Lithuanian Yeshivot Masters Thesis - Shlomo Tikochinski - The Talmudic Method in The Lithuanian Yeshivot

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 164

"

"
'

2
5

6 :

7 :

10 ' ':

10 1.1

10 : ' 1.2

13 " : ' 1.3

18 ' ' 1.4

24 " ' 1.5

30 " 1.6

37 1.7

39 ' ' :

39 2.1

41 ' " " : 2.2

53 :' ' 2.3

62 :' ' 2.4

62 2.4.1

63 " 2.4.2

64 ' ' 2.4.3

65 2.4.4

65 ' ' 2.4.5

67 " ' ' 2.4.6

69 ' ' 2.5

69 2.5.1

3
70 2.5.2

70 2.5.3

71 2.5.4

72 2.5.5

75 :' ' 2.6

76 ' ' ' ' 2.6.1

78 ' ' 2.6.2

80 2.7

90 ' ' 2.8

100 ' ':

100 : 3.1

104 ' 3.1.1

111 3.1.2

113 3.1.3

121 3.1.4

125 ' ' ' ' 3.2

133

137 ' ' .1

144 .2

148 ' ' .3

151 ' ' .4

157

4
‫מבוא‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫(‪)1‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪)2( .‬‬
‫‪)3( .‬‬ ‫–‬ ‫–‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫")‬ ‫'‪, ,‬‬ ‫'‬ ‫'‪( ,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪1‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪-‬‬ ‫"‬ ‫" ‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬


‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪' ,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫–‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫' ‪226‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪5‬‬
‫'–‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'‪)4( .‬‬ ‫'‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪)5( .‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬

‫דרכי הלימוד בישיבות – רקע‪:‬‬


‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪5‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫' ‪.42‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"‪.‬‬ ‫"‬
‫' ‪.231‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;39‬‬ ‫)‬ ‫‪-‬‬ ‫‪:‬‬ ‫" ‪(,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪.29-30‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪6‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫' '‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪6‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‪' ,‬‬ ‫‪':‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪:‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫מבנה העבודה – תיקוף ושאלות המחקר‪:‬‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫' ‪' ;345 – 337‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫)‪' ,‬‬ ‫(‬ ‫‪:‬‬ ‫‪6‬‬

‫–‬ ‫‪',‬‬ ‫' ‪" ;392-307‬‬ ‫‪,1951‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫' ‪' ;17-20‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.278-258‬‬ ‫‪,1984‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬

‫‪7‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫' '‬ ‫'‬

‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪:‬‬


‫'‬ ‫ע‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬

‫‪8‬‬
.
.
,
, .
.
,
, .
. -

9
‫פרק ‪" .1‬הדרך הישנה"‪:‬‬

‫‪ 1.1‬מבוא‪:‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫' ‪,‬‬
‫' ‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪7‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪...‬‬ ‫"‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫" )‪.‬‬ ‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬
‫‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪ 1.2‬ישיבת וולוז'ין בראשיתה‪ :‬סדרי הלימוד‬

‫'‬ ‫‪.1802‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬


‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪.‬‬

‫‪127‬‬ ‫' ‪,219‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪29‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪7‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.21 – 19‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪10‬‬
, 9
. ' '
10
.

, '
11
.' ' ,' '
, ":
,
– . , ,
' 12
."
. - 13
,

14
, '
' ' . ,
, " ,
' . '

.' ' , ' ' 9

.38 – 36 ' , " ;' ' ' :


189- ' ,) " ( ,205 – 185 ' , , : ,' ' ' : 10

," ' ' ,38 -31 ' , " ;93 ' , , " ' ;191
, "
: ."
114 215 ' , 177 ' , "
.231 ' , , ;30 -2 ' ,1956 ;10 - 8 ' , " : ; ' '
. 32 ' " : . ' ' ,
. " : , , ' ' ' 11

.638-648 ' ) " (, , '


. , 12

.215 ' , " 13

- ' , 221– 220 ' , " : 14

, , . '
. , -
' ' ,) (' '
. ,
, .
. '

11
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪15‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬

‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪16‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‪' .‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪17‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪. -‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫' ‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪19‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪20‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪21‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.220‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪15‬‬

‫' ‪.66‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪16‬‬

‫' ‪.17‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪1766‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪19‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪75‬‬ ‫' ‪,43‬‬ ‫"‬ ‫' ‪;275‬‬ ‫"‪, ,‬‬ ‫;‬ ‫' ‪89‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫" (‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,)174‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫" (‬ ‫‪-‬‬ ‫' ;‬ ‫‪,‬‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪20‬‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫' ‪.‬‬ ‫"‬ ‫' ‪108‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫צ‬ ‫‪,‬‬ ‫‪21‬‬

‫' ‪.94‬‬

‫‪12‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪22‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 1.3‬דרך הלימוד בוולוז'ין‪ :‬חוג הגר"א והשפעתו‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬


‫‪23‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫"‬


‫"‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫–‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪, -‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪25‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪28‬‬
‫" )‪.‬‬ ‫(‬ ‫‪' ,27‬‬ ‫'‬ ‫‪26‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫(‬

‫‪.) ,‬‬ ‫'‬ ‫"‪( ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪23‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪221‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪–.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ;'‬ ‫'‬ ‫;'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪',‬‬ ‫"‬ ‫‪25‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬


‫"‪.‬‬ ‫'‪, " ,‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪26‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪27‬‬

‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫" ‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪13‬‬
, ,' '
.

,
, ,
.
. , ,
. ,' ' ,

. ,
,
29
. ,' ' ' '
" . "
, ,' '
30
.

, ' " '


, .
" . "
. , -
, " , .
- 31
.
. , ,
, - ,

– ' , " , ,' ', ' : 29

' ; – ' ,) " ( , ,' ' ' ' –' ', - ' ;
, , ' ;182–111 ' , " , ' ,' ',
: ,' " -" ', ' : ;1979
. 194 ' , " : ,80–9 ' ," , ,
. – ' , " , " , " : , " 30

,) ' ' ( , ' : , "


, " " . 20 ' "
.147 ' , " , , : . ,
.19 ' , " 31

14
, " .
.

,' ' "


.
: .

, " :
, , , . "
. . ,
, , ...
32
... ,

, , , "
33
. ' '
" ,
, " 34
. "
" . ' ' ,
, .
, " ": ' '
35
."

, "
' - , ' , '

.21 ' , " : . , " 32

' ' ,' - ' " 33

, " ;41–31 ' , " ; 17 ' , " ;68–27 ' " : .


.216–197 ,86–39 ' ,) " ( , ,' " '
' ,)48 ' " ( , ' 34

,' '( ' .)52 ' (,


) 183 ' , ; – ' ," ,
, ' ' , ' , " - .
, , .
.
.22 ' , " : . ' 35

15
' ' 36
. ' ,
: " ,

,
, " " , ,
. .
...
' , "
, .
. ,
, " " .
. ,
[ " " , " "
, " " ] [ " ] [ " ]
37
. , "

,' ' ' ' ' ' ' '


, . - "
" , .
, - . ,
. ,
, "
.
, ' '
, ' ' ' ' .
, . ,
– . ,' '
' ' ' )1832–1760( '

, , ' ' , )1861–1794( , ' 36

, " ) " (' ' ) " (' ': .


)1854( " .
. , '
.122-119 ' , " :
. ," , 37

16
' )1876–1793( ' – 38
.'
–1762( " 19- 39
.'
... ": ,)1839
' ' 40
."
. - ,
, ' '
41
. ,

' ' " '


, .
, -
42
. ' '

,
' .
– " : ,
. –
. " ,
' ' ,
. - ,

. ' , " , : 38

. , " , " : 39

. , ,1841 , " 40

" ' ' , . 41

": , ' .
, " – ." -
.218 '
, , 42

)395 (, ,)142 ( " .


' ' , .4
. ,
', " : , " . ,
;118 370 ' , , " ' ;348-337 ' , " , ,' "
.215 ' , "

17
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪43‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬

‫‪ 1.4‬דרך הלימוד של ר' חיים מוולוז'ין‬


‫‪44‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫' '‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬

‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬

‫" –‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬


‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪...‬‬
‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪...‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬

‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫–‬ ‫'‪" :‬‬ ‫'‬
‫‪45‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪" :‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪46‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫' ‪.96‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪43‬‬

‫'‬ ‫' '(‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬


‫" ‪.‬‬ ‫)‪,‬‬
‫' ‪395‬‬ ‫"‪, ,‬‬ ‫" ;‬ ‫' ‪;11-20‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪; -‬‬ ‫"‬ ‫‪;16-22 1956‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪44‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫' '‪,‬‬ ‫'‬ ‫–‬ ‫‪',‬‬ ‫'‬ ‫‪45‬‬

‫' ‪.142‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪18‬‬
,' ' : 47
"... ,
. ,
": '
48
." ,

. ' "
. , -
,
.] , [,
,] 16- [' '
.
" ' " ":
, ' 49
."
50
." " ":

..." : ' ' '


' . ,
] [ " ": 51
."

' ' 52."


": ' 53
. ,

' ' ' ' ) ( ' . ' ' 47


" . , "
. " " ,1770 ' , , ;18 ' , , : , '
. ' ' 48
' " ." , ' ' ' ' 49

, ' .18 ' , : ,'


. ' , " :
.58 ' , , , " , 50

. , 51

. , 52

.201 ' , " ,20 ' ,1956 53

, , :
.

19
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪54‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪":‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪55‬‬
‫כ"‬ ‫‪,‬‬
‫‪56‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪58‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫;‬ ‫'‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪54‬‬

‫' ‪.58‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪55‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪56‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬


‫"‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫" ‪-‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'–‬ ‫'‬ ‫‪57‬‬

‫‪.47‬‬ ‫' ‪.44‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫' ‪.‬‬


‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫'‬ ‫‪58‬‬

‫‪20‬‬
– ,
. – "
59
. " ' '
, ' ' '
. ' , 60
.
' , , , "
, 61
.
. , ,
62
. , '
' , " :
63
.
' , ' : '
... ":
' 64
."
,
, ' ": ' .
" , " ,' , '
" . , ] [' .
' 65
." " " " ,

.9 ' , - 59

. 11 ' , - 60

" : 61

, ' . ' ' ,


.165 ' , " ;45 ' , " : .
;45 ' , " ;45 ' , - ;91–90 ' , " : 62

. ' ) ( ,) " ( ,' ' ', , 63

' , – ' – " "


.) ( ,"
, ' '. " , , , 64

' .
. ,
' . . ' , " 65

, - ,' ' .
.

