Projekt lëndor:

Çrregullime të sistemit kardiovaskular dhe aparatit të frymëkëmbimit

Nëntemat: Punuan:
● Duhanprija, përbërësit e 1.
2.
Katerina Rushiti
Era Makri
tymit të duhanit; Pasojat 3. Klarisa Shehu
4. Vilma Vrenjo
në organizëm 5. Joela Çeli
6. Joana Bajaj
● Bronkiti kronik 7. Geri Dalipi
8. Sidrit Ceka
● Enfizema 9. Kristina Mustafaj
 Duhanpirja; Pwrbwrwsit e tymit tw duhanit
Tymi i duhanit përmban rreth 7000 kimikate. Shumë prej tyre janë helmuese dhe mbi
60 dihet se janë shkaktarë të kancerit Nw përbërësit kimikë të cigareve përfshihen:

● Nikotina: Është një alkaloid pa ngjyrë, helmues që rrjedh nga bima e duhanit.
Është një ilaç i fuqishëm, i cili ndikon në tru dhe krijon shpejt varësi.
● Katrani: Është një substancë ngjitëse kafe që formohet kur duhani ftohet dhe
kondensohet. Ai mblidhet në mushkëri dhe mund të shkaktojë kancer.
● Monoksid karboni: Një gaz pa erë, pa ngjyrë që lirohet nga djegia e duhanit. Kur
thithet, hyn në qarkullimin e gjakut dhe ndërhyn në punën e zemrës dhe enëve
të gjakut. Deri në 15% të gjakut të një duhanpirësi mund të mbajë monoksid
karboni në vend të oksigjenit.
● Arseniku: Arseniku gjendet zakonisht në helmin e minjve.
● Amoniaku: Amoniaku është një gaz toksik, pa ngjyrë me një erë të mprehtë.
Komponimet e amoniakut zakonisht përdoren në pastrimin e produkteve dhe
plehrave. Përdoret gjithashtu për të rritur ndikimin e nikotinës në cigaret e
prodhuara.
● Aceton: Keton i lëngshëm i paqëndrueshëm aromatik, i përdorur si tretës.
Heqësi i manikyrit është një tretës, për shembull.
● Pesticidet: Një numër pesticidesh (kimikate toksike që përdoren për të vrarë
dëmtuesit, zakonisht insektet) janë të pranishme në tymin e cigareve. Këto
pesticide gjejnë rrugën e tyre në cigare sepse ato përdoren në bimët e duhanit
ndërsa ato rriten.
● Poloniumi - 210: Element radioaktiv – përdoret në armët bërthamore, si dhe në
burimin e nxehtësisë atomike.
● Metanol: Karburanti i përdorur në industrinë e aviacionit.
 Pasojat në organizëm
Pirja e duhanit dëmton pothuajse çdo organ të trupit dhe ndikon në shëndetin e përgjithshëm të një
personi.
1. Vlerësimet tregojnë se pirja e duhanit rrit rrezikun për sëmundjet koronare të zemrës dhe për
goditje në tru nga 2 deri në 4 herë .
2. Pirja e duhanit gjithashtu rrit rrezikun e vdekjes nga kanceri dhe sëmundje të tjera te
pacientët dhe të mbijetuarit me kancer.
3. Pirja e duhanit mund ta bëjë më të vështirë për një grua të mbetet shtatzënë. Mund të ndikojë
gjithashtu në shëndetin e foshnjës së saj para dhe pas lindjes. Pirja e duhanit rrit rreziqet për:
● Lindja e parakohshme (e hershme).
● Lindja e vdekur (vdekja e foshnjës para lindjes)
● Pesha e ulët e lindjes
● Sindroma e vdekjes së papritur të foshnjave
● Pirja e duhanit mund të ndikojë gjithashtu në spermën e meshkujve, e cila mund të zvogëlojë
fertilitetin dhe gjithashtu të rrisë rrezikun për defekte të lindjes dhe abort.
4. Pirja e duhanit mund të ndikojë në shëndetin e kockave.Gratë që kanë kaluar vitet e lindjes së
fëmijëve që pinë duhan kanë kocka më të dobëta sesa gratë që nuk kanë pirë kurrë duhan. Ata
janë gjithashtu në rrezik më të madh për thyerjen e kockave.

5. Pirja e duhanit ndikon në shëndetin e dhëmbëve dhe mishrave të dhëmbëve dhe mund të
shkaktojë humbje të dhëmbëve.
6. Pirja e duhanit mund të rrisë rrezikun për katarakt
7. Pirja e duhanit është shkaktar i diabetit të tipit 2 dhe mund ta bëjë më të vështirë kontrollimin
e tij. Rreziku i zhvillimit të diabetit është 30-40% më i lartë për duhanpirësit aktivë sesa
joduhanpirësit.
Bronkiti kronik

Çfarë e shkakton bronkitin kronik? Cilat janë simptomat e bronkitit kronik?

