CIEN. EDUC. Y PARV.

2º UNI4 2022
UNIDAD –IV HAIPY GUARANÍME –REDACCIÓN EN GUARANI 2º CURSO
Kuatiakatu Opaichagua -Kuatiañe'ẽ (carta)
Kuatiañe'ẽ
Ha'e marandu mbohasaha itujavéva. Kuatiañe'ẽ ha'e avei upe mba'e omoaguíva
tapichakuérape ikatu'ỹva oñomongeta ojovake térã pumbyry rupi.
KUATIAÑE’Ẽ RETEPY
1.2.1. Mo’akã (Encabezamiento)
• 1.2.1.1. Tenda ha arange
• 1.2.1.2. Mávape ohejai ha moõpa oiko
• 1.2.1.3. Maitei’ypy
1.2.2. Hetepy (Texto o cuerpo)
• 1.2.2.1. Ñe’ẽ’apesã ñepyrũgua
• 1.2.2.2. Ñe’ẽ’apesã marandugua
• 1.2.2.3. Ñe’ẽ’apesã pahagua
1.2.3. Mohu’ã (Cierre)
• 1.2.3.1. Maiteipaha
• 1.2.3.2. Teraguapy
1.3. TECHAPYRÃ
1-Mo’akã -Tenda ha arange
Paraguay, 23 jasyporundy 2020
2-Mávape ohejai ha moöpa oiko
Karai
Peru Ferreira Gómez, Motenondehára
Mbo’ehao “José Gaspar Rodríguez de Francia”
Táva Aregua, Paraguay Retä
3-Maitei’ypy-Ñe’ẽ’apesã ñepyrũgua
Karai katupyry ha marangatu:
Tuicha vy’a reheve ahai ndéve ko kuatiañe’ẽmi ñepyrũrãme romomaitei hagua ha
upekuévo amombe’u hagua ndéve mba’éichapa ohohína che ñemoarandu
ajapova’aína ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANÍme.
4-Hetepy -Ñe’ẽ’apesa marandugua
Reikuaaháicha amohu’ã rire che ñemoarandu mitãrusumbo’ehaópe niko
añepy’amongetákuri mba’épa ajapokuaa che rekovégui ha heta rire aiporavo ko
mbo’esyry Guarani Ñe’ẽ Mbo’éhararã. Ko’ága ahaívo ndéve ko kuatia-ñe’ẽ
chemandu’ákuri mba’éichapa hetaite reporandu’akue chéve mba’érepa aiporavo ko
mba’e kóva. Ha péina ko kuatiañe’ẽme, mbykymi jepe, ambohováita ndéve.
Nde ha che jaikuaa porã mba’éichapa heta ára ñane retãme ojepurúkuri españa
ñe’ẽ año oñehekom-bo’egua’u hagua ñane retãyguápe ha upe mba’e ojejapóvo
mba’eve ndojehupytýikuri, hetahetave uvei umi oñemoarandu’ỹva térã katu umi
ohejareíva mbo’ehao nahesakãigui chupekuéra umi mba’e ome’ẽva. Ko’ã mitã
oñehekombo’éva Guarani ñe’ẽme niko hetia’e, hekorory ha imarangatuve
hesakãgui chupekuéra umi mba’e ome’ẽva. Ha upéi -osẽvo mbo’ehaógui ha
oguahẽvo hogakuérape- ojehu upe iporãvéva. Umi mitã oikũmbýgui umi mbo’epy
pyahu ome’ẽva’ekue upe árape, ohekombo’e -ha’ekueraháma- hogayguakuérape.
Amombe’úvo ndéve ko che remiandu oiméne hesakãmive ndéve mba’érepa
añemoarandu Guarani ñe’ẽme. Ága ae ha’ekuaa ndéve añeñanduporãha
ikatútagui aipotyvõ tekombo’e rupive ñane retãme. Ndaipóri ambue tape, upévare
ha’ekuaa avei ndéve avañe’ẽ rupive ikatutaha ñamotenondeve ñane retãme.
5-Ñe’ẽ’apesa pahagua
Amondohóvo ko che remiandu, ajerure Túpame oñangareko hagua nderehe ha
nde rogayguáre ha tomyanyhẽ pende rekove vy’a, tesãi ha mborayhúgui.
Nemomaitei py’arorýpe
6-Teraguapy
Porfiria Trinidad
-TECHAPYRÃ Kuatiañe'ẽ'i (esquela)

Chive:
Aipota reipurukami chéve -ikatútarõ- nde kuatiahai mbo’ehaopegua. Aipurupa vove
ombojevýta ndeve.
Maitei horyvéva ndéve.
Kame.
Paraguay, 30 jasypokõi 2020-pe

Kuatia atã’i – Tarjeta

Láli
Tupã tohesape nde rekove ha akóinte tereguereko tesãi, po’a ha arandu ¡Vy’apavẽ!
Ne arambotýre.
Huã
29 jasypo 2020-pe

Marandu – Informe
Pohanoharakuéra, ojapo’akue pohano tasyópe upe arateĩ pyharevépe.
Tavayguakuéra oñemboja upépe omoĩka haĝua mba’asymombiaha akanundu pegua.
Ko ñepohano oiko kuri tasyo Táva del Estépe, ha ohupytypa opavave tapichápe.
Táva del Este, 25 jasypokõi 2020-pe

*Mba’ejerure – Solicitud *Amoñe’ẽ ko jerure

Táva del Este, 22 jasyapy 2020-pe
Karai: Tomás Gómez
Motenondehára kotýpe
Che Kame González, Paraguáigua, agureko mokõipa ary, che róga opyta Tava’i
Che la Réina-pe, ajerure ndéve aike haĝua ne mba’apohápe pytyvõra.
Omoirũ che jerure ko’ã kuatia
-Kuatia mbo’esyry rehegua
-Kuatia ava rehegua
-Ta’anga’i che rehegua
Torypápe
Kame.