21
": ' ,
, ... ,
66
." ,
, ' '
. ' ' ,
, '
: ' . ,

, ,
, "
, " , .
67
. " , ,

, '
' 68
,' ' ' ' ' .
69
.' ' ' ' "
' ' 70
. ,
. ' ' ' ,
' .
, , , ' '
71
"? , ":

. ' , ' '


": ' 72
, ,

. ' , . ' , " 66

. . , ": '
"... .
. ," , 67

.36 68

;65–61 ' ," , , : .)1845 – 1781( ' 69

.146-144 ' , "


. ' ,' ' " 70

, - ' ' – ' , , " ,' ':


.44 ' , - : . "
. ,)37 (, 71

.54 ,245 ' , " : 72

22
‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪73‬‬
‫"‪.‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' "‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪74‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫' ‪,‬‬
‫‪75‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪ 1.5‬ישיבת וולוז'ין בתקופת הנצי"ב‪:‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫'‬ ‫" (‪) 1821‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪77‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.66‬‬ ‫‪,)16‬‬ ‫(‬ ‫‪73‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪74‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪19-‬‬


‫‪.‬‬
‫' ‪.270‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;12-11‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪75‬‬

‫‪.14‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪.220‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪76‬‬

‫' ‪.88 – 55‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪77‬‬

‫‪23‬‬
‫' ‪,‬‬ ‫‪1854‬‬ ‫‪78‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫" ‪'(,‬‬
‫‪.1892‬‬

‫' ‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪14‬‬ ‫‪,1817‬‬ ‫"‬


‫‪79‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪1849‬‬ ‫‪80‬‬
‫‪.‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪81‬‬
‫" )‪.‬‬ ‫‪( ,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪82‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪83‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪84‬‬
‫'‪.‬‬ ‫‪':‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪85‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬

‫' ‪.20‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪78‬‬

‫'‬ ‫' ‪.25 – 21‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ;‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;1679‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪79‬‬

‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬


‫‪.123‬‬ ‫'‬ ‫' ‪.13‬‬ ‫‪,‬‬ ‫;‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪80‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪81‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪23‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫;‬ ‫‪,‬‬ ‫‪82‬‬

‫‪,)105‬‬ ‫" (‬ ‫"‪" ,‬‬ ‫'‪" ,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪;1814‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪83‬‬

‫‪.500- 400‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;17‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;50‬‬ ‫‪,1956‬‬ ‫‪84‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫' ;‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'–‬ ‫'‬


‫"‬ ‫' ‪.1815‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫;‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫;‬ ‫' ‪132‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.100‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪;45‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪85‬‬

‫' ‪.132‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫' ‪;98‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪24‬‬
‫"‬ ‫‪86‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪":‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪87‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫'‬


‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫–‬ ‫" –‬ ‫‪:‬‬
‫‪88‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪89‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪90‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪91‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫–‬ ‫–‬ ‫"‬
‫‪92‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪93‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.217–205‬‬ ‫"‬ ‫' ‪;332–316‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫צ‬ ‫‪,‬‬ ‫‪86‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪'87‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪88‬‬

‫‪.‬‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪.20‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪89‬‬

‫' ‪.92‬‬ ‫' ‪,44‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;192‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;35‬‬ ‫‪,1956‬‬ ‫– ;‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪90‬‬

‫' ‪,162‬‬ ‫' ‪,172 – 159‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪" :‬‬
‫'‪.‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪91‬‬

‫' ‪.90‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪92‬‬

‫' ‪.44‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪93‬‬

‫‪25‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪94‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪95‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫‪96‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‪" ,‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬
‫'‬ ‫‪97‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫" )‪.‬‬ ‫" –‬ ‫(‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.43‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ;‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪94‬‬

‫' ‪.71‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪95‬‬

‫‪.86‬‬ ‫– ‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪96‬‬

‫‪',‬‬ ‫‪" :‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪97‬‬

‫‪-‬‬ ‫"‬ ‫' ‪.125 – 123‬‬ ‫" )‬ ‫‪(,‬‬ ‫'‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪;222‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;80 – 74‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫' ‪.342‬‬
‫' ‪,27‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪' ,‬‬ ‫' ‪.128‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫' ‪.84‬‬ ‫" ‪,‬‬

‫‪26‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪98‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪:‬‬
‫‪99‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬


‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪' .‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪,)1892–1820‬‬
‫‪1852‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫' '‬ ‫'‬
‫‪100‬‬
‫)‪.‬‬ ‫' (‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪101‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪108‬‬ ‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫‪98‬‬

‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪":‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪"...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪...‬‬ ‫‪":‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪- "..‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪;107‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫–‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫( )‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫' ‪.227–223‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫' ‪.81‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪; -‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;1694‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪99‬‬

‫' ‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬


‫‪,‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫' ‪.)40‬‬ ‫‪,1956‬‬ ‫' ‪,229‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫' ‪.81‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪100‬‬

‫' ‪.248‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪101‬‬

‫‪27‬‬
' 102
.' ' ,
:

, " " " ] [ "


. ,

.
, ,
.] [ "
, ,

103
.

,' - ' '


' ,' ' ' ' .
, " ' ' : ,'
105
.' ' ' ' 104
,' '
, ' ' ' ' '
106
. , '
:' '
, ' .
. , 107
.

,' ' , , 102

. - ' , " : . .
. , ," , " 103

. , ' , )1785 – 1695( , ' 104

' ' .69 . ' ' , ' 105

. ' ' ,
, ' . " - " ,' ' 106

.238 ' , , : ,' ', " : .235 – 229 ' , " :


, ' , . ' ," : 107

, , , ' : . , ' "


.966

28
," ' ' ' ,
108
.

" , ' ' -


, .
" 109
.
. ,
. , '
110
. , , "
,' ' ' " ,
111
.
, " ' ' " , " "
112
. ,

, " ,
113
. " "
, ' '
. " , '
, ' ' " :
" ,) ' ' ,1871 (
, ' ' " , . ' '

. ' ," 108

. ' ," ;110 ' , " 109

.115 ' , " 110

.1770 ' , , 111

' ' , " . 116 ' , " 112

. 61 ' ," ;51 ' , , : , ' '


" .226 ' , , .131 ' , ;106 ' , , 113

. " , ' ' , ,

29
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪114‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 1.6‬דרך לימודו של הנצי"ב‬

‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪115‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫' ‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪116‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪.‬‬
‫' ]‬ ‫[ '‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫"‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪117‬‬
‫"‪.‬‬

‫‪118‬‬
‫‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫'‬
‫" ‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪119‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪114‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬
‫' ‪.20‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;133‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪115‬‬

‫' ‪( ,142 – 138‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫)‪' ,‬‬ ‫"‬ ‫" (‬ ‫‪' :‬‬ ‫‪116‬‬

‫" )‪.‬‬ ‫" ]‬ ‫[‬


‫' ‪.138‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪117‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪118‬‬

‫]‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"‪[,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬


‫‪.42‬‬ ‫‪119‬‬

‫‪30‬‬
,
.

, " ' '


, – 120
":
, ,
...
, ,
121
."

, : , " "
, . , ' ' ,
' ' ,

." ": , 120

. . , ' ' 121

31
‫‪123‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪122‬‬
‫‪.‬‬
‫‪124‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪125‬‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬
‫‪128‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪127‬‬
‫'‪,‬‬ ‫" '‬ ‫‪126‬‬
‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬
‫‪129‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪...‬‬

‫' ‪.139‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪122‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪,)1855–1798‬‬ ‫'‬ ‫‪123‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫‪.‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬
‫"‬ ‫" )‪.‬‬ ‫(‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫' ‪.134‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;140‬‬ ‫‪124‬‬

‫ָ‪,‬‬ ‫ֶי ֶ‬ ‫" ‪":‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬


‫ת!"‪( .‬‬ ‫– ְ‬ ‫עֻּ‬ ‫ת‪...‬‬ ‫ָ‬ ‫ש‬ ‫ּע ?‪...‬‬ ‫כ ָ כ ש ֹ עֹֻּ ֶ ָ – ֶ מ‬ ‫ש ?‬
‫)‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪125‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫";‬ ‫‪,‬‬ ‫" ;‬ ‫‪,‬‬ ‫" ;‬ ‫‪,‬‬ ‫‪126‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.41-1‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪127‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‪.‬‬ ‫‪, -‬‬ ‫" – ;‬ ‫‪128‬‬

‫' ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪129‬‬

‫‪32‬‬
, , "
130
.

, , "
131
.
, 132
.
133
.

" ,' ' ,


.
' ' , , ' ' , - : (, , :
,' ' ]10–8 [ .)
. - ,
,' ' ' ' .
, "
.
134
,' ' " .' ',
. 136
, " 135
' '
,
. ' '
' . ,' '

. " ' 134 ' , , .140 ' , 130

' , , , " " , " 131

. , - 2006 ' .1830–1824


. 57 ' ," , "
.1983 ' , , 132

.1998 ' , 133

.126 134

. , , ' 135

. " . " , , ' 136

33
‫‪:‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪137‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪138‬‬
‫‪".‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪139‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫–‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫–‬ ‫" ‪,‬‬
‫' ‪' .‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪140‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪141‬‬
‫"‪.‬‬

‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪137‬‬

‫‪.‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪":‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫)‪.‬‬ ‫"‪( .‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪138‬‬

‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫' ‪.235‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪;34‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;141‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪139‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.20‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪140‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫' ‪.1768‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪141‬‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪":‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬


‫' ‪.)1770‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‪( ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬

‫‪34‬‬
, ' " "
, ,
142
." , ...
, " ,
143
.
, "
.

, . "
" , "
, " 144
.
.' ' ,
, ,
, ' ' 145
.
" , 146
. '
147
. ,

' . "
150
. 149
,' " ' 148
,'
. , "

, ' ' " . 1766 ' , 142

.42 , - ' '


, " ', , : 143

. 66 ' ,1997 , ,' –


. ' ' 144

.)128 (' ' 145

." , ,' ' ' 146

.) " ( ,) " (
. 61 ' ," : 147

." , 148

, , ." , 149

. "
', , ;152-153 ' )" ( ,' " ', ' : 150

, ' ;479-466 ' , " , ,' ' "


.387–380 ' ,) " ( ,4 ,' " " '

35
, '
.

, "
" .
, 151
.
, "
" ,
.

, " " ,
152
. " "
" .' ' "
: ,
, "
153
"... , , ,

, ,
. ,
, "
.
' ' .
" ,
, . ,
,

. , " 151

' ' ) , ( , ,
, ,) " - " , - , (
.
.49-50 ' ,1956 152

" . ' , 153

, , : , " .) , , (,
.79 – 54 ' ," ; 29 '

36
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"כ‬
‫–‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪":‬‬ ‫‪154‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪155‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪156‬‬
‫‪".‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫–‬
‫‪.‬‬ ‫‪":‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪157‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬

‫' ‪.1694‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪154‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪.65‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪155‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.43‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪156‬‬

‫' ‪.121‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪157‬‬

‫‪37‬‬
‫‪– 1865‬‬ ‫‪( 158‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪)1892 –1882‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪,)1870‬‬
‫‪.)1881 – 1870‬‬ ‫‪(,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' ,‬‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,1886‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪159‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪160‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪ 1.7‬סיכום‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬


‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪161‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪162‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪221‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪158‬‬

‫‪.112‬‬ ‫" (‪,)25.5.1891‬‬ ‫‪" ,‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪159‬‬

‫' ‪.217 – 183‬‬ ‫"‬ ‫– ;‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪160‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫' ‪.1774‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪161‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫" (‪.)1877‬‬ ‫" ‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" "‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫"‪- .‬‬
‫' ‪.20‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪162‬‬

‫‪38‬‬
.
. ' ' , "

, ' "
. .
' ,
, .
, ,
, 163
.
,
.

.133 ' ,' ' ', 163

39
‫פרק ‪ :2‬מהפכת ה'ההבנה'‬

‫" "‬ ‫"‬


‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫"‪.‬‬

‫)‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‬

‫‪ 2.1‬מבוא‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫'‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫–‬ ‫‪,) " :‬‬ ‫(‪,1918 – 1853‬‬
‫"‬ ‫‪" ,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪164‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪166‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‪' ,‬‬ ‫'‪' 165,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪167‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫' ‪;191‬‬ ‫"‬ ‫' ‪;221‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫' ‪' ;5‬‬ ‫"‬ ‫;‬ ‫'‬ ‫;‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪164‬‬

‫' ‪;70 – 43‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪165‬‬

‫"‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪166‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪167‬‬

‫‪40‬‬
. ,
. -

, " ' ' ,


, . " ,
' ' ,
,' ' .
: "

,
, ,
.] [ " ,
, " " ,
. , . "
, ,
, ,
168
.

, ' ' ,
.
: ' '

' , " '


. – – '

, , - - .
.
' ' ' ,
169
.'

, "
, ,
, " .

