Mach Tu Ky Thuat Dien2

Baøi giaûng Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông ©TCBinh
Chương 1: MẠCH TỪ
Bài tập 50
Câu 1. Mạch từ có tiết diện 40
hình chữ nhật, có hình dạng δ= 4
và kích thước như hình vẽ,
các kích thước tính bằng mm.
N
Cuộn dây có điện trở rất nhỏ U 100
với số vòng N = 1000 vòng.
Bỏ qua từ dẫn rò, độ từ thẩm
40
tương đối của lõi thép là μr
=10000 và hệ số tản σt= 1,2. 40 60 40
Vẽ và tính mạch tương đương
của mạch từ.
Câu 2. Cho mạch từ trên như hình vẽ trên. Cho dòng điện một chiều
10A qua cuộn dây. Bỏ qua từ trở lõi thép, từ dẫn rò trên một đơn vị
chiều dài lõi g=10-6H/m và hệ số tản σt=1,2.
a. Vẽ và tính mạch tương đương của mạch từ.
b. Tính hệ số rò σr?
c. Từ thông Φlv qua khe hở không khí.
Câu 3. Cho mạch từ trên như 50

hình vẽ trên. Cuộn dây có điện
40
trở rất nhỏ với số vòng N = δ= 4
1000 vòng. Cuộn dây được đặt
dưới điện áp xoay chiều dạng
N
sin U= 220Vrms, tần số 50Hz. U 100
Bỏ qua từ trở lõi thép, từ dẫn
rò trên một đơn vị chiều dài lõi
40
g=10-6H/m và hệ số tản σt=1,2.
a. Vẽ và tính mạch tương
40 60 40
đương của mạch từ.
b. Tính hệ số rò σr?
c. Từ thông Φlv qua khe hở không khí.
d. Độ tự cảm L của cuộn dây.
Baøi taäp Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 1
Câu 4.Mạch từ AC có tiết 50

diện đều, hình dạng và kích Φ1 Φ2
40
thước như hình vẽ, các kích δ= 2 Φ0
thước tính bằng đơn vị mm.
Cuộn dây có điện trở rất nhỏ
N
với số vòng N = 1000 vòng, 300 U
được đặt dưới điện áp xoay
chiều hình sin, U = 220Vrms,
40
tần số 50Hz. Giả thiết mạch
từ làm việc ở chế độ tuyến 40 80 40 80 80
tính. Bỏ qua từ trở và từ
kháng của lõi thép, bỏ qua từ
thông rò, hệ số tản của khe hở không khí σt = 1,1. Xác định:
a. Mạch tương đương của mạch từ.
b. Từ thông trong các nhánh mạch từ.
c. Độ tự cảm L của cuộn dây.
Câu 5. Cho mạch từ trên như hình vẽ

φlv
bên. Chiều dài khe hở không khí δ=1
mm, tiết diện cực từ là 1cm2. Các cuộn
dây có điện trở rất nhỏ với số vòng N=
1000 vòng. Cuộn dây được đặt dưới
điện áp xoay chiều dạng sin U=
N
220Vrms, tần số 50Hz. Bỏ qua từ trở lõi
thép và từ dẫn rò. Biết điện trở của vòng
ngắn mạch là 1mΩ. φ0
a. Vẽ và tính mạch tương đương của
mạch từ?
b. Từ thông Φlv qua khe hở không khí?
c. Tính độ tự cảm L của cuộn dây?
Câu 6. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

Chiều dài khe hở không khí δ= 1mm, tiết φlv
diện cực từ là 1cm2. Các cuộn dây có φ1 φ2
điện trở rất nhỏ với số vòng N= 1000 I
vòng. Cuộn dây được đặt dưới điện áp
xoay chiều dạng sin U= 220Vrms, tần số N
50Hz. Bỏ qua từ trở lõi thép và từ dẫn rò.
Vòng ngắn mạch có điện trở 1mΩ và
chiếm ½ cực từ. φo
mạch từ?
b. Từ thông Φlv, Φ1, Φ2?

Chiều dài khe hở không khí δ=1mm, tiết φlv
diện cực từ là 1cm2. Các cuộn dây có φ1 φ2 φ3 φ4
điện trở rất nhỏ với số vòng N= 1000
mạch từ?
Bài tập:
_Tất cả các ví dụ.
_ Bài tập: (.)1.2, (-)1.1, 1.3, 1.4, 1.6, (*)1.5, 1.7, (**)1.8.
Baøi giaûng Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông T©B
Chöông 1: MAÏCH TÖØ

I.1. Khaùi nieäm chung
I.1.1. Caùc coâng thöùc cô baûn
Hình veõ Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 1
I S
φa φc
R2 I
φb
R1 R
I.1.2. Sô ñoà thay theá cuûa maïch töø

naép
Rn Rn
Φlv δ
I Rδ Rδ Φlv RδΣ
Φlv Rσ Φ σ Rσ
Φσ
Φσ
N loõi Rl Rl Φ0 2Rl
IN
IN
Φ0
Φ0 Φ0
Rg Rg
goâng
I.1.3. Ñaëc tính cuûa vaät lieäu saéc töø

B
B
Br 2
3 1
H
-Hc 5 H
0
I.1.4. Caùc baøi toaùn cuûa maïch töø

φ3
δ
I
N φ2 φ4
φ1
I.2. Maïch töø moät chieàu

I.2.1. Tính toaùn maïch töø moät chieàu khi boû qua töø trôû cuûa loõi theùp
Φlv x Gδ∑
δ l IN Φlv
I
Φσ Gσ
dΦσ dx
N
lcd =l Φ0
Φ0 IN
0 IN
I.2.2. Tính toaùn maïch töø moät chieàu khi khoâng boû qua töø trôû loõi theùp
Φlv Rn
Rδ Rδ
Φlv Φσ1 Gσ1
δ
1’
1 1’ Φ11
l12 R12 R1’2’
F1 Φσ2 Gσ2
2 2’ 2’
l23 Φ2 2
R23 R2’3’
F2 Φσ3 Gσ3
3 3’
l34
Φ3 3
3’
4 4’ R34 R3’4’
Φ0 F3 Rg
4 4’
I.2.3. Cuoän daây nam chaâm moät chieàu
a
lcd
hcd hcd
hcd
hcd/2
b
ltb
I.3. Maïch töø xoay chieàu
I.3.1. Tính maïch töø xoay chieàu khi boû qua töø trôû vaø töø khaùng theùp
φlv
Gδ∑
φlv
φlv
I φσ φσ Gσ
N
φ0
φ0 IN
I.3.2. Tính toaùn maïch töø xoay chieàu khi xeùt ñeán toån hao trong loõi theùp
I.3.3. Tính toaùn voøng ngaén maïch oâm toaøn boä cöïc töø
φlv Rδ
I
φ0
NMnm ZMnm
N
√2IN
φ0
I.3.4. Maïch töø coù voøng ngaén maïch oâm moät phaàn cöïc töø
φlv
φlv φ2
φ2 φ1
φ1 R”δ 2
Rδ R’δ
I
1 2
jXnm
N φσ
φ0 Gσ
IN
φo
I.4. Nam chaâm vónh cöûu (NCVC)
B
Br
δ
–Hc
H
I.4.1. Ñieåm laøm vieäc cuûa NCVC

B
Br
A
A
α H
–HC 0
Chöa caäp nhaät
I.1. Khaùi nieäm chung
I.1.1. Caùc coâng thöùc cô baûn

Ñònh luaät doøng ñieärn toaøn rphaàn (hay ñònh luaät löu soá Ampeøre - Maxwell)
r r
∫ H .d l = ∫ J dA (1.1)
l A
H: cöôøng ñoä töø tröôøng (A voøng /m)

J: maät ñoä doøng ñieän (A/m2)
r
(Tích phaân ñöôøng cong cuûa cöôøng ñoä töø tröôøng H doïc theo moät maïch voøng kheùp
kín l baèng toång ñaïi soá cöôøng ñoä caùc doøng ñieän ñi xuyeân qua beà maët A baát kyø ñöôïc
bao bôûi voøng kín l.)
Ñònh luaät Gaussr ñoár i vôùi töø tröôøng:
∫ B.dS = 0 (1.2)
S
B: Caûm öùng töø (T -Tesla)

r
(Thoâng löôïng cuûa vector caûm öùng töø B (hay töø thoâng) qua maët kín S tuøy yù luoân
baèng khoâng.)
n
Ñònh luaät Kirchhoff 1 ñoái vôùi maïch ñieän: ∑I
k =1
k =0
n p
Ñònh luaät Kirchhoff 2 ñoái vôùi maïch ñieän: ∑ Ui + ∑ Ik R k = 0
i =1 k =1
Ñoái vôùi maïch töø kín chieàu daøi l coù N doøng ñieän I chaïy qua sinh ra
cöôøng ñoä töø tröôøng ñeàu Hr (hìnhr1.1):
r r
Khi ñoù, phöông trình ∫ H.d l = ∫ JdA coù theå vieát
I
l A
thaønh: N.I = H.l

Goïi F = N.I söùc töø ñoäng
Φ = B.S töø thoâng qua tieát dieän S R2
B l
Coù: F = NI = Hl = l = BS = ΦR m R1
μ μS R
l
Vôùi Rm = [1/H] töø trôû cuûa maïch töø.
μS
μ [H/m] ñoä töø thaåm Hình 1.1
U m = ΦR m [A.vòng] ñöôïc goïi laø töø aùp.
Ñònh luaät Kirchhoff 2 ñoái vôùi maïch töø:
n p
∑F + ∑Φ
i =1
i
k =1
k R mk = 0 ()
Ñoái vôùi moät maïch voøng kheùp kín trong maïch töø, toång caùc töø aùp rôi treân maïch
voøng ñoù vaø caùc söùc töø ñoäng laø baèng khoâng.
Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 1

Ñònh luaät Kirchhoff 1 ñoái vôùi maïch töø:

n
∑Φ
i =1
i =0 (hình 1.2)
Ñoái vôùi moät nuùt baát kyø trong maïch töø, toång caùc töø thoâng ñi vaøo vaø ñi ra khoûi nuùt
baèng khoâng.
I.1.2. Sô ñoà thay theá cuûa maïch töø
naép
Rn Rn
Φlv δ
I Φlv Rδ = 2Rδ
Rδ Rδ
Rσ Φ Rσ
Φlv
Φσ Φ
N loõi Φ0 Rl 2Rl
Rl Rl
IN IN
Φ0
Φ0 Φ0
Rg Rg
goâng
δ
Rδ = laø töø trôû khe hôû khoâng khí (boû qua töø taûn)
μ oS
Rσ laø töø trôû roø töø loõi naøy sang loõi kia
-7
μo = 4π.10 (H/m) haèng soá töø hay ñoä töø thaåm chaân khoâng
1
Gδ = laø töø daãn khe hôû khoâng khí
Rδ
1 μS
Gδ = = o laø töø daãn khe hôû khoâng khí (boû qua töø taûn)
Rδ δ
μS
Neáu khoâng boû qua töø taûn: Gδ = σ t o
δ
vôùi heä soá taûn: σ t ≥ 1
Φ o Φ lv + Φ σ Φ
vaø heä soá roø: σr = = = 1+ σ (1.7, 1.9)
Φ lv Φ lv Φ lv
vì Φ σ R σ = Φ lv (R n + R δΣ )
Φ σ R n + R δΣ R δΣ G
⇒ø = ≈ = σ ( R n << R δΣ )
Φ lv Rσ Rσ G δΣ
G
⇒ σr = 1 + σ (1.13)
G δΣ
Baûng 1.1: Töông töï giöõa maïch ñieän vaø maïch töø
(xem saùch)

I.1.3. Ñaëc tính cuûa vaät lieäu saéc töø

Ñöôøng cong B(H) cuûa vaät lieäu saéc töø khi töø tröôøng ngoaøi taùc ñoäng laø töø
tröôøng moät chieàu (hình 1.7):
r r r
B = μH = μ o μ r H
vôùi μo = 4π.10-7 (H/m)
Vaät lieäu saéc töø: μ r = μ r (H) (phi tuyeán vaø coù giaù trò töø vaøi chuïc ñeán vaøi
chuïc ngaøn).
Vaät lieäu phi töø tính: μ r ≈ 1
Ñöôøng cong B(H) cuûa vaät lieäu saéc töø khi töø tröôøng ngoaøi taùc ñoäng laø töø
tröôøng xoay chieàu (hình 1.8):
Vaät lieäu saéc töø chia laøm nhieàu vuøng con (10-2 ÷ 10-6 cm3) ñöôïc töø hoùa coù
caùc momen cuûa caùc nguyeân töû ñöôïc ñònh höôùng song song nhau.
Traïng thaùi baûo hoøa: caùc momen töø cuûa caùc vuøng con ñeàu höôùng theo chieàu
taùc ñoäng cuûa töø tröôøng ngoaøi (traïng thaùi töø hoùa giôùi haïn).
Hieän töôïng töø treã: laø hieän töông khi giaûm cöôøng ñoä töø tröôøng ngoaøi, B
giaûm chaäm hôn khi taêng. Khi cöôøng ñoä töø tröôøng ngoaøi baèng 0 thì
B = B r ≠ 0 goïi laø töø dö.
Hc laø löïc khaùng töø: cöôøng ñoä töø tröôøng ngöôïc ñeå B=0.
Hình 1.8 veõ chu trình töø treã.
B
Khi töø tröôøng ngoaøi xoay chieàu taùc
ñoäng, vaät lieäu saéc töø bò töø hoùa tuaàn hoaøn
theo voøng töø treã, gaây neân söï phaùt noùng Br 2
3 1
do ma saùt noäi boä khi caùc momen töø ñoåi
chieàu.
Dieän tích voøng töø treã caøng lôùn hay taàn -Hc 5 H
soá cuûa töø tröôøng ngoaøi caøng cao thì toån
hao caøng lôùn.
4
Hình 1.8
(Coøn laïi SV töï ñoïc saùch)
I.1.4. Caùc baøi toaùn cuûa maïch töø

Baøi toaùn thuaän
o Cho: Φ hay B, kích thöôùc maïch töø, ñöôøng cong B(H)
o Tính: söùc töø ñoäng F
Baøi toaùn nghòch
o Cho: F
o Tính: caùc giaù trò töø thoâng trong maïch töø

I.2. Maïch töø moät chieàu
I.2.1. Tính toaùn maïch töø moät chieàu khi boû qua töø trôû cuûa loõi theùp
Cuoän daây quaán treân loõi cuûa maïch töø (hình 1.11):
x Gδ∑
δ IN
l Φlv
I
Φσ Gσ
dΦσ dx
N
lcd =1 Φ0
IN
φ0 0
IN
Hình 1.10
¾ Töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng

IN
Söùc töø ñoäng treân moät ñôn vò chieàu daøi cuoän daây cuoän daây:
l
IN
Töø aùp treân ñieåm x: Fx = x
l
Töø daãn roø treân moät ñôn vò chieàu daøi loõi: g
Töø daãn roø cuûa ñoaïn maïch dx: dG σx = g.dx
Vi phaân töø thoâng roø cuûa ñoaïn maïch töø dx ôû vò trí x:
dΦ σx = Fx dG σx
IN
hay dΦ σx = x.gdx
l
Töø thoâng roø treân ñoaïn loõi maïch töø (0÷x):
x x
IN IN g.x 2
Φ σx = ∫ dΦ σx =∫ x.gdx =
0 0
l l 2
Töø thoâng roø treân ñoaïn loõi maïch töø (0÷l):
g.l
Φ σl = IN
2
Töø thoâng laøm vieäc khi boû qua töø trôû loõi theùp:
Φ lv = IN.G δΣ
Töø thoâng toång qua goâng:
⎛ gl ⎞
Φ o = Φ lv + Φ σl = IN(G δΣ + G σ ) = IN⎜ G δΣ + ⎟
⎝ 2⎠
gl
Vôùi G σ = laø töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng
2
(Thay theá töø thoâng roø phaân boá doïc theo chieàu daøi loõi baèng töø thoâng roø taäp trung
taïi moät ñieåm.)

¾ Töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng moùc voøng
Ψ Ψlv + Ψσ
Ñoä töï caûm L = = (Ψ laø töø thoâng moùc voøng)
I I
Coù: Ψlv = NΦ lv = N 2 IG δΣ
l
⎛ x⎞
Vaø Ψσ = ∫ ⎜ N ⎟dΦ σx
0⎝
l⎠
IN ⎛ x⎞
vôùi dΦ σx = x.gdx vaø ⎜ N ⎟ : soá voøng daây
l ⎝ l⎠
l
IN 2 g 2 gl
neân Ψσ = ∫ 2
x dx = IN 2
0 l 3
⎛ gl ⎞
Vaäy coù: L = N 2 ⎜ G δΣ + ⎟
⎝ 3⎠
gl
Vôùi G σ = laø töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng moùc voøng. Söû duïng cho nam
3
chaâm ñieän laøm vieäc ôû cheá ñoä quaù ñoä hay nam chaâm ñieän xoay chieàu.
(Thay theá töø thoâng roø moùc voøng phaân boá doïc theo chieàu daøi loõi baèng töø thoâng roø
moùc voøng qua N voøng daây sao cho L cuoän daây khoâng ñoåi)
Boû qua töø thoâng roø thì: L = N 2 G δΣ
Cuoän daây quaán treân goâng cuûa maïch töø:

Tính toaùn töông töï nhö treân, töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng vaø töø thoâng moùc
voøng baèng nhau: G σ = gl
¾ Töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng
Töø daãn roø cuûa ñoaïn maïch dx: dG σx = g.dx
Vi phaân töø thoâng roø cuûa ñoaïn maïch töø dx ôû vò trí x: dΦ σx = FdG σx = IN.gdx
Töø thoâng roø treân ñoaïn loõi maïch töø (0÷l):
l l
Φ σl = ∫ dΦ σx = ∫ IN.gdx = IN.gl
0 0
Vôùi G σ = gl laø töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng khi cuoän daây ñöôïc quaán treân
goâng cuûa maïch töø.
¾ Töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng moùc voøng
Töø thoâng moùc voøng cuûa töø thoâng roø
l l
Ψσ = ∫ NdΦ σx = ∫ IN 2 gdx = IN 2 gl
0 0
Vôùi G σ = gl laø töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng moùc voøng khi cuoän daây ñöôïc
quaán treân goâng cuûa maïch töø.
I.2.2. Tính toaùn maïch töø moät chieàu khi khoâng boû qua töø trôû loõi theùp
Giaûi baøi toaùn baèng phöông phaùp laëp:
(SV töï ñoïc saùch)

I.2.3. Cuoän daây nam chaâm moät chieàu b
Nq
Heä soá laáp ñaày k ld =
l cd h cd
a
ρNl tb
Ñieän trôû cuûa cuoän daây R= lcd
q
ltb = 2a + 2b + πhcd
U
I=
R
Söùc töø ñoäng cuoän daây: hcd hcd
U UN Uq
F = IN = N= =
R ρl tb N ρl tb
hcd
q hcd/2
b
ltb
Hinh 1.14
I.3. Maïch töø xoay chieàu

- Doøng ñieän trong cuoän daây phuï thuoäc chuû yeáu vaøo caûm khaùng cuoän daây
- Trong maïch töø xoay chieàu xuaát hieän caû hai thaønh phaàn töø trôû vaø töø khaùng.
I.3.1. Tính maïch töø xoay chieàu khi boû qua töø trôû vaø töø khaùng theùp
Söùc ñieän ñoäng caûm öùng e theo ñònh luaät caûm öùng ñieän töø Faraday :
dψ Nφ
e=− =− vôùi φ = φ o e jωt
dt dt
Do ñieän aùp nguoàn u, doøng ñieän i, töø thoâng φ vaø töø tröôøng moùc voøng ψ laø
nhöõng ñaïi löôïng xoay chieàu bieán thieân haøm sin vôùi thôøi gian neân coù theå ñöôïc
bieåu dieãn döôùi daïng soá phöùc. (φ = Φoejωi)
(F, E, U, I) ñöôïc quy öôùc laáy caùc giaù trò hieän duïng
(töø thoâng Φ, töø thoâng moùc voøng Ψ, caûm öùng töø B) quy öôùc laáy giaù trò bieân ñoä.
NjωΦ 0 NΦ 0
E=− = − jω
2 2
vôùi ω = 2πf laø taàn soá goùc
Suy ra quan heä veà giaù trò giöõa E vaø Φ0:
Nω Φ0 N 2πfΦ 0
E= = = 2πfNΦ 0 = 4.44fNΦ 0
2 2
Neáu boû qua ñieän trôû cuoän daây:

Suy ra U≈E
U U
Hay Φ0 = = phuï thuoäc vaøo ñieän aùp
2πfNΦ 0 4,44.f .N
U vaø khoâng phuï thuoäc vaøo khe hôû khoâng khí δ.
Khi xeùt ñeán ñieän trôû thuaàn cuoän daây rcd:
U2 = (rcd I)2 + E2 (vuoâng pha)
Töø (1.51) vaø (1.54) : U2 = (rcd I)2 + (4,44fNφo)2
I.3.2. Tính toaùn maïch töø xoay chieàu khi xeùt ñeùn toån hao trong loõi theùp
Toån hao trong phaàn vaät lieäu saét töø do hieän töôïng töø treã vaø doøng xoaùy laø
nguyeân nhaân sinh ra söï leäch pha giöõa söùc töø ñoäng vaø töø thoâng qua maïch töø.
Fr cuøng pha vôùi φ, laø thaønh phaàn söùc töø ñoäng F Fa

sinh ra töø thoâng φ chaïy trong maïch töø . α
Fa vuoâng goùc vôùi töø thoâng Φ, laø thaønh phaàn söùc
Fr Φ
töø ñoäng buø cho caùc toån hao do töø treã vaø doøng xoaùy (Fuco
– laù theùp).
Töø söï töông töï giöõa maïch ñieän vaø maïch töø, ta coù theå ñònh nghóa caùc ñaïi
löôïng töø trôû , töø khaùng vaø toång töø trôû cuûa maïch töø xoay chieàu theo ñònh luaät Ohm
nhö sau :
Töø trôû Rm cuûa loõi theùp maïch töø :
Fr
Rm = (1/H)
Φ
Töø khaùng Xm cuûa loõi theùp maïch töø :
Fa
Xm = (1/H)
Φ
Toång trôû töø Zm cuûa loõi theùp maïch töø
F
Zm = (1/H)
Φ
Quan heä giöõa caùc ñaïi löôïng treân coù theå bieåu dieãn döôùi daïng soá phöùc:
Zm = Rm + j.Xm
Vôùi modul cuûa Zm:
Z m = Z m = R 2m + jX 2m .
Töông töï nhö maïch ñieän, ta coù coâng thöùc tính Rm, Xm vaø Zm theo caùc töø
trôû suaát taùc duïng ρr (m/H), töø trôû xuaát phaûn khaùng ρx (1/H) vaø toång trôû suaát ρz
(1/H) nhö sau :
l l l
R m = ρR , X m = ρ x , Zm = ρz
S S S
Trong ñoù l(m) vaø S(m2) laø chieàu daøi vaø tieát dieän loõi theùp.
Goùc leäch pha giöõa sức töø ñoäng vaø töø thoâng ñöôïc tính töø töø coâng thöùc
Xm
tgα =
Rm

I.3.3. Tính toaùn voøng ngaén maïch oâm toaøn boä cöïc töø
(Voøng ngaén maïch oâm moät phaàn cöïu töø – Choáng rung nam chaâm ñieän xoay chieàu)
Rδ
I
Nnm φo Znm
N
IN
φo
Söùc töø ñoäâng Fnm theo ñònh luaät Lentz sinh ra töø thoâng choáng laïi nguyeân
nhaân sinh ra noù, töùc laø choáng laïi töø thoâng qua khe hôû khoâng khí vaø laøm giaûm töø
thoâng naøy - töông ñöông vôùi moät toång trôû töø ZMnm (boû qua töø thoâng roø)
Töø aùp rôi treân phaàn cöïc töø coù ñaët voøng ngaén maïch :
1 & &
F& nm = Φ lv Z M nm
2
E& nm
Maëc khaùc F& nm = &I nm .N nm = − N nm
rnm + jx nm
Vôùi rnm, xnm laø ñieän trôû vaø ñieän khaùng cuûa voøng ngaén maïch coù Nnmvoøng
daây
ω
Theo ñònh luaät caûm öùng ñieän töø E& nm = − j N nm Φ& lv
2
ωN 2nm Φ& lv
Suy ra F& nm =j = Z& Mnm Φ
& lv
2 (rnm + jx nm )
Töø (1.70) vaø (1.73) ta coù :
ωN 2nm rnm ωN 2nm
Z& Mnm = x nm +j 2
2
rnm + x 2nm rnm + x 2nm
hay Z& Mnm = R Mnm + jX Mnm
vôùi:
ωN 2nm
R Mnm = x nm (1/H) laø töø trôû thay theá cuûa phaàn cöïc töø coù ñaët VNM
2
rnm + x 2nm
ωN 2nm
X M nm = rnm laø töø khaùng thay theá cuûa phaàn cöïc töø coù ñaët VNM
2
rnm + x 2nm
Trong thöïc teá voøng ngaén maïch thöôøng coù 1 voøng daây (Nnm = 1), neân ñieän
khaùng cuûa voøng ngaén maïch raát nhoû so vôùi ñieän trôû cuûa noù (xnm << rnm )
ωN 2nm ω
Vì vaäy coù theå xem: RMnm = 0, XMnm = =
rnm rnm

