakte,visokonaponske provodnike,
svjećice I dr.
- upoznaje se sa principom rada i navodi djelove Teorija i
beskontaktnog tranzistorskog sistema za paljenje radne demonstracija Praktični rad
smješe
- upoznaje tehnološki postupak rada za montažu i Teorija i
demontažu sistema za paljenje radne smješe demonstracija Praktični rad
- izvodi uz pomoć majstora redovni postupak održavanja
(propisan servisom)
- demontira i montira određene djelove sistema
14 Sistem za podmazivanje motora

7
 - upoznaje se sa principom rada i navodi djelove sistema Teorija i
za podmazivanje motora (uljne pumpe, grubi i fini demonstracija Praktični rad
prečistač, regulacioni ventil, manometr, hladnjaka za
ulje I dr).
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema za podmazivanje motora Teorija i
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak demonstracija Praktični rad
održavanja (propisan servisom)
- demontira i montira određene djelove sistema
15 Sistem za hlađenje motora
- upoznaje se sa principom rada i navodi djelove sistema Teorija i
za hlađenje motora (vodeno I vazdušno) demonstracija Praktični rad
(vodena pumpa, hladnjak, termostat, pokazivač
temperature vode u sistemu, termo- elemente u
sistemu, gumene cjevovode,ekspanzionu posudu, i dr)
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema za hlađenje motora Teorija i
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak demonstracija Praktični rad
održavanja (propisan servisom)
- demontira i montira određene djelove sistema
16 GLAVNA SPOJNICA
- upoznaje se sa vrstama glavnih spojnica Teorija i
(diskosne, polucentrifugalne, centrifugalne, demonstracija
hidrostatičke,elektromagnetne i kombinovane spojnica)
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
dijelove frikcione (jednolamelaste)glavne spojnice
(lamelu,potisni disk,poklopac spojnice, potisni ležaj, Teorija i
komandni mehanizam, spojničko vratilo, radni demonstracija
cilindar,glavni cilindar, i dr.)

- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne

dijelove hidrodinamičke glavne spojnice (kućište,
komandni mehanizam,pumpno i turbinsko kolo , Teorija i
ležajeve,uljne zaptivke, vratila i dr.) demonstracija

- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i

demontažu elemenata i sistema glavne spojnice
- izvodi(uz pomoć majstora) redovni postupak Teorija i Praktični rad
održavanja (propisan servisom) demonstracija
- (uz pomoć majstora) izvodi postupak rada montaže i Praktični rad
demontaže elemenata i sistema glavne spojnice
17 Mjenjački prenosnik,

8
 - upoznaje se sa vrstama glavnih mjenjačkih prenosnika Teorija i
I navodi podjele (mehanički, hidrodinamički, demonstracija
hidrostatički,električni I kombinovani)
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
dijelove glavnog mehaničkog mjenjačkog prenosnika Teorija i
(sa pomerljivim i nepomerljivim zupcanicima,(kuciste demonstracija
mjenjaca,pomocnim I glavnim vratilom,
zupčanicima,djelovima sihro spojnice,komandnim
mehanizmom, ležajeve,uljne zaptivke, I dr,)
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
dijelove glavnog hidrodinamičkog mjenjačkog
prenosnika (kućište mjenjaca, pumpno kolo, turbinsko Teorija i
kolo,reaktorsko kolo, ležajeve, uljne zaptivke, vratila, I demonstracija
dr.)
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema mjenjačkog prenosnika
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak
održavanja (propisan servisom Teorija i Praktični rad
- (uz pomoć majstora) izvodi postupak rada montaže i demonstracija
demontaže elemenata i sistema
18 zglobni prenosnici
- Navodi vrste I primjenu zglobnih prenosnika (elastične Teorija i
I šarnirne) demonstracija

- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne

djelove asihronih zglobnih prenosnika (ležaji, prsten, Teorija i
krst kardana, viljuška sa prirubnicom, mazalica, viljuška demonstracija
sa kardanskim vratilom)
- upoznaje se sa principom rada i nabraja sastavne
djelove (sihronih)zglobnih prenosnika (viljuške, kuglice,
vijak) Teorija i
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i demonstracija
demontažu elemenata i sistema zglobnih prenosnika
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak Praktični rad
održavanja (propisan servisom Teorija i
- (uz pomoć majstora) izvodi postupak rada montaže i demonstracija Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
19 Glavni prenosnik
-upoznaje se sa principom rada i nabraja sastavne Teorija i
dijelove glavnog prenosnika (zupčanici,ležaji) demonstracija
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema glavnog prenosnika Teorija i
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak demonstracija Praktični rad
održavanja (propisan servisom
- izvodi postupak rada (uz pomoć majstora) montaže i Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
20 Diferencijalni prenosnik

9
 upoznaje se sa principom rada i nabraja sastavne Teorija i
dijelove diferencijalnog prenosnika demonstracija
(kuciste, planetarni zupčanik,bočnih zupčanika,
osovinice, ležajeva).
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema diferencijalnog Teorija i
prenosnika demonstracija
- izvodi(uz pomoć majstora) redovni postupak Praktični rad
održavanja (propisan servisom
- izvodi postupak rada (uz pomoć majstora) montaže i Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
21 Poluvratila
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne Teorija i
dijelove poluvratila demonstracija
- vrši demontažui, kontrolu I montažu poluvratila. Praktični rad
22 Sistem za oslanjanje
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne Teorija i
dijelove sistema za oslanjanje.(sistem sa zavisnim i demonstracija
nezavisnim oslanjanjem). (greda, elastični oslonac,
prigušivač)
- upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
dijelove sistema pneumatskog elastičnog sistema Teorija i
oslanjanja (kompresor,prečistač,regulator, polužni demonstracija
sistem,gumeni elastični oslonac(vazdušni
jastuk),rezervoar,regulator pritiska,prečistač
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema za oslanjanje
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak Teorija i Praktični rad
održavanja (propisan servisom demonstracija
- izvodi postupak rada (uz pomoć majstora) montaže i Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
23 Uređaj za upravljanje

10
 - Upoznaje I nabraja vrste sistema za upravljanje Teorija i
(mehanički, mehanički sa pojačivačem I hidraulični) demonstracija
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
djelove (volan,puž,pužni točak, spona, rukavac, Teorija i
osovinica rukavca)uređaja za upravljanje sa pužem. demonstracija
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
djelove (volan, zupčanik, zupčasta letva, spona, Teorija i
rukavac,osovinica rukavca)uređaja za upravljanje sa demonstracija
zupčastom letvom.
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
djelove ( pumpa, povratni ventil, akumulator, Teorija i
razvodnik,volan, hidraulični cilindar, poluge, rezervoar demonstracija
spona, rukavac,osovinica rukavca)uređaja za
upravljanje sa hidrauličnim pojačivačem. Teorija i
- Upoznaje se sa uglovima podešavanja upravljačkih demonstracija
točkova
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i Teorija i
demontažu elemenata i sistema za upravljanje vozilom demonstracija
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak
održavanja (propisan servisom Teorija i Praktični rad
- izvodi postupak rada (uz pomoć majstora) montaže i demonstracija
demontaže elemenata i sistema Praktični rad

