RAZVOJ RAČUNARSKOG PROJEKTOVANJA I NJEGOV

UTICAJ NA ARHITEKTURU
1
Arber I. Sadiki

Rezime. Rad prikazuje razvoj računarskog projektovanja, mogućnosti koje takva tehnologija pruža, kao i
istraživanje koliko je taj razvoj uticao na arhitekturu, fokusirajući se na dve oblasti, uticaj na
motodologiju arhitektonskog projektovanja i uticaj u toku izvođenja objekta.
Analizirane su pogodnosti koje pružaju CAD programi u procesu arhitektonskog projektovanja i
upoređeni su sa klasičnim načinom projektovanja, uzimajući kao primer strukturu Kraljevskog Instituta
Britanskih Arhitekata (Royal Institute of British Architects RIBA). Takođe je analizirana i arhitektura koja
je proizašla kao rezultat računarskog projektovanja uzimajući kao primer izgradnju Gagenhejmovog
muzeja u Bilbao-u, 1997. godine, arhitekte Frenk O. Gerija (Frank O. Gehry).
Na osnovu dobijenih rezultata iz analize, zaključeno je da razvoj računarskog projektovanja uticao
kod današnjih arhitekata da oni imaju sasvim drugi pristup arhitekturi, a to se logično manifestuje i
nastankom sasvim novog produkta, novom arhitekturom.

Ključne reči: Računarsko projektovanje, CAD

Summary: The paper illustrates the development of computer designing, the possibilities that such
technology enables, as well as the research on how much such development has had an impact on the
architecture, by focusing on two fields, the impact on the methodology of architectural designing and the
impact during the realization of an object.
The advantages that CAD programs offer have been analyzed in the process of architectural designing
and have also been compared with the classical way of designing, by using as a sample structure of the
Royal Institute of British Architects, RIBA. Moreover, the architecture that came out as a result of
computer designing has been analyzed by taking as an example the construction of the Guggenheim
Museum in Bilbao, on 1997, designed by the architect Frank O. Gehry.
Based on the produced results from the analysis, it has been concluded that the development of
computer designing has had an impact on nowadays architects making them apply a completely different
approach towards architecture that logically manifests with a completely new products, the new
architecture.

Key words: Computer designing, CAD.