Keát luaän : Phaàn cöïc töø coù ñaët voøng ngaén maïch chæ moät voøng daây ñöôïc
ω
thay theá baèng töø khaùng Xnm = r trong sô ñoà thay theá (boû qua kyù hieäu M trong kyù
nm
hieäu töø khaùng XMnm)
I.3.4. Maïch töø coù voøng ngaén maïch oâm moät phaàn cöïc töø
φlv
φlv φ2
φ2 φ1
φ1 R”δ2
Rδ1 R’δ2
I
jXnm
N φσ
φ0 Gσ
IN
φo
Hình 1.18
ω
vôùi toång trôû VNM laø Xnm = =
rnm
I.4. Nam chaâm vónh cöûu (NCVC) B
Br
α H
-HC 0
Hình 1.22
I.4.1. Ñieåm laøm vieäc cuûa NCVC

Φ = Φδ suy ra B = Bδ = μ0Hδ
Theo ñònh luaät doøng ñieän toaøn phaàn doïc theo voøng kín laø chu vi trung
bình cuûa voøng xuyeán ta coù:
Hδδ + Hl = 0 = (NI)
− Hl
Suy ra Hδ =
δ
Hl l
Tính ñöôïc: B = Bδ = − μ 0 = Gδ (−H) laø phöông trình ñöôøng thaúng (goùc α).
δ S

I.4.2. Naêng löôïng töø tröôøng trong khe hôû khoâng khí vaø NCVC
Do töø tröôøng trong khe hôû khoâng khí ñeàu vaø boû qua töø thoâng taûn neân
naêng löôïng töø tröôøng khe hôû khoâng khí :
1 ⎛ 1 ⎞
Wδ = B δ H δ Sδ⎜ = R δ Φ δ2 ⎟ (1.82)
2 ⎝ 2 ⎠
Hl
Thay B = Bδ vaø Hδ = − vaøo (1.82) ta coù .
δ
B(−H)
Wδ = Sl = WNCVC
2
Vaäy naêng löôïng töø tröôøng trong khe hôû khoâng khí baèng naêng löôïng töø
tröôøng beân trong NCVC.
I.4.3. Ñöôøng phuïc hoài

(SV töï ñoïc saùch)

Toùm taét
Khaùi nieäm chung
r r r
B = μH = μ o μ r H
r r r r B l
∫l H.d l = ∫A JdA ⇒ F = NI = Hl = μ l = BS μS = ΦR m (A.voøng)
Vôùi Φ = B.S (Wb) töø thoâng qua tieát dieän S
l ⎛ 1 μ S⎞
Rm = (1/H) laø töø trôû cuûa maïch töø. ⎜⎜ G δ = = 0 ⎟⎟ (H)
μS ⎝ Rδ δ ⎠
μ ñoä töø thaåm μ = μ r μ 0 vôùi μ 0 = 4π.10 −7 (H / m)
n p
Ñònh luaät Kirchhoff 2: ∑F + ∑Φ
i =1
i
k =1
k R mk = 0
r r n
∫ B.dS = 0 ⇒ Ñònh luaät Kirchhoff 1: ∑Φ

i =1
i =0
S
μ oS
heä soá taûn: Gσ = σt
δ
G Φ Φ + Φσ Φ
heä soá roø: σ r = 1 + σ = o = lv = 1+ σ
G δΣ Φ lv Φ lv Φ lv
Maïch töø moät chieàu
⎛ gl ⎞ gl
DC: Φ o = Φ lv + Φ σl = IN(G δΣ + G σ ) = IN⎜ G δΣ + ⎟ Gσ =
⎝ 2⎠ 2
⎛ gl ⎞ gl
AC: L = N 2 ⎜ G δΣ + ⎟ Gσ =
⎝ 3⎠ 3
Cuoän daây treân goâng: G σ = gl
U UN Uq
F = IN = N = =
Nq ρNl tb R ρl tb N ρl tb
Heä soá laáp ñaày k ld = R=
l cd h cd q q
Maïch töø xoay chieàu

Tính maïch töø xoay chieàu khi boû qua töø trôû vaø töø khaùng theùp
NjωΦ 0 NΦ 0
E=− = − jω
2 2
Nω Φ0 N 2πfΦ 0
E= = = 2πfNΦ 0 = 4.44fNΦ 0
2 2
U U
Φ0 = =
2πfNΦ 0 4,44.f .N.Φ 0
U = (rcd I)2 + E2
2

Tính toaùn maïch töø xoay chieàu khi xeùt ñeùn toån hao trong loõi theùp
Fr
Töø trôû: Rm = (1/H)
Φ F Fa
F α
Töø khaùng: X m = α (1/H)
Φ
Fr Φ
F
Toång trôû: Zm = (1/H)
Φ
Zm = Rm + j.Xm Z m = Z m = R 2m + jX 2m
l l l Xm
R m = ρR , X m = ρ x , Zm = ρz tgα =
S S S Rm
Tính toaùn voøng ngaén maïch oâm toaøn boä cöïc töø
1 & & E& nm
F& nm = Φ lv Z M nm = F& nm = &I nm .N nm = − N nm
2 rnm + jx nm
ω ωN 2nm Φ& lv
E& nm = − j N nm Φ & lv ⇒ F& nm = j = Z& Mnm .Φ
& lv
2 2 (rnm + jx nm )
ωN 2nm rnm ωN 2nm
⇒ Z& Mnm = R Mnm + jX Mnm = x nm + j
2
rnm + x 2nm 2
rnm + x 2nm
ωN 2nm
R Mnm = x nm (1/H) laø töø trôû thay theá cuûa phaàn cöïc töø coù ñaët VNM
2
rnm + x 2nm
ωN 2nm
X M nm = rnm laø töø khaùng thay theá cuûa phaàn cöïc töø coù ñaët VNM
2
rnm + x 2nm
ωN 2nm ω
Nnm = 1 ⇒ (xnm << rnm) ⇒ RMnm = 0 vaø XMnm = =
rnm rnm
Maïch töø coù voøng ngaén maïch oâm moät phaàn cöïc töø
ω
toång trôû VNM laø Xnm = =
rnm
Nam chaâm vónh cöûu (NCVC)
_ Ñöôøng ñaëc tính khöû töø ≡ chu trình töø treã ≡ voøng töø treã
_ Ñöôøng thaúng:
Φ = Φδ ⇒ B = B δ = μ0 H δ
− Hl
vaø Hδδ + Hl = 0 = (NI) hay H δ =
δ
Hl l
⇒ B = −μ0 = G δ (−H) laø phöông trình ñöôøng thaúng (goùc α).
δ S
_ Naêng löôïng NCVC:
1 1 B(−H ) 1 1
B δ H δ Sδ =
2
Wδ = Sl = WNCVC = R δ Φ δ = R FE Φ 2
2 2 2 2 2
Baøi taäp:
_Taát caû caùc ví duï.
_ Baøi taäp: (.)1.2, (-)1.1, 1.3, 1.4, 1.6, (*)1.5, 1.7, (**)1.8.

Baøi tập Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông ©TCBinh
Chöông 2: CAÙC NGUYEÂN LYÙ BIEÁN ÑOÅI NAÊNG LÖÔÏNG ÑIEÄN CÔ
Bài tập
50
bên. Cho dòng điện một chiều 10A
40
qua cuộn dây. Bỏ qua từ trở lõi thép,
δ= 4
từ dẫn rò và từ thông tản.
mạch từ. N
U 100
b. Từ thông Φlv qua khe hở không
khí.
40
c. Tính lực hút điện từ trung bình
Ftb, cực đại Fmax và cực tiểu Fmin tác
40 60 40
động lên nắp mạch từ.

bên. Cuộn dây có điện trở rất nhỏ 50
với số vòng N = 1000 vòng. Cuộn 40
dây được đặt dưới điện áp xoay δ= 4
chiều dạng sin U= 220Vrms, tần số
50Hz. Bỏ qua từ trở lõi thép, từ dẫn N
rò và từ thông tản. U 100

mạch từ. 40
b. Từ thông Φlv qua khe hở không
khí. 40 60 40
c. Tính lực hút điện từ trung bình
Ftb, cực đại Fmax và cực tiểu Fmin tác
động lên nắp mạch từ?
Bài tập Chương 2: Các nguyên lý biến đổi năng lượng điện cơ 1
Câu 3. Mạch từ AC có tiết diện đều, 50

hình dạng và kích thước như hình vẽ, Φ1 Φ2
40
các kích thước tính bằng đơn vị mm. δ= 2 Φ0
Cuộn dây có điện trở rất nhỏ với số
vòng N = 1000 vòng, được đặt dưới
N
điện áp xoay chiều hình sin, U = 300 U
220Vrms, tần số 50Hz. Giả thiết
mạch từ làm việc ở chế độ tuyến tính.
40
Bỏ qua từ trở và từ kháng của lõi
thép, bỏ qua từ thông rò, từ thông 40 80 40 80 80
tản. Xác định:
a. Mạch tương đương của
mạch từ.
b. Từ thông trong các nhánh mạch từ?
c. Lực hút điện từ trung bình Ftb, cực đại Fmax và cực tiểu Fmin tác

Chiều dài khe hở không khí δ=1 mm, tiết diện
φlv
cực từ là 1cm2. Các cuộn dây có điện trở rất
nhỏ với số vòng N= 1000 vòng. Cuộn dây
được đặt dưới điện áp xoay chiều dạng sin U=
220Vrms, tần số 50Hz. Bỏ qua từ trở lõi thép
và từ dẫn rò. Biết điện trở của vòng ngắn mạch N
là 1mΩ.
a. Vẽ và tính mạch tương đương của mạch từ? φ0
b. Từ thông Φlv qua khe hở không khí?
c. Tính lực hút điện từ trung bình Ftb, cực đại Fmax và cực tiểu Fmin tác

Chiều dài khe hở không khí δ= 1mm, tiết φlv
diện cực từ là 1cm2. Các cuộn dây có φ1 φ2
điện trở rất nhỏ với số vòng N= 1000 I
mạch từ?

Chiều dài khe hở không khí δ=1mm, tiết φlv
diện cực từ là 1cm2. Các cuộn dây có φ1 φ2 φ3 φ4
điện trở rất nhỏ với số vòng N= 1000
mạch từ?
Câu 7.
50
Maïch töø AC coù tieát dieän hình chöõ nhaät, coù 40
hình daïng vaø kích thöôùc nhö hình veõ, caùc δ= 4
kích thöôùc tính baèng mm. Cuoän daây coù ñieän

N
trôû raát nhoû vôùi soá voøng N = 900 voøng. Cuoän U 100
daây ñöôïc ñaët döôùi ñieän aùp xoay chieàu hình

sin U = 380Vrms, taàn soá 50Hz. Giaû thieát 40
maïch töø laøm vieäc ôû cheá ñoä tuyeán tính coù ñoä 40 60 40
töø thaåm töông ñoái μr = 1200, boû qua töø
thoâng roø vaø taûn. Xaùc ñònh:
a. Maïch töông ñöông cuûa maïch töø.
b. Ñoä töï caûm L cuûa maïch töø.
c. Töø thoâng Φ trong maïch töø.
d. Doøng ñieän I trong cuoän daây.
e. Löïc huùt ñieän töø trung bình Ftb vaø cöïc ñaïi Fmax taùc ñoäng leân naép maïch töø.
Câu 8.
Mạch từ AC có tiết diện đều, hình dạng và 50
kích thước như hình vẽ, các kích thước tính Φ1 Φ2
40
bằng đơn vị mm. Cuộn dây có điện trở rất δ= 2 Φ0
nhỏ với số vòng N = 1000 vòng, được đặt

N
dưới điện áp xoay chiều hình sin, U = 300 U
220Vrms, tần số 50Hz. Giả thiết mạch từ
làm việc ở chế độ tuyến tính. Bỏ qua từ trở 40
và từ kháng của lõi thép, bỏ qua từ thông rò,
40 80 40 80 40
hệ số tản của khe hở không khí σt = 1,1.
Xác định:
a. Mạch tương đương của mạch từ.
b. Độ tự cảm L của mạch từ.
c. Từ thông trong các nhánh mạch từ.
d. Dòng điện I trong cuộn dây.
e. Lực hút điện từ trung bình Ftb tác động lên nắp mạch từ.
Mạch từ được gắn thêm hai vòng ngắn mạch ôm toàn bộ cực từ cho hai
nhánh hai bên. Điện trở của mỗi vòng ngắn mạch là rnm = 0,1 mΩ. Tính:
f. Lực hút điện từ cực đại Fmax và cực tiểu Fmin tác động lên nắp mạch từ.
I. Tính löïc huùt ñieän töø trong caùc nam chaâm ñieän theo coâng thöùc Maxwell
I.1. Löïc huùt ñieän töø cuûa nam chaâm ñieän moät chieàu
r Bδ
I n
μ0 dS
N
b
a
μFe
I.2. Löïc huùt ñieän töø cuûa nam chaâm ñieän xoay chieàu
r
F
F
2F’ r
Fñt Fdt
F’
0 0 ωt
N
π 2π
F’cos2ωt
II. Bieän phaùp giaûm rung trong caùc nam chaâm ñieän xoay chieàu moät pha
φlv
φ2
φ1 φ1 φlv F’’
F’1
I
N
2γ
θnm 2θnm
φo φ2 F’2
Hình veõ Chöông 2: Caùc nguyeân lyù bieán ñoåi naêng löôïng ñieän cô 1
Ñoà thò löïc Fñt cuûa theo thôøi gian:
Fñt
Fmax
F’’
F’
Fmin
ωt
0
γ π+γ 2π+γ
Tính goùc leäch pha θnm:
φlv φ1 φlv
φ1 φ2
Rδ2 φ1Rδ1 j φ2Xnm
Rδ1
θnm
jXnm
φ2
φ2Rδ2
III. Söï caân baèng naêng löôïng
δ1 δ δ2
δ I I I δ
U U U
Relay:
Contactor - CB
I. Tính löïc huùt ñieän töø trong caùc nam chaâm ñieän theo coâng thöùc
Maxwell
I.1. Löïc huùt ñieän töø cuûa nam chaâm ñieän moät chieàu
r Bδ
I n
μ0 dS
N
b
a
μFe
Xeùt moät vi phaân dieän tích dS treân beà maët cöïc töø coù vectô ñôn vò phaùp tuyeán vaø
r
vec tô caûm öùng töø laø B δ . Löïc huùt ñieän töø treân beà maët cöïc töø ñöôïc xaùc ñònh theo coâng
thöùc Maxwell:
F dt =
1 ⎡
∫ ( )
⎢
μ0 S ⎣
1 ⎤
B δ n B δ − B δ2 n ⎥ ds
2 ⎦
(2.1)
r r
Khi μFe >>μ0, beà maët cöïc töø trôû thaønh beà maët ñaúng theá, do ñoù B δ vaø n truøng
phöông. Coâng thöùc (2.1) trôû thaønh:
1
Fdt = ∫
2μ 0 S
B δ2 dS (2.2)
1 Φ lv2 4 Φ lv
2
Bδ ñeàu vaø Φlv = BδS: Fdt =
1 2
Bδ S = = 39,8.10 [N]
2μ 0 2μ 0 S S
Φ lv2
Fdt = 4,06.10 B S = 4,06.10
4 2
δ
4
[kgf ] (1kgf = 9,8N)
S
I.2. Löïc huùt ñieän töø cuûa nam chaâm ñieän xoay chieàu
Nam chaâm ñieän xoay chieàu hình sin (ñieàu hoøa):
φlv = Φmsinωt
1 Φ lv2 1 Φ 2m
Fdt = = sin 2 ωt 1-cos2α=2sin2α
2μ 0 S 2μ 0 S
1 Φ 2m 1 Φ 2m
hay Fdt = − cos 2ωt (2.6)
4μ 0 S 4μ 0 S
Fdt = F′ − F′ cos 2ωt (2.7)
1 Φ 2m
vôùi F′ = Ftb = löïc huùt ñieän töø trung bình (2.8)
4μ 0 S
Nhaän xeùt: Löïc huùt ñieän töø xoay chieàu coù daïng daâp maïch, noù qua trò soá 0 hai laàn trong
moät chu kyø cuûa ñieän aùp nguoàn.
Chöông 2: Caùc nguyeân lyù bieán ñoåi naêng löôïng ñieän cô 1

F
2F’
Fñt
F’
0 0 ωt
π 2π
F’cos2ωt
II. Bieän phaùp giaûm rung trong caùc nam chaâm ñieän xoay chieàu moät pha
Ñeå khaéc phuïc hieän töôïng rung trong NCÑ xoay
r chieàu 1 pha, ta coù theå taïo ra söï leäch pha giöõa caùc töø thoâng
F qua beà maët cöïc töø.
Phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå taïo ra söï leäch
r pha naøy laø döôøng moät voøng ngaén maïch oâm moät phaàn cöïc
Fdt
taïi khe hôû khoâng khí laøm vieäc nhö hình 2.5. Trong NCÑ naøy
ta chæ khaûo saùt löïc huùt ñieän töø taïi beà maët cöïc töø beân phaûi
öùng vôùi khe hôû khoâng khí khi laøm vieäc δ, boû qua löïc huùt
N ñieän töø treân beà maët cöïc töø beân traùi.
φlv
φ2
φ1 φ1 φlv F’’
F’1
I
N
2γ
θnm 2θnm
φo φ2 F’2
1 Φ 12 1 Φ 12 ′ ′
F1 = − cos 2ωt = F1 − F1 cos 2ωt
4μ 0 S1 4μ 0 S1
1 Φ 12
′
F1 =
4μ 0 S1
′ ′
F2 = F2 − F2 cos 2(ωt − θ nm )
′ 1 Φ 22
F2 =
4μ 0 S2
Töø thoâng φlv sinh ra löïc F = F1 + F2
Hay Fdt = F1’ +F2’ – [F1’cos2ωt + F2’cos 2(ωt - θnm)]

Fdt = F’ –F’’cos2(ωt -γ)

Vôùi F’ = F1’ + F2’ löïc huùt ñieän töø trung bình = const.
F’’cos 2(ωt - γ) thaønh phaàn bieán thieân theo thôøi gian
vôùi taàn soá gaáp ñoâi taàn soá cuûa nguoàn ñieän.
Vôùi F′′ = F1′ 2 + F1′ 2 + 2F′F2′ cos 2θ nm
Ñoà thò löïc Fñt cuûa theo thôøi gian:
Fñt
Fmax
F’’
F’
Fmin
ωt
0
γ π+γ 2π+γ
Vaø Fmax = F’ + F’’ giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc huùt ñieän töø.
Fmin = F’ – F’’ giaù trò nhoû nhaát cuûa löïc huùt ñieän töø.
⇒ Fmin > Ffl (2.13)
Löïc töø F’, Fmin vaø Fmax ñöôïc xaùc ñònh töø caùc giaù trò töø thoâng Φ1, Φ2 vaø goùc θnm.
Tính goùc leäch pha θnm:
φlv φ1 φlv
φ1 φ2
Rδ2 φ1Rδ1 j φ2Xnm
Rδ1
θnm
jXnm
φ2
φ2Rδ2
Goùc leäch pha θnm ñöôïc xaùc ñònh töø sô ñoà thay theá cuûa maïch töø vaø giaûn ñoà vectô hình 2.9
X
vaø 2.10: tg θnm = nm
R δ2
vôùi Xnm= ω/rnm laø töø khaùng cuûa voøng ngaén maïch coù ñieän trôû laø rnm.
Rδ2 laø töø trôû cuûa phaàn khe hôû khoâng khí coù ñaët voøng ngaén maïch.
Tính φ2 töø φlv vaø goùc θnm:

φ1 1 R
φ 2 R δ 2 = φ1 cos θ nm R δ 1 ⇒ = . δ2
φ 2 cos θ nm R δ1
φ1 S1
⇒ = =C (2.15)
φ 2 S 2 cos θ nm
Maët khaùc töø hình 2.10 ta coù:
φ lv2 = φ12 + φ 22 + 2φ1φ 2 cos θ nm (2.16)
Thay (2.15) vaøo 2.16) nhaän ñöôïc:
φlv
⇒ φ2 =
1 + C 2 + 2C. cos θ nm
III. Söï caân baèng naêng löôïng

Naêng löôïng nhaän Cô naêng Ñoä thay ñoåi naêng Naêng löôïng bieán
ñöôïc töø nguoàn ñieän = ñaàu ra + löôïng töø tröôøng döï + thaønh nhieät
tröõ trong heä thoáng
δ1 δ δ2
I I I
x δ
U U U
(Xeùt moái lieân heä giöõa Fñt vaø δ)
III.1. Xaùc ñònh löïc huùt ñieän töø theo phöông phaùp caân baèng naêng
löôïng
1
Naêng löôïng töø tröôøng Wm döï tröõ trong nam chaâm ñieän: Wm = ψ.i
2
Wm δ=δ 1 < Wm
δ=δ2
dψ
u = ir + = ir + (– E)
dt
uidt = i rdt + idψ
2
uidt naêng löôïng maø nam chaâm ñieän

2
i rdt toån hao Joule trong cuoän daây
idψ naêng löôïng töø tröôøng ôû ñoä dòch chuyeån dδ
idψ = Fdt.(-dδ) + dWm
Fdt.(-dδ) coâng cô hoïc ñeå dòch chuyeån vi phaân (-dδ) döôùi taùc ñoäng cuûa löïc Fdt
dWnm laø ñoä thay ñoåi hay gia soá cuûa naêng löôïng töø tröôøng döï tröõ.
dψ dWm
⇒ Fdt = −i +
dδ dδ

III.2. Tính löïc huùt ñieän töø nam chaâm ñieän moät chieàu
Giaû thieát:
1
1) Maïch töø laø tuyeán tính: ψiWm =
2
2) Naép NC ñieän chuyeån ñoäng chaäm, xem δ khoâng phuï thuoäc vaøo thôøi gian.
dΨ Ldi U
u = ir + = ir + ⇒ i = = I = const / ∀δ
dt dt r
3) Boû qua töø trôû loõi theùp.
4) Töø thoâng roø khoâng phuï thuoäc vaøo δ
dψ 1 d(ψI) 1 dψ
Fdt = −i + =− I
dδ 2 dδ 2 dδ
1 dφ
Fdt = − IN lv
2 dt
⎛μ S⎞
d⎜ 0 ⎟
2δ ⎠ 1 μ S
= − ( NI) 2 ⎝
1 dG δΣ 1
Φlv = INGδ∑ ⇒ Fdt = − (IN) 2 = ( NI) 2 0 2
2 dδ 2 dδ 2 2δ
Nhaän xeùt:
Löïc huùt ñieän töø: tyû leä vôùi bình phöông vôùi löïc töø ñoäng vaø dieän tích cöïc töø.
tyû leä ngöôïc vôùi bình phöông khe hôû khoâng khí.
III.3. Tính löïc huùt ñieän töø nam chaâm ñieän xoay chieàu
Giaû thieát nhö treân ñoàng thôøi boû qua ñieän trôû cuoän daây, boû qua toång trôû töø loõi theùp:
⎛ gl ⎞
L = N 2 ⎜ G δΣ + ⎟ ≈ N 2 G δΣ (giaû thieát G σ << G δΣ )
⎝ 3⎠
E U ⎛ N 2i N 2 u N2 u 1 u⎞
ψ = Nφ = N ≈ ⎜ = = = = ⎟
2πfN 2πf ⎜ R ω ω 2
ω ⎟
⎝ δΣ R δΣ L R δΣ N G δΣ ⎠
2U
⇒ Φ0 = = const Φ0 khoâng phuï thuoäc vaøo khe hôû khoâng khí δ
Nω
idψ 1 d(ψi) 1 di 1 di
Maø Fdt = − + = ψ = Nφ 0
dδ 2 dδ 2 dδ 2 dδ
F φ0 di φ0 dG δΣ
Trong ñoù i = = ⇒ =−
N N(G δΣ + G σ ) dδ (G δΣ + G σ ) dδ
2
1 φ 02 dG δΣ 1 dG δΣ
⇒ Fdt = − = − ( Ni) 2
2 (G δΣ + G σ ) dδ
2
2 dδ
Vôùi i = Imsinωt
1 dG δΣ
Fdt (ωt ) = − N 2 I 2m sin 2 ωt 2.sin2(ωt) = 1 – cos(2ωt)
2 dδ
dG δΣ ⎛ 1 1 ⎞ 2 dG δΣ
⎜ − cos(2ωt )⎟ = − ( NI)
1 1
⇒ Fdt tb = − ( NI m ) 2
2 dδ ⎝ 2 2 ⎠ 2 dδ
⎛μ S⎞
d⎜ 0 ⎟
μS 2δ ⎠ 1 μ S
⇒ Fdt = − ( Ni) 2 ⎝
1 1
Vôùi Gδ = = 0 = ( Ni) 2 0 2
Rδ δ 2 dδ 2 2δ

1 μ S
⇒ Fdt tb = ( NI) 2 0 2 (gioáng moät chieàu)
2 2δ
Nhaän xeùt:
Löïc huùt ñieän töø: tyû leä vôùi bình phöông vôùi löïc töø ñoäng vaø dieän tích cöïc töø.
tyû leä ngöôïc vôùi bình phöông khe hôû khoâng khí.

