Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 208

Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk

úoHdmSG mdGud,d yd iene|s


bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh

m¾fhaIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j


cd;sl wOHdmk wdh;kh
uyr.u
2017

i|Page
WmfoaYl;ajh
wdpd¾h chka;s .=Kfialr
wOHlaI ckrd,a

m¾fhaIK WmfoaYl;ajh
ã' lemafmáf.dv
wOHlaI ^jev wdjrK&

jHdmD;s iïnkaëlrKh
ksfrdaId vhia Èidkdhl
lÓldpd¾h

wNHka;r m¾fhaIK lKavdhu


ksfrdaId vhia Èidkdhl
l:sldpd¾h
ã' lemafmáf.dv
wOHlaI ^jev wdjrK&
ví'fla'tia mqIamud,d
fcaHIaG l:sldpd¾h
ã' fyÜáf.a
l:sldpd¾h
fla'ta'tka' iqf,dapkd wef,laiaiekav¾
l:sldpd¾h
tï'ã'ä' whsrdKs o is,ajd
iyldr wOHdmk{

ndysr m¾fhaIK lKavdhu


wd¾'wd¾' rK;=x.
úoqy,am;s
tia'mS'ví' jdlsIaG
.=re WmfoaYl
t,a'tï' jxYj;S
úY%dñl mSGdêm;s
ví' ã' ohdj;S
mSGdêm;s
ã'ta'tia'ã' r;akdhl
úY%dñl m%Odk jHdmD;s ks,OdÍ
mS'tia' fudayka
.=re fiajh
wd¾' pkaøfudayka
ixj¾Ok ks,OdÍ

mß.Kl joka ieliqu


mS' ks,añKs m%kdkaÿ
l<ukdlrK iyldr
tka'mS' ksixi,d chrdKs
ld¾hd, ld¾h iydhl

ii | P a g e
ixIsma;h

Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine|s bf.kqï - b.ekaùï


l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh úuid ne,Su fuu wOHhkfhaa uQ,sl wruqK úh' wOHdmk
úoHdmSGj, mj;sk j¾;udk ;;a;ajh .eUqßka wOHhkh lrñka" tys .=Kd;aul
ixj¾Okh m%j¾Okh ioyd m%;sm;a;suh ;SrK .ekSug wod< ks¾foaY bÈßm;a lsÍu
ñka wfmalaId lrk ,È' úoHd" .Ks; yd bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh
YslaIK,dNSkaf.a .=re ksmqK;d ixj¾Okhg fhda.H jk wdldrhg ms<sfh, ù ;sfí
o@" YslaIK,dNSkaf.a bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh Wfoid jD;a;Sh úIh
lafIa;%h fldf;la ÿrg odhl fõ o@" mdGud,d yodrkq ,nk ld, iSudfõ §
YslaIK,dNSka i;= bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ljf¾ o@ iy bf.kqï -
b.ekaùï l%shdj,sfha ixj¾Okhg n,mdk wfkl=;a idOl ljf¾ o@ hk iqúfYaIS
m¾fhaIK m%Yak y;rla Tiafia wOHhkh fufyh úh' m¾fhaIK l%ufõoh
.=Kd;aul m¾fhaIK m%fõYh m%uqL lr .;a ñY% iqiudo¾Yh úh' ikaOdr úYaf,aIK
l%uh úIh ks¾foaY úYaf,aIKh i|yd fhdod .eksKs' ifya;=l kshe|s l%uh Ndú;
lrñka .Ks;h" úoHdj iy bx.%Sis mdGud,d l%shd;aul cd;sl wOHdmk úoHdmSG oyhla
f;dard .eksKs' YsIH ksheÈh i|yd isxy, yd oñ< udOH ksfhdackh jk fia tla
úoHdmSGhlska YslaIK,dNSka úis mia fofkl= ne.ska úoHdmSG oyh i|yd
YslaIK,dNSka foish mkyla wyUq f,i f;dard .eksKs' Bg bx.%Sis" úoHdj" .Ks;h
mdGud,dj yeoErE YslaIK,dNSka ms<sfj<ska 81la" 80la" yd 89la we;=<;a úKs'
lÓldpd¾h kshe|sh 110lska ^úoHdj 27" .Ks;h 19" bx.%Sis 32" jD;a;Sh úIh 32&
iukaú; jQ w;r úoHdmSG oyfhka wyUq f,i f;dard.;a mSGdêm;sjre ;sfofkla
ksheÈhg wh;a úh'
o;a; /ia lsÍu i|yd m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd kshudj,s" ksÍlaIK fufyhqïm;a yd
wNsf,aLk Ndú; úKs' YslaIK,dNSka yd lÓldpd¾hjrekaf.ka m%Yakdj,s weiqßka o"
mSGdêm;sjreka f.kaa iïuqL idlÉPd u.ska o o;a; /ia flßKs' mka;s ldur bf.kqï
- b.ekaùï l%shdj,sh ksÍlaIKh i|yd ksÍlaIK fufyhqïm;a o ikaOdr úYaf,aIKh
i|yd wNsf,aLk o ^úIh ks¾foaY& fhdod .eksKs' o;a; úYaf,aIKh ioyd .=Kd;aul
yd m%udKd;aul l%ufõo wkq.ukh lrk ,È' m¾fhaIKh .=Kd;aul m¾fhaIK
m%fõYhg jeä nrla ;nñka ÈYdkq.; jQ neúka" úYaf,aIs; o;a; j.= yd úia;rd;aul
úia;r lsÍï u.ska bÈßm;a flreKs'
úIh b.ekaùu i|yd m%udKj;a ld,hla ,nd§u" úIh ks¾foaY l%udkql+, j
ixfYdaOkhg ,la lsÍu" bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iy b.ekaùfï ;dlaIKh yd
WmlrK ixj¾Okh" jD;a;Sh ixj¾Okhg m¾fhaIKd;aul t<Uqula ia:dms; lsÍu iy
ys;lr bf.kqï mßirhla we;s lsßu hk lreKq flfrys úfYaI wjOdkhla fhduq úh
hq;= nj wkdjrKh úh' úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h

iii | P a g e
YslaIK,dNSkaf.a ksmqK;d yd bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd odhl
ù we;' iuia;hla f,i úIh wka;¾.;fhka YslaIK,dNSkag m%dfhda.sl Ndú;h
ms<sn| w;a±lSï ,nd§ug W;aidy ord we;' tys § úoHdj yd .Ks;hg jvd bx.%Sis
úIfha kHdhd;aul lreKq yd m%dfhda.sl Ndú;h w;r iunr njla mj;ajdf.k hdug
W;aidy ord we;' kuq;a bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h jeä úh hq;= úIhhla jqj o fuys §
tu ;;a;ajh wjOdrKh ù ke;' úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis úIh wka;¾.;hg w¨;ska
tla úh hq;= fldgia ta ta úIhhg wod< j iqúfYaIS úu fmdÿ ,laIKhla f,i olakg
,enqKs' kj ;dlaIK Ndú;h ta wkqj bf.kqï - b.ekaùï l%ufõo ixj¾Okh yd ta
ms<sn| ±kqj;aùfï wjYH;dj ±ä j u;= lr ;sfí' isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqu iïnkaOfhka Okd;aul yd iDKd;aul iqúfYaI ,laIK wkdjrKh
úh' jD;a;Sh úIh ms<sn| j ie,lSfï § wOHdmk jHjydr úIhh udkj ixj¾Okh"
YsIH úúO;ajh" bf.kqï ie,iqïlrKh" m%;HfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg
wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl ù we;' b.ekaùu yd bf.kqï mßirh ilia
lsÍug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk iudc úoHdj úIhh;a ikaksfõokh"
;lafiarelrKh yd iduQysl iïnkaO;dj,g wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okh i|yd
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh iy wOHdmk ñkqu" we.hqu yd
;lafiarelrKh hk úIh fol;a odhl ù we;' mdGud,d ilia lsÍfï § yd tajd
ixfYdaOkh lsÍfï § úoHdmSG iïnkaO lr .; hq;= h nj;a" m¾fhaIKd;aul
t<Uqlska f;dr j úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍu" ilia lsÍu yd ixfYdaOkh lsÍu
fkdúh hq;= h nj o úIhud,d fjkiaùï$m%;sixialrK wkqj mdi,a moaO;sfha isÿjk
fjkialï tu wjia:dfõ u úoHdmSGj,g;a ±kqj;a lsÍfï l%ufõohla ieliSu" fm<
fmd;a yd .=re w;afmd;a úoHdmSGj,g ,eîfï úêu;a l%uhla ieliSu " mdi, iy mSG
w;r ukd iïnkaO;djla f.dvke.Sfï l%ufõo ieliSu hk fhdackd fukau
j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd ta yd ne÷Kq mdGud,d
ilia úh hq;= h hkak o m%Odk úIhfhka .eUqre úIh ±kqula ,nd fok f,i úIh
wka;¾.;h ilia lsÍu yd iïNjk we.hSu i|yd ,ndfok ,l=Kqj, idOdrK nj
r|jd .ekSug ish¨ úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u yd wjYH úg tajd mÍlaId
l< yels jk fia m%ñ;s we;s lsßu WÑ; h hkak m¾fhaIKfhka ;j ÿrg;a fhdackd
flf¾'

uqLH mo( mdGud,d" YslaIK,dNSka" bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh" .=Kd;aulNdjh

iv | P a g e
ia;=;sh

Èfkka Èk fjkia jk f,dalh;a iuÕ bÈßhg hdfï § .=Kd;aul


wOHdmkhl wjYH;dj jvd;a biau;= jkakd jQ lreKls' .=Kd;aul wOHdmkhla
;=<ska idl,H jQ ^Holistic& mqoa.,hl= ìys fjhs' .=Kd;aul wOHdmkhl È l%shd;aul
;,fha md¾Yajlrejkaf.ka bgq jkakd jQ ld¾hNdrh w;suy;a h' ta w;ßkq;a
.=rejrhd jkdys wOHdmkfha l%shd;aul ;,fha isákakd jQ m%n,;u idOlhls'
idl,H mqoa.,hl= ìys lsÍug kï Bg m%:u idl,H .=rejrhl= ìysúh hq;= h' idl,H
.=rejrhl= ìyslsÍfï jeo.;a ld¾hNdrhla cd;sl wOHdmk úoHdmSG u.ska isÿjk w;r
tys mdGud,dj, bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjfha iajNdjh wkqj
.=Kd;aul" ksmqK;d iys; .=rejrhl= ìys fjhs' by; lreKq úuid ne,Su wruqKq lr
.ksñka m¾fhaIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j u.ska kshef,kakg fhÿKq —cd;sl
wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ieneÈ bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh˜
msßlaiSfï m¾fhaIKfha uQ,sl îc wxl=rh jemsr jQ cd;sl wOHdmk wdh;kfha
wOHlaI ckrd,a wdpd¾h chka;s .=Kfialr ue;skshg udf.a ia;=;sh msßkuñ' tfiau
m¾fhaIKfha ÈYdk;sh y÷kd .ekSu i|yd iydh jQ ysgmq ksfhdacH wOHlaI ckrd,a
wdpd¾h f.dâúka fldä;=jlal= uy;dg;a" ysgmq ksfhdacH wOHlaI ckrd,a" j¾;udk
úNd. flduidßia ckrd,a î' ik;a mQcs; uy;dg;a ia;=;sjka; fjñ' tfiau
m¾fhaIKfha yoj; n÷ jQ o;a; tla/ia lr foñka iydh ±lajQ ksheÈhg wh;a ish¨u
úoHdmSGj, mSGdêm;sjre" Wm mSGdêm;sjre^wOHhk&" lÓldpd¾hjre yd
YslaIK,dNSkag o ia;=;sjka; jk w;r mx;s ldur ksÍlaIKh ioyd iydh oela jQ
ysgmq m¾fhaIK wOHlaI tï' tka' tia' tÈßisxy ñhg;a" jõkshd cd;sl wOHdmk
úoHdmSGfha fla' isoïmrkdoka uy;dg;a" uyr.u cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha
jhs'lsrendkkaoka uy;dg;a iy cd;sl wOHdmk wdh;kfha újD; mdi,a
fomd¾;fïka;=fõ wxY m%Odk tia' ÿfkaisx uy;dg;a" .Ks; fomd¾;fïka;=fõ iS'
iqf;aika uy;dg;a" úoHd fomd¾;fïka;=fõ ù' rdcqfoajka uy;dg;a ia;+;sjka; fjñ'
m¾fhaIK ld¾h id¾:l lr .ekSug odhl;ajh iemhQ m¾fhaIK lKavdhfï
idudcslhkag ia;=;s jka; jk w;r" m¾fhaIKh id¾:lj ksu lsßu ioyd kka
whqßka iydh ±lajQ tka'tï'tï'wd¾ o is,ajd yd tï't,a'fla' rUqlaje,a, hk uy;aókag
o m¾fhaIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ wkOHhk ld¾h uKav,hg o
ia;=;sjka; fjñ'

ksfrdaId vhia Èidkdhl


jHdmD;s kdhl
lÓldpd¾h
m¾fhaIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j

v|Page
mgqk

ixIsma;h iii
ia;+;sh v
mgqk vi
j.= kdudj,sh ix
m<uq jk mrsÉfÊoh 01
ye`Èkaùu 01
1'1 wOHhkfha jeo.;alu 05
fojk mßÉfPaoh 07
idys;H úu¾Ykh 07
2'1' .=re wOHdmkh 07
2'2 .=re wOHdmkfha jeo.;alu 08
2'3 .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjfha ,laIK yd .=Kdx. 09
2'4 Y%S ,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmkfha iajdNdjh 10
2'4'1 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh 11
2'5 Y%S ,xldfõ .=re wOHdmkfha úldYh 11
2'6' cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïNh yd úldYh 14
2¡7 cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,dj 18
2'7'1' úIh iu.dó l%shdldrlï 19
2'7'2 úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh 20
2'7'3 cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh 20
2'7'4 iSudjdisl mqyqKqj 22
2'8 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaO m¾fhaIK 23
2'8'1 .=re wOHdmkh iïnkaO úfoaYSh m¾fhaIK 24
2'8'2 .=re wOHdmkh iïnkaO foaYSh m¾fhaIK 27
;=kajk mßÉfPaoh 28
m¾fhaIK l%ufõoh 28
3'1 ye`Èkaùu 28
3'2 m¾fhaIK m%Yak 28
3'3 m¾fhaIK ck.ykh yd ksheÈh' 29
3'4 m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh 30
3'4'1' m%Yakdj,s ie,iqï lsrSu 30
3'4'2 .=re wOHdmk{hska i`oyd jQ m%Yakdj,sh 30
3'4'3 úoHdmSG YslaIK,dNSka i|yd jQ m%Yakdj,sh 31
3'5 iïuqL idlÉPd kshudj,sh 31

vi | P a g e
3'6 ksÍlaIK fufyhqï m; 32
3'7 ikaOdr úYaf,aIK ls%hdj,sh 33
y;rjk mßÉfPaoh 37
o;a; bosrsm;a lsrSu" úYaf,aIKh yd w¾:l:kh 37
4'1 ye¢kaùu 37
4'2 ikaOdr úYaf,aIKh 37
4'3 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh úuid ne,Su 38
4'4 úoHj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| .=re
wOHdmk{hskaf.a m%;spdr 50
4'5 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn|
YslaIK,dNSkaf.a m%;spdr 62
4'6 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha odhl;ajh 62
4'7 jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh 64
4'7'1 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj,
odhl;ajh ms<sn| .=re wOHdmk{ m%;spdr 82
4'7'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh
ms<sn| YslaIK,dNS m%;spdr 107
4'8 úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka
i;= bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu 115
4'8'1 YslaIK,dNS m%;spdr 115
4'8'2 .=re wOHdmk{ m%;spdr 124
4'8'2'1' wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug
olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk 124
4'8'2'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha § olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{ ixcdkk 133
4'9 cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjhg n,mdk fjk;a idol 145
4'9'1' .=re wOHdmk{ m%;spdr 145
4'9'2 YslaIK,dNS m%;spdr 156
4'9'3 mSGdêm;sjrekaf.a ixcdkk 162
4'9'4 mx;s ldur ksrSlaIK 165

vii | P a g e
miajk mßÉfPaoh 168
ks.uk iy fhdackd 168
5'1 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh
^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis& wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh 168
5'1'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis hk m%Odk úIhhj, úIh
wka;¾.;fha ikaOdr úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk 168
5'1'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk 170
5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis
mdGud,djkays jD;a;Sh úIhj,ska ,efnk odhl;ajh 173
5'2'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh úIh
wka;¾.;fha ikaOdr úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk 173
5'2'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk 174
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
yd iajhx fm<Uqu 177
5'3'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § .=re isiqka bf.kqï- b.ekaùï
l%shdj,shg ±lajQ iQodku yd iajhx fm<Uqu 179
5'4 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg wNsfhda. f,i n,mE
fjk;a idOl 182
5'5 fhdackd 187
5'5'1 rdcH uÜgfuka isÿ úh hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd 187
5'5'2' wdh;ksl uÜgfuka ^wOHdmk wud;HdxYh yd
cd;sl wOHdmk wdh;kh& úh hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd 188
wdYs%; .%ka: kdudj,sh 194

viii | P a g e
j.= kdudj,sh

2'1 jk j.=j( Y%S ,xldfõ .=re wOHdmk wdh;k 12


ixúOdkh yd l<ukdlrKh
2'2 jk j.=j( wruqKq wkqj Y%S ,xldfõ .=re wOHdmk 13
mdGud,d j¾.SlrKh
2'3 jk j.=j( cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd 15
udOH wkqj j¾Okh
2'4 jk j.=j( 1985 isg 2007 olajd jD;a;Sh úIhj, isÿj 18
we;s ixfYdaOk
2'5 jk j.=j( úoHdmSG oaú;Shsl mdGud,djkays m%Odk úIh 19
wka;¾.;h fjkiaùu ^1996-2016&
2'6 jk j.=j( 2007 j¾Ifha isg l%shd;aul ;lafiare yd we.hSï 22
l%shdj,sfha iajNdjh
3'1 jk j.=j( wfmaCIs; ksheÈh yd i;H ksheÈh 29
3'2 jk j.=j( m¾fhaIK m%Yak wkj o;a; uQ,dY% yd 30
o;a; /ia lsrSfï WmlrK
4'1 jk j.=j( úIh wka;¾.;h ms<sn| ±kqu yd m%dfhda.sl mßph 38
4'2 jk j.=j( udkj ixj¾Okh yd bf.kqu 40
4'3 jk j.=j( YsIH úúO;ajh 41
4'4 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh 42
4'5 jk j.=j( bf.kqï mßirh ieliSu 44
4'6 jk j.=j( b.ekaùu 45
4'7 jk j.=j( ikaksfõokh 46
4'8 jk j.=j( ;lafiarelrKh 47
4'9 jk j.=j( iduqysl iïnkaO;d 48
4'10 jk j.=j( m%;HdfõlaIKh jD;a;Sh p¾hdj iy kdhl;ajh 49
4'11 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia 50
4'12 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia 51
4'13 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia 52
4'14 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia 53
4'15 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia 54
4'16 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia 55

ix | P a g e
4'17 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia 56
4'18 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= fldgia 57
4'19 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia 58
4'20 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh hq;= fldgia 59
4'21 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia 60
4'22 jk j.=j( bf.kqï - b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh 61
hq;= fldgia
4'23 jk j.=j( úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h iSudjdisl .=rejrhl= 62
jYfhka lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ wdldrh
4'24 jk j.=j( udkj ixj¾Okh iy bf.kqu 65
4'25 jk j.=j ( YsIH úúO;ajh 66
4'26 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh 68
4'27 jk j.=j( bf.kqï mßirh ilia lsÍu 71
4'28 jk j.=j( b.ekaùu 73
4'29 jk j.=j( ikaksfõokh 74
4'30 jk j.=j( ;lafiarelrKh 76
4'31 jk j.=j( iduQysl iïnkaO;d 78
4'32 jk j.=j( m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh 80
4'33 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh md,kh yd fufyhùu - .Ks;h úIh 83
4'34 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu - úoHd úIhh 84
4'35 jk j.=j( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu 86
4'36 jk j.=j ( YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d 88
ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
4'37 jk j.=j( YsIH úúO;dj,g wkql+,j bf.kqï wjia:d ie,iqï 89
lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
4'38 jk j.=j( YsIH úúO;d j,g wkqrEmSj bf.kqï wjia:d ie,iqï 91
lsÍu yd l%shd;aul lsÍu - bx.%Sis úIhfh
4'39 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%u yd l%u Ys,am yd kfjda;amdol 93
b.ekaùu y÷kd .ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
4'40 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol 94
b.ekaùu y÷kd .ekSu" ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu
4'41' jk j.=j( YsIH flakaøSh l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùï 95
y÷kd.ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
4'42 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS bf.kqï wjia:d 97
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu
4'43 jk j.=j( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS f,i bf.kqï 98
wjia:d iïmdokh l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId

x|Page
lsÍu - úoHdj úIhh
4'44 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS bf.kqï wjia:d 100
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu

4'45 jk j.=j( bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk 101


u. fmkaùu" iydhùu" fhduq lsÍu yd myiqlï iïmdokh
4'46 jk j.=j( bf.kqï flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk 102
u. fmkaùu" iydh ùu' fhduq lsÍu yd myiqlï iïmdokh
4'47 jk j.=j( bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk 103
u. fmkaùu" iydhùu" fhduq lsÍï yd myiqlï iïmdokh
4'48 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu 104
i|yd wod< mqoa.,hska ^foudmshka" iïm;a mqoa.,hska'
wdÈ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh
lr .ekSu
4'49 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd 105
wod< mqoa.,hka" foudmshka" iïm;a mqoa.,hka
wd§ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr .ekSu
4'50 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd 106
wod< mqoa.,hka ^foudmshka" iïm;a mqoa.,hka wd§ YsIH
lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr
4'51 jk j.=j( wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhka ,o w;a±lSï 107
4'52 jk j.=j( wOHdmk ufkda úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 108
4'53 jk j.=j( wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh 109
úIfhka ,o w;a±lSï
4'54 jk j.=j ( wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIh 119
m%fhdackj;a jQ wdldrh
4'55 jk j.=j( ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIh m%fhdackj;a jQ 110
wdldrh
4'56 jk j.=j ( ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIh m%fhdackj;a jQ 111
wdldrh
4'57 jk j.=j( úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh m%fhdackj;a jQ 111
wdldrh
4'58 jk j.=j( úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh m%fhdackj;a jQ 112
wdldrh
4'59 jk j.=j ( wOHdmk jHjydr úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 113
4'60 jk j.=j( wOHdmk jHjydr úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 114
4'61 jk j.=j ( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 114

xi | P a g e
4'62 jk j.=j( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 115
4'63 jk j.=j( jdr igyka ,sùu 116
4'64 jk j.=j( mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu 118
4'65 jk j.=j( m%;HfõlaIKh 119
4'66 jk j.=j( iumoia:hskaf.a mdvï ksÍlaIKfhka we;sjk m%;,
s Dn 120
4'67 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § .=re isiqka mdi,a 122
WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh
4'68 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 125
bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqï -
Okd;aul ,laIK
4'69 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 125
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'70 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 126
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'71 jk j.=j ( YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu 129
W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'72 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 130
iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'73 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 131
iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'74 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk 134
iQodku yd iajhx fm<Uqu
4'75 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 135
iQodku iy iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
4'76 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 136
iQodku iy iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
4'77 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNS bf.kqug 137
olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
.Ks;h úIhh
4'78 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug 138
olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
4'79 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YsIHK,dNSka bf.kqug 139
olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
4'80 jk j.=j ( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï ixj¾Okh 141
lsÍu i|yd fhdackd
4'81 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh 142
lsÍu i|yd fhdackd

xii | P a g e
4'82 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh 146
lsÍu i|yd fhdackd
4'83 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk 147
.eg¨ yd wNsfhda.

4'84 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk 149


.eg¨ yd wNsfhda.
4'85 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk 151
.eg¿ yd wNsfhda.
4'86 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okg wod< 153
fhdackd - .Ks;h úIhh
4'87 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg wod< fhdackd 154
4'88 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg fhdackd
4'89 jk j.=j( úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh 156
hq;= wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx.
4'90 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. 159
fjkia lsÍu iඳyd fhdackd
4'91 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. 160
fjkia lsÍu iඳyd fhdackd
4'92 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. 161
fjkia lssÍu iඳyd fhdackd

xiii | P a g e
m<uq jk mrsÉfÊoh
ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ" .=re wOHdmk lafIa;%h ioyd iqúfYaIS ld¾hNdrhla wOHdmk
úoHdmSG u.ska isÿlrkq ,nhs' wOHdmk úoHdmSG l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh m%j¾Okh
lsÍu" iy ta i|yd .; yels Wmdhud¾. ms<sn| wjOdkh fhduq lsÍu wruqKq lr.;a
wOHhkfha fuu mßÉfþoh u.ska" iuia; wOHhkh ms<sn| ye¢kaùu;aa" wOHhkfha
jeo.;a nj ;yjqre lsÍu;a isÿlr we;' mdi,a moaO;sfha 1 jk fY%aKsfha isg 11 jk
fY%aKsh olajd jQ ish¿u úIh ls%hd;aul lsrSug wjYH jD;a;Sh ksmqK;d imsß .=re Nj;=ka
ìys lsrSu wruqKq lr.;a cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï-b.ekaùï ls%hdj,sfha
.=Kd;aulNdjh mrSlaId lsrSu wOHhkfha uQ,sl wfmaCIdj fõ'
úêu;a wOHdmkh l%shd;aul lsrSfuys,d m%n, idOlh jkafka .=rejrhd h' .=re
jD;a;shg iQodkï lsrSu fuka u wLKav j .=rejrekaf.a jD;a;Sh ixj¾Okh i`oyd uÕ
fmkaùfï ld¾hNdrh .=re wOHdmkhg mejf¾'
.=re wOHdmkh jQ l,S b.ekaùu i`oyd f;dard .kq ,nk whg b.ekaùug wod<
wOHdmkh yd mqyK
q qj ,nd fok l%shdj,sh fõ' b.ekaùug w|d< ±kqu
ke;fyd;a ixl,amuh lreKq wOHdmkh hkafkka woyia flf¾' b.ekaùfï
§ wjYH jk oCI;d iuQyhla" m%dfhda.sl w;a±lSï o m%;HdfõCIKh u.ska
m%j¾Okh lsrSu mqyqKqj u.ska isÿ flf¾ ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009' ms'
157&'

.=re wOHdmkh u.ska wfmaCId lrkqfha .=rejreka i`oyd jk jD;a;Sh oCI;d


w;am;a lr .ekSug wjia:d ie,iSu nj fmkajd fok cd;sl wOHdmk fldñiu .=re
jD;a;Sh oCI;djfha wka;¾.; wx. ;=kla bÈßm;a lr we;' ksmqK;dj" ld¾h idOkh
yd p¾hdj Mu wx. ,CIK fõ' ks¾udKYS,Sj yd YsIH flakao%Sh j b.ekaùug we;s
yelshdj úIh m%ùK;dj jYfhka o bf.kqï l%fudamdh fhdod .ekSfï yelshdj
ksmqK;dj jYfhka o úIh ixl,am meyeÈ,s j yd ksjerÈ j b.ekaùfuka m%ldYs;
yelshdj ld¾h idOkh jYfhka o" ikaksfõok l=i,;d" jD;a;sl yeisrSï yd .=Kdx.
m%o¾Ykh ùu p¾hdj jYfhka o .=re jD;a;Sh oCI;d iukaú; h ^cd;sl wOHdmk
fldñiu" 2009 ms 158&'
.=reNj;=kaf.a jD;a;Sh oCI;d ixj¾Okh lsrSu i`oyd YS% ,xldfõ ±kg l%shd;aul
.=re wOHdmkh fohdldr fõ'
“.=re wOHdmkh W%!k mQrK Wm moaO;s follska iukaú; h' Mkï
wdrïNl jD;a;sh .=re wOHdmkh iy wLKav jD;a;sh .=re wOHdmkh hs'
wdrïNl .=re wOHdmkh hkq .=rejrfhl=g m%:u jrg imhkq ,nk jD;a;sh
jevigyka fõ' fuu wOHdmkh mQ¾j fiajd Mlla ùu jvd;a u fhda.H fõ
^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009"ms ' 158&'”

1|Page
jD;a;shg msúiSug fmr jD;a;sh ms<sn`o j" bf.kqï,dNshd ms<sn`o j fuka u ;u
ld¾hNdrh ms<sn`o j ukd wjfndaOhlska hqla; ùu yd l=i,;d w;am;a lr .ekSu
id¾:l j jD;a;sfha fh§u i`oyd w;HjYH h'
fiajhg msúiSug m%:u .=re fiajdjg wod< jD;a;sh oCI;d ,nd§u i`oyd
l%shd;aul jkakd jQ .=re wOHdmk mdGud,d mQ¾j fiajd .=re wOHdmkhg wh;a fõ' 1968
fmardfoKsh úYajúoHd,h iy 1972 fld<U úYajúoHd,h u.ska mQ¾j fiajd .=re
wOHdmkh hgf;a wOHdmkfõ § mdGud,d ^BEd.& ls%hd;aul l< o Majd wLKav j
l%shd;aul fkdùu jD;a;h
S oCI;dj,ska iukaú; .=re msßila .=re jD;a;shg m%fõYùfï
iSudjka we;s ùug n,mE lreKls'
YS% ,xldfõ iEu wOHdmk m%;sixialrK fhdackdj,shl u jD;a;sh oCI;d iys;
.=rejrfhl=f.a wjYH;dj wjOdrKh lr we;af;a úIhud,d kùlrK fl;rï ie,iqï
l< o Mys id¾:l wid¾:l;djh r`od mj;skafka Majd ls%hd;aul lrk .=rejrhd u;
jk neúks' 1964 wOHdmk Oj, m;%sldj" 1972 yd 1981 wOHdmk m%;sixialrK
fhdackdj, t,odhS .=re wOHdmkhl wjYH;djh biau;= lr we;' YS% ,xldfõ .=re
wOHdmkh yd iïnkaO b;d jeo.;a ;SrKj,g mokï wjia:dj M<fUkafkaa 1981
wOHdmk m%;sixialrK ks¾foaY wdYs%;jh'
—.=re jD;a;shg ne`§u i`oyd wju iqÿiqlu úYajúoHd, m%fõY
mßCIKfhka úIh ;=klska iu;aùu mokula fia i,ld ±kg ;=ka
wjqreÿ mdGud,djla jYfhka jk .=re wOHdmk mdGud,dj wdh;k.;
oEjqreÿ mdGud,djlg fjkia lrkq ,efí' fuu oE wjqreÿ mdGud,dfjka
miqj f;dard.;a mdi,l wdOqksl;aj b.ekaùï j¾Ihla fõ ^wOHdmk
wud;HdxYh 1981&˜'
Mf;la mej;s .=re wOHdmkfha jHqyh fjkia lrñka jD;a;sh oCI;dj,ska fyì
.=rejrfhl= ìys lsrSu i`oyd .kakd ,o fuu ;SrKh úYsIag jQjls' Mys m%;t
s ,hla f,i
1985 § mQ¾j fiajd .=re wOHdmk mdGud,d l%shd;aul lsrSu b,lal lr .ksñka cd;sl
wOHdmk úoHdmSG ia:dmkh úh'
1986 wxl 30 orK wOHdmksl úoHdh;k mk;g wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSG
wdrïN lrk ,oafoa .=re wOHdmkfha .=Kd;aul ixj¾Okh b,lal lr .ksñks' cd;sl
wOHdmk úoHdmSG wdrïN lsßfï mq`¿,a wruqKq úu¾Ykfha § jD;a;Sh oCI;dj,ska
iukaú; jQ .=rejrhl= ìyslsrSu b,lal lr .ekSu wjOdrKh lr ;sîu iqúfYAIS
,CIKhls'
 ys;lr wdl,am we;s ;ukaf.a j.lSu fkdmsßfy,d bgq lrk hym;a miqìula
iys; b.ekaùu .ek wjfndaOhla we;s .=re msßila we;s lsrSu
 wjg we;s iïm;a m%fhdackhg f.k id¾:l wOHdmkhla §u
 wOHdmk m%Yak ms<sn`o m¾fhaIK meje;aùu yd Majd m%ldYhg m;a lsßu
 Ydia;%Sh jeo.;alula we;s m%ldYk ksl=;a lsrSu
^wOHdmk wud;HdxYh 1985 ms1-2&
2|Page
uyje,s" miaÿkarg" ishkE" ydmsá.u" iy W!j kï jQ úoHdmSG mylska iy
mdGud,d 6 lska wdrïN lrk ,o mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh 2000 j¾Ih jk úg
úoHdmSG 11la olajd o" 2003 j¾Ih jk úg úoHdmSG 17la olajd o j¾Okh úh' 2016
j¾Ih jk úg úoHdmSG 19 l isxy," bx.%Sis" fou< udOH mdGud,d 28 la jYfhka
m%udKd;aul j j¾Okh ù we; ^.eiÜ m;%h - 2016'09'09 ms' 1767 - 1768&'
úoHdmSGj, ls%hd;aul mdGud,d ixLHdj yd n`ojd .kq ,nk YsCIK,dNSka
ixLHdfjys l%ñl j¾Okh yd mdi,a moaO;sfha .=re n,ldh iïmdokh jHdma;sh;a iuÕ
úoHdmSGj, wdrïNfha olajk ,o wruqKj
q , mq`M,aùula o isÿ úKs' 2001 § m%ldYs;
wOHdmk úoHdmSG wruqKqj,ska .uH jkafka jD;a;Sh oCI;dj,ska fyì .=re mrmqrla
iïmdokh lsßfï l%shdj,sfha iajdNdjhhs'
 hym;a wdl,am iys;" ;u j.lSï fkdmsßfy,d bgq lrk" bf.kqï - b.ekaùï
ld¾h ms<sn`o ukd wjfndaOhla we;s kj .=re msßila mdi,a moaO;shg odhdo lsrSu
 cd;sl wOHdmk úoHdmSGh wjg we;s mdi,aj, .=rejrekaf.a iy isiqkaf.a
wOHdmk ;;a;ajh k.d isgqùu Wfoid úfYAI ld¾h ixúOdkh lr l%shd;aul
lsrSu
 wOHdmk .eg`M ms<sn`o m¾fhaIK meje;aùu iy Mys m%;st, wod< wxY i`oyd
fhduq lsrSfuka wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh ixj¾Okh lsrSu
 Ydia;%Sh jeo.;alulska hqla; m%ldYk iemhSu yd Majd m%ldYhg m;a lsrSu
 m%cdj iu`. b;d ióm yd iqyo iïnkaO;d mj;ajd .ksñka m%cdjg wjYH jk
ixj¾Ok jev i`oyd iydh ùu
 wOHdmk moaO;sfha isák ish¨u .=rejrekaf.a jD;a;shslNdjh ÈhqKq lsrSu i`oyd
WÑ; jQ wLKav .=re wOHdmk jev igyka ixúOdkh lr l%shd;aul lsrSu iy
 cd;sl wOHdmk úoHdmSG" .=re wOHdmk wdh;k yd .=re uOHia:dk iy .=re
wOHdmkh l%shd;aul lrk wdh;kj, fiajh lrk .=re wOHdmk{hska w;r
wfkHdakH iqyo;dj j¾Okh lr .ekSu u.ska .=re wOHdmk woyia yqjudrejg
wjia:dj ie,iSu
 iu.dó wdh;k úiska l%shd;aul lrkakd jQ jev igyka iïnkaO j ±kqj;a ù
úoHdmSGfha wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,fha Ma ms<sn`o ±kqj;a nj we;s
lsrSu ^wOHdmk wud;HdxYh" 2001&
kjl .=rejrekaf.a jD;a;Sh oCI;d kexùu" lafIa;%fha isák .=rejrekaf.a
jD;a;Sh ixj¾Okh" wfkl=;a .=re wOHdmk wdh;k iu`. Mlaj .=re jD;a;Sh
ixj¾Okhg odhl ùu jYfhka úúO lafIa;%" Tiafia .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh
j¾Okhg cd;sl wOHdmk úoHdmSG odhlùu wjOdrKh lsrSu iqúfYAIS ;;a;ajhls'
mdGud,dj wNHka;r oEwjqreÿ iy jirl iSudjdisl mqyqKqjlska iukaú;h' oEwjqreÿ
ld,iSudfõ § cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d úIhud,dj m%Odk úIh lafIa;%
;=klska iukaú; h'

