Dr. Remzi Keco, Dr. liir Kapaj ot’ ¥ s o pe / ADMINISTRIM! PUBLIK Tirane,2011“LULALNS 1 WNIEXVNSWN SEIN IWRLLSININGY AHO IVAN TYNAN “INTs LINRILSNINGY 2 LAIN Va DIFIaNd LUWRUSINIWGY aL as3HyaNaU LasalL “NEN LUNDLISINIWGY 3 LANDY, ” UVa, “AIGA IINOLALLLSNTUId VSD IAANOLINLLSNIA V121340 VNOIDNTANON 24 J VRINHOIN UNITNAHZ JMG ¥OUOS VRIRLLKS SPOUO! LIAHANNY VAIS e LEALHS 1 ATION [VON LLS3LNO% arn “LLLLS HINOIDIOAA of “omen WIAG LINRHISINUNGY 3 JAINOISNIDNIO Ogre HVINaL AAVONSOANE UNITHAHZ “JAVLVZINVOUO JS SINORIO a VWVNIG. ANNAN AAVLVZINVOUO UL LUNI a LAKSUY ~ EPATIANA LWLVZINVOUO INVEFUVSS ¥ “LIWTONUS [ LLSMILNOM 6 ; STAN LIWRILSINIVGY FIATLADL ‘ Wang JINDLLSININGY 1 LYALGRLS a ViSzONaU genom ° ’ ~ UINITHAHZ EPIOASTH, DIAN LTNDILSININY 3 VUALYN TvWwal safsivaWuad J VIaavL screens teeter teen angen ner lene fodvyt 009 MITANd INRLESININGY _ipaya., uatuosyysdsiyg au and sus juome ay wiDIYs aw vale] edaw1o odv iol od aus punysyaungs jayola] yA! “exenasazas 93 UE! juIoNY fede, any) 4C “0205 Fawoy AC LOIY Sand MTYsTNWpyY 124) muADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, (Kapaj ST TEMA IV cane aia 73 MODELET KRYESORE TE ADMINISTRIMIT PUBLIK cerca 7 MODEL BUROKRATI Keren 74 MODEL! I MARROMENIEVE HUMANE 7 MODELI I SJELLJES z aa MODELL I SISTEMIT DIIE TEORIA E KONTIGJENCES.... on 8S MODELI 1 MENAXHIMIT ADMINISTRATIV, 87 MODELL! MENAXHIMIT SHKENCOR 88 MODELI POLITIK DHE PUSHTETIT. so Newey 93 ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED, TEMA V ROL DHE MATJA E SEKTORIT PUBLIK. 1. SEKTORI PUBLIK NDERKOMBETAR a 2 ZHVILLIMH] ADMINISTRATES PUBLIKE NE SHQUPERL 96 3. ORGANIZIMI I SEKTORIT PUBLIK NE SHOQIPERI.. TEMA VI. FAKTORET EKONOMIKE NE NDERMARIGET PUBLIKE 1. BAZAT € KRIIMIT TE NDERMARAJEVE PURLIKE, 2. MADHESIA DHE STRUKTURA NDERMARRJEVE PUBLIKE... 3. PERFITIMET DHE KOSTOT E NDERMARRJEVE PUBLIKE, TEMA VIL 28 STRATEGJIA E PLANIFIKIMIT 328 1. NATYRAE PROGESIT TE PLAN seenenenh 9 2. SJELUJET PERFUNDIMTARE DIE TE NDERMJELME sued 32 3. PLANIFIKIM! DHE KOSTOT E PARIKUPERUESHME... ae RSB 4. QELLIMET DHE KRITERET E PLANIFIKIMIT : 13s 152 ase nS ‘TEMA VIII BUXHETIMI PUBLIK wero 1. RENDESIA E YOXHETINUT PUBLIK 2 ADMINISTRIMI PUBLIK 2. INSTRUMENTIi BUXHETIT..... 3. STRUKTURA E BUXHETIT..... 4, TIPET E BUXHETIMIT. TEMA 1X, ‘TEKNIKAT E ZBATIMIT.... 4. REDUKTIMI KOSTOVE TE NDRYSHIMIT - 2. BAZA PSIKOLOG)IKEE NXITJES.... 3. PERESHIRJA E NXITJES NE PLANIFIKIM. 4. PERSHTATJA E PLANIT NDAJ VLERAVE MBIZOTERUESE TEMA Xx, VLERESIMI 1 ADMINISTRIMET- EFTKASTTETI 3. KUPTIMIT EFIKASITETTT 2. EKUJLIBRI I NXITVEVE DHE KONTRIBUTEVE 3. EFIKASITETI Si NJESIMBOL POLITIK, RKeco, 1-Kapaj TROT 153 159 368 m a7 wm 137280 17282 ms, 197 497 497 208 m35 » 2 yuyu 4 uabadagd 0 9 ysonsed yp Ty Veanad ysouzig 9 ole fs aswyyo ayP 3 alu ay waarysad a wunspuabspd 97 vdey our unysayoqiasyz od Sse aia stIsn) 24g) aU aARoUON BUT ay ae emnee 9 unajayz oyp axtiqnd saeeztue8io 2 ywluy 2 yadsiy + etrenidaa ay 19d gsusyaaysopsoxenp yp Yeatid ja0pyas a8 psE ada ET ene ene lu aaduaue amy at yoke 1 iris owysapUnUs a sage aw in a dup yygnd ynutsystumepe 2 unuydas + 2) But MORSOY, OUP YpLAL a} |UE UAYSEYYO OU Ady Blog 94 UN ole areeeaerenth is aur euranaky ab ofe :taed as dup ss und rruLisunupe 9s spuoyys 9) MMH 9 FeSRUALS opIsuoy LY“ ANARA MULPSENUPY sayota ru au hia uns 1 Tage 2p aye 1 alot a2 19yMp Auopnis saurad ay INuPMS ay wYpURsAd AN fieonuien esas a SHNSLT IVALLNTAO pas iota Sreeaiat AAVONAMTNI TIAITUAHZ *8 “qu aenzeg, foupi yygnd ssoveapamupe “6p 3 BAVLVZINVDUO JS SINI[DNIO I VAUNVNIG “% 2 Yrland quolensturwpe o uyyoud ouysadieu ANITAAd SAVLVZINV ONO BL LIND a LIASUV 9 p ‘he oaexyey © uolyparqut ‘aj wrunuop: 2a 1a LVLYZINV OHO ANVIgaVID “S ay tad jayysnd ow aagepupuns aueid Geno] LINIGALS LLSHLNOX “b 2 tansy oa ou afnaeoy Jovy a iad aye of asp 38 azo Saal erp dsimnace rut anol ee Se PER ere eeeeeeeer ee een Cerone pmo eae aa) ITANd LINRILLSININGY 9.1 LIWIGALS J VISAANIY ‘epee a a) davadon oup indifty 2 aaupruend TOtTAH? CeoHMOLeIE J tanzapu aUUs aray tad auwb + aus yiquryg yyqgNE aus aavypyead | i glu e8u ead “ajenptarpey pada fu a wlaxry MITANE LUNLLLSININGY 3 VIAL ONUNUIOY, | MILI ais e8u ab anjegz. a OSI, URL TYBRAPUD Iva Qu aod an 9 usta atu. arya yygng mnasiuUpy . LUNITHAHZ 1OMRIOLSIH Tt fodox¢y ‘oxy MITANe INDLLSININGY Way, OOTY "NITAMd IARLESININGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, I.Kapaj rE pushtetit t@ forté dhe respektimit té vierave demokratike t& individit dhe shog@risé, ide gé edhe né ditét sotme gjejné miaft pérkrahés. Ky model i gjeneruar nga W.Wilson mbronte katér koncepte kryesore: * Ndarja e politikés dhe administrates. * Analiza krahasuese e efikasitetit té organizatave publike dhe atyre private, 2 Pérmirésimi i operacioneve bazuar tek praktikat e biznesit, * Rritja e elektivitetit t@ shérbimit publik népérmjet menaxhimit dhe trajnimit t# nepunésve civilé dhe vlerésimi i tyre i bazuar né merita dhe vlera € politikés dhe administratés mbishtetur nga 18 luajé nje rol t@ réndésishém né administratén publike so dominimi i késaj ndarje né dy pjesé u kundérshtwa nga studiues 18 brezit té dyté, né flim té vitit 1940, Ndarj ikés dhe administratés ka gené subjekt i njé debati té vazhdueshém midis stuciuesve té ndryshém, duke u reflektuar keshtu edhe né shkollat e ndryshme t@ Administeimit Publik. Lorenz Von Stein, profesor gjerman nt Universitetin eV bashkékohs i Wilson dhe bashkéthemelues i Administrimit P konsideron até si njé formé e sé drejt’s administrative duke e gérshetuar ndjeshém me pikpamjet filozofike Hegeliane. Ai e shch Administrimin Publik si njé shkencé ndérdisiplinare e lidhur ngushte me disiplina té tilla si financat publike, shkencat politike, e drejta -dministrative, sociologjia etj Administrimi Publik si disipliné né institucionet arsimore té niveleve té ndryshme filloi t@ pérdoret mbas luftés sé paré botérore, fillimisht né SH.B.A dhe pastaj edhe né Europé. Depresioni i madh i viteve ’30 soli miliona té papuné dhe njé rénie drastike té kérkesés pér mallra e né K@té kontekst roli i shtetit dhe ndryshimi i qéndrimit té tij tradicional (Goktrina e “dorés sé padukshme” té A. Smith-it, 1776) u bé imperativ. Paré né kété kéndvéshtrim, studimi i reugéve pér miréadministrimin ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj publik u be i njé réndésie te dorés s@ paré dhe objekt i punes sé njé numéri té madh studitesish, Né Shqipéri njohja me nocionet ¢ administrates publike ka gené mjaft e kufizuar deri né vitet 1990 pér arsye tashmé te njohura. Késhtu mbas viteve ’90 jo vettéim né terminologjine akademnike por edhe até politike e gazetareske filluan té pérdoren né masé terma si ai i administrimit . nénpunésit publik, entit publik dhe entit privat et 2, RENDESIA E STUDIMIT TE ADMINISTRIMIT PUBLIK Gjaté gjithé shtrirjes sé modulit ne do té synjmé té adresojm’ dy probleme esenciale qé kané t béjné sé pari: me njé qasje t& trajtimit té tematikés sé administrimit publik né menyré q@ ajo t& reflektoje me sé shumti teorité m& 48 mira por edhe realitetet dhe eksperiencat administrimit publik dhe sé dyti: te pércjellé tok studentét por edhe té tier lexues njohuri teknik ale dhe ayé pasqyeé t8 qarté te Administrimi Publik éhté né medi in © akti njé shkencé ndérdi kompletojné dijet Administrata publike dhe t& it té madhe ié ajo pérfsh ti edhe né disiplinat e tera itha nd@rmarrjet e era té sektorit publik zené njé peshé specifike relativisht té larté sa i pérket jo thjesht kontributit né GDP por dhe numérit té t@ punésuaréve, dhe sie ti pérbén njé mundési reale pér punésim por edhe shanse t@ mira per katieré profesionale. Nga ana fjetér njohja ¢ miré © késaj shkence ndikon ndjeshém né performancén ¢ drejtimit té ndérmarrjeve publike por dhe organizatave t ndryshme geveritare. Kuptimi i drejté dhe njobja e thellé e teorisé dhe praktikave t@ administrimit publik do tju keijojé mundési per6 v AYP aUDDyD aw gual ap QIPUIFE ss apd quNpuewoyor ayp ulwudoldys -g avy 9 Hsafuvund ways 1s aup aulorado ayiand rey e quad a4 punur ony “exof-vaale yor MiQysy 9 9} a10: udan ayp (eiemyV> gy ayyqnd saatuqsDys 1 UNS) sag080434 9 aro Ap aut UWA oy PEAUOUE OU ANJEpUE A a isnquizgd 22 2 abous onodnse 9) ane qu jy Yygnd HULASTTUpE a vaLUAyYs MIMEDd LINRALSINIWGY 1 UAILENM “€ as gb ai TeApIpoY WangALoy > el Hojousyoy ay SAaUD|YS TY wwared IUOY, YP IAIYS a soWLIINBaLs yO a eEDUIYSOPSOUIOg nd, 97 HfO1 | MULaIeZ Ja}esoUIAS® aw Ny ‘BRAY Jad WAYS oF eIUAUNBIL ey, @Mang AuSHEWPY a UIUNpNIS Lad yesAys vd puny mgysiAwU ire] au gwAg ab aamuaWOY seNaD;0y gsuaboys pupil a a uyansadsosd au aacre ayp aluap a1 guo;ngys|u0y qual a ayp dod ayrignd aavyeztue#an 9} awysdipy ay aaajoaw 2 ysanaup NBYoWP areur7wuEyau Wiuadas usipalsz gy WAI of isapumur ouAqe guaup tL aynp auignd ypaRANe a ayfoap 91 1nasaAbsed 1 ‘auaboys atu gi ateiseld yopratpur yay atuifyy 9 gusepunuT auloyyo aN unMIASIELEpY qu ALANYOlN —ayANd aaawuyquays 2 quel Fodor] 020421 ITTANd INRLLSINTNY 8 oypaseut au auay