ÑE'Ẽ OMYI'Y HA OMÝIVA HENDÁGUI, GUARANÍME (CONSTRUCCIONES FIJAS Y

MÓVILES DEL GUARANI)

• Ñe’ẽ omyi’ỹva hendágui (construciones fijas)

• Ñe’ẽ omyi’yva hendágui (construciones fijas)
ÑE’Ẽ OMYI’YVA HENDÁGUI

• 1.1. Moteĩva omyi’ỹva puru (construcciones de los determinativos fijos)

• 1.2. Mba’ejára renda puru (construcción del genitivo)
• 1.3. Teroja tekome’ẽva puru (construcción de los adjetivos calificativos)
• 1.4. Ñe’ẽriregua puru (construcción de las Posposiciones)
Moteĩva omyi’ỹva puru
Ápe oike umi teroja moteĩva: techaukarã, mba’éva, papapýva ha kuaa’ỹva puru. Ava
nomýiri hendágui. Katuete ojepuru ha ojehaiva’erã tero mboyve ñe’ẽjoajúpe.
Techapyrã:
Ja’ekuaa:

• Ko mitã iñakuã
• Che róga morotĩ
• Mbo’esyry mbohapyhápe aime
Ndaja’ekuaái:

• Mitã ko iñakuã
• Róga che morotĩ
• Mbohapyha mbo’esyrýpe aime
Jesarekopyrã: Teroja moteĩva papapy papyháva añoite, teroja moteĩva apytépe,
oñemohendáva tero rire. Techapyrã: Mbo’esyry mbohapyha.
Mba’ejararenda puru
Ko’ápe mba’ejararaẽ oje’e ha ojehai ha upei ae mba’eguerekopy.
Techapyrã:

Guaraníme: Peru ra’y oguata ha’eño

(Pedro hijo camina solo)

Castellano-pe: El hijo de Pedro camina solo

Guaraníme: Chive rembireko ndoúikuri

(Silverio esposa no vino)

Castellano-pe: La esposa de Silverio no vino

Teroja tekome’ẽva puru

Teroja tekome’ẽva katuetei ohova’erã tero rire.
Techapyrã:
Ja’ekuaa:

• Pe karai marangatu ohóma

• Umi mitã akãhatã ndokéi
Ndaja’ekuaái:

• Pe marangatu karai ohóma

• Umi akãhatã mitã ndokéi
Ñe’ẽriregua puru
Ñe’ẽriregua -iñe’ẽpehẽtei ha iñe’ẽpehẽ’etáva- ojepuru ha ojehai jave, katuete ohova’erã
peteĩ ñe’ẽ rire.
Techapyrã:
Ja’ekuaa:

• Che aha ógape

• Kame oho ojogua hagua peteĩ jopói
Ndaja’ekuaái:

• Che aha pe óga

• Kame oho hagua ojogua peteĩ jopói
ÑE’Ẽ OMÝIVA HENDÁGUI

• 2.1. Tero (sustantivo),

• 2.2. Ñe’ẽtéva (verbo),
• 2.3. Ñe’ẽteja (ñe’ẽteja),
• 2.4. Terarãngue (pronombre) ha
2.5. Ñe’ẽndýi (interjección). Techapyrã:

• Cháke / (Háke) /
• Nangána /
• Nde rasóre /
• Aichejáranga /
• Hýpy /
• E'a /
Guarani ñe’ẽnguéra apytépe oĩ umi ikatúva oñemomýi ha jepérõ upéicha ñe’ẽjoaju hesakã
porã, naiñambuéi hemiandúpe. Umi ñe’ẽ omyikuaáva apytépe oĩ: tero, ñe’ẽtéva, ñe’ẽteja,
terarãngue ha ñe’ẽndýi
Tero
Techapyrã:

1. Peru oguata mombyry nendive

2. Oguata mombyry Peru nendive
3. Mombyry Peru oguata nendive
4. Nendive oguata mombyry Peru
Ñe’ẽtéva
Techapyrã:

1. Pe karai ojoguákuri ao kuehe

2. Ojoguákuri ao pe karai kuehe
3. Ao pe karai ojoguákuri kuehe
4. Pe karai kuehe ojoguákuri ao
Ñe’ẽteja
Techapyrã:

1. Mbegue oñe’ẽ Chive hembirekópe

2. Oñe’ẽ mbegue Chive hembirekópe
3. Chive hembirekópe mbegue oñe’ẽ
4. Chive hembirekópe oñe’ẽ mbegue
Terarãngue
Techapyrã:

1. Ha’e oturuñe’ẽ hatã ko’ága

2. Ko’ága ha’e oturuñe’ẽ hatã
3. Oturuñe’ẽ hatã ha’e ko’ága
4. Oturuñe’ẽ hatã ko’aga ha’e
Ñe’ẽndýi
Techapyrã:

1. Cháke, pe mbói oñemboja nderehe

2. Pe mbói, cháke, nderehe oñemboja
3. Pe mbói oñemboja, cháke, nderehe
4. Pe mbói oñemboja nderehe, cháke