3|Page
1' mdi,a moaO;sfha b.ekaùï ld¾h b,lal lr .ksñka w;aoelSï §u i`oyd jQ m%Odk
úIh ^úIh 1" úIh 2&
2' .=re jD;a;Sh l=i,;d" wdl,am j¾Okh b,lal lr .ksñka w;a±lSï §u i`oyd jQ
jD;a;Sh úIh lafIa;%h
3' .=rejrfhl=g wjYH fmdÿ l=i,;d §u b,lal lr.;a idudkH úIh lafIa;%h
fuu úIh lafIa;% ;=kg wu;r j úIh iu.dó l%shdldrlïj,ska yd ;=kajk
jif¾ § iSudjdisl .=re mqyqKqj hgf;a b.ekaùï ksmqK;d" jD;a;Sh odhl;ajh i`oyd jQ
jHdmD;s" mka;s ldur .eg¨ úi`§u b,lal lr.;a l%shduQ,sl m¾fhaIK iy .=re
fm!reIhg ÈYdkq.;ùu hk m%dfhda.sl l=i,;d m%.+K lsrSu b,lal lr .;a
l%shdldrlïj,ska o úIhud,dj iukaú; fõ' we.hSï l%shdj,sh wLKav we.hSï yd
iïmsKaä; we.hSï jYfhka fohdldr h ^cd;sl wOHdmk wdh;kh 2007&'
.=re wOHdmkfhys jvd;a wjOdkh fhduq úh hq;= lafIa;%h jkafka úIhud,djhs'
fcdaka l¾g ^John Kerr) wkqj úIhud,dj hkq .=re wOHdmkfha mrud¾:" wruqKq bgq
lr .ekSu i`oyd mdi, u.ska ie,iqï lr ;ks ;ks j fyda lKavdhï jYfhka fyda
mdi, ;=< § fyda bka msg; § l%shd;aul lrkq ,nk úIh lreKQ ie,iqï lsrSu"
ixúOdkh" l%shd;aul lsrSu" kshdukh iy we.hSï hk wxYj,ska iukaú; pl%dldr
l%shdj,shls ^uqKisxy' 2008&'
Ma wkqj úIhud,dj m%Odk wx. .Kkdjlska iukaú; h' úIh wka;¾.;h
we;=<;a úIh ks¾foaY"bf.kqï - b.ekaùï l%shdldrlï" bf.kqï iïm;a yd l%ufõo"
;lafiarej yd we.hSï Ma w;r jeo.;a fõ' cd;sl wOHdmk úoHdmSGj,ska wfmaCIs;
b,laal imqrd .ekSfï m%Odk fuj,u jkafka Mys l%shd;aul jkakd jQ úIhud,djhs'
.=re wOHdmkfha yrh jkafka Mys úIh wka;¾.;fha .=Kd;aulNdjh yd
wod<;dj hs' Mu.ska .=rejrekag ,efnk l%ufõo yd l=i,;djh;a Mu.ska m%j¾Okh
flfrk ys;lr Okd;aul wdl,am;a h' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh jQ l,S iyNd.s;aj
l%shdldrluls ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009" ms' 198&'
fï wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSGhkays l%shd;aul jk bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha iajdNdjh y`ÿkd .ekSu jeo.;a h' b.ekaùï l%shdj,sfha § úIh ks¾foaY
ieliSu yd l%shd;aul lsrSu" kj b.ekaùï l%u yd l%uYs,am Ndú;h" YsCIK,dNSka iajhx
bf.kqug fhduq lsrSfï WÑ; l%shdldrlï" ld,h fhdod .ekSu hk wxY flfrys
YslaIK,dNSkaf.a l=i,;d m%.=K lsÍu jeo.;a h' tfia u bf.kqï l%shdj,sfha § jeäysá
bf.kqï m%fõY" iajhx bf.kqï Wmdh ud¾." wka;¾ iïnkaO;d j¾Okh b,lal lr.;a
l%shdldrlï" f;dr;=re ikaksfõok l=i,;d ms<sn`o mßph ,nd.ekSfï l%ufõo ms<sn`o
j YsCIK,dNSka fhduq lsrSu o jeo.;a h'
mQ¾j fiajd .=re wOHdmkfhka wfmaCIs; wruqKq bgq lr .ekSfï § cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, l%shd;aul bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn`o
j mßCId lsrSu ldf,daÑ; mshjrla jkafka fï iïnkaO j úêu;a wOHhkhlska
f;dr;=re ikd: lr fkd;sîuh'

4|Page
1'1 wOHhkfha jeo.;alu
foaYSh jYfhka fuka u f.da,Sh jYfhka o .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh
j¾Okh lsrSfï wjYH;dj fmkajdfoñka wOHdmk{hska" m¾fhaIlhska m%n, f,i
woyia bÈßm;a lrk ,oafoa 1960 oYlfhka miq jljdkqfõ§ h' YsIH bf.kqu flfrys
n,mdkakd jQ idOl" nqoaê ixj¾Okh" fm<Uqu" bf.kqï -b.ekaùï l%u yd l%uYs,am"
YsIH flakao%Sh bf.kqï m%fõYh" .=re N+ñldj ms<sn`o j jQ kj oDIaáfldaK ms<sn`o j
úoaj;a ixjdoj, m%;st,h jQfha .=re wOHdmkfha jHQyh" iajdNdjh iy ls%hd;aul lrk
wdldrh ms<sn`o j kj woyia bÈßm;a ùuhs'
f.da,Sh jYfhka .=re wOHdmkfha kj m%jK;dj,g iu.dó j Y%S ,xldfõ .=re
wOHdmkh ieliSfï wjYH;dj 1964 wOHdmk Oj, m;%sldj úiska fmkajd fok ,oafoa
.=re mqyqKqj jvd;a w¾:dkaú; j isÿ l< hq;= ld¾hhla nj u;= lrñka h' —fokq ,nk
mqyqKqj ieneúka u w¾:odhl jQ o" m%fhdackj;a jQ o jD;a;Sh ;;a;ajhg wkqrEmh hs'
ms<s.; yels jQ o'''''˜ ^wOHdmk wud;HxYh 1964&'
1972 wOHdmk m%;sixialrK fhdackd u.ska .=re wOHdmkh m%;sixúOdkh
lrñka .=rejrhdf.a jD;a;Sh oCI;d j¾Okh lsrSfï wjYH;dj u;= lr we;'
"jdÑl l%uj,g jvd l%shdldrS l%u fnfyúka bjy,a lr.; hq;= fjhs' fï
i`oyd úfYaIfhka mqyqKq jQ l%shdYS,S .=re msßila wmg wjYHh'" hg oelajQ
wOHdmk m%;sixialrKj,g iß,k f,i .=re úoHd, o m%;sixúOdkh flfrkq
we;' ^wOHdmk wud;HxYh" 1972" ms'19&'

m%;sixialrK fhdackdj,ska .=rejrhdf.a ld¾hNdrh ms<sn`o j wjOdrKh l<


o" wfmaCIs; wruqKq bgq fkdjQ nj fmkajd foñka 1981 wOHdmk m%;sixialrK
fhdackdj, o .=re wOHdmkfha mj;sk ;;a;ajh h<s ieliSfï wjYH;dj wjOdrKh
flßKs' Mys ,d .=re fiajfha ld¾hCIu;djh wvq ùug n,mdk idOl h<s biau;=
flßKs ^wOHdmk m%;sixialrK fhdackd" 1981&'
YS% ,xldfõ .=re wOHdmkfha ikaêia:dkhla f,iska ie,flk 1981 wOHdmk
m%;sixialrK fhdackdj, m%;st,hla jQ úYajúoHd,j,ska mßndysr jQ mQ¾j fiajd .=re
wOHdmkh i`oyd cd;sl wOHdmk úoHdmSG kñka fjk u .=re wOHdmk wdh;k
msysgqùfuka wfmaCId lrk ,oafoa .=re wOHdmk wdh;kj, mej;s úIh ks¾foaY"
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh" we.ehSu we;=<;a .=re wOHdmk úIhud,dj kùlrKhg
,la lsrSuhs' .=re úoHd,j, mj;sk oEjqreÿ mqyqKq l%ufhka fjkia jQ wdh;ksl jir
follska yd iSsudjdisl úIhhkaf.ka hq;a mqyqKq jirlska iukaú; jQ" idudkH" jD;a;Sh
yd úfYaI jYfhka ieliqKq mq`M,a .=re wOHdmk úIhud,djla l%shd;aul lsßug fhdackd
ùuhs'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dfõ m%Odk úIhfhka mdif,a 1-11 fY%aKs i`oyd
jQ úIhh ixl,am b.ekaùï l=i,;d o" jD;a;Sh úIh lafIa;%h Tiafia .=re jD;a;Sh
l=i,;d o" idudkH úIhhka u.ska .=rejrhl=g wjYH iSudjdiS jifrys b.ekaùï"

5|Page
jHdmD;s" yd m¾fhaIK we;=`M .=re fm!reIhg ÈYdkq.; ùfï l=i,;d j¾Okh o
b,lal lr .eksKs'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGfhys bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh we;=`M iuia;
mßmd,kh ms<sn`o j j.lSfï ks,Odßhd mSGdêm;s jk w;r l<uKdlrK ld¾hfha §
Wm mSGdêm;sjre ;sfofkla úúO wxY Tiafia mSGdêm;sg iydh fj;s' úoHdmSGfha
Ydia;%Sh lghq;= ms<sn`o j.lSu cd;sl wOHdmk wdh;khg mejrS we;' wOHhk
lghq;=j, j.lSï ork Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& wOHhk lghq;=
ie,iqï lr l%shd;aul lsrSfï j.lSï bgq lrhs'
wOHdmk úoHdmSGfha f.k hkq ,nk mdGud,djka ys .=Kd;aul ;yjqrej
mj;ajd .ekSu i`oyd wjYH ie,iqï ilia fldg l%shd;aul l< hq;= h' ^wOHdmk
wdud;HdxY" 2001& .=re wOHdmk mdGud,dfõ .=Kd;aulNdjh /l.ekSfï wjYH;dj
rdcldrs lghq;= ;SrKfha § o wjOdrKh lr ;sîu idOkSh ;;a;ajhls'
fmr mej;s .=re wOHdmk mdGud,dj,g jvd jHQyd;aul fuka u l%shd;aul
jYfhka fjkia jQ iy .=re wOHdmkfha .=Kd;aul keUqre;djla b,lal.; j mQ¾j
fiajd .=re wOHdmk mdGud,d ie,iqï lr we;' tu.ska kjl .=rejrfhl=g wjYH jk
M,odhS bf.kqï l%fudamdhhka fhdod .ekSfï yelshdj" úIh ixl,am meyeÈ,s j yd
ksjerÈ j b.ekaùfï yelshdj" ikaksfõok l=i,;d" jD;a;Sh yeisÍï yd .=Kdx. we;=,;a
jD;a;Sh olaI;djfhka hq;a msßmqka .=rejrhl= ìys lrkafka o@ hkak fidhd ne,Sfï §
jvd;a fhda.H m%fõYh jkafka úoHdmSGj, mdGud,d l%shd;aul lsrSfï m%Odk fuj,u
jk bf.kqï-b.ekaúï l%shdj,sh úu¾Ykhg ,la lsrSuhs' fuys § úoHdmSGh wfmaCIs;
.=rejrfhl= ìys lsrSu Wfoid .=re wOHdmk{hskaf.a b.ekAùï m%fõY" Ndú; lrk
b.ekaùï l%u yd Ys,amS l%u" fhdod .kakd iïm;a yd ld,h" ,nd.kakd iydh fiajd
úuiSug ,la lsrSu;a" YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug fm<Uqu" mQ¾j ie,iqï" bf.kqu i`oyd
l%shdldrS iyNd.s;ajh wd§ wxY úu¾Ykhg ,la lsrSu;a w;HjYH h'
fï jk úg jir 30la blaujd we;s .=re wOHdmk mdGud,dfõ wfmaCIs; wruqKq
bgq lr .ekSu i`oyd YsCIK,dNSkaf.a md¾Yjfhka bf.kqu yd iïnkaO .eg¨ o" .=re
wOHdmk{hskaf.a md¾Yjfhka b.ekaùï l%shdj,sh fufyhùu iïnkaO .eg¨ o wju
lr .ksñka .=Kd;aul .=re wOHdmkhla ia:dms; l< hq;= h' Mys l%shd;aul mdGud,d yd
ine`È bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh mrSlaId lsrSfï wOHhkhl
wjYH;djh u;= jkafka fï ksid h'

6|Page
fojk mßÉfPaoh
idys;H úu¾Ykh

fuu mßÉfþoh u.ska wOHhkhg wod< idys;H uQ,dY% ms<sn| úu¾Ykh isÿlr we;'
úfoaYSh uQ,dY% yd foaYSh idys;H uQ,dY% wOHhkfha m%ia;=; u.ska ;yjqre jk mßÈ fuu
mßÉfþfohka ixlaIsma;j uQ,dY% úu¾Ykhg ,lalr we;'
m¾fhaIK ud;Dldjg wod< j idys;H úu¾Ykhg ,la lsrSfuka m¾fhaIK
lafIa;%h ms<sn`o j m¾hdf,dalhla ,nd .ekSug wfmaCIs; h ^Yin, 2009&' Ma wkqj YS%
,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh msßlaiSu b,lal .; jQ fuu wOHhkfha§ f;aud Tiafia idys;H
úu¾Ykhg ,la flf¾' .=re wOHdmkh" .=re wOHdmkfha jeo.;alu" .=re wOHdmkfha
.=Kd;aulNdjfha ,laIK iy .=Kdx." Y%S ,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmkfha
iajdNdjh" mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh" YS% ,xldfõ .=re wOHdmkfha úldYh" cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, wdrïNh iy úldYh" mq¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaO foaYh
S
yd úfoaYSh m¾fhaIK wOHhkh lsßu Tiafia woH;k m¾fhaIKhg wjYH miqìu y`ÿkd
.ekSu wfmaCIs; h'

2'1' .=re wOHdmkh


wOHdmkfha m%Odk b,lalh jk YsIH ixj¾Okh iïnkaaO ld¾hNdrh bgq
lsrSfï m%Odk j.lSu .=rejrhd iy mdi, u; r|d mj;s' b.ekaùu i`oyd f;dard .kq
,nk whg bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh jdÑl j fufyhùu i`oyd wjYH jk ±kqu"
wdl,am" l=i,;d ,nd §fï wruqKska l%shd;aul lrkakd jQ iuia; l%shdj,sh .=re
wOHdmkh hs' .=rejreka i`oyd jk jD;a;Sh oCI;d w;am;a lr .ekSfï ud¾.h .=re
wOHdmkh hs ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009&' úIh ms<sn`o ukd ±kqu" mka;s ldur
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha YsIH flakaøSh keUqre;dj we;s lsrSu fukau WÑ;
bf.kqï-b.ekaùï l%u yd l%u Ys,am Ndú; lsrSu we;=<;a ksmqK;d o" M,odhS b.ekaùfï
yelshd m%o¾Ykfhka biau;= jk ld¾h idOkh o" jD;a;shg wkql+, jQ jhia iSudj o
hk m%Odk wx. jD;a;Sh oCI;d hkafkka w¾:j;a h ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009&'
.=re wOHdmkh ms<sn| cd;sl ljqkais,hg wkqj .=re wOHdmkh jQ l,S mQ¾j
m%d:ñl wjia:dfõ isg Wiia wOHdmk uÜgu olajd jQ bf.kqï l%shdj,sh fufyhùu
i`oyd hful=g ,nd fokakd jQ mqyqKqj yd m¾fhaIK l=i,;d wka;¾.; l%shdj,shls'
.=re wOHdmkh u.ska wOHdmkh yd ne`ÿKq j.lSï M,odhSj l%sh d;aul lsrSu i`oyd jQ
mqoa.,fhl= ìys lsrSug iydh jkakd jQ úêu;a iy wúêu;a l%shdldrlï iy w;a±lSïj,
iudfhdackh .=re wOHdmkh fõ ^wOHdmkh ms<sn`o Goods Yío fldaIh&'
fï wkqj id¾:lj ;u ld¾hNdrh bgq lsrSug wjYH jk w;a±lSï" Yla;k
S a yd
Ndú;hka ±kqj;a lsrSu ixj¾Okh lsrSu .=re wOHdmkh hkafkka .uH fõ'

7|Page
1960 oYlhg fmr" .=rejreka iQodkï lsrSu y`ÿkajk ,oafoa .=re mqyqKj
Q ^Teacher
training& jYfhks' hdka;%sl yd Ys,amSh mqyqKqjla muKla b,lal iy.; jQ Mu
ixl,amfhka neyerj Ma fjkqjg .=re wOHdmkh kï jQ ixl,amh fï i`oyd jvd;a
WÑ; nj wjOdrKh lr we;' Mu.ska b.ekaùfï l=i,;d jYfhka .efkk b.ekaùï
l%shdj,sh ie,iqï lsrSu" l%shd;aul lsrSu" ;lafiare lsrSu" mka;s ldur md,kh lsrSu"
WmfoaYkd;aul øjH mßyrKh lsrSu iy wOHdmkhg mokï jQ od¾Yksl" ufkda
úoHd;aul iy iudc úoHd;aul kHdh ms<sn| ±kqula ;u jD;a;sh id¾:lj bgq lsÍug
wjYH l%u Ys,am" l%fudamdh yd m%fõY wka;¾.; uDÿ l=i,;d" WmfoaYd;aul l=i,;d"
wka;¾ mqoa., l=i,;d mß.kl l=i,;dj,ska iukaú; jD;a;Sh l=i,;d hk m%Odk
lafIa;%j, ifudaOdksl tl;= jQ .=re wOHdmkh fõ'

2'2 .=re wOHdmkfha jeo.;alu


hï lsis rgl .=Kd;aul nj /f`okqfha Mys isák mqrjeishkaf.a .=Kd;aulNdjh
u; jk w;r .=Kd;aul mqrjeisfhl= rgg odhdo lsrSfï ld¾h mejrS we;af;a rgl
l%shd;aul jk wOHdmkh l%uhg h' .=Kd;aul wOHdmkhla l%shd;aul l< yels jkafka
.=Kd;aul .=rejrfhl=g muKs' ^wefußldkq .=re wOHdmk fldñiu&' .=Kd;aul
.=rejrfhl= hkq ;u ld¾hh mj;ajd f.k hdug wjYH ±kqu" l=i,;d muKla fkdj
isiqka by< uÜgulg f.k Maug yelshdjla we;s wfhl= fõ' Mjeks yelshdjla we;s
wfhl= ìys lsrSug kï .=re wOHdmkh Yla;su;a úh hq;= h'
Fieman- Nemser (2001) g wkqj .=re wOHdmkhg m%fõY jk mqoa.,hska úúO úYajdi
iodpdr w.hhka yd fm!reI iajdNdjhkaf.ka hqla; wh neúka Tjqka ;=< .=Kd;aul
.=rejrfhl= jYfhka l%shd lsrSug wjYH jk oekqu" yelshd" ms<s.ekSï fukau .=re
fm!reI .;s ,CIKj,g ÈYdkq.; ùug wjYH moku we;s lrkq ,nkafka .=re wOHdmk
l%uhla u.sks'
wOHdmk moaO;sfha úúO uÜgïj,g Mkï mQ¾j m%d:ñl" oaú;Shsl" fcHIaG
oaú;Shsl wd§ úúO uÜgïj, isák bf.kqï,dNSkaf.a bf.kqï wjYH;d" bf.kqï
ffY,Ska" bf.kqï .eg¨" fm<Uqï Wmdh ud¾. yd Ndú;h y`ÿkd .ekSu .=Kd;aul
.=rejrfhl= i`oyd w;HjYH w;r Ma i`oyd id¾:l mokula .=re wOHdmkh u.ska we;s
flf¾' .=Kd;aulNdjfhka fyì wOHdmkhla ,nd§ug kï wOHdmkh ms<sn|
ie,ls,su;a .=re jD;a;shg ,eÈhdjla olajk" iïmQ¾K lemùfuka fiajh lrk .=re
msßila wjYH fõ ^ wOHdmk wud;HxYh" 1997" msgj
q 03&'