at toed 2quays £4 OP arysalya a1 avyarX afu ay ode aspuzig tsomyloup alu a UNO ou EplAypUT OPS PUN) as asonayo isttalse ode vjeboys ‘ovo ng UUNASIUTWpY QU eUUE 9 ALINYoLU 9 {ho ysouresBoad sabayaypn “onuey somfoup ‘asoylaup IS afeuorsajord sgaumey ay gaed o urdey gu ab yygng zwinstupy onou auiar a op “ha au sal} 9) eysny QUE LeMpMys gUEY ab aagisyeID0d: jaboys aneynod o unupsoual? gu juoTeNSsIUREpe > Uo! oypa 1s sqeRStuMUpE oyp spyNtod separ anayoder > unu@aldys yp unvepnys gu ysoxo}ar 9 Un) safiials a qu(Sojo9rsd oyp fesay, nadstan{ ‘sansout salunystn SaneaysTUIUp! pyoy aur nuey ab axcurp aulse 0 quisapuaa tad sal gusyozi ayqand cia, a ya pay ‘onjyqnd auo: vo vou 28.101 o1osatay aryadse ann gu 28 mat F 1 js au and > 9p aN oxquignd ualsseunrpuoa au aanye asold zad a euoy jauoqurdo anypaclys ay sad ‘aurysomyelus 9} 9% pf 91 sad apun daf eu euoy yesnypse ay ayp ual aU aye aulor!pU uel Is ‘qulosado i oagivinngh 9 unayxng sad ay alls ayip ayriqnd quiedwoy 2ed renBunus 9} anypae gy aftr 1ystury pals upquod oby ‘@silBioua gs salivpusadys | wand woyeiadg) 299 dal + (aserdrbys djnuBiavoospye[y eivavdioy) EGAN ab asrlBioua as sabiys 9} ynunwsd 2 ual{n Wopuaa qua 1H cue BN raswarKd sad ase ay wufey a id aysudieu oy “1102 uta apd apseyardb 2 uatnu iwopuan (asifBioug 1 a0penSoy ug) FYE Upuny > UP AN ‘TInquIoYys alu ou Aiay gurlEASMEE ey a7] salspraaab a ugouettiaopind ayp aagajayAb 2 waial aur auigg at auey ab annwajqoid yell ay anyNp a urusarpe 8 98 saaduaui o el fudvyyy ‘030° ETE ARISINGADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, I.Kapaj hté thuajse i njéjfé. Ne do té rendisim disa prej tyre me synimin pér té krijuar jo njé kopje té rriprodhuar té ndonjérit, por pér te ileértuar njé perceptim té drejté té thelbit té Administrimit Publik, * Administrimi Publik... éshté pjesé e veprimeve té qoverisé, mjeti me ané té té cilit ajo pérmbush synimet dhe objektivat e veta, © Administrimi Publik... si fushé, éshté kryesisht i pérgéndruar né mijetet pér arritjen e vierave dhe synimeve politike. © Pérpjekja e pérbashkét ¢ njé grupi € vendosur mbi njé mjedis publik © Eshté veprimtaria e tre pushleteve, legiislativ, egzeku giygesor, si dhe e nderveprimit @ tyre © Procesi i Administrimit Publik pérfshin veprimet ¢ ndérmazra por pérmbushjen e synimeve t& qeverist. Késhtu ai mbetet njé veprimtari e qeverisé, ¢ fokusuar plotésisht né zbatimin e lig) keijuar nga trupa legislative dhe agjenté te tere, 7 tnterpretuar va giygésori dhe { ushtruar pérmes nj@ procesi onganizimi die menaxhimi Kéta pércaktime pérfaggsojné e Juimin e natyrshém té studimit por dhe zhvillimait té administrimit pablik Keto pércaktime né fund te fundit synojnd té périshine © Pjesén ekzckutive té qeverisé. dhe zbatimin e politikave publike. Pérfshirjon e njé game té konsiderueshme té problemeve né ddije me sjelljen e njeriut dhe pérpjekjet ndérvepruese. Njé fushé t@ diferencuar né aspekte té réndési administrata private. min e mallrave dhe shérbimeve publike. méring dhe domosdoshmérine v t@ gjitha hallkave pér ti zbatuat ato + Karakterin multidisiplinar ef Nga komentet dhe pércaktimet ¢ mésipérme kuptojmé se Admi Publik jo rastésisht “nuk pranon” pérkufizim, por sepse géllimi dhe 10 me nga ADMINISTRIM! PUBLIK RKevo, LKapaj shtrirja e subjektit éshté aq e mache Iehté pér ta shpjeguar sesa pér ta pércaktuar. Administrimi Publik éshté boshti i dy disiplinave: shkenca politike dhe shkenca administrative. Né fakt, té gj met ¢ mésipérme mund té na konfuzojné disi Ajo qé pérbén thelbin e cdo pérpjekjc pér té dhéné njé pércaktim sa mit te qarté éshté: Administrimi Publik éshté pérdorimi i teorive menaxheriale, politike jueshme sa Ushté mé & objektivave t& t8 gjithé shogerisé. Ky pércaktim na bin té mendojmé se kjo fu shtésisht me shkenca te © Shkeneat politike dhe admi © Bkonomiksi @ Shkencat juridike © Shkencat sociale © Shkencal psik trative oggike et dhe ushgchet né ményré dinam © Teoria e organizimit © Kérkimeve operacio = Menaxhimit shkencor ga ® ICT (teknologiia ¢ komunikimit dhe informacion’ & Metodat ekanometrike ef 4, KONTEKSTI STUDIMIT Veprimi i Administrimit Publik mund té shihet né disa kontekste shpjegimi it cilave do té na ndihmojé té hyjmé mé né brendési te tij dhe problematikés gé trajton. Rosenbloom (1983) argumenton se té tre gasjet kontribuojné né kuptimin e plot t& teorisé bashkékohore te un€L aw a. ayiqiod elseb ‘oagenstunupe vanseavd 9) eouajadiwoy Qu aenzeq WwRAPL BYP aspfsEaNy ‘TeUO urzyededs gy eye ay aavfuy 2) Sahay Suignd wuMsiurape os wumyeosod eXU ansit sol8y Nsy—IuOy, > soruayprieso, signe juumnsiupupe a owisopuas ayp ayp psupuysRaigigd ouusabepiod 9 w9]a YOSHI » unsaid as safes, 2 UODs AU MUS JOOSNyOY auEASLApUDY, AO} of ayeqor? 15 DUET XX MINYAYS a ‘iv alosaaiuuipd vy aluyt fopuaue seo senudoa oynp oeNPAtpul a1 op ysnarp asdos aenpye2 gp aynyjod ode oanepruy alu a jovdesy ‘qanu bv alag ey ptinur ynu oso olog et xqurquourojduay aw Uopungod you nuuysIMpy -salaqaynrod punut nu sod ‘aju2q 1 afoaa mae: it 9 asad alu apysa oaammpuna aye afoa. oF ausuowr apoy au anys SaksLOADD Fen] HAAG Seti ch vioniyeo id ane wie] toftuagdau opyanpu dy age oyzandl gpitpur aso teduoy uenBed e1sasab sy) 4 wa a 9) ouysiipe ay ojos erat ues ae ponds waa anal ohana a ov jnutsabeyiad p gusuper aur oye iysIson telat on picts pisos i resens umoai tod “waenpyed 24 & aut anbayaypa dup sobloaguy 2 rwrasays eI espe A AALT|EY EY nw aur gfoXry vy pure qywyzarolu a uyspaBoad au otuysonrysyped ay asAuOW QU LeNyEP w ab ate Ystanya10y ainp eiaja senqtays ex aNd puUIStURUpE “WoIsaosd at 1g OuIysONpPYZBA YW gIsUgUT auboys alu ay aamayqear a UL QUYsloTUNYS soroqut a4 aise o ununnyeosad rad wid OWN wyPAW “BADUNTSOq 9 cUTUUL| ‘Ou0ANyINY YUILOG hUpE | ALUySAS|NS 9 o> neyinBans ayp s0f8I] UEpeN 1ysA!yY VoFy_O we ay LIS “ha ystunope yor AlH a een] -euoboys esu senuvidaryyls of aso awwysarenysiad a1 aul fof aroypitiopy oso ayusjocwuoy guel a amu af uosabepad yyqnd sma, -aulopusiord ( arayaluopu aso asolSyy quel oe asaur qysisazeaed -gsuabous eye ab qeqysod ayp yuwsFord uyahyseur aioe LIED 2) aagienyoma, auydB a} 94 axoy!p Paajouianye oyp aaotutidon a SU JRSFOATUN yaa gays WD 1 yNIqNd sas | aquauEULad > visual IS Ses gay aU TaYordNy a op yw NYod YsYaUOy 7 uaut gu Mequowardir aqysa muystURUpe SAI aN ‘salsreuutpuor dna ay aavsaxojuy a ald ws a late a8 safqjals aypa sod opeuopezttedi0 up sin au 9 sold wmarpuy unAPI Uo Se eee AROnt gl appow wosowead ounistipe ayand sgqeastunupe 7 : rasjauey ford yobs yyyard wumsemupe wpuosq >yniod yeuznemd a JayzeqeAe — vosyaup a) eT]a uOsyayy aaaisxaiu0y ford qPloS ANA) nm ooynp axty ne ee lodvy 000 NITaNd INRUSININAY fodvy] ‘o2ay7y, MITANd INTILSININGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj 2 Hammmurabi- mbreti | VII Bebilonisé, kod daton mi 1792 para ke 14 detyrues”. Shteti né kee menyré uw regon et dhe nuk duhet té béjné. Ky funksion norm, iénga mé té vjetrit i pérdorur nga njerézimi Kodi i Hammurabit? ~ muratori q@ ndérton njé shtépi e cila shembet dhe 28 brenda njé t@ dénuar duhet té dénohet me vdekje. Ky rol rregullues mbéshtetet né piképamjet paternaliste se njériu nuk éshté indivietualisht “giykatési mé i miré” i asaj ge duhet té bie Ky Kéndvéshtrim éshté i fokusuar né dis fokus. “rreg. zve iv éshté moment kryesore: © Thekson vlerat ¢ duhura procedurale t8 procesit, té drejtat individuale substanciale dhe baraziné e individit para maksimizon 9 Struktura ¢ parapélgyer éshts ajo gé in e procedures juridike ® Konsicieron individin si person unik gé vepron né nj nike. Konteksti menaxherial rendiisishme e mena’ pecifikuar né administeim pul mne shume ¢ enteve publike por edhe Off-ve ne dtet e soime s njé pref formave mé bashkékohore pér 1 acminist programet publike e pérforcon mé teper keté fakt. Me zhvillimet esotme kufiri ndarés midis sektorit publik dhe jofitimprurés dhe atij privat @shté mjaft i véshtiré pér tu dalluar pér shumé nga arsyet e parashtruara mé lart. Menaxherét © nivelit t@ larté t administratés publike niartin vendime té réndésishme suksesi i \@ cilave ndikon né miréggnien e mbaré shogerisé, ndérsa ata t6 niveleve té mesém dhe té ulét kujdesen pér interpretimin dhe a Administrimi Pul kod i part ) jor (281 Sorin e njerézim ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj zbatimin ¢ politikave t menaxheréve té nivelit té larté dhe operacionet_e pérditéshme t® njésive _organizacionale. Administrimi publik shndérohet né keté ményré funksioni ekzekutues i _geveris® e cila pérmes agjensive té saj dhe vecanérisht pérmes ndérmarjeve publike zbaton praktikisht aktet legiislative qé pérfagésojné até ofaré shogeéria déshiron. Ky kéndvéshtrim fokusohet kryesisht mbi disa piketa kryesore si: = Promovon vierat e cfikasitelit, efektivitetit, dhe ekonomisé. © Mbéshtetet fugimisht mbi ideté e Taylor pérkrahésve té ai. * Promovon organizatat sipas ravijézimit t& lojit ideat Weberian. Ky kéndvéshtrim i referohet gjerésisht menaxhimit té organizatave publike