24 Sistem za kočenje
- Upoznaje se I nabraja vrste sistema za kočenje Teorija i
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne demonstracija
djelove(frikcione obloge,radni cilindar,glavni cilčindar,
rezervoar, poluge, gumice, ventile, opruge, čelična Teorija i
užad,doboš,disk)sistema za kočnice. demonstracija
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja sastavne
djelove ABS- kočnica.
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i Teorija i
demontažu elemenata i sistema za kočenje vozilom demonstracija
- izvodi (uz pomoć majstora) redovni postupak Praktični rad
održavanja (propisan servisom Teorija i
- izvodi postupak rada(uz pomoć majstora) montaže i demonstracija Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
25 Pneumatici
- Upoznaje zadatak,djelove, vrste pneumatika i oznake Teorija i
na pneumatiku. demonstracija
- Vrši čišćenje,kontrolu I pripremu mašina I uređaja za Praktični rad
vulkaniziranje.
- Vrši demontiranje kontrolu, zamjenu I montažu Praktični rad
natplatka I pneumatika.
- Vrši čišćenje,kontrolu I pripremu mašina I uređaja za Praktični rad
uravnoteženje točka.
- Vrši uravnoteženje točka na uređaju za Praktični rad
uravnoteženje(balansiranje) točka
- izvodi postupak rada montaže i demontaže elemenata Praktični rad
i sistema

11
26 Električni uređaji na vozilu

- Upoznaje se I nabraja električne uređaje na vozilu Teorija i

- Upoznaje se sa principom rada I nabraja djelove demonstracija
(kućište,rotora,statora,kolektora,četkica,ležaj,vratila,is Teorija i
pravljač(dioda),namotaja)generatora. demonstracija
- Upoznaje se sa principom rada I nabraja djelove
(kućište,rotora,statora,kolektora,četkica,ležaj,vratila,zu
pčanik,spojnica(bendiks),dvokraka poluga, viljuška, Teorija i
elektromagnet,polova strujnog toka) elektropokretača. demonstracija
- upoznaje tehnologiju postupaka rada za montažu i
demontažu elemenata i sistema električnih uređaja na
vozilo
- izvodi(uz pomoć majstora) redovni postupak Teorija i Praktični rad
održavanja (propisan servisom demonstracija
- izvodi postupak rada (uz pomoć majstora) montaže i Praktični rad
demontaže elemenata i sistema
27 Administrativni poslovi
upoznaje radnu dokumentaciju Teorija
ispunjava radnu dokumentaciju Praktični rad

10.Znanja i vještine koja se očekuju od polaznika na kraju programa obrazovanja :

- Rukovanje priborom za mjerenje i kontrolu

- Rukovanje sa ručnim, univerzalnim i speciojalnim alatom i priborom za opravku
motornih vozila
- Rukovanje uz pomoć majstora savremenim uređajima za dijagnostiku
- Uz pomoć majstora demontaža, kontrola, zamjena i ugradnja djelova motora i dr.
sistema motornih vozila
- Uz pomoć majstora upotrebljava tehničo-tehnološke dokumentacije opravke uređaja
- Uz pomoć majstora vodi tehničku dokumentaciju
- Održavanje sredstava rada
- Poštovanje i kontrola kvaliteta rada
- Izvođenje rada na siguran način uz korišćenje zaštitnih sredstava i očuvanje životne
sredine

11. Audio i vizuelna sredstava i oprema

U toku realizacije programa obrazovanaj poželjno je koristiti audio i vizuelna
sredstva i opremu.