Baøi giaûng Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông TB
Chương 3: CÁC CHẾ ðỘ PHÁT NÓNG
III.1. Khái niệm chung

III.1.1. Quá trình nhiệt thiết bị ñiện
θ (nhiệt ñộ)
θoñ θ0 : nhiệt ñộ mơi trường.
θoñ : nhiệt ñộ ổn ñịnh.
θ0 t (thời gian)
quá trình quá trình
nhiệt ñộ xác lập
τ = θ - θ0 : τ ñộ chênh lệch to = tăng to + to tỏa mt

θ = θoñ : to phát ra = to tỏa ra môi trường
Nhiệt ñộ vật liệu cách ñiện = Nhiệt ñộ cho phép (θcf) của thiết bị
Cấp cách ñiện:
Cấp cách ñiện Y A E B F H C
Nhiệt ñộ cho phép (0C) 90 105 120 130 155 180 >180
III.1.2. Các ñạng tổn hao công suất trong các thiết bị ñiện
1) Công suất tổn hao trong các chi tiết dẫn dẫn ñiện:
P = RI2
l q
R =ρ với ρ = ρ θ1 [1 + α (θ − θ1 )]
q I
l
Trong ñó ρθ1 ñiện trở suất của vật dẫn ñiện ở nhiệt ñộ θ1
o
α [1/ C] hệ số nhiệt ñiện trở.
Thường cho sẵn ρθ1 ở θ1 = 00C nên
ρ = ρ0(1+ αθ)
Dòng ñiện xoay chiều ñi qua dây dẫn sẽ gây ra hiệu ứng mặt ngoài và hiệu
l
ứng gần: R N = kf R = kf ρ
q
Với kf = kbm kg >1: Hệ số tổn hao phụ do:
Hiệu ứng bề mặt (kbm >1): phụ thuộc vào kích thước dây dẫn, ñiện trở suất của
vật liệu và tần số của dòng ñiện.
Hiệu ứng gần (kg >1): phụ thuộc kích thước dây dẫn, khoảng cách các dây
dẫn, ñiện trở suất và tần số của dòng ñiện.
2) Công suất tổn hao trong các chi tiết dẫn từ:
P = P từ trễ + pdòng xoáy
2
f  B 
ptừ trở = p tr  
f0  B0 
Chöông 3: Caùc cheá ñoä phaùt noùng 1

2
f B
pñường xóay = p x  
 f 0 B0 
Với ptr , px [W/kg]: công suất tổn hao do từ trễ và dòng xoáy trên một ñơn vị khối
lượng ở tần số f0 và từ cảm B0.
3) Công suất tổn hao trong vật liệu cách ñiện:
ðiện trường biến thiên trong vật liệu cách ñiện sinh ra công suất tổn hao ñiện
môi: P = 2π t U2 fgδ
P [w] công suất tổn hao.
f [Hz] tần số diện trường
U [V] ñiện áp
tgδ hệ số tổn hao ñiện môi.
Ở thiết bị ñiện hạ áp (U<1000V) có thể bỏ qua tổn hao ñiện môi.
III.1.3. Quá trình phát nóng và nguội
1) Quá trình phát nóng:
P [W] nguồn nhiệt nội tại với công suất nhiệt
θ nhiệt ñộ của vật thể ñồng nhất, ñẳng nhiệt
kT [W/m2 0C] hệ số tỏa nhiệt (không phụ thuộc vào nhiệt ñộ)
C [w.s/0C] nhiệt dung (không phụ thuộc vào nhiệt ño)
Phương trình cân bằng năng lượng
P.dt = C.dτ + kT.S.τ.dt
θ = θ -θ0 ñộ chênh nhiệt của to vật thể θ so với to môi trường θ0
S [m2] diện tích tỏa nhiệt của vật thể
C.dτ nhiệt lượng vật thể hấp thụ ñể tăng ñộ chênh nhiệt dτ
kT.S.τ.dt nhiệt lượng tỏa ra m.trường chung quanh trong t.gian dt
Viết lại phương trình cân bằng năng lượng
dτ k T Sτ P
+ − =0
dt C C
Phương trình vi phân có nghiệm: τ = τ0 e-t/T + τoñ(1 - e-t/T) pt phát nóng
τ0 [oC] ñộ chênh nhiệt ban ñầu ở ñiểm t = 0
P o
τ od = [ C] ñộ chênh nhiệt ổn ñịnh
k TS
C
T= [s] hằng số thời gian phát nóng
k TS
Xác lập: khi t → ∝ thì τ→ τoñ
P
Phương trình cân bằng nhiệt Newton ở chế ñộ xác lập: τoñ =
k TS
công suất phát nóng vật thể bằng công suất tỏa nhiệt ra môi trường.
τ
Nếu τ0 = 0: τ = τoñ (1 – e-t/T ) τoñ

1
Khi τo ≠ 0 và khi τo=0 τo 2
t

kT = 0:
Công suất nhiệt chỉ dùng ñể ñốt nóng vật thể (không tỏa nhiệt ra môi trường)
p τ
P.dt = C.dτ hay τ= t = od t khi τ = τoñ thì t = T
C T
Vậy hằng số thời gian phát nóng là thời gian cần thiết ñể nhiệt ñộ của vật thể
ñạt ñến nhiệt ñộ ổn ñịnh (khi không có sự tỏa nhiệt từ vật thể ra môi trường chung
quanh)
2) Quá trình nguội: τ
Khi công suất nhiệt P = 0:
τoñ
C.dτ + kT.S.τ.dt =0
với ñiều kiện ban ñầu : t = 0, τ = τoñ
nghiệm τ = τoñ e-t/T pt nguội
III.2. Sự truyền nhiệt của vật thể phát nóng ở chế ñộ xác lập t
III.2.1. Sự truyền nhiệt

Giữa các vật thể có nhiệt ñộ khác nhau xảy ra sự truyền nhiệt hay còn gọi là
sự trao ñổi nhiệt. Các dạng truyền nhiệt cơ bản là dẫn nhiệt, trao ñổi nhiệt ñối lưu và
trao ñổi nhiệt bức xạ.
Dẫn nhiệt là quá trình trao ñổi nhiệt giữa các phần của vật thể hay giữa
các vật thể có nhiệt ñộ khác nhau khi chúng tiếp xúc với nhau.
ðối lưu nhiệt là quá trình trao ñổi nhiệt nhờ sự chuyện ñộng của chất lỏng
hoặc chất khí giữa các vùng có nhiệt khác nhau.
Bức xạ nhiệt là quá trình trao ñổi nhiệt dưới dạng các tia nhiệt do vật thể
phát nóng bức xạ ra môi trường xung quanh: tia sáng, tia hồng ngoại.
Trong thực tế cả ba dạng trao ñổi nhiệt xảy ra ñồng thời và có ảnh hưởng lẫn
nhau gọi là sự trao ñổi nhiệt hỗn hợp. Ta cần xét xem dạng trao ñổi nhiệt nào là cơ
bản, ảnh hưởng của các dạng còn lại ñược tính ñến bằng cách dựa vào các hệ số
hiệu chỉnh.
Vd bề mặt vật rắn với chất khí:
Hệ số tỏa nhiệt kT = hệ số tỏa nhiệt ñối lưu + hệ số tỏa nhiệt bức xạ
dQ
ΦT = gọi là nhiệt thông, nghĩa là công suất truyền nhiệt
dt
Φ
Φ T0 = T mật ñộ nhiệt thông.
S
Nếu gọi P là công suất tổn hao trong vật thể, ở xác lập nhiệt có : ΦT = P (Ptỏa)
Quá trình truyền nhiệt này ñược biểu diễn bằng Vật thể
phương trình truyền nhiệt Fourrier: cách ñiện
∂θ Vật thể
d 2 Q = −λ dSdt dẫn ñiện
∂x
λ [W/m0C] là hệ số dẫn nhiệt của vách cách ñiện. dQ
I
x
dS

Thường thì vật liệu dẫn ñiện có hệ số dẫn nhiệt rất lớn sovới hệ số dẫn nhiệt
của vật liệu cách ñiện, nên (ở chế ñộ ổn ñịnh) nhiệt ñộ tại mọi ñiểm trên bề mặt S
dQ
của vách cách ñiện là nhau: = const
ds S
∂θ dQ ∂θ ∂θ
Do ñó: dQ = −λ Sdt hay = −λ S hay Φ T = −λ S
∂x dt ∂x ∂x
(phương trình truyền nhiệt Fourrier)
III.2.2. Sự truyền nhiệt qua vách phẳng
Vách phẳng có tiết diện S, bề dày δ, hệ số dẫn nhiệt λ [W/m0C]
1 2
ΦT x
θ1 ΦT
θ1 θ2
∆θ
RT
θ
θ1 θ2
θ2
x
dθ dθ − Φ T
Nhiệt thông: Φ T = −λ S hay =
dx dx λS
Φ
Với ñiều kiện ñầu : x = δ, θ = θ1, có nghiệm: θ = T x + θ1
λS
Tại x = δ, θ = θ2 do ñó :
δ
∆θ = θ1 - θ2 = Φ T =ΦTRT ñịnh luật Ohm
λS
với ∆θ = θ1 - θ2 ñộ chênh nhiệt.
δ 0
RT = [ C/W] nhiệt trở do dây dẫn nhiệt qua vách cách ñiện.
λS
ðịnh luật Ohm trong truyền nhiệt: ∆θ = ΦTRT
1 δ
Nhiều vách phẳng nối tiếp: RT = ∑ i [0C/W]
S i λi
Bảng sự tương quan giữa ñại lượng ñiện và ñại lương nhiệt: (Xem sách)
III.2.3. Sự truyền nhiệt qua vách trụ
Xét dây dẫn tròn, chiều dài l, bán kính dây dẫn R1, bán kính kể cả cách ñiện
R2, hệ số dẫn nhiệt của lớp cách ñiện λ (l >> R1,R2)
A -A
A dr
R2 r
θ1
A R1
l θ2

dθ dθ
Phương trình truyền nhiệt Fourrier: Φ T = −λ S = −λ 2πrl
dx dr
Biến ñổi biểu thức trên và lấy tích phân 2 vế của:
θ1 R
Φ T 2 dr 1 ΦT R 2
∫θ dθ =θ1 − θ 2 = ∆ θ = ∫
2πλl R1 r
=
2πλ l
ln
R1
2
hay ∆θ = θ1 − θ 2 = Φ T1 R T1 (ñịnh luật Ohm)

ΦT
với Φ T1 = [W/m] nhiệt thông trên một ñơn vị chiều dài ống
l
1 R
R T1 = ln 2 [m0C/W] nhiệt trở trên một ñơn vị chiều dài ống
2πλ R 1
Trường hợp thành ống gồm nhiều lớp cách ñiện có hệ số dẫn nhiệt λi thì:
Ri +1
ln
1 Ri
RT1 =
2π
∑
i λi
[m0C/W]
III.2.4. Quá trình tỏa nhiệt từ bề mặt vật thể phát ra môi trường xung
quanh
Tỏa nhiệt bằng ñối lưu và bức xạ nhiệt:
ΦT
Phương trình cân bằng nhiệt Newton ở chế ñộ xác lập : ∆θ = τ =
k TS
Với ΦT nhiệt thông trên bề mặt tỏa nhiệt (bằng với tổn hao công suất
trong vật dẫn ñiện nếu bỏ qua tổn hao công suất trong vách ñiện)
kT hệ số tỏa nhiệt (do ñối lưu và bức xạ)
ðịnh luật Ohm trong truyền nhiệt: ∆θ = RTΦT
λ
với R T = [m0C/W] ñiện trở ứng với sự tỏa nhiệt từ bề mặt vật thể ra môi
k TS
trường.
III.3. Các chế ñộ làm việc của thiết bị ñiện
III.3.1. Chế ñộ làm việc dài hạn
Phương trình phát nóng: τ = τoñ ( 1 – e-t/T)
Dài hạn, t.gian làm việc ñủ lớn ñể τ = τoñ và t.gian nghĩ ñủ dài ñể τ = 0.
τ t =4T = τ od (1 − e −4 ) ≈ 0,982τ od ≈ τ od sai số tương ñối nhỏ hơn 2%.
Vì vậy trong thực tế khi t ≥ 4T thì có thể coi là thiết bị ñiện làm việc ở chế
ñộ dài hạn và ñộ chênh lệch ổn ñịnh của nó ñược xác ñịnh bằng phương trình cân
P
bằng nhiệt Newton: τ od =
k TS
ðộ chênh lệch ổn ñịnh hay nhiệt ñộ ổn ñịnh của thiết bị ñiện phải nhỏ hơn ñộ
chênh nhiệt hoặc nhiệt ñộ cho phép của (vật liệu cách ñiện sử dụng trong) thiết bị
ñiện.
Tối ưu hóa các vật liệu trong thiết bị ñiện, thường thiết kế sao cho nhiệt ñộ
ổn ñịnh của thiết bị ñiện ở chế ñộ làm việc dài hạn ñịnh mức không nhỏ hơn nhiều
so với nhiệt cho phép của nó.

τ
III.3.2. Chế ñộ làm việc ngắn hạn
τnh
tlv chưa ñủ lớn (tlv < 4T): τ < τoñ 2
τdh=τoñ
tng ñủ dài (tng >4T): τ =0
τ1 1
t
lv t
ðường cong 1: Idh ứng với công suất 0
tổn hao dài hạn Pdh
τ = τdh( 1 – e-t/T) = τoñ( 1 – e-t/T)
ðường cong 2: Inh ứng với công suất tổn hao ngắn hạn Pnh
τ = τnh ( 1 – e-t/T)
Nếu thiết bị ñiện làm việc với Idh thì khi t = tlv, τ = τ1 < τoñ (làm việc non tải).
Thiết bị ñiện tối ưu, tăng dòng ñiện làm việc tới Inh sao cho: khi t = tlv thì:
τ = τ nh (1 − e − t / T ) = τoñ = τcf
lv
P τ nh Pnh I 2nh
Khi ổn ñịnh τ od = nên = = 2
k TS τ dh Pdh I dh
I nh 1
Hệ số quá tải dòng ñiện cho phép: KI = =
I dh 1 − e − t lv / T
I nh T
Khi tlv << T, có công thức gần ñúng (1 − e − x ≈ x ) : KI = =
I dh t lv
Hệ số quá tải càng lớn khi thời gian làm việc tlv càng nhỏ (và hằng số thời
C
hằng phát nóng càng lớn ( T = )).
k TS
I
III.3.3. Chế ñộ làm việc ngắn hạn lặp lại
tlv chưa ñủ lớn (tlv < 4T): τ < τoñ Inl
tng chưa ñủ dài (tng < 4T): τ > 0
Lặp ñi lặp lại với tần số không ñổi tck,
khi số chu kỳ ñủ lớn:
τ dao ñộng giữa τmin và τmax
chế ñộ tựa xác lập tlv tng t
τ tck
τnl
2
τdh τmax
1 τmin
tlv tng
t
0 tlv tng

ðường cong 1: Idh ứng với công suất tổn hao dài hạn Pdh
τ = τdh( 1 – e-t/T) = τoñ( 1 – e-t/T)
ðường cong 2: Inl ứng với công suất tổn hao ngắn hạn lặp lại Pnl
ðể tận dụng hết khả năng chịu nhiệt của thiết bị thì cần tăng dòng ñiện làm việc ñến
Inl sao cho: τmax = τdh = τoñ = τcf
Ở chế ñộ tựa xác lập:
phương trình phát nóng khi t = tlv: τ max = τ min e − t / T + τ nl (1 − e − t / T ) lv lv
− t ng / T
phương trình nguội khi t = tng: τ min = τ max e
⇒
( )
τ nl 1 − e − t lv / T = τ max − τ min e − t lv / T = τ max − τ max e
− t ng / T
e − t lv / T
τ nl τ 1 − e − t ck / T Pnl I dh
2
= nl = = =
τ dh τ max 1 − e − t lv / T Pdh I dh
2
I nl 1 − e − t ck / T
⇒ Hệ số quá tải dòng ñiện cho phép: KI = =
I dh 1 − e − t lv / T
I nl t ck
Khi tck << T, có công thức gần ñúng: KI = =
I dh t lv
t lv 100
Nếu ñịnh nghĩa hệ số tiếp diện: TL% = .100 thì KI =
t ck TL %
Hệ số quá tải dòng ñiện càng lớn khi tlv càng bé và tck càng lớn.

Tóm tắt
Khái niệm chung
Quá trình nhiệt thiết bị ñiện
τ = θ - θ0 : τ ñộ chênh lệch to = tăng to + to tỏa mt
θ = θoñ : to phát ra = to tỏa ra môi trường
Các ñạng tổn hao công suất trong các thiết bị ñiện
Công suất tổn hao trong các chi tiết dẫn dẫn ñiện:
l
P = RI2 với R =ρ với ρ = ρ θ1 [1 + α(θ − θ1 )]
q
Thường cho sẵn ρθ1 ở θ1 = 00C nên ρ = ρ0(1+ αθ)
Dòng ñiện xoay chiều ñi qua dây dẫn sẽ gây ra hiệu ứng mặt ngoài và hiệu
l
ứng gần: R N = kf R = kf ρ
q
Với kt = kbm kg >1: Hệ số tổn hao phụ do:
Hiệu ứng bề mặt (kbm >1) và Hiệu ứng gần (kg >1)
Công suất tổn hao trong các chi tiết dẫn từ:
P = ptừ trễ + pdòng xoáy
2
f  B 
ptừ trở = p1r  
f0  B0 
2
f B
pñường xóay = p x  
 f 0 B0 
Với ptr , px [W/kg]: công suất tổn hao do từ trễ và dòng xoáy trên một ñơn vị khối
lượng ở tần số f0 và từ cảm B0.
Công suất tổn hao trong vật liệu cách ñiện:
ðiện trường biến thiên trong vật liệu cách ñiện sinh ra công suất tổn hao ñiện môi:
P = 2π t U2 tgδ
tgδ hệ số tổn hao ñiện môi.
Ở thiết bị ñiện hạ áp (U<1000V) có thể bỏ qua tổn hao ñiện môi.
Quá trình phát nóng và nguội
Quá trình phát nóng:
kT [ω/m2 0C] hệ số tỏa nhiệt (không phụ thuộc vào nhiệt ñộ)
C[w.s/0C] nhiệt dung (không phụ thuộc vào nhiệt ño)
Phương trình cân bằng năng lượng
P.dt = C.dτ + kT.S.τ.dt
C.dτ nhiệt lượng vật thể hấp thụ ñể tăng ñộ chênh nhiệt dτ
kT.S.τ.dt nhiệt lượng tỏa ra m.trường chung quanh trong t.gian dt
Viết lại phương trình cân bằng năng lượng
dτ k T S τ P
+ − =0
dt C C
Phương trình vi phân có nghiệm: τ = τ0 e-t/T + τoñ(1 - e-t/T)
P o
τ od = [ C] ñộ chênh nhiệt ổn ñịnh
k TS

C
T= [s] hằng số thời gian phát nóng
k TS
Xác lập: khi t → ∝ thì τ→ τoñ
P
Phương trình cân bằng nhiệt Newton ở chế ñộ xác lập: τoñ =
k TS
kT = 0:
Công suất nhiệt chỉ dùng ñể ñốt nóng vật thể (không tỏa nhiệt ra môi trường)
p τ
P.dt = C.dτ hay τ= t = od t khi τ = τoñ thì t = T
C T
Quá trình nguội:
Khi công suất nhiệt P = 0: C.dτ + kT.S.τ.dt =0
với ñiều kiện ban ñầu : t = 0, τ = τoñ
nghiệm τ = τoñ e-t/T
Sự truyền nhiệt của vật thể phát nóng ở chế ñộ xác lập
Sự truyền nhiệt
Hệ số tỏa nhiệt kT = hệ số tỏa nhiệt ñối lưu + hệ số tỏa nhiệt bức xạ
dQ
ΦT = = Ptỏa gọi là nhiệt thông, nghĩa là công suất truyền nhiệt
dt
Φ
Φ T0 = T mật ñộ nhiệt thông.
S
∂θ
Phương trình truyền nhiệt Fourrier: d 2 Q = −λ Sdt
∂x
λ [W/m0C] là hệ số dẫn nhiệt
dQ
nhiệt ñộ tại mọi ñiểm trên bề mặt S vô hạn: = const
ds S
∂θ dQ ∂θ ∂θ
Do ñó: dQ = −λ Sdt hay = −λ S hay Φ T = −λ S
∂x dt ∂x ∂x
(phương trình truyền nhiệt Fourrier)
Sự truyền nhiệt qua vách phẳng
dθ dθ − Φ T ΦT
Nhiệt thông: Φ T = −λ S hay = ⇒ θ= x + θ1
dx dx λS λS
δ
Tại x = δ, θ = θ2 do ñó : ∆θ = θ1 - θ2 = Φ T =ΦTRT ñịnh luật Ohm
λS
với ∆θ = θ1 - θ2 ñộ chênh nhiệt.
δ 0
RT = [ C/W] nhiệt trở do dây dẫn nhiệt qua vách cách ñiện.
λS
1 δi
Nhiều vách phẳng nối tiếp có λi: RT = ∑
S i λi
[0C/W]
Bảng sự tương quan giữa ñại lượng ñiện và ñại lương nhiệt: (Xem sách)
Sự truyền nhiệt qua vách trụ
dθ dθ
Phương trình truyền nhiệt Fourrier: Φ T = −λ
S = −λ 2πrl
dx dr
θ2 R2
Φ T dr 1 ΦT R 2
⇒ ∫θ dθ =θ1 − θ 2 = ∆θ = 2πλl R∫ r = 2πλ l ln R 1
2 1

hay ∆θ = θ1 − θ 2 = Φ T1 R T1 (ñịnh luật Ohm)
ΦT
với Φ T1 = [W/m] nhiệt thông trên một ñơn vị chiều dài ống
l
1 R 0
R T1 = ln 2 [m C/W] nhiệt trở trên một ñơn vị chiều dài ống
2πλ R 1
R
ln i +1
1 Ri
Thành ống gồm nhiều lớp cách ñiện có λi thì: RT1 = ∑
2π i λi
Các chế ñộ làm việc của thiết bị ñiện
Chế ñộ làm việc dài hạn
Phương trình phát nóng: τ = τoñ ( 1 – e-t/T)
Dài hạn, t.gian làm việc ñủ lớn ñể τ = τoñ và t.gian nghĩ ñủ dài ñể τ = 0.
τ t =4T = τ od (1 − e −4 ) ≈ 0,982τ od ≈ τ od sai số tương ñối nhỏ hơn 2%.
P
phương trình cân bằng nhiệt Newton: τ od =
k TS
Chế ñộ làm việc ngắn hạn
tlv chưa ñủ lớn (tlv < 4T): τ < τoñ
tng ñủ dài (tng >4T): τ =0
Nếu thiết bị ñiện làm việc với Idh thì khi t = tlv, τ = τ1 < τoñ (làm việc non tải).
Thiết bị ñiện tối ưu, tăng dòng ñiện làm việc tới Inh sao cho: khi t = tlv thì:
τ = τ nh (1 − e − t / T ) = τoñ = τcf lv
P τ nh Pnh I 2nh
Khi ổn ñịnh τ od = nên = = 2
k TS τ dh Pdh I dh
I nh 1
Hệ số quá tải dòng ñiện cho phép: KI = =
I dh 1 − e − t lv / T
I nh T
Khi tlv << T, có công thức gần ñúng (1 − e − x ≈ x ) : KI = =
I dh t lv
C
Hệ số quá tải:tỷ lệ nghịch với tlv và tỷ lệ với thời hằng phát nóng T = .
k TS
Chế ñộ làm việc ngắn hạn lặp lại
tlv chưa ñủ lớn (tlv < 4T): τ < τoñ
tng chưa ñủ dài (tng < 4T): τ > 0
Lặp ñi lặp lại với tần số không ñổi tck,

khi số chu kỳ ñủ lớn: τ dao ñộng giữa τmin và τmax: chế ñộ tựa xác lập
ðể tận dụng hết khả năng chịu nhiệt của thiết bị thì cần tăng dòng ñiện làm việc ñến
Inl sao cho: τmax = τdh = τoñ = τcf
Ở chế ñộ tựa xác lập:
phương trình phát nóng khi t = tlv: τ max = τ min e − t / T + τ nl (1 − e − t / T ) lv lv
− t ng / T
phương trình nguội khi t = tng: τ min = τ max e
⇒ ( )
τ nl 1 − e − t lv / T = τ max − τ min e
−tlv / T
= τ max − τ max e
− t ng / T
e − t lv / T

τ nl τ 1 − e − t ck / T Pnl I dh
2
= nl = = =
τ dh τ max 1 − e − t lv / T Pdh I dh
2
I nl 1 − e − t ck / T
⇒ Hệ số quá tải dòng ñiện cho phép: KI = =
I dh 1 − e − t lv / T
I nl t ck
Khi tck << T, có công thức gần ñúng: KI = =
I dh t lv
t ck 100
Nếu ñịnh nghĩa hệ số tiếp diện: TL% = .100 thì KI =
t lv TL %
Hệ số quá tải dòng ñiện càng lớn khi tlv càng bé và tck càng lớn.
Bài tập:
_ Bài tập: (.), (-)3.1, 3.5, 3.7, (*) 3.2, 3.3, 3.6a, (**)3.6b.