1
Arber Sadiki, dipl. inž. arh. – PhD student na Gradjevinako-arhitektonskom fakultetu u Nišu
 1. UVOD
Drugu polovinu 20. i početak 21. veka, karakteriše
veliki razvoj računarske tehnologije. Njena primena u
vrlo kratkom roku je postala prisutna u svim oblastima,
a samim tim i u inženjerstvu.
Prvi računarski grafički sistem bio otkriven i
korišćen od strane Vozdušnih snaga vojske SAD-a, već
1950 godine, dok 1957 godine, Dr. Patrik J. Henreti
(Dr. Patrick J. Hanratty) konstruiše prvi komercijalni
računarski program poluautomatičkog crtanja, čime je
danas poznat kao „otac Komjuterskog polu-
automatičkog crtanja (Computer Aided Design CAD)
[1]. Bez obzira što su prvi pokušaji komjuterskog polu-
automatičkog crtanja bili sredinom pedesetih godina
prošlog veka, ozbiljan razvoj tih software počinje 1982.
godine pojavljivanjem prve verzije AutoCAD 1.1, koji je
u početku omogućavao crtanje samo najosnovnijih
oblika, kao što su linija, krug, luk, itd., da bi se
sredinom devedesetih godina, pomoću C++ aplikacija,
postigao ogroman razvoj koji je davao mogučnost da se
lako, precizno i vizuelno pristojno, mogu nacrtati i
najkomplikovaniji geometrijska tela u 2D, kao i 3D
obliku.
Mogućnost da istovremeno na istom crtežu radi više
ljudi, eliminacija ponavljanja onog što se može koristiti
sa drugih crteža, brzina crtanja, manji radni prostor, laka
distribucija crteža e-mailom, [2] su samo neke od
podobnosti koji nam pruža CAD tehnologija.
Nesumnjivo je da CAD programi pružaju velike
mogućnosti inženjerima u tehničkom smislu dajući
mogućnost da putem komjutera mugu skicirati, crtati i
modelirati vrlo efikasno, dajući jedan bolji komoditet
projektantima.
Ako CAD kao tehnološko dostignuće, uzimamo
isključivo kao rezultat naučnog rada, a crtanje kao
najosnovniji proces arhitektonskog izraza, a oba ova
procesa posmatramo kao alat arhitektonskog
projektovanja, onda se postavlja pitanje koji je to uticaj
CAD tehnologije u procesu projektovanja i njegovom
krajnjem rezultatu, projektovanom objektu.
2. RAČUNARSKO ARHITEKTONSKO
PROJEKTOVANJE
2.1. UTICAJ RAČUNARSKOG
PROJEKTOVANJA NA METODOLOGIJI
ARHITEKTONSKOG PROJEKTOVANJA
Postoji puno napisanih dela od strane raznih
istraživača u vezi arhitektonskog projektovanja i onoga
kako arhitekti razmišljaju ili bi trebalo da razmišljaju,
ali svi se slažu, da je u prirodi kreativnosti da ne postoji
univerzalna primenljiva motodologija za predstojeći
crtež [3].
Ako arhitektonsko crtanje posmatramo kao proces
konkretnog izlaganja arhitektonske misli, ili kao alat
čime se arhitekta služi da svoje misli konkretizuje, onda
to možemo nazvati sredstvom kominikacije sa drugima.
Na osnovu toga možemo reći da misao arhitekta je jasna
i konkretna toliko, koliko je jasan i konkretan
arhitektonki crtež. Znajući prednosti u ovoj oblasti koje
pružaju CAD programi, postavlja se pitanje koliko je to
uticalo na promenu načina komunikacije, a tom slučaju i
razmišljanja, kod arhitekata.
Jedna izreka kaže: „Kako mogu znati što mislim o
nečemu, ako ne čujemo što kažem u vezi toga“. U ovom
slučaju sredstvo za komunikaciju je jezik, dok kod
arhitekata smo prihvatili da je to crtanje, samim tim
proizlazi da i arhitekta nije siguran što misli u vezi
objekta koji projektuje, dok ne vidi što je nacrtao.
Ako metodologiju projektovanja uzimamo kao
sintezu umetnosti, naučnih mogućnosti i arhitektonskog
crtanja, u slučaju korišćenja CAD programa u proces
arhitektonkog projektovanja, sva tri variabla menjaju
svoja svojstva, a samim tim i njihovu sintezu.
Slika 1. Metodologija
 I ako smo rekli da ne postoji univerzalna šema
metodologije arhitektonskog projektovanja, ipak kroz
iskustva, neke određene šeme su se dokazale kao
uspešnije i samim tim su primenjenije u mnogim
slučajevima.
Jedna od poznatih struktura je ona koja je prihvaćena
od strane Kraljevskog Instituta Britanskih Arhitekata
(Royal Institute of British Architects RIBA), po kojoj
postoje sledeće faze u procesu arhitektoskog
projektovanja: [4]
 Prva faza: Apsorbovanje (assimilation)
Akumuliranja i sređivanje opštih informacija koja su
vezana za konkretni problem.
 Druga faza: Opšta studija (general study)
Istraživanje prirode problema i postojećih rešenja i
stredstava za rešavanje problema.
 Treća faza: Razvijanje (development)
Razvijanje i usavršavanje jednog ili više
eksperimentalnih rešenja koja su utvrđena u drugoj
fazi.
 Četvrta faza: Komunikacija (communication)
Izlaganje jednog ili više rešenja ljudima unutar i van
projektnog tima.
Korišćenjem CAD programa treća i četvrta faza
dobijaju potpune druge osobine upoređujući sa
klasičnim metodama crtanja. Kroz razvijanje
odredjenog rešenja, CAD programi nam pružaju
mogućnosti da u isto vreme kroz vrlo male promene
razvijamo nekoliko mogućih varijanti, a samim tim
logično je da finalna varijanta bude kvalitetnija.
Faza kominikacije u ovom slučaju je ona koja u
stvari najviše se transformiše. Sada umesto jedne skice,
osnove ili karakterističnog preseka crtanih rukom, CAD
programi kroz njihovu jasnoću, preciznost a naročito
materijalizaciji i vizuelizaciji 3D modela, su na takvom
nivou da kod ljudi sa kojima se komunicira već stvara
osećaj prvih stanovnika pre izgradnje objekta. To je
izuzetno bitno znajući da cilj arhitektonkog crtanja nije
proizvodnja umetničkih slika, već da kroz crteža, ideje i
misli koji arhitekta ima u glavi komunicira sa drugima.