12
12. Katalozi znanja za predmetnu oblast: Tehnologija obrazovnog profila
ZNANJA
Postupke mjerenja i kontrole
-Postupke mjerenja (uz korišćenje)
pomičnih mjerila, korišćenje
toleranciskih mjerila, šablona,
mikrometra, komparatora, idr.
Postupke rada sa
automehaničaraskim alatom I priborom
.ručnim,univerzalnim,specijalnim
alatom, dinamometrijskim ključem,
izvlakačem, mjeračem pritiska u cilindre,
I drugim uredjajima za dijagnostiku kvara
motora I sistema
Vrste, postupak upotrebe i održavanje
kanala I dizalica
(neprolazni I prolazni,uski I
široki,međuosni I bočni,sa izdizanjem
točkova ili mosta,specijalni) I dizalice
(mehaničke,hidraulične I vazdušno-
hidraulične
Poznaje maziva I uređaji za
podmazivanje motornih vozila.
(tečna,polutečna,čvrsta,gasovita)maziva
I uređaje (mjerni sudovi,pumpe,
prese,špricevi, I dr.) za podmazivanje
motornih vozila.
Poznaje karakteristike I vrste pogonskih
goriva koja se koriste za motorna
vozila.
Poznaje uređaje za pranje
motornog vozila.
uređaje za pranje (brizgaljke, četke )
Poznaje uređaje za vulkaniziranje
I balansiranje točkova
motornog vozila.
VJEŠTINE
y da mjeri pomoću pomičnih mjerila,
y toleranciskih mjerila, šablona, mikrometra,
y komparatora, idr.
-da radi sa automehaničaraskim alatom I
priborom.ručni,univerzalni,specijalnim
alatom,
dinamometrijskim ključem, izvlakačem,
mjeračem pritiska u cilindre,
I drugim uredjajima za dijagnos
tiku kvara motora I sistema
-da koristi kanale(neprolazni I prolazni,uski
I široki,međuosni I bočni,sa izdizanjem
točkova ili mosta,specijalni) I dizalice
(mehaničke,hidraulične I vazdušno-hidraulične
-da vrsi zamjenu ulja i maziva
-da podmazuje motor i druge djelove sistema
motornog vozila
-da koristi savremene uređaje za podmaziva
nje
-da zna razlikovati pogonska goriva
-da zna primjenu pogonskih goriva prema vrsti
motornih vozila
-da prepoznaje pogonska goriva prema
oznakama na ambalzi
-da čisti i pere auta i djelove
-da pere auta primjenjujenom savremenih
uređaje za pranje motornog vozila.
-da odmašćuje djelove automobila
-da demontira,kontroliše,montira
pneumatike i natplatke
-da izvodi postupak balansiranja točkova
13
Poznaje princip rada motora I
njegove djelove
- nepokretne djelove motora(cilindrična
glava motora, cilindrični blok motora,
koritao motora)
- pokretne djelove motora(klip,klipni
prstenovi,osovinica klipa,
koljenasto vratilo,klipnjača,
razvodni mehanizam (bregasto vratilo.
ventilski sklop, klackalica sa
osovinicama,podizač, šipka podizača
ventila.
Poznaje principom rada sistema
za napajanje OTO motora gorivom i
navodi djelove (rezervoar,membranska
pumpa, rasplnjač, prečistač, kontrolnik
nivoa goriva I dr.)
Poznaje principom rada sistema
za direktno ubrizgavanjem
goriva(K/KE/L-džetronik I navodi
djelove sistema
(rezervoar, pumpa za gorivo,
akumulator pritiska,regulator smješe,
regulator pritiska,prečistač
vazduha,brizgaljka,davač pritiska,
prečistač
goriva,potenciometar,elektronski
upravljački uređaj,I dr.)
Poznaje principom rada i navodi djelove
sistema za napajanje DIZEL-motora
gorivom
(rezervoar, pumpa niskog pritiska,pumpa
visokog pritiska,grubi I fini prečistač,
kontrolnik nivoa goriva.cjevovoda niskog I
visokog pritiska I dr).
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje
i montira nepokretne djelove motora
(cilindrična glava motora, cilindrični blok
motora, koritao motora)
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje
i montira pokretne djelove motora(klip,
klipni prstenovi,osovinica klipa,koljenasto
vratilo,klipnjača,
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje
i montira razvodni mehanizam (bregasto
vratilo. ventilski sklop, klackalica sa
osovinicama, podizač, šipka podizača ventila.
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje
i montira rezervoar, membranska pumpa,
rasplnjač, prečistač, kontrolnik nivoa goriva
I dr.)
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje
i montira (rezervoar, pumpa za gorivo,
akumulator pritiska,regulator smješe,
regulator pritiska,prečistač
vazduha,brizgaljka,
davač pritiska, prečistač goriva,
potenciometar,
elektronski upravljački uređaj,I dr.)
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje i
montira
(rezervoar, pumpa niskog pritiska,pumpa
visokog pritiska,
grubi I fini prečistač, kontrolnik nivoa
goriva.cjevovoda
niskog I visokog pritiska I dr).
14
Poznaje princip rada i
navodi djelove bateriskog sistema za
paljenje radne smješe
(akumulator, indukcioni kalem, razvodnik
paljenja, kapu razvodnika, prekidač
paljenja, kondenzator, razvodnu ruku,
platinske kontakte,visokonaponske
provodnike, svjećice I dr.
Poznaje princip rada i
navodi djelove beskontaktnog
tranzistorskog sistema za paljenje radne
smješe
(akumulator, indukcioni kalem, razvodnik
paljenja, kapu razvodnika, razvodnu
ruku, visokonaponske provodnike,
svjećice I dr.)
Poznaje princip rada
i navodi djelove sistema za
podmazivanje motora
(uljne pumpe, grubi i fini prečistač,
regulacioni ventil, manometr, hladnjaka
za ulje I dr).
Poznaje princip rada
i navodi djelove sistema za hlađenje
motora
(vodena pumpa, hladnjak, termostat,
pokazivač temperature vode u sistemu,
termo- elemente u sistemu, gumene
cjevovode,ekspanzionu posudu, i dr))
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje
i montira (akumulator, indukcioni kalem,
razvodnik paljenja, kapu razvodnika,
prekidač
paljenja, kondenzator, razvodnu ruku, platin
ske kontakte,visokonaponske provodnike,
svjećice I dr.
da uz pomoć majstora demontira, zamjenjuje i
montira (akumulator, indukcioni kalem,
razvodnik paljenja, kapu razvodnika,
razvodnu ruku, visokonaponske provodnike,
svjećice I dr.)
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
(uljne pumpe, grubi i fini prečistač,
regulacioni ventil, manometr, hladnjaka za
ulje I dr).
da uz pomoć majstora
demontira,kontroliše,opravlja, zamjenjuje i
montira
(vodena pumpa, hladnjak, termostat,
pokazivač temperature vode u sistemu,
termo- elemente u sistemu, gumene
cjevovode,ekspanzionu posudu, i dr))
15
Poznaje principom rada
I vrste glavnih spojnica
(diskosne, polucentrifugalne,
centrifugaln
hidrostatičke,pneumatske,elektromagnet
ne i kombinovane spojnica) I nabraja
sastavne dijelove frikcione
(jednolamelaste)glavne spojnice
(lamelu,potisni disk,poklopac spojnice,
potisni ležaj, komandni mehanizam,
spojničko vratilo, radni cilindar,glavni
cilindar, i dr.)
Poznaje principom rada
hidrodinamičke glavnih spojnica
I nabraja sastavne dijelove
(kućište, komandni mehanizam, pumpno
i turbinsko kolo , ležajeve, uljne
zaptivke, vratila i dr.)
Poznaje principom rada mjenjačkim
prenosnicima I navodi podjele
(mehanički,hidrodinamički,hidrostatički,e
lektrični I kombinovani)