Bài giảng Kỹ Thuật Điện Đại Cương T©B
Chương 3: CAÙC CHEÁ ÑOÄ PHAÙT NOÙNG

Bài tập
Bài 1. Thanh dẫn dài 1m có tiết diện tròn có đường kính d = 20 mm, có điện
trở 0,2mΩ, có dòng điện 200A chạy qua liên tục trong thời gian đủ dài.
Thanh dẫn có hệ số toả nhiệt KT = 10 W/(0C.m2) và được đặt trong môi
trường không khí có nhiệt độ là 35oC. Xác định nhiệt độ của thanh dẫn.
Bài 2. Thanh dẫn dài 1m có tiết diện 10x30 mm2, có điện trở 0,2 mΩ.
Thanh dẫn có hệ số toả nhiệt KT = 10 W/(0C.m2) và được đặt trong
môi trường không khí có nhiệt độ là 40oC.
a) Cho dòng điện 200A chạy qua liên tục qua thanh dẫn trong thời gian
đủ dài. Xác định nhiệt độ của thanh dẫn?
b) Biết thời hằng phát nóng của thanh dẫn T = 1 phút. Dòng điện qua
thanh dẫn không đổi như ở câu a), tính nhiệt độ lớn nhất trên thanh
dẫn?
Chế độ 1) Khi thanh dẫn trên làm việc theo chu kỳ lặp lại như giản đồ thời
gian sau: I (A)
Ilv
0 5 10 15 20 25 t (phút)
gian sau:
I (A)
Ilv
0 3 10 13 20 23 t (phút)
gian sau:
I (A)
Ilv
0 1 5 6 10 11 t (s)
c) Biết thời hằng phát nóng của thanh dẫn T = 1 phút. Nhiệt độ lớn nhất
trên thanh dẫn không đổi như ở câu a), tính dòng điện làm việc chạy
qua thanh dẫn Ilv trong 3 trường hợp trên?
Bài tập Chương 3: Các chế độ phát nóng 1

Bài 3. Một thiết bị điện làm việc với công suất vào là
100W. Thiết bị luôn có hiệu suất là 80% (tổn hao Vỏ thiết bị
nhiệt là 20%). Vật liệu của thiết bị chịu được nhiệt độ
cho phép tối đa là 900C. Nhiệt độ môi trường làm
việc là 400C.
a) Thiết bị trên tản nhiệt thông qua lớp vỏ có hệ số tỏa
nhiệt kT = 10 W/(0C.m2). Tính diện tích tỏa nhiệt (tối
thiểu) của vỏ thiết bị?
b) Nếu thiết bị ở câu a) làm việc theo chu kỳ lặp lại
như giản đồ thời gian trên hình vẽ bên. Biết hằng số thời gian phát
nóng của thiết bị
P(W)
là T = 1 phút.
Tính hệ số quá Pđm
tải công suất KP
và hệ số quá tải 0 2 10 12 20 22 t (phút)
dòng điện KI của
thiết bị?
c) Giả sử vỏ thiết bị được sơn một lớp sơn thẩm mỹ có độ dày δ = 1mm.
Vật liệu sơn có hệ số dẫn nhiệt λ = 0,1 W/(m0C) và hệ số tỏa nhiệt kTb
= 5 W/(0C.m2). Tính diện tích tỏa nhiệt tối thiểu của vỏ họp Sb?
(Xem diện tích tỏa nhiệt của lớp sơn bằng với diện tích tỏa nhiệt của
vỏ thiết bị, và nhiệt độ được tỏa đều ra các bề mặt của vỏ thiết bị)
d) Nếu thiết bị ở
câu c) làm việc I (A)
theo chu kỳ lặp
I
lại như giản đồ max
thời gian trên
hình vẽ bên. 0 2 10 12 20 22 t (phút)
Biết hằng số
thời gian phát nóng của thiết bị là T = 3 phút. Thiết bị làm việc với
công suất định mức. Tính nhiệt độ làm việc của thiết bị θlv ?
Bài 4. Một IC ổn áp làm việc với điện áp vào 12,0V, dòng điện vào 1,1A và
điện áp ra ổn áp 5,0V, dòng điện ra 1,0A. IC có vỏ tản nhiệt rất nhỏ, và
có nhiệt độ cho phép tối đa là 750C. Nhiệt độ môi trường làm việc là
400C.
Vỏ tản nhiệt
a) Để tản nhiệt cho IC, cần gắng thêm miếng tản nhiệt
kim loại, tản nhiệt có hệ số tỏa nhiệt kTa = 10 Sxq
W/(0C.m2). Tính diện tích tỏa nhiệt tối thiểu của LM7805
miếng tản nhiệt Sa?

b) Giả sử miếng tản nhiệt kim loại ở câu a) cũng
chính là vỏ họp chứa IC ổn áp (như hình vẽ bên).

Nếu vỏ họp được sơn một lớp sơn thẩm mỹ có độ dày δ = 1mm. Vật
liệu sơn có hệ số dẫn nhiệt λ = 0,1 W/( m 0C) và hệ số tỏa nhiệt kTb = 5
W/(0C.m2). Tính diện tích tỏa nhiệt tối thiểu của vỏ họp Sb?
(Xem diện tích tỏa nhiệt của lớp sơn bằng với diện tích tỏa nhiệt của
vỏ họp, và nhiệt độ được tỏa đều ra các bề mặt của vỏ họp)
c) Nếu thiết bị ở câu b)
làm việc theo chu kỳ I (A)
lặp lại như giản đồ Imax
thời gian trên hình
vẽ bên. Biết hằng số
0 2 10 12 20 22 t (phút)
thời gian phát nóng
của thiết bị là T = 1 phút. Công suất lúc làm việc của IC như ở câu a).
Tính nhiệt độ làm việc của thiết bị θlv ?
Bài tập:
_ Bài tập: (.), (-)3.1, 3.5, 3.7, (*) 3.2, 3.3, 3.6a, (**)3.6b.

Chương 3: CÁC CHẾ ðỘ PHÁT NÓNG
III.1. Khái niệm chung
Hình veõ Chöông 3: Caùc cheá ñoä phaùt noùng 1

III.1.1. Quá trình nhiệt thiết bị ñiện
θ (nhiệt ñộ)
θoñ θ0 : nhiệt ñộ môi trường.
θoñ : nhiệt ñộ ổn ñịnh.
θ0 t (thời gian)
quá trình quá trình
nhiệt ñộ xác lập
III.1.2. Các ñạng tổn hao công suất trong các thiết bị ñiện
q
I
l

III.1.3. Quá trình phát nóng và nguội

τ
τ
τoñ τoñ
1
τo 2
t t
0 0
Quá trình phát nóng Quá trình nguội
III.2. Sự truyền nhiệt của vật thể phát nóng ở chế ñộ xác lập
III.2.1. Sự truyền nhiệt
Vật thể
cách ñiện
Vật thể
dẫn ñiện
dQ
I
x
dS

III.2.2. Sự truyền nhiệt qua vách phẳng

ΦT RT
θ1 ∆θ θ2
1 2
ΦT x
θ1 ðẳng nhiệt
θ2
ðẳng nhiệt
θ1
Kim loại,
θ2
θ
∆θ
θ1 θ0 1m2
θ1
θ2
θ2
x
III.2.3. Sự truyền nhiệt qua vách trụ
A-A
A dr
r
R2
A θ1 R1
l θ2

III.3. Các chế ñộ làm việc của thiết bị ñiện

III.3.1. Chế ñộ làm việc dài hạn

III.3.2. Chế ñộ làm việc ngắn hạn

τ
τnh Pnh
2
τdh=τoñ Pdh
τ1 1
0 tlv
III.3.3. Chế ñộ làm việc ngắn hạn lặp lại

I τ
Pnhll
τnl
Inl
2
Pdh τmax
τdh
1 τmin
tlv tng tlv t
tck tlv tng
t
0 tlv tng

Baøi giaûng Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông TCBinh
Chương 4: MÁY BIẾN ÁP

Bài tập
Bài 1. Máy biến áp 1 pha có công suất ñịnh mức Sñm = 5 kVA, tần số ñịnh mức fñm
= 50 Hz, ñiện áp ñịnh mức U1ñm/U2ñm = 220/110 V. Có các thông số r1=0,10 Ω,
x1=0,50 Ω, r2' =0,12 Ω, x '2 =0,40 Ω. Khi máy biến áp ñược nối với tải ñịnh
mức, cosϕ2 = 0,8 (tải cảm).
a. Tính ñộ thay ñổi ñiện áp ∆U2%
b. Tính ñiện áp ngõ ra U2
Bài 2. Máy biến áp 1 pha có công suất ñịnh mức Sñm = 5 kVA, tần số ñịnh mức fñm
= 50 Hz, ñiện áp ñịnh mức U1ñm/U2ñm = 220/110 V. Mạch tương ñương hình Γ
(như hình vẽ) có các thông số Rm=600Ω, Xm=50Ω, r1=0,10 Ω, x1=0,50 Ω,
r2' =0,12 Ω, x '2 =0,40 Ω. Khi máy biến áp ñược nối với tải ñịnh mức, cosϕ2 =
0,8 (tải cảm).
r1 x1 r’ 2 x’2
&'
U Z’t
&'
U Rm
2
1 Xm
a. Tính ñộ thay ñổi ñiện áp ∆U2%

b. Tính ñiện áp ngõ ra U2
c. Tính dòng ñiện I1 khi máy biến áp ñạt hiệu suất cực ñại ηmax, tính ηmax.
d. Tính công suất biểu kiến của tải khi máy biến áp ñạt hiệu suất cực ñại.
Chöông 3: Maùy bieán aùp 1

Chöông 4: MAÙY BIEÁN AÙP
IV.1. Giôùi thieäu chung veà maùy bieán aùp
Hình veõ Chöông 4: Maùy bieán aùp 1

φ
i1 i2
u1 w1 w2 u2 Zt
IV.2. Cheá ñoä khoâng taûi cuûa maùy bieán aùp
& = − E&
U 1 1
&I &
Φ
1 I& 2 = 0
&
Φ
& E&
U 1 1
w1 w2 E& 2 U
&
2
E& 2 = − U
&2
E& 1
&
U 1
&I
0
&I
α 0r
&
Φ
&I
0x
E& 1
Doøng ñieän khoâng taûi .
IV.3. Cheá ñoä taûi
&I &
1 Φ &I
2
&
Φ &
Φ
&
U w1 σ1 σ2 w2 &
1 U 2 Z& t

&
U jx1&I1
1
r1&I1
i1 &
− E1
i2
eσ2
eσ1
u1 u2 Zt &I
e1 e2
1
− &I ' 2
&
α I0
&
Φ
&I θ2
2 &
U2
− r2 &I 2
− jx 2 &I 2 E& 2
E& 1
IV.4. Sô ñoà thay theá cuûa maùy bieán aùp
&I r1 x1 r’2 x’2 − &I '2

1
&I
0
rm
&
U 1 − E& 1 − E '2 &'
U Z’t
2
xm
&I r1 x1 r’2 x’2 − &I '2

1
&I
0
&
U &I &I &' Z’t
1 0r 0x U 2
− E& 1 Rm
'
Xm − E 2
rn xn
Đ1=-Đ’2
&
U 1
&'
U Z’t
2

IV.5. Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa maùy bieán aùp
IV.5.2. Thí nghieäm khoâng taûi
r1 x1
A W I0 rm
I0 P0
U1 V V U20 &
U 1
&
U
xm 20
IV.5.2. Thí nghieäm ngaén maïch
A W
In Pn
U1=Un V A
rn xn &
U n &
U nx
Đn=Đ1ñm
&
U n
ϕn
&
U nr
IV.6. Caùc ñaëc ñieåm vaän haønh cuûa maùy bieán aùp
S1=P1+ jQ1 Sñt=Pñt+jQñt S2= P2+jQ2
pCu1+ jq1 pFe+jqm pCu2 + jq2
U2
C
U1ñm B U20
R
ZnĐ1 xnĐ1 L
0 A ϕn
ϕ2
C
’
Đ 2 = -Đ1 -U’2
rnI1
β

IV.7. Maùy bieán aùp ba pha

IV.8. Söï laøm vieäc song song cuûa maùy bieán aùp
I Ic6
EI
U1 U2
EII
II
ZnI I’2I
I’2
ZnII
U1 I’2II
Z’2
U’2
IV.9. Caùc maùy bieán aùp ñaëc bieät

Maùy töï bieán aùp (maùy bieán aùp töï ngaãu)
I1
I2
U1
W1
W2
U2 Zt
Maùy bieán ñieän aùp
U1
&
Φ
A X
Đ0 & = E&
A x − E& 1 − U
&
2
U 2 2
U2
δv
&
U 1

Maùy bieán doøng ñieän
I1
Đ2 -Đ’2
I2 δi Đ1
Baøi taäp

Chöông 3: MAÙY BIEÁN AÙP (7LT + 3BT)
IV.1. Giôùi thieäu chung veà maùy bieán aùp

IV.1.1. Ñònh nghóa
Maùy bieán aùp laø thieát bò ñieän töø tónh laøm nhieäm vuï truyeàn taûi hoaëc phaân phoái naêng löôïng.
Goàm cuoän daây sô caáp noái nguoàn ñieän vaø cuoän daây caûm öùng noái taûi laø cuoän thöù caáp. Kyù
hieäu:
IV.1.2. Caùc ñaïi löôïng ñònh möùc

MBA moät pha: U1ñm, U2ñm = U20, I1ñm, I2ñm, Sñm = U2ñm.I2ñm≈ U1ñm.I1ñm[VA]
MBA bapha: Uñm daây, Iñm daây, Sñm = 3 U2ñm.I2ñm≈ 3 U1ñm.I1ñm[VA]
IV.1.3. Caáu taïo cuûa maùy bieán aùp

Loõi: (0,35mm ñeán 0,5mm)
Daây quaán.
Voû maùy: coù theå chöùa daàu maùy bieán aùp (laøm maùt vaø caùch ñieän MBA).
IV.1.4. Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maùy bieán aùp

φ
i1 i2
u1 w1 w2 u2 Zt
dφ dφ
e1 = − w 1 e 2 = −w 2
dt dt
&
j ωw 1 Φ &
jωw 2 Φ
E& 1 = − E& 2 = −
2 2
j ωw 1 Φ jωw 2 Φ
E1 = − E2 = −
2 2
Hay E 1 = − 2πfw 1Φ E 2 = − 2πfw 2 Φ
(U1 khoâng ñoåi ⇒ E1 xem nhö khoâng ñoåi ⇒ Φ khoâng ñoåi
Töø thoâng Φ khoâng ñoåi caû khi khoâng taûi vaø coù taûi)
E1 w 1
Tyû soá bieán aùp: k = =
E2 w2
Neáu boû qua ñieän trôû daây quaán vaø töø thoâng toûa ra ngoøai khoâng khí ta coù:
U1 ≈ E1 vaø U2 ≈ E2
E w U
⇒ k= 1 = 1 ≈ 1
E 2 w2 U 2

IV.2. Cheá ñoä khoâng taûi cuûa maùy bieán aùp

IV.2.1. Phöông trình ñieän aùp
& = −E&
U1 1
&I &
Φ &I = 0
1
2
&
Φ
& E&
U 1 1
w1 w2 E& 2 U
&
2
E& 2 = U
&2
E& 1
&
& ≈ −E& = j ωw 1Φ
U Φ chaäm pha hôn U1 moät goùc 900.
1 1
2
&
& ≈ E& = − j ωw 2 Φ
U Φ sôùm pha hôn U1 moät goùc 900.
2 2
2
&
U
IV.2.2. Doøng ñieän khoâng taûi 1
Do toån hao trong loõi theùp, &I 0 sôùm pha hôn töø thoâng Φ
& goùc α goïi
0
laø goùc toån hao töø treã. &I

0
I0x laø thaønh phaàn phaûn khaùng hay töø hoùa duøng ñeå töø hoùa loõi theùp. α
&I
0r
I0r laø thaønh phaàn taùc duïng do toån hao trong loõi theùp. &
Φ
&I
Thöôøng I0r < 10% I0x ⇒ I0x ≅ I0. 0x
Doøng ñieän khoâng taûi I0 raát nhoû hôn so vôùi doøng ñieän sô caáp ñònh
möùc neân coù theå boû qua doøng khoâng taûi: I0 = (0,5% ÷ 10%)I1ñm. E& 1
IV.2.3. Coâng suaát khoâng taûi
P0 = PFe + Pr1 ≈ PFe (vì I0 nhoû)
1, 3
 f 
PFe = p 40 β 2   m Fe
50  50 
Trong ñoù p 40 laø suaát toån hao trong theùp ôû taàn soá 50Hz vaø töø caûm 1T [w/kg]
50
β töø caûm trong loõi theùp [T]

mFe khoái löôïng theùp [kg]
IV.3. Cheá ñoä taûi

IV.3.1. Phöông trình caân baèng ñieän aùp sô caáp vaø thöù caáp
&I &
1 Φ &I
2
&
Φ &
Φ
&
U w1 σ1 σ2 w2 &
1 U 2 Z& t

Töø thoâng chính Φ sinh ra söùc ñieän ñoäng caûm öùng chính:
dψ 1 dφ dψ 2 dφ
e1 = − = −w 1 e2 = − = −w 2
dt dt dt dt
Töø thoâng taûn:
Ψσ1 = w 1 .Φ σ1 Ψσ1 = w 1 .Φ σ1
do ñieän caûm taûn sinh ra:
Ψσ 1 Ψσ 2
Lσ 1 = − Lσ 2 = − (haèng soá, ∉ I)
i1 i2
Töø thoâng taûn chæ moùc voøng qua rieâng leû töø cuoän daây, vaø taïo ra söùc ñieän ñoäng caûm öùng :
dψ di dψ di
e σ1 = − σ1 = −L σ1 1 e σ 2 = − σ 2 = −L σ 2 2
dt dt dt dt
i1 i2
eσ2
eσ1
u1 u2 Zt
e1 e2
Chieàu ñieän aùp nhö hình veõ:

 di 1
 U 1 = − e 1 − e σ 1 + r1 i 1  U 1 = − e 1 + L σ 1 dt + r1 i 1
 ⇒ 
 U 2 = e 2 + e σ 2 − r2 i 2 U = e − L di 2
− r2 i 2

2 2 σ 2
dt
Vieát daïng soá phöùc:
 U& 1 = − E& 1 + (r1 + jx 1 )&I 1 = − E& 1 + Z& 1 &I 1
&
(
 U 2 = E& 2 − (r 2 + jx 2 )&I 2 = E& 2 + Z& 2 − &I 2 )
Vôùi x1 = ω Lσ1 laø ñieän khaùng taûn daây quaán sô caáp.
x2 = ω Lσ2 laø ñieän khaùng taûn daây quaán thöù caáp.
Z1 = r1 + jx1 laø toång trôû daây quaán sô caáp.
Z2 = r2 + jx2 laø toång trôû daây quaán thöù caáp.
IV.3.2. Phöông trình caân baèng söùc töø ñoäng

U1 = const ≈⇒ E1 = const ⇒ Φm = const ( E 1 = 2π .k dq .N1f .Φ m )
1
Do töø thoâng Φm = const neân söùc töø ñoäng khoâng ñoåi (F = NI = Φ m R m )

⇒ (khoâng taûi) w 1 .&I 0 = w 1 .I&1 + w 2 .&I 2 = const (coù taûi)
 w &  &I '  &
⇒ I&1 = &I 0 +  − 2 I 2 = &I 0 +  − 2 ( )
 = I 0 + − &I '2
 w1   k 
w E
vôùi k = 1 = 1 laø tyû soá bieán aùp
w2 E2

IV.3.3. Heä phöông trình moât taû maùy bieán aùp vaø
giaûn ñoà vector &
U 1 jx1&I1
U& = −E& + (r + jx )&I

1 1 1 1 1
r1&I1
& &
− E1
U 2 = E 2 − (r2 + jx 2 )&I 2
&
& &
( )
&'
I 1 = I 0 + − I 2 I&1
− &I ' 2
α goùc toån hao töø treã &
α I0
θ2 goùc leäch pha giöõa I2 vaø E2. &
Φ
&I θ2
IV.4. Sô ñoà thay theá cuûa maùy bieán aùp 2 &
U2
U& = −E& + Z& &I
1 1 1 1
− r2 &I 2
&
U 2 = E& 2 − Z& 2 &I 2 − jx 2 &I 2 E& 2
& &
( )
&'
I 1 = I 0 + − I 2 E& 1
IV.4.1. Quy ñoåi maùy bieán aùp

Ñeå thieát laäp maïch töông ñöông caàn caùc ñieàu kieän: ñieän aùp, doøng ñieän, taàn soá,
naêng löôïng.
Söùc ñieän ñoäng vaø ñieän aùp thöù caáp quy ñoåi
w1
Qui veà sô caáp: E’2 = E1, maø E 1 = E 2 = kE 2 ⇒ E’2 = kE2
w2
Töông töï coù : U’2 = kU2
Doøng ñieän thöù caáp quy ñoåi
Ñieàu kieän naêng löôïng: E2I2 = E’2I’2
E 1
Doøng ñieän thöù caáp quy ñoåi: I '2 = '2 I 2 = I 2
E2 k
Ñieän trôû vaø ñieän khaùng thöù caáp quy ñoåi
Ñieàu kieän naêng löôïng: r2 I 22 = r2' I '22 ⇒ r2' = k 2 .r2
Töông töï x 2 I 22 = x '2 I '22 ⇒ x '2 = k 2 .x 2
Hay Z '2 = k 2 .Z 2 vaø Z 't = k 2 .Z t
IV.4.2. Sô ñoà thay theá cuûa maùy bieán aùp

 U& 1 = − E& 1 + Z& 1 &I 1 = − E& 1 + (r1 + jx 1 )&I 1
 & ' ' '
(
 U 2 = E& 2 − Z& 2 &I 2 = E& 2 − r 2 + jx 2 &I 2
' ' ' ' '
)
&' &
I2 = I0 + − I2 ( &' )
&I r1 x1 r’2 x’2 − &I '2
1
&I
0
rm
&
U 1 − E& 1 − E '2 &'
U Z’t
2
xm

E& 1 = Z& m &I 0 = (rm + jx m )&I 0

Vôùi Zm = rm + jxm laø toång trôû hoùa ñaëc tröng cho maïch töø
p
rm = Fe laø ñieän trôû hoùa ñaëc tröng cho toån hao
I 02
xm laø ñieän khaùng töø hoùa ñaëc tröng cho töø thoâng chính Φ
&I r1 x1 r’ 2 x’2 − &I '
1 2
&I
0
&
U &I &I &' Z’t
1 0r 0x U 2
− E& 1 Rm
'
Xm − E 2
Doøng ñieän khoâng taûi I0 thöôøng raát nhoû rn xn I0 = (0,5% ÷ 10%)I1ñm.
Đ1=-Đ’2
&
U 1 &'
U Z’t
2
(taàn soá cao ko qua ñöôïc)

Vôùi rn = r1 + r’2 laø ñieän trôû ngaén maïch cuûa maùy bieán aùp.
xn = x1 + x’2 laø ñieän khaùng ngaén maïch cuûa maùy bieán aùp.
IV.5. Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa maùy bieán aùp
IV.5.2. Thí nghieäm khoâng taûi r1 x1
I0 rm
A W
I0 P0 & &
U1 V U20 U U
V 1 xm 20
w 1 E1 U U
1) Tyû soá bieán aùp k: =k=≈ 1 = 1dm
w 2 E 2 U 20 U 20
p
2) Ñieän trôû khoâng taûi: r0 = r1 + rm = 20
I0
Thöôøng r0 >> r1 neân: rm ≈ r0
U
3) Toång trôû khoâng taûi: Z 0 = 1dm
I0
thöôøng Z 0 >> Z m neân Zm ≈ Z0
4) Ñieän khaùng khoâng taûi:

2
x0 = x1 + xm = Z 0 − r02
Ñieän khaùng töø hoùa thöôøng laáy gaàn ñuùng: xm ≈ x0
p0
5) Heä soá coâng suaát khoâng taûi: cos ϕ 0 = (0,1 ÷ 0,3)
U1dm I 0