.7 ' ." , - ,) – ( 168

. ' , " 169

41
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 2.2‬ראשית הדרך‪ :‬ר' חיים סולובייציק כר"מ בישיבת וולוז'ין‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫" (‪)1853‬‬ ‫"‬ ‫"‬


‫‪,‬‬ ‫‪12‬‬ ‫"‬ ‫' ‪.‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪1879‬‬
‫‪170‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪171‬‬
‫‪.‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪172‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬

‫" –‬ ‫‪:‬‬ ‫"‬


‫" ‪,‬‬ ‫" –‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪173‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫' ‪.81‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫‪170‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬


‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫)‪.‬‬ ‫(‬
‫‪.‬‬ ‫‪171‬‬

‫‪1993‬‬ ‫' ‪;248‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ) ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫" ‪(,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫' ‪.50‬‬
‫' ‪.43‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪172‬‬

‫' ‪.210‬‬ ‫;‬ ‫‪173‬‬

‫‪42‬‬
‫‪174‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫כ‬ ‫"‬


‫"‬ ‫" ‪,‬‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪175‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬


‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬


‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬
‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫' )‪.176‬‬ ‫( '‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫" ‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪.‬‬

‫' ‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪,28‬‬ ‫‪1881‬‬


‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫'(‬ ‫'‬ ‫(‪)1947 – 1864‬‬ ‫‪174‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‬


‫" )‪.‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫") '‬ ‫'(‬ ‫" '‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫"‪',‬‬ ‫‪175‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪176‬‬

‫‪43‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪177‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪179‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫)‪' ,‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪178‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪180‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬


‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫‪181‬‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪" .‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫פ‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬

‫כ‬ ‫‪,‬‬
‫כ‬
‫‪,‬‬ ‫כ‬ ‫‪-‬‬
‫כ‬ ‫'‬ ‫פ‬ ‫כ‬

‫‪..228 ; ;198‬‬ ‫‪177‬‬ ‫‪177‬‬

‫‪.185‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫' ‪,194‬‬ ‫"‪, ,‬‬ ‫‪178‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪179‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪, ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪180‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" )‪,‬‬ ‫'(‬ ‫'‬


‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.45‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪181‬‬

‫‪44‬‬
, ,
182
.

' ' ' : " '


, , "
, .

, ,' ' 183


.
. , .
184
. "
, , '
. - ,
" . "
. ,

, " "
" .
185
. , ,
, " :

. " )7 ' ,' ' (, , - " 182

" - .30.7.1936 ) ( ,' ' '


. ' ' , " - " ,
' . , , ' '
. " ,'
.44 ' , " 183

.43 ' " ; ' ," 184

, ' ' " " 185

, , .' '
' ," : '... ' , " ,
.)182 ( " ,' ' ' - . ' ,194
, , " ,
. ' , " : .' ' : ,' ':

45
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪186‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪187‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪188‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪189‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪190‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫"‬

‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪186‬‬

‫' ‪.208‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫' ‪( ,213 – 206‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪187‬‬

‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪188‬‬

‫‪":‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫' ‪.)29‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‪( .‬‬
‫‪;)221‬‬ ‫' ‪.79‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‪( ,‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.43‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪189‬‬

‫‪.35‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪" ,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' ',‬‬ ‫'‬ ‫‪190‬‬

‫‪46‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪191‬‬
‫‪.‬‬

‫)‪.‬‬ ‫'(‬ ‫'‬ ‫"‬


‫" ‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫"‬ ‫" ‪.192‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪193‬‬
‫‪.‬‬
‫(‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪194‬‬
‫'‬ ‫'‬
‫(‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬ ‫)‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪195‬‬
‫)‪.‬‬ ‫"‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫)‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬

‫]‬ ‫" [‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫?‬ ‫‪,‬‬ ‫]‪, :‬‬ ‫" [‬
‫"‬ ‫"‬ ‫(‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫)‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫כ‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫כ‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬

‫' ‪.130‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪191‬‬

‫"‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪192‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪193‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪194‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪195‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" –‬ ‫‪-‬‬

‫‪47‬‬
, .
196
.

' ' , . " ,


, ' ' , .
' ' , ' .
197
. " – – "
. , " ,
, " ,
, . ,
, ,
' ' ,
.

, - , "
. -
198
. , ,
199
, , "

. ' ," 196

" .210 ' " ;45 ' , " ;)63 ( : ' 197

.142 ,141 ,240 ' , :


, ' . ' ," : .212 ' , " 198

" . , , "
. "
.192 ' , " 199

48
‫" ‪,‬‬ ‫‪201‬‬
‫' '‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪200‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬

‫'‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪202‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪203‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬
‫–‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫'‬ ‫?" (‬ ‫‪' ":‬‬ ‫"‬ ‫‪-‬‬ ‫‪200‬‬

‫‪,‬‬ ‫; '‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" )‬ ‫'‪,‬‬


‫' ‪.46‬‬ ‫‪,‬‬ ‫;‬ ‫'‬ ‫צ‬
‫'‬ ‫' ‪24‬‬ ‫" ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪':‬‬ ‫‪201‬‬

‫"‪[ .‬‬ ‫'‬ ‫‪":‬‬ ‫"‬


‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫' ‪, -‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' '‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪'.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫];‬ ‫'‬
‫‪.35 – 3‬‬
‫' ‪.13‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪202‬‬

‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫–‬ ‫"‬ ‫‪203‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪150‬‬


‫‪.‬‬

‫‪49‬‬
, .204' ' ' ' , :
. – " :) (
205
." . "
, "
. ,
,
. -
, - - "
, " .
" .
. ,
. ,
,
206
.
" , ' , –
' ' 207
. ,
. 208
,
, , ":
209
." ' ' , ,
, "

" , ' ' ' ' 204

: ; - ' , , - ' , " : .


, ' " . ' , , "
Lichtenstein, Mosheh, "What" hath Brisk wrought; the Brisker derekh : .48 ' , " :
244 , revisited, Torah U-Madda Journal 9 (2000) pp. 1-18
, " .
. ,
.520 ' , " : . , " - " ,' ' 205

,' ' . " 206

, " ,
. ' '
. ' , ‫צ‬ , 207

.192 ' , " 208

. ' , ‫צ‬ , 209

50
,
, . '
210
.
. ,
, , "
" 211
.
. " ,
, ' " ,
" , 212
. "
" . "
" 213
. ,
214
.) (" " ,
. "
' ' , "
. '
.
, ,
.
, '
, " 215
.
217
.' ' ,
216

.203 ' , " : 210

.45 , " ' " ' ' ,' ' 211

, " " 212

. " , ,
. , 213

. ' ," 214

. 158 ' , " ;209 ' , " 215

.) (' '' " ,124 ' ,' ' ', 216

' – (. – . , : 217

9- ' , " , ,' ') ( , ; " , )


, " , ,' '. , ; " , . , ; 13

51
218
,' ' ' ' , "
1890-1 .
, - ,
: , , .

, , '
, ' , .
... ' ,
' ,
, , , ,
, .
, . ,
219
.

, "
220
. , , "
,1886-7 ' 221
, '
' 222
.
,
( " , 223
.
" . ,) ' -

, " , , ; " , ' , " ;507 – 489 '


. "
. 500 ' , " ;192 ' , " 218

.127-128 ' ,' ' ', 219

.191 , 220

, ' . , , ,) 1921 – 1865( ' 221

19- 90- , .
.20-
( ,' '; " , ( , ,' ', ' ' 222

' –. " ,) " ( ,' - - '; " ,)


. " ,' '
. , : , ' , ' 223

. 68 ' ,1996 ,

52
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'‬
‫‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪224‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬ ‫ר"ח כרבה של בריסק‪:‬‬
‫‪226‬‬ ‫‪225‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪227‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"ח‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.68‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪224‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,90‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪225‬‬

‫'‬
‫"‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪226‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬


‫' ‪.50‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪227‬‬

‫‪53‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪228‬‬
‫‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪229‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪230‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪231‬‬
‫' ‪.‬‬
‫"‬ ‫‪232‬‬
‫‪.‬‬
‫‪233‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪' 2.3‬דרך ההבנה'‪ :‬מאפיינים מתודולוגיים‬

‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪228‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪" " 229‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪– "...‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"(‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫‪,‬‬
‫)‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫' ‪.51‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪230‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫' ‪,195‬‬ ‫;‬ ‫"‬ ‫' ‪,215‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪231‬‬

‫‪,‬‬ ‫' ‪.58‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪232‬‬

‫‪(.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬


‫‪.)544‬‬ ‫(‬ ‫‪.)229‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.1912‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪233‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪54‬‬
. ,' ' ' "
, " " ,
,' ' .
.' ' -

, ' " : -
" 234
. - , ‫פ‬
, - ' ,235 -
.236
' ' 237
:
238
. 14

: ," - ,) " (' ' ) " (' ', 234

.97-57 ' ,1982 ,' '


.39-86 ' , , 235

236
Solomon, N. The Analytic Movement : Hayyim Soloveitchik and his circle, Atlanta, Georgia, 1993
N. Solomon, "Hilluq and Haqira", Dine Isarel :) " (
: ', ' : , ( IV (1973), pp. LXIX-CVI;
, ;48 – 9 ' ,) " ( ,'
.
: . ' ' , 237

M. E. Wachtfogel, The Brisker Derech, Jerusalem 1993


. " , , 238

55
239
, ' ,
241
. 240

, . ,
, .)2 (
, .
, ,
,The Analytic Movement .
242
:) (,

, ' ' ' ' :' ' .1


.
, , ' ' ,
, 243
.
" , ,
. , ,"

, , ,' " –' ' ', 239

- ,) ' ' (, ;120 – 105 ' , "


. , "
Lichtenstein, M. "What" hath ;135 – 120 ' , " , , ,' ', ' 240

Brisk wrought; the Brisker derekh revisited', Torah U-Madda Journal 9 (2000) PP. 1-18

', " ; " ,158 ,' – ', , 241

– 51 ' , – , ,) " ( ,'


.95
" . 101 ' 1993 242

." , ," : - "


.' ' , , 243

56
. ,
244
.' ' ' ' , ‫פ‬
,245 ' ' ' ' :' ' .2
. - ,
' '
, (' ' ' ' ) (: ,
) (; ) : ( )(; ) ( ;)
- ( ) ( ;) =(
, ( ) ( ;)
246
. ) ( ;)
. :' ' .3
) ( , ,
. ,
. - :' ' .4
, .
247
.
. :' ' .5
' ' ,)' ' (
. ,
) (: ,) , " " (

: . , ' .204 244

87 ' Rabbi J.B. Soloveitchik, The Halakhic Mind, New York 1986, pp. 86-99
Rabbi J.B. Soloveitchik, 'Man of Faith in the Modern World' - : ."' ' " '
.Reflections of the Rav (Rabbi A.R. Besdin, editor), vol. II, New Jersey 1989, pp. 91-99
, , 245

. .
, , : , ' ' 246

.)238 ( " ; " , , " ; "


. " , ,' '
" , . .195 ' ,1993 247

( , ;52 ' , , : ,
.76-7 ' ,)234

57
) ( ;' ' -
- ,
; ,
, )(
. -
248
.

. :249)' - '( ' - ' .6


, , , " ,
, 250
."
, 251
.
252
. - - , ,

, ' '
, - . -
‫ פ‬. ,
,
, .
": , ‫פ‬ 253
.
, , 254
. , ," -
, ,' ', ' '.

.' ' - , 248

,)101 ' ( , " .pan-halakhism 249


: . .' '
.A.Y. Heschel, God in Search of Man, New York 1955, p. 328
N. Solomon, "Anomaly and Theory in the Analytic School", Jewish Law Annual VI, p. 126. : .
.228 ' , 1993 250

.230-229 ' , 251

.227 ' , 252

.' ' - , 253

. , . , 60 ' , , 254

58
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫פ‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪255‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪-‬‬ ‫'‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫" ]‪.‬‬ ‫"‬ ‫["‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪256‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫פ‬
‫;‬ ‫' '‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫פ‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪" .‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫?‬ ‫' '‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫'–‬ ‫–'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪255‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪289‬‬ ‫' ‪.48‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪256‬‬

‫‪59‬‬
, . ' ' ,
257
. ,
:
, . .
. ,' ' – ,' '
, " ' '
. ,
" 258
. , ' '
, ,
": " . - ,
" ,
, , ' ' , .
.
259
." ,
. , . - ":
.
. –
260
."
:' ' ' '
, -
. , ,
,' ' , ' ' :
, ,
, ' '.
. ,
, ' '
. ,

.107 ' ,)239 ( 257

.6 ' ,)182 (, - " 258

. ' ,' , ' , " 259

. " 260

60
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬

‫)‬ ‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫–‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫‪',‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪' .‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪" :‬‬ ‫'‬


‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪261‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ,‬וכל‬ ‫כל‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫'‬ ‫‪' .‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪.46‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪261‬‬

‫‪61‬‬
' . ,
. - , ) - ('

. ,
" 262
, " , " ' '
.
, "
, ) " ( .
, , '
.
, :
, - ' . ,
263
.
", ) , , ( "
264
."
266
. , 265
"
. - '
,
. ' ' .
,
: ,' ' , .
.' , '
' , ' '
, 267
.'