8|Page
2'3 .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjfha ,laIK yd .=Kdx.
.=Kd;aulNdjh ms<sn|j bÈßm;aj we;s ú.%y wkqj tys ,laIK .Kkdjla
y÷kd.; yels h' th hï wdh;khla l%shd;aul lrkq ,nk l%shdj,shlska ,efnk
m%;sM,hls' .=Kd;aul úIh noaO jk w;r th ;SrKh lrkq ,nk wdldrh
mqoa.,hdf.ka mqoa.,hdg fjkia jkafka w;a±lSï" w.hhka iy ixialD;sh ta flfrys
n,mdk neúks' .=Kd;aul nj ixl,amSh woyila jk w;r th wdh;khl ±lau yd
mrud¾: u; r|d mj;S' .=Kd;aul nj uekSu ÿIalr jqj o th <.d lr .ekSug yels
fõ'
wOHdmk lafIa;%fha .=Kd;aulNdjh ms<sn| woyi kj iudc iïnkaO;dj,
m%;sM,hla f,i biau;= jkafka 21 jeks ishjfia § h' fï wkqj j¾;udkfha mdi,a
wOHdmkh" Wiia wOHdmkh fuka u .=re wOHdmk lafIa;%fha o .=Kd;aulNdjh /l
.ekSu iïnkaO úfYaI wjOdkhla fhduq ù we;' .=re wOHdmk lafIa;%fha
.=Kd;aulNdjh ñksh yels jkafka .=re wOHdmk mdGud,djla yodrd wjika l< .=re
YsIHhl=f.a .=re jD;a;sh yd ine|s iuia; pß; ,laIK yd .=Kdx.j,sks' .=rejrhd
.=Kd;aul núka iïmQ¾K ùug kï tu .=rejreka iQodkï lrk" mqyqKq lrk .=re
wOHdmk wdh;kfha iuia; l%shdj,sfhys .=Kd;aul nj oDIHudk úh hq;= h' iïm;a"
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh .=re wOHdmk{ ld¾hNdrh" iqNidOk ld¾hhka" ta w;r
m%Odk fõ'
2015 j¾Ifha isg wOHdmk wud;HdxYfha l<ukdlrK yd m%ñ;s YdLdj u.ska
mdi,aj,g y÷kajd § we;s we.hSï ud¾f.damfoaYfha mdi,a wOHdmkfha .=Kd;aul nj
msßlaiSu i|yd m%Odk lafIa;% wgla hgf;a ks¾Kdhl 60la iy o¾Yl 210lska iukaú;
ndysr we.hSï l%uhla wka;¾.; fõ' tu m%Odk lafIa;% wg w;=ßka fojeks lafIa;%h
jYfhka olajd we;s bf.kqï-b.ekaùï iy we.hSu m%ñ;s follska" wjYH;d mylska
ks¾Kdhl y;rlska o¾Yl ;sylska fuka u .=Kd;aul ;;a;ajh ;yjqre lsÍu i|yd jQ
m%Yak y;lska iukaú; fõ' tu we.hSï ls%shdj,sh mßudK 6lska we.hSug ,la flf¾'
^wOHdmk wud;HdxYh" 2014" ms' 17" 18& tu ks¾Kdhl bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh mÍlaId lsÍu i|yd Wmfhda.S lr.; yels mdvï ie,iqï lsÍu" mdvug
msúiSu" mdvu ixj¾Okh we.hSu iy .=rejrhdf.a mqoa., j.lSï yd fm!reIh ukdj
ms<sìUq lsÍu hk ks¾Kdhlj,ska iukaú; fõ' bf.kqï -b.ekaùï iy we.hSï
lafIa;%hg wod< j mdif,a bÈß ixj¾Okh i|yd muKla fhdod .ekSu b,lal lr
.ksñka idlÉPd l< hq;= .=Kd;aul ;;a;ajhka m%Yak y;lska olajd we;' fuu
.=Kd;aul ;;a;ajhka u.ska .=rejrhdf.a id¾:l$wid¾:l nj" YsIH úúO;ajhg wkqrEmS
jk f,i b.ekaùu" iuia; .=re uKav,fha ixj¾Okh iïnkaOfhka fuu w;a±lSï
fhdod .kakd wdldrh u;= lr .ekSug wfmalaId flf¾' fï wkqj bf.kqï -b.ekAùï
l%shdj,sh fufyhùu iaÓr m;aùï ,o lÒldpd¾h" wkqhqla; l:sldpd¾h iy w¾Old,Sk
jYfhka úúO;ajfhka hqla; h'

9|Page
wdrïNfhA È bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh /l .eksu i`oyd
lKavdhula 25 lg iSud jQj o" miqj l%ufhka mdGud,d jHdma;sh yd n`ojd .kq ,nk
ixLHdj u; Mla lKavdhulg wh;a ixLHdj 10 -50 olajd úp,khg ,laj we;'
.=re wOHdmkfhys yrh .=re wOHdmk úIhud,dj Mys wka;¾.;h iy
wod<;ajh iy l%shd;aul lsßfï iajdNdjh u; Mys .=Kd;aulNdjh r|d mj;S' ^cd;sl
wOHdmk fldñiu" 2009& .=Kd;aul ;;a;ajh hkq .Kqfokq lrejka i;=gg m;a lsrSu
fukau ld¾hCIu;dj t,odhS;dj /l .eksu nj .=Kd;aul ;;a;ajh ms<sn`o cd;Hka;r
m%ñ;s wdh;kfha ú.%y fldg we;' ^wOHdmk wud;HxYh" 2008& mdi,a wOHdmkh
Yla;su;a lsrSu" isiq mrmqr iudchg iqÿiaika fia yev.eiaúfuys,d .=Kd;aul .=re
mqyqKqj wjYH;dj hqfkiaflda fldñiu wjOdrKh lr we;' ^De Loure ^o f,da¾&" 1996&
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj ls%hd;aul lsrSu iïnkaO j.lSu mejrS
we;af;a cd;sl wOHdmk wdh;khg h' úIhud,d l%shd;aul lsrSfï oS we;s .eg¨ ms<sn`oj
cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï uKav, /ialsrSïj, § úfYaI wjOdkh fhduq fldg
we;'
bx.%%Sis .Ks;h úoHdj jeks mdGud,dj, ixl,am idOkh wvq nj" fhojqï
^inputs& ÿ¾j,ùu ksid mdGud,dfõ jákdlu ÿ¾j, ù we;s nj" we;eï mdGud,d i`oyd
n`ojd .ekSfï§ úIh ±kqu fkdue;s fyhska n`ojd .ekSfuka miq udihla fyda folla
fjka lrf.k úIh ±kqu ,nd§u iqÿiqnj ^cd;sl wOHdmk wdh;kh 2008'12'23 we.hSï
uKav, /iaùï jd¾;dj msgq wxl 03&
fï wkqj úfYaIfhka .Ks;h" úoHdj" bx.%Sis mdGud,d ms<sn`oj úfYaI wjOdkh
fhduq lsrSu jeo.;a h'

2'4 Y%S ,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmkfha iajdNdjh


.=rejrhd ish jD;a;Sh ld,h mqrdu ixj¾Okh úh hq;= neúka Ma i`oyd jQ .=re
wOHdmkh o wLKav l%shdj,shla ùu wjYH h' l%shd;aul jk wdldrh wkqj .=re
wOHdmkh wdrïNl jD;a;Sh .=re wOHdmkh yd wLKav jD;a;Sh .=re wOHdmkh hk
fohdldrhlska .=re ixj¾Okh i`oyd odhl fõ' .=rejrfhl= jYfhka m%:ujrg ,nd
.kakd .=re wOHdmkh wdrïNl jD;a;Sh .=re wOHdmkh hs ^Initial Teacher Education&
^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009&'
wdrïNl .=re wOHdmk mdGud,d iïmQ¾K lsrSfuka miq jD;a;sfha .; lrk
ld,h ;=< oS .=re ixj¾Okh i`oyd l%shd;aul jkakd jQ jevigyka wLKav jD;a;Sh .=re
wOHdmkh hg;g .efkk w;r iuia; wOHdmkh iïnkaO we;sjkakd jQ cd;sl
f.da,Ssh fjkialï" m%jK;d ms<sn`oj w;a±lSï ,nd .ekSug wjia:d iïmdokh fï
hgf;a l%shd;aul h'
.=rejreka i`oyd .=re wOHdmkh l%shd;aul jk wjia:d moku lr .ksñka
wdrïNl .=re wOHdmk yd wLKav .=re wOHdmk jevigykaj, iajrEmh mQ¾j fiajd

10 | P a g e
yd fiajdia: jYfhka l%shd;aul h' wdrïNl .=re wOHdmkfha § jvd;a jeo.;a jkafka
fiajhg msúiSug fmr .=rejreka iQodkï flfrk jevigyka h'

2'4'1 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh


.=rejrfhl= jYfhka wOHdmk lafIa;%hg m%fõY ùug wfmaCId lrk wfhl=g
.=re jD;a;shg wod< úIh yd jd;a;Sh ±kqu" l=i,;d" wdl,am yd yeisrSï iïnka O
kHdhd;aul yd m%dfhda.sl l=i,;d m%.+K lsrSu b,lal lr .ksñka l%shd;aul jk .=re
wOHdmkh mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh hs'

2'5 Y%S ,xldfõ .=re wOHdmkfha úldYh


YS% ,xldfõ .=re wOHdmkh ms<sn`oj jvd;a ixúOdkd;aul jQ jevms<sfj<la
werfUkafka furg ngysr md,k iufha § h' .=re mqyqKqjl wjYH;dj mD;=.Sis" ,kafoAis
yd ì%;dkH jeks úfoaYSh wOHdmk n,Odrska Y%S ,xldfõ Tjqkaf.a wOHdmk lghq;=
wdrïN lsrSu;a iu`. l%shd;aul lsrSug .kakd ,o m%h;ak jYfhka mD;=.Sis iufha
l%sia;shdks yd lf;da,sl mQcljreka .=rejreka f,i lghq;= lsrSu" iy .= rejreka mqyqKq
lsrSu iïnkaO f¾Ika iagQäfhdarï ^Ration Studiorum& jevms<sfj< bÈßm;a lsrSu"
,kafoAis md,k iufha§ wdrïN lrk ,o fiufkaßh iy ì%;dkH iufha wdrïN lrk
,o fkdau,a mdi, ±laúh yels h' rcfha iy fm!oa.,sl wxY w;r §¾>ld,Sk j we;s jq
u; .egqï ksid úp,kh jQ .=re wOHdmkh kej; msì§fï ikaêia:dkhla jkafka 1869
m%isoaO b.ekaùfï fomd¾;fïka;=j msysgqùu hs ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2016&'
fkdau,a mdi, u.ska bx.%Sis yd isxy, udOH .=re wOHdmk mdGud,d o" bx.%Sis udOH .=re
wOHdmkh ñIkdß ksldhhka hgf;ao l%shd;aul úKs'
furg .=re wOHdmkfha m%uqL;ajh ,eî ;snqfka .=re úoHd,j,g jQ w;r 1960
wxl 05 orK WmlD; mdGYd,d iy .=re úoHd, ^úfYaI úêúOdk& mk;" 1961 wxl 08
orK WmlD; mdGYd,d iy .=re úoHd, ^w;sf¾l úêúOdk wd{d mk;& furg .=re
wOHdmkfha ikaêia:dkhls' fuu .=re úÿy,a w;ßka uyr.u .=re úoHd,h idudkH
.=rejrekag wu;rj 1944 § WmdêOdrS .=rejreka i`oyd Mla wjqreÿ mqyqKq mdGud,djla
l%shd;aul lrk ,§'
WmdêOdrS .=re Nj;=kag .=re mqyqKqj ,ndoSu i`oyd 1949 ,xld úYajúoHd,fha
wOHdmk msGh u.ska wdrïN úh' Èjhsfka úúO m%foaYj, .=re úoHd, jHdma;ùu
l%ufhka isÿ jQ w;r .=re úÿy,aj,g isiqka n`ojd .ekSsfï § iïuqL mßCIK"
fþHIaG;ajh" iy;sl m;% moku" YsIH .=re iy újD; ;r`. wd§ úúO l%u wkq.ukh
lrk ,§' mdGud,d ld,h o fojir fuka u jir ;=k olajd jYfhka jßka jr fjkia
úKs' .=re úoHd, úIhud,dj wksjd¾h úIh yd ffjhsl,ams; úIh yd m%dfhda.sl mqyqKqj
jYfhka l%shd;aul úh'
1942 úYajúoHd, mk; u.ska fmardfoKsfha ,xld úYajúoHd,h weröfuka miqj
Mys Mla wxYhla jQ wOHdmk wxYh 1949 isg WmdêOdß .=reNj;=ka i`oyd .=re wOHdmkh

11 | P a g e
l%shd;aul lrñka mYapd;a Wmdê wOHdmk ämaf,daud mdGud,dj weröu" 1969 §
fmardfoKsh úYajúoHd,fha wOHdmkfõ§ Wmdê mdGud,d weröu" 1965 ka miq úfoHdaoh
yd úoHd,xldr úYajúoHd,j, wOHdmk msG wdrïN lrñka mYapd;a Wmdê wOHdmk
ämaf,daud mdGud,d wdrïN lsßu" 1972 Wmdê wfmaCIlhska i`oyd iudc úoHd .=re
ämaf,daud mdGud,dj weröu iy miqj Mh wOHdmkfõ§ Wmdêh olajd l%shd;aul ùu
úYajúoHd, .=re wOHdmkh iïnkaOfhka .kakd ,o l%shdud¾. fõ' fuu wjêfha §
wOHdmk wud;HxYh fuhg iu.dó j kqmqyqKq .=rejreka i`oyd ÿria: mdGud,d wdrïN
lrk ,§' 1974 ka miqj hdmkh úYAjúoHd,fha wOHdmk wxYh msysgqùu" 1980 Y%S ,xld
újD; úYAjúoHd,fha wOHdmk mSGh weröu" 1985 cd;sl wOHdmk wdh;kh weröu yd
cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïNh isÿùu furg .=re wOHdmkfha kj m%fõYhla f,i
iksgqyka fõ' úúO .=re wOHdmk wdh;k w;r úIu;d wju lrñka Majd
iïnkaëlrKh i`oyd 1997 § wxl 32 orK mk; u.ska cd;sl .=re wOHdmk wêldßh
wdrïN flßKs' Ma iu`.u Èjhsfka ish¨u l,dmj, .=re wOHdmkh ixj¾Okh lsrSfï
wruqKska .=re uOHia:dk wdrïN lsrSu .=re ixj¾Okh úuOH.;lrKhg fhduq lsrSula
úh' kuq;a 2001 oS cd;sl .=re wOHdmk wêldrsh úiqrejd yßk ,§' ta iu.u 2001 §
cd;sl .=re wOHdmk m%;m
s ;a;sh m%ldYhg m;a lsrSu .=re wOHdmk b;sydifha jeo.;a
isÿùula úh ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2016&'
2012 § rcrg úYajúoHd,fha wOHdmk mSGh wdrïN úh' 2013 § .=re wOHdmkh
mdi,a wjYH;d mokï lr l%shdj,shla njg m;a lsrSfï wruqKq iy.;j mdi,a mdol
.=re ixj¾Ok jev igyk l%shd;aul úKs ^wOHdmk wud;HxYh&' fï wkqj ±kg Y%S
,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmk mdGud,d iy Majd l%shd;aul lrkq ,nk wdh;k
m%Odk jYfhka mq`M,a lafIa;% ;=kla hgf;a ixúOdkh ù we;' wOHdmk wud;HxYfha
.=re wOHdmk wxYh u.ska l%shd;aul lrkq ,nk cd;sl wOHdmk úoHdmSG yd .=re
úoHd, thska Mla lafIa;%hka jk w;r fojekak wdrïNl yd wLKav .=re wOHdmkh
l%shd;aul lrkakd jQ cd;sl wOHdmk wdh;khhs' .=re wOHdmkh fufyhjkq ,nk
f;jeks lafIa;%h úYaj úoHd, fõ ^2'1 jk j.=j&

2'1 jk j.=j( Y%S ,xldfõ .=re wOHdmk wdh;k ixúOdkh yd l<ukdlrKh


ixúOdkh lsÍfï j.lSu l%shd;aul wdh;k wdh;kh mdGud,dj
ixLHdj
wOHdmk wud;HxYfha  cd;sl wOHdmk 19 cd;sl YsCIK úoHd
.=re wOHdmk wxYh yd úoHdmSG ämaf,daud" mqyqKq .=re iy;sl
cd;sl wOHdmk  .=re úoHd, 08 m;% mQ¾Kld,Sk jir 02hs'
wdh;kh
cd;sl wOHdmk  cd;sl wOHdmk uq,a <udúh wOHdmkh
wdh;kh wdh;kh 45 mYapd;a Wmdê wOHdmk
m%dfoaYh
S uOHia:dk ämaf,daud" wOHdmkfõÈ
Wmdêh

12 | P a g e
úYajúoHd,  fld<T úYaj úoHd,h wOHdmkfõÈ mYapd;a Wmdê
wOHdmk mSGh 01 wOHdmk ämaf,daud"
wOHdmkm;s" wOHdmk
o¾Ykm;s o¾Yk Y+Í
 fmardfoKsh mYapd;a Wmdê wOHdmk
úYajúoHd,h wOHdmk 01 ämaf,daud wOHdmkh ms<sn`o
wOHhkdxYh Ydia;%m;s

 hdmkh úYajúoHd,h mYapd;a Wmdê wOHdmk


wOHdmk wOHhkdxYh 01 ämaf,daud wOHdmkm;s
wOHdmk o¾Ykm;s o¾YkY+ß
 rcrg úYajúoHd,h mYapd;a Wmdê wOHdmk
wOHdmkmSGh 01 ämaf,daud wOHdmkm;s