IV.5.2. Thí nghieäm ngaén maïch

I1 = I1ñm
Un = ( 3% + 10% ) U1ñm
A W rn xn
In Pn Đn=Đ1ñm
U1=Un V A &
U n
U n U 1dm
1) Toång trôû ngaén maïch Zn = =
In I1dm
Pn
2) Ñieän trôû ngaén maïch rn = (coù theå ño ñöôïc, raát nhoû)
I12dm
3) Ñieän trôû khaùng ngaén maïch x n = Z 2n − rn2
rn xn
Quan heä gaàn ñuùng: r1 ≈ r2' ≈ vaø x 1 ≈ x '2 ≈
2 2
Unr = rnI1ñm laø thaønh phaàn taùc duïng cuûa ñieän aùp ngaén maïch. &
U n &
U
Uux = xnI1ñm laø thaønh phaàn phaûn khaùng cuûa ñieän aùp ngaén maïch. nx
Ñieän aùp ngaén maïch thöôøng ñöôïc tính baèng phaàn traêm so vôùi ñieän aùp ϕn
ñònh möùc: &
U nr
Un Z I
Un % = 100 = n 1dm 100
U 1dm U 1dm
U nr rI
U nr % = 100 = n 1dm 100
U 1dm U 1dm
U nx x I
U nx % = 100 = n 1dm 100
U 1dm U 1dm
IV.6. Caùc ñaëc ñieåm vaän haønh cuûa maùy bieán aùp
IV.6.1. Giaûn ñoà naêng löôïng cuûa maùy bieán aùp

Sô caáp:
P1 = U1I1cosϕ1 coâng suaát taùc duïng.
Q1 = U1I1sinϕ1 coâng suaát phaàn khaùng.
ϕ1 goùc leäch pha giöõa doøng ñieän vaø ñieän aùp sô caáp.
pcu1 = r1I12 coâng suaát toån hao treân ñieän trôû daây quaán sô caáp.

qcu1 = x1I12 coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng baûn daây quaán sô caáp.
pfe = rmIo2 coâng suaát toån hao trong loõi theùp.
2
qm1 = xmIo coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng chính trong loõi theùp.
Coâng suaát ñieän töø taùc duïng vaø phaûn khaùng truyeàn töø sô caáp qua thöù caáp maùy bieán aùp
Pdt = P1 – pcu1 – pfe = E’2.I’2.cos ϕ2
Qdt = Q1 – qcu1 – qm = E’2.I’2.sin ϕ2
xem gaàn ñuùng goùc leäch pha ϕ2 giöõa U2 vaø I2 ≈ goùc leäch pha θ2 giöõa E2 vaø I2.
Thöù caáp:
pcu2 = r2I22 coâng suaát toån hao treân ñieän trôû daây quaán thöù caáp.
q2 = x2I22 coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng baûn daây quaán thöù caáp.
Do ñoù coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng ôû ñaàu ra maùy bieán aùp laø:
P2 = Pdt – pcu2 = U2I2 cos ϕ2
Q2 = Qdt – q2 = U2I2 sin ϕ2
IV.6.2. Heä soá taûi cuûa maùy bieán aùp

I2 I1
β= ≈
I 2 dm I1dm
Khi β = 1 - taûi ñònh möùc; β < 1 - non taûi; β > 1 - quaù taûi.
IV.6.3. Hieäu suaát cuûa maùy bieán aùp

P2 P2
η= hoaëc η% = 100
P1 P1
P2 P2
η= =
P1 P2 + PFe + PCu
P2 = U2I2 cosϕ2 = β.Sñmcosϕ2
PFe ≈ P0 (TN khoâng taûi vôùi: U1ñm)
2 2 2 ’ 2 2
PCu = I1 r1 + I2 r2 = I1 (r1+r 2) = I1 rn = β Pn. (TN ngaén maïch vôùi: I1ñm)
⇒
β .Sdm . cosϕ2
η=
β .Sdm . cosϕ2 + P0 + β 2 .Pn
∂η
neáu cos ϕ2 khoâng ñoåi thì hieäu suaát seõ cöïc ñaïi khi: =0 ⇔ β2.Pn = P0
∂β
P0
Heä soá taûi öùng vôùi hieäu suaát cöïc ñaïi laø: β=
Pn
IV.6.4. Ñoä thay ñoåi ñieän aùp cuûa maùy bieán aùp
U1 = Uñm = const
U2 = U20 = U2ñm
Khi maùy bieán aùp ôû cheá ñoä taûi thì U2 < U2ñm vaø phuï thuoäc vaøo taûi do ñieän aùp rôi treân daây
quaán sô caáp vaø thöù caáp. Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp ∆U2 laø: ∆U2 = U2ñm – U2

U 2dm − U 2
Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp phaàn traêm: ∆U 2 % = .100
U 2dm
k.U 2dm − k.U 2 U − U '2
Hay ∆U 2 % = .100 = 1dm .100
k.U 2 dm U1dm
U1ñm B
ZnĐ1 xnĐ1
0 A ϕn
ϕ2
C
Đ’2 = -Đ1 -U’2
rnI1
β(U nr . cos ϕ 2 + U nx . sin ϕ 2 )

∆U 2 % = = β(U nr %. cos ϕ 2 + U nx %. sin ϕ 2 )
U 1dm
Löu yù: sin ϕ2 > 0 khi doøng ñieän chaäm pha (taûi caûm)
sin ϕ2 < 0 khi doøng ñieän sôùm pha (taûi dung)
⇒ ∆U2% phuï thuoäc vaøo heä soá taûi vaø tính chaát cuûa taûi.
Töø ∆U% ta tính ñöôïc ñieän aùp thöù caáùp U2 theo coâng thöùc:
 ∆U 2 % 
U 2 = U 2dm − ∆U 2 = U 2dm 1 − 
 100 
U2
C
U20
R
L
IV.7. Maùy bieán aùp ba pha
Y hay ∆

IV.8. Söï laøm vieäc song song cuûa maùy bieán aùp
Ñieàu kieän laøm vieäc song song: doøng ñieän taûi phaân boá tyû leä theo coâng suaát maùy
⇔ + khoâng coù doøng caân baèng chaïy trong caùc daây quaán thöù caáp
+ cuøng heä soá taûi β
Ñeå ñaûm baûo hai ñieàu kieän treân:
1. Caùc MBA coù cuøng ñieän aùp sô caáp vaø thöù caáp
2. Ñieän aùp thöù caáp cuøng pha vaø cuøng toå ñaáu daây
3. Cuøng ñieän aùp ngaén maïch phaàn traêm (ñeå cuøng cuøng β)
I Ic6 ZnI I’2I
EI I’2
ZnII
U1 U2
U1 I’2II
Z’2
EII U’2
II
β I U nII % U nII
= =
β II U nI % U nI
βI I I  U1dm  1 Z n 2 I1IIdm   Z n1 I1I  U nII %  U nII %
= 1I 1IIdm =  Z n1 I1I   =    =
β II I1Idm I1II  Z n1 I1Idm  Z n 2 I1II U1dm   U nI %  Z n 2 I1II  U nI %
MBA naøo coù ñieän aùp ngaén maïch nhoû hôn seõ chòu taûi lôùn hôn
IV.9. Caùc maùy bieán aùp ñaëc bieäbieät

I1
I2
U1
W1
W2
U2 Zt
U1 w 1 w1
k= = ⇒ U 2 = U1
U 2 W2 w2
doøng ñieän?
Thay ñoåi ñöôïc ñieän aùp U2 deã daøng baèng caùch cho con tröôït di chuyeån.
U1
&
Φ
A X
Đ0 & = E&
A x − E& 1 − U
&
2
U 2 2
U2
δv
&
U 1
(Bieán aùp laøm vieäc ôû cheá ñoä hôû maïch)

Toång trôû cuûa cuoän daây sô caáp Z1 cuûa maùy bieán aùp caøng nhoû caøng chính xaùc.
Giaûm goùc leäch pha baèng caùch giaûm r1.
I1
Đ2 -Đ’2
I2 δi Đ1

(Bieán aùp laøm vieäc ôû cheá ñoä ngaén maïch)
Toång trôû maïch töø Zm cuûa bieán aùp caøng lôùn (goùc leäch pha caøng nhoû) caøng chính xaùc.
Toång trôû cuûa caùc cuoän daây Zn cuûa maùy bieán aùp caøng nhoû caøng chính xaùc.
Giaûm goùc leäch pha baèng caùch taêng Zm.

Baøi taäp
Giôùi thieäu chung veà maùy bieán aùp
MBA moät pha: U1ñm, U2ñm = U20, I1ñm, I2ñm, Sñm = U2ñm.I2ñm≈ U1ñm.I1ñm[VA]
MBA bapha: Uñm daây, Iñm daây, Sñm = 3 U2ñm.I2ñm≈ 3 U1ñm.I1ñm[VA]
dφ dφ
e1 = − w 1 e 2 = −w 2
dt dt
&
j ωw 1 Φ &
jωw 2 Φ
E& 1 = − E& 2 = −
2 2
j ωw 1 Φ jωw 2 Φ
E1 = − E2 = −
2 2
Hay E 1 = − 2πfw 1Φ E 2 = − 2πfw 2 Φ
(U1 khoâng ñoåi ⇒ E1 xem nhö khoâng ñoåi ⇒ Φ khoâng ñoåi
Töø thoâng Φ khoâng ñoåi caû khi khoâng taûi vaø coù taûi)
E1 w 1
Tyû soá bieán aùp: k = =
E2 w2
Neáu boû qua ñieän trôû daây quaán vaø töø thoâng toûa ra ngoøai khoâng khí ta coù:
U1 ≈ E1 vaø U2 ≈ E2
E w U
⇒ k= 1 = 1 ≈ 1
E 2 w2 U 2
Cheá ñoä khoâng taûi cuûa maùy bieán aùp
&
& ≈ −E& = j ωw 1Φ
U Φ chaäm pha hôn U1 moät goùc 900.
1 1
2
&
& ≈ E& = − j ωw 2 Φ
U Φ sôùm pha hôn U1 moät goùc 900.
2 2
2
Coâng suaát khoâng taûi
&I (I0 = (0,5% ÷ 10%)I1ñm) sôùm pha hôn töø thoâng Φ
& goùc α goïi laø goùc toån hao töø treã:
0 0
I0x laø thaønh phaàn phaûn khaùng hay töø hoùa duøng ñeå töø hoùa loõi theùp.
I0r laø thaønh phaàn taùc duïng do toån hao trong loõi theùp. (I0r < 10% I0x ⇒ I0x ≅ I0).
Coâng
ng suaát khoâng taûi
P0 = PFe + Pr1 ≈ PFe (vì I0 nhoû)
Cheá ñoä taûi

Phöông trình caân baèng ñieän aùp sô caáp vaø thöù caáp
Töø thoâng chính Φ sinh ra söùc ñieän ñoäng caûm öùng chính:
dψ 1 dφ dψ 2 dφ
e1 = − = −w 1 e2 = − = −w 2
dt dt dt dt
Töø thoâng taûn:
Ψσ1 = w 1 .Φ σ1 Ψσ1 = w 1 .Φ σ1
do ñieän caûm taûn sinh ra:
Ψσ 1 Ψσ 2
Lσ 1 = − Lσ 2 = − (haèng soá, ∉ I)
i1 i2

Töø thoâng taûn chæ moùc voøng qua rieâng leû töø cuoän daây, vaø taïo ra söùc ñieän ñoäng caûm öùng :
dψ di dψ di
e σ1 = − σ1 = −L σ1 1 e σ 2 = − σ 2 = −L σ 2 2
dt dt dt dt
i1 i2
eσ2
eσ1
u1 u2 Zt
e1 e2
Chieàu ñieän aùp nhö hình veõ:

 di 1
 U 1 = − e 1 − e σ 1 + r1 i 1  U 1 = − e 1 + L σ 1 dt + r1 i 1
 ⇒ 
 U 2 = e 2 + e σ 2 − r2 i 2 U = e − L di 2
− r2 i 2
 2 2 σ 2
dt
Vieát daïng soá phöùc:
 U& 1 = − E& 1 + (r1 + jx 1 )&I 1 = − E& 1 + Z& 1 &I 1
&
(
 U 2 = E& 2 − (r 2 + jx 2 )&I 2 = E& 2 + Z& 2 − &I 2 )
Vôùi x1 = ω Lσ1 laø ñieän khaùng taûn daây quaán sô caáp.
x2 = ω Lσ2 laø ñieän khaùng taûn daây quaán thöù caáp.
Z1 = r1 + jx1 laø toång trôû daây quaán sô caáp.
Z2 = r2 + jx2 laø toång trôû daây quaán thöù caáp.
Phöông trình caân baèng söùc töø ñoäng

U1 = const ≈⇒ E1 = const ⇒ Φm = const ( E 1 = 2π .k dq .N1f .Φ m )
1

⇒ (khoâng taûi) w 1 .&I 0 = w 1 .I&1 + w 2 .&I 2 = const (coù taûi)
 w &  &I '  &
⇒ I&1 = &I 0 +  − 2 I 2 = &I 0 +  − 2 ( )
 = I 0 + − &I '2
 w1   k 
w E
vôùi k = 1 = 1 laø tyû soá bieán aùp
w2 E2
Heä phöông trình moât taû maùy bieá
bieán aùp vaø giaûn ñoà vector
U& = −E& + (r + jx )&I
1 1 1 1 1
&
U 2 = E 2 − (r2 + jx 2 )&I 2
&
& &
( )
&'
I 1 = I 0 + − I 2
α goùc toån hao töø treã
θ2 goùc leäch pha giöõa I2 vaø E2.

Sô ñoà thay theá cuûa maùy bieán aùp

U& = −E& + Z& &I
1 1 1 1
& & & &
 2
U = E 2 − Z 2I2
& &
( )&'
I 1 = I 0 + − I 2
Quy ñoåi maùy bieán aùp
naêng löôïng.
Söùc ñieän ñoäng vaø ñieän aùp thöù caáp quy ñoåi
w1
Qui veà sô caáp: E’2 = E1, maø E 1 = E 2 = kE 2 ⇒ E’2 = kE2
w2
Töông töï coù : U’2 = kU2
Doøng ñieän thöù caáp quy ñoåi
Ñieàu kieän naêng löôïng: E2I2 = E’2I’2
E 1
Doøng ñieän thöù caáp quy ñoåi: I '2 = '2 I 2 = I 2
E2 k
Ñieän trôû vaø ñieän khaùng thöù caáp quy ñoåi
Ñieàu kieän naêng löôïng: r2 I 22 = r2' I '22 ⇒ r2' = k 2 .r2
Töông töï x 2 I 22 = x '2 I '22 ⇒ x '2 = k 2 .x 2
Hay Z '2 = k 2 .Z 2 vaø Z 't = k 2 .Z t
Sô ñoà thay theá cuûa maùy bieán aùp

 U& 1 = − E& 1 + Z& 1 &I 1 = − E& 1 + (r1 + jx 1 )I& 1
 & ' ' ' ' '
(
 U 2 = E& 2 − Z& 2 &I 2 = E& 2 − r 2 + jx 2 &I 2
' ' '
)
&' &
I2 = I0 + − I2 (&' )
&I r1 x1 r’2 x’2 − &I '2
1
&I
0
rm
&
U 1 − E& 1 − E '2 &'
U Z’t
2
xm
E& 1 = Z& m &I 0 = (rm + jx m )&I 0

Vôùi Zm = rm + jxm laø toång trôû hoùa ñaëc tröng cho maïch töø
p
rm = Fe laø ñieän trôû hoùa ñaëc tröng cho toån hao
I 02
xm laø ñieän khaùng töø hoùa ñaëc tröng cho töø thoâng chính Φ
&I r1 x1 r’ 2 x’2 − &I '
1 2
&I
0
&
U &I &I &' Z’t
1 0r 0x U 2
− E& 1 Rm
'
Xm − E 2

Doøng ñieän khoâng taûi I0 thöôøng raát nhoû rn xn I0 = (0,5% ÷ 10%)I1ñm.
Đ1=-Đ’2
&
U 1
&'
U Z’t
2
(taàn soá cao ko qua ñöôïc)

Vôùi rn = r1 + r’2 laø ñieän trôû ngaén maïch cuûa maùy bieán aùp.
xn = x1 + x’2 laø ñieän khaùng ngaén maïch cuûa maùy bieán aùp.
Xaùc ñònh caùc thoâng soá cuûa maùy bieán aùp

Thí nghieäm khoâng taûi
w 1 E1 U U
1) Tyû soá bieán aùp k: k= = ≈ 1 = 1dm
w 2 E 2 U 20 U 20
p
2) Ñieän trôû khoâng taûi: r0 = r1 + rm = 20 rm ≈ r0
I0
U
3) Toång trôû khoâng taûi: Z 0 = 1dm Zm ≈ Z0
I0
4) Ñieän khaùng khoâng taûi: xm x0
2
x0 = x1 + xm = Z 0 − r02 ≈
p0
5) Heä soá coâng suaát khoâng taûi: cos ϕ 0 = (0,1 ÷ 0,3)
U1dm I 0
Thí nghieäm ngaén maïch
I1 = I1ñm Un = ( 3% + 10% ) U1ñm
U n U1dm
4) Toång trôû ngaén maïch Zn = =
In I1dm
Pn
5) Ñieän trôû ngaén maïch rn = (coù theå ño ñöôïc, raát nhoû)
I12dm
6) Ñieän trôû khaùng ngaén maïch x n = Z 2n − rn2
rn xn
Quan heä gaàn ñuùng: r1 ≈ r2' ≈ vaø x 1 ≈ x '2 ≈
2 2
Unr = rnI1ñm laø thaønh phaàn taùc duïng cuûa ñieän aùp ngaén maïch.
Uux = xnI1ñm laø thaønh phaàn phaûn khaùng cuûa ñieän aùp ngaén maïch.
Un Z I
Un % = 100 = n 1dm 100
U1dm U 1dm
U nr rI
U nr % = 100 = n 1dm 100
U1dm U1dm
U nx x I
U nx % = 100 = n 1dm 100
U1dm U1dm

Caùc ñaëc ñieåm vaän haønh cuûa maùy bieán aùp

Giaûn ñoà naêng löôïng cuûa maùy bieán aùp

Sô caáp:
P1 = U1I1cosϕ1 coâng suaát taùc duïng.
Q1 = U1I1sinϕ1 coâng suaát phaàn khaùng.
ϕ1 goùc leäch pha giöõa doøng ñieän vaø ñieän aùp sô caáp.
2
pcu1 = r1I1 coâng suaát toån hao treân ñieän trôû daây quaán sô caáp.
qcu1 = x1I12 coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng baûn daây quaán sô caáp.
2
pfe = rmIo coâng suaát toån hao trong loõi theùp.
2
qm1 = xmIo coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng chính trong loõi theùp.
Coâng suaát ñieän töø taùc duïng vaø phaûn khaùng truyeàn töø sô caáp qua thöù caáp maùy bieán aùp
Pdt = P1 – pcu1 – pfe = E’2.I’2.cos ϕ2
Qdt = Q1 – qcu1 – qm = E’2.I’2.sin ϕ2
xem gaàn ñuùng goùc leäch pha ϕ2 giöõa U2 vaø I2 ≈ goùc leäch pha θ2 giöõa E2 vaø I2.
Thöù caáp:
pcu2 = r2I22 coâng suaát toån hao treân ñieän trôû daây quaán thöù caáp.
q2 = x2I22 coâng suaát phaûn khaùng taïo töø tröôøng baûn daây quaán thöù caáp.
Do ñoù coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng ôû ñaàu ra maùy bieán aùp laø:
P2 = Pdt – pcu2 = U2I2 cos ϕ2
Q2 = Qdt – q2 = U2I2 sin ϕ2
Heä soá taûi cuûa maùy bieán aùp
I2 I1
β= ≈ β = 1 - taûi ñònh möùc; β < 1 - non taûi; β > 1 - quaù taûi.
I 2 dm I1dm
Hieäu suaát cuûa maùy bieán aùp
P2 P2
η= hoaëc η% = 100
P1 P1
P2 P2
η= =
P1 P2 + PFe + PCu
P2 = U2I2 cosϕ2 = β.Sñmcosϕ2
PFe ≈ P0 (TN khoâng taûi vôùi: U1ñm)
2 2 2 ’ 2 2
PCu = I1 r1 + I2 r2 = I1 (r1+r 2) = I1 rn = β Pn. (TN ngaén maïch vôùi: I1ñm)
β.Sdm . cos ϕ 2
⇒ η=
β.S dm . cos ϕ 2 + P0 + β.Pn
∂
neáu cos ϕ2 khoâng ñoåi thì hieäu suaát seõ cöïc ñaïi khi: η = 0 ⇔ β2.Pn = P0
∂β
P0
Heä soá taûi öùng vôùi hieäu suaát cöïc ñaïi laø: β=
Pn

Ñoä thay ñoåi ñieän aùp cuûa maùy bieán aùp

U1 = Uñm = const
U2 = U20 = U2ñm
Khi maùy bieán aùp ôû cheá ñoä taûi thì U2 < U2ñm vaø phuï thuoäc vaøo taûi do ñieän aùp rôi treân daây
quaán sô caáp vaø thöù caáp. Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp ∆U2 laø: ∆U2 = U2ñm – U2
U 2dm − U 2
Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp phaàn traêm: ∆U 2 % = .100
U 2dm
k.U 2 dm − k.U 2 U − U '2
Hay ∆U 2 % = .100 = 1dm .100
k.U 2 dm U 1dm
β(U nr . cos ϕ 2 + U nx . sin ϕ 2 )
∆U 2 % = = β(U nr %. cos ϕ 2 + U nx %. sin ϕ 2 )
U 1dm
Löu yù: sin ϕ2 > 0 khi doøng ñieän chaäm pha (taûi caûm)
sin ϕ2 < 0 khi doøng ñieän sôùm pha (taûi dung)
⇒ ∆U2% phuï thuoäc vaøo heä soá taûi vaø tính chaát cuûa taûi.
Töø ∆U% ta tính ñöôïc ñieän aùp thöù caáùp U2 theo coâng thöùc:
 ∆U 2 % 
U 2 = U 2dm − ∆U 2 = U 2dm 1 − 
 100 
Söï laøm vieäc song song cuûa maùy bieán aùp
Ñieàu kieän:cuøng ñieän aùp sô caáp vaø thöù caáp vaø ñieän aùp ngaén maïch phaàn traêm.
β I U nII % U nII
= =
β II U nI % U nI
βI I I  U1dm  1 Z n 2 I1IIdm   Z n1 I1I  U nII %  U nII %
= 1I 1IIdm =  Z n1 I1I   =    =
β II I1Idm I1II  Z n1 I1Idm  Z n 2 I1II U1dm   U nI %  Z n 2 I1II  U nI %
MBA naøo coù ñieän aùp ngaén maïch nhoû hôn seõ chòu taûi lôùn hôn
Caùc maùy bieán aùp ñaëc bieät
U1 w 1 w1
k= = ⇒ U 2 = U1 doøng ñieän?
U 2 W2 w2
Thay ñoåi ñöôïc ñieän aùp U2 deã daøng baèng caùch cho con tröôït di chuyeån.
(Bieán aùp laøm vieäc ôû cheá ñoä hôû maïch)
Toång trôû cuûa cuoän daây sô caáp Z1 cuûa maùy bieán aùp caøng nhoû caøng chính xaùc.
Giaûm goùc leäch pha baèng caùch giaûm r1.
(Bieán aùp laøm vieäc ôû cheá ñoä ngaén maïch)
Toång trôû maïch töø Zm cuûa bieán aùp caøng lôùn (goùc leäch pha caøng nhoû) caøng chính xaùc.
Toång trôû cuûa caùc cuoän daây Zn cuûa maùy bieán aùp caøng nhoû caøng chính xaùc.
Giaûm goùc leäch pha baèng caùch taêng Zm.
Baøi taäp:
_ Baøi taäp: (.), (-) 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5a, 4.6, (*) 4.5bc, (**).