. - ' , " , , 262

'(, – : ,'? ', - ' 263

. - ' , " ,)
.30 – 29 ' , " , , . , , 264

. " , , 265

, : , 266

. ' - . ,
. " , . 267

62
. , ? ' '
. ,
' ' ' ' :
? ,

, ' ' ' ' ' "


– , – ,
, , " .
. , " , " ,
) , , ( , " ,
.
' ' " "
' ' , . ' '
' ,' ' ' [ ,
] , ' ,' ' ' ,' '
" . ,
' ' ,
.

, "
. "

": " ) ,(
" ." , ,
" ." ":
" .' ' "

63
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪:‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪268‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫' '‬ ‫'‬ ‫"‬


‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫"‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬
‫"‬ ‫–‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'–‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪' 2.4‬דרך ההבנה'‪ :‬מאפיינים תוכניים‬


‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪ 2.4.1‬התרחקות מהכרעה הלכתית‪:‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫' ‪.2‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪268‬‬

‫‪64‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪,‬‬ ‫" '‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪269‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‪,‬‬ ‫"‬
‫‪270‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪271‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪ 2.4.2‬הרמב"ם כמפרש תלמודי‪:‬‬


‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪272‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.241‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪269‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪270‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪271‬‬

‫' ‪.124‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫' ‪' ; 256‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪272‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪" :‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫"‬ ‫"‪– ,‬‬

‫‪65‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫‪273‬‬
‫'‪.‬‬ ‫"‬
‫‪274‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪ 2.4.3‬אופי 'מקומי'‪:‬‬


‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪275‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪276‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪277‬‬
‫‪.‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‪' ,‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫"‬ ‫" ( ' ‪,)257‬‬ ‫‪273‬‬

‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫"‬


‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫' ‪.79‬‬ ‫)‪,1997 (Shapiro‬‬ ‫‪274‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪' :‬‬ ‫"‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫" )‪.‬‬ ‫"‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'(‬ ‫'‬ ‫)‬ ‫'‬ ‫(‬ ‫" ) '‬ ‫" ‪-‬‬ ‫(‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪275‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫' ‪.84‬‬ ‫‪,1982‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‪– .‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫;‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪276‬‬

‫"‬ ‫‪":‬‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪277‬‬

‫'‪.‬‬ ‫‪':‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪':‬‬ ‫"‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‪( .‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.)47‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬

‫‪66‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪278‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' .‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪'.‬‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪' ":‬‬ ‫"‬ ‫"‬
‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫?‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪279‬‬
‫‪"...‬‬
‫‪'.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪ 2.4.4‬האתגר ההרמוניסטי‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫–‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫–‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪ 2.4.5‬מעמדם של ה'אחרונים'‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫"–‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫'?‬ ‫'‬
‫'‪...‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪278‬‬

‫' ‪.174‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪279‬‬

‫‪67‬‬
, .
280
.' '

' ,
, " ' ' .' ' ,'
' . " " '
' ' , ' 281
.' ' ' '
, ' ' ,
, ' ' " 282
.
283
.
, ,' '
, .
. 284
,' '

' ' ,
,' ' ' " .
' ,' '
, ' " ' .'
, " " .

.45 ' , , 280

. - , , , ," , " , 281

.184 ' , ," : . –' '


.331 ' , " - ,' ' ' ', " : 282

, ' ,' " " ' ,' ' '


." – , "
,' ' : . , 283

. ' , " ,) '( ' :


.' ' - , ' 284

68
‫'‬ ‫‪285‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪286‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫‪ 2.4.6‬בין ר' יוסף דוב לבנו ר"ח סולובייציק‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪287‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪288‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪-‬‬
‫‪289‬‬
‫'‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪290‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫'‬ ‫‪' ,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪285‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪286‬‬

‫"‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫' ‪;248‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪287‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫" )‪,‬‬ ‫(‬ ‫‪288‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,3‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪1.2.2003‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪289‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪:‬‬


‫–‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' (.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫)‪.‬‬ ‫'‬
‫' ‪.248‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪290‬‬

‫‪69‬‬
" .
.

, ' ' '


, .' ' " ' '
- ' ' .
, ,
. ' ' ,

,' ' ' " '


, ) , ( . ' '
,) ,( " .) , (
, ":
" " ." ,
' ' ' .
, " ,) " ( "
, ,' ' ' ' .
' ' . " " '
' ' " . ,
" . " ,
:' ' ,

, ,
] [ " " ,
,
" , ,
291
. ,

,' ' "


. " -
. , "
' ' ' , "

.)308 (. ' , ,) ,' '( " " : 291

70
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬

‫'‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 2.5‬התקבלותה של 'דרך ההבנה'‬

‫‪,‬‬ ‫"‬
‫'‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪:‬‬

‫'‪.‬‬ ‫‪'.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫"‪.‬‬

‫" ?‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪ 2.5.1‬תפוצה‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪":‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬

‫‪71‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪292‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪ 2.5.2‬פופולריות המתודה‪' :‬‬


‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪293‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫' '‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪ 2.5.3‬הגורם החינוכי‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪292‬‬

‫‪' ":‬‬ ‫"‬ ‫‪,) 391‬‬ ‫(‬ ‫"‬ ‫‪293‬‬

‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫"‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"‪.‬‬ ‫'‬

‫‪72‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪294‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪( ,‬‬ ‫‪...‬‬
‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫)‪,‬‬ ‫(‬
‫‪295‬‬
‫"‬

‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪ 2.5.4‬הגורם החברתי‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(‪,) 1886-1976‬‬ ‫‪294‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1923‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪1956‬‬ ‫‪, -‬‬ ‫‪1946‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫"‬ ‫‪295‬‬

‫‪73‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪296‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪297‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪298‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‬ ‫‪ 2.5.5‬המוניטין של בית היוצר‪:‬‬


‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬


‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬

‫' ‪.17‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪296‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪297‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬ ‫'‬ ‫‪298‬‬

‫‪,‬‬ ‫?‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬

‫‪74‬‬
. 299
, , '
. "
. " ' '
" 300
, " ' '
, "
, ,
" , 301
".
' ' , ' '
302
. ' "

,
, " ,)1960 – 1887 , ' ( '
.
.' ,
,
, . ' '
,
' , ' ' .
, ' ' .
' ' ,
303
.

, ' - , - " , ' : " 299

,638 ' ' ,) ( , : .


.266 ' '
.294 300

.164 ' ,1954 ,) , (, ,' ', " 301

. - ' , , ' 302

.132 – 87 ' ,1956 303

75
, ,'
304
.

,
' '
, – , .
305
.

, " .
,
, 306
.
,
, .
307
." - ":
, . ,
, ,
.

" , "
," " " ". 18
' ' , .
, ' ' , ' '

- " ( - ,' ', ' : 304

.237-206 ' ,) "


. 305

,' ' " ' .


. ' , "
. ' , " , , , : ,
.65 ' , , ; ' , ' , 306

..254 307 307

76
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪308‬‬
‫‪.‬‬
‫‪' 2.6‬דרך ההבנה'‪ :‬תוצאות והשלכות‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪309‬‬

‫‪311‬‬
‫' ‪,‬‬ ‫‪310‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪313‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪312‬‬
‫‪,‬‬

‫(‬ ‫"‬ ‫‪,1959‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' 308‬‬


‫"‬ ‫)‪.‬‬ ‫‪5073 . .‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫‪,‬‬
‫"'‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫" ‪[,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫]‪.‬‬
‫‪, - ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" '‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪',‬‬ ‫‪' :‬‬
‫' – ‪" )1928 – 1878‬‬ ‫' (‬ ‫' ‪.35 – 3‬‬ ‫"‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬ ‫'‬
‫' ‪)11‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‪( .‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫"‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪":‬‬
‫‪":‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'(‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫'(‬ ‫' '‬ ‫'‬
‫' ‪)12‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‪( .‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫–‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪" :9‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪309‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪)1953 – 1870‬‬ ‫‪310‬‬

‫‪.274‬‬
‫‪.308;201‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,) 1928 – 1871( 311‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,)1965 – 1879( 312‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,) 1941 – 1867( 313‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬

‫"‬ ‫'‬ ‫‪' 2.6.1‬נשים' ו'נזיקין'‪:‬‬


‫‪314‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪315‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫?‬ ‫‪316‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪80-‬‬


‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,1881‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪317‬‬
‫"‪.‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫"‬

‫' ‪.90 – 87‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪314‬‬

‫' ‪.‬‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;17‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪315‬‬

‫' ‪.44‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪316‬‬

‫' ‪.108‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ;‬ ‫צ ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪317‬‬

‫‪78‬‬
– ,
318
"...

' " -
, .' ' ,'
, "
. " ,
,
–' ' ' '' ' 319
.
' ' .
, - ,
320
.

, '
.
321
. " ,' '
. ' ' '
, ' ' ' '' '
322
.

,' 323
,
' ] [, , ,] [' ' :

.6 ' ,)182 (, - 318

. ' , " ; ' , , " 319

. " .' ' 320

' ' "


,' ' ' ' ' ' ":
. , " – "...
.37 ' , , , 321

' . - 322

, ' , .
. ' ' , ' '
.199 ' , " : ,' ' ', " :
.391 , 323

79
‫‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪324‬‬
‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬
‫‪325‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫‪' 2.6.2‬עיון ובקיאות'‪:‬‬


‫]‪,‬‬ ‫'[‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪' .‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪326‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪.191 – 187‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫"‬ ‫‪324‬‬

‫' ‪.369‬‬
‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪198‬‬ ‫‪,1956‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪325‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.192‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪326‬‬

‫‪80‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪)1931 – 1866( ,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪327‬‬
‫‪.‬‬
‫‪328‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪329‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬

‫" )‬ ‫'(‬ ‫") '‬ ‫'(‬ ‫'‬


‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪":‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫כ‬ ‫כ‬
‫"‬ ‫"‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪330‬‬
‫'כ"‬

‫' ‪.180‬‬ ‫‪,1958‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪327‬‬

‫' ‪.216‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪328‬‬

‫' ‪.260‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪329‬‬

‫' ‪.359;216‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪' 330‬‬

‫‪81‬‬
‫‪ 2.7‬הביקורת על 'דרך ההבנה'‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪331‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫פ‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫‪'.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫' ‪.213 – 212‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪331‬‬

‫‪82‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫–‬

‫‪,‬‬ ‫?‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫?‬ ‫‪,‬‬
‫?‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪332‬‬
‫"‪,‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫‪333‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪,‬‬ ‫כ‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫]‪,‬‬ ‫" [‬
‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫(‪,)1913 – 1845‬‬ ‫‪332‬‬

‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1903‬‬ ‫‪.‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1905‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫(‪,)1941 – 1864‬‬ ‫‪333‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫)‪.‬‬ ‫(‬


‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪83‬‬
] [ "
334
.] [ " ,

, '" '
,' ' .
, "

, ," "
" .' ' ,"
,
, ] [ " ,
, [ " , ...
, , ]
, "
, , " , "
335
.