 Y%S ,xld újD; mQ¾j mdi,a wOHdmkh


úYajúoHd,h 01 wOHdmkfõÈ mYapd;a Wmdê
wOHdmk wOHhkdxYh wOHdmk ämaf,daud .=re
wOHdmkh ms<sn`o Ydia;%m;s
wOHdmkm;s wOHdmk
o¾Ykm;s

fuu wdh;k u.ska l%shd;aul lrkq ,nk mdGud,d ish,a, tajdfha wruqKq mokï
lrf.k m%Odk lafIa;% myla hgf;a ±laúh yels h ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 1996&'

2'2 jk j.=j( wruqKq wkqj Y%S ,xldfõ .=re wOHdmk mdGud,d j¾.SlrKh
j¾. wruqK mdGud,dj iajNdjh
h
01  1-10 fY%aKsj, b.ekaùu i|yd Wiia cd;sl YslaIK úoHd mQ¾Kld,Sk
fm< iu;=ka i|yd jk mQ¾j fiajd ämaf,daudj
.=re wOHdmkh mQ¾Kld,Sk
 Wmdê wfmalaIlhska i|yd jk wOHdmkfõ§ Wmdêh
úYajúoHd, l%shd;aul lrk .=re
wOHdmkh
02 ±kg .=re fiajfha isák WmdêOdß fkdjk .=re mqyqKq iy;sl mQ¾Kld,Sk
.=rejrekag uQ,sl jD;a;Sh mqyqKqj ,nd§u mdGud,dj
03 ±kg .=re fiajfha isák WmdêOdÍ .=reNj;=ka mYapd;a Wmdê mQ¾Kld,Sk$
i|yd jD;a;sh ±kqu yd l=i,;d m%.=K lsÍu wOHdmk ämaf,daud w¾Old,Sk

13 | P a g e
04 mqyqKq .=rejreka ^WmdêOdÍ fkdjk& i|yd wOHdmkfõ§ ÿria:
jk wLKav .=re wOHdmkh
05 mYapd;a Wmdê wOHdmk ämaf,daudj yd wOHdmkm;s mQ¾Kld,Sk
wOHdmkfõ§ WmdêOdÍka i|yd jeäÿr wOHdmk o¾Ykm;s ÿria:
wOHdmkh o¾YkY+Í

2'6' cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïNh yd úldYh


1986 wxl 30 orK wOHdmksl úoHdh;k u.ska mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh
l%shd;aul lsrSu i`oyd cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïN úh' 1960 yd 1970 oYlj, §
fmardfoKsh yd fld<U úYajúoHd,j, l%shd;aulj mej;s iy bka miqj k;r lrk ,o
mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh h<s furg ia:dms; ùfï ikaêia:dkhla f,i cd;sl
wOHdmk úoHdmSG y`Èkaúh yels h' mdi,a moaO;sfha 1-11 fY%aKs olajd jQ úIhud,dj
l%shd;aul lsrSu i`oyd wjYH .=rejre cd;shg odhdo lsrSu i`oyd jQ ld¾hNdrh cd;sl
wOHdmk úoHdmSG ±lau yd fufyjr ;=,ska .uH fõ'
"cd;sl wOHdmk wNsu;d¾:hka bgq lr,Sug jD;a;Sh ksmqK;dj yd lemùu
iys; wkd.; wNsfhda.j,g uqyqK§ug wjYH oCI;dj" Woafhda.h yd
kj;dfjka fyì .=rejrfhl= mdi,a moaO;shg odhdo lsrSu" ^wOHdmk
wud;HdxYh 1985- 1&.
"mQ¾j fiajd yd wLKav wOHdmkh ;=<ska úYaj iudcfha m%.;shg odhl úh
yels oCI jD;a;Sh ksmqK;dfjka fyì .=rejrfhl= ìys lsrSu" ^wOHdmk
wud;HdxYh 1985&.
Mjlg mej;s .=re úoHd, yhla mjrd .ksñka 1985 § wdrïN jq cd;sl úoHdmSG
.Kk yhla jQ w;r" mdGud,d y;lg muKla iSud úKs' 2016 jk úg cd;sl wOHdmk
úoHdmSG ixLHdj" mdGud,d iy udOH wkqj j¾Okh ù we;'

14 | P a g e
2'3 jk j.=j( cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd udOH wkqj j¾Okh

wdrïN cd'w'ú'mSGh ±kg l%shd;aul jk mdGud,d udOH m<d; Èia;%slalh


lrk ,o
j¾Ih
1985 ishkE úoHdj".Ks;h" ;dCIKh isxy,/bx.%Sis niakdysr .ïmy
$isxy,
1985 uyje,s bx.%Sis" ngysr ix.S;h bx.%Sis uOHu uykqjr
fojkni^isxy,"fou<& isxy, fou<
m%d:ñl" ix.S;h k¾;kh isxy,
1985 W!j YdrSßl wOHdmkh isxy,/bx.%Sis W!j noq,a,
m%d:ñl isxy,
1985 ydmsá.u m%d:ñl"úfYaI wOHdmkh isxy, niakdysr .ïmy
1985 idßmq;a; nqoaO O¾uh isxy, niakdysr .ïmy
1985 miaÿkarg bx.%Sis m%d:ñl" jdKscHh bx.%Sisisxy, niakdysr l`M;r
1986 ks,aj,d úoHd" .Ks; m%d:ñl isxy,/bx.%Sis ol=K ud;r
isxy,
1992 Y%S mdo úoHdj" .Ks;h" fou< uOHu kqjrM<sh
l¾kdgl ix.S;h"
Nr; kdgH isxy,
m%d:ñl" .Ks;h" úoHdj
1992 wâvd,ÉfÉk m%d:ñl" .Ks;h" úoHdj" fou< kef.kysr wïmdr
bia,dï O¾uh" úfYaI
wOHdmkh" jdKscHh
1993 jõkshd fou< W;=re jõkshd
1995 uvl,mqj fou< kef.kysr uvl,mqj
2000 mq,;sismqr m%d:ñl" lDIs yd wdydr isxy, W;=reueo fmdf,dkakrej
;dlaIKh
jhT Ñ;%" fmrÈ. k¾;kh isxy, jhT l=reKE.,
fmrÈ. ix.S;h
kdgH yd rx. l,dj
m%d:ñl
lf;da,sl l%sia;%shdks O¾uh
rejkamqr f;dr;=re ;dlaIKh bx.%Sis inr.uqj r;akmqr
m%d:ñl isxy,
2000 reyqK m%d:ñl" .Dy wd¾Òl úoHdj" isxy, ol=K .d,a,
YdrSßl wOHdmkh
hdmkh úoHdj" .Ks;h" lf;da,sl" fou</bx.%Sis%$ W;=re hdmkh
l%sia;shdks" bx.%Sis bx.%Sis
o¾.d bia,dï O¾uh" .Dy wd¾Òl fou< niakdysr l`M;r
úoHdj
2005 idßmq;a; m%d:ñl" nqoaO O¾uh isxy, jhT l=reKE.,
cd'w'ú'mSGfha
oTfoKsh
YdLdj
2007 fmardfoKsh bx.%Sis NdIdj" bx.%Sis uOHu uykqjr
fou< NdIdj fou<
isxy, NdIdj isxy,
2014 uyr.u jHjidhl;ajh yd jHdmdr isxy, niakdysr fld<T
wOHhkh

15 | P a g e
Wla; j.=jg wkqj 1986-2017 olajd jQ ld,h ;=< oS úoHdmSG ixLHdj fuka u mdGud,d
ixLHdj m%idrKh ù we;s wdldrh wkqj úIu;d o úoHdudk h' niakdysr m<d; ;=<
cd;sl wOHdmk úoHdmSG ixLHdj 06 la jk w;r Mhska ;=kla u .ïmy Èia;%slalfha
msysgd we;' uOHu m<df;a úoHdmSG ;=kla ia:dms;j we;s w;r Mhska úoHdmSG foll u
bx.S%is udOH mdGud,djla f,iska bx.%Sis mdGud,dj ls%hd;aul l%shd;aul úu iqúfYaIS h'
kef.kysr" W;=r yd ol=Kq m<d;aj, úoHdmSG ;=k ne.ska l%shd;aul fõ' inr.uq" W!j"
W;=reueo" yd jhU m<d;aj, ia:dms;j we;af;a Mla úoHdmSGhla muKs' jhU m<df;a
idßmq;a; wOHdmk úoHdmSGfha YdLdjla f,i oUfoKsh YdLdj l%shd;aul jkafka nqoaO
O¾uh mdGud,dfõ .sys isiqka i`oyd h' .sys meúÈ fomd¾Yajhu i`oyd u l%shd;aul tlu
mdGud,dj lf;da,sl$ l%sia;shdks mdGud,dj jk w;r th jhT cd;sl wOHdmk
úoHdmSGfha l%shd;aul h' fuu mdGud,dj" Mlu NdId udOHfhka úoHdmSG lSmhl
l%shd;aul ùu iqúfYaIS ,CIKhls' WodyrK jYfhka m%d:ñl wOHdmkh" fmrÈ.
ix.S;h iy k¾;kh ±laúh yels h' 1985-2017 olajd jQ ld,h ;=< úoHdmSGj, l%shd;aul
mdGud,dj, lems fmfkk lreKla jkafka we;eï mdGud,d jßka jr we;=<;a lsrSu"
bj;a lsrSu iïnkaO ;;a;ajh hs' fuu ish¨u úoHdmSGj,ska ìys flfrk .=rejreka
mdi,a wOHdmkfha 1-11 fY%AKs olajd l%shd;aul jk yr úIhhka iy f;dard .;a
ffjl,ams; úIhhka i`oyd iQodkï lsrSuo lemS fmfkk ;;a;ajhls'
mdGud,dj,g YsCIK,dNSka n`ojd .eksu jßka jr ixfYdaOkhg ,la ùu fuka
u we;=<;a lr .ekSfï iqÿiqlïj, úp,khkao olakg ,efí' w'fmd'i Wiia fm<
úNd.fha§ ,nd .kakd ,o Z ,l=K uQ,sl moku f,i i,lñka 1985 § iïuqL mrSCIK
j,ska wdrïN lrk ,o n`ojd .ekSï miqj ;r`. úNd. mokï lr .ksñka o" kej;;a
iïuqL mßCIK Tiafia o isÿ fjñka mj;S'
wdrïNfha § jhia iSsudj wjqreÿ 18-22 jq w;r miqj Mh 18-25 olajd fjkia j
we;' lf;da,sl yd l%sia;shdks mdGud,dfõ È mQcH mlaIh i`oyd jhia iSudj wjq 30 f,i
ie,fla' YS% mdo cd;sl wOHdmk úoHdmSGh j;= mdi,a ioyd isxy, yd fou< udOH
.=rejre iQodkï lsrSu i`oyd úfYaIfhka fjkaj we;s w;r n`ojd .ekSfï § j;= Èia;%slal
f,i kïlr we;s osia;%slal i`oyd fjkaj we;' ldka;d YslaIK,dNSka i`oyd o¾.d k.r
cd;sl wOHdmk úoHdmSGh fjkaj we;' YdrSßl wOHdmk mdGud,dj i`oyd n`ojd .ekSfï
l%Svd l=i,;d i`oyd jk úúO uÜgfï iy;slj,g ,l=Kq ,nd §u o iqúfYaIS h'
YsCIK,dNSka n`ojd .ekSfï § w'fmd'i ^W'fm<& Z ,l=K we;eï mdGud,dj,g
wod< iqúfYaIS iy;sl ie,ls,a,g .kq ,enqj o" .=re jD;a;Shg wod< j isÿ flfrk
fm!reI fyda wdl,am fyda l=i,;d mÍCIKhla l%shd;aul fkdùu lemS fmfka' fï
ksid úYajúoHd,j,g m%fõYùug fkdyels" úYajúoHd, wOHdmkfha fuka fkdj
úoHdmSG mdGud,dj wjidkfha blaukska /lshd wjia:d ,nd .; yels ùu hk idOl
m%uqLfldg i,lñka úoHdmSGj,g we;=<;a ùfï m%jK;djhla mj;S'
uQ,sl iqÿiqlï ,;a whÿïlrejkaf.a l=i,;d moku u; ia;%S mqreI iudcNdjh
iudkj ksfhdackh u; wdrïNfhA § f;dard .kakd ,o w;r" Mh jßka jr n`ojd .eksï

16 | P a g e
i`oyd ksl=;a lrk ,o ixfYdaOk u.ska fjkia lr we;' Ma wkqj cd;sl yd ÿIalr m<d;a
wkqmd;slj ksfhdackh ùfï moku isiqka f;dard .kakd ,§' ±kg l%shd;aul jkafka
l=i,;d u; m%foaYSh f,alï fldÜGdi moku u; h
2017 j¾Ifha § Ma Ma úoHdmSGj, l%shd;aul jk mdGud,dj,ska wkdjrKh jk
,CIK lSmhls' Mlu mdGud,dj úoHdmSG .Kkdjl l%shd;aul ùu" we;eï úoHdmSGj,
mdGud,d .Kkdjl l%shd;aul ùu fukau we;eï úoHdmSGj, l%shd;aul jkafka Mlla
fyda folla muKs' fï wkqj wdrïNfha È mdGud,d y;lg muKla iSud jqjo" 2017
j¾Ih jk úg mdGud,d 26 la i`oyd udOH ;=fkka u mdGud,d l%shd;aul úu iqúfYAIS
;;a;ajhls' Mu mdGud,d idudkH wOHdmkfha m%d:ñl wOHdmkfha iy oaú;Shsl
wOHdmkfha yr úIhhka fuka u ldKav úIhhkag wjYH .=rejre ìys lsrSu jeo.;a
idOlhls'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d ld,h jir ;=kls' Mhska uq,a fojir
wdh;kh ;=< fkajdislj /|S isáh hq;= h' ;=kajeks jir úoHdmSG iSudikak rcfha
mdi,l WmdOHjrfhl= hgf;a iSudjdiS mqyqKqj iïmQ¾K l< hq;= h' 2017 jif¾ isg
wNHka;ßl yd iSudjdisl ld,fha § udislj remsh,a 5000 ne.ska §ukdjla ysñ jk
w;r uq,a fojir ;=< ,efnk Èukdj YsCIK,dNSkaf.a wdydrmdk yd iqNidOk
ld¾hhka i`oyd jeh flf¾'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,hlska iukaú;
h' mSGdêm;s m%Odk mßmd,lhd jk w;r Tyqg mßmd,kuh iydh ,nd§u
WmmSGdêm;sjre ;sfofkla isá;s' wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej" md,k yd uqo,a iy
wLKav .=re ixj¾Ok jYfhka lafIa;% i`oyd Wm mSGdêm;sjreka m;a lr we;' mSGdêm;s
uQ,H yd md,k lghq;= iïnkaOfhka wOHdmk wud;HxYhg o" wOHhk yd Ydia;%Sh
lghq;= iïnkaOfhka cd;sl wOHdmk wdh;khg o j.lSug ne`È isà'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, Ydia;%Sh lghq;= ie,iqï lsßu" kshdukh iy
wëCIKh iïnkaO ld¾hNdrh cd;sl wOHdmk wdh;khg mejrS we;'
fuu ld¾h fufyhùu cd;sl wOHdmk wdh;kfha .=re wOHdmk iy úl,am
wOHdmk msGh hgf;a we;s wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j u.ska mdGud,dj,g
wod< úIhud,dj ;SrKh lsrSsu" úIh wka;¾.;h" úIh ks¾foaY" bf.kqï-b.ekaúï øjH
ieliSu fukau kshdukh hk ld¾hhka bgq lrkq ,nhs' wdh;ksl mqyqKqj wjidkfha
meje;afjk ndysr wjidk úNd.h ixúOdkh lsrSu" fufyhùu" we.hSu hk ld¾hhka
Y%S ,xld úNd. fomd¾;fïka;=jg mejÍ we;s w;r" úoHdmSGj,ska tjkq ,nk wNHka;r
,l=Kq iy Y%S ,xld úNd. fomd¾;fïka;=j ,ndfok wjidk úNd. ,l=Kq weiqßka
wjidk we.hSï jd¾;d ieliSfï ld¾h" m%;sM, ilia lsÍu iy;sl ,nd§u hk ld¾hhka
cd;sl wOHdmk wdh;kfha úNd. fomd¾;fïka;=jg mejÍ we;' fï wkqj cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, ls%hd;aul lrkq ,nk mQ¾j fiajd .=re wOHdmk mdGud,d
ixúOdkfha isg wjidkh olajd jQ l%shdj,sh wOHdmk wud;HdxYh" cd;sl wOHdmk
wdh;kh hk wdh;k foflys fufyhùfuka l%shd;aul jkakls'

17 | P a g e
2¡7 cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,dj
ljr fyda úêu;a wOHdmk l%shdj,shl wruqKq bgqlr .ekSfï oS jeo.;a jkafka
l%shd;aul lrkq ,nk úIhud,dj" Mys wka;¾.;h fuka u Mu úIhud,dj ixúOdkh"
fufyhùu" kshdukh iy we.hSsfï l%shdj,shhs' Ma wkqj kHdhd;aul yd m%dfhda.slj
w;a±lSï ,ndÈu b,lal lr .;a cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj m%Odk fldgia
folla hgf;a ixúOdkh ù we;af;a wdh;ksl fojir i`oyd jk úIhhka yd iSudjdisl
mqyqKqjg wod< úIhhka jYfhks' wdh;ksl úIhud,dj m%Odk úIh lafIa;% ;=kla
Tiafia o iSudjdisl úIhhka m%Odk úIhhka y;rla Tiafia o l%shd;aul h'
wNHka;r fojirl ld,h ;=< § oaú;Shsl úIhud,dj i|yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%hg wod< j m%Odk úIhhka yhlao úfYaI úIh lafIa;%hg wod,j m%Odk úIh 1
yd m%Odk úIh 2 jYfhka úIh folla o idudkH úIh lafIa;%h hgf;a úIhhka y;rla
o YsCIK,dNSka úiska yeoEßh hq;= h' ñg wu;rj úIh iu.dó l%shdldrlïj, ksr;ùu"
w;HjYH b.ekaùï mqyK
q qj i`oyd Èk 40 la m%dfhda.sl mqyqKqjla ,nd .eksuo uq,a
fojirg wh;a fõ'
1986-2016 olajd jQ ld,h ;=< úoHdmSG úIhud,dj m%Odk wjia:d ;=kl§ Mkï
1996"2000 iy 2007 § ixfYdaOkh ú we;' 1985 isg fï olajd jD;a;Sh úIhh ixfYdaOk
weiqßka úfYAI ,laIK lSmhla y`ÿkd .; yels h'