dhe do té jeté edhe fokusi yné primar né kété modul. procedurave administrative, Statusin ¢ nénpunésit civil, por edhe né konsideratat bashkékohore té njohésve mé té miré té administartés publike do té konsiderojmé si Administrati Publike té gjitha ato organizata, institucione, individe, g@ financohen dhe paguhen nga buxheti i shtetit si edhe ente publike qé jané bashkime té interesave pasurore té personave private me ato shtetéroré Natyrisht ajo qé na intereson né studimin toné té métejshém mé shumé se sa kénvéshtrimi juridik apo politik &shté térésia e veprimtarive té té gjithé aktoréve té pérmendur mé lart pér maksimizimin ¢ dobisé publike né kontekstin e veprimtarive dhe vendimeve komplekse menaxheriale. * Ermir Dobjani, E drejta Administrative, 2 asa aynwuoU0ye yalBauy -q aynifod epjreiipy -e omntod ax 2 Brarodoro Aoyjosiuoy a w2d yaquioy sad ennieusayye Ap auloysyeds 18) sedig -ayyjqnal aneiezueBs0 95 spouaysreBo as aStiowrysopsousop BOREL anBolelys alu uidel " Lewabane ayp euouoso PANTPaL, %24) 9 users au (eg61) WwoyaPUrT soLse4D puL [Yec Uagoy astiaboys ode q1zey0)4b a4 esaiat ytuob ay Ste uel and wuowasturupe a yesaioyur agp tumaysad uazang ey Bland juoreasiuawpe 9 rund wy anquayz gu ove aup eich tiated 2 Jopuon au austin AN MyseYRIEE MopuaL YPOpA, “oIsdanWIER elaafpu ode aisidonuey yozory ‘qui ansiu oxygnd eur 91 aulo1jo yeand BreztueBio esiopy ‘sulovy 2} aulouds ayignd ereceuestio ny uysiopu aU stp auveanued ale aufoxyo unos a yaayifeas as aunip yaunp preunBayy outand suru 21 afu | wars30 21459 ayniqnd oreziuedso afu 1 essapu AUNBY F uyznuistew ays9 yeaud worjas a1 uNpeUD | reETEKg ‘a109U044s eurtdisip ts ard} 1 wapyerey ayp gulosabegtod yey1> ay yesormqut “asks utadan | isnyoy ely amsiurm aynp weatsd ine oqp sqnd ynussasnmmpe SPRY [wOUOSS une alu uoIstea as sysryeidezed gusfosayaia My 194M, 2a iand eyez uegio aulorsiz8a asd as vhiodd puyy auysisieu ay asugu an, (e fhe enuey ‘ey is yurisag ayp nM 9 ywrezuv810 Avy ‘odonueyy yeyeztueSi0 -ysaiaistioatun ‘usajends aguims ala gual a1 punuz (oreionabol / asarosdunyesof wereziue830) aia fo oxen axoungiays nour yejoue ‘aaduorsued a iapucy “afenyiod Jeaiuomne IS axensonad eesodioy guol a» pumw eT 9p» loduyry 0x99, "NITENa IWRLSININGY OPS 9 st -areqdaab astemmpod ye127 “angeanstunuupe aajouale 9y aunys visipafer aur (5.99 nd smenstenupe ale ayp yeio0s urs\pal wyod wun anguopye fuzerdoasapu eu wyso{pu Toe 9) nd 9 Puunwuysanuieada qn URaTASuTEpY QuiogIpU gb wWOPeL CLsy : ‘aqusod gui yubered senzyanus ‘ nue: maatye guloypu pu Ay -ayyqnd aaeieziueBio @ umayany ; 9121 qu \stpa{wu ayp asonuTOparys euper yALA{OUIp WISTS Od aN ay ardugw Qu u fodwyyy 072 MITA TARILSINIWGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj See ee ©) Pérgjegishméria publike Gjate giithé ciklit té studimit té administrimit publik mand té ndeshemi me situata qé tregojné njé lidhje dhe ndérveprim konstant nde administrimit dhe politikés. Fugia e administratorit publik né ckonomité perendimore né ditét e sotme éshté rritur mjaft. Megiithaté raporti mes kétyre 18 dyjave mbetet temé e debatueshme dhe theibi i administrimit publik. Karakteristika kryesore e organizatave publike éshté veprimtaria e tyre pér 18 plotésuar a8 ményrén mé t@ miré tw mundéshme interesat e publikut. Né kété kuptim administratorét publike duhet té kushtojne njé vémendie té vecanté pér t& plotésuar kéto interesa duke qené té pérgiegishém. Ata do té veprojné né kété ményré mes kérkest’s pér té gené efigienté n8 punén e tyre dhe domosdoshmérisé pér té qené té pérgiegishém. Pérgiegishméria pérfaqéson shkallén dhe mijetet_me té cilat oragnizatat publike dhe/ose punonjésit e tyre i pérgjigjen qytetaréve direkt ose indixekt pée pérdorimin e kopetencave té tyre, autoritetit dhe burimeve né dispozicion. Kjo @shté shprehje e drejtpérdrejté ¢ kujdesit té vazhdueshém ge pavarésisht pozicionit apo rendésisé duhet té keté administrator pul nd pune. Ky pérshkrim na shtyn té pyesim thjesht: drejt kujt adresohet pérgjegishméria? ® Mé sé pari dhe mé sé shumti pérgjegjshméria adresohet drejt gytetarit. * Pergjegishméria adresohet sé dyti drejt shtetit, eprorit, institucionit, késhillit, giykat’s, medias, grupeve 18 interesit, shogatave et. Raportet midis demokracisé (kt drejtave té barabarta, vlerave té individit, integritetit personal et) dhe burokracis® (hierarkisé, pus 20 ADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, LKapaj a dhe autoritetit) jané nj@ temé e pazgjidhur dhe e shprehur né ditt sotme né raportet midis performances, efigencés dhe pérgiegjshmérisé, Pyetja nése njé oragnizaté publike duhet %@ (okusohet né arritjen ¢ rezultateve konkrete né ményrén mé eficente t8 mundéshme apo duhet ti pérgiigjet interesave t& publikut t servirura nga zgjedhurit e tyre pérbén njé objekt tensioni té vazhdueshém i cili na bén té Juhatemi here né njérin krah dhe here né Hetrin duke e béré edhe mé interesante fushén e studimit t8 administrimit pul 6. ARSYET E KRIJIMIT TE ORGANIZATAVE PUBLIKE Organizatat publike vijné si domosdoshméri ¢ plotésimit 18 nevojave dhe synimeve t& njé grupi shogéror. Natyra e organizatés st krijuar rroktura e saj dhe shkalla me t& cilen ajo adaptohet drejt zglidhjes sé njé problemi do t@ varet né njé masé té madhe nga kendveshtrimi i zgjidhjes, mjedisi fizik, mjedi: legal mund ta marrim nga stu Kupliniij histotisé, problemeve t@ keijmi GE drojtojné krijimi e njé organizate na ndihmon né njoljen ¢ karakteristikave, struktures, tendencés programore, prirjeve startegjike et}. Pér mé tepér, informacioni rreth grupeve dhe forcave qé nxisin ose pengojné © otganizatave publike éshté njé mjet i vlefshém pér tu pérdorur né veptimtariné ¢ ardhéshme t# organizatés. Kushti i paré pér krijimin e njé organizate 1 éshte egzistenca e njé problemi. Njé grup njerézish duan té arrijné digka gé ata n@ ményré individuale nuk mund ta arrijné. Problemet ge mund {6 jent shtysé pér krijimin e njé organizate publike jané aq t8 ndryshme sai gjeré eshie spektri i nevojave njerézore, gé té shpjegojmé se si ato cojné né krijimin enjé organizate publike duet té kuptojmé: imi +R, Denhant; j.Grubbs; Public Administration 2007 2@ alts of aye usobwaed o asuaaab a) asonynasa salsAysopu as asyozoyyj 9 yspilorqus areytifayy *,areyttosabgue,, yozory alu ada gue vosabeyzad vorsizod & alidysapu sad eloaau guob ed unuajqosd aypiiiz a op gay] Qs sgouaunsfuoy ayp anauryUcd >} [eULIOL yrunZrULyaUL SaUtIAd opeAREd aavyezuedio 9 ddan os UoaWNBIe UoDIZod Oy ‘auley 199ste7 gveauad aihye aup axignd aneyeznse820 stprat vafoau gulosuangur ab axfdy yelyls vBu wsip auel yep og sa3s1s alu lepu uruttsoq sad apys alu aypa is Ap gulosabeyzad 079% a1pury ay puny aN, oD LD91>4 1d osonansu0y d40z8: ond) vied ) wagoad opd sad gsuaaab > unutaoude: oyp uaLuyIpU aufor4say ay mated 93 Qual a1 op areB9y es 9 eIbry >a4 aulosag ayp ,dtorqqaays sqUDeU ab vienyye> 92 aIeTUNWOY aso azorgboyS odes “s9I—L UDU uquoz oy au anbey aaeqwziueB10 9 ny anarad aj gual a) Op eye a14j a qesosaquT al quoyyas a} ajefa} asibny ay grutnysn soustad uala ab vlyptisz as auloysp jzaiafu any ayser OF ay ‘ayyiqnd aavyezuLBi0 saunad exenpyeo ay awajqosd mmypilfz 9) ad szensyoqy a) ofysepsou alu aay a} pun yrunsaqgiaa a eNpeN Uoystza ny ajayTUNWOy yeh an -.sequqnd, fepu ynarunuioy a elyjals aso yawupuad “4 ony eu vinsdbytqui a1 qystozofrs guol a3 3aynp uNseg ab yASHOdouow UTNOPAeLLY 19d jysuiguesaa ayp guiosgoz ab yeyytoads sad ysounqiays oI] O14 go Wrove ow jwsrzwwany ‘ywAsed a yugiays gual —% punt vy ap owvatid epeziue.0 eBu aypa uayoyo a Punu ab ayyqnd yscwiqays squnu alu ey os nuay ay PUnUE aEYARaW “9 rad alu ugqzad aaafpunuas yelur a ualdeyzad senSuad fodvyry oayy OITANd TWRILSININGY wz dup senjepuered gy aad waysanr@ap $ tunUszer “ynquiays 29d aoraboysqequr yanysed a1 uNquiay au sosa;apUPYs onangigys asaysaqut a) ab wnysetiad ed unayunuoy uoiiap anvsye) as safjaln a vibny mysayx He gulouvid a ab arXiv 2 uyapugys wuorizam a) op unTqsays UAE 9 {nu ab 212 98 oup aie aulooueuy a ab eye ef auloyyzad a op urunqzays sad guienfed ynu ab ee asdas ‘asqyf@u aaafpunmas fepu solforqur 2 urfon, 1qus wSopuas @ punts NU read y@PLaIpUL quownSe ayy aad gma ¢ ynqurays alu ajyse yrqnd yyapuays 9 wuenunsdoa oarbry as4gy feud vsip aso alu senyyde oyp renga 9) Jd unwTuAS aur uaycry aaLAnse yet “sareztuesI0 asad quel anu ab onzpiolue 2 ualyals senzgrysmy yp aenysfapu ‘iensypu 9} ad eybny Ruysye) yaluuugdau anemmypre a} a auyaual® o ebny aysuaueson ‘owaud wyeziue8i0 vu erenpasod 93 of ‘exenpye> 94 aarbny t renrzaz0z aryse ayy{gnd droual@e yo) senpye> ay uenWudan au renzuOIe ayp qeNsoq 2) sad aunsuoyez 9 gut vlodsay “ajgyqnd aaeyezyuedio 9 vibng ve saxyand,, fepu gnomunwo a efjjals as0 younpURy “q ayqignd aavyezzuedio a vibng -v aquawou Ap au senspugbigd y waysysalfoy t aus ed wyuuez8o afu aynp 9) op ayeauid audye vied ayygnd yyezuesso yer zadey aut eazazolu 9 upouasajoad aadp as solyadd uoyer 1 es oyignd yutystuRupe 2 URTprys renZoidys fury