.
. ,
.' ' ,
, ' ' ,' ' -
:' ' .
. ,

,
, . ,
, '" '
. , , :

)29 113 ' ( " . , " ," " , ' 334

210 ' " : . , '


, , , 4 1997
: , " .
. ' , "
. ' , " , " 335

84
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪336‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪337‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪338‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫פ ‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫–‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫כ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫כ‬
‫כ‬ ‫כ‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬

‫"‪,‬‬ ‫' ‪] 10‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫" ‪[,‬‬ ‫‪336‬‬

‫' ‪.61‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪" :‬‬ ‫‪.‬‬


‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫' ‪.96‬‬ ‫"‪, ,‬‬ ‫‪337‬‬

‫'‬ ‫"‬ ‫‪":‬‬ ‫"‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫)‪.‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫"‪( .‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪1908‬‬
‫‪,‬‬ ‫–‬ ‫–‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪338‬‬

‫' ‪.93‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‪,‬‬

‫‪85‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪339‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫"‪.‬‬ ‫"‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬


‫'‬ ‫‪,‬‬
‫–‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‬ ‫פ‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬
‫" '‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪340‬‬
‫'‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫' (‪)1901‬‬ ‫'‬
‫" ‪(:‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫]‬ ‫[‬ ‫'‬ ‫"‪( ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫" )"‬
‫‪:‬‬ ‫')‪.‬‬ ‫'‬
‫‪:‬‬ ‫?‬

‫] '‬ ‫‪[ " ...‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪341‬‬
‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬


‫]‬ ‫" [‬ ‫‪,‬‬

‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪" :‬‬ ‫' ‪. 173‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪339‬‬

‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫' ‪.331‬‬ ‫‪,1951‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫' ‪.65‬‬ ‫)‪,‬‬
‫' ‪.174‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪340‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫–‬ ‫‪,‬‬ ‫‪341‬‬

‫‪86‬‬
, ] [ " ,
.
' ,
, ,] [
, ] [ " , .
, ,
–, ,
,] ['
,
] [ " .
, "
'
342
.
,
' .
' '...
. , " ] [
' , –
343
. '
.' '
, ,
.
, . ,
.
,
. ,
.
,' " ,
. ,

. , " , , 342

. " ' ' , 280 343

87
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‬
‫'‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬


‫'‬ ‫"‬ ‫‪344‬‬
‫‪.‬‬
‫פ ‪.‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫( '‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫פ ]‬ ‫[‬


‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫]‬ ‫[‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪344‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬


‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫–‬ ‫‪',‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.406‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬

‫‪88‬‬
‫‪,‬‬
‫‪345‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫–‬

‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫' ‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪346‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪1892‬‬
‫‪:‬‬ ‫פ‬

‫כ‬ ‫–‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫–‬


‫‪,‬‬ ‫כ‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫כ‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫פ '‬ ‫] '‬ ‫' [‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫כ‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫‪-‬‬ ‫(‬
‫‪.‬‬

‫' ‪.83‬‬ ‫‪,1982‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫"‬ ‫‪345‬‬

‫‪1912‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‪,)1957 – 1874‬‬ ‫‪346‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫" )‪,‬‬ ‫'(‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,)1954 ,‬‬ ‫'(‬ ‫" )‪' ,‬‬ ‫'(‬ ‫" )‪' ,‬‬ ‫" ‪-‬‬ ‫'(‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪89‬‬
... ,
, ,
? – ,
, -
. ,

" " ...


, " ,
.
, ,
.
347
.

, ,
, . , .
' ' ,' '
, .
. ,

, ' ,
,' ' .
.' '
' . ,
: , '

, ,
[ "
348
. : ]

, ,
, , :

. , " , , 347

. ' , " , : ,' ', " 348

90
350
, , 349
.
- ' ' ,
. 351
.

. ' '
.' ' ,' ' ,
,' ' 352

:' '

, .
, ' ', ,
, ... .
. ,
353
.

' ' ,' '


354
. -
, , ,
.

, ,' ' :
.
. ,
, ' , ' '
. – , –

.295 , 349

.391 , 350

.350 ' , " : 351

.' ' ,)1954 – 1892( 352

- , . ,
, 1927 . -
" . , ' '
. " , ' ' '
.
.55 ' , " , , , " 353

. 293 ,' ' - 354

91
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪355‬‬
‫‪.‬‬

‫‪' 2.8‬דרך ההבנה' בין קבלה למוסר‬


‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪356‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪":‬‬ ‫‪,‬‬
‫–‬ ‫)‪.‬‬ ‫"(‬
‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'–‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫')‪" :‬‬ ‫'(‬
‫‪357‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,4‬‬ ‫‪355‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.234‬‬ ‫‪356‬‬

‫' '‪.‬‬ ‫" '‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪357‬‬

‫‪92‬‬
' 358
." ... ":
, ":
359
." , " .
' ,
. ,
361
, 360
.
' ' ' 363
. 362
,
, ,
364
.

: ,
... "
."
365
'
":
' , 366
."
367
, '
. " ' ' ,
368
.

, " " ' "


,

.74 ' ," , " –' ', ' 358

. , , ' ' 359


.199 ' , " 360

. ,' 361

. , 362

. , , 363

, ' ' ' . 202 ' , " 364

.
. , 365

. , , ' ' 366


.13 367

.220 ' , : 368

93
, .
– : .
.

, , '
, ' . " -
369
. ' ' ' ' '
' ' ,
' ' , .
' ' . ,
. , ' ' ,
, , ,
, . ' '
, ,
, .
, .
.

, ' ' ,
.
370
. - ,'

, 371
'
372
. ' ' ,

- .189 ' , 369

' ( ' ' ,) ' ( ' ' .


. , ) '
. , ,' '
," , , " : ,' ', ' :
, 102 ' , " , .480 – 419 '
.' '
. ; " ;57 ' " ;255 ' , " 370

.1982 ; " " ; " : ' 371

.249 ;191 ' , " 372

94
,
, . ,
" " ' 373
. " " ,
, ": " 374
,
. , , ,
' , " 375
." ,
[ ," ":
, , .]
376
."] [' ' , ' ":
. , ,
, . ,
377
. ,

, ' ' 378


, '
. ,
, '
, :
" ' ' 379
.

. 20 ' , " ;228 ' " 373

, " : . - ' ' " ,


.241 – 239 '
.158 ' , " ;173 ' , " " ,6 7 ' , , " 374

.292 ' , " " ; ' , , " ;68 ' , 375

. ' ," , ' , 376

.241 ' , 377

[ ,210 ' , " ' ' , 378

- , ' - ,]295
. 40 ' 1993 : . '
211 ' , .59 – 57 ' , " 379

95
, - ,
380
.

,' ' ,' '


, .
, 381
.
, ,' '
, ' '
382
.

, ,
– – .
. ,
:
' .' ' 383
,
, ' '
384
. '
, ,

.235 ' ," ' ', " ;154 ' , " ' ', ' 380

. 381

, 1897 ,
' , " " : . 1902 , .
' ' , , .265
, ' , ' .)277 ' , " ( .1910
.
.242 ' , " 382

.58 ' , " 383

, ' . " - " ,' ' ' 384

' .235 – 229 ' , " :


.233 ' . ' , "

96
,
.' '

, ,
, ' 385
, "
, 386
.)1927–1849( ' '
' .
. ,
,
387
. ,

' ' ,
, , .
, .
. ' ' , ' '
,' '
. ' ' , ,
, ' '
' ' , ' ':
. ,

, ' '
. ' ' , ' '
. , , ' '
, , , ,
, " " " " "
, " " .
," "
388
" " ,

.240 ' , " 385

. " " ;142 – 134 ' ,1956 386

.238 ' , " 387

.' ' ' ' , ' ' ' ' 388

97
," " ,
389
."

' ' ,
. , ,
1905 ,
: ,

– ...
,
, ,
.' ' ' ' ' '
. –
,
– ,
390
.

,
, ' ' .
' ' .
" " , " "
. '

, , ,
, ' ' ' 391
.'
392
' ' .

.38 ' , " 389

,' .55 ' , " 390

, . ' ' , -
. ' ' ,
, . , .1966 – 1885 391

, .
, .
. " ,' ' ." – " ,' " '
, " ' ' ]324 [ ,' ', " 392

." , , ,' ' ,372 – 363 ' , ,

98
" ' ," "
, ' ' , ."
, ' . " "
. ,
" , '
, ' ...
,
, ' ...
, 393
."
." " , '

, ' ' '


, " .
...
,
' 394
"... ,
: " ' ' ,

," " ,
...
...
' .
, ,
395
. ,

1911–1910
. ,

.370 ' , " , ' ' 393


.153 ' ) " ( , ,' ', " 394

. ' . ,' ' 395


,' ' " . 384;106
(' ' , . 42 .
.' ' , ) 394

99
. - ,
:

,
.

...
... , ,
" ..." " -
" " , ..."
... ,
, .
396
.

,
' , : - , .' '
,397" " " " ,
' .
,' 398
.
,
. " ' ' , ," "

, , ,
399
. - , ' '
, "
. ,
... ' ' ' '

. .351 – 347 ' , " . ,' ', 396

.232 ' , " 397

. ' 238 ' , " 398

, 399

, . ' '
.

100
, ' ,
400
." ,

,
. ,' '
- ,
, ' ' . ,
.
, .
, – , –
,' , .
, .
. ,

. ' ] " [ , " 400

101
‫ 'דרך ההבנה' והתקופה‬:‫פרק שלישי‬

‫ 'דרך ההבנה' כתופעה מודרנית‬:‫ מבוא‬3.1

401
, '
, " ' ' 402
.
,' ' . –
. - , "

-
.' ' ' ' , "
403
, ,
, 405
,' ' , 404
,' '
406
." – - "
, .
' ' ,
. ,' '
407
.' ' ' '

, , .
,

. " ; " ;" ; " ; " ; " : 401

.164
.1997 ; " ;1993 ; " ; " ;" : 402

. , ' '
.' '
.47-17 ' ,1993 403

. ,229 ' ," 404

.113 – 111 ' , " 405

Kaplan, Lawrence J. 'The Hazon Ish; Haredi critic of traditional Orthodoxy', The Uses of 406
Tradition (1992), pp. 145-173
.117 ' ,1993 ;16 ' , " 407

102
408
.
409
.

.410 ' ,
, ,
' ' .
, 411
.
412
.
,
. – –
- ' - ' ,
413
. , .
, )Zietgeist( ' ' ,
.
: , , ' '

, ,
, .
414
. ,

' ' – – ,
' ' , ,
, .
- " ,
. ,

.48 – 20 ' ,1993 408

.112 ,288 ' , " ; " 409

.201 210 ' , " 410

. " 411

.)396 ( ,)295 ( 412

.113 ' , " , 413

.)295 ( ,229 ' , " 414

103
,
' ', .
, . ,
, -
. ,
. ,
, , "
" 415
.
, ,
, – – .
" .
. . ,
– – "
.
, '
, .
. ,
: ' ,

, , , ,
, , , .
, , , ,
416
. ,
. " ,
, . , "
' ' , ' "
. ' ,
: " ' '

.112 ' , 415

.119 ' , " - , , , ' 416

104
,
.' ' , '
417
. , '

,' '
, .' ,
.' ' , "
, - "
. ' '
. -
– . . " ' '
, '
– .
, " , .
, - 418
. , ,
419
.
. , , ,' '

,' '
, ) ' ' ( :
, . , – , –
– "
. , "
,
420
.' '

.211 ' , " 417

.' ' . ' , ," ;68 ' , , 418

. - , " ,113 ' , " 419

– 420

. " , ' " .