Dok se pre uvođenja računarske tehnologije u
arhitekturi, ona mogla doživeti fizički od strane
investitora samo po završetku izgradnje objekata, a to
zahteva mnogo vremena i novca da bi se iz projekta
objekat transformisao u realnost, računar se pokazao
kao idelani posrednik u vizuelnoj komunikaciji između
arhitekata i klijenata, uvođenjem virtualne stvarnosti
gde se polako brišu granice izmedju fizičkog i
virtuelnog doživljaja u arhitekturi. [5]
Kad smo kod uticaja Računarskog Polu-
automatičkog Arhitektonskog Crtanja (Computer Aided
Architectural Design CAAD) na metodologiju
arhitektonskog projektovanja, moramo navesti uvođenje
takozvane metode artificialne intelegencije (Artificial
Intelligence AI), koja ide korak dalje tako što računar ne
samo što je u stanje da priloži nekoliko permutacija u
napred datih prostorija sa karakteristikama
funkcionalnih osobina, nego određenim alegoritmima,
on sam ih tretira i u estetskom i logičkom smislu,
omogućavajući korisniku da kroz povremene
interaktivne intervencije, dolaze zajednički do najboljeg
rešenja [6].
2.1. UTICAJ RAČUNARSKOG
PROJEKTOVANJA U IZVOĐENJU OBJEKTA
„U svim oblastima industrije, postavljeni su novi
problemi, stvoreno je oruđe sposobno da ih reši. Ako
ovu činjenicu uporedimo sa prošlošću, imamo
revoluciju“ [7]
Le Courbisier
Pored toga, početkom dvadesetih godina dvadesetog
veka, kada je Le Korbizje izrekao ovo, mislio je
isključivo na industrijski i tehnološki razvoj, koji je
omogućavao brzu i jeftinu proizvodnju montažnih
elemenata za izgradnju socijalnih stanova, i čime bi se
rešio problem velikiog broja ljudi bez ognjišta, krajem
istog i početkom dvadesetprvog veka, ova izreka je
postala još aktuelnija, kad je u pitanju razvoj računarske
industrije i tehnologije i njene primene u graditeljstvu.
Neke paraboloidne i amorfne strukture koje su
izgrađene zadnjih nekoliko godina, po kojima su danas
prepoznatljivi pojedini arhitekti kao što su Frenk O.
Geri (Frank O. Gehry), Piter Ajzenman (Peter
Eisenman) itd., uopšte ne bi bile moguće bez
podobnosti koju pružaju CAD programi u tretiranju
raznih detalja, bez kojih izvođenje takvih oblika i
struktura nebi bilo moguće.
Frenk O. Geri prilikom izgradnje Gagenhejmovog
muzeja u Bilbao-u, 1997. godine, je sam priznao da je
objekat izgrađen bez ijednog merenja trakom, već je
tokom fabrikacije, svaka komponenta strukture bila bar-
kodovana i markirana za interaktivno spajanje sa
slojevima strukture. Na gradilištu bar-kodovi su bili
otkočeni tako što su odredili koordinate svakog parčeta
modela. Laserska oprema za snimanje je omogućila
svakom parčetu da se precizno smesti u svojoj poziciji
odredjenoj od strane računarskog modela. [8]
Slika 2. Frank O. Gehry. Guggenheim muzej, Bilbao.
Računarski proizvedeni žičani model objekta
Stvoreni 3D modeli CAD programima, definišu
grupe karakterističnih linija na spoljašnjim površinama
objekata, koje su izvodnice i koje prirodno prate formu i
zakrivljenost površina.
3. ZAKLJUČAK
Na osnovu analize mogućnosti koje prižaju CAD
programi u procesu arhitektonskog projektovanja i
uporedivši ih sa klasičnim načinom projektovanja,
uzimajući kao primer strukturu Kraljevskog Instituta
Britanskih Arhitekata (Royal Institute of British
Architects RIBA), kao i analizom arhitekture koja je
proizvedena kao rezultat računarskog projektovanja i
njenih pogodnosti koje ono pruža i u fazi izvođenja,
možemo zaključiti da je razvoj računarskog
arhitektonskog projektovanja uticao na sledeće oblasti
arhitekture:
 Na metodologiju arhitektonskog projektovanja,
svojim mogućnostima da se u isto vreme radi i na
funkcionalnost i na oblikovanje modela, gde se više
proces projektovanja ne razvija u jednom pravcu,
već omogućava da se istovremeno paralelno
razvijaju i funkcija i oblik, gde se svaka izmena u
funkcionalnost istovremeno odražavaju i na oblik
objekta, kao i obrnuto.
 U načinu komunikacije unutar projektnog tima kao
i sa klijentom, kroz izradu fotorealističkog prikaza
3D modela.
 Tehničke podobnosti koje pružaju CAD programi
su dale mogučnost za realizaciju amorfnih
struktura koje bi bile neizvodljive bez podrške i
mogućnosti koje oni pružaju.
Na kraju uzimajući u obzir uticaj na gore navedene
oblasti, možemo reći da je razvoj računarskog
projektovanja, doprineo da današnji arhitekti znajući
sve mogućnosti koje CAD programi pružaju, imaju
sasvim drugi pristup arhitekturi, a to se sasvim logično
manifestuje i novim produktom, novom arhitekturom.
LITERATURA
[1] http://mbinfo.mbdesign.net/CAD1960.htm ,
15.april.2009, 22:46
[2] Emmitt, S. (2002) Architectural Technology, Leeds
Metropolitan University, str.169
[3] Tunstall, G. (2006) Managing the Building Design
Process, Nottingham, UK, Nottingham Trent
University, str.17
[4] Lawson, B. (2005) How Designers Think, Oxford,
Architectural Press, str.33-3.
[5] Kincl, B., Djelić, A. (2002) Informacijske i
komunikacijske tehnologije i njihov utjecaj na
stambenu arhitekturu, Prostor, Zagreb, br. 2[24],
str.180
[6] Elezkurtaj, T., Franck G. (1999) Algorithmic Support
of Creative Architectural Design, Vienna University of
Technology, Department of Computer Aided Planning
and Architecture
[7] Le Korbizje (2006) Ka pravoj arhitekturi, IV izdanje,
Beograd, Građevinska knjiga, str.227
[8] Brawne M. (2003) Architectural Thought: the design
process and the expectant eye, Oxford, Architectural
Press, str.59