any (ese af8B1ad auayp tay 1 ou ‘gued as salad uoyer 1 eg {318199} 250 B102)914s ‘2}e>O] aia! at op ayezuedio alu asd auulorebs 91 afpew auiloiua a1 op any « jytusaiqoad a uatypi@z ayp onus 2 wate aad yalus 1s uaquays (Ieatid spa unidns# ode ayeboys) Jp aANVANAS afl vss s9day UU ayygnd ayztuettio alu asd 2urpiea joypue 9 ws9s aay gu ayETgnd guezrueBi0 afu e8u yaypilz a1 pun wwojgosd as pulopuow au asq fodvy'y o2aY MITANd UNRELSININAYADMINISTRIMI PUBLIK R.keco, LKapaj —— — mohim total por si njé shprehje e pérputhshmérisé sé rregullimeve té vecanta me filozofiné e cituar. Mbrojija e té drejtave individuale; njé pjesé © tradités “antiqeveritare” éhté shkaktuar nga problemet politike si ato té rrezigeve qé vijné pér & individuale tw njerézve nga pérgéndrimi i larté i pushtetit. Burokracia né tér’si mund t8 shkaktojé mosbesim dhe shprehje kundérshtuese ndaj legjislacionit ose ndaj njerézve ose grupeve qé pérfitojné ekonomikisht prej saj. Ky mosbesim éshté mishéruar né ményré t@ ploté né teoriné e John Locke né shekullin e shtatémbédhjeté ecila e shikon qeveriné si njé t& kege te domosdoshme, veprimtaria e sé cilés duhet kufizuar brenda caqeve sa mé té vogla té mundéshme. Humanitarizmi; gjen mishérim né traditén mé té miré amerikane gé shprehet se qeveria duhet t& punésohet pér té mbrojtur té vartérit dhe té dobtit, t@ rrisé demokraciné ekonomike dhe sociale. Megjithaté jo gjithmoné kéto veprime japin rezulta ne déshiruar. 7. DINAMIKA E ORIGJINES SE ORGANIZATAVE Nuk ka asgié automatike né ményrén ¢ krijimit 18 njé agjencie publike. Pérpara set i iativé publike, njé problem ja thjesht duthet t@ egzisiojé né fakt por ai edhe duhet té jeté perceptuar nga piesa mé e madhe e njeréa publike. Megjithaté ndodh é nderhyrja publike té vonojé edhe mbas kéisaj faze. Pér she njé numér i madh njerézish vdesi sémundje té ndryshme tumorale por procesi i parandalimit (é mundjes népérmjet vaksinimit masiv do té vonojé deri né shpikjen ¢ vaksiniis pér kété qéllim Ne njéfaré kuptimi nevoja sigurisht behet “méma’ e iniciativés, né stin kur problemi éshté mjaftueshmérisht serioz. Kjo do t& stim né ményré té padiskutueshme kérkime dhe pérpjekje pér nj zgji Fazat @ hershme tw identifikimit 1 problemit dhe formulimit té 24 ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj SE nna ne propozimeve pér zgjidhjen e tij mund té vijné nga brenda ose nga jashté strukturave qeveritare. Zakonisht niése nj problem identifikohet jashté strukturave geveritare, ai njihet mé paré nga qytetarét e thjeshté, grupe té caktuara shogérore ‘ose Komunitetete t@ caktuara dhe zgjidhja né shumicen ¢ rasteve propozohet prej tyre Njé problem mund ‘ béhet fillimisht evident tek njeréz gé jané wé prekut ose afér tij. Punonjésit e ndihmiés sociale gé kontaktojné drejtpersédrejti me qytetarin kané gené né mjaft reste gieneratori kxyesor i ideve dhe zgjidhjes sé mjaft problemeve né fushén e pérkrahjes sc sit @ fushes si mjekésisé kané iniciuar mjatt ide né fushén dhe masat pér pérmirésimin e shéndetit pub Iniciativa pér organizata publike ose veprimtari té caktuara mund vijné si reflektim i “aksidenteve” ose eksperiencave personale %@ administratoréve publiké (vecanérisht at veleve télarta). NEé rast se kéto iniciativa uk giejné teren té gatshém né grupe sociale té caktuara ato mund té jend té padukshme dhe t@ pasuksesshme pir njé kohé 1@ gjal@. N@ rast se iniciativa mbeshtetet nga grupe giithnje ¢ me t& médha njerézish atéheré kjo pérbén njé mbéshtetje per njé organizatl té caktuar d ind té ofrojé zgjidhjen reale t@ njé problemi N@ shumé caste nj@ problem mund té identifikohet si i tlle dhe te zgjidhet nga organizime té caktuara private, si shogata et, (@ ngritura mbi baza vulinetare (@ cilat mund t@ shndérohen mé pas né agjenci publike, Megjithaté egzistoiné mjaft raste kur njerézit shfagin nje anagazhim dhe kapacitet te admirueshém né kauza 1é caktuaza, pavarésisht se nuk kané lidhje direkte interesi ose pérfitime ekonomike, ose pavarésisht dukjes se njé iniciativé éshté e pasuksesshme. Ne me té drejté mund 1 pyesim se. pse njerézit harxhojné kohé dhe pérpjekie pér objektiva ts title periferiké che, pse optimizmi i tyre éshte i géndrueshém pavarisisht horizontit jo shpresédhénés? Kjo llo| sjelje pérfaqéson né vetvehte egzistencén e qénies njerézore brenda njé rete 25a 9) aneou0y axdioy{ o vorunys “spreztefz0 a INAIaISIAU auP saherysiad 2 unpoaru aur waysalpu uoN!pU ayP ynumysAapu fepu gauiystzas gfoypord 2 wowway ab ysess0y saraly dni alu voysrzBa sayeztueio ay aneanyelqo a} umuahoy oyp sqund a unuiystipuy pu yysupuyssiuewysed qulod ab ysesuanyur wmysisapuar aj idna® nay foupunspiag 7 ‘squezqueBuo a yawunualio qui zenyipur ay zad auryslonau 2 u9o0) ayp ulsasye auey auoULIle of ab aod zenpye> ay aaboys alu a asald quel yaqi> ay aazaualu souiad wala qunnysdapu ¢ turn as adsie sad of ads aux exenynysip ay oe eRu inueaed a WoRayey afer ayse yu OALIUANTUT a alan a PUORaYey "> ap jas uIpD aj aw yaltu alu 10 aU ysadys aloyspu 9} aa UE 9 wliAY] UOLZNAUOY IS eel iy gu aenpuow 1 18 9} our Qunys awurp zy alu sayeziuesio 9 eund ya} guloauap ay op alaud erayy “espaIals o ensadey ayp yeurfsed ad myer o yurs|goad ynquays sad quod puOY a Pun (Be a} yurluay a elazsae esos wo! gy UI auENys gud! 99 punuE aydasuoy aypo sod alauid ay -yssiaeqin idnaB (nay ay aeuoIsasord spuny gy gut avolud 1 uyayar alu ayal ay op ueqm junyytuet aueqin somyyiueyd ayp apjayyie esip aso aft ai au uosaund ayp urqin yrumpyyrueyd 2} bualge alu volo yerdb al quays sat -a[euorsajosd ayuareYyor awquds au aasaluound aj yumpzeReue a yoyse1 QU SOMIOpIS MUApIAD aiysa oly -asiouale ay aaranyalqo 9 unuqueZo au ulaysisapuds 9 Jou alu auleny ay pumun [euoisaord jaant gu UsHaUed9A ysoluOUN “q sprezquei0 9 quunutidas aw alypil au aavynitod ay unysdapu au ayses esip au alod @ punus ofy “ashi 2 urumuauraidust sad aspldalfiad anadnaS 94 oy e8u speztuetio 9 yourwsBoad 1ad awysKape a) oundny ayp owsndacaad quay ay punw adnus easy {es a eurewuidson eu eaemyaye ay anquarpY a awYsIsapuas ay arodn.B 2 uagaiysaqut ununqiays gulopeduay oynyod auyssupu oy au ype aiyse ob AyezjueRio alu 9s sqund 9 uIAL: 2) punus auysdapur py apt aus foduyry ‘o20yy MITANd WNPLISININGY 9z wenundls at aad aanye edey sruLap ysadys areztutez0 alu ‘aynyod daoqortjeas 95 salyolu jaluuodau oyp ayueysuoy aaanyeruoy soma “e uorado pyez1uv8i0 uapID a} au asiiaboys 9) aaawa}qoid yp anaqysny ay muNYsdxpurtyeyNzax yysLasald myyseypil3 ays “> “sayezueso 2) oaauntuds gulag 1 aazystuoysayord 2 yedniB aso ygiojund ab axaumnasdiayuy | yeyNZ—aL qYSWAS: syrdna ayysel aljaysaqu zeninSis 21 aad sareziue8i0 91 anafyaldiad yeynzax iysuiasald ayysa ty -e ‘DAQION{LY SIP | eIINZay aIYSA aatouaffe gy anowueAZosd | jWo!DAjOAg AAVONANIANI I IAYTHAHZ '8 4 ueqin peur ay rUnTTTAyz alu ay yser au esaly ay ayayAb aU anrsalu eT 2a aad ,andoy a oS, alu aaf ay punus quent) au aaryyseqiunus 24 punt ep 9 oygiqnd oyeztUeB.0 alu e uRUIfery ayp 21068] aur jyoboys gy punw {ya elypyee ayp jwsygoad alu a r0Aab 94 elas gy a4 ipury uy ‘eloa 2 OAa}eUST WO wSIp a UrLUY daarrdb 9 auystorour 9 ebtry “aaryyseg yfefur aurusluny aus enspboys n ezaydb au ardy ay ysmyeys | huysdapueayp (uoupaut ay aavsqeys) a vfryy sosqbous Yuriy. | yeyINzas |s awysiAyeU a} ashuaus au vayySu ayp aulta ayggnd uate yelus aewisoyy ‘ajepruend aapuuy 2 ununay sad uorsnosy ays 2u 349) Jaysed TySey YSTARTUYEP saIah asold afu essApU jysisqyoxzad aypo aulouorsyuny ayp uayoly axeurziuesio 91494 a asald aly areyueaab afypit@z auloyiey ab elas ay auiaiqoid ulolisy “ho yeagyyny Yauorsazdap Gezy{ “eypaUr ay aaauUIYySArpu gy axeypNiod A puny au uayoluy aaaysvs a aorwnys au ayIWOUCYS UAYSK) aU 1YsuQUES9A ‘suBLOAab vlo1 — ezIULB20 pb gzudans ays? MN jupiaiput @ ualels iqu senyye> ay idna® ode yajunwoy afu ay anaumdaoiad ayp yeUTeWAW a URUAYayar ayP sOIAbOYS seMPIE> a1 ASFHUO fodvyy ‘o2ayY, XITANd DNRLLSININGYADMINISTRIM! PUBLIK RKeco, LKapaj —— ee inereis® jané gartésisht t@ dallugshme. Ato pérfshiné formacionin ¢ shprehive dhe traditave - personale dhe institucionale, investime egzistuese né pajisje dhe teknologji, trajnime né projekte gé jané né vazhdimési, kostot humane né anagzhimin nte zgjidhje t& reja dhe té panjohura té shumta, tendenca ¢ njohur e organizatave té rekrutojé dhe _mbajé njer8z t8 njohur me programet dhe punén e saj té méparshme. Egzistenca e interesit publik. Koha e krijimit té njé organizate publike shénon njé moment té rendésishém n&riorientimin dhe ridimensionimin e diskutimit publik té njé ose disa programeve publike né nivel géndror ose lokal. Né momentin € krijimit t& njé oranizate publike e ¢do karakteri goft® ajo, ajo pranohet dhe béhet pjesé ¢ strukturés shtetérore che sie tillé fillon f@ gjenerojé interes publik Kemi mbérritur késhtu né arsyetimin e problemit té treté t@ ngritur né im té temés, pse njé organizaté do té jeté lokale, shietérore ose federale dhe cilét jan’ faktoret ge pércakt duke ¢ pércaktuar aie si njé agjenci té pavarur. Fi