. -

105
‫‪421‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 3.1.1‬רבי יצחק רבינוביץ מפוניבז' (‪:)1919 – 1854‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫)‬ ‫‪' :‬‬ ‫(‬


‫‪,‬‬ ‫‪' .‬‬
‫‪.427‬‬ ‫‪426‬‬
‫‪,425‬‬ ‫‪,424‬‬ ‫‪423‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,422‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪' ":‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪428‬‬
‫"‪.‬‬
‫" ‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪421‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.582 – 577‬‬ ‫‪,1951‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪' ',‬‬ ‫"‬ ‫‪422‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬


‫' ‪.654 – 645‬‬ ‫‪,1951‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪',‬‬ ‫‪423‬‬

‫' ‪.168 – 133‬‬ ‫‪,1956‬‬ ‫)‬ ‫‪' :‬‬ ‫(‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫'‬ ‫‪424‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫"‪-‬‬ ‫'‬ ‫" ‪" ' ,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫' ‪.397 – 394‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪' ',‬‬ ‫'‬ ‫‪425‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪.219 – 202‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪426‬‬

‫' ‪.119 – 115‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪427‬‬

‫‪.‬‬ ‫' ‪,579‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪428‬‬

‫‪106‬‬
' : ' '
.
, .
.
. ,
,
429
. "

.' ' , '


,
" , .
430
."

, , 14
, ' . ,' '
431
.' ' ,
, ' 432
,
. – ,
, "
, ...
, ' ' ...
433
"...

' . ,
' ' .
, ,'

, ' " :) ( .143 ' )424 (, 429

.648 ' )423 ( ," ' '


.579 ' , 430

.394 ' , 431

. 432

. 433

107
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪434‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪435‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪:‬‬ ‫'‪.‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪436‬‬
‫‪.‬‬ ‫והלהיבה‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬


‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫'‬ ‫' ‪.‬‬ ‫"‬ ‫–‬
‫‪437‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫"‬


‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪438‬‬
‫‪".‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪'.‬‬
‫‪' .‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫' ‪.580‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫‪' 434‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫' ‪.209‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪435‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪1917‬‬ ‫'‬ ‫‪' ,‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬
‫' ‪.118‬‬ ‫' ‪;216‬‬ ‫' ‪;653‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.395‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪436‬‬

‫'‬ ‫' ‪648‬‬ ‫‪)423‬‬ ‫(‬ ‫' ‪;205‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪;118‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪437‬‬

‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.395‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪438‬‬

‫‪108‬‬
, . ,
439
."

, '
" ' " 440
. , ,
" " ,
441
."

, ' .
442
. " , ' ' '
" .' , '
, ,
' " 443
.
' , .
" .
, ": '
444
."

, . , " '
' , "
' 445
, , .
. '
, . ' ' ,

.)424 ( 439

.581 ' , 440

. , - 582 ' , - ' 441

, ' . 115 ' ;395 ' , 442

.240 ' , " : .143 , ' ' ," ' '


,) ' (' ' , .397 ' , 443

." , "
.2.2.2003 ,' ' 444

. " ,' – " ' ,)443 ( ,' ' 445

109
, ,
447
. " 446
, .

' ' ,' '


) ( , "
' ,' .
.
, , 8, 20
. ,
448
. , ,
. ' ,

, ' , "
. 449
.
' , "
,' ' .
. "
. ' '
:' ' ,

': ' ' ' ,) ' (, , 446

, , ' ' ' ' ,'


' . , .
, ,' ' ,) ' (
, ' ': . ' '
.' ' ,
. ' ,)445 (' " ' 447

, : .1 : ,' ' ' '


: .2 .)2 ' ( ' ' ' .
.3 .)10 ' (, ' ' ' , ,
. , : '
, , , : .) 11 ' (, " " '
.' ' – ' ' ,
.651 ' 448

.143 ' , )424 ( 449

110
,' '
: ' ' .
, . ,
,
450
"...
451
, '' '' '
' " : , ' "
' ' 452
, -
' , - ' , '
' . - ' ' ' ' '
' , ' ' , '
453
.
' ' .
, ' '
.1904
' ' 1869
, .' '
, ' ' .
,' ' 1904 454
.

.394 ' , 450

– 605 ' ,1951 , , : ,' ' ' ', . 451

.614
.' ' 452

, , "
, .263 ' , , : ." ,
' . " "
' .7 ' , " : . " "
.312 ,
.610 ' , 453

.222 ' , " , : ,' ', ' 454

" .) " - " ,- , , ( " ) " (


. ) ' . " , (,

111
‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪455‬‬
‫" ‪.‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪456‬‬
‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪457‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪458‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ 3.1.2‬הרב אליהו ברוך קמאיי‪ ,‬ישיבת מיר (‪:)1917 – 1840‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪1815‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬

‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫' ‪,137‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪455‬‬

‫' ‪.42‬‬ ‫" ‪-,‬‬


‫‪,‬‬ ‫' ‪.191‬‬ ‫‪1956‬‬ ‫' ‪;138‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪456‬‬

‫'‬ ‫)‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫–‬ ‫(‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬
‫' ‪.)223‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫' ‪.)141‬‬ ‫‪,‬‬ ‫(‬
‫"‬ ‫' ‪.137‬‬ ‫' ‪;223‬‬ ‫"‬ ‫' ;‬ ‫" ‪, ,‬‬ ‫‪457‬‬

‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫' ‪.)29‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫‪,‬‬


‫'‪.‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫' ‪,‬‬ ‫" ‪, ,‬‬ ‫‪458‬‬

‫‪112‬‬
' .
,1899 , 459
.
.
, ' '
460
: ' .

, .
.
" , .
, ' ' ,
.
( , 461
"...
, )
. "
, . ,
,' ' ,' ' ,
462
.

,
. ,
, 463
, ' ' ' '
,1903 , .
464
.' ' '
.465 , ,

.251 ' , " 459

. ' ' ) " ( 460

. , '
.79 ' , " 461

.216 ' ,) " : ( , ,' ', ' 462

.211 ' , " 463

. ' ," 464

. 465

113
, ' '
466
.

,' ' 467


,
, . " ,' ' ,' '
,' ' , ' '
, " .
, " . "
, " 468
.' '
, ,
.

' ' ' , '


, ' , ' ' " .
.
' ' , ' .
. ' " 469
"...
. . ' '
' ' ,
470
."

' ' ( ' '


.1907 " )

.215 ' , " 466

. " , ' ' ,' ' 467

: ' . " , 468

,' ' ,' – ' "


: ' . , ,
' ' , ' ' ,' '
.)493 , ' (' ' .
, ' ' ,' ' ,' ' ,' ' ,' '
.
. , . .96 ' ,)1956 : (' ', 469

.97 ' , 470

114
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪472‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪471‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫'‪' .‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪",‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪473‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪,‬‬
‫‪)1‬‬ ‫‪(.‬‬

‫‪ 3.1.3‬הרב אליעזר גורדון מטלז (‪:)1910 - 1841‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪.‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪475‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪474‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' .‬‬
‫'‬ ‫‪476‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪471‬‬

‫"‪,‬‬ ‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪":‬‬ ‫‪472‬‬

‫' ‪.96‬‬ ‫‪,8‬‬ ‫' ;‬


‫' ‪.98‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪473‬‬

‫' ‪.198‬‬ ‫')‪,‬‬ ‫" ‪'( ,‬‬ ‫‪474‬‬

‫' ‪( ,241 - 226‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫;‬ ‫‪475‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬ ‫' ‪;233‬‬ ‫" )‪,‬‬
‫"‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫'‪...‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫" ( ' ‪)240‬‬ ‫' ‪.68‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫‪' (,‬‬ ‫‪476‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪115‬‬
477
. ,
, ,' '
478
. "

, ' '
, 1874 479
.
, .
.
480

, ' )1881( "


, )1883( " .
, .
481
.
, 482
.
, ,
483
. " '

, ' ,
485
, 484
. ,

)252 – 226 ' ( " .' ' ' ' 477

. , '
' ' , ' ,
' . , -
. "
, ' ;235 – 229 ' , " 478

.395 ,384 ,333


. 479

.102 ' ," . ' , " 480

.259 ' , " 481

.238 ' , " : 482

,) " ( , ,' ', ' ;62-81 ' , " ;252-292 ' , " : 483

.34-45 '
.325-261 ' ," ;) ( " ; 250 ' " 484

. , " . ' , , 485

"... , , ,

116
486
,
487
. - ' '

, ' " ,
. ' '
,)1892 – 1884( ' ,
' ' 488
.
489
. ,
: ,
' ,
, , '
. -
490
. ' ' ,
,
: . 1910 – 1884

'
,' ' ' ' ' '
... "
"
: .
, , "
.
, " , ,
491
.

. , 486

. ' , 487

. ' , 488

. ;1956 ; " ; " : 489

. - 490

. " , . ," , ,' ' 491

117
‫'–‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫‪492‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪494‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪493‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,)1813 – 1745‬‬ ‫(‬
‫‪495‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪496‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬
‫‪",‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‪' ,‬‬ ‫'‪' :‬‬ ‫'‬
‫‪497‬‬
‫‪"...‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪498‬‬
‫"‪.‬‬ ‫"‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪1896-9‬‬
‫כ‬ ‫‪,‬‬ ‫כ‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪499‬‬
‫"‪.‬‬

‫'‬ ‫‪-‬‬
‫‪500‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪492‬‬

‫"‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪493‬‬

‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪494‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪495‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪496‬‬

‫' ‪,65‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪497‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.198‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫" ‪',‬‬ ‫‪498‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪499‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫(‬


‫' ‪.79‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫"?‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪500‬‬

‫‪.477‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫‪118‬‬
‫‪...‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪501‬‬
‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫]‬ ‫" [‬ ‫" ‪,‬‬
‫]‪,‬‬ ‫[‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪502‬‬
‫‪,‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪" 503:‬‬
‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪504‬‬
‫"‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫כ‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪505‬‬
‫‪"...‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬
‫"‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫"‬ ‫‪506‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪507‬‬
‫"‪.‬‬
‫‪":‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪501‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫" –‬ ‫"‪,‬‬ ‫" –‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪:‬‬ ‫)‪,‬‬ ‫‪(,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪502‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪503‬‬

‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪" :‬‬


‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫"‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪' 504‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪505‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪506‬‬

‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪507‬‬

‫‪119‬‬
, "
508
." ,

, " ,' '


.
' ,' ' ' '
510
. 509
" , " " ,' ' ,'
' ' ' ' , ,' '
, .
511
. ,

, ,
, .
, 18 512
.
513
. " ," - "
,' ' .
. '
, .
' 514
. ,'
, ,
" , " . "

.122 ' , , , " 508

.136 509

. " ,' ', 510

' ' , . " , 511

. ,
, . 512

, . ' '
, ' ;111–97 ' ," : .
.291 ' " ; ' " ;55 ' , , , ; " ,
.29 ' , " –" " 513
. ' . ' " , 514

120
" , ' " . "
515
.

.
, 516
.
, –] [' '.
".
,
."
517
-,

: ,

, "
. , ,
, ) (
,' ' .
. ,
518
." ' , ,

,)1860-1940(
. ,
- , "
, .
. 519
.
18 . ' '
" , ,
.
, . ,
,

. ' , " 515

. ' , 516

. , ' 517

. ' , 518

. 305 ,204 .50 ' ;16-17 ' , " : 519

121
‫‪' ,‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫‪' ,‬‬ ‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪' ,‬‬

‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫–‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫(‬ ‫‪.‬‬
‫)‬
‫‪,‬‬
‫‪520‬‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪ 3.1.4‬ר' יעקב יוסף (חריף) מויילון (‪:)1902 – 1840‬‬

‫' ‪.135‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫‪':‬‬ ‫'‬ ‫‪520‬‬

‫‪122‬‬
,' ' ' '
' . ' ' 521
,
" , '
.

' , '
, )Veliuona( . '
,NovyZhagare(( '
, 1888 , 1883 522
.
. " ,
523
. ,
, ' , "
, . '
, ,
.