Shkaku i bronkitit kronik është zakonisht ekspozimi afatgjatë ndaj Në fillim, mund të ketë simptoma të lehta. Ndërsa
irrituesve që dëmtojnë mushkëritë dhe rrugët e frymëmarrjes. sëmundja përkeqësohet, simptomat zakonisht bëhen më
1. Tymi i cigares është shkaku kryesor. të rënda. Ato mund të përfshijnë:
2. Ekspozimi ndaj irrituesve të tjerë të thithur mund të kontribuojë 1. Kollë e shpeshtë ose një kollë që prodhon shumë
në bronkitin kronik. Këto përfshijnë, ajrin e ndotur dhe tymrat mukus
kimikë ose pluhurat nga mjedisi ose vendi i punës. 2. Mungesa e frymëmarrjes, veçanërisht me aktivitet
3. Rrallëherë, një gjendje gjenetike e quajtur mungesa e fizik
antitripsinës alfa-1 mund të luajë një rol në shkaktimin e bronkitit 3. Shtrëngim në gjoks
kronik. 4. Disa njerëz me bronkit kronik marrin infeksione
të shpeshta të frymëmarrjes si ftohja dhe gripi. Në
raste të rënda, bronkiti kronik mund të shkaktojë
humbje peshe, dobësi në muskujt e poshtëm dhe
ënjtje në kyçet e këmbëve.
Cilat janë trajtimet për bronkitin kronik?
Nuk ka kurë për bronkitin kronik. Megjithatë, trajtimet mund të
ndihmojnë me simptomat, të ngadalësojnë përparimin e sëmundjes dhe
të përmirësojnë aftësinë për të qëndruar aktiv. Ekzistojnë gjithashtu
trajtime për të parandaluar ose trajtuar komplikimet e sëmundjes.
Trajtimet përfshijnë:
Ndryshimet e stilit të jetesës, si p.sh
1. Lënia e duhanit nëse jeni duhanpirës. Ky është hapi më i
rëndësishëm që mund të ndërmerrni për të trajtuar bronkitin
kronik.
2. Aktiviteti fizik mund të forcojë muskujt që ju ndihmojnë të
merrni frymë dhe të përmirësoni mirëqenien tuaj të
përgjithshme.
Ilaçet, si p.sh
1. Bronkodilatorët, të cilët relaksojnë muskujt rreth rrugëve të
frymëmarrjes.
2. Vaksinat për gripin dhe pneumoninë, pasi personat me bronkit
kronik janë në rrezik më të lartë për probleme serioze nga këto
sëmundje.
3. Antibiotikët nëse merrni një infeksion bakterial ose viral të
mushkërive
Terapia me oksigjen, nëse keni bronkit të rëndë kronik dhe nivele të ulëta të
oksigjenit në gjakun tuaj..
Rehabilitimi pulmonar, i cili është një program që ndihmon në përmirësimin e
mirëqenies së njerëzve që kanë probleme kronike të frymëmarrjes. Mund të
përfshijë:
1. Një program ushtrimesh
2. Trajnim për menaxhimin e sëmundjeve
3. Këshillim për të ushqyerit
4. Këshillim psikologjik
Një transplant i mushkërive, si mjeti i fundit për njerëzit që kanë simptoma të
rënda që nuk janë përmirësuar me ilaçe
 Enfizema

Tek njerëzit me emfizemë, qeset e ajrit në mushkëri (alveola) janë të dëmtuara. Me

kalimin e kohës, muret e brendshme të qeseve të ajrit dobësohen dhe çahen - duke
krijuar hapësira ajrore më të mëdha në vend të atyre të vogla. Kjo zvogëlon sipërfaqen e
mushkërive dhe, nga ana tjetër, sasinë e oksigjenit që arrin në gjak.Gjatë frymënxjerrjes,
alveolat e dëmtuara nuk funksionojnë siç duhet dhe ajri i vjetër bllokohet, duke mos lënë
vend për hyrjen e ajrit të freskët dhe të pasur me oksigjen.
Shkaqet:
Shkaku kryesor i emfizemës është ekspozimi afatgjatë ndaj irrituesve të ajrit, duke
përfshirë:
1. Tymi i duhanit
2. Tymi i marihuanës
3. Ndotja e ajrit
4. Tymi kimik dhe pluhuri
5. Rrallëherë, emfizema shkaktohet nga një mungesë e trashëguar e një
proteine që mbron strukturat elastike në mushkëri. Quhet emfizema e mungesës
së alfa-1-antitripsinës.
Faktoret e rrezikut
Faktorët që rrisin rrezikun e zhvillimit të emfizemës përfshijnë:

1. Pirja e duhanit. Emfizema ka më shumë gjasa të zhvillohet te duhanpirësit e

cigareve, por duhanpirësit e purove dhe pipave janë gjithashtu të ndjeshëm.
Rreziku për të gjitha llojet e duhanpirësve rritet me numrin e viteve dhe sasinë
e duhanit të pirë.
2. Mosha. Megjithëse dëmtimi i mushkërive që ndodh në emfizemë zhvillohet
gradualisht, shumica e njerëzve me emfizemë të lidhur me duhanin fillojnë të
përjetojnë simptoma të sëmundjes midis moshës 40 dhe 60 vjeç.
3. Ekspozimi ndaj mjedisit kukonsumohet duhani rrit rrezikun e emfizemës.
4. Ekspozimi në punë ndaj tymrave ose pluhurit. Nëse thithni tym nga disa
kimikate ose pluhur nga drithërat, pambuku, druri ose produktet e minierave,
keni më shumë gjasa të zhvilloni emfizemë. Ky rrezik është edhe më i madh
nëse pini duhan.
5. Ekspozimi ndaj ndotjes së brendshme dhe të jashtme. Frymëmarrja e ndotësve
të brendshëm, të tillë si tymrat nga karburanti për ngrohje, si dhe ndotësit e
Ne te majte: mushkerite e shendetshme Ne te djathte: mushkerite e
jashtëm - shkarkimet e makinës, për shembull - rrit rrezikun e emfizemës.
diagnostikuara me enfizemë
Komplikimet :
Njerëzit që kanë emfizemë kanë gjithashtu më shumë gjasa të zhvillojnë:

1. Mushkëri të kolapsuar (pneumotoraks). Një mushkëri e kolapsuar mund të jetë

kërcënuese për jetën tek njerëzit që kanë emfizemë të rëndë, sepse funksioni i
mushkërive të tyre tashmë është shumë i rrezikuar. Kjo është e pazakontë, por
serioze kur ndodh.
2. Probleme me zemrën. Emfizema mund të rrisë presionin në arteriet që lidhin
zemrën dhe mushkëritë. Kjo mund të shkaktojë një gjendje të quajtur cor
pulmonale, në të cilën një pjesë e zemrës zgjerohet dhe dobësohet.
3. Vrima të mëdha në mushkëri. Disa njerëz me emfizemë zhvillojnë hapësira
boshe në mushkëri të quajtura bula. Ato mund të jenë sa gjysma e mushkërive.
Përveç zvogëlimit të hapësirës në dispozicion për zgjerimin e mushkërive, bulat
gjigante mund të rrisin rrezikun e pneumotoraksit.
 Trajtimi
Medikamente bronkodilatatore: mund të ndihmojnë në lehtësimin e simptomave të emfizemës duke
relaksuar dhe hapur rrugët e ajrit në mushkëri.

Steroidet: mund të ndihmojnë në lehtësimin e simptomave të emfizemës që lidhen me astmën dhe

bronkitin. Megjithatë, me kalimin e kohës, steroidet e thithura mund të shkaktojnë efekte anësore, të
tilla si dobësim të kockave, presion të lartë të gjakut, diabeti dhe katarakte.

Antibiotikët: mund të përdoren për të ndihmuar në luftimin e infeksioneve të frymëmarrjes të

zakonshme tek njerëzit me emfizemë, si bronkiti akut, pneumonia dhe gripi.

Vaksina: Pacientët me emfizemë duhet të marrin një vaksinë kundër gripit çdo vit dhe pneumoni çdo
pesë deri në shtatë vjet për të parandaluar infeksionet.

Terapia me oksigjen: Ndërsa sëmundja e pacientit përparon, ata mund ta kenë gjithnjë e më të
vështirë të marrin frymë vetë dhe mund të kenë nevojë për oksigjen shtesë. Oksigjeni vjen në forma të
ndryshme dhe mund të shpërndahet me pajisje të ndryshme, duke përfshirë ato që mund t'i përdorni
në shtëpi.

Kirurgji ose transplant i mushkërive: Transplantimi i mushkërive mund të jetë një opsion për disa
pacientë me emfizemë. Për të tjerët, mund të rekomandohet një operacion për zvogëlimin e vëllimit të
mushkërive, gjatë të cilit hiqen pjesë të vogla të indeve të dëmtuara të mushkërive.

Terapia me proteina: Pacientëve me emfizemë të shkaktuar nga një mungesë e antitripsinës alfa-1
(AAT) mund t'u jepen infuzione të AAT për të ndihmuar në ngadalësimin e përparimit të dëmtimit të
mushkërive.

Rehabilitimi pulmonar: Një pjesë e rëndësishme e trajtimit të emfizemës është rehabilitimi

pulmonar, i cili përfshin edukimin, këshillimin mbi ushqyerjen, mësimin e teknikave të veçanta të
frymëmarrjes, ndihmën për të lënë duhanin dhe fillimin e një regjimi ushtrimesh. Për shkak se
njerëzit me emfizemë shpesh janë të kufizuar fizikisht, ata mund të shmangin çdo lloj aktiviteti fizik.
Megjithatë, aktiviteti i rregullt fizik në fakt mund të përmirësojë shëndetin dhe mirëqenien e
pacientit.