ne duhet t8 dimé se shumé argumente meth formés dhe strukturés jané né realitet njé shpjegim ose kundérshtim i thetbit ® egzistencés sé organizatés. Njé mjet efektiv pér oponencén e pothuajse cdo propozimi pér njé organizaté té re éshté pranimi ne patim i saj por kundérshtimi i formés specifike té paragitur. Pér shembull njé program inicuar nga geveria mund té kundarshtohet sii tillé me arsyetimin se ajo i pérket pushtetit vendor dhe geveria nuk ka kompetenca pir té marré atributet e ketijté fundit. Propozimet pér agjenci té pavarura mund té vijné shpesh nga grupe ge reflektojné njé_sjellje “antiqeveritare” dhe g@ besojné se krijimi i agjencive t@ pavarura do té zvogélojé shkallén e ndikimit té kontrollit ekzekutiv né vendimarrjen e tyre. Megjith® pranueshmériné g& mund té kemi mbi arsyetimet ¢ mésipérme ne nuk mund 18 injorojmé dhe té konsiderojmé té paréndsishém debatin rreth formes die steukturés s¢ organizatave publike ¢ cila kushtézohet kryesisht nga: 28 ADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, 1.Kapnj ie eee enum = Juridiksioni i té drejtave (lokal, shtetéror ose fede © Kornizat ligjore = Nevojat dhe motivet e grupeve té interesit ef Né vifim ne do té merremi vecanérisht me studimin e problematikés sé drejtimit té organizatave publike egzistuese, por njohja e arsyeve té Krijimit 1@ tyre do té na mundésojé krijimin e njé lidhjeje 8 garté te interesave é publikut me synimet ¢ organizatés dhe njohjen mé té mir’ t& praktikave é administrimit Pyetje lat jane esat ¢ administrimit publik? lat jané shtysat pér studimin e administrimit publik? 3. Ku konsistojné pikpamjet e W.Wilson dhe L.Von Stein pr administrimin publik? 4. Definoni_administr konceptit. Esht@ thetbi i Kontekstit politik, kontekstit ligjor dhe ati te stucimit t8 administrimit publi evolucionin n publik dhe shpjegt menaxh Cané organizatat publike, cilat jand arsyet e krijimit t@ tyre dhe mika & origjings sé oragnizatave publike? 29te -aulobysn 91 quiouds oye ab vypaw 9 eanyalgo uosazstayz ‘wuqtayz qu repuEA rgd sgsounypu ode aunysjaja ay aavipysay 2 vluwedarid eu ‘guys guloxo a} afpualS au quab auey nu qunypayz a aysaredgways ayouaf8e ayp a1ounpupiod aonb ab pyeg “ax0uDA sadorng a} renpyP a} asald alu ay aroanyyny anauOyeZ 94 seus [oy vafmar wan “(9¢61) UOYSURUNTT JoNUIEG ajroyuaUTNBrE Sis nayse ‘gulosabesiad oye asus ode “opesionqun aqay9a 24 our aun! [erg] jrwIUgIEg 9 ywa}a yp yUOINIySUT as—U ays ehysed aypnuad fesay gel edeid edey azaq auey as puaa au Inypqut quer 960 wALAYZ au uDIO au BIOL a “‘HPUN ar aavzarq AP elBiad auyssasyns a) axfugur au ujOIruEN 19444 QuEy 9 aI0PUr] auIzy QU apuaa BSI esIAPN “s910q auEquieuL aboys auNYs rad yayEIE a1 aTNYsAA f aIYsD [eIOqr] IRWIPUAIag 1 HEHUZopoU 40g 2if31] 9 urwsrpuns ugu asibry 9 ujwsinysn aloynsazr 91 dup uaqiays 8 aagqp 91 queer wu aurystBy] 9) vsoMyAlB 9) anearyalgo alosp £9 9 unayaure alorloup © aHoIyS a qurbny asnqz ay Quab ey auzapour spinyod 9 exiq aeaquoyapu ued au ayn] ayp pytyUO, id azeq 1s uaquayys sod ‘nizafu ops sapuny nualu op> a eign, ueNb uvab a saqqopy ab ole ef gtpuna epuasg auloiadys a aAapiarput vola|_n jajanys e8u swnsaYysn 91 aurystSy as gsibny 1 yodouop, 914} 2 aaseyanys 9 yeiloxp a out auloznge 9 ayp areatsd upuosd aulonsanyos ay myseyy: uolot 1 “axygad auungis aulequ 9} ayp gsisquord 9 yeiloap 24 aulosqus a1 ore uol9] t ab asanicrap tbny eyfale boy oyp au aad ‘ysouo}syuny aaa‘ ay yaiouen afu auey ioaiqg, ‘Sus9pow axnuoUOya sgiog a ualpuy mpunu ay 129q gb ole ayyst ‘arspuord oyfozp 9} oyp (Sry ‘uunS1s ‘puas aulosnys a3 eye at ‘aaaiarys @ efpury “epugr a) aur anawarqord + nating uel aquaysizSou astenipod ayp eyeed ai ‘eiegop 2 azenab ‘unypayz au ipuor au jysuauesoa og “ajtap euaboys ody ayeatad yolSou) 491 1029}aqys wopjas eBU aaajartanyL a ualsopuanyz Jad ebyoldiad ayp ,eypaur ay aanorab, F nUpIMU auab ey seMYS 91 alzazq TelB a10H9}0q URXUTIOd Qu sonumwop eda ypuny ay puny an “renqed a is aazaral esip JPANP NA puMw apr oly ‘NAN aagIOVeNsIMUpE awnys ay spund | fodoy'y ‘ovary MITANd UNRILSINUNQY mi yurwatiord gy aXry 2U graf ar oynp ‘es pI yunfuns ode yrurzy Ny ay aye aw yapuny 91s “,sayrqnd,, 7 uu0y BYP rumapu ab elapy ‘LILALHS LINOIDATOAS 1 aqrignd auoronygsut sod upsoi94 qulounmzajap ab ax0so4.y yaz0p4ea ayignd aaauornyysut 2 u91s940 gufousuuayap ab sx0seKsy yaonfed 9 ]QUONAASUT au URaIYS IqUI aICYOXSASE 21:03], 9 98 saDs0g ayp auIgnd jzony—s as solsiayys yjoxt adoouos, HOP}9s M2 28 soysod ind, 9 uTUORNIoag « sayofa i 2) aye fgal a1 12YNP NuapNys saua ay WuIPRs M1 UNpUNjiad aN, SaWwala TVAILalao A A A a gous asoryspenuoy pluredyd ayp ,s9% AMITaNd LINOIONLILSNI Ud VSIRIDT AAINOION.LILSNI a VLUIO ATVNOISNIANOM AY a VRINHOIN SIWONOMG TNITHAHZ aHG VOUS ‘VARLLHS sqONOd LGN vVArLLHs LUALHS 41 L110 {VN Lisa LNO¥ ALILALHS LINOIDNIOAa Hod BSR MI14Nd LIWRILSININGY 4 LANOISNIWIG TWAS fodoy| ‘0704 ITENd WNTAISININGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, I.Kapaj ———_—S— 2, KONTESTI NDAj ROLIT TE SHTETIT Euhté me vend té thuhet se politikat né shekullin ¢ njézeté ishin shumé té lidhura me kundérshtimet pérsa i pérket madhésisé dhe fugis® sé duhur t@ shtetit. Shekullfilloi me njé rend botéror liberal, té kryesuar nga shteti me liberal i botés, Britania e Madhe. Shtrirja e aktivitetit (@ shtetit nuk ishte tmerrésisht ¢ gjeré né Britani ose né ndonjé nga fugité e médha Evropiane, pérveg fushés ushtarake, kurse né Shtetet e Bashkuara ishte akoma dhe mé e ngushté. Nuk kishte tatim mbi té ardhurat, programe kundér varfétisé, apo revolucioi chemb dhe shteti minimalist liberal u zévendé: botén me njé shtet shumé mé té centralizuar dhe akti Njé nga mymat e zhvillimit coi ni até qé Friedrich dhe Brzenzinski (1965) © quajtén shteti gé a mundua te zhduké gjithe shogériné civile dhe (i nénshtronte individét ¢ voganté pdr synimet ¢ veta politike. Versioni i djathté i ketij eksperimenti pérfundoi né vitin 1945 nie disfa rmaitisé Naziste, ndéesa version i majté u shemb nén peshén ¢ kontradiktave té brendshme kur ra muti i Berlinit né vitin 1989 Madhésia, funksionet dhe shtrirja e shtetit u rrit gjithashtu dhe né vendet jo-totalitariste, duke parfshiré gati gjithé demokracité gjate tregerekéve té paré té shekullil té njézeté. Ndérsa sektorét shtetroré né shumicén e vendeve te Evropés Peréndimore dhe né Shtetet € Bashkuara né fillim t@ shekullit konsumonin pak mé shumé se 10 pérgind té Produktit té Brendshém Brute (PBB), Kjo shifér arriti né 50 pérgind (70 pérgind ni rastin e Suedisé social-demokrate) rreth vitit 1980. Kjo sritje, me pacfektshmérité dhe pasojat e paparashikuara qé prodho né kundérveprime té fugishme né formén € “Thacerizmit” dhe "Reganizmit”. Politikat ¢ viteve 1980 dhe 1990 32 ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj a, pothuajse u Karakterizuan nga rifugizimi i ideve liberale pérgiaté gjithé botés sé zhvilluar, sé bashku me pérpjekjet pér té mbaitur té njéjtén vijé, nése nuk mund té ndryshohej kursi, né termat e rritjes sé sektorit shtelérox®. Kolapsi i formés mé ekstrome te etatizmit Komunizmit, i dha njé vrull shtesé lévizjes pér zvogélimin e madhésisé sé shletit n@ vendet jo-komuniste. Friedrich A. Hayek, qi udénua né mes té shekullit, sepse sugjeroi gé kishte njé lidhje mes totalitarizmit dhe shtetit modern te mirdginies (Hayek 1956), i pa ideté e tij t6 marra shumé mé scriovisht giaté vitit té fundit t@ jetés né 1992 - jo vetém né botén politike, ku partite konservatore dhe té gendrés se djathté erdhén né fugi, por edhe né botéin akademike, ku ekonomia neoklasike fitoi shume prestig) si shkenca sociale udhéhegése. Reduktimi i madh@sisé s8 sektorit publik ishte tema dominuese ¢ politikés gjaté viteteve kritike 1980 dhe né fillim i viteve 1990, leur njé numér shumé i gjeré vendesh né ish-botén komuniste, Amerikén Latine, Azi dhe A friké po dilnin nga sundimi autoritarist pas asa} gé Luntington (1991) e quajti "vala e treté” © demokratizimit. Nuk kishte dyshim g@ sektorét gjithépérfshires shtetéroré t& ish-bolés komuniste duheshin reduktuar né menyré dramatike, por brumi shtetit kishte infektuar gjithashtu shumé yende jo-komuniste né zhvillim. Pér shembull, pérgindja e zotérimit té geverisé meksikane né PBB u zmadhua nga 21 pérgind né vitin 1970 né 48 pirgind 8 vitin 1982, kurse deficiti fiskal arriti né 17 pérgind té PBB, duke vendosur bazat pér krizén e borxhit ¢@ lindi po até vit®. Sckloxét shteléroré 8 shumé vendeve té Aftikés Sub-Sahariane u angazhuan ne aktivitete t2 tilla si drejtimi i sektoréve bujgésoré gé patén efekte negative mbi prodhimir’. * Posner 1975 “kruezer 1993, 9 12, "Bates 1981, 1983, 33se 94 2x04 9) BaDeryOUap a jaxeyerdb out zenseyesy 3181] fepu mpuIq gp 7aualu auel ynu ‘osyajduroy ysodsie g19s alu iad qQueyiowy aanioact & a uiSr] a whadiy ya Vep 9 aren ly yor MGBeN 2 qeyMSa12 eBu “9S opd senyeqz ay 22d WHO] oyp s0AMIOWYS ‘Te19paj qoate: gu qi8yy ay agurgeqz ay ouale aoiumys aun vy -auO} 1 QUIS aystuorezaiysel aiys9 ueyTowe Hays ‘Tedse aI EN