,
524

, ' ,
,1858 . ' '
. ,
. ,
. ,1875

. " ,' – ' –" ' " 521


.
.121 ' , " 522

. ' ,1997 ) ( 523

, ." 524

' – ' ( ,' ' ' :


, – ' ,) "
. '

123
525
.' '
- ,
, ' . - ' '
" ,' " ' , , , " , " , , "
: . ' '
526
... " ... "

, ' ,
' ' , 527
.
, . ,' '
: ,

, ,
. , ,
. " "
. , , .
, ,
...
, ... ,
,' ' ,
. ,
. " "
' (. '
528
.) " ,

, 525

. ,
. ' ', ' ': . 60 ' , 526

. ' ', ' '


, )1920 : ( 527

.
, ' . . 80 ' , 528

. ' '

124
" , ,
' : . '
. , ' ,
529
."
... ": ,
"... , ,
' , " "
, . ' -
530
.

531
,
. " ,
, " ,
.
, ' ' -
.
)Zemaitija( ,
, ' , . ,
, .
, . ,
. , -
, ,
532
.' ' , , , ,

.99 ' , 529

.103 ' , 530

, )1936 – 1858( ' ' 531

, ' ' ' ' ,


, .131 – 75 ' , , .
, ' ' ,
.274 .
.14 ' , " 532

125
‫‪533‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪534‬‬
‫' ‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪535‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪536‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪537‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫‪538‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪(.‬‬

‫‪' 3.2‬דרך ההבנה' ו'רוח הזמן'‪:‬‬


‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪-‬‬

‫' ‪.58‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪533‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪534‬‬

‫‪.‬‬
‫' ‪.12‬‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪535‬‬

‫)‪' ,‬‬ ‫(‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪28‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪536‬‬

‫‪-‬‬ ‫' ‪.116 – 107‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫–‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫" ( ' ‪)82‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'–‬ ‫'‬ ‫' ‪.208 – 198‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪537‬‬

‫' ‪.279‬‬ ‫"‪,‬‬


‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪538‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬

‫‪126‬‬
.' ' ,
,
539
.

, , , "
.
. ,
, . , "
,' ' , '
:

, –
,
, .
, , ,
, .
. ,

, .
, ...
, .
,
, ...
,
...' ' ,' '
540
!

' ,
. ,
,
.
, . - ' ' -

. 52 ' " , ) " ( ,' ', ' : 539

.93 – 86 ' , " ,' ', 540

127
,
.

,
' .
. ,
. -
. ,
,
.
541
. ,

, '
, . ,
,
, .
542
.

, -
, .
. ,
543
.' ' ,' '
. ,
,
.

,
.
,
, .
.

. 27 ' , " , , ' : 541

,1983 ,) - - , : (, - : 542

. '
.50 ' ," : ' ' 543

128
,' '
, - .
" . ,
, ,
' ' ' ' '
, " .
' 544
. ,
" .
, .
.
, ' '
, .
. -
545
. ,
, -
,' ' - .
' ' .
. , ,
, "
. , , ,
.
,
, , , , ,
, .
, .
.
. ,
, ,
.

.59 ' , , 544

.131 ' , 545

129
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,1914 – 1880‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪546‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪547‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪548‬‬
‫הסברה‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪549‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪550‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪' :‬‬ ‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪546‬‬

‫' ‪.258‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪' (,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,'1914 – 1881 ,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪547‬‬

‫'‪,‬‬ ‫'‪:‬‬ ‫'‬ ‫‪',‬‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫' ‪.385 – 343‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫)‪,‬‬
‫' ‪.238 – 225‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫' ‪293‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪548‬‬

‫' ‪.159‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪549‬‬

‫" ‪":‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫' ‪, 56‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪550‬‬

‫"‪.‬‬ ‫–‬

‫‪130‬‬
' ' , ,
- .
,1866-7
. ,
, , .
, – , .
. – , , , ,
, ,' '. , -
, '
551
.' ,

' ' ,
, .
.
– –
, .
,
. ,

. ‫היווצרותה‬
, ‫התקבלותה ולהפצתה‬
.' "
. ,
, ,
, 552
.
, 1904 .
, ,
, ' .

Wilhelm Dilthey, Gesammelte Schriften, V,Leipzig : ,129 ' ," )Shorske) 551

1924, 37.
. 65 ' ,1989 552

131
, ,
553
.' 1881
, , ":
554
." ,

. ' "
, ,
, .
. , , , , , ,
,
, .
, " .
. ,

, ' '
, .
'. .
– – '
- . ,
.
' ' 555
.
, ' , ' .
556
.

.1969 , , , ' ' 553

.141 ' , 554

, ' ; 38 ' ) " ( ,' ', ' : ." - " 555

,'1909 – 1906 ', ' ;472 ' ,1962 , , ' : ,


.147 – 134 ' ,) " (
.511 – 504 ' ) " ( ,' ', ' : 556

132
557
. ' ,
, ,
,' ' .
.
, .' ' ,
558
.
- .
,
.
559

, ,
, ,
, " . -
.

,' ' ' )" , (' ' 557

.
. - ' ," : .
.28 ' , " : , "
.29 ' , " 558

, ,' ' : 559

: . " ' ' ,1905


.432 – 422 ' )555 (

133
‫אחרית דבר‬
‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬

‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬


‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪560‬‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬


‫‪-‬‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫" ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫"‬
‫" ‪.‬‬ ‫'‬
‫–‬ ‫" –‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫"‬


‫‪.‬‬

‫' ‪.228‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪560‬‬

‫‪134‬‬
, ,
,
.

, - ' '
.' " ,
. ' ' ,
, ,
.
,
.
. ,
, , ' '
.

, ' '
.
. ' '.
– ,
. ,
. - , ,
' '
, ' ' , .
, , -
. ' '

,' ' ' '


' ' .
. ,
. ,
' ' ,
.

, , ' '
, . ' '

135
,
' ,' ' . -
, '
, - .
.' '
, ' '
' ' .
. ,
, , -
.
' ' , ,
,
.
. ' '
, ,
, ' ' ,' ' .
- –
- , : .
, - - , -
561
.' ' , ,
' ' " ,
– ' " – .
,
, , - " " .
, .
, ' ' ' ' . ' '
.
. ' "
,

: ,' ', ' : , ' ' 561

.4 ' ," , ,

136
. ' ' , -
– –' ' ,
.

,
' , " .
, "
, . "
. , ' '
. "
. ,' "

137
‫נספח ‪.1‬‬

‫הישיבות הקהילתיות וה'קיבוצים' ותרומתם להתפתחות דרכי הלימוד‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬


‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬
‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪562‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬

‫‪,13 – 10‬‬ ‫‪,‬‬


‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪13-‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪8–7‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪14 – 13‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬
‫‪563‬‬
‫‪.‬‬

‫'‬ ‫‪'.‬‬ ‫' ‪14‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪562‬‬


‫)‪,‬‬ ‫( '‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫' ‪.38 – 33‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫‪(,‬‬ ‫'‬ ‫‪:‬‬ ‫‪563‬‬

‫‪138‬‬
‫‪564‬‬
‫‪.‬‬

‫הישיבות 'הקהילתיות'‪:‬‬
‫' ‪,‬‬ ‫" ‪.‬‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪.‬‬
‫‪565‬‬
‫" ‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫' ‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪566‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫' '‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪1810‬‬ ‫‪567‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪568.‬‬

‫‪569.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪":‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫' ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫" ;‬ ‫‪-‬‬ ‫" ;‬ ‫‪:‬‬ ‫‪564‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪565‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫' ‪.36‬‬ ‫"‬ ‫' ‪,185‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‬
‫‪.‬‬ ‫‪566‬‬
‫"‬ ‫‪' . 598‬‬ ‫' '‬ ‫'‬ ‫‪567‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫" ‪,‬‬ ‫!"‪.‬‬
‫'‪' ,‬‬ ‫'‬ ‫‪' ,‬‬ ‫'‪' ,‬‬ ‫'‬ ‫‪' :‬‬
‫' ‪.447 ;25 ;13‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫' ‪.52‬‬ ‫"‬ ‫;‬ ‫' ‪441‬‬ ‫"‬ ‫" ;‬ ‫'‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪568‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪.437‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪569‬‬
‫' ‪.15‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪139‬‬
.
, , .
, ' , 570
."
":
] - [ " ,
571
."' '

,
, 572
.
. ,
, ,
: , 573
.
, – ,
, , " .
574
.

,
, .
,
, . "
, , .
, 575
.
' ' . ' ' ' ' '
,
, .
" ' . ' '

.31 ' ,1920 , , 570


.71 ' ,1921 , , , , 571
, . 572
.
.' ' , 573
. .16 ' , " 574
, ": ,35 ' , 575
." , ,

140
": 576
.' ' ,
577
."
. - , ,
,' ' "
578
. "

,
, .
.
,
579
. ,
- ":
, , ,
.
,
. , , .
. ' '
, ,
580
." .
– , –
, , 581
":
, . ,
582
." , " ...

, ?' ' ' '

.219 ' , " 576


. ' ' . 577
, . 268 ' , " 578
– , , , '
. ' '
," ,1 ,' ' ', : 579
. - '
. ' , , 580
. ,' ' 581
.128-129 ' ,1970 ,) ' ( , " 582

141
.
583
. , ,

' ' " ,


– ' ' 584
.
' . , '
' ' ,
,
' .
, ' ' , .
, . ' '
, ,
585
. '

, ' '
: .
,
. ' '
,' ' . ' ' ,
, .' '
586
. ,
,

.105 ' , , : . 583


, ' ," : ,' '
. ' ,' '
, , 52 ' , " 584
. ' . ,
' , '
. : ,
' , ' , ' 585
' , ' .
. , " , , : .
.239 - 232 ' , " , ,' ' ' ' ;442 ' , " :
.17 ' , " 586

142
‫‪587‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪1815‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪588‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫'‬ ‫(‪.)1899 – 1823‬‬ ‫'‬
‫‪589‬‬
‫‪.‬‬
‫‪590‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫‪591‬‬
‫‪.‬‬
‫‪592‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫" ‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫'‬
‫" ‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫ה'קיבוצים'‪:‬‬


‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫'‪.‬‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪587‬‬


‫' ‪.190‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪588‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪589‬‬
‫' ‪.28‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪590‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ‪,‬‬ ‫‪591‬‬
‫' ‪.214‬‬ ‫" )‪,‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫'‪( ,‬‬ ‫‪',‬‬ ‫‪' 592‬‬

‫‪143‬‬
.
595
, 594
, 593
, " ' '
597
. , , ' 596
,
, , ' '
.

, ' ' ' ' '


' , ' , ' .' '
' . ' ' ,
' . ,
598
.' ' , '

' ' ) " – " ( '


' , . '
599
. " ,
' ' , ' ' ,
600
.' ' ,

, , ' ' ' '


601
.
602
.

. 62 ' , " 593


. " ' ' 594
. 432 ' , " 595
.39 ' ," : . ' 596
, ' ' ' 597
.437 ' , " ;214 ' , " : .
.441 ' , " : ,
,6 147 ' , ," ;448 ' " : 598
. ' '
.195 ' ; 186 ' , " 599
. 600
,' ', , ; " , , , : 601
.92-89 ' , " ;541-531 ' ,) " ( ,
.65 – 52 ' , " 602

144
, . ,
.

. ' '
. ,
.
, -
603
.

, ' ,' 20- ' ' 603


.' ' ,

145
‫נספח ‪.2‬‬
‫הערה בדבר ניתוח דרך הלימוד הישיבתית‬

‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬


‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪,‬‬
‫‪,‬‬ ‫]‪.‬‬ ‫[‬
‫"‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪604‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.4‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪-‬‬ ‫'‬ ‫'‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪":‬‬
‫" ‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫"‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪604‬‬

‫‪146‬‬
, , .
605
"... , ,

. , "

...
? .
...? ,
606
."

' ' , ,
.
": ,
607
."

,
" . ' ' ,
, -
.
608
. ' ' , -

,
" , . " ,' ' '
, , 14 , -
, .