Poznaje princip rada
I nabraja sastavne dijelove glavnog
mehaničkog mjenjačkog prenosnika
(sa pomerljivim i nepomerljivim
zupcanicima,
(kucistem mjenjaca,pomocnim I glavnim
vratilom, zupčanicima,djelovima sihro
spojnice,komandnim mehanizmom, ,
ležajeve, uljne zaptivke, I dr,)
Poznaje princip rada
I nabraja sastavne dijelove
hidrodinamičkog mjenjačkog prenosnika
(kućište mjenjaca, pumpno
kolo,turbinsko kolo,reaktorsko kolo,
ležajeve, uljne zaptivke, vratila, I dr.)
da uz pomoć majstora
demontira,kontroliše,opravlja, zamjenjuje i
montira
(diskosne, polucentrifugalne, centrifugaln
hidrostatičke,pneumatske,elektromagnetne i
kombinovane spojnica) I nabraja sastavne
dijelove frikcione (jednolamelaste)glavne
spojnice (lamelu,potisni disk,poklopac
spojnice, potisni ležaj, komandni mehanizam,
spojničko vratilo, radni cilindar,glavni cilindar,
i dr.)
da uz pomoć majstora
demontira,kontroliše,opravlja, zamjenjuje i
montira (kućište, komandni mehanizam,
pumpno i turbinsko kolo , ležajeve, uljne
zaptivke, vratila i dr.)
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
mehanički mjenjački prenosnika (sa
pomerljivim i nepomerljivim zupcanicima,
(kucistem mjenjaca,pomocnim I glavnim
vratilom, zupčanicima,djelovima sihro
spojnice,komandnim mehanizmom, , ležajeve,
uljne zaptivke, I dr,)
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
hidrodinamički mjenjački prenosnik
(kućište mjenjaca, pumpno kolo,turbinsko
kolo,reaktorsko kolo, ležajeve, uljne
zaptivke, vratila, I dr.)
16
Poznaje princip rada
I nabraja sastavne dijelove
pomoćnog mjenjačkog prenosnika
(kućište mjenjaca, zupčanike, ležajeve,
uljne zaptivke, vratila,komandne
mehanizme I dr.)
Poznaje princip rada
I nabraja sastavne dijelove
zglobnih prenosnika
(elastične I šarnirne)
upoznaje se sa principom rada I nabraja
sastavne djelove asihronih I sihronih
zglobnih prenosnika
(ležaji,prsten,krst kardana,viljuška sa
prirubnicom,mazalica, viljuška sa
kardanskim vratilom)
(viljuške,kuglice,vijak) I dr.
Poznaje princip rada
I dijelove glavnog prenosnika
(zupčanici,ležaji,vratila I dr.)
Poznaje princip rada
I dijelove diferencijalnog prenosnika
(seteliti,konični bočni
zupčanici,osovinice,
ležaji,vratila,kucista(kavez), idr.)
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
djelove pomoćnog mjenjačkog prenosnika
(kućište mjenjaca, zupčanike, ležajeve,
uljne zaptivke, vratila,komandne
mehanizme I dr.)
da uz pomoć majstora
demontira,kontroliše,opravlja, zamjenjuje i
montira asihrone I sihrone
zglobne prenosnike
(ležaji,prsten,krst kardana,viljuška sa prirub
nicom,mazalica, viljuška sa kardanskim
vratilom)
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira glavni prenosnik
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje, montira i podešava dijelove
diferencijalnog prenosnika
(seteliti,konični bočni zupčanici,
osovinic,ležaji,vratila,kavez, idr.)
17
Poznaje princip rada
I dijelove sisteme sa nezavisnim I
zavisnim oslanjanjem.
(greda,elastični oslonac,prigušivač)
Poznaje princip rada
I dijelove sisteme pneumatskog
elastičnog sistema oslanjanjem.
(kompresor,prečistač,regulator, polužni
sistem,gumeni elastični oslonac(vazdušni
jastuk),rezervoar,regulator
pritiska,prečistač
Poznaje principom rada
sistema za upravljanje
sa pužem.
(volan,puž,pužni
točak,spona,rukavac,osovinica rukavca)
Poznaje principom rada
sistema za upravljanje
sa zupčastom letvom
(volan, zupčanik, zupčasta letva, spona,
rukavac,osovinica rukavca)
Poznaje principom rada
sistema za upravljanje
sa hidrauličnim pojačivačem
( pumpa,povratni ventil, akumulator,
razvodnik, volan, hidraulični cilindar,
poluge,rezervoar spona, rukavac ,
osovinica rukavca)
Poznaje princip podešavanja
uglova točka
uglovima podešavanja upravljačkih
točkova(bočni nagib točka,bočni nagib
osovinice rukavca točka,uzdužni nagib
točka,trag točka)
da demontira,kontroliše, zamjenjuje i montira
dijelove sisteme sa nezavisnim I
zavisnim oslanjanjem.
da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
dijelove sisteme pneumatskog
elastičnog sistema oslanjanjem.
(kompresor,prečistač,regulator, polužni
sistem,gumeni elastični oslonac(vazdušni
jastuk),rezervoar,regulator pritiska,prečistač
-da uz pomoć majstora
demontira,kontroliše,opravlja, zamjenjuje i
montira upravljački mehanizam sa pužem
(volan,puž,pužni točak,spona
,rukavac,osovinica rukavca)
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira upravljački mehanizam
za upravljanje sa zupčastom letvom (volan,
zupčanik, zupčasta letva, spona,
rukavac,osovinica rukavca)
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira upravljački mehanizam
za upravljanje sa hidrauličnim pojačivačem. (
pumpa,povratni
ventil,akumulator,razvodnik,volan,hidraulični
cilindar,poluge,rezervoar spona,
rukavac,osovinica rukavca)
-da uz pomoć majstora podešava uglove
upravljačkih točkova
18
Poznaje principom rada
sistema za kočenje,
nabraja vrste sistema i djelove kočionog
uređaja
(frikcione obloge,radni cilindar,glavni
cilčindar, rezervoar, poluge, gumice,
ventile, opruge, čelična
užad,doboš,disk)sistema za kočnice.
Poznaje principom rada
ABS- kočnica.
(frikcione obloge,radni cilindar,glavni
cilčindar, rezervoar, poluge, gumice,
ventile, opruge, čelična užad,doboš,disk)
Poznaje principom rada
električnih uređaje na vozilu
generatora.
(kućište,rotora,statora,kolektora,četkica,
ležaj,vratila
,ispravljač(dioda),namotaja)
Poznaje principom rada
električnih uređaje na vozilu
elektropokretača
(kućište,rotora,statora,kolektora,četkica,
ležaj,vratila
zupčanik,spojnica(bendiks),dvokraka
poluga,viljuška,elektromagnet,polova
strujnog toka)
Zaštita na radu i zaštita životne sredine
13. Preporuke za korišćenje metoda i tehnika u procesu obučavanja:
- kombinovana metoda izlaganja sa razgovorom
- metoda ilustracije i demonstracije
- metoda praktičnih radova
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira djelove kočionog
uređaja (frikcione obloge,radni cilindar,glavni
cilčindar, rezervoar, poluge, gumice, ventile,
opruge, čelična užad,doboš,disk).
-da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira djelove
kočionog uređaja kod ABS- kočnica.
. -da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
generator. (kućište,rotora,statora,
kolektora,četkica,ležaj,vratila
,ispravljač(dioda),namotaja)
. -da uz pomoć majstora demontira,kontroliše,
zamjenjuje i montira
elektropokretač
(kućište,rotora,statora,kolektora,
četkica,ležaj,vratila
zupčanik,spojnica(bendiks),
dvokraka poluga,viljuška,
elektromagnet,polova strujnog toka)
- da primjenjuje mjere zaštrite na radu
- da primjenjuje mjere zaštite životne sredine
19
14. Ispitni katalog za predmetnu oblast:
Tehnologija obrazovnog profila