RUS 21 analSr, uapurg na yzarofu renaGap 1) aad gaa oyp guaopun dur aytp send ay sad azeq eysaye stwHegZ ArysA TARYS £ gTeUR “exal) aa ayelj aur vag sen ye> 91 Hoyas alu epua.q ayYz4 $92U0) a UIQUS!ANT a wuLopsad 9 uyodouour (wayssasyns) uo, ab sozazal yogumuoy alu, 1s ad 2 (FGI) FOqEM XL “Qu0) 1 gumnys aaysa ut ny Apna pyadse aftr wy “IIa wUL BN (0661 2p 0g6) 194A DU SALUAbALLE | ATYS eAU QI0p uafbay pened a} uns! wrenyyseg 9 Joys os Up esENYINBoN a yed alu guinus quel yan ab “erenyrayz a eal} ay aA;sLIxOWWOp {1 AS (soaryspiadayil8 anys snut ab sospropuays uzaysis alu -ysd) senzy ny ou QUINYS JoJAqUE DYp 2UOA QUE ENFoUIALA ® soIIabguW F UeLIOULE Aaiys as abmp au aa aasdry ayper ow mysey oyp yucetqeapay ‘oaaonysnd 9 vlzepu Qyptatput 2} oAvyo3p 93 94 auzeb a9 ahfouqy our asaujayysny euandb ts HAMS a auibny iquu aunzyny gu en7ipecsayeUt hh gnaiys sapuny asonsed vynyod afosed sad ayp s0xaierys JRaiome sapuny wornjorar alu a alosed ws vapuy ereMyyseg 9 aaINS ‘IMaIYs as astbny a ururLAYsN gulozyny ode aulosagop @ ab ain ay auduaur Qu semuapu uel oueyuawe jauoOMASUT (661) 8dr] eSu auayp a ole ayyse aueb a ayp aifedys a al8l1ad aIN aagop a ode ayo a yoiys alu wienyyseg 9 iIIYS guy Vy cohodd abe aw auuloyiy ey pun yNqnd qoryas ay AtO3 2 uaZITEUY $9903 LMayaNOy WIuRILHS “© yw0U0y2 HI]{Ayz aut oVe Uayp] Is a6 seNjdny ay zd aUP >HANd yuOHA>DS 2 ceca fodvyy o2ayry ITANd INTALSININGY ve zoo 266041008 , yy swysCipu > youorsuurp grepu a1 iad sojauiayy jemdeouoy wuyysap gu uorpuab yuroyqord ‘FE a4ey AeNgegz > ed Uys! BOP esos wutzijeroqyy sed boy aur 078 &| | [PUOIIN|ASU! INYNp mI IUPEN 9 vsagunuu ‘apuan estp gu gia1iaa 92 aN ‘apuaa aunys gu zemmrword fy aaeanyalgo 9 uahtze gu ToryseP gsTwWOUOr a yWUIZIHELEAKT > curoja1 wipro: 1g Isgpuar EYP ne yu asiempod 4NOITS zy atumpmpas a ole es aurystsapuas 2 be od uapyed ay aiyst ab Hays by yutgiapu as sapuorpey “18919) aut aaiys @ uneydedey senpeSoaz Inuad abjaldiad alu 1s yeyosasdzonmbay ay unyfgb aur ode yayousaveRu fy punur ysadys ab quows a) Sxa}aTATDyR a UAuUAANpAL Iq AUIS pjuig aupniad aay au aueles ry sod /09} au AIA BWA AUT Unuoydiny > 5furouoye yunIzyeiaqy| @ UAUUO;e2 enAoLUord ab jaisnuouoyg ‘eiay a au aysisqyoyalu zenzrbny wtysayNp Oye ‘eysny vsIp au UIySoyOIaBOAZ a} JyNP TRIYS sew ab unyey au saday au aquoIpUab ww9|gosd “pwOUOD}E IpHTZATEOA jofuigdgu ayeliese askuau gu wmysoyoynass 3 punut dyp uals igd gsauad wiys! aaaises 2 ugopumys Qu wHITLAYZ au anapuaa ay sOIqAS JOPIS jaya gu yuouryse ll > wensuasucy aut engeS ay alse ays] >ynu ‘aanyadsonar 2N jfWouoy9 gu vjio} gi aus a[eIouapany out ayrurepeye saiog a yeanE eB aypa Zod ‘gistyeqo/s-ue ysanisarozd edu uraioa of ‘alu 9 jozalu ay aumyays a wnyy au wausmyseured renuyns anysa wuouSTysen) 1 snsuasuoyy “URE] UA_NOUT au les a usanyNy eu ,aist{eiaqyoau, ode (F661 user) fes a} aasamey feud alu eu ,aruoiBurysen. fF IsnsuasuoY, ts anifenb 9 atoyed alu - oyruiouoya yaliyses au IPIUS as SalsAyApU > ugzfeyys utuopinpar 91 uruoUds ab aaesew a vioxed 14st 9s-VHS 3 vuaaab ayp 18 (ag) a1oxgIog eYue ayP (NINS) 1eI2qUO APN leauopy IpUO| IS ATEDULUY aze|BqUIOYAPU yUO|ONAHSUT v8u quayp 2 eflusey ‘snaumpayz axdioy 2 al8lSradiapumy 1S a fodoyT ‘21H >DUTANd INRILSININGYADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, LKapaj aaa zhvilluara?, por nuk u mungon ajé sistem i gjéré dhe shpesh tepér i réndé i sé drejtés penale dhe civile qé ushtron fugi t médha zbatuese. Shtetet e Bashkwara me fjalé 1@ tera, kané njé sistem qeveritar té limituar qé ka Kufizvar historikisht shirirjen e aktivitetit t@ shtetit Brenda késaj shtrirjeje, aftésia e tyre pér té hartuar dhe zbatuar ligie dhe politika éshté shumé e fort®. Sigurisht, njé pjesé e mixé ¢ amerikanéve & shohin me njé cinizém t8 justifikuar efikasitetin dhe ndjeshmériné ¢ geverisé sé tyre". Por sistemi i shtetit amerikan té sé drejtés shté zilia e shumicés sé pjesis tietér t& botés. Pra ka kuptimm gé té behet dallim mes shtvirjes sé aktiviteteve t& shtetit, qé i referohen funksioneve dhe objektivave té ndryshme té marta pérsipér nga geverité dhe forcés sé fugise shtetérore, apo aftésisé sé shteteve pér t@ planifikuar dhe ekzekutuar politika dhe zbatuar ligie né ményré @ qarté dhe transparente - gé tanim@ i referohemi zakonisht si kapacitete shtetérore apo institucionale. Njé nga ngatérresat né kuptimin e shtetit éshté se Fiala forcé pérdoret shpesh pér tiu eferuar si asaj qé perkufizohet ketw si shtrinje ashtu dhe forcé apo Kapacitet. Dalim mes kétyre dy dimensioneve té shtetit na lejon ne té krijojmé njé matric q@ na ndihmon té ndajmé shkallét e aftésisé shtetérore né njé numér shtetesh te boids. Ne mund ta rreshtoimé shtrirjen e aktiviteteve shtotérore pergjaté njé drejtéze g@ shtrihet nga e réndésishmja dhe ¢ nevojshmja tek ajo e déshiruara apo e mundéshmja dhe né disa raste antiproduktive apo edhe shkatéerimtare. teen " Howard 1996 36 ADMINISTRIMI PUBLIK Reco, LKapaj | shogérore | pamajattucehém Pensionete Pepunesic Figura 1. Funksionet e shtetit World Bank, World development report; 1997 376 ss wusafqy ay enep afo424 a1 punw smu grewaHgoul ayp ouNYSpuasq 98 gsundis 9) seyyo aumys yerede gu ey “ydil9q 1s puda afi ‘TIquiays 2d “RuSOG [ny aIefBiad auysKipu ~ exd gu Laypopu ai punuE duosgiarys owysAapu ay Dually “arorg}a}ys aAduOIIIASU: 9 URDI0y Jad aunG a) e8u zenuead a aseur oft yystingis Uosstze ANN ralS] zemeqz 21 zed vfunysisepupy 9 aur ayp azeyioxab youoronyysut au atzaunystBol219d SYP souaredsues gue] a) jaar afu ansed gi ad ‘woluvuyrM ayp utuorsdnaioy ‘unayysdu aenjonuoy 9 sed ‘gsizenjomng 9 ulwnutuna aur ayp jay Ss sennSHNWPE a} Jad ‘aly aeNaoide ayp vANHOd senjeg2 ayp zenqnusio; 99 sod auysayye ‘radis aul yepuautiad is “urysyzad wundny aig gu eorog -a[euonynsut aassaye 2 up270} uosabeyzad ab “A amseaed 1 aystspiay qysoq alu uoistz¥y -aulakiy a1 auloxsy ove ab anauorsjuny a1 azorsiqure gui aaady sedis yysoq (nay ayeldiod Jopuas auiloqysou 1 op aN “aygnd emiyNaseiyur ode 8 ayp tpuar $8 orojouayp aq 1qnd yo2988 guloanss ay afpual8 au quel ynu ab ayoyropu ‘ouunsoaur iad sarpoxy 9 eruayp ode asozajaiys aaalarewsgpu | nunylarp Js asastiaaab asyaydutoy exAyap aulonaad ab apuan aulorstzya ysundig ‘aultzae 9 aulootiny au0.ab ab aye sad auey oye ab saloiqure a1 wsaien aut iaysog aelfind auysGpu 9; eyd au aurysdspu a apuan auuloryeoiad 2% punu asoyare au ’Z uaunSy aus x AYsog alu ailsiad gusloyysou | 2p cuoIsquny oy wEeUT asaN “Wand WORE 9 ualimnYs sad auuryslorau 9) ayepueys uodo 40d ‘asgarysyiadayyla aiysa ynU TYsENaIs 23st oby (1 ean8ig) aastanyye, yo} Hop 9 ,auujaliszapu ay, >o4 ,oyewrUaUy, vu uo8oiey 1 gu aepu “aiorginys anauoIsfuny 2) cuysonuesd 21 BW URIS OO sAIog > URUABAYZ aad Z66E IEA 1 910200 sayueg | nodey -sepey ajie] 2 ulunsie ode yqapuoys ay jesaoarun ununnSis guloyo a as viediad vleny o youmysnd e84 uohlorqu yp stand Upwes aulomnSs a y2UNP YIaTYg ‘ap|RBIOTY g10y ofu glorsezy a JauMp ab proyep quel eazgiolu a eoruinyg -afemos 1eynyod ayp ehepuradyst ts alzysad sad yu any qystaguedoa ‘oxoz9iONYs UIST zed proyep aps aiyse UAT 2) iqu PUEarY alu UONSIZxD YU IYSUARIG 2 ee lwdvyy ‘onyry OITANd INRLSINUNAY sorupbains 9 ebepuiadysiry, IsnpUT EAAHIOG SaRyfe uorsyUN souabous yu wpucuy yunypnass youu) uurgysonyfoured ay mwarynps a Jouse wayssy nyse 9 9004598 s0pY aunafungpu a auorspmg oasquen a1 9 ehlosayy vin qiender yasparusnag, surand sopuayg axRuoUoxPEN|ew ywAMDAe!GD gstsouoad 9 eioup a, rpuat ay 184 ebfosqyy ensed a ayniqnd aausren gy TUES Francis Fukuyama, State Buliding 2003 yet UE UOT Fig 2. Shieirja e funksioneve té shtetit™. “ fedoyy 02ay MITANd INTALSINUNGYADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, I.Kapaj arin las pérpunimi i kérkesave pir viza apo ligensimi efektiv i bizneseve té vogla'®. Vende té era si Meksika dhe Argjentina kané géné disi té suksesshme né reformimin e disa institucioneve shtetérore si banka géndrore, por mé pak té suksesshme né kontrollin e politikave fiskale apo né sigurimin ¢ njé sistemi shéndetésor apo arsimot cilésor. Si rezullat, kapaciteli shtetror mund té variojé shumé pérgjaté funksioneve té ndryshme publike. Me njé theks té rinovuiar tek cilésia institucionale gjaté viteve 1990, jané hartuar njé numér treguesish te rendésishém gé ndihmojné né vendosjen e vendeve pérgjaté boshtit Y. Njé nga kéta éshté Indeksi i Perceptimit té Korrupsionit hartuar nga Transparency international, qé bazohet né analizén e té dhénave gé vin kryesisht nga komunitetet ¢ biznesit qé veprojné né vende t@ ndryshme. Njé tjetér shté ai i prodhuar né ményré private q@ quhet Numrat Ndérkombataré te ientimit 8 Rrezikut né Vend qd ndahen né masa té veganta pér rendin dhe cilésiné e burokracisé. Singerman 1995 40 ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj FR i 1 P USA Kuadrati IL BR af Kuadrati 1V Kuadrati 1 Forca e Institucioneve Shtetérore Figura 3. Efikasiteti i Administratés publike Per mé tepér Banka Botérore ka hartuar indikatoré 1 qeverisjes qo mbulojné mé shumé se 199 