2'4 jk j.=j - 1985 isg 2007 olajd jD;a;Sh úIhj, isÿj we;s ixfYdaOk
1995-1996 2000-2007 2007 ka miq
úIh m%d:ñl mdGud,d oaõ;Shsl mdGud,d
1'wOHdmkfha jD;a;Sh Y%S ,xldfõ wOHdmk wOHdmk ufkda wOHdmk ufkda
ufkdaúoHd;aul wOHdmkh I moaO;sh kj m%d:ñl úoHdj úoHdj
moku úIhud,dj
wOHdmkfha jD;a;Sh ufkda úoHd;aul moku wOHdmk iudc wOHdmk iudc
od¾Yksl iy wOHdmkh II úoHdj úoHdj
iudc úoHd;aul
moku
wOHdmksl ñkqï jD;a;Sh iudc úoHd;aul moku wOHdmk wOHdmk
iy we.hsï wOHdmkh ud¾f.damfoaYh yd ud¾f.damfoaYkh
III WmfoaYkh yd WmfoaYkh
mdi,a yd m%cdj jD;a;Sh ;lafiarelrK uQ,O¾u wOHdmksl ñkqï wOHdmksl ñkqï
wOHdmkh we.hqï yd we.hqï
IV
ud¾f.damfoaYkh jD;a;Sh wOHdmk b.ekaùfï wOHdmk
yd WmfoaYkh wOHdmkh V jHjydr^wOHdmk idudkH l%u uQ,sldx. yd
;dCIKh yd b.ekaúfï wOHdmk ;dCIKh mdi,a
idudkH l%u we;=`Mj& yd wOHdmkfha l<ukdlrKh
uQ,sldx.'
wOHdmk m%jK;d jD;a;Sh wOHdmkfha uQ,sldx. mdi,a ixúOdkh wOHdmk
^fuu úIhhka wOHdmkh WmfoaYkh yd yd l<ukdlrKh jHjydr
;=k i,ld Mla jD;a;Sh ud¾f.damfoaYkh
m%Yak m;%hls& wOHdmkh b.ekaùu jD;a;Shla
VI jYfhka
fï wkqj meyeÈ,s jkafka 1986 isg fï olajd cd;sl wOHdmk úoHdmSG
úIhud,dfõ jD;a;Sh úIhhkays .=re l=i,;d ixj¾Okfhys,d w;HjYH úIhhla jk
wOHdmk jHjydr úIhud,djg Ml;= jkafka 2000 j¾Ifha§ h' 2007 ka miqj m%d:ñl

18 | P a g e
yd oaõ;shsl mdGud,djkays jD;a;Sh úIh lafIa;% hgf;a kej; fmdÿ úIhhka yhla fï
olajd l%shd;aul h'
úfYaI úIh lafIa;%h hgf;a mdGud,d wkqj úIh ixLHdj fjkia úh' 1986-1999
olajd m%d:ñl wOHdmkh" nqoaO O¾uh" .KS;h" úoHdj mdGud,dj, m%Odk úIh 4 lskao
YdrSrsl wOHdmkhg yd bx.%Sis NdIdjg úIhh 6 ne.skao" .Dy wd¾Òl úoHdjg úIhh
ne.skao úh' 2000 j¾Ifha úIhud,d ixfYdaOkfha lemS fmfkk ,CIKhla jqfha
m%d:ñl mdGud,dj yer wfkl=;a mdGud,d i`oyd m%Odk úIh 1 yd m%Odk úIh 2
jYfhka ;j;a úIhhla mdGdud,djkag Ml;= lsrSuhs' .=rejrfhl=g Mla úIhhlg jvd
wju jYfhka úIhh lSmhla b.ekaùfï yelshdj w;HjYH fõ hk m%;sm;a;sh u; fuu
fjkialu isÿúKs' mdGud,dj,§ Mh y`ÿkajk ,oafoa úfYaI úIh yd wkqq úIh hkqfjks'
m%d:ñl mdGud,dfõ Mf;la ;snQ úIh y;ßka Mlla jk mßirh wdY%s; l%shdldrlï
úIh mßir wdY%s; l%shdldrlï I" II yd III jYfhka fldgia ;=klska l%shd;aul úKs'
2007 úIhud,d ixfYdaOk hgf;a m%d:ñl mdGud,djg fojeks NdIdj ^isxy,$fou<&
úIh w¨;ska y\qkajd fokq ,eìKs'
Mfukau 2007 § m%Odk úIh hgf;a Mla úIhhla úIh lSmhlska l%shd;aul ùu
fjkqjg m%Odk úIh 1 yd m%Odk 2 úIh jYfhka fjka lrk ,oafoa úIhg wod<
kHdhd;aul miqìu m%Odk úIh jYfhkao" m%Odk úIh 1 yd wod< l%u úoHdj úIh II
jYfhka jk fia ilia lsrSfuks' m%Odk úIh lsmhla ú.%y lsrSfuka úIh fjkiaj we;s
wdldrh y`ÿkd .; yels h'

2'5 jk j.=j ( úoHdmSG oaú;Shsl mdGud,djkays m%Odk úIh wka;¾.;h fjkiaùu


^1996-2016&
mdGud,dj 1996-2000 2000-2007 2007 ka miqj
.Ks;h .Ks;h 1 .Ks;h 1 .Ks;h 1
.Ks;h 2 .Ks;h 2 .Ks;h 2
.Ks;h 3 .Ks;h 3
.Ks;h 4 .Ks;h 4
úoHdj úoHdj 1 úoHdj 1 úoHdj 1
úoHdj 2 úoHdj 2 úoHdj 2
úoHdj 3 úoHdj 3 úoHdj 3 ^m%dfhda.sl&
úoHdj 4 ^m%dfhda.sl& úoHdj 4
bx.%Sis l%u úoHdj wOHhkh 2007ka miq bx.%Sis
NdId wOHhkh bx.%Sis NdIdj lshùu yd ,sùu
lshùu ijka§u yd l:kh
,sùu úIh 2 - bx.%Sis idys;Hh
Y%jKh yd l:kh bx.%Sis l%u úoHdj
idys;H

2'7'1' úIh iu.dó l%shdldrlï


Ydia;%Sh úIhhkaf.ka ,nd .kakd w;a±lSïj, W!k mQrK iïmQ¾K lsrSu i`oyd
fukau" Mu úIhhkaf.ka ,nd.; fkdyels iudc yd fm!reI l=i,;d j¾Okh lsrSu
b,lal lr.ksñka l%shd;aul lrkakd jQ úúO l%shdldrlï úIh iu.dó l%shdldrlï

19 | P a g e
fõ' Ma wkqj úoHdmSG YsCIK,dNska ;=< iudc yd fm!reI .;s,laIK j¾Okh lsrSfï
wruqKska iEu úoHdmSGhlu l%Svd" nd,olaI$nd,olaIsld" YsIHNg iñ;s iud.ï"
wOHdmk pdßld" jHdmD;s" fi!kao¾h yd wd.ñl jevigyka jeks úIh iu.dó
l%shdldrlï wdrïNfha isg l%shd;aul jQ w;r miqj Majdg lrdfÜ " csïkdiaála jeks
l%shdldrlï o tlaj we;' nodod yer i;sfha wfkl=;a Èkj, m'j'4'00-6'00 olajd o"
fikiqrdod fm'j'8'00-12'00 olajd o l%shd;aul flf¾' fikiqrdod úIh iu.dó
l%shdldrlï fufyhjkq ,nkafka w¾Old,Sk lÒldpd¾hjre úisks'

2'7'2 úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh'


fndfyda úoHdmSGj, mdGud,d lSmhla l%shd;aul jk neúka m%Odk úIh i`oyd
muKla jk lÒldpd¾hjre jD;a;Sh úIh lafIa;%fha lÒldpd¾h iy idudkH úIh
lafIa;%fha jYfhka lÒldpd¾hjre fjkaj n`ojd .ekSsï lrkq ,enqj o" úIh lafIa;%
lSmhl fuka u mdGud,d lSmhl b.ekAùfï ksr; jk lÓldpd¾hjre fuka u .=re
fiajfhka wkqhqla; lr.;a wkqhqla;$lÓldpd¾hjreka o fõ' iaÓr fiajfhka wkqhqla;
lr.;a lÒldpd¾hjre o fõ' .=re wOHdmk{hska jYfhka ye`Èkafjk fuu
lÒldpd¾hjreka n`ojd .ekSu" Wiia lsrSu" udre lsrSu" wd§ mßmd,k ld¾hhka rdcH
fiajd fldñiu úiska l%shd;aul lrkq ,nk Ma iïnkaO mßmd,k lghq;= fufyhùu
i`oyd .=re wOHdmk fiajd YdLdj u.ska o wfkl=;a mßmd,k ld¾hhka .=re wOHdmk
wxYfha m%Odk flduidßia hgf;a Mk wOHdmk úoHdmSG YdLdj u.ska o fufyhúu isÿ
fõ'

2'7'3 cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh


cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh m%Odk fldgia follska iukaú; h'
Ma úIh ±kqu we.hSu iy .=re l=i,;d we.hSu jYfhks' úIh ±kqu we.hsu wLKav
we.hsï ^iïNjk& yd wjidk we.hsï ^iïmsKä
a ;& hk fohdldrfhka l%shd;aul fõ'
úIh ±kqu we.hSug ,la flfrkqfha m%Odk úIh lafIa;% ;=kla hgf;a h' Mu úIh
lafIa;% jkafka jD;a;Sh" úfYAI yd idudkH úIh lafIa;% jYfhks' jD;a;Sh úIhhka 7
la b.ekajqjo we.hSfï § úIh lafIa;% 4 la Tiafia 1986-1999 olajd we.hSug ,la úh'
jD;a;Sh úIh lafIa;%fhys y;r jeks úIh i`oyd jq m%Yak m;%h mdi, yd m%cdj"
ud¾f.damfoaYh iy WmfoaYkh iy wOHhhk m%jK;d hk úIhhka ;=ku
wka;¾.;jk fia ilia lrk ,o w;r ufkdaúoHd wOHdmkfha od¾Yksl iy iudc
úoHd;aul moku ñkqï iy we.hqï hk úIhhka i`oyd m%Yak m;% ilia lrk ,oaafoa
fjka fjka jYfhks' úfYaI úIh lafIa;%h hgf;a jQ m%Yak m;% ixLHdj mdGud,d wkqj
fjkia úKs'
idudkH úIh lafIa;%h hgf;a m<uq jir i`oyd iy fojk jir i`oyd l%shd;aul
úIh ixLHdj mdGud,d wkqj fjkia jQjo isxy,$fou< bx.%Sis" wd.u yd ixiald;sh"

20 | P a g e
fi!LH yd YdrSßl wOHdmkh" cSjk l=i,;d" fi!kao¾h wOHdmkh iy úIhh Majd
w;r úh' nqoaO O¾uh mdGud,djg muKla Ñ;% yd uQ¾;s iy md,s NdIdj we;=<;a úh'
wdrïNfha isg iq¿ ixfYdaOkhkag ,laj 1999 olajd mej;s wNHka;r we.hSu
iliaj ;snqfKa m<uq jir iúrdu yd fojk jir iúrdu mßCIKh iy mejreï" Mall
mßCIK iy m%dfhda.sl mßCIK we;=<;a wLKav we.hSula jYfhks' wNHka;r yd ndysr
úNd.j, ,l=Kq ner ;eîfï l%uh mokï lr .ksñka wjidk ,l=K ilia fõ'
2007 j¾Ifha isg l%shd;aul jk we.hSï mámdáhg ^we.hSï mámdáh -2001&
wkqj wLKav we.hSï ixLHdj m<uq fojir ;=< úIhhg wh;a meh .Kk wkqj fjkia
fõ' úIhh meh 25g Mla we.hSula jYfhka Mla úIhlg Wmßu we.hSï .Kk olajd
úIh W.kajkq ,nk lÒldpd¾hjreka úiska bgq lrkq ,efí' Ma i`oyd fhdod .; hq;=
úúO ;lafiare yd we.hSï l%u úIh ks¾foaYj, fukau we.hSï mámdáfha o i`oykaj
we;' Mu we.hSï l%u ,sÅ; mejreïj, isg m%dfhda.sl l%shdldrlï olajd úúO h' we.hSï
WmlrK ieliSfï § Ma Ma úIh lñgq u.ska fmdÿ we.hSï WmlrK fhdod .; hq;= njg
Wmfoia ;snqK o" Mu ld¾hh m%dfhda.slj l%shdjg kexfjk wjia:d iSñ; h'
lÒldpd¾hjre we.hSï ,l=Kq Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& fj;
,nd Èh hq;= h' we.hSï lñgqj úiska Mu ,l=Kq we.hSï f,aLkhg we;=<;a flf¾' uq,a
fojir wjidkfha Maa Ma úIh wkqj wNHka;r ,l=Kqj, idudkHh .Kkh lr Mh 60%
g mßj¾;kh lr wNHka;r ,l=Kq cd;sl wOHdmk wdh;khg bÈßm;a lrkq ,nkafka
Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& iy mSGdêm;s hk ks,Odßkaf.a mßCIdj
yd wkque;shg hg;aj h'
wLKAv we.hSug ,la lrk ish¨ u úIhhkaf.ka 60%l nr ;eîug wh;a
fkdjk úIhhkao we;' wOHdmk jHjydr Mhska Mla úIhhls' Mys ,l=KQ 100 jYfhka
bÈßm;a flf¾' jD;a;Sh yd úfYaI úIhhka i`oyd m<uq jir yd fojeks jir wjidkfha
ish¨u úoHdmSG wNHka;r mßCIK l%shd;aul fkdlsrSu úfYAI ;;a;ajhls' idudkH
úIh lafIa;%fha úIhh i`oyd wLKav we.hSï l%shd;aul jk w;r fojk jir wjidkfha
cd;sl wOHdmk wdh;kh uÕska m%Yak m;% ilia fldg fmdÿ ld,igykla hgf;a
úoHdmSGj, mßCIK l%shd;aul lrk w;r W;a;r m;% we.hSu lrkqfha Ma Ma úoHdmSG
u.sks'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh" 1986 wxl 30 orK wOHdmksl
úoHdh;k mk; 5^D,E,S&j.ka;s m%ldr wdrïNfha § we.hSï l%shdj,sh fufyhjk ,oafoa
wka;¾ úoHdmSG we.hSï uKav,h ^ICEB& cd;sl wOHdmk wdh;kh iuÕ MaldnoaOj
lghq;= lsrSu ;=<ska h' wxl 28 orK mkf;a 10^4& ^J& j.ka;shg wkqj msysgqjk ,o
wka;¾ úoHdmSG úIhud,d uKav,fha úoHdmSG wNHka;r úIhud,d uKav,hg we.hSï
lghq;= j, m%Odk;ajh ysñúKs' 1995 § we.hSï mámdáfha hï ixfYdaOk isÿ lrk ,o
w;r we.hSï mámdáfha úYd, fjkialï isÿjkafka 2000 jif¾§ h' Ma wkqj m%d:ñl
yd oaù;Shsl mdGud,d i`oyd jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh fjka fjkaj we.hSsug ,la

21 | P a g e
úh' kej;;a 2007 m%d:ñl yd oaú;Shsl mdGud,d i`oyd fjka fjkaj ;snQ jD;a;Sh úIh
mdGud,d folgu .e,fmk mßÈ ixfYdaOkh lrk ,o fyhska we.hSï l%shdj,sh i`oyd
fmdÿ m%Yak m;% fhdod .eksKs'

2'6 jk j.=j 2007 j¾Ifha isg l%shd;aul ;lafiare yd we.hSï l%shdj,sfha


iajNdjh
iïNjk we.hSu iïmsKaä; we.hsu
wdh;ksl m<uq fojir ;=<È iSudjdis mqyqKqfõoS
1' jD;a;sh úIh lafIa;%h 01' mka;sldur jHjydr jD;a;Sh úIh lafIa;%h
wOHdmk ufkda úoHdj 02'jD;a;Sh odhl;ajh 01 wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj ^jHdmD;s& 02' wOHdmk iudc úoHdj
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd 03'l%shduQ,sl m¾fhAIK 03' wOHdmk ud¾f.damfoAYh yd WmfoaYkh
WmfoaYkh 04'.=re fm!reI 04' wOHdmk ñkqï" we.hqï yd ;lafiarelrKh
wOHdmk ñkqï yd we.hqu ixj¾Okhg ÈYdNsuqL 05' wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uQ,sldx. ùu'
wOHdmk jHjydr

02' m%Odk úIh  m%Odk úIh lafIa;%h


lafIa;%h o m%Odk úIh 1
 m%Odk úIh 1 o úIh I
úIh I ^kHdh& o úIh II
úIh II ^b.ekaùfï l%u o úIh III
úoHdj& o m%Odk úIh 2
úIh III ^m%dfhda.sl& o úIh I úIh II
 m%Odk úIh 2
úIh I ^kHdh&
úIh II ^l%u úoHdj&
03' idudkH úIh  idudkH úIh lafIa;%h ^cd;sl wOHdmk
lafIa;%h wdh;kfha fufyhùfuka&
 ikaksfõok l=i,;d o ikaksfõok l=i,;d^uõni"bx.%Sis
 mß.Kl wOHhkh fojk ni&
 fi!LHh yd Ydrsßl o mß.Kl wOHhkh
wOHdmkh o fi!LH yd Ydßßl wOHdmkh
 fi!kao¾h wOHdmkh o fi!kao¾h wOHhkh
o ^Ñ;%" ix.S;h" k¾;kh" kdgH yd
rx. l,dj&

2'7'4 iSudjdisl mqyqKqj


mQ¾j fiajd .=re wOHdmkfha§ fojirl ld,hla wdh;k.; mqyqKqj ,nk
YsCIK,dNSka Mys È .=re jD;a;Shg wod< kHdhd;aul ±kqu yd m%dfhda.sl l=i,;d ,nd
.kakd w;r Mu kHdhd;aul oekqu yd m%dfhda.sl l=i,;d u.ska ,nd.;a .=re l=i,;d
wLKavj úoHdmSGh yd iïnkaO mdi,l wLKavj yd t,odhSj .=re l=i,;d m%.+K lsrSu
iSudjdisl mqyqKqfjka wfmaCIs; h' Lishchiusky (2009) wkqj iSudjdisl mqyqKqfõ§
WmdOHdhkh b;d jeo.;a jkafka kHdh Ndú;hg fhduq lsßug wjYH
ud¾f.damfoaYl;ajh Mu.ska ,efnk ksid h' iSudjdisl mqyqKqfõ § YsCIK,dNSkag
mdi,a úIhud,dj ms<sn`o t,odhS ;SrK .ekSu" WmfoaYkd;aul jHjydr
;lafiarelrKh ms<sn`o l=i,;d m%.+K lsrSug (Moir, 2009) wjia:dj ,efnk w;r
mka;s ldurfha muKla fkdj ;jÿrg;a jD;a;sh ;=< r|d meje;afï Yla;sh u.ska by<