Bài tập:
Bài tập 1: Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc có các thông số sau:
R1 = 0,5Ω, R2’=0,25Ω, X1 = X2 = 0,4Ω
Động cơ 3 pha có 4 cực, các cuộn dây stator nối Y, tần số định mức 50Hz và
điện áp định mức 415V. Tốc độ định mức 1450 vòng/phút. Bỏ qua tổn hao sắt và
tổn hao cơ, và điện kháng tản nhánh từ hóa rất lớn.
a. Khi động cơ ở định mức: tính độ trượt, dòng điện stator, công suất vào,
công suất ra, hiệu suất và momen điện từ.
b. Tính momen khởi động, dòng điện khởi động. Tính momen cực đại và độ
trượt tương ứng. Tính và vẽ dạng đặc tuyến momen – độ trượt.
Bài tập 2: Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc, cuộn dây stator nối
Y, 2 cặp cực và được cấp nguồn 50Hz, 380V. Điện trở stator 10Ω, điên trở rotor
qui đổi là 6,3Ω, điện kháng tản stator bằng 12Ω và điện kháng tản stator qui
đổi bằng 13Ω. Bỏ qua tổn hao cơ, tổn hao sắt và mạch tương đương của nhánh
từ hoá. Động cơ chạy ở tốc độ 1450 vòng/phút.
a. Với tốc độ trên, tính hệ số công suất, dòng điện stator, công suất vào,
công suất ra, độ trượt, momen và hiệu suất?
b. Tính momen cực đại và độ trượt tương ứng (cho động cơ). Tính momen
khởi động và dòng điện khởi động.
c. Vẽ dạng đặc tuyến momen – độ trượt của động cơ ứng với độ trượt từ 0
đến 1. Chỉ ra trên đặc tuyến 3 điểm momen và độ trượt đã tính ở 2 câu
trên.
Bài tập 3: Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc, cuộn dây stator nối
Y, 380V, 50Hz, có điện trở stator 0,26Ω/pha. Ở chế độ không tải máy điện tiêu
thụ 400W và dòng không tải là 3A. Ở chế độ ngắn mạch ứng với điện áp định
mức, máy điện tiêu thụ 5kW và dòng điện 40A.
a. Từ các số liệu thí nghiệm không tải, tính: các thông số nhánh từ hóa, hệ
số công suất không tải, tổn hao sắt và tổn hao cơ biết tổn hao sắt bằng 1,5
lần tổn hao cơ.
b. Từ các số liệu thí nghiệm ngắn mạch, tính: tính hệ số công suất ngắn
mạch, điện trở rotor, điện kháng tản rotor và stator.
Bài tập 4: Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc có các thông số sau
(các thông số rotor đã qui về stator):
Điện trở stator = điện trở rotor = 1Ω
Điện kháng tản stator = điện kháng tản rotor = 2Ω
Điện kháng từ hoá= 50Ω
Động cơ có 4 cực, cuộc dây stator nối Y, tần số định mức là 50Hz và điện áp
định mức 415V. Động cơ kéo tải định mức ở tốc độ 1400 vòng/phút.
a. Vẽ dạng mạch tương đương và tính độ trượt định mức.
b. Tính dòng điện stator định mức, hệ số công suất và công suất ngõ vào.
c. Tính hiệu suất và momen điện từ ở trạng thái hoạt động trên.
Bài tập: Chöông 5: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 1

Bài tập 5:
Động cơ KĐB 3 pha,Y, 460V, 25kW, 60Hz, 4 cực, có:
R1 = 0,103Ω, R’2 = 0,225Ω, X1 = 1,10Ω, X’2 = 1,13Ω, Xm = 59,4Ω
Tổn hao cơ 265W, tổn hao sắt 220W.
Tính tốc độ, công suất và momen đầu trục, công suất vào, hệ số công suất, hiệu
suất, ở các độ trượt 1, 2 và 3%? Có thể mô tả tổn hao sắt từ bằng điện trở // Xm.
Bài tập 6:
Động cơ KĐB 3 pha,Y, 230V, 15kW, 60Hz, 6 cực, vận hành đầy tải ở độ trượt
3,5%. Bỏ qua tổn hao cơ và tổn hao sắt. Thông số động cơ:
R1 = R’2= 0,21Ω, X1= X’2= 0,26Ω
Tính momen cực đại, độ trượt khi momen cực đại, momen khởi động?
Bài tập 7:
ĐC KĐB 3 pha rotor lồng sóc, Δ, 230V, 25kW, 50Hz, 6 cực. Có thông số pha:
R1 = 0,045Ω, R’2= 0,054Ω, X1= 0,29Ω, X’2= 0,28Ω, Xm = 9,6Ω
a. Tính momen khởi động và dòng điện khởi động?
b. Giảm dòng khởi động bằng khởi động Y→Δ, vẽ mạch tương đương Y.
c. Khởi động Y→Δ, tính momen khởi động và dòng điện khởi động?
Bài tập 8:
Động cơ KĐB 3 pha,Y, 220V, 7,5kW, 60Hz, 6 cực. Thông số động cơ:
R1= 0,294Ω, R’2= 0,144Ω, X1= 0,503Ω, X’2= 0,209Ω, Xm = 13,25Ω
Tổng tổn hao cơ và tổn hao sắt là 403W và không phụ thuộc tải. Ở độ trượt 2%:
a. Tính tốc độ, công suất và momen ra, dòng điện stator, hệ số công suất và
hiệu suất?
b. Sử dụng mạch biến đổi Thevenin, tính dòng điện rotor qui đổi, momen
điện từ và công suất điện từ?
c. Tính momen cực đại, độ trượt khi momen cực đại?
d. Tính momen khởi động và dòng điện khởi động?
Bài tập 9:
ĐCKĐB 3 pha, Y, 2200V, 500HP, 60Hz, 12 cực. Khi không tải, ở điện áp và tần
số định mức, dòng không tải là 20A và công suất là 14kW. Thông số động cơ:
R1= 0,1Ω, R’2= 0,2Ω, Xn = 2Ω
Ở độ trượt 2%, (sử dụng mạch tương đương hình Γ) tính:
a. Tốc độ động cơ, tần số rotor.
b. Dòng điện stator, dòng điện rotor qui đổi.
c. Công suất vào, công suất điện từ, công suất ra.
d. Hiệu suất, hệ số công suất.
e. Momen điện từ, momen ra.
Bài tập 10:

Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc, cuộn dây stator nối Y, 380V,
50Hz, có điện trở stator 0,26Ω/pha. Ở chế độ không tải, động cơ tiêu thụ 400W
và dòng khôngtải là 3A. Ở thí nghiệm không tải trên, tính hệ số công suất không
tải, và các thông số của nhánh từ hoá.

Bài tập 11:
Thí nghiệm ngắn mạch trên một máy điện không đồng bộ 3 pha 4 cực, nơi sY,
50Hz. Công suất vào là 20kW, ở điện áp 220V và dòng 90A. Tính các thông số
của động cơ? Biết điện trở stator là 0,3Ω.
Bài tập 12:
Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc có các thông số như sau:
R1 = 0,5Ω, R’2= 0,25Ω, X1= X’2= 0,4Ω
điện áp định mức 415V. Tính dòng khởi động của động cơ.
Tính dòng điện của động cơ khi vận hành ở tốc độ 1450vòng/phút.
Bài tập 13:
Công suất truyền từ stator qua rotor của một máy điện không đồng bộ là 120kW
khi chạy ở độ trượt 0,05. Tính tổn hao đồng rotor và công suất cơ của máy điện?
Biết tổn hao đồng stator là 3kW, tổn hao cơ là 2kW, và tổn hao sắt là 1,7kW.
Xác định công suất hữu ích và hiệu suất của động cơ?
Bài tập 14:
Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc, có các thông số như sau: điện
trở stator và rotor quy đổi bằng nhau và bằng 0,05Ω, điệnkháng tản stator và
rotor quy đổi bằng nhau và bằng 0,15Ω. Bỏ qua mạch nhánh từ hoá. Máy điện
có 2 cực, cuộn dây stator nới Y, và vận hành với tần số 50Hz, 415V.
a. Tính momen định mức và công suất định mức khi biết độ trượt định mức
là 0,05 và bỏ qua tổn hao c?.
b. Khi momen đạt cực đại, tính độ trượt và mome?.
c. Tính dòng điện khởi động và momen khởi động? Biết động cơ có thể khởi
động với momen tải đinh mức không đổi.
Bài tập 15:
Một động cơ không đồng bộ 3 pha rotor lồng sóc có các thông số như sau:
R1 = 0,39Ω, R’2= 0,14Ω, X1= X’2= 0,35Ω, Xm= 16Ω
điện áp định mức 220V. Tốc độ định mức 1746 vòng/phút. Bỏ qua tổn hao sắt và
tổn hao cơ.
a. Khi động cơ ở định mức: tính độ trượt, hệ số công suất, công suất vào,
công suất ra, hiệu suất và momen điện từ.
b. Tính momen khởi động, dòng điện khởi động. Tính momen cực đại và độ
trượt tương ứng. Tính và vẽ dạng đặc tuyến momen – độ trượt.

Chöông 2: ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ
1. Toång quan
1.1. Khaùi nieäm:
1.2. Caáu taïo:
Hình veõ Chöông 5: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 1

1.3. Töø tröôøng quay:

1.4. Nguyeân lyù laøm vieäc:
Rotor bar
bar
ω Brotating
Force
Ir
Ring
2. Maïch töông ñöông

2.1&2. Maïch töông ñöông (ñaõ quy veà stator):
&
I1 R1 jX1 &
I'2 &
I2 R2 jX2
&
I0
Rm
&
U1 E&1 E&2
jXm
Stator Rotor

R2
&
I 2s R2 jsX2 &
I2 s jX2
E&2s E&2
Rotor chuyeån ñoäng Qui veà Rotor ñöùng yeân

&
I1 R1 jX1 &
I'2
&
I0
&
Ic &
Im
&
U E&1
1
Gc -jBm
R '2
&
I1 R1 jX1 &
I'2 s jX’2
&
I0
& Rm
U1 E&'2
jXm
Stator Rotor qui ñoåi

&
I1 R1 jX1 &
I'2 R '2 jX’2
&
I0
& Rm 1− s '
U1 E&'2 R2
Xm s
Maïch töông ñöông cuûa ñoäng cô KÑB
&
I1 R1 jX1 & '
I'2 R 2 jX’2
&
I0
&
Ic &
Im 1− s '
& R2
U1 s
Gc -jBm
Maïch töông ñöông dạng hình Γ

2.3. Thí nghieäm khoâng taûi, thí nghieäm ngaén maïch:
R1 jX1 I2 = 0
Rn jXn
I1 I0
Rm Đn=Đ1ñm
& &
U
U1
n
Xm
Thí nghieäm khoâng taûi (s=0) Thí nghieäm ngaén maïch (s=1)
3. Phaân boá coâng suaát vaø hieäu suaát
P1 Pñt P2
Pñ1 Ps Pñ2 Pqp
4. Ñaëc tính cô cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä

R '2
R1a jX1a &
I'2 s jX’2
&
U 1a
M M
Mmax Mmax
M
Mñm
Mmm A
Mmm Mc
0 sth 1 s 0 nth nñm n1 n

5. Môû maùy ñoäng cô khoâng ñoàng boä
ðặc tính momen của ñộng cơ không ñồng bộ
ðặc tính momen – ñộ trượt của máy ñiện không ñồng bộ

ở chế ñộ ñộng cơ (0<s<1) và máy phát (s<0)

6. Ñieà
Ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä
M M
U1 giaûm R '2 giaûm
Mmax
A2 A2
A1 A1
A3 A3
0 nth n1 n 0 n1 n
7. Caùc ñaëc tính vaän haønh
n1
n
η
cosϕ
I1
cosϕ0
M
I0
0 P2
P2ñm
Φb=sin (30o - 120o) = -1

Φc=sin (30o - 240o) = 0.5
C
B-
A
C
N S
Φ
C-
A-
B Φa=sin(30o)=0.5
0.5

Magnetic axis of Magnetic axis of

phase Α Θm= 00 phase Α Θm= 900
B- C+ B- C+
A+ A- A+ A-
C- B+ C- B+

Chöông 5: ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ
V.1. Toång quan

V.1.1. Khaùi nieäm:
Ñoäng cô KÑB: Toác ñoä rotor # toác ñoä töø tröôøng quay
Deã saûn xuaát, giaù thaønh reû, deã vaän haønh, khoâng baûo trì.
> 2HP (1500W hay 3500W): 3 pha
Ñoäng cô khoâng ñoàng boä coù caùc soá lieäu ñònh möùc nhö sau:
Coâng suaát cô höõu ích treân truïc Pñm (W, kW, HP ≈ 745.7W)
Ñieän aùp daây stato U1ñm (V, kV)
Doøng ñieän daây stato I1ñm (A)
Taàn soá doøng ñieän stato f (Hz)
Toác ñoä quay roâto nñm (voøng/phuùt)
Heä soá coâng suaát cosϕñm
Hieäu suaát ηñm
V.1.2. Caáu taïo:
Stator: ba cuoän daây noái Y hay Δ, laù theùp kyõ thuaät ñieän
Rotor: raõnh nghieâng (traùnh dao ñoäng, khoùa raêng stator)
Loàng soùc (ñôn giaûn, deã cheá taïo, beàn, khoâng baûo trì, ...)
Daây quaán (luoân ñaáu Y, coù vaønh tröôït, choåi than ñeå môû maùy)
V.1.3. Töø tröôøng quay:
Phuï thuoäc soá caëp cöïc cuûa stator (p = 1 hay p = 2), caùch ñaáu daây.
ia = Im. cos(ωt)
ib = Im. cos(ωt – 120o)
ic = Im. cos(ωt – 240o)
Taïi ωt = 0, ωt = 120o, ωt = 240o
3
B= Bm quay
2
Xeùt khi p = 2, moãi chu kyø (3600) thì töø tröôøng quay ½ voøng.
60f 2πf
n1 = (voøng/phuùt) ω1 = (rad/sec)
p p
V.1.4. Nguyeân lyù laøm vieäc:

Khi töø tröôøng quay sinh doøng ñieän caûm öùng trong thanh daãn (cuoän daây)
rotor. Doøng ñieän trong töø tröôøng sinh ra löïc töø keùo rotor quay theo quy taéc baøn tay
traùi. Toác ñoä rotor n < n1 ñeå coøn toàn taïi doøng ñieän caûm öùng: khoâng ñoàng boä.
n1 − n n
Ñoä tröôït: s= = 1− (< 5%)
n1 n1
Hay n = (1 − s )n 1
Chöông 5: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 1

Vôùi p =1: n1 = f1 (voøng /sec)

Toác ñoä tröôït n2 = n1 – n = sn1
f2 = sf (Hz) (ñaây chính laø taàn soá doøng ñieän beân trong rotor)
V.2. Maïch töông ñöông
V.2.1&2. Maïch töông ñöông (ñaõ quy veà stator):
Maïch töông ñöông:
Taàn soá doøng ñieän beân trong stator: f
Taàn soá doøng ñieän beân trong rotor: f2 = sf
U& = (R + jX )&I + E& = Z& &I + E&
1 1 1 1 1 1 1 1
&E = (R + jX )&I
1 m m 0
E& = (R + jX )&I = Z& &I

2 2 2 2 2 2
&I R1 jX1 &I' &I R2 jX2

1 2 2
&I
0
Rm
&
U 1 E& 1 E& 2
jXm
Stator Rotor
naêng löôïng.
Ñieän aùp:
U1 = const ≈⇒ E1 = const ⇒ Φm = const
vì E 1 = 2π .k dq .N 1f .Φ m
1
kdq: heä soá daây quaán phaân boá
Coù E 2 = 2π .k dq 2 .N 2 f .Φ m rotor ñöùng yeân (f = f2)
E 1 k dq1 N 1
⇒ = =k Ñaët: E '2 = E 1 = kE 2 ñieän aùp rotor qui ñoåi
E 2 k dq 2 N 2
Taàn soá: (qui ñoåi töø rotor quay veà rotor ñöùng yeân)
Khi rotor quay coù taàn soá sf:
E 2s = 2π .k dq 2 .N 2 f 2 .Φ m = 2π .k dq 2 .N 2 (sf ).Φ m = sE 2
Ñieän aùp: E 2s = sE 2
Toång trôû rotor:
Rotor ñöùng yeân: Z& 2 = R 2 + j(2πf )L 2 = R 2 + jX 2 X 2 = 2πfL 2
Rotor quay: Z& 2s = R 2 + j(2πsf )L 2 = R 2 + jsX 2
E& 2s = (R 2 + jsX 2 )&I 2s = sE& 2
⎛R ⎞ ⎛R ⎞
E& 2 = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2s = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2
⎝ s ⎠ ⎝ s ⎠
Ñieän trôû rotor laø R2, vì coâng suaát toån hao khi quy ñoåi khoâng thay ñoåi neân I2 = I2s.

R2
&I R2 jsX2 &I s jX2
2s 2
E& 2s E& 2
Doøng ñieän: (qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân)
Tröôøng hôïp khoâng taûi I2 = 0 (s ≈ 0), I1 = I0.
Tröôøng hôïp coù taûi: I2 # 0, I0 = const.
Doøng ñieän khoâng taûi I0 goàm hai thaønh phaàn: &I0 = &I c + &I m
&I R1 jX1 &I'
1 2
&I
0
&I &I
&
U c m
E& 1
1
Gc -jBm
Ic cuøng pha vôùi E1, thaønh phaàn taùc duïng (toån hao maïch töø).
Im cuøng pha vôùi Φ, thaønh phaàn töø hoùa.
⇒ k dq .N 1 .&I1 − k dq .N 2 .&I 2 = k dq .N 1 .&I 0 = const
1 2 1
&I
Ñaët doøng ñieän rotor qui ñoåi: &I '2 = 2
k
⇒ &I = &I + &I
1 0
'
2
Qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân:

&I
Trong ñoù, E '2 = E1 = kE 2 vaø &I '2 = 2
k
⎛R ⎞
& k⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2
⎠ = k 2 ⎛ R 2 + jX ⎞ = R 2 + jX '
' '
⇒ &Z ' = E 2 = ⎝ s ⎜
2 &I ' &I 2⎟ 2
2 2 ⎝ s ⎠ s
k
Vaäy:
& = E& + (R + jX )&I
U 1 1 1 1 1
R'
E& '2 = 2 + jX '2 &I '2
s
&I = &I + &I '
1 0 2
&I = &I + &I
0 c m

R '2
&I R1 jX1 &I' s jX’2
1 2
&I
0
& Rm
U 1 E& '2
jXm
Stator Rotor qui ñoåi
R '2 ⎛1− s ⎞ '

vôùi = R '2 + ⎜ ⎟R 2
s ⎝ s ⎠
&I R1 jX1 &I' R '2 jX’2
1 2
&I
0
& Rm 1− s '
U 1 E& '2 R2
Xm s
Maïch hình T (d), maïch hình π (b), chuyeån nhaùnh töø hoùa veà tröôùc (c).
V.2.3. Thí nghieäm khoâng taûi, thí nghieäm ngaén maïch:
Thí nghieäm khoâng taûi:
s ≈0 ⇒ Z’2 = ∞ U1ñm ⇒ I0
Muïc ñích xaùc ñònh toån hao coâng suaát saéc töø PFe (ñaõ tröø toån hao cô Pth.cô):
P0 = PFe + P th.cô (xem toån hao ñoàng 3R1Io2 khoâng ñaùng keå)
TN quay khoâng taûi:Pcô (ma saùt, thoâng gioù, toån hao phuï) = P cô keùo ñoäng cô quay.
R1 jX1 I2 = 0
Tính R0 = Rm + R1≈ Rm:
I1 I0 töø P0 vaø I0.
Rm
&
U
Tính ñöôïc Ls = Lm + Lσs
1
Xm
töø I0, U1ñm vaø R0.
Thí nghieäm ngaén maïch:

s=1 I1ñm ⇒ U1n
⇒ Z2’ << Zm ⇒ Zn
Ño ñöôïc coâng suaát toån hao treân stator vaø rotor: Pn
Rn jXn
Tính ñöôïc Rs, Rr, Xσ = 2πf(Lσs + Lσr).
&
İn=İ1ñm vôùi Rs = R1, R’r = R’2,
U
Ls =L1 = Lσs/2, Lr = L’2 = Lσs/2.
n

V.3. Phaân boá coâng suaát vaø hieäu suaát

Phaân boá coâng suaát:
Coâng suaát nguoàn:
Coâng suaát nguoàn P1 = 3.U1.I1.cosϕ
2
Toån hao ñoàng stator Pñ1 = 3.R1.I 1
Toån hao saét Ps = 3.Rm.I20 = 3.Gm.E21
Coâng suaát ñieän töø:
R '2 ' 2
Coâng suaát ñieän töø: Pdt = 3 I2
s
Toån hao ñoàng rotor:
2
Pd 2 = 3R '2 I '2 = s.Pdt
1− s ' 2
Coâng suaát cô: Pco = 3R '2 I 2 = (1 − s)Pdt
s
Coâng suaát cô höõu ích:
Coâng suaát cô höõu ích: P2 = Pcô - Pqp
Coâng suaát toån hao:
Coâng suaát toån hao: Pth = Pñ1 + Ps + Pñ2 + Pqp
Hieäu suaát:
P2 P2 P − Pth
η= = = 1 (0.75 ÷ 0.9)
P1 P2 + Pth P1
P1 Pñt P2
Pñ1 Ps Pñ2 Pqp
V.4. Ñaëc tính cô cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä

Maïch töông ñöông Thevenin:
R '2
R1a jX1a &I' s jX’2
2
&
U 1a
Giaû söû Rm << Xm:

j.X 1 (R 1 + j.X1 ) j.X m
& =U
U & vaø Z1a = R 1a + j.X 1a =
R 1 + j(X 1 + X m ) R 1 + j(X 1 + X m )
1a 1

U 1a
Tính ñöôïc: I '2 =
⎛ R' ⎞
(
⎜⎜ R 1a + 2 ⎟⎟ + j X 1a + X '2 )
⎝ s ⎠
⎛ R '2 ⎞
3U ⎜⎜
2
⎟⎟
Pco (1 − s )Pdt Pdt
1a
Momen quay M= = = =
1 ⎝ s ⎠
ω (1 − s )ω1 ω1 ω1 ⎛ R '2 ⎞
2
⎜⎜ R 1a + ⎟⎟ + (X 1a + X '2 )
2
⎝ s ⎠
M M
Mmax Mmax
M
Mñm
Mmm A
Mmm Mc
0 sth 1 s 0 nth nñm n1 n
dM dM
Ñoä tröôït tôùi haïn: sth öùng vôùi Mmax = 0 , hay =0
ds dn
R '2
s th =
R 12a + (X 1a + X '2 )
2
3 U2
1 2 1a
M max =
ω1 R + R 2 + X + X '
1a 1a 1a 2 ( )
2
1 3U 12a R '2
M mm =
ω1 (R 1a + R '2 )2 + (X 1a + X '2 )2
M mm 2
=
M max s s th
+
s th s
1. Moâmen M ⇔ U12 , neáu ñieän aùp giaûm thì moâmen taïo ra seõ giaûm nhieàu.
2. Ñoä tröôït tôùi haïn sth ⇔ R '2 , sth ∉ U1.
3. Moâmen cöïc ñaïi Mmax ⇔ U12 , Mmax ∉ R '2 . Do ñoù, coù theå ñieàu chænh ñieän trôû roâto
(neáu coù theå) ñeå thay ñoåi giaù trò ñoä tröôït tôùi haïn cuûa ñoäng cô.
4. Moâmen môû maùy Mmm ⇔ R '2 , Mmm ⇔ U12 . Do ñoù, khi môû maùy vôùi giaù trò ñieän
trôû roâto lôùn thì chaúng nhöõng Mmm lôùn maø Imm coøn giaûm ñi.

V.5. Môû maùy ñoäng cô khoâng ñoàng boä

Khi môû maùy (s=1), ñoäng cô caàn thoaû maõn moät soá yeâu caàu:
– Moâmen môû maùy phaûi lôùn hôn moâmen caûn cuûa taûi luùc môû maùy.
– Moâmen ñoäng cô phaûi ñuû lôùn ñeå thôøi gian môû maùy khoâng quaù laâu.
– Doøng ñieän môû maùy phaûi ñuû nhoû ñeå traùnh aûnh höôûng ñeán söï vaän haønh cuûa
löôùi ñieän vaø thieát bò ñoùng caét.
¾ Môû maùy ñoäng cô rotor daây quaán:
(
R '2 + R 'mm = R 12a + X 1a + X '2 )
2
¾ Môû maùy ñoäng cô rotor loàng soùc:

– Duøng ñieän khaùng noái tieáp: neáu U1/k thì Imm giaûm k nhöng Mmm giaûm ñi k2.
– Duøng maùy bieán aùp töï ngaãu: neáu U1/k thì Imm vaø Mmm ñeàu seõ giaûm ñi k2.
– Ñoåi noái sao - tam giaùc (Y – Δ): (ñoäng cô daây quaán stato noái Δ.) Ñaây laø
tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa vieäc duøng maùy bieán aùp töï ngaãu, vôùi k = 3 , do ñoù
doøng ñieän môû maùy Imm vaø moâmen môû maùy Mmm ñeàu giaûm ñi 3 laàn.
– Duøng daïng raõnh roâto ñaëc bieät ñeå caûi thieän ñaëc tính môû maùy: raõnh roâto coù
theå ñöôïc cheá taïo daïng raõnh saâu hay loàng soùc keùp, cho pheùp roâto coù ñieän
trôû lôùn khi môû maùy (taàn soá doøng ñieän roâto cao) vaø ñieän trôû ñuû nhoû khi vaän
haønh bình thöôøng (taàn soá doøng ñieän roâto raát thaáp).
V.6. Ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä
60f
1. Thay ñoåi soá cöïc: n1 = (voøng/phuùt)
p
60f
2. Thay ñoåi taàn soá nguoàn ñieän: n1 = (voøng/phuùt).
p
U1/f = const (traùnh hieän töôïng baõo hoøa maïch töø)
3. Thay ñoåi ñieän aùp nguoàn ñieän: sth = const, Mmax thay ñoåi
M M
U1 giaûm R '2 giaûm
Mmax
A2 A2
A1 A1
A3 A3
0 nth n1 n 0 n1 n
4. Thay ñoåi ñieän trôû maïch roâto (daây quaán): sth thay ñoåi, Mmax = const
Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, nhöng toån hao nhieät lôùn (ñoäng cô trung bình).