vende. Bkzistojné giithashtu matés me giith@pérfshires ti ive fe hartuar nga Freedom House. Nga pikévéshtrimi i ekonomistéve vendi optimal pér té q@n@ eshté kuadratin 1, gé kombinon shtrirjen ¢ kufizuar té funksioneve shtetérore me efekti ¢ larté institucional. Sigurisht rritja ekonomike do té ndalet nése njé shtet Jargohet nga origiina e boshtit dhe nuk ushtron as fnksionet minimale si mbro 1 drejtave t& pronésisé, por supozimi shté g@ rritja do 1 bjeré kur shtetet lévizin né té djathté pérgjaté boshtit X. Sigurisht, suksesi ekonomik nuk éshté ¢ vetmja arsye pér té zgjedhur njé shtrizje té caktuar té funksioneve shtetérore. Shumé administratoré publiké veganarisht ata Europiané argumentojné se efikasiteti i tipit ae euaqey aloslarp a} ab yypizeag 2 Quusonab sad adszy wy you AEpUNy gy PUNJ 2N ‘2ypent ow Mysay dyp HuoPe|S\(Ba} ay NULLZIjeLaqY ‘onauOI-UoAgTS aL mupnpar “unzyeaid “aropue) sahlorqur a) yURyNpar yfurzadau X aMysog avelfied ayfeur ay QU yopuan uTUsopuaayz 9} ab wn LY Unyst ab ayrmouosa synod ay, ysvsew ausysosie 0 pjazad 24S] afu ayyst guorSurysen | snsuasuoy, unyfenbaryse | -ulysayoyxeuawsg}a0 2} Op aroaarys aAaayppedey a1 apesfozu yasald a\yp yauomnaysuy as ode unysayozueBio9iaa ay op yalBox as uNWNUAWRBe rquI [I] UNUEAPEMD} uruoagyaid aystwouoya guMMYs ‘YG aAaTIA ay WITS aN “WeNZyNy ay yIYS 2up eAgoP a aLOHMNSUE out “[]T UREIpPENy au ode ‘eral 94 olsrAYs ‘au jays aup LO; | uOINYSUE aw “T] UNEZPENy au Ysal AY ANU aw ays? v aod “Ay UNBzpeny au as | UeIpENy aU Ysaf ay guiws aur ayysa ab wiysp aluse ey NN -uolta 1s Jayoasnp a punt ab gzAuaur aft au Q66L nla 9u IYsDIReWweIp joysdape Aadays auINYS | LULIALZ | swUesBOId MIMNONOMT DATTHAHZ IHG VOUOd ‘WIATULHS yeppos yesora ny PBtr les 9 usfdey odv (@avaueuy as astristuny aquesan a1 gaXupui au) snsnqut 24 [es 9s asjpenyoxng as asisal!> 8 Utumarayexys aYoojs9pu xens9d aynp (2e}2quioyjapu wors>zd eu awny{s auu) asepUaA LZYSNpUt ESI JOAQIOLYS loro, eu renysay vy aup axorgiayys ruedwioy esp avazteatud oynp nani a unurzjei9qtT rad asanzinu abyaldiad 919q epy syspuny a epeyap Ap 0194 gu auiuodey sad aypa yayniy ay punw aff eylu_q ‘arozajaqys ysaibedeyx senjaoaz ay be od gyeyys afte am ayp ysouorsyuny aaysnau aj aur guinys afryzys aft aw ouys alu gu ‘eanensturmpe arisaye au albry azeyesaut arreyys aft: ayp (aeatad quoad ed “ysd) gu0(3 - Qumys aliuyys alur our yayys aftr eBu 1ojey yHalaog 1wHyYseR-yst Naysart >HnNgNd LOPS gu asaUNYsAipu ay ayTUIeUIP upIXyeU UOL}SUOWaD ole 95 RUSE S@DUIBU 9 yeIO|A LBL alu ‘T}94 2 OW “sAYO 9 LUUNEX aun ADL eUT fesay epuoig u171Aaj a punut yapuan as aud a nayseypt!s aaa! ai 724NG satuabamu ay ueidoana yidn naays alu a uanaelp a au ode uayleu a au ansopuaa yaynp asaur guieb 2 aiyse >jnu MAYSAy{ “ge, ann Induyy 000% MTTANel UNTALSININGY ww F awnys auab ey awyspuasq ay eaufGass 1 yoArU oyp axoWIpUDIEG sodorag 9: aaapuan 23 oy as asgafyapu aur qysteuOKIpen aur quey asuodef ay ajemnsnpuy yeyniod ‘areysi9ayy e008 wraysje[azeILeG a yolas alu zenyo aj sad ead unopyas gu ayaf sad uwisaund ayp guisigyala aad safed 2 unuaysis 1s aynuoUoya-o14sU OuoIANSUE esIP aup (a1eltures vor ai anosouziq a vaGlosqus ‘ysd) yaioyjnSou2 auinys ‘qui 2opiad ole ‘9143231 3 Puad aN '9[2!90S axaurerord ode aaemypse a) ay anvyysuen ayn a1 gue au {y a quisaypeur wrseura asqu enrewssal5, ode vouesy as alzanys ed qu: aw sarupbpzna ay yaiys alu ey emmodey aanenstutmpe aatoualSe aye(Zied puar inlalu a epuesq auloyskapu arorpiaiys ayedey as uassre gd oypa gyob ‘asqe2Ad ayerpeENy sadqu yepuas uorzderd aur ysasopuaa 1a mmpunur a anysa xMN ay IUROUaD YSA}UANE pial ay auie® af qulosqur ayp aulojnSeu ayp exenzaiaiys ay tysnpu guloyoxp ‘2202932)US JBOPIS QU AS-Agq 2 ve] 2 alputbsadrenzyeuey, puey ‘Tzerq ayp ebm] ‘aay aur yseNUOY |N “UTTTEAYZ aU eaapuaa as saaiumys 2 ofe as QUE a QUE aUINYS USE auEyLOWe Qsjaenjoimg o esalp> ‘s9H—k Bue WIN, ‘voueZy IS ALE] 9} THAI AUP ast aa per{omng uailalu a auey as wasmqul nu se AUP ‘OZ6L aUP 0961 asaya ayel8 ajemsnpur fos as sgynnod a gue aur eluodey azaq Py SIS ‘anrpany as saiuayp aluadau quol8 a alleqys au leuoHYes uruo!s1ZueN puloyxeuaut a anyjaldiad auel nu feuodef ayp wouery as alimnys xed ur ous 3a1ys alu quey exeMxyseg a yaTAIYS “IINqwOYs 44g “auapt grzeb 21 au: aiaq ey zed aoyeus (esa epuasg YysapuoA squmU alu NsopuaA 1WHEY “aut eayz gu ysojeiys ypew | aunu alu uoypopu ny qespens{ qusuand aiysa Gy 4ysisabapes yaynp Sis aladsy 43 punut ynu ab azoriquie ysarayaryye quaf8 2) quired au sadjsiad s19ur wioyssasynsed 1 jagys alu my ‘AT HeApENy ays? ay;WOUOY saueUTZOHIAd F NySAAAKE e8u mypopu ng tad bay! aw ypuas ‘aah eue LBN | UREIPEM{ au eS 98 J] UNEspeMy AU géTU gus guol ay nywny 9} guEl Bax 19d ayP axorgboys visafarp e8u aenBed yaynp ab wyuxd alu aut ual, ueyrowe SN fodoyy ‘070 Tat IAPLLSININGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, I-Kapaj —————— eee celiku apo pér Argjentinén t& krijojé industri vendase té automobilave. Né shumé taste, vendeve “né tranzicion dhe t tregjeve t@ reja ju késhillua gé 1¢ zhvendoseshin sa mé shpeft té ishte e mundur drejt njé shteti me shtrirje mé t& vogél mbi bazat se kjo Iloj reforme do te pérfundonte shpejt dhe se ishte mé miré t& shpétoje menjéheré nga dhimbja e shkaktuar prej rregullimeve. Problemi pér shumé vende iste se giaté procesit té reduktimit te shtrirjes sé shtetit ato ose zvogéluan forcén e shtetit ose gjeneruan kerkesa pér tipe t@ reja aftésish shtetérore té cilat ishin t@ dobéta ose nuk ekzistonin fare. Né disa vende, ashpérsia ¢ kérkuar nga politikat € stabilizimit dhe té rregullimeve strukturore u pérdor si justifikim pér te shkurtuar kapacitetet shtetdrore né térési dhe jo vettim par akti ndodheshin né anén e djathté té boshtit X. Me §alé té tjera, ndérsa rruga optimale e reformés duhet t ishte zvogélimi i shtrirjes ndérkohé gé rite} forea , shumi vende zvogéluan si shtrirjen. ashtu dhe forcén. Shum nga propozuesit e Konsensusit té Uashingtonit tani thoné se ata sigurisht ¢ kupitan réndésin€ e institucioneve, shtetit ligjor dhe sekuencés s8 duhur t@ reformave. Por gishtjet ¢ boshtit Y pi kapacitetin shteté’ror dhe ndéctimin e shtetit mungonin thuajse térésisht né diskutimet e politikave ni fund té viteve 1980 dhe né fillim te 1990. Pati shumé pak paralajmérime té léshuara nga politiké-bérdsit ¢ Konsensusit té Uashingtonit pér rreziget e liberalizimit né mungesé t@ institucioneve té duhura regullatore. Me té vérteté, prirja_c pérgiithshme ses politiké-bérésve né até kohé ishte se cdo shkallé iberalizimi ishte mé miré se mos kishte fare nj t8 till U desh kriza ekonomike e Azis® né vitet 1997-98 dhe problemet hasura nga Rusia dhe vendet e tera post-komuniste qé mendimi mbi Keto gishije té filo’ t& ndryshojé. Krizat financiare té Tailandés dhe Koresé sé jugut ishin té lidhura me liberalizimin e parakohshem té logarisé kapitale né mungesé (@ institucioneve rregullatore pérkatése gé mund té kontrollonin sektorét bankaré vendas qé u pérmbytén 44 ADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, -Kapaj EE menjéheré nga shuma t médha kapitali te huaj afatshkurtér, Eshté © garté né retrospektivé se né kéto rrethana, pak liberalizim mund t8 jeté mé i rrezikshém se sa aspak. Problemi né Rusi dhe vendet e tjera post- komutniste ishte disi mé i ndryshém, Privatizimi i_ndérmarrjeve shtetérore éshté sigurisht objektivi i duhur i reformave ekonomike, por ai kérkon njé shkallé t@ larté aftésish institucionale pér ta zbatuar sig duhet. Privatizimi pashmangérisht krijon asimetri té médha informacioni dhe éshté puna e geverisé Ui korrigiojé ato. Asetet dhe t8 drejtat ¢ pronésis® duhej t@ identifikoheshin, t vlerésoheshin dhe té transferoheshin né ményré transparente; #8 drejtat e minoriteteve té reja te aksioneréve duheshin mbrojtur pér té shmangur zhvatjen ¢ aseteve, shporrjen dhe abuzimet e tera. Késhtu, ndérsa privatizimi nénkupton njé reduktim né shtrirjen e funksioneve shtetérore, kérkon giithashtu tregje funksionale dhe njé shkallé té larte kapacitetesh shtetérore pér fu zbatuar dhe kontrolluar. Kéto kapacitete nuk ekzistonin né potluajse té gjitha vendet ish-Komuniste dhe rezultati ishte qé shumé asete + privatizuara nuk pérfunduan né duart e sipérmarrésve qé mund bénin ato produktive. Grabitja ¢ burimove publike nga té ashtéquajt oligarké té rinj luajti njé rol t& mach né dele; in e shteteve post- komunise. Problematicén ¢ kétij transformimi per vendin tone do ta trajtojmé hollésisht mé poshté: Ky identifikim i ri i pérparésisé sé forcés mbi shtrirjen reflektohet né njé koment té bere né vitin 2001 nga Milton Friedman, dekani i ekonomistéve 1 tregut té liré. Ai vuri re se njé dekadé mé paré ai do Kishte théné vetém tri fjalé pér vendet qé po kryenin tranzicionin nga 30% ‘privatizoni, privetizoni, privatizoni.” "Por e kisha gabirn" vazhdon ai. "Doli se shteti ligior éshté mé i domosdoshém se privatizimi” (intervisté e vitit 2002 me Milton Friedman, Gwartney dhe Lawson). ™ Canyé i Lee 1999; Hoggard 2000. 