22 | P a g e
jD;a;Sh ;Dma;shla ,nd .ekSfï wjia:dj Wod fõ' iSudjdisl mdi, YslaIK,dNSkag Èß
.kajk iq¨ mßirhla ks¾udKh lr§fï j.lSu úÿy,am;sg mejf¾' ^Watkins, 2005).
iSudjdisl mqyqKqfõ È YsCIK,dNSka úiska m%Odk úIh lafIa;% 4 laa Tiafia
m%dfhda.sl l=i,;d m%.+K l, hq;= h' b.ekAùu iïnkaO l=i,;d m%.+K lsrSu"
jHdmD;sj, fhoSu u.ska jD;a;Sh odhl;ajh" l%shduQ,sl m¾fhaIKhl fh§u iy .=re
fm!reIhg ÈYdkq.; ùu Mu m%Odk lafIa;% y;r fõ'
.=re wOHdmk wdh;kj, úIhdkqnoaO m%dfhda.sl jev (course work) iy
YsCIK,dNSkaf.a b.ekAùï w;a±lSï .=rejrhdf.a jD;a;Sh ixj¾Okh iy;sl lrhs'
(Beeth and Adadan, 2006) iSudjdisl mqyqKqfõ È cd;sl wOHdmk úoHdmSGh u.ska
fufyhjkq ,nk úIhdkqnoaO l%shdldrlï iqiOHlrKh lsrSu i`oyd iSudjdis mdi,a
Ndr lÒldpd¾hjrfhl= m;a flf¾' iSudjdis mdi,a lSmhl Ndrldr;ajh
lÒldpd¾hjrhdg mejfrk w;r" Ma i`oyd úoHdmSG ld,igyfkys i;shg Ml Èkla
ne.ska lÒldpd¾hjrhdg fjka lr § we;' mdi,ska m;a flfrk WmdOHdhjrhd
úÿy,am;s úiska kï lrkq ,nk w;r WmdOHjrhdf.a N+ñldj iïnkaOj u`. fmkaùï"
Wmfoia §fï j.lSu úoHdmSGhg mejrS we;' mka;s ldurfha mdvï wëCIKh"
m%;sfmdaIK ,nd§u wdÈ úêu;a WmdOHhkh o iydhùu" Woõ lsrSu wd§ wúêu;a
WmdOHhkh o jYfhka úúO N+ñld u.ska t,odhS .=rejrfhl= njg m;a lsrSug
WmdOHjrhd iydh fõ'
iSudjdiS ld,h ;=< § mka;s ldur jHjydr ms<n`o w;a±lSï ,nd .ekSsu Wfoid
b.ekAùï ld¾hfha ksr; úh hq;af;a ;u mdGud,djg wod< m%Odk úIh I yd m%Odk
úIh II wdY%s;j h' jD;a;Sh odhl;ajh hgf;a iSudjdiS mqyqKqfõ È wfmaCId flfrkqfha
b.ekAùu i`oyd iQodku" WmfoaYkh" YsIH ld¾hidOkh we.hSu yd wod< m%;sld¾h
l%shdldrlïj,g wod< bf.kqï wjia:d iïmdokh" iïm;a t,odhsj Ndú;h yd
kdhl;aj N+ñldj ksrEmkhg wjia:d iïmdokh hs ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2001&'
l%shduQ,sl m¾fhaIKfha fh§fuka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh yd ine`È .eg¨jla
úi`§u b,lal lr.;a wOHhkhl ksr;ùfuka .=rejD;a;sh yd ne`ÿKq iqiOHlrKh yd
m¾fhaIK N+ñldjg wod< l=i,;d j¾Okh lsÍu wfmaCIs; h'

2'8 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaO m¾fhaIK


cd;sl wOHdmk úoHdmSG yd ine`È bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh ms<sn`o wOHhkfhAÈ mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaOj lrk ,o
foaYSh" úfoaYSh m¾fhaIKj,ska m¾hdhf,dalhla ,nd.; yels h' .=re wOHdmkh
iïnkaO n%Eâ,s (Bradley) úYaj úoHd,fha wdOqksl .=re we.hSfï m%ñ;s ms<sn`o ixl,amSh
rduqj iy b,sfkdhsia ^Illinois&úYaj úoHd,fha jD;a;Sh .=rejrekaf.a m%ñ;s mokï
lr.ksñka wdOqksl .=rejreka i`oyd jk ksmqK;d" ksmqK;d uÜgï Tiafia olajd we;'
fuu ksmqK;d b.ekaùug iqodkï nj" ixj¾Okh úh hq;= nj" wi;=gqodhlnj yd

23 | P a g e
ksrSCIKh fkdúu hk uÜgï 4 la Tiafia y`ÿkd .eksug lghq;= lr we;' uOH yd
wjidk we.hsu hk fohdldr we.hsu isÿlrk ,oafoa b.ekaùug kshñ; úIhfha
uOH.; úIh ixl,am ms<sn`o ksjerÈ wjfndaOhla iys; nj" isiqkaf.a jhig" mrsK;shg
.e,fmk f,i ±kqu bÈßm;a lsrSfï yelshdj" isiqkaf.a bf.kqï ffY,sfha úúO;ajh"
b.ekaùu i`oyd ie,iqïlrKh" bf.kqï mßirh" ±kqu mjrd fok wdldrh"
ikaksfõokh" ;lafiarelrKh" ;lafiarej iduqyslj m%;HdfõCIKh jD;a;Sh mqyqKqj
wd§ l=i,;d /ila wdOqksl .=rejrfhl=g w;HjYH .=K ksmqK;d y`ÿkd .eKsks'

2'8'1 .=re wOHdmkh iïnkaO úfoaYSh m¾fhaIK


.=re wOHdmkh o iudc yd ld,Sk wjYH;dj,g wkqrEmSj ixj¾Okh úh hq;=
.;sl l%shdj,shls' f.da,ShlrKhg ,la jQ iudchg .e<fmk whqßka .=re wOHdmkfha
jHqyh" ixúOdkh iy l%shdldrlï o ld,Sk j fjkiaùu w;HjYH h' ixlS¾KjQ;a"
úúOjQ;a mka;s ldur mßirh ukdj wjfndaO lr .ksñka id¾:l .=rejrfhl= njg
m;aùfï ksmqK;d .=re wOHdmkfhka ixj¾Okh lsÍug kï .=re wOHdmkh o fjkia
úh hq;= wdldrh lafIa;% lSmhla Tiafia isÿúh hq;= h' vd¾,ska ydukaâg ^Darling –
Hammond, 2006& wkqj 21 jeks ishjfia .=re wOHdmkh iy tys úIhud,dj ieliSfï
§ bf.kqï,dNshdf.a iajNdjh iy bf.kqfï iajNdjh" mdi,a úIhud,dfõ wruqKq
wOHdmkfha iudc wfmalaIK yd úIh wka;¾.;h iy b.ekaùug wod< uQ,sl l=i,;d
ms<sn| kjl .=rejrhd fuka u w;a±lSï iys; .=rejrhd o Yla;su;a lsÍu w;HjYH fõ'
m¾fhaIK wkdjrK Wmqgd olajñka 21 ishji i|yd jk .=re wOHdmk jevigyk
w;HjYH wx. y;la wka;¾.; úh hq;= nj vd¾,ska – ydukaâ fmkajdfohs' ^Darling –
Hammond, 2006&
 b.ekaùu i|yd jQ ksjerÈ ±laula we;s lsÍfuys ,d mokï jk m%dfhda.sl jev"
idhksl w;a±lSï wka;¾.; bf.kqï w;a±lSï
 m%dfhda.sl jev" iy jD;a;Sh jHjydr we.hSu i|yd jQ .=re ld¾h idOkh
iïnkaO m%ñ;s
 <ud iy kj fhdjqka úfha ixj¾Okhg wod< j fuka u YslaIK úoHd;aul
±kqu yd l=i,;d ,nd Èh yels úIhud,djla
 wju jYfhka i;s 24 - 36 olajd jQ b.ekaùu iïnkaO idhksl mqyqKqjla
 bf.kqu iïnkaO ienE .eg¨ úi£u b,lal lr.;a m%f;Hhl wOHhkh"
m¾fhaIK ;lafiarelrK yd ld¾h idOk f.dkq Ndú;h iïnkaO l=i,;d
 isiqkaf.a úúO bf.kqï ffY,Ska yd yelshdj,g jvd;a WÑ; bf.kqï Wmdh
ud¾. fhdod .ekSfï l=i,;d
 mdi,a mdol iy úYajúoHd, mdol jQ b.ekaùu" mdi,a wOHdmkh yd .=re
wOHdmkh iïnkaO Yla;su;a in|;djla

24 | P a g e
21 jeks ishji i|yd .=re wOHdmkfha iajNdjh ms<sn| j by; olajk ,o wxY
iDcqj tys bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd ne£ mj;sk tajd h' ta wkqj .=re wOHdmk
mdGud,d m%dfhda.SlrKhg keUqreùfï wjYH;dj fuu wkdjrKj,ska .uH fõ'
.=re wOHdmkh iïnkaO m¾fhaIKj,ska wkdjrK ù .eg¨ .Kkdjla fõ' ta
w;r úúO .=re wOHdmk wdh;k w;r .=re wOHdmk mdGud,d l%shd;aul lrk
wdldrfhys ix.; njla fkdùu" wOHdmk úoHdh;k m%ñ;s my< uÜgul ùu" uQ,H
;;a;ajh my< uÜgul ùu" .=re wOHdmk{hska i;= ksmqK;d wju ùu ksid
bf.kqï,dNshdf.a uÜgu my; jeàu" fN!;sl yd udkj iïm;a ixj¾Okh iïnkaO
l<ukdldß;ajfha m%;sfIaOd;aul wdl,am hk lreKq fmkajd Èh yels h' tfia u
YslaIK,dNSka f;dard .ekSfï § we;s ÿ¾j,;d" .=re wOHdmk jev igykaj, §
l%shd;aul jk idïm%odhsl úIhud,dj yd b.ekaùfï l%u" .=re wOHdmk jev igyka
i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu" úIh iu.dó l%shdldrlï ie,iqï iy.; yd
m%udKj;a fkdùu o ta w;r fõ'
úIh we.hSï rgdj" b.ekaùï mqyqKqj i|yd ld,h m%udKj;a j fjka fkdlsÍu
iy kshñ; mßÈ l%shd;aul fkdlsÍu" m%;sfmdaIK l%ufha ÿn,;d" .=re wOHdmkfha
wruqKq wjfndaO lr fkd.ekSu" oaú;shSl uÜgu i|yd jQ .=re wOHdmkfha § Wiia
wOHdmk uÜgu ms<sn| j ie,ls,su;a fkdùu" jD;a;Shuh lemùu wjuùu olajd we;'
bkaÈhdj" wefußld tlai;a ckmoh" ol=Kq wm%sldj" Ökh hk rgj, .=re
wOHdmkh iïnkaO j lrk ,o wOHhkfhka wkdjrKh lr we;s by; olajk ,o
.eg¨ Y%S ,xldfõ mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh foi úu¾Ykd;aul oDIaá fldaKhlska
újrKhg fhduq lsÍug iu;a fõ' hdfoaú ^Yadav, 2011& úiska nx.,dfoaYh" bkaÈhdj"
mdlsia:dkh yd Y%S ,xldj hk rgj, mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh ms<sn| j lrk ,o
ixikaokd;aul wOHhkh mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaOfhka we;s .eg¨
wkdjrKfha § jeo.;a fõ' úÿy,am;sjre 24l" .=re wOHdmk{hska 88l iy .=re isiqka
157l ksheÈhla weiqßka wOHdmkfõ§ mdGud,dj iïnkaO j lrk ,o wOHhkfhka
fmkajd § we;af;a .=re wOHdmk úIhud,dj miq.sh mia jir ;=< § ixfYdaOkhg ,la
ù fkdue;s njhs'
Y%S ,xldfõ yd Ökfha úoHdj úIh b.ekaùu i|yd .=rejreka iQodkï lsÍu i|yd
jk mQ¾j fiajd úoHd .=re wOHdmkh wefußld tlai;a ckmofha cd;sl úoHd m%ñ;s
iuÕ ixikaokd;aul j msßlaiSu i|yd fmd,a.ïfmd," fIka yd Iqjdka lrk ,o
wOHhkfhka wkdjrKh jkafka M,odhS úoHd .=rejreka y\qkajd§u úúO uÜgïj,ska
l%shd;aul jk njhs' ta wkqj úoHd .=rejreka iQodkï lsÍu iïnkaO j l%shd;aul jk
úoHdj úIhhg wod< mQ¾jfiajd .=re wOHdmkh ÈhqKq lsÍu myiq ld¾hhla fkdjQj o"
th l%shdjg kexùfï ±ä wjYH;dj fuu wOHhkfhka u;= lr we;' ^Polgampola,
Shen, and Huang, 2016&
.=rejreka bÈßm;a lrk ,o .=re ld¾hidOk f.dkq ^teaching portfolio&weiqßka
^Australian University Teaching Criteria and Standard Framework) TiafÜ%,shdkq

25 | P a g e
úYajúoHd,j, b.ekaùfï .=Kd;aul njg wod< ixl,amSh rduqjla ilia lr we;'
fuys § Wmdê wfmalaId mYapd;a Wmdê" m¾fhaIK wëlaIKh" idhksl" úoHd.dr" jevuq¿"
lafIa;% jev iy ish¨u lafIa;% i|yd jQ b.ekaùfï l%shdj,sh ksfhdackh jk whqßka
ilia lr we;s m%ñ;s ms<sn| ixl,amSh rduqj m%Odk ks¾Kdhl y;lska iukaú; h' tys
wju yd Wmßu hk uÜgï folg iqúfYaIS jk whqßka b.ekaùfï l%shdldrlï ie,iqï
lsÍu" isiqkaf.a bf.kqug iydh ùu yd b.ekaùu" bf.kqu iïnkaO ;lafiarej yd
m%;sfmdaIKh M,odhS bf.kqï mßirhla ixj¾Okhg yd ud¾f.damfoaYh bf.kqu yd
ine¢ m¾fhaIK jD;a;Sh l%shdldrlï" wLKav jD;a;Sh ixj¾Okh yd jHjydr iïnkaO
we.hSu iy jD;a;Shuh yd fm!oa.,sl M,odhS;dj hk m%Odk ks¾Kdhl tys wka;¾.;
fõ'
M,odhS kdhlhska" WmfoaYlhska iy hdj-Ôj YsIHhska njg m;alsÍu i|yd kjl
.=rejreka we.hSu iïnkaOfhka n%eâ,s úYajúoHd,h ^Bradly& b,sfkdhsia ^Illinois& úYaj
úoHd,fha jD;a;Sh .=rejreka i|yd jQ m%ñ;s mokï lr .ksñka ilia lrk ,o we.hSï
mámdáh ksmqK;d 11lska iukaú; jk w;r tla tla ksmqK;dj hgf;a wfmalaIs;
pß;dx. olajd we;af;a wi;=gqodhl ixj¾Okh jk iy isiqkag b.ekaùu i|yd iQodkï
hk uÜgï ;=kla hgf;a jk j.= igyklsks’' ^rubric& tu ksmqK;d j,g úIh ±kqu
yd m%dfhda.sl mßph" udkj ixj¾Okh yd bf.kqu" YsIH úúO;ajh" b.ekaùu i|yd
ie,iqï lsÍu" bf.kqï mßirh ilia lsÍu" WmfoaYkd;aul l%u" ikaksfõokh"
;lafiarej" iduQysl iïnkaO;d" m%;HfõlaIKh yd jD;a;Sh j¾Okh iy jD;a;Sh
p¾hdj yd kdhl;ajh wh;a fõ' tla tla ksmqK;dj hgf;a tu ksmqK;dj m%o¾Ys;
pß; ,laIK wka;¾.;j we;' ^Bradley University Novice Teacher Evalution –
Preparing teachers who will be effective leaders, advocates, and life long learners&
isiqkaf.a bf.kqï l%shdj,sh i|yd iDcqj n,mdkq ,nkafka .=rejrhdf.a
b.ekaùfï l%shdj,sfha iajNdjhhs' yhsfgdaj¾ ^Hightower, 2011& we;=¨ msßi b.ekaùfï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh iïnkaO .eg¨ iy M,odhS Wmdh ud¾. ms<sn| j lrk ,o
wOHhkfhka fmkajd fokafka isiqkaf.a bf.kqï l%shdj,shg .=rejreka iQodkï flfrk
.=re wOHdmk jev igykaj, iajNdjh n,mdkq ,nk njhs' tu .=re mqyqKq jev igyka
.=rejrhdf.a úIh ms<sn| ±kqug fuka u jHjydr iïnkaO l=i,;dj,g n,mdk
wdldrh fmkajd fok yhsfgdaj¾ we;=¨ lKavdhu ;jÿrg;a fmkajd fokafka .=re
wOHdmk mdGud,d isiqkaf.a idOkh flfrys n,mdk wdldrh ms<sn| j ;jÿrg;a
wOHhkhl fh§fï wjYH;djhs'
.=rejrhdf.a .=Kd;aulNdjh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh w;r iDcq
in|;djla mj;S' .=re wOHdmkh iïnkaO cd;sl ljqkais,h ^NCATE& .=rejrhdf.a
iQodkï flfrk mQ¾j fiajd .=re wOHdmk jev igyka iïnkaO lrk ,o wOHhkfhka
tu jev igyka mka;s ldur b.ekaùug wod< ±kqu yd l=i,;d j¾Okh lr .ekSug
iydh jk nj;a ukd iQodkï iys;j l%shdlrk .=rjrhl= .=re jD;a;sfha /f|k nj;a"
ukd iQodkula iys; .=rejre isiqkaf.a by< idOkhg n,mdk nj;a fmkajd fohs'
26 | P a g e
2'8'2 .=re wOHdmkh iïnkaO foaYSh m¾fhaIK
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2013& u.ska cd;sl YslaIK úoHd ämaf,daud mdGud,dj
l%shd;aul lsÍu flfrys n,mdk fN!;sl yd udkj iïm;a ms<sn| lrk ,o wOHhkh
ioyd mSGdêm;jre 16la" WmmSGdêm;s 17la" lÓldpd¾hjre 138la wNHka;r
YslaIK,dNSka 515la iy iSudjdiS YslaIK,dNSka 385lska iukaú; ksheÈhlska m%Yakdj,S"
iïuqL idlPpd yd f,aLk wOHhk Ys,amSh l%u fhdod .ksñka lrk ,o wOHhkfhka
wOHdmk wud;HdxYh" cd;sl wOHdmk wdh;kh" úoHdmSGh wjOdkh fhduq l< hq;=
lafIa;% weiqßka m¾fhaIK fhdackd bÈßm;a lr we;' mdGud,d yd úIhud,d lghq;=
l%shd;aul lsÍu i|yd wjYH ;dlaIKsl WmlrK m%udKj;a mßÈ ,nd§ug mshjr .;
hq;= nj;a" lÓldpd¾h mqrmamdvq msrùu" úoHdmSGj,g lÓldpd¾hjre n|jd .ekSfï §
jD;a;Sh iqÿiqlï we;s wh flfrys jeä wjOdkhla fhduq l< hq;= w;r tfia fkdfõ
kï n|jd .kakd lÓldpd¾hjreka i|yd b.ekaùu ms<sn| m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
.ekSug wjia:d ,nd Èh hq;= njg fhdackd bÈßm;a lr we;' tfuka u mdGud,dfõ
.=Kd;aulNdjh j¾Okh lr .ekSu i|yd wNHka;r yd ndysr wëlaIK jev igyka
úêu;a mßÈ mj;ajd .; hq;= njg fhdackd bÈßm;a lr we;' tfuka u Wla;
iólaIKfha fhdackd w;r YsIH flakaøSh l%shdldrlï mdol bf.kqï -b.ekaùï
l%shdoduhlg lÓldpd¾hjre fhduq lrùfï wjYH;dj fmkajd § we;'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012& ishkE cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul
iajrEmh ms<sn| lrk ,o m%f;Hhl wOHhkfhka fN!;sl myiqlï" ld¾h uKav,h"
ÈYdNsuqL jevigyk" bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,sh" úIh iu.dó l%shdldrlï' wëlaIK
l%shdj,sh" iSudjdiS jevigyk hk lafIa;% Tiafia ks.uk yd fhdackd bÈßm;a lr we;'
ta w;=ßka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh wvqùug bf.kqï-b.ekaùï
wdOdrlj, ys.h n,md we;s nj" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § lÓldpd¾hjre jeä
jYfhka foaYk l%uh Ndú; lsÍu" hk ks.uk bÈßm;a lrñka .=re ksmqK;d ixj¾Okh
lsÍu i|yd l%shdldrlï mdol b.ekaùï l%u Ndú; lsÍfï wjYH;dj wjOdrKh lr
we;'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012& u.ska lrk ,o Y%S mdo cd;sl wOHdmk
úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn| j jQ m¾fhaIK jd¾;dfjka fmkajd fokafka
wOHhk ld¾h uKav,fha mqrmamdvq mej;Su wkqhqla; yd ndysr lghq;= fhdod .ekSfuka
u;=jk .eg¨" foaYk" idlÉPd jeks .=re flakaøSh b.ekaùï l%u l%shd;aul lsÍu jD;a;Sh
mqyqKq yd fiajdia: ieis i|yd lÓldpd¾hjre f;dard .ekSfï ix.; njla fkd;sîu
fmkajd § we;'