Na ispitu se provjerava:
-sposobnost primjene usvojenih teorijskih sadržaja u praktičnom radu
-sposobnost samostalnog uočavanja i rješavanja problema
-sposobnost korišćenja alata i uređaja
-umijeće korišćenja mjernih sredstava i postupaka kontrole
-umijeće demontaže,kontrole, opravke i montaže djelova i sistema motornog
vozila

Djelovi Nastavna sredstva , pribor, alat

predmetne oblasti Znanja i vještine i
uređaji
Polaznik:
Postupke mjerenja y Definiše pojam mjerenja I -mjerna letva, lenjir, trake,
i kontrole kontrolisanja ugaonik, šablon, šestari,
y Navodi alate za mjerenje libele,toleranciska mjerila,
dužina i uglova pomična mjerila,
y Mjeri dužine radioničkim komparatori,mikrometri,
lenjirima, metrima i dubinomjeri,visinomjeriitd.
pantljikama
y Pomoću šestara različitih
vrsta prenosi mjere sa radnog
predmeta na alat i obrnuto
y Mjeri dužine univerzalnim
mjerilom sa nonijusom
y Mjeri dubine dubinomjerom
y Mjeri mikrometrima za
spoljno i unutrašnje mjerenje i
za mjerenje dubina
y Ispituje cilindričnost
komparatorom
y Bira i pravilno kontroliše
tolerancijskim mjerilima
y Kontrola površina lenjirima
libelama
automehaničaraski Nabraja automehaničaraski (ručni,univerzalni,specijalni)
alat I pribor alat i pribor. automehaničaraski alat
- (ručni,univerzalni,specijalni) dinamometrijskim ključem,
Pokazuje postupak rada sa izvlakačem, stetoskopom,
dinamometrijskim ključem, mjeračem pritiska cilindara,
izvlakačem, stetoskopom, mjernom viljuškom,
mjeračem pritiska cilindara, aerometrom,
mjernom viljuškom, regloskopom,
aerometromm, regloskopom, luksmetrom i
luksmetrom i drugim alatima I drugim alatima I priborima
priborima za dijagnostiku za dijagnostiku kvarova motora i
kvarova motora i sistema sistema

20
Kanali I dizalice
- Nabraja vrste
kanala(neprolazni I prolazni,
uski I široki, međuosni I bočni,
sa izdizanjem točkova ili mosta,
specijalni) I dizalice
(mehaničke, hidraulične I
vazdušno-hidraulične).
- Kanali(neprolazni I prolazni,
uski I široki, međuosni I bočni, sa
izdizanjem točkova ili mosta,
specijalni) I
- dizalice (mehaničke,
hidraulične I vazdušno-
hidraulične).

- Vrši čišćenje, kontrolu i

podmazivanje,zamjenu ulja i
podešavanje hidraulične
dizalice.

- Vrši čišćenje, kontrolu i

podmazivanje, zamjenu ulja i
podešavanje instalacije
vazdušno-hidraulične dizalice.

Maziva i uređaji za - Opisuje karakteristike i uređaje za podmazivanje

podmazivanje nabraja ulja i maziva za motornih vozila
motornih vozila podmazivanje motornih vozila
- Opisuje I nabraja uređaje za
podmazivanje motornih vozila
Vrši kontrolu I zamjenu ulja I
maziva u sistemima.
Tehničke tečnosti - Opisuje karakteristike I - (tečnosti za hlađenje,tečnosti
motornih vozila nabraja vrste tehničkih tečnosti za hidraulične prenose
koje se koriste za motorna mehanizme sisteme za kočenje).
vozila.
- Vrši kontrolu,dopunu ili
zamjenu (tečnosti za
hlađenje,tečnosti za
hidraulične prenose mehanizme
sistema za kočenje).

Pogonska goriva - Opisuje karakteristike I - vrste pogonskih goriva koja

motornih vozila. nabraja vrste pogonskih goriva se koriste za motorna vozila
koja se koriste za motorna
vozila
- Objašnjava oznake
goriva,oznake cetanskog
broja,oznake oktanskog broja.
Oprema i uređaji - Nabraja uređaje za pranje savremenih uređaja za pranje
za pranje vozila motornog vozila. motornog vozila
- Izvodi postupak čišćenja I
pranja pomoću savremenih
uređaja za pranje motornog
vozila

21
Vulkaniziranje i - Nabraja vrste uređaja za
balansiranje vulkaniziranje I nabraja djelove uređaja za vulkaniziranje I
pneumatika pneumatika I natplatka koji se balansiranje pneumatika I
koriste na motorna vozila. natplatka
- Nabraja vrste uređaja za
uravnoteženje točka
- Vrši demontiranje kontrolu,
zamjenu I montažu natplatka I
pneumatika.
- Vrši kontrolu pritiska u
pneumatiku.
- Vrši uravnoteženje točka na
uređaju za
uravnoteženje(balansiranje)
točka
-
Svjetlosna - Objašnjava simbole - električni mjerni instrumenti.
signalizacija na električnih veličina I savremeni dijagnistički uređaji.
vozilu funkcionisanjem mjernih
instrumenata.
- Nabraja djelove uređaja za
osvetljenje puta I označavanje
vozila
- Objašnjava uređaje za
davanje svjetlosnih signala
- Izvodi postupak zamjene
sijalica, osigurača,akumulatora,
kondezator I dr.
- Vrši podešavanje svjetlosnih
talasa
- Vrši demontažui I kontrolu
djelova, uređaja za osvetljenje
puta I označavanje vozila
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava sistem pomoću
savremenih dijagnističkih
uređaja.

22
Pogonski motor - Objašnjava principom rada Motor
motora I navodi pokretne I Ručni,univerzalni I specijalni
nepokretne djelove motora automehaničaraski alat I pribor
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu,opravku ili zamjenu i
montažu cilindrične glave
motora
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu,
zamjenu i montažu klipa,
klipnih prstenova, osovinice
klipa, klipnjače,
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, kontrolu, zamjenu
i montažu koljenastog vratila,
osnovnih, letećih ležajeva
koljenastog vratila
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje I pranje,
kontrolu zamjenu i montažu
bregastog vratila.
Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu, zamjenu i montažu
vođice ventila, ventila
klackalica, podizača I šipki
podizača ventila
- Provjerava funkcionisanje uz
pomoć majstora pogonskog
motora savremenim uređajima.

23
Sistem za - Objašnjava princip rada i Nastavno sredstvo sistema sa
napajanje OTO navodi djelove sistema za Ručni,univerzalni I specijalni
motora gorivo napajanje motora gorivom automehaničaraski alat I pribor
- Vrši demontažu, čišćenje,
pranje, kontrolu, zamjenu i
montažu rezervoara
- Vrši demontažu, čišćenje,
pranje, kontrolu,zamjenu i
montažu membranske pumpe
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu,zamjenu i montažu
rasplinjača.
- Upoznaje princip rada i
navodi djelove sistema za
napajanje oto-motora
ubrizgavanjem goriva(K/KE/L-
džetronik
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu djelova sistema za
napajanje oto-motora
ubrizgavanjem goriva(K/KE/L-
džetronik
-

24
Sistem za - Upoznaje princip rada i Nastavno sredstvo sistema sa
napajanje DIZEL navodi djelove sistema za Ručni,univerzalni I specijalni
motora gorivom napajanje DIZEL-motora automehaničaraski alat I pribor
gorivom
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu zamjenu i montažu
djelova pumpe niskog pritisdka
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu ,zamjenu I montažu
djelova pumpe visokog pritiska
- Vrši demontažu, čišćenje,
pranje, kontrolu zamjenu I
montažu grubog I finog
prečistača.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu zamjenu I montažu
djelova brizgaljke
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, čišćenje, pranje,
kontrolu zamjenu I montažu
djelova Akumulatorskog
sistema ubrizgavanja sa
elektronskom regulacijom
"common rail" (-rezervoar: -
prečistač;- napojna pumpa VP ;
- pumpa VP ; -regulator
pritiska; -davač pritiska; -
akumulator- zajednička
magistrala (common rail); -
brizgač sa elektromagnetnim
otvaranjem; -sistem davača;-
EUJ brizgaljke
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje
pomoću savremenih
dijagnostičkih uređaja

25
- SISTEM ZA - Upoznaje princip rada i Nastavno sredstvo sistema sa
PALJENJE RADNE navodi djelove bateriskog Ručni,univerzalni I specijalni
SMJEŠE sistema za paljenje radne pomoćnika automehaničaraski
smješe alat I pribor
- Upoznaje princip rada i - električni mjerni instrumenti.
navodi djelove beskontaktnog
tranzistorskog sistema za
paljenje radne smješe
- Vrši demontažu i čišćenje
klema akumulatora
- Vrši kontrolu nivoa I gustinu
elektrolita u akumulatoru
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu i čišćenje platinskih
kontakata
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,čišćenje,
kontrolu,zamjenu
elemenata,montažu I
podešavanje ugla predpaljenja
razvodnika paljenja
skroboskopskom lampom.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, zamjenu I montažu
djelova (razvodne
ruke,razvodne kape,
svjećića,visoko naponskih
kablova,indukcionog
kalema,kondezatora)
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, zamjenu I montažu
djelova programiranog sistema
paljenja(.Elektronski kontroini
modul,.Pojačivač, prekidač
paljenja,.Bobina , .Razvodnik,
.Halov davač).
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava uređaj pomoću
savremenih dijagnostičkih
uređaja

26
Električni uređaji Upoznaje princip rada I
na vozilu nabraja djelove Nastavno sredstvo sistema sa
elektropokretača Ručni,univerzalni I specijalni
Upoznaje princip rada I automehaničaraski alat I pribor
nabraja djelove Električni kontrolni
generatora uređaj(unimjer,osciloskop,tester,
Vrši uz pomoć majstora multimer, i dr. električni mjerni
demontažu,čišćenje, instrumenti.
kontrolu,zamjenu
elemenata,montažu
elektropokretača
Vrši uz pomoć majstora
demontažu,čišćenje, kontrolu,
zamjenu elemenata,montažu
Generatora
Sistema za Vrši
podmazivanje demontažu,kontrolu,zamjenu I
motora montažu djelove sistema za
podmazivanje (grubog i finog
prečistača, regulacionog
ventila, manometra, hladnjaka,
I dr.)
Vrši kontrolu nivoa I zamjenu
ulja.
Provjerava uz pomoć majstora
funkcionisanje I podešava
uređaj pomoću savremenih
dijagnostičkih uređaja.

27
Sistem za hlađenje - Upoznaje princip rada i
motora navodi djelove sistema za Nastavno sredstvo sistema sa
hlađenje motora Ručni,univerzalni I specijalni
- Vrši zamjenu rashladne pomoćnika automehaničaraski
tečnosti(ljeto/zima) alat I pribor
- Vrši demontažu,zamjenu I
montažu hladnjaka.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,čišćenje, kontrolu
zamjenu I montažu djelova
vodena pumpa.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu
(vizuelno) ili uređajem
djelova sistema za hlađenje
motora (termostat, termo-
elemenat, gumene cjevovode,
ekspanzionu posudu).
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu I kontrolu
(vizuelno) ili uređajem
djelova sistema za vazdušno
hlađenje motora
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava uređaj pomoću
savremenih dijagnostičkih
uređaja.

28
- Glavnih - Nabraja I objašnjava princip Nastavno sredstvo sistema sa
spojnica rada glavnih spojnica Ručni,univerzalni I specijalni
(diskosne, pomoćnika automehaničaraski
polucentrifugalne,centrifugaln, alat I pribor
hidrostatičke,
pneumatske,elektromagnetne i
kombinovane spojnica)
- Vrši uz pomoć majstora
kontrolu I podešavanje
slobodnog hoda komandnih
poluga.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,kontrolu, montažu,
podešavanje potisnog ležaja
glavne spojnice.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,kontrolu, zamjenu I
montažu frikcionog
diska(lamele).
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,kontrolu, zamjenu I
montažu glavnog I radnog
cilindra kod hidrauličnih
komandnih mehanizama.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,čišćenje, pranje,
kontrolu, zamjenu I montažu
djelova glavne
spojnice(lamelu,potisni
disk,poklopac spojnice, potisni
ležaj, komandni mehanizam,
spojničko vratilo i dr.)
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu,čišćenje, pranje,
kontrolu,zamjenu I montažu
djelova hidrodinamičke glavne
spojnice
Provjerava uz pomoć majstora
funkcionisanje I podešava
uređaj pomoću savremenih
dijagnostičkih uređaja
- -

29
 - Navodi podjele glavnih Nastavno sredstvo sistema sa
Glavnih mjenjačkih mjenjačkih prenosnika Ručni,univerzalni I specijalni
prenosnika - Objašnjava djelove I automehaničaraski alat I pribor
princip rada nesihronizovanog
mjenjačkog prenosnika
- Objašnjava djelove I
princip rada sihronizovanog
mjenjačkog prenosnika
- VršI kontrolu nivoa I
zamjenu ulja u mjenjačkom
prenosniku.
- Vrši uz pomoć majstora
kontrolu i podešava slobodan
hod komandnih poluga.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu,
zamjenu I montažu djelova
glavnog nesihronizovanog
mjenjačkog prenosnika
(zupčanike, osigurače,
ležajeve, uljne zaptivke,
vratila, komandne osovinice,
komandne poluge, viljuške, i
dr.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui , kontrolu
,zamjenu I montažu djelova
glavnog sihronizovanog
mjenjačkog prenosnika
(zupčanike, elemente sinhrone
spojnice, osigurače, ležajeve,
uljne zaptivke, vratila,
komandne osovinice, komandne
poluge, viljuške, i dr.
-
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu,
zamjenu I montažu djelova
hidrodinamičkog mjenjačkog
prenosnika
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava uređaj pomoću
savremenih dijagnostičkih
uređaja

30
Zglobni prenosnici Nastavno sredstvo sistema sa
- Navodi vrste I primjenu Ručni,univerzalni I specijalni
zglobnih prenosnika (elastične I pomoćnika automehaničaraski
šarnirne alat I pribor
- Objašnjava princip rada I
nabraja sastavne djelove
asihronih zglobnih prenosnika
- Objašnjava princip rada I
nabraja sastavne djelove
(sihronih)zglobnih prenosnika
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu
,zamjenu, podmazivanje ,
montažu djelova asihronih
zglobnih prenosnika
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu
,zamjenu, podmazivanje I
montažu djelova sihronih
zglobnih prenosnika.
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava uređaj.

Diferencijalnog - Objašnjava princip rada I Nastavno sredstvo sistema sa

prenosnika nabraja sastavne dijelove Ručni,univerzalni I specijalni
diferencijalnog prenosnika automehaničaraski alat I pribor
- Vrši kontrolu nivoa,doliva ili
zamjenjuje ulje u kućište
diferencijalnog prenosnika
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui,
kontrolu,zamjenu,podešavanje
I montažu djelova
diferencijalnog prenosnika.
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava uređaj.
- Poluvratila - Objašnjava princip rada I Nastavno sredstvo sistema sa
nabraja sastavne dijelove Ručni,univerzalni I specijalni
poluvratila automehaničaraski alat I pribor
- Vrši demontažui I kontrolu I
montažu poluvratila.
- Provjerava funkcionisanje I
podešava uređaj.

31
Sistem oslanjanja - Objašnjava zadatak I Nastavno sredstvo sistema sa
popdjelu sistema za Ručni,univerzalni I specijalni
oslanjanje. automehaničaraski alat I pribor
- Objašnjava sistem sa
zavisnim oslanjanjem).
- Objašnjava sistem sa
nezavisnim oslanjanjem
- Objašnjava princip rada I
nabraja
- sastavne dijelove sistema sa
nezavisnim oslanjanjem
- Vrši uz pomoć majstora
demontažu, kontrolu i
zamjenu elastičnog oslonca
(gibanja, zavojne opruge,
torzione opruge).
- Vrši demontažui, kontrolu i
zamjenu prigušivača.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui, kontrolu I
zamjenu djelova sistema
pneumatskog elastičnog sistema
oslanjanja.
- Provjerava funkcionisanje

32
Uređaji za - Nabraja vrste I objašnjava Nastavno sredstvo sistema sa
upravljanje princip rada sistema za Ručni,univerzalni I specijalni
upravljanje (mehanički, automehaničaraski alat I pribor
- . mehanički sa pojačivačem)
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu,zamjenu
(.volan,puž,pužni
točak,spona,rukavac,osovinica
rukavca)uređaja za upravljanje
sa pužem.
- Vrši uz pomoć majstora
- demontažu, kontrolu i zamjenu
(volan, zupčanik, zupčasta
letva , spona,rukavac,osovinica
rukavca) uređaja za
upravljanje sa zupčastom
letvom.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I kontrolu,zamjenu
uređaja za upravljanje sa
hidrauličnim pojačivačem.
- Vrši uz pomoć majstora
kontrolu uglova,podešavanje
uglova upravljačkih točkova
pomoću dijagnostičkih uređaja.
- Provjerava funkcionisanje
- Nabraja vrstea uglova
podešavanja upravljačkih
točkova
- Objašnjava I nabraja vrste Nastavno sredstvo sistema sa
Sistem za sistema za kočenje Ručni,univerzalni I specijalni
kočenje. - Vrši uz pomoć majstora automehaničaraski alat I pribor
demontažu, kontrolu,
podešavanje I montažu djelova
- (frikcione obloge,radni
cilindar,glavni cilčindar,
rezervoar, poluge, gumice,
ventile, opruge, čelična
užad,doboš,disk)sistema za
kočenje.
- Ispušta vazduh iz sistema za
kočenje.
- Vrši uz pomoć majstora
demontažui I montažu djelova
ABS-sistema kočenja.
- Provjerava uz pomoć
majstora funkcionisanje I
podešava sistem pomoću
savremenih dijagnističkih
uređaja

33
 Zaštita na radu i - primjenjuje mjere zaštite na
zaštita životne radu
sredine -primjenjuje mjere zaštite
životne sredine

15.Mjesto izvođenja, plan realizacije programa obrazovanja :

Mjesto izvođenja:
Sadržaj programa obrazovanja izvodi se u školskoj radionici, trening centru i
automehaničaraskoj radnji koja raspolaže potrebnom opremom.

Plan realizacije:
Obuku organizovati tako da teorijski dio obuke polaznici prate dva puta nedjeljno
po 3 časa, a ostale dane organizovati praktični dio obuke.
Preporučuje se da se predavanja drže u prijepodnevnim časovima da bi se održalo
interesovanje i pažnja polaznika/ica.

16.Napredovanje, provjeravanje i vrednovanje znanja

16.a. Napredovanje:
Savladavanje jednostavnih vještina je uslov da bi se moglo preći na usvajanje
složenijih vještina.

16.b. Provjeravanje:
- U toku realizacije programa obrazovanja:
- nakon obrađenog dijela predmetne oblasti vrši se provjera znanja i vještina
polaznika/ica.

- Na kraju realizacije programa obrazovanja:

- organizovati završnu provjeru praktične osposobljenosti polaznika/ica.Uspješnost na
provjerama u toku obuke treba uzeti u obzir prilikom završne provjere.
- Osposobljenost polaznika/ica provjerava se izvođenjem praktičnog rada sa
objašnjenjem.

16.c. Vrednovanje:
- Vrednovanje na završnoj provjeri treba vršiti na sledeći način:
- Polaznik/ica je ovladao/la svim vještinama i znanjima utvrđenim standardom za ovo
zanimanje na visokom nivou
- Polaznik/ica je ovladao/la svim vještinama i znanjima utvrđenim standardom za ovo
zanimanje na zadovoljavajućem nivou
- Polaznik/ica nije ovladao/la svim vještinama i znanjima utvrđenim standardom za ovo
zanimanje na zadovoljavajućem nivou.

17. Stručne kompentencije nastavnog kadra – instruktora za realizaciju predmetnih

Oblasti:
Teorijski dio programa obrazovanja :
Dipl. mašinski inženjer
Andragoško – didaktičko - matodički osposobljen za rad sa odraslim polaznicima.
34
Praktični dio programa obrazovanja:
1. Dipl, mašinski inženjer (VII stepen) sa praktičnim znanjem automehaničara,
2. Mašinski inženjer (VI stepen)sa praktičnim znanjem automehaničara,
3. Automehaničar specijalista-V stepen stručne spreme- sa praktičnim znanjem
automehaničara
Andragoško – didaktičko – metodički osposobljen za rad sa odraslim polaznicima.

18. Zanimanje koje se dobija po završetku programa obrazovanja:

Pomoćnik/ica automehaničara/ke

19. Dokument koji se dobija po završetku programa obrazovanja:

Biće regulisno u skladu sa Zakonom

20. Kreatori programa, predlagači programa, datum prijema i ko je odobrio program:

Autori programa:
Đukić Zoran, dipl. mašinski ineženjer, JU Srednja stručna škola”Ivan Uskoković”
Ljiljana Garić, dipl. andragog, Centar za stručno obrazovanje
Stručni konsultant u izradi programa Ražnatović Milutin, Presjednik UZAMA

Predlagač programa: Centar za stručno obrazovanje

Program obrazovanja za osposobljavanje za zanimanje Pomoćnik/ica

automehaničara/ke usvojen je na LVII sjednici Savjeta za obrazovanje odraslih,
21.10.2008.godine.

35
 Uputstvo za trenera
za obuku za zanimanje Pomoćnik/ica automehaničara/ka

Treneri realizuju program obrazovanja kroz slijedeće faze:

2. Priprema za realizaciju programa obrazovanja - određivanje nastavnog

materijala (npr. predmeti, alati, materijali, druga odgovarajuća oprema itd).

3. Uvodni dio realizovati kroz teme:

- predstavljanje,
- upoznavanje sa kandidatima,
- upoznavanje sa predmetom u kontekstu zanimanja,
- uloga i značaj grane iz koje je zanimanje,
- mišljenje kandidata,
- diskusija sa kandidatima.

3. Definisanje indukcionog modula (modul čiji se dijelovi koriste tokom cijele

obuke), koji sadrži:

1 Karakteristike zanimanja za koje su se kandidati opredijelili (uslovi rada, radno

vrijeme,nagrađivanje (plata)...);

4 Profil radnika za određeno zanimanje ( treba da sadrži stavke kao što su :

psihofizičko zdravlje, sposobnost organizacije, sposobnost komunikacije, lično i
profesionalno poštenje, urednost,ljubaznost u ophođenju sa ljudima, kultura
govora i ophođenja, snalažljivost i okretnost, spremnost na fleksibilno radno
vrijeme...) je predmet obrade kroz sve teme (module).

4. Definisanje svih modula obuke neophodnih za određeno zanimanje, pri čemu

treba voditi računa da obuka bude primjerena osobinama polaznika i njihovim
interesima ( treba ispreplitati teoriju, demonstraciju i praksu).

5. Određivanje vremena neophodnog za praktičnu obuku (stvarni uslovi).

6. Način provjere znanja kandidata

Napomena: U cilju pojašnjenja detaljno je razrađena tačka 4.

1. Upoznavanje polaznika sa radnim prostorom

2. Organizacija radnog mjesta:

- priprema radnog prostora
- priprema predmeta rada
- priprema sredstava za rad

3. Praktično upoznavanje polaznika sa automehaničarskim alatom i priborom

Demonstracija:
- postupka rukovanja sa automehaničarskim alatom i priborom
36
 Praktičan rad polaznika:
- rukovanje sa automehaničarskim alatom i priborom

4. Upoznavanje polaznika sa upotrebom kanala i dizalica

Demonstracija :
- korišćenja kanala i dizalica

Praktičan rad polaznika :

- korišćenje kanala i dizalica

5. Osposobljavanje polaznika za zamjenu ulja i podmazivanje motornih vozila

Demonstracija:
- postupka zamjene ulja i maziva
- postupka podmazivanja motornih vozila

Praktičan rad polaznika:

- vrši zamjenu ulja i maziva
- vrši podmazivanje motornog vozila

6. Osposobljavanje polaznika za čišćenje i pranje motornog vozila

Demonstracija postupka:
- postupka čišćenja motornog vozila
- postupka pranja motornog vozila

Praktičan rad polaznika:

- čišćenje motornog vozila
- pranje motornog vozila

7. Osposobljavanje polaznika za vulkaniziranje i balansiranje točkova motornog

vozila
Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole i montaže pneumatike i natplatke
- postupka balansiranja točkova motornog vozila

Praktičan rad polaznika:

- demontaža, kontrola i montaža pneumatike i natplatke
- balansiranja točkova motornog vozila

8. Osposobljavanje polaznika za obavljanje pomoćnih poslova pri opravljanju,

zamjeni i montaži motora

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže djelova motora i
motora

Praktičan rad polaznika:

37
- vršenje pomoćnih poslova pri demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži
djelova motora i motora

9. Osposobljavanje polaznika za učešće u radu pri opravci, zamjeni i montaži

sistema za napajanje motora gorivom

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema za
napajanje motora gorivom
Praktičan rad polaznika:
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema za
napajanje motora gorivom

10. Osposobljavanje polaznika za učešće u radu pri opravci, zamjeni i montaži

baterijskog sistema za paljenje

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže baterijskog sistema
za paljenje

Praktičan rad polaznika:

- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži baterijskog
sistema za paljenje
11. Osposobljavanje polaznika za učešće pri opravljanju, zamjeni i montažui
sistema za podmazivanje motora

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže baterijskog sistema
za podmazivanje motora
Praktičan rad polaznika:
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema za
podmazivanje motora

12. Osposobljavanje polaznika za učešče pri opravljanju, zamjeni i montaži

sistema za hlađenje motora
Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema za hlađenje
motora

Praktičan rad polaznika:

- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema za
hlađenje motora

13. Osposobljavanje polaznika za učešću pri opravljanju, zamjeni i montaži

sistema spojnica

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema spojnica
Praktičan rad polaznika:
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema spojnica

14. Osposobljavanje polaznika za učešće pri opravljanju, zamjeni i montaži

sistema mjenjačkog prenosnika
38
 Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema
mjenjačkog prenosnika

Praktičan rad polaznika:

- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema
mjenjačkog prenosnika
15. Osposobljavanje polaznika za učešće pri opravljanju, zamjeni i montaži
sistema sa nezavisnim i zavisnim oslanjanjem i pneumatskog elastičnog sitema
oslanjanjem

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema sa
nezavisnim i zavisnim oslanjanjem
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema
pneumatskog elastičnog sistema oslanjanjanjem
Praktičan rad polaznika:
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema sa
nezavisnim i zavisnim oslanjanjem
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema
pneumatskog elastičnog sistema oslanjanjem

16. Osposobljavanje polaznika za učešće pri opravljanju, zamjeni i montaži

sistema za upravljanje

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema za
upravljanje

Praktičan rad polaznika:

- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema za
upravljanje

17. Osposobljavanje polaznika za učešće u opravljanju, zamjeni i montaži

sistema za kočenje

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema za kočenje
Praktičan rad polaznika:
- učešće u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema za kočenje

18. Osposobljavanje polaznika za učešće pri opravljanju, zamjeni i montaži

sistema električnih uređaja na vozilu

Demonstracija:
- postupka demontaže, kontrole, opravljanja, zamjene i montaže sistema električnih
uređaja na vozilu
Praktičan rad polaznika:
- učestvuje u demontaži, kontroli, opravljanju, zamjeni i montaži sistema
električnih uređaja na vozilu
39
 19. Upoznavanje sa stručnom terminologijom iz djelokruga svog rada

20. Upoznavanje sa načinom komuniciranja sa saradnicima (timski rad)

21. Osposobljavanje polaznika za izradu specifikacije potrebnog materijala

22. Upoznavanje polaznika sa osnovnim mjerama zaštite na radu i zaštite životne

sredine
Demonstracija:
primjene mjera zaštite na radu
korišćenja sredstava zaštite na radu
primjena mjera zaštite životne sredine

40