45a 007 WoW 5 uaynp © ayp sRuoMOya UuYTTaYz sad axyal quel ysauoPNyNsUE ares as uahadd senqys aynp ‘euajo eBU nuastu a} punw au ouCPMASUI narpedey aiyse auloidny ay nuabidiad od ab sosaAry ywaiqoid asan MAMNOISALISNIA VAIO “9 aujunttayz gufoaowoud a arXuaur 92075 au ayp ual vagtu aur afypay quer v cisauedied yeufalu ay oye auey y cusesduawe areys ‘au “od asgu ayp [euoRN;ysUE UPAYZ a} apjadse ‘ardaouoy oy eyLS 9) auel yy “9),89q205 a} axeyupUrpiad ualtys au,, auloyrpy ab sazaqied uy nay Ing Buaryseq auel 1 ayuga yayyEyUOY ayP arTUID wIsgErad woos quudey ‘elzeurasald “uxztenuassp ‘wwz1]e1apay winery “ORY aaq gysy aunnysasayid guenys vBu vysny NET OMAHA a3 UTTY ayelS avy a eur apeuOsuAWIp-yyNUN auisadey 2UU RUT TAYZ 9) axeaUy OAaUUTPTYS as sgsIsadey 9 ureUTUZOsUEN aA, 18 woyozegiuod yos ab axXye 94 anurrzeue ay uiaysiedaut a ord aroyatu aypa guloynys 99 a7 worsdnazoynue (Bayex3s semeY ay sad ugion anydysia amp aysdupu ode ‘ayqqnd. ugyexsrunape gd asad wig ansounjdys aynp uayen ual a nays a uatziyys sad arysn8u a umorzra Qu renaoluy ayst ab yumujiayz 1 yyadse alu - ygeyus a) ywhaapu t te - zenzojdsya foynp ab ynaiys a zenGunur ay arp) & uorsUWP alu ays eyRTOd ayp juopnysur au afupy urysr Jod ‘oynuOUOya saLkyeu ay are UIysy yu URUTEALZ aw Uapy ab TeIquITea vBu aunys as urUIpUNjrad Qu rye auey aystwoUoya aumnys ‘aucA aut yala ayalyq ~yNIQnd qOR,S 2 unumaZon2 ayp urwyzs|esagy, Jad uoysard uennysn ab ‘aAgisKUOUOP A fenpja}aiur unuuRTOP uALE TONY aIyOY 9s saYMPSed a ex >yUOrT uoprzod alu au uajaa nald 9 anunyLAy a aavyarfod r HoRTUMUIOY YS AIVNOIDNAANOW AYA VRINHOIN “Ss in a ET fodvyry ‘ovayry ITAA TWRLLSININGY av 2002 210.9108 eHUES ,, -apeajsrapmpe pew 2} au noypedey 9] oanyzod yopjazo eBu uayosuadwioy IMaIYS gy senda} as salrmys 2) aaneBau ya1yaja aiel3ie3e aypnuiad alu au iad yRuTTTFAYzZ 23 HTPATE ayp aAduTAR} as saljala saut aatyizod ayloj a) afyprpapu afu a eouaystz4g “rowel uILO1De|SII89] aufoqegz 93 aup eaesye; 9 uofjala auforojuou a uapunut ynu osdas 2194 gulag ») alpual au auel ynu tod ‘axesyx2y yalunradau as-aga a are] 2) aur alpinbiad afu guloqiosqe ai wenp ab ysopuaa squmu alu wy ‘ery Anenstunupe iyaipedey 1 sareur afu aypa aysa nyyseyayls sod ‘auucy gad as-aigel 2 B22] a} era[A aut aptian Jad yysugUESaA InD}YS as saltnYS t sondouy aftr aiyse YTUME as saffala 9 eyreyys “WYSUNBS -s;az0sgI— YS nagiopjas a wiles au azeaquioy asiunsed ay PIse] a aw ofputbied aulozeury ab oe Quel esnsed ai qui yawiys ‘eq “euanab eu anjela # a-add a safpuibiad ayp aurdy sad as-qad Sour ‘yseiiys oypeur Fi uumu afu gqeBiad aagizod ayp ayo) 9) EYXO® alyprapu alu ey as antisa ayTUoUO,E solu gy LeMBee avesalA o UNUNAEDrAd aU whNLAyS 3s aUMYSISaPLIL 2 aU! gIYS THAYS 9 kDs0} BS senpueur ay sad aI=h oXsie AN “eH0; a} auOTMINSUE aypa niyseE;s aULY IID ai “eIENyYseg 2 JoIAIYS aut as axelB a aur qumys ayse NANd WOPAes a aAauorsyUNy > viqys ny ‘sxouNpuAM uadorng au Mey 9 SoU 2 uproar ‘areunBayy “asoagianys aaauorsyuny 2 efinys esas aumysisgpuar > gu giof8 a) umdny gfu au anysa ssorI=IYS aAduOPMASUY 2 eai0j as “enosd aulorsrza ‘greyptfBayy “wuouoye ops sad ayyjpeds pial ay ysasoryey gags afu eBu oyp ts ‘ayely gu aoqayys Jouoysyuny ayp axyroads afeuoronyysur auseye eBu yareA ynuOUE2 HuoUTpUAT as guab aynp ‘ysosayyefaigd a) ampunured 9 aryse “wsuinsig gaypeus 9 aus afar alu au aquod a Op eTT> “}1e] aw anbexed 9s sain 2} AL OUP [I] 2a9nu1 sour aypHaz a feyoxsjap pudr alu asau ‘vial 24 ately BW elt a e210} yayojaSoaz a ode ynaiys 2 elzzYS iayojeBoaz 9) aunjsisapupz 9 aur aIysa o YLuouoye iHayseyye | wrrsyseagyid eBN a fodoyry ory UTANd INPLLSININGYADMINISTRIMI PUBLIK RKeco, LKapaj pérvijuar ato, Ekzistojné Katér aspekte té shtetit gé me duhet te trajtojme: p plani organizativ dhe menaxhues, plani i sistemit politik, bazat e legiitiraimit, faktorét kulturoré dhe strukturoré. plani organizativ dhe menaxhues; niveli i paré i plani organizativ dhe menaxhues i korrespondon studimeve té menaxhimit (dhe shkollave t@ biznesit) kur béhet fjalé pér sektorin privat dhe krahasimin me administratén publike dle sektorin publik, Administrata publike éslté njé fushé e gieré dhe shumé © zhvilluar qé pérbehet nga njé mori nén-degésh té specializuara. Eshté njé organ ekspertize ku gdokush mund (@ teajnohet dhe vlerésohet. Edhe pse ka pasur pérpjekie te vazhdueshme pér té formalizuat dijet p&e organizimin ne nye teori té ngjashme me até mikrockonomike kéto pérpiekje nuk and géné plotésisht 18 Kénagshme, b. plani i sistemit politik; aspekti i dytt i aftésisé t8 sektorit pul ka té b§@ me planin institucional né nivel shteéror mé tépi sesa me agjencité e vecanta qé ¢ pérbajn€ até. Sdrish, kjo éhté njé fushé shuimé e gieré dijesh qi né shumé aspekre ngjason pergiithiésisht me fushén e shkencave politike, Shkencat politike u pérgéndruian né planin politik dhe ligjor t@ institucioneve giat® periudhés para Luftés sé Dyté Botérore, njé pérgasje kjo 4€ eklipsua giaté beezit vijues pee} intepretimeve me sociologyike dhe strukturore té institucioneve dhe funksionimit té tyre. Para Viteve 1980 ishte rutiné 1 thuhe) se instituctonet nuk Kishin réndési apo ishin né vetévete té pércakiuara nga ‘nén-struktura ekonomike dhe sociale. Megjithaté, institucionslizmi duket s¢ Eshté rikthyor si temé gjaté viteve vé fundit si nofushe & politikés krahasuese, me stuidime t shumta t@ pasojave ne rrifjen ekonomike @ sistemit parlamentar kumdrejt at papgse 48 ADMINISTRIMI PUBLIK R.Keco, LKapaj —— presidencial, sistemeve _t®_—ndryshme —_elektorale, federalizmit, sistemeve pattiake e késhitr me rradhé”. Né njé masé akoma mé t@ madhe se adrinistrata publike apo teoria organizative, dija ekzistuese gé ka te béjé me planin institucional ni nivel shtetéror nuk na ofron ndonjé gjé mé té madhe né lidhje me teoriné formale apo parimet € pranuara botérisht 18 ‘ekonomisé politike. Kjo teori e shprehur né kété forma synon mé tep@r té flasé pée shkémbisnet ndrmjet objektivave té planeve te ndryshme politike si "pérfaqésimi" dhe "geverisja’, ndérmjet unitetit te géllimit dhe checks and balances', apo mes fugisé sé shpéthapur dhe asaj té pérgéndruar”. Duke qéné se objektivat ekonomiké né shumicin e shogérive konkurrojné me t tjert si shpérndarja e ndershme apo balanct etnike, nuk mund té ekzistojé njé set optimal institucionesh, por veidin institucione qé favorizojné njé térési mallrash kundrejt njé térisie tjetér. Pér mé tepér, po i njéjti institucion mund té mist apo té pakésoje rritjen ekonomike né varési té ekzistencés sé institucioneve komplementare gé promovojné funksionimin e tj, Pér shembul federalizmi dhe decentralizimi jané ekspozuar gjerésisht si ményral per ta béré geverin’ mé te pérgiegishme politikisht dhe mé mbéshtetése té rites ekonomike. ¢ bazat ¢ legjitimimit; aspekti i tret# i shtetit lidhet ngushté me eshijen ¢ planit institucional sistemik, por e tejkalon até duke pérfshiré edhe dimensionin notmativ - pra institucionet shtetérore jo vetém duhet té punojné sé bashku sic duhet nga pikévéshtrimi administrativ, par ato edhe duhen paré si legjitime nga shogétia. Me njohurité ¢ grumbulluara gjaté mé ” cowhey dhe Haggard 2001, "Hoggard dhe Mc Cubbins 2001 * maclntyre 2003 4gIs 9561 UOSID 5, for 9 vod} ‘opeUOIONYYSUY DUTYS14y A J9UO ee fodvy'y ‘020° ITEM UNTLLSININGY os sy 1Bofopojaut ayp ojenydasuoy vue eBu auysicxpu 2 yejelwoy 9S ysopuaur ty s9}—H cue vBU ozosnyNy 2yp sfewaosur yeuuOU ayp ue eialu LBL azvuAz yauoPNA ab awysuorez 3 aiysg ‘apuopninsur 1qoj oyp vloaow stp sensoual3 ap ’s9s04294 @ upUE aypa unjaid oe asaupr(BaUE ‘rede ysouownjysut adn estp senzyny ode aensapunur {NP anuOINIASUE @ SAO a UU IYSISaday UDFaId eIMINY AYP IWIBIA YUN “JeDOS yeLIdey a uayLqns au xenspuabiad quel wumyayz 3} wayunuoy epuaiq alysas ogy zed puny a SAaWHNySIP 2 whuNYs -uasNy[N> oUp yeIDjA “jeULOU au sNYpY f ayp ynrod-uau aiysg jeuornyysu uyoyoedex sad sppuaa by ab naiys 1 yarex 1 nyadse ‘ezompnays oyp azounypNy jQI094L4 “p -alsuanab au jeuossyuny [or alu miysenels vy ‘ssanziumpr{Bay fes as sasajA Saniad ‘eoenjourep (epuesg “eysny ogy au git a1 aund afu gulag ab ayp guiaqzays e8u zenjozr g gufound ab ayenjouxa; @ ainysan 2 aiysy ‘areyanab ovamqiays 9} a[euy igroyeWMsuUOy eBu sow ab IuOMUNORN eBU aUNYS yorea axyignd gstoualSe ay yyynpod 9 eisapi> “wasoU 1 ayp JOT] hwsre 1S azoh 91 Q1OD|a3 AN AVMAYSLVE yLERIOUIEP ynHOd uoisad e8u afysep aur uoiqur tab guduaw gler gu semopu purl sioipuab yeyueq fepueig ~ansened a ned awsqouya, eS uayue a punUr ayp (@AduTRAd 1 HOWTQLIS vxd) ERYSolLA a qysispipHBind quel spynqod a yeanyalgo aieiauou exnttod IS bYsny aN “DAgueIaAb - fy 97 oaUDY| a oavlorou ousLyLE UP auoredsuen) aur uaqueys { ab ie arysy sozarOIYs aan Fuopmysuy afN “ouysepu ay iysisqayay uel nu eDEDoWep ayp aur a elsaaab qo ay aief8 quautour sajay alu uorsiz4g, jay eSU JUSISATY] JOYePY ar puRLE GruoISuRUMA as asifBojounus sedis “ynyod numiays ode) soraro1ys noypedey asqu aueb 9 ayyse nu ‘anawa alalypia as aunys ed lodoyr} ‘ovayy MITENd UNPLLSININGY