27 | P a g e
;=kajk mßÉfþoh
m¾fhaIK l%ufõoh
3'1 ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine`È b.ekqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn`oj fidhd ne,Sug l< m¾fhaIKh" uQ,slj ÈYdkq.;
jkafka" .=Kd;aul m¾fhaIK m%fõYfha (Qualitative Approach) m¾fhaIK jYfhks'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, mj;sk ;;a;ajh .eUqßka wOHhkh lr" cd;sl wOHdmk
úoHdmSGj, wjika ksuejqu f,i moaO;shg Ml;= jk .=re YsIHhkaf.a .=re N+ñldfõ
.=Kd;aul ixj¾Okh m%j¾Okh lsÍu Wfoid .; hq;= ;Skaÿ ;SrK yd m%;sm;a;suh
ks¾foaY ,nd§u m¾fhaIKfha uQ,sl mrud¾:h fõ'
Èjhsfka l%shd;aul jk úoHdmSG 19 ksfhdackh jk mßÈ tjdfhys l%shd;aul jk
mdGud,d 26 w;=ßka úoHdj" .Ks;h yd bx.%Sis mdGud,d l%shd;aul úoHdmSG b,lal
ck.ykh úh'
úoHdmSG mSGdêm;sjreka" .=re wOHdmk{hska" iy YsCIK,dNSka wOHhk
md¾Yjlrejka f,i f;dard .ekqKs' m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd" ksÍCIK iy f,aLk
iólaIK hk nyqúO m%fõY weiqßka o;a; /ia lrk ,§' o;a; úYaf,aIKh i`oyd N+ñ.;
kHdh mokï lr.;a f;aud wdY%s; úYaf,aIKh yd f,aLk i|yd wka;¾.; úYaf,aIKh
mokï jQ .=Kd;aul o;a; úYaf,aIK l%u fhdod .kakd ,§'

3'2 m¾fhaIK m%Yak


cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh
uQ,sl mrud¾:h lr.;a wOHhkh" m¾fhaIK m%Yak y;rla Tiafia ÈYdkq.; fõ'

1' cd;sl wOHdmk úoHdmSG úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh
YsCIK,dNSkaf.a .=re ksmqK;d ixj¾Okhg fhda.Hjk wdldrhg ms<sfh, ù
;sfí o@
2' cd;sl wOHdmk úoHdmSG YsCIK,dNSkaf.a bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh
ixj¾Okhg jD;a;Sh úIh laafIa;h
% g wo< úIh ks¾foaYfha wka;¾.;
fld;la ÿrg odhl fõ o@
3' úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld, iSudfõ YsCIK,dNSka i;= bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<îu ljf¾ o@'
4' cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg n,mdk
wfkl=;a idOl fudkjd o@'

28 | P a g e
3'3 m¾fhaIK ck.ykh yd ksheÈh'
YS% ,xldfõ l%shd;aul jk cd;sl wOHdmk úoHdmSG 19g wod<j" Majdfha
l%shd;aul jk mdGud,d 26 w;=ßka" úoHdj" .Ks;h iy bx.%Sis mdGud,d l%shd;aul jk
úoHdmSG mokï lrf.k isxy, iy oñ< udOHh ksfhdackh jk mßÈ wOHhkh ie,iqï
úh' m¾fhaIKfha wfmaCIs; ksheÈh yd o;a; úYaf,aIKh i|yd fhdod.;a ksheÈh
ms<sn`o f;dr;=re j.= wxl 3'1 hgf;a ±lafõ'

3'1 jk j.=j( wfmaCIs; ksheÈh yd i;H ksheÈh

mSGh wfmaCIs; ksheÈh úYaf,aIK i|yd fhdod.;a ksheÈh


wxlh
wkq

lÒldpd¾h YslaIK,dNSka lÒldpd¾h YsCIK,dNSka


Total

Total

Total

Total
Eng

Eng
Ma

Ma
Sc

Sc
M

M
E

E
P

P
S

S
1 ks,aj,d 3 6 - 7 16 12 13 - 25 3 6 - 7 16 12 13 - 25

2 uyje,s - - 10 - 10 - - 25 25 - - 10 - 10 - - 25 25

3 ishkE 7 5 - 8 20 13 8 - 21 7 5 - 8 20 13 7 - 20
4 miaÿkarg - - 8 - 8 - - 24 24 - - 8 - 8 - - 24 24
5 YS% mdo
S ^isxy,& 2 2 - 3 7 8 7 - 16 2 1 - 1 4 8 7 - 15
T^fou<& 3 1 - 4 8 5 - - 5 3 1 - 4 8 5 - - 5

6 fmardfoKsh - - 11 1 11 - - 25 25 - - 11 - 11 - - 25 25

7 uvl,mqj 4 1 - 1 6 12 13 - 25 4 0 - 2 6 11 9 - 20

8 jõkshdj 4 4 - 10 18 12 13 - 25 1 2 - 4 7 13 12 - 25

9 wvd,ÉfÉ 3 1 - 3 7 13 12 - 25 3 1 - 3 7 13 10 - 23
k
10 hdmkh 4 3 3 3 13 6 11 5 22 4 3 3 3 13 6 11 5 22

tl;= 3 23 32 39 124 81 77 79 238 27 19 32 32 110 81 69 7 22


j 0 9 9

29 | P a g e
3'4 m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh
m¾fhaIK m%Yak mokï lr .ksñka m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh flßKs' ^3'2 jk
j.=j&

3'2 jk j.=j( m¾fhaIK m%Yak wkj o;a; uQ,dY% yd o;a; /ia lsrSfï WmlrK
m¾fhaIK m%Yak o;a; o;a; /ialSßfï o;a; úYaf,aIKh
odhlfhda$uQ,dY% l%ufõoh lrk wdldrh
1' cd;sl wOHdmk úoHdmSG úoHd" .Ks;" úIh ks¾foaYh iïuqL idlÉPd" ikaOdr úYaf,aIKh"
bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh mSGdêm;s m%Yakdj,s" f,aLk N+ñ.; kHdh wkqj
YsCIK,dNSkaf.a .=re ;sj%;d ixj¾Okhg lÓldpd¾h mÍlaIdj hñka f;aud
fhda.Hjk wdldrhg ms<sfh, ù ;sfí o@ uKav,h úYaf,aIKh
YslaIK,dNSka
2' cd;sl wOHdmk úoHdmSG lÓldpd¾h m%Yakdj,s N+ñ.; kHdhg wkqj
YsCIK,dNSkaf.a bf.kqï - b.ekaúï uKav,h" f;aud úYaf,aIKh
l%shdj,sh ixj¾Okhg jD;a;Sh úIh YslaIK,dNSka
laafIa;%hg wod< úIh ks¾foaYfha
wka;¾.; fld;la ÿrg odhl fõ o@
3' úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld, lÓldpd¾h ksÍlaIK"
iSudfõ YsCIK,dNSka i;= bf.kqug uKav,h m%Yakdj,s N+ñ.; kHdhg wkqj
iQodku yd iajhx fm<Uùï ljf¾o@' YslaIK,dNSka f;aud úYaf,aIKh
4' cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï mSGdêm;s" iïuqL idlÉPd"
b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg n,mdk lÓldpd¾h m%Yakdj,S N+ñ.; kHdhg wkqj
wfkl=;a idOl ljf¾o@' uKav,h" f;aud úYaf,aIKh
YslaIK,dNSka

WmlrK ixj¾Okfha § u;= ±lafjk wdldrhg WmlrK ixj¾Okh isÿ lrk ,È'

3'4'1' m%Yakdj,s ie,iqï lsrSu


o;a; /ialsÍug Ndú; l< m%Yakdj,s j¾. fol ls' .=re wOHdmk{hska i`oyd
tla m%Yakdj,shla o úoHdmSG YsCIK,dNSka ioyd tla m%Yakdj,shla o jYfhka m%Yakdj,s
fol ie,iqï lrk ,È'

3'4'2 .=re wOHdmk{hska i`oyd jQ m%Yakdj,sh


cd;sl wOHdmk úoHdmSG wOHhk ld¾hfha kshq;= m%uqLdpd¾h yd
lÓldpd¾hjrekaf.ka o;a; ,nd .ekSu i`oyd m%Yakdj,sh ie,iqï lrk ,È' .=re
wOHmk{hskaf.a wOHmksl yd jD;a;Sh iqÿiqlï" úoHdmSGfha b.ekAùï lrk úIh jeks
uq,sl lreKq iu`. úoHdmSGfha l%shd;aul lrk úIh ks¾foaYh ms<n`oj woyia" mx;s
ldur jHjydr ixj¾Okh lsrSug úIh odhl;ajh" YsCIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
hk lreKq /ialr .ekSu wruqKq lr.;a m%Yak 1la Bg we;=<;a úh Bg wu;r j cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg fhdackd ,nd .ekSug

30 | P a g e
fhduqjQ m%Yakhla o we;=<;a úh' m¾fhaIK m%Yakj,g ms<s;=re ,nd .ekSfï wruqKska
lafIa;%fha m%ùKhkaf.a yd úIh úfYaI{hskaf.a woyia" iy úoHdmSG ix.%yh" nqoaê
l,ïnk idlÉPd iy fmr idys;H uQ,dY% wdNdifhka m%Yakdj,sh ie,iqï lrk ,§'
ie,iqï l< m%Yakdj,sh úoHdmSG y;rl .=re wOHdmk{hska 10 fofkl=g ,nd
§ kshuq mÍlaIKhg ,la lrk ,È' tys m%;sM, u; ixfYdaOkhg ,la l< m%Yakdj,sh
úfYaI{ lKavdhulf.a ksÍlaIKfhka wk;=rej o;a; /ia lsÍu i|yd fhdod .kakd
,§'

3'4'3 úoHdmSG YslaIK,dNSka i|yd jQ m%Yakdj,sh


wOHhkfha jeo.;a u md¾Yjlrejka f,i ie,flk YslaIK,dNSkaf.a
m%Yakdj,sh ilia lsÍfï § o .=re wOHdmkh{hskaf.a m%Yakdj,sh ilia lsÍfï§
wkq.ukh l< l%ufõohu fhdod .kakd ,§' tu m%Yakdj,sh u;= ±lafjk f;aud mokï
lrf.k ilia lrk ,È'
1' YslaIK,dNshd yodrK m%Odk úIh ks¾foaYfhys ^úoHd" .Ks;" bxY%sis& úIh
wka;¾.;h Tjqkaf.a ksmqK;d ixj¾Okhg olajk odhl;ajh
2' YslaIK,dNSka yodrK jD;a;sh úIh Tjqkaf.a ksmqK;d ixj¾Okhg olajk
odhl;ajh
3' YslaIK,dNSkaf.a bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg jD;a;sh
úIfhka,efnk wNdih m%dfhda.slj fhdod.kq ,enQ wdldrh
4' YslaIK,dNSka i;= bf.kqug iQodku yd iajhx fm,Uqu
5' cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg
YSlaIK,dNSkaf.a fhdackd
úoHdj' .Ks;h yd bx.S%is hk úIhh wdY%s;j YslaIK,dNSkaf.ka f;dr;=re ,nd
.ekSu i|yd YsIH m%Yakdj,sh ixúOdkh lrkq ,enQ w;r" th o fmr mßÈu kshduk
mÍlaIKhg ,la lsÍfuka wk;=rej úfYaI{ lKavdhfï Wmfoia wkqj ixfYdaOkh lr
Ndú;hg .kakd ,È'

3'5 iïuqL idlÉPd kshudj,sh


bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh flfrys n,mdk idOl w;r
úoHdmSG mßmd,k yd l<ukdlrK l%shdj,sh b;d m%n, idOlhls' úoHdmSGhl m<uq
fm< f¾Çh l<ukdlre jk mSGdêm;s' tu idOlh flf¾ iDcq jYfhka n,mEï
lrkafkla tneúka Tyq fyda weh f.a l%shdldß;ajh ms<sn|j yd úoHdmSG iïnkaOfhka
Tjqka olajk woyia wdY%;
S .=Kd;aul o;a; ,nd .ekSu wruqKq lrf.k fuu iïuqL
idlÉPd fufyhqïm; ixj¾Okh lrk ,§' yqfolau újD; iïuqL idlÉPd iajrEmfhka
o;a; /ia lSßu wfmalaId l< fyhska idlÉPd jHqy.; fkdfõ' idlÉPdj i|yd uÕ
fmkaùug muKla fufyhqï m; Ndú; lrk ,o w;r újD; woyia ±laùu i|yd ndOd

31 | P a g e
fkdue;' iïuqL idlÉPd fufyhqï m; u;= ±lafjk wxY wdjrKh lr .ekSu i|yd
ie,iqï lr ;sfí'
1' úoHdmSG mSGdêm;s ms<sn| uQ,sl f;dr;=re
2' úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï ffk;sl yelshdj
3' úoHdmSG mdGud,dj, ;;a;ajh ;SrKh lsÍu
4' úoHdmSG mdGud,dj, úIh wka;¾.;h
5' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
6' mdGud,d wka;¾.;h
7' úoHdmSG úIh wka;¾.;h YsIHhskag m%dfhda.slj ,nd§fï § uqyqKmdk
.eg¨
8' úoHd mSG l%shdj,sh .=Kd;aulj ixj¾Okh lsÍug fhdackd
úoHdmSG md¾Yajlrejka iu`. l< nqoaê l,ïnk idlÉPd" úIh úfYaI{ woyia"
úoHdmSG Wmfoia ix.%yh" úoHdmSG ld¾huKav, rdcldß ,ehsia;= iy mQ¾j m¾fhaIK
wkdjrK iïuqL idlÉPd kshudj,sh ie,iqï lr .ekSug moku úh' kshduk iïuqL
idlÉPdjlg n÷ka lr ixfYdaOk iys;j ilia l< iïuql idlÉPd kshñj,sh o;a;
/ia lsÍu i|yd Ndú; lrk ,§' iïuqL idlÉPdj i|yd m¾fhaIKhg n÷kajk
mdGud,d l%shd;aul jk úoHdmSGj, mSGdêm;sjreka muKla fhdod .eKqK's
3'6 ksÍlaIK fufyhqï m;
úoHdmSGj, bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh úuiSu i|yd
l%shdj,sh we.hSu jeo.;a fõ' tneúka úoHdmSGfha isÿjk b.ekaùï l%shdj,sh we.hSug
,la lsÍu Wfoid ksÍlaIK fufyhqï m; ie,iqï lrk ,§' YslaIK,dNSka .=re YsIHhska
f,i mka;s ldurj, § bf.kqu ,nk w;r" lÓldpd¾h uKav,h Tjqkaf.a ksmqK;d
ixj¾Okhg fhda.H mßÈ b.ekaùu l< hq;= fõ' fuu ;;a;ajh m%dfhda.slj l%shd;aul
jk wdldrh ksÍlaIKfhka m¾fhaIKfha m%Odk wruqKq idlaId;a lr .ekSug bjy,a
lrf.k we;s .=Kd;aul o;a; y\qkd.; yels fõ' ksÍlaIK fufyhqï m; ie,iqï
lsÍu i|yd úoHdmSG ix.%yfha mdvï we.hSï wdlD;sh" nqoaê l,ïnk idlÉPd u.ska
wkdjrKh lr.;a f;dr;=re úIh úfYaI{ woyia mdi,a mka;s ldur b.ekaùï
wëlaIK igyka hk wdlD;s iy fmr idys;H uQ,dY% ^Bratly University Document&
Ndú;hg .kakd ,È' ksÍlaIK fufyhqï m; u;= ±lafjk wxY Tiafia f.dv k.d
;sfí'
1' lÓldpd¾hjrhdf.a fmr iQodku ms<sn| lreKq wkdjrKh lr .ekSu
2' mdvu bÈßm;a lsÍfï iajNdjh y÷kd .ekSu
3' lÓldpd¾hjrhdf.a N+ñldj y÷kd .ekSu
ilia l< ksÍCIK fufyhqï m;g wkqj o;a; /ialsÍu úIh úfYaI{hka úiska
isÿ lrk ,§' /ia lr.;a f;dr;=re" .=Kd;aul o;a;" f;aud wdY%