. ' , ,1880 , , " 605


. ' , 606
. , . ' , 607
" ' ' . ,
. " , "
,
,' ' .
,' ' .) ' (' '
.) ' ( .' '
, , 608
. " ,' '

147
,
.
, ..." :
, .
, , .
." ,
.) ' ( ,
, ": ,
, ,
."
' ' , ,
, .] [
.
. ' ' ,
, .
.
, .
- ,
. – ,
. ,' - '
' - ' ' ' :' '
, ' - ' ,
, ' ' .
. ' '
, ,
. ,
, ,
, ,
.
609
. ,

.' ' ' , 609


, , ) (

148
,
. ) (
, , , ,
, .
- - ,
610
.

, ,
.
, ,
. ' '
. ,
. ,
. ,

. ' ' '


- , , -
' ' . , .
– ,
, .
,' . ' '
,
- . ,
. "

) (
. , .
Meaning : ." ,' '
.)S. Kripke( ,and Use (A. Margalit, editor), Jerusalem 1976
- ,' ' ,) " ( , : 610
. - ' , " , " "

149
.3 ‫נספח‬
‫'דרך ההבנה' ותורת ההרמנויטיקה‬

.
)1834 – 1768( "
611
,
.
,
.
, . ,
Zeit-geist . ' ' ,
612
. "
' - ' , ' '
, .
-
613
.
, -
, .' ' ,)1911 – 1833( "
.) (' '
, , ' '
,' ' 614
. ' '
. ' '
. - ' '
, ,
.
.
"
, - , .

Friedrich Schleiermacher, Hermeneutik und Kritik, Frankfurt a.M. 1977 611


. , '
.91 ' ,1986 , , ' 612
.92 ' , 613
.96 ' , 614

150
' ' ,
' ' , .
, ' '
,' ' .

,' ' , .
, ,
– sich hineinversetzen .
. ' ' ,

' ' ,'


, .
. " "
615
. ,
, - -
, , - . " "
. ,
.' ' ' ' ' ' ' '
616
.'? ': ,' '
.' '
, ,
, , .
, ,
. -
,
617
. ,

, ' '
, .
, . ' '

, . 127 ' , 615


. 195 ' ," , , ' :
Gadamer, Hans-Georg, Truth and Method, New-York 1976, pp. 76 : 616
.124 ' , 617

151
' ,
- 618
.'
, ' ' ' '
, .
' ' 619.
,' '
. - ,

,
' ' , - .
. ,
, ' '
' ' .
, , -
, ' ' ' '
– " . ,

, , .
. ,

.257 ' , 618


.120 ' , 619

152
‫נספח ‪.4‬‬

‫תפקידה ההיסטורי של 'דרך ההבנה' על פי משנתו של הרב משה אביגדור עמיאל‬

‫"‬ ‫‪)1946 – 1883( ,‬‬ ‫'‪.‬‬ ‫'‬


‫"‬ ‫‪.‬‬ ‫‪1936‬‬ ‫‪,‬‬ ‫' ‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫'–‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫'‬ ‫'‬


‫‪,‬‬ ‫" )‪.‬‬ ‫'(‬ ‫'‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫'‬ ‫'‬
‫'‬ ‫'‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪:‬‬

‫‪,‬‬ ‫]‬ ‫'[‬ ‫‪,‬‬


‫‪,‬‬ ‫"‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪.‬‬ ‫"‬
‫‪...‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪.‬‬
‫‪620‬‬
‫‪...‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪,‬‬

‫‪.‬‬ ‫]‬ ‫‪:‬‬ ‫‪[,‬‬ ‫‪620‬‬

‫‪153‬‬
,' ' , - .
.

,
. ,
' ) (
. 12 ,'
, 621
' '
:

, ,
.
: ... ]?[ ,
, , ,
, ,
, - , ,
,
, ,
622
.

,
. , ' '
. ,
' .' ' ,
,'
.

- – ' ' 621

. ' ' .' ' ,


,
.
: " . . ' ,3 ' , 622

.' '

154
. ,
623
." , , "
624
.' '
- " - ,
, , "
" . ' '
, , .
... –
625
"?
626
. – , – ,
, ,
- , .
,
, ' ' .
.
. ,
-
- . ,
, ,
, " :
– , ,
627
".

: ' '

, ,
– ,
– – , .

. ' , , 623

.1891 – 1817 , ' , , " 624

. , ' , 625

, 626

" : . ' ' , ,


.230 – 220 ' ," , : ,' ',
. ' , 627

155
, ...
, ,
,' ' , ...
: , ,
,
...
.
. , , :
" ,
. – "
...? ,
, ...
...
628
... ,
' ' , ' '
. ,
, ,
' '.
: . ,
, ' '
. ,
...
629

, ,
,
.
, ,
.
, - , .
. 630
,' '
, ,

. . ' 628

. . ' , 629

. , , , 630

156
' , ' ' .
. '
: ,' '

, ...
. ,' '
" - ,
, . " , -
' ' . ' '
, ' '
.
, ,
. , , ...

. ' ' " - ,

" . .
' 631
, " : ,
" 634
, ' 633
, ' 632
, '

, ' , ,)1866 – 1799 ( ' 631

, , " " " .


" . ,
. , ,
" , ' ' , ' , , "
.' ' " , .
' ' , " ,)1910 – 1839 (, " , ' 632

' . " , , : .' ' "


) " (' ' ,
, ' ' .' '
" , , 213 ' , " :
" , " , ' , , " . ,
.' ' ' " , "
. ' ' ,' ' , ,) 1910 – 1859( , 633

.
. ' ' , " ' ' , ,) 1926 – 1843( ' 634

. 137 ' , , :

157
. , 635

, , ,
, ,
636
.

.' '
, ' ' ,
' ' ,
, .
: .
. ,
' ' , - ' '
. ,
. ' ' ,
. ,
, . ,
. ,
,' ' . ,
, -
. -

' '
' . -
, , : '
, .
, .
,' - ,
. -

' , : .' ' , ,)1936 – 1858( ,' ' ' 635


. " , , ' ;71
, . . ' , 636

. " .
' ' , ' ' ,
. ,

158
." , . ,
. " , , . ,
.45 – 34 ' , " , ,' '. ,
. " , . ,
. " , . ,
.136 – 120 ' ,) " - " ( , ,' ' '. ,
. " , ' . , '
.1958 ,) ' (, -
. " , ' . ,
." , ' " – . ,
." , : .) " (, ,
. " ,) " (, . ,
. " , . , -
.4.10.36 , , .30.7.36 , - , , ,' '. , -
.20.11.36 ,
.1920 , . ,
. " , . ,
. , . ,
." – "
. " , .' ,
. " , , .) ( ,
–3' ," , - , , ,' " ' ' '. ,
.35
.191 – 187 , " ' ' ,' ' .' ,
. " ,153-157 ' , ,' ' .' ,
. " ,' ' .' ,
. " , . ,
. " , " ,'
. " , ' .) ( ,
." , .' , -
. " , . ,

159
.1921 , ,- , . ,
." , - , , , "
." , , " – . , -
.)105 ( " " ," " ,' ' .' ,
. " , , . ,
." , " . ' ,
." , .) ( ' ,
(. – .' ,
. " ) ' –
. " .
. " , . ,
. " ,- , . ,
." , . ,
.392-307 ' ,1951 - , ,' ' .' ,
. " , ' . ,
. " , . ,
. " , . ,
." , . ,
.582 – 577 ' ,1951 , , ,' ' ' .' ,
." - " , - , . ,

." , . ,
.345 – 337 ' , " : ,' '. ,) (
." , – . ,
. " , . ,
." , – . ,
, : ,' ' .' ,
.20 – 12 ' , "
,1951 , , : ,' ' ' '. ,
.614 – 605 '
. " , ' . ,
. " , – . ,

160
. " , – : . ,
. " , – , ' , ,
.403-385 ' ,) " ( , ,' " '. ,
.638-648 ' ,) " (, ,' ' ' . ,
.11 – 1 ' ," , , ," ". ,
." , . ,
." , ' ' - . ,
.)' (, " , . ,
.205 – 185 ' , " , , : ,' '. ,
. " , . ,
.278-258 ' ,1984 , ,' – '. ,
. " , . ,
." , , ,' , : - '. ,
. " , – . ,
.19- - . ,
.238-231 ' ,) " (1 ,
) ' ' ( ,' '. ,
.197-181 ' ,) " (
.26-14 ' ,) " (, ,' '. ,
,) " ( ,' : '. ,
.157-188 '
,' " " '. , -
." , ' ,) ' (, , :
. " , ' . ,
,1975 , ) ' ( ,' ' .' ,
. - '
. - ' ,) " ( , - 18 , ,' '. ,
. " , . ,
. " , . ,
." ,' ' , - , . ,
." ) " : ( . ,
. " , - .) (,
.1958 ,- , – . ,

161
, ,' '. ,
.113-142 ' ,"
. " ,' - , . , "
. " , . , "
. " , . , "
. " , . ,
. " , . ,
." , . ,
. " , - , ,
.1956 - , .) ( ,
." , - , – . ,
. " . : . ,
. " , - , . ,
. " ,) : (, .
." , " . ,
. " , ' . ,
. " . - . ' ,
.1982 , . ' ,
, , ,' – ' .) ( ,
.48 – 9 ' , "
. " , - , . ,
." ,- , . ,
) ' ( ,' '. ,
.108-75 ' , " , ' –
. " . :' ' .) ( ,
. " , . ,
. " , .' ,
.225-233 ' ," , ,' '. ,
.1989 , . ,
. " , . ,
. " , ' - . ,
, ,' : '. ,
.25-30 ' ,) " ( 298
. " , - ,' – . ,

162
.17-20 ' , " , , : ,' '. ,
. " , - . ,
Hebrew Union College annual, 67 , . ,
. - ' (1997)
." , ' " : " . ,
, " , ,) ( ,' " '. ,
.97 – 94 '
. " ,) ( . ,
, – . ,
. "
. " , . ,
– ,' ' .) " (' ,
.365 – 353 ' , " , "
. " , – .' ,
." , ' ' – . ,
. " , " . ,
, ' ) ' (: ,' – " ' '. ,
.229 – 224 ' , "
.654 – 645 ' ,1951 , , : ,' ' '. ,
.239 - 232 ' , " , ,' ' '. ,
' ( .' " -" '. ,
.80 – 9 ' ," , – )
.125-132 ' ,) " (, , - ,' " '. ,
.115-129 ' ,) " ( ,' , ,' '. ,
," ' ' ' ". ,
. - ' ,) " (,
." ,) : (, .' ,
. " , . ,
.325-261 ' ," , : ,' '. ,
. " , . ,
. " , . ,
.161 – 72 ' )1971( , ,' '. ,

163
. " , .' , -

Franklin L. B aumer, Modern European Thought, New York-London 1997

Harris, Jay M. How do we know this?, State University of New York press 1995

Harris, Jay M. 'Rabbinic Literature in Lithuania after the Death of the Gaon', The Gaon
of Vilnius and the annals of Jewish culture, Vilnius University 1998, pp. 88-95

Goldberg, H. Israel Salanter, text, structure, idea : the ethics and theology of an early
psychologist of the unconscious, New York 1982

Kaplan, L. J. 'The Hazon Ish; Haredi critic of traditional Orthodoxy', The Uses of
Tradition (1992), pp. 145-173

Lichtenstein, M. "What" hath Brisk wrought; the Brisker derekh revisited, Torah U-
Madda Journal 9 (2000) pp. 1-18

Nadler, A. The faith of the Mithnagdim : rabbinic responses to Hasidic rapture,


Baltimore : Johns Hopkins University Press, 1997

Schorske, C. E. Thinking with History, Princeton University Press, 1998

Solomon, N. The Analytic Movement : Hayyim Soloveitchik and his circle, Atlanta
1993

Solomon, N. "Hilluq and Haqira", Dine Isarel IV (1973), pp. LXIX-CVI

Soloveitchik, J. B. The halakhic mind : an essay on Jewish tradition and modern


thought, New York 1986

Shapiro, M. B. 'The Brisker method reconsidered', Tradition 31,3 (1997) 78-102

Wachtfogel, M. E. The Brisker Derech, Jerusalem 1993

164

You might also like