V.7. Caùc ñaëc tính vaän haønh

Ñoäng cô khoâng ñoàng boä trong traïng thaùi xaùc laäp ñöôïc ñaùnh giaù tính naêng thoâng
qua caùc ñaëc tính vaän haønh, chuû yeáu laø söï thay ñoåi cuûa doøng ñieän, toån hao, toác ñoä
khi moâmen taûi thay ñoåi, cuõng nhö caùc giaù trò moâmen cöïc ñaïi, moâmen khôûi ñoäng
(môû maùy) theo caùc quan heä sau:
1. Ñaëc tính doøng ñieän stato I1 = f(P2):
U1 = const thì I0 cuõng gaàn nhö khoâng ñoåi vaø baèng khoaûng (30 ÷ 50)%I1ñm.
Khi P2 taêng thì I’2 taêng vaø I1 cuõng taêng theo.
n1
n
η
cosϕ
I1
cosϕ0
M
I0
0 P2
P2ñm
2. Ñaëc tính vaän toác n = f(P2):

P2 taêng, moâmen caûn cuõng taêng theo, do ñoù vaän toác giaûm xuoáng.
3. Ñaëc tính moâmen ñieän töø M = f(P2):
Moâmen ñieän töø M tyû leä vôùi coâng suaát cô, neáu toác ñoä khoâng ñoåi (s khoâng
ñoåi) thì ñaëc tính seõ laø ñöôøng thaúng. Nhöng khi P2 taêng thì toác ñoä giaûm neân s
taêng leân, do ñoù moâmen M taêng hôi nhanh hôn P2.
4. Ñaëc tính heä soá coâng suaát cosϕ = f(P2):
Khi ñoäng cô quay khoâng taûi, nhöng coâng suaát khaùng trong Xm vaãn nhö cuõ
neân heä soá coâng suaát khoâng taûi cosϕ0 thaáp (töø 0,15 ñeán 0,3). Khi taûi taêng, P1
taêng, cosϕ taêng leân ñeán cosϕñm (töø 0,8 ñeán 0,9), sau ñoù giaûm xuoáng.
5. Ñaëc tính hieäu suaát η = f(P2):
P2
η=
P2 + P0 + β 2 .Pn
Khi P2 = 0, η = 0. P2 taêng thì Pñ1 vaø Pñ2 taêng theo, trong khi Ps vaø Pqp gaàn
nhö khoâng ñoåi; hieäu suaát taêng leân ñeán giaù trò hieäu suaát ñònh möùc ηñm = 0.75
÷ 0.9, sau ñoù giaûm xuoáng.
Hieäu suaát ñaït cöïc ñaïi toån hao quay khoâng taûi (Pqp coäng vôùi toån hao saét töø
Ps) baèng toång toån hao phuï thuoäc taûi (toån hao ñoàng stato Pñ1 vaø Pñ2).

Toùm taéc
Toång quan
Khaùi nieäm:
Toác ñoä rotor # toác ñoä töø tröôøng quay
Töø tröôøng quay:
3 60f 2πf
B= Bm n1 = (voøng/phuùt) ω1 = (rad/sec)
2 p p
Nguyeân lyù laøm vieäc:
n1 − n
n = (1 − s )n 1
n
Ñoä tröôït: s = = 1− (< 5%) Hay
n1 n1
Toác ñoä tröôït n2 = n1 – n = sn1 (voøng /sec) ⇒ f2 = sf (Hz)
Maïch töông ñöông
Maïch töông ñöông (ñaõ quy veà stator):
Taàn soá doøng ñieän beân trong stator: f
Taàn soá doøng ñieän beân trong rotor: f2 = sf
U& = (R + jX )&I + E& = Z& &I + E&
1 1 1 1 1 1 1 1
E& = (R + jX )&I
1 m m 0
E& 2 = (R 2 + jX 2 )&I 2 = Z& 2 &I 2

&I R1 jX1 &I' &I R2 jX2
1 2 2
&I
0
Rm
&
U 1 E& 1 E& 2
jXm
Stator Rotor
naêng löôïng.
Ñieän aùp:
U1 = const ≈⇒ E1 = const ⇒ Φm = const
vì E 1 = 2π .k dq1 .N 1f .Φ m kdq: heä soá daây quaán phaân boá
Coù E 2 = 2π .k dq 2 .N 2 f .Φ m rotor ñöùng yeân (f = f2)
E 1 k dq1 N 1
⇒ = =k Ñaët: E '2 = E1 = kE 2 ñieän aùp rotor qui ñoåi
E 2 k dq 2 N 2
Taàn soá: (qui ñoåi töø rotor quay veà rotor ñöùng yeân)
Khi rotor quay coù taàn soá sf:
E 2s = 2π .k dq 2 .N 2 f 2 .Φ m = 2π .k dq 2 .N 2 (sf ).Φ m = sE 2
Ñieän aùp: E 2s = sE 2
Toång trôû rotor:
Rotor ñöùng yeân: Z& 2 = R 2 + j(2πf )L 2 = R 2 + jX 2 X 2 = 2πfL 2

Rotor quay: Z& 2s = R 2 + j(2πsf )L 2 = R 2 + jsX 2

E& = (R + jsX )&I = sE&
2s 2 2 2s 2
⎛R ⎞ ⎛R ⎞
E& 2 = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2s = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2
⎝ s ⎠ ⎝ s ⎠
Ñieän trôû rotor laø R2, vì coâng suaát toån hao khi quy ñoåi khoâng thay ñoåi neân I2 = I2s.
R2
&I R2 jsX2 &I s jX2
2s 2
E& 2s E& 2
Doøng ñieän: (qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân)
Tröôøng hôïp khoâng taûi I2 = 0 (s ≈ 0), I1 = I0.
Tröôøng hôïp coù taûi: I2 # 0, I0 = const.
Doøng ñieän khoâng taûi I0 goàm hai thaønh phaàn: &I0 = &I c + &I m
&I R1 jX1 &I'
1 2
&I
0
&I &I
&
U c m
E& 1
1
Gc -jBm
Ic cuøng pha vôùi E1, thaønh phaàn taùc duïng (toån hao maïch töø).
Im cuøng pha vôùi Φ, thaønh phaàn töø hoùa.
⇒ k dq .N 1 .&I1 − k dq .N 2 .&I 2 = k dq .N 1 .&I 0 = const
1 2 1
&I
Ñaët doøng ñieän rotor qui ñoåi: &I '2 = 2
k
⇒ & & &
I1 = I 0 + I 2
'
Qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân:

&I
Trong ñoù, E '2 = E1 = kE 2 vaø &I '2 = 2
k
⎛ R2 ⎞&
k ⎜ + jX ⎟I 2
E& ⎠ = k 2 ⎛ R 2 + jX ⎞ = R 2 + jX '
' 2 '
⇒ &
Z2 = ' = ⎝ s
⎜ ⎟
' 2
&I &I ⎝ s
2
⎠ s
2
2 2
k
Vaäy: U 1 = E 1 + (R 1 + jX 1 )&I1
& &
'
&E ' = R 2 + jX ' &I '
2 2 2
s

&I = &I + &I '
1 0 2
&I = &I + &I
0 c m
R '2 ⎛1− s ⎞ '

vôùi = R '2 + ⎜ ⎟R 2
s ⎝ s ⎠
&I R1 jX1 &I' R '2 jX’2
1 2
&I
0
& Rm 1− s '
U 1 E& '2 R2
Xm s
Maïch hình T (d), maïch hình π (b), chuyeån nhaùnh töø hoùa veà tröôùc (c).
Thí nghieäm khoâng taûi, thí nghieäm ngaén maïch
Thí nghieäm khoâng taûi:
s ≈0 ⇒ Z’2 = ∞ U1ñm ⇒ I0
Muïc ñích xaùc ñònh toån hao coâng suaát saéc töø PFe (ñaõ tröø toån hao cô Pcô):
P0 = PFe + Pcô (xem toån hao ñoàng khoâng ñaùng keå)
TN quay khoâng taûi:Pcô (ma saùt, thoâng gioù, toån hao phuï) = P cô keùo ñoäng cô quay.
R1 jX1 I2 = 0
Tính R0 = Rm + R1:
I1 I0 töø P0 vaø I0.
Rm
&
U
Tính ñöôïc Ls = Lm + Lσs
1
Xm
töø I0, U1ñm vaø R0.
Thí nghieäm ngaén maïch:

s=1 I1ñm ⇒ U1n
⇒ Z2’ << Zm ⇒ Zn
Ño ñöôïc coâng suaát toån hao treân stator vaø rotor: Pn
Rn jXn
Tính ñöôïc Rs, Rr, Xσ = 2πf(Lσs + Lσr).
&
İn=İ1ñm vôùi Rs = R1, R’r = R’2,
U
Ls =L1 = Lσs/2, Lr = L’2 = Lσs/2.
n
Phaân boá coâng suaát vaø hieäu suaát

Phaân boá coâng suaát:
Coâng suaát nguoàn:
Coâng suaát nguoàn P1 = 3.U1.I1.cosϕ
2
Toån hao ñoàng stator Pñ1 = 3.R1.I 1
Toån hao saét Ps = 3.Rm.I20 = 3.Gm.E21

Coâng suaát ñieän töø:

R '2 ' 2
Coâng suaát ñieän töø: Pdt = 3 I2
s
Toån hao ñoàng rotor:
2
Pd 2 = 3R '2 I '2 = s.Pdt
1− s ' 2
Coâng suaát cô: Pco = 3R '2 I 2 = (1 − s)Pdt
s
Coâng suaát cô höõu ích:
Coâng suaát cô höõu ích: P2 = Pcô - Pqp
Coâng suaát toån hao:
Coâng suaát toån hao: Pth = Pñ1 + Ps + Pñ2 + Pqp
Hieäu suaát:
P2 P2 P − Pth
η= = = 1 (0.75 ÷ 0.9)
P1 P2 + Pth P1
Ñaëc tính cô cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä

Giaû söû Rm << Xm:
j.X 1 (R 1 + j.X1 ) j.X m
& =U
U & vaø Z1a = R 1a + j.X 1a =
R 1 + j(X 1 + X m ) R 1 + j(X 1 + X m )
1a 1
U 1a
Tính ñöôïc: I '2 =
⎛ R' ⎞
(
⎜⎜ R 1a + 2 ⎟⎟ + j X 1a + X '2 )
⎝ s ⎠
⎛ R '2 ⎞
3U ⎜⎜
2
⎟⎟
Pco (1 − s )Pdt Pdt
1a
Momen quay M= = = =
1 ⎝ s ⎠
ω (1 − s )ω1 ω1 ω1 ⎛ R '2 ⎞
2
⎜⎜ R 1a + ⎟⎟ + X 1a + X '2 ( )2
⎝ s ⎠
dM dM
Ñoä tröôït tôùi haïn: sth öùng vôùi Mmax = 0 , hay =0
ds dn
R '2
s th =
(
R 12a + X 1a + X '2 ) 2
3 U2
1 2 1a
M max =
ω1 R + R 2 + X + X '
1a 1a 1a 2 ( )2
1 3U 12a R '2
M mm =
ω1 (R 1a + R '2 )2 + (X 1a + X '2 )2
M mm 2
=
M max s s th
+
s th s

Môû maùy ñoäng cô khoâng ñoàng boä

¾ Môû maùy ñoäng cô rotor daây quaán:
R '2 + R 'mm = R 12a + (X 1a + X '2 )
2
¾ Môû maùy ñoäng cô rotor loàng soùc:

– Duøng ñieän khaùng noái tieáp: neáu U1/k thì Imm giaûm k nhöng Mmm giaûm ñi k2.
– Duøng maùy bieán aùp töï ngaãu: neáu U1/k thì Imm vaø Mmm ñeàu seõ giaûm ñi k2.
– Ñoåi Y – Δ: bieán aùp töï ngaãu, vôùi k = 3 Imm vaø Mmm ñeàu giaûm ñi 3 laàn.
– Duøng daïng raõnh roâto ñaëc bieät ñeå caûi thieän ñaëc tính môû maùy.
Ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä
60f
1. Thay ñoåi soá cöïc: n1 = (voøng/phuùt)
p
60f
2. Thay ñoåi taàn soá nguoàn ñieän: n1 = (voøng/phuùt).
p
U1/f = const (traùnh hieän töôïng baõo hoøa maïch töø)
3. Thay ñoåi ñieän aùp nguoàn ñieän: sth = const, Mmax thay ñoåi
4. Thay ñoåi ñieän trôû maïch roâto (daây quaán): sth thay ñoåi, Mmax = const
Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, nhöng toån hao nhieät lôùn (ñoäng cô trung bình).
Caùc ñaëc tính vaän haønh
1. Ñaëc tính doøng ñieän stato I1 = f(P2)
2. Ñaëc tính vaän toác n = f(P2)
3. Ñaëc tính moâmen ñieän töø M = f(P2)
4. Ñaëc tính heä soá coâng suaát cosϕ = f(P2)
P2
5. Ñaëc tính hieäu suaát η = f(P2) η=
P2 + P0 + β 2 .Pn
ηmax ⇔ Pqp + Ps = Pñ1 + Pñ2.
n1
n
η
cosϕ
I1
cosϕ0
M
I0
0 P2
P2ñm
Baøi taäp:
_ Baøi taäp: (.), (-) 5.3, 5.4, 5.6, 5.14, 5.15, 5.16, 5.18, 5.21, 5.24, 5.25, 5.35, 5.41,
5.48, (*), (**).

Chương 6: MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ
Ví dụ 1: Tính số cực của rotor của động cơ đồng bộ biết ở tần số 60Hz thì tốc
độ quay rotor là 200 vòng/phút.
Ví dụ 2: Tính tốc độ đồng bộ của hai họ động cơ đồng bộ thiết kế vận hành ở
tần số 50Hz và 60Hz khi số cặp cực thay đổi từ 1 đến 10.
Ví dụ 3: Một động cơ không đồng bộ kéo tải và tiêu thụ 350kW từ lưới ở hệ số
công suất 0,707 chậm pha. Một động cơ đồng bộ thừa kích từ nối song song
với động cơ không đồng bộ và tiêu thụ 150kW từ lưới. Nếu hệ số công suất
chung của hai động cơ là 0,9 chậm pha, tính công suất phản kháng và công
suất biều kiến của động cơ đồng bộ.
Ví dụ 4: Một động cơ đồng bộ vận hành với điện áp lưới 6,3kV, nối Y. Điện
kháng đồng bộ là 14Ω và bỏ qua điện trở stator. Máy điện vận hành ở
điều kiện không tải lý tưởng. Với các sức điện động 6000V, 6300V và
7850V, vẽ giản đồ pha, tính dòng stator và công suất phản kháng?
Ví dụ 5: Vẽ mạch tương đương và giản đồ pha của động cơ đồng bộ bộ ở các

chế độ thiếu kích từ và thừa kích từ.
Ví dụ 6: Một động cơ đồng bộ nối Y, nối vào lưới 3 pha 3980V và điều chỉnh
dòng rotor sao cho sức điện động cảm ứng pha là 1790V. Điện kháng đồng
bộ là 22Ω và góc tải giữa điện áp và sức điện động cảm ứng là 30o. Xác
định dòng stator và hệ số công suất, góc ϕ.
Ví dụ 7: Một động cơ đồng bộ 3 pha nối Y, 150kW, 1200rpm, 460V có điện

kháng đồng bộ 0,8Ω và sức điện động cảm ứng pha là 300V. Vẽ đặc tuyến
công suất – góc tải, đặc tuyến momen – góc tải, công suất cực đại, momen
cực đại.
Ví dụ 8: Một động cơ đồng bộ 3 pha nối Y, 3MW, 6,6kV, 60Hz, 200rpm, vận
hành ở đầy tải ở hệ số công suất 0,8 chậm pha. Nếu điện kháng đồng bộ là
11Ω, tính: công suất biểu kiến, dòng stator, sức điện động cảm ứng và góc
tải?
Bài tập Chương 6: Máy điện đồng bộ 1

Ví dụ 9: Một máy phát đồng bộ nối lưới có điện áp pha 6,3kV, nối Y.
Điện kháng đồng bộ là 14Ω, bỏ qua điện trở stator. Giả sử máy phát
làm việc ở điều kiện không tải lý tưởng. Máy phát vận hành ở các sức
điện động 6000V, 6300V và 7850V. Vẽ giản đồ pha, tính dòng stator và
công suất phản kháng?
Ví dụ 10: Vẽ mạch tương đương và giản đồ pha của máy phát động bộ ở các
chế độ thiếu kích từ và thừa kích từ.
Ví dụ 11: Một tuabin phát điện 3 pha có điện kháng đồng bộ là 14Ω và cấp
cho lưới công suất tác dụng 1,68MW với hệ số công suất chậm pha.
Điện áp lưới là 11kV, nối Y và dòng điện stator là 100A. Tính hệ số công
suất, góc tải và sức điện động?
Ví dụ 12: Cho một máy phát 3 pha với thông số định mức 16MVA, 10,5kV,
50Hz, cosϕđm = 0,8 som pha (/cham pha), hai cực, nối Y điện kháng đồng bộ
13,77Ω; tính:
a. Tính công suất và momen định cực đại, thông qua sức điện động
tương ứng ở điều kiện định mức?
b. Tính momen định cực đại khi máy phát cấp tải 10MW, điện áp dây
8kV và hệ số công suất là 0,6 (chậm pha)?
Bài tập 1: Một máy phát đồng bộ 3 pha hai cực có cấu trúc rotor dạng
hình trụ có các thông số định mức 11kV, 50Hz, 20MVA, cuộn dây stator
nối Y. Điện kháng đồng bộ 5Ω, cosϕđm = 0,9 chậm pha.
a. Tính giá trị sức điện động và góc tải ở điều kiện định mức?Tính
giá trị công suất cực đại mà máy phát có thể cấp cho lưới với giá
trị sức điện động đã tính ở trên.
b. Tính giá trị sức điện động và góc tải nếu máy phát vận hành ở hệ
số công suất 0,8 chậm pha, cấp cho lưới 12MW và điện áp lưới là
10kV. Tính giá trị công suất cực đại?
c. Vẽ 2 đặc tính công suất – góc tải và chỉ ra các điểm làm việc đã
tính ở trên.
Bài tập 2: Hai máy phát đồng bộ 3 pha nối Y giống nhau vận hành ở
33kV, mỗi máy cung cấp 5MW cho tải 10MW, có hệ số công suất 0,8
chậm pha. Điện kháng đồng bộ của mỗi máy là 6Ω. Máy thứ nhất có
dòng điện 125A chậm pha.
a. Tính dòng điện và hệ số công suất của máy thứ 2?
b. Tính góc tải và sức điện dông của cả hai máy?

Bài tập 3: Một máy phát đồng bộ 3 pha hai cực có cấu trúc rotor dạng
hình trụ có các thông số định mức 11kV, 50Hz, 20MVA, cuộn dây stator
nối Y. Điện kháng đồng bộ 5Ω, cosϕđm = 0,9 chậm pha.
a. Tính giá trị sức điện động và góc tải ở điều kiện định mức?Tính
giá trị công suất tác dụng cực đại mà máy phát có thể cấp cho lưới
với giá trị sức điện động đã tính ở trên.
b. Tính giá trị sức điện động và góc tải nếu máy phát vận hành ở hệ
số công suất 0,7 chậm pha, cấp cho lưới 12MW ở điện áp lưới
định mức.
c. Vẽ 2 đặc tính công suất – góc tải và chỉ ra các điểm làm việc đã
tính ở trên.
Bài tập 4: Một máy điện đồng bộ có cuộn dậy stator 3 pha, cuộn dây
kích từ rotor và cấu trúc rotor và stator dạng hình trụ.
a. Vẽ mạch tương đương và giản đồ pha tương ứng khi máy điện vận
hành ở chế độ:
i. Máy phát thừa kích từ
ii. Máy phát thiếu kích từ
iii. Động cơ thừa kích từ
iv. Động cơ thiếu kích từ
Xác định trong mỗi trường hợp chiều của công suất tác dụng và công
suất phản kháng giữa máy điện và lưới; và xác định hệ số công suất
nhanh hay chậm.
b. Một máy phát đồng bộ 3 pha hai cực có cấu trúc rotor dạng hình
trụ có các thông số định mức 16MVA, 10,5kV, 50Hz, cuộn dây
stator nối Y. Điện kháng đồng bộ 13,77Ω, cosϕđm = 0,8 chậm pha.
Tính giá trị sức điện động và góc tải khi máy phát vận hành ở điều
kiện định mức? Và tính giá trị công suất tác dụng cực đại mà máy
phát có thể cấp cho lưới, với giá trị sức điện động như khi vận
hành ở điều kiện định mức trên.
Bài tập 5:
a. Một tuabin phát điện 3 pha có điện kháng đồng bộ 14Ω và cấp cho
lưới công suất tác dụng 1,68MW với hệ số công suất chậm pha. Cuộn
dây stator máy phát nối Y, nối với lưới 11kV và dòng điện stator là
100A. Tính hệ số công suất, góc tải và sức điện động cảm ứng?
b. Một máy phát đồng bộ và một máy phát không đồng bộ nối song
song và cấp vào lưới điện công suất tác dụng 800kW với hệ số
công suất chung bằng 0,8 chậm pha. Biết máy phát không đồng bộ
vận hành ở công suất 0,9 và phát công suất tác dụng 300kW vào
lưới. Xác định hệ số công suất và công suất tác dụng máy phát
đồng bộ phát lên lưới.

Bài tập 6:
Một máy phát đồng bộ ba pha cực từ ẩn đấu Y, có công suất định mức
10KVA, điện áp định mức 380V, nối lưới. Trên mỗi pha có điện
kháng đồng bộ Xđb = 2Ω. Biết tổn hao sắt là là 200W và tổn hao cơ
là 500W. Khi máy phát cấp điện cho tải định mức với hệ số công
suất cosϕ = 0,8 (chậm pha), hãy xác định:
a. Tính công suất tiêu thụ, hiệu suất và momen cơ cấpcho máy phát ở tải
định mức?
b. Vẽ giản đồ vector và tính sức điện động cảm ứng E, góc công suất δ.
c. Độ thay đổi điện áp ΔU%.
d. Công suất quá tải lớn nhất máy có thể phát được mà không mất đồng
bộ, biết dòng kích từ và biên độ điện áp ngõ ra không đổi.

BT. Một máy phát đồng bộ ba pha cực từ ẩn đấu Y, có công suất định mức
10KVA, điện áp định mức 380V, nối lưới. Trên mỗi pha có điện trở phần ứng
Rư = 0,5Ω và điện kháng đồng bộ Xđb = 5Ω. Khi máy phát cấp điện cho tải
định mức với hệ số công suất cosϕ = 0,8 (dòng điện chậm pha so với điện áp),
hãy xác định:
a. Tính công suất tiêu thụ của tải định mức.
b. Vẽ giản đồ vector và tính sức điện động cảm ứng E, góc công suất δ.
c. Độ thay đổi điện áp ΔU%.
d. Công suất quá tải lớn nhất máy có thể phát được mà không mất đồng bộ,
biết dòng kích từ không đổi và biên độ điện áp ngõ ra không đổi.
Rs jXs
jXsI Re
&I &I E
s
E& &
V Z Load
α
RsI
V
δ I
ϕ
P = 3VI cos ϕ
E& = V
& + Z &I
s
Rs
⇒ Z& s &I = E& − V
& với Z& s = R s + jX s = Z s ∠α ⇒ cos α =
Zs
Chiếu lên trục của V
I∠(− ϕ ). Z s ∠α = E∠δ − V
E∠δ V E V
I∠(− ϕ ) = − = ∠(δ − α ) − ∠(− α )
Z s ∠α Z s ∠α Zs Zs
Phần thực:
E V E V
I cos(− ϕ ) = cos(δ − α ) − cos(− α ) = cos(δ − α ) − cos(α )
Zs Zs Zs Zs
E V Rs Rs
I cos ϕ = cos(δ − α ) − vì cos α =
Zs Zs Zs Zs
2
EV ⎛ V ⎞
Nên: P = 3VI cos ϕ = 3 cos(δ − α ) − 3R s ⎜⎜ ⎟
⎟
Zs ⎝ Zs ⎠
2
EV ⎛ V ⎞
⇒ Pmax =3 − 3R s ⎜ ⎟
Zs ⎜Z ⎟
⎝ s ⎠
Khi δ = α ≤ 90o.

Baøi taäp:
_ Baøi taäp: (.), (-) 5.3, 5.4, 5.6, 5.14, 5.15, 5.16, 5.18, 5.21, 5.24, 5.25, 5.35, 5.41,
5.48, (*), (**).

