Ruch egzekucyjny był szlacheckim ruchem politycznym, wywodzącym się z
niezadowolenia po przeprowadzonej przez Zygmunta I Starego elekcji vivente rege z 1529 roku. Początkowo ruch ten domagał się egzekucji, czyli wykonywania praw dotyczących rozdawnictwa królewszczyzn i nominacji na wysokie stanowiska państwowe. Później natomiast, żądał lustracji królewszczyzn w celu oszacowania płynących z nich dochodów i przekazania części tych funduszy na stałą armię. Jednymi z czołowych przedstawicieli ruchu byli Jan Łaski oraz Hieronim Ossoliński.
2. Ruch egzekucyjny dążył również do zacieśnienia unii z Litwą.
Groził, bowiem rozpad związku dwóch państw za sprawą bezdzietności Zygmunta Augusta. W tej sytuacji król postanowił doprowadzić do zawarcia unii realnej, czyli unii łączącej dwa państwa nie tylko wspólnym władcą, ale także wspólnymi instytucjami państwowymi, Polski z Litwą. Konsekwencją działań Korony, było uchwalenie unii lubelskiej 28 czerwca 1569 roku. Na jej mocy Polska i Litwa zostały połączone w jedno państwo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Dla obydwu narodów wspólnymi aspektami politycznymi stały się: monarcha, sejm, polityka zagraniczna, przywileje szlacheckie oraz moneta. Odrębne pozostały zaś wojsko, skarb, urzędy centralne oraz sądownictwo.