Chương 6: MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ
I. Tổng quan
Hình vẽ Chương 6: Máy điện đồng bộ 1

Rotor cực từ ẩn Rotor cực từ lồi

Flux Φ f
ns
B- C+ B- C+
N
N
A+ A- A+ A-
S S
C- B+
C- B+
A C
B-
A+
C+
N S
C-
A-
B+
B

Magnetic axis of Magnetic axis of

phase Α Θm= 00 phase Α Θm= 900
B- C+ B- C+
N
N
A+ A- A+ S A-
S
C- B+ C- B+

II. Máy phát đồng bộ
II.1. Mạch tương đương
Ru jXs
Iu It
E Ut Zt Tải
E
E
jXsI
jXsI I
θ
θ V Re
ϕ Re
0 0
ϕ V
I
II.2. Đặc tính không tải, ngắn mạch

II.3. Đặc tính công suất - góc
δ := 0deg , 1deg .. 180deg
600 V
RC
500
E
Pnet ( δ)
M⋅ W
400
R
RL
300
Pnetwork
M⋅ W 200
100
0
0
0 30 60 90 120 150 180
δ
deg
I
II.4. Các đặc tính vận hành
Pcơ Pđt P2
P1
Pqp Ps Pđ
Pkt

II.5. Ghép song song máy phát điện đồng bộ
III. Động cơ đồng bộ
III.1. Mạch tương đương
Rư jXđb
Iu
E Ut
0 V Re ϕ V Re
0
θ jXsI θ
ϕ jXsI
E
I
E
III.2. Đặc tính công suất - góc
III.3. Các đặc tính vận hành
PđiệnAC Pcơ P2
P1
Pđ1 Ps Pqp
Pkt

Bài giảng Kỹ Thuật ðiện ðại Cương TB
Chương 3: MÁY ðIỆN ðỒNG BỘ
VI.1. Tổng quan

V.1.1. Khái niệm:
Máy ñiện ñồng bộ là các máy ñiện xoay chiều có tốc ñộ của rôto bằng với
tốc ñộ của từ trường quay. Dây quấn stato ñược nối với lưới ñiện xoay chiều, dây
quấn rôto ñược kích thích (kích từ) bằng dòng ñiện một chiều. Ở chế ñộ xác lập,
máy ñiện ñồng bộ có tốc ñộ quay của rôto luôn không ñổi khi tải thay ñổi.
Máy ñiện ñồng bộ thường ñược dùng làm máy phát trong hệ thống ñiện, với
cơ năng ñược cung cấp bằng một ñộng cơ sơ cấp (các loại tuabin, ñộng cơ kéo, ...).
Công suất của máy phát có thể ñến 1000 MVA hay lớn hơn, và các máy phát
thường làm việc song song với nhau trong hệ thống.
ðộng cơ ñồng bộ ñược sử dụng khi cần công suất truyền ñộng lớn, có thể
ñến hàng chục MW. Ngoài ra, ñộng cơ ñồng bộ còn ñược dùng làm các máy bù
ñồng bộ (ñộng cơ ñồng bộ làm việc ở chế ñộ không tải), dùng ñể cải thiện hệ số
công suất và ổn ñịnh ñiện áp cho lưới ñiện.
VI.1.2. Cấu tạo:
Stator: Y hay ∆ (giống ðCKðB)
Rotor: Cực lồi hay Cực ẩn (Chỉ phân tích cho máy cực ẩn)
Có thêm bộ kích từ một chiều,
(có chổi than hay không có chổi than)
Công suất cơ hữu ích trên trục Pñm (W, kW, HP) ñối với ñộng cơ, công suất biểu
kiến Sñm (VA, kVA) ñối với máy phát
ðiện áp dây stato U1ñm (V, kV)
Dòng ñiện dây stato I1ñm (A)
Tần số dòng ñiện stato f (Hz)
Tốc ñộ quay rôto nñm (vòng/phút)
Hệ số công suất cosϕñm (ñối với ñộng cơ)
Hiệu suất ηñm
VI.1.3. Nguyên lý làm việc:
n
f =p , n tính bằng vòng/phút (rpm).
60
E m = 2π.f .k dq .N.Φ m
ea = 2 Em.cos(ωt)
eb = 2 Em.cos(ωt – 120o)
ec = 2 Em.cos(ωt – 240o)
VI.1.4. ðặc ñiểm cơ bản:
Tần số khi máy phát hoạt ñộng ñộc lập và song song.
ðộng cơ ðB không tự mở máy ñược.
Phản ứng phần ứng:
Ngang: Tải thuần trở
Dọc: Thuần cảm (khử từ) hay thuần dung (trợ từ)
Chương 6: Máy ñiện ñồng bộ 1

VI.2. Mạch tương ñương

ðiện kháng ñồng bộ:
Xñb là là tổng của ñiện kháng tản phần ứng và ñiện kháng phản ứng phần
ứng. Z = Rư + jXñb
Mạch tương ñương:
E&= U
&+ (R + jX )I = U
u db u
&+ Z&
Iu
E−U
∆U% = .100
U
■ Gốc U:
E&= U + (R u + jX db )(I u cos ϕ − jI u sin ϕ)
■ Gốc I:
E&= (U cos ϕ + R u I u ) + j(U sin ϕ + X db I u )
VI.3. ðặc tính không tải, ngắn mạch

Thí nghiệm không tải:
Xác ñịnh tổn hao không tải Pq và tổn hao sắt từ Ps.
Thí nghiệm ngắn mạch:

ðo ñược P, En, I1n.
Pñ = P – Ps
Từ ñó tính ñược Rn = Rư = Pñ /3I21n.
Tính ñược Z ⇒ Xñb.
VI.4. ðặc tính công suất - góc
VI.5. Các ñặc tính vận hành

Giản ñồ phân bố công suất – ñặc tính hiệu suất:
Hiệu suất max khi tổn hao không phụ thuộc tải = tổn hao phụ thuộc tải
ðặc tính ñiều chỉnh: Ik(Iư)
ðặc tính ngoài: Ut(Iư)
ðặc tính hình V: ðộng cơ ñồng bộ
Iư(Ik) khi công suất không ñổi
Iư(Ik) khi hệ số công suất không ñổi
cosϕ(Ik) khi công suất không ñổi
Thiếu kích từ (Iư trễ)
Thừa kích từ (Iư sớm)
Mở máy ñộng cơ ñồng bộ:
ðộng cơ ñồng bộ không tự mở máy ñược:
Gắn ñộng cơ một chiều
Momen từ trở, cuộn ñệm (cuộn cản): giống một ñộng cơ KðB
Mở máy non tải hay không tải (do gia tốc lớn), hay
Mở máy ở ñiện áp thấp ñể dòng ñiện phần ứng không quá cao
Cuộn ñệm không có tác dụng khi ñã ñồng bộ

VI.6. Ghép song song máy phát ñiện ñồng bộ
_____ Tần số không ñổi
Các ñiều kiện cần ñảm bảo trước khi ñóng máy phát vào hệ thống:
– Sức ñiện ñộng của máy phải bằng ñiện áp hệ thống.
– Tần số của máy phải bằng tần số hệ thống.
– Thứ tự pha của các sức ñiện ñộng của máy phải giống với thứ tự pha của hệ
thống. Góc pha giữa các sức ñiện ñộng và các ñiện áp hệ thống phải bằng không.
Khi các ñiều kiện trên ñược thoả và ñiện áp hai ñầu máy ngắt bằng không, ta ñóng
máy ngắt ñể hoà ñồng bộ.
Sau khi hoà ñồng bộ, cần chú ý:
– Việc thay ñổi dòng ñiện kích từ Ikt chỉ làm thay ñổi công suất phản kháng mà máy
nhận từ hệ thống, ñiện áp của máy phát sẽ không thay ñổi và bằng ñiện áp chung
cho cả hệ thống.
– ðể ñiều chỉnh công suất tác dụng cho hệ thống, phải tăng công suất của ñộng cơ
sơ cấp, trong khi vẫn giữ tốc ñộ của máy không ñổi.

Chương 7: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU
Ví dụ 1: Một động cơ DC kích từ độc lập có các thông số định mức 500V,
100A, 1000 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,2Ω. Từ thông kích từ không đổi
và bằng định mức. Tính momen, công suất ra định mức của động cơ và hiệu
suất của động cơ ở chế độ định mức nếu công suất tổn hao của cuộn kích từ là
5kW?
Ví dụ 2: Một động cơ DC kích từ độc lập, 230V, điện trở phần ứng 0,2Ω, tốc
độ không tải là 1000 vòng/phút. Ở chế độ định mức dòng điện phần ứng là
40A. Tính tốc độ và momen điện từ của động cơ? Biết từ thông kích từ không
đổi và bằng định mức.
120A, 970 vòng/phút, điện trở phần ứng 0,16Ω. Động cơ mang tải và có dòng
điện phần ứng là 40A. Tính tốc độ và momen của động cơ khi đó? Biết từ
thông kích từ không đổi và bằng định mức.
100A, 1000 vòng/phút. Điện trở phần ứng 1Ω. Từ thông kích từ không đổi và
bằng định mức.
a. Tính momen và công suất định mức của động cơ?
b. Tính hiệu suất của động cơ ở didnh mức nếu công suất tổn hao của
cuộn kích từ là 5kW.
c. Động cơ mang tải và có dòng điện phần ứng là 40A. Tính tốc độ,
momen và hiệu suất của động cơ khi đó?
d. Vẽ đường cong momen - tốc độ và chỉ ra các điểm đã tính trên.
Ví dụ 5: Một động cơ DC kích từ song song, có các thông số danh định
440Vdc, 122A, 970 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,16Ω và điện trở cuộn
kích từ 220Ω. Động cơ mang tải và có dòng điện phần ứng là 42A. Tính tốc
độ, momen và hiệu suất của động cơ khi đó?
Ví dụ 6: Một động cơ DC kích từ nối tiếp có điện trở phần ứng 0,2Ω và điện
trở cuộn kích từ 0,1Ω. Thông số định mức của động cơ là 1000 vòng/phút,
40A, 450V. Tính momen điện, công suất và hiệu suất khi động cơ vận hành ở
chế độ định mức?
Ví dụ 7: Một động cơ DC kích từ nối tiếp vận hành ở chế độ định mức 161,2
Nm, 1000 vòng/phút, 41A, 420V. Tổng điện trở phần ứng và cuộn kích từ là
0,2Ω. Tính tốc độ và dòng điện của động cơ khi momen điện 87 Nm?
Ví dụ 8: Một động cơ DC kích từ nối tiếp, 220V, 1500 vòng/phút, 270A nối
với tổng điện trở phần ứng và cuộn kích từ là 0,11Ω. Động cơ kéo tải có đặc
tuyến momen tải là hằng số, bằng với momen định mức của động cơ. Tính
momen định mức và công suất định mức của động cơ?
Bài tập Chương 7: Máy điện một chiều 1

Bài tập 1: Một động cơ DC kích từ nối tiếp vận hành ở chế độ định mức
161,2 Nm, 1000 vòng/phút, 41A, 420V. Tổng điện trở phần ứng và cuộn kích
từ là 0,2Ω.
a. Vẽ mạch tương đương của động cơ DC kích từ nối tiếp. Dựa vào đặc
tuyến momen – tốc độ và chỉ ra điểm làm việc của động cơ.
b. Tính công suất và hiệu suất của động cơ ở chế độ định mức?
c. Tính tốc độ và dòng điện của động cơ khi momen điện 87 Nm? Khi đó
xác định công suất ra và hiệu suất của động cơ?
Bài tập 2: Một động cơ DC kích từ nối tiếp, 420V, 41A, 1000 vòng/phút, có
tổng điện trở phần ứng là 0,12Ω và điện trở cuộn kích từ là 0,08Ω.
a. Tính momen và công suất định mức của động cơ?
b. Động cơ kéo tải có đặc tuyến momen tải tỷ lệ với bình phương tốc độ,
. Tính tốc độ, dòng điện và momen của động cơ khi vận
hành với tải trên?
Bài tập 3:
a. Vẽ mạch tương đương của động cơ của (i) động cơ kích từ độc lập và
(ii) động cơ kích từ nối tiếp; viết các phương trình ở trạng thái xác lập
của mỗi động cơ?
b. Một động cơ DC kích từ độc lập có các thông số định mức 500V,
100A, 1000 vòng/phút. Điện trở phần ứng là 0,5Ω. Từ thông kích từ
không đổi và bằng khi định mức.
i. Tính momen và công suất ra định mức của động cơ?
ii. Động cơ kéo tải với dòng điện phần ứng là 40A, tính momen và
tốc độ?
iii. Vẽ đường cong momen - tốc độ và chỉ ra các điểm đã tính trên.
Bài tập 4:
a. Giải thích cách mô tả cuộn dậy rotor của máy điện DC gồm chỉ một
vòng dây và vẽ dạng dòng điện qua cuộn dây đó, biết rằng dòng điện
trên các cực của rotor là hằng số.
b. Một động cơ DC kích từ độc lập có các thông số định mức: 400V,
100A, 950 vòng/phút. Điện trở phần ứng là 1Ω. Từ thông kích từ không
đổi và bằng định mức. Tính momen và công suất ra định mức của động
cơ? Động cơ kéo tải với dòng điện phần ứng là 50A, tính tốc độ rotor,
momen và công suất ra khi đó? Vẽ đường cong momen - tốc độ và chỉ
ra hai điểm đã tính ở trên?
Bài tập 5: Một động cơ DC kích từ nối tiếp có điện trở phần ứng 0,12Ω và
điện trở cuộn kích từ 0,08Ω, được cấp nguồn 420Vdc. Khi động cơ
mang tải có momen là 200Nm, dòng điện động cơ là 40A. Tính tốc độ
động cơ khi đó? Tính dòng điện và tốc độ khi động cơ vận hành ở
100Nm?

Bài tập 6: Một động cơ DC kích từ song song 220Vdc, vận hành ở 10A và
1800 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,2Ω và điện trở cuộn kích từ 440Ω.
a. Tính momen được kéo bởi động cơ ở điều kiện trên.
b. Nếu dòng kích từ vẫn không đổi, tính tốc độ và dòng điện cấp cho động
cơ khi động cơ kéo tải 20Nm.
c. Dựa vào đặc tuyết tốc độ - momen, xác định tốc độ không tải của động
cơ.
Bài tập 7: Một động cơ DC kích từ độc lập, có các thông số danh định
Phần ứng: 440Vdc, 120A, 970 vòng/phút, điện trở phần ứng 0,16Ω.
Phần cảm (kích từ): 440Vdc, điện trở cuộn kích từ 220Ω.
Động cơ mang tải và có dòng điện phần ứng luôn là 40A.
a. Tính tốc độ, momen, công suất ra và hiệu suất của động cơ khi đó?
(giống với kích từ song song)
b. Tính tốc độ, momen, công suất ra và hiệu suất của động cơ nếu điện áp
phần ứng giảm còn 220V? Điện áp phần cảm vẫn là 440V.
c. Tính tốc độ, momen, công suất ra và hiệu suất của động cơ nếu điện áp
phần cảm giảm còn 220V? Điện áp phần ứng vẫn là 440V.
d. Tính tốc độ, momen, công suất ra và hiệu suất của động cơ nếu điện áp
phần ứng và phần cảm giảm còn 220V? (giống với kích từ song song)
e. So sánh tốc độ, momen và công suất ra trong các trường hợp trên.
Bài tập 8: Một động cơ DC kích từ nối tiếp vận hành ở chế độ định mức 720
vòng/phút, 48A, 230V. Động cơ có điện trở phần ứng 0,1Ω và điện trở cuộn
kích từ là 0,15Ω. Tổn hao quay là 650W.
a. Tính Mômen điện từ của động cơ Mđt.
b. Tính momen momen ngõ ra của động cơ Mra?
c. Tính công suất ra và hiệu suất của động cơ ở chế độ định mức?
Bài tập 9: Một động cơ DC kích từ độc lập U =Ukt = 220Vdc, vận hành ở
10,5A và 1800 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,2Ω và điện trở cuộn kích từ
440Ω.
a. Tính tốc độ không tải (lý tưởng) của động cơ?
b. Tính momen momen ngõ ra của động cơ?
c. Nêu và tính 2 phương pháp điều chỉnh để tốc độ động cơ bằng tốc độ
không tải, biết momen tải vẫn không đổi.
Bài tập 10: Một động cơ DC kích từ song song 220Vdc, vận hành ở 10,5A và
1800 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,2Ω và điện trở cuộn kích từ 440Ω. Biết
tổn hao trên mạch từ là 20W, tổn hao quay (quạt gió, ma sát) là 50W, tổn hao
phụ khác là 20W. Rơi áp trên tiếp xúc chổi than là 5Vdc.
a. Tính momen điện từ và momen ngõ ra của động cơ.
b. Tính hiệu suất của động cơ?
c. Tính tốc độ không tải (lý tưởng) của động cơ?

Bài tập 11: Một động cơ một chiều kích từ song song có điện trở mạch phần
ứng 1Ω, điện trở cuộn dây kích từ 200Ω, điện áp cấp cho động cơ U = 100V.
Động cơ có tốc độ không tải 3300 vòng/phút và dòng điện dây không tải là 1,5A.
Động cơ đang vận hành với dòng điện dây là 10,5A.
a. Tính tốc độ của động cơ n (RPM).
b. Tính dòng điện khởi động Imm của động cơ?
c. Tính Mômen điện từ của động cơ Mđt.
e. Giả sử tổn hao cơ vẫn không đổi so với trường hợp không tải. Tính Mômen
ngõ ra của động cơ Mout. Tính hiệu suất của động cơ?
Bài tập 12: Một động cơ DC kích từ hỗn hợp, 240Vdc, vận hành ở 125A và
1850 vòng/phút. Điện trở phần ứng 0,05Ω, điện trở cuộn kích từ song song 60Ω,
và điện trở cuộn kích từ nối tiếp 0,03Ω. Biết tổn hao quay là 1200W.
a. Tính momen điện từ và momen ngõ ra của động cơ.
b. Tính hiệu suất của động cơ?
Bài tập 13: Một máy phát DC kích từ độc lập có điện áp không tải 125V khi
dòng điện kích từ là 2,1A và tốc độ là 1600 vòng/phút. Tính sức điện động của
máy phát khi:
a. Dòng kích từ tăng lên 2,8A? Giả sử mạch từ chưa bảo hoà.
b. Dòng kích từ tăng lên 2,5A và tốc độ giảm xuống còn 1450 vòng/phút?
Bài tập 14: Một máy phát DC kích từ hỗn hợp có điện trở cuộn kích từ song
song là 24Ω, điện trở cuộn kích từ nối tiếp là 0,0013Ω, điện trở phần ứng là
0,003Ω và điện trở dây quấn cực từ phụ là 0,004Ω. Máy có các thông số định
mức là 250kW, 240V, 1200 vòng/phút. Biết tổn hao cơ là 10kW.
a. Tính sức điện động của máy lúc đầy tải?
b. Tính hiệu suất của máy phát ở định mức?
c. Tính momen cơ cấp cho máy phát ở định mức?
Bài tập 15: Máy phát DC kích từ song song phát công suất định mức 200kW ở
điện áp 600V. Máy có điện trở phần cảm là 250Ω, điện trở phần ứng là 0,234Ω.
Tính sức điện động của máy phát khi:
a. Dòng điện tải bằng dòng định mức?
b. Dòng điện tải bằng nửa dòng định mức, biết khi đó điện áp trên tải là 620V?
Bài tập 16: Máy điện DC kích từ độc lập, dùng làm máy phát có dòng điện định
mức 40A ở 220V. Biết điện trở phần ứng là 0,38Ω, tổn hao quay là 200W.
a. Tính công suất cơ định mức cấp cho máy phát?
b. Công suất ra định mức khi máy vận hành ở chế độ động cơ và được
cấp nguồn 220V?
Bài tập 17: Máy điện DC kích từ song song, điện trở phần ứng là 0,1Ω, điện trở
kích từ 25Ω. Máy được dùng làm máy phát với công suất định mức 25kW ở 125V
và tốc độ 1200 vòng/phút. Nếu sử dụng máy làm động cơ kích từ song song, tính:
a. Tốc độ động cơ khi công suất vào là 25kW và điện áp 125V?
b. Công suất ra của động cơ, biết tổm hao quay là 2kW?
c. Momen ra của động cơ.
d. Hiệu suất của động cơ?

Chương 7: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU
I. Tổng quan
Hình vẽ Chương 7: Máy điện một chiều 1


Nguyên lý hoạt động của máy điện một chiều
Vị trí chổi than

DC Motor
Rotor
S
S N
N
Stator và cuộn
dây
Chổi than

Neutral Zone
F
B B
S N S N
I I
Magnetic field
Phản ứng phần ứng – vành trượt lệch qua một bên
Dòng điện qua rotor đảo chiều
Dòng điện qua stator Dòng điện qua rotor
Động cơ DC chạy thuận Động cơ DC chạy ngược

Động cơ DC Momen tải
II. Phân tích máy phát một chiều
Rư V
E
Iu It
E U Rt Tải
I
0
P1 Pcơ Pđt P2
Pkt Pqp Ps≈ 0 Pđ

III. Phân tích động cơ một chiều
III.1. Động cơ DC kích từ độc lập

III.2. Động cơ DC kích từ song song
III.3. Động cơ DC kích từ nối tiếp

IV. Điều khiển tốc độ động cơ một chiều

V. Đặc tính động cơ DC
P1 Pđt=Pcơ P2
Pkt Pđ Ps≈ 0 Pqp

Mach Tu Ky Thuat Dien2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mach Tu Ky Thuat Dien2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Baøi giaûng Kyõ Thuaät Ñieän Ñaïi Cöông ©TCBinh

Câu 3. Cho mạch từ trên như 50

Câu 4.Mạch từ AC có tiết 50

Câu 5. Cho mạch từ trên như hình vẽ

Câu 6. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

Câu 7. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

Chöông 1: MAÏCH TÖØ

I.1.2. Sô ñoà thay theá cuûa maïch töø

I.1.3. Ñaëc tính cuûa vaät lieäu saéc töø

I.1.4. Caùc baøi toaùn cuûa maïch töø

I.2. Maïch töø moät chieàu

I.2.3. Cuoän daây nam chaâm moät chieàu

I.4.1. Ñieåm laøm vieäc cuûa NCVC

Chöa caäp nhaät

Chöông 1: MAÏCH TÖØ

I.1. Khaùi nieäm chung

I.1.1. Caùc coâng thöùc cô baûn

H: cöôøng ñoä töø tröôøng (A voøng /m)

B: Caûm öùng töø (T -Tesla)

thaønh: N.I = H.l

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 1

Ñònh luaät Kirchhoff 1 ñoái vôùi maïch töø:

I.1.2. Sô ñoà thay theá cuûa maïch töø

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 2

I.1.3. Ñaëc tính cuûa vaät lieäu saéc töø

(Coøn laïi SV töï ñoïc saùch)

I.1.4. Caùc baøi toaùn cuûa maïch töø

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 3

I.2. Maïch töø moät chieàu

¾ Töø daãn roø qui ñoåi theo töø thoâng

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 4

 Cuoän daây quaán treân goâng cuûa maïch töø:

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 5

I.2.3. Cuoän daây nam chaâm moät chieàu b

I.3. Maïch töø xoay chieàu

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 6

Fr cuøng pha vôùi φ, laø thaønh phaàn söùc töø ñoäng F Fa

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 7

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 8

hieäu töø khaùng XMnm)

I.4. Nam chaâm vónh cöûu (NCVC) B

I.4.1. Ñieåm laøm vieäc cuûa NCVC

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 9

I.4.3. Ñöôøng phuïc hoài

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 10

Chöông 1: MAÏCH TÖØ

∫ B.dS = 0 ⇒ Ñònh luaät Kirchhoff 1: ∑Φ

Maïch töø xoay chieàu

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 11

Chöông 1: Maïch töø trong thieát bò kyõ thuaät ñieän 12

Chöông 2: CAÙC NGUYEÂN LYÙ BIEÁN ÑOÅI NAÊNG LÖÔÏNG ÑIEÄN CÔ

Câu 2. Cho mạch từ trên như hình vẽ

a. Vẽ và tính mạch tương đương của

Câu 3. Mạch từ AC có tiết diện đều, 50

Câu 4. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

Câu 5. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

Câu 6. Cho mạch từ trên như hình vẽ bên.

kích thöôùc tính baèng mm. Cuoän daây coù ñieän

daây ñöôïc ñaët döôùi ñieän aùp xoay chieàu hình

nhỏ với số vòng N = 1000 vòng, được đặt

Chöông 2: CAÙC NGUYEÂN LYÙ BIEÁN ÑOÅI NAÊNG LÖÔÏNG ÑIEÄN CÔ

Ñoà thò löïc Fñt cuûa theo thôøi gian:

Tính goùc leäch pha θnm:

III. Söï caân baèng naêng löôïng

Cuoän daây quaán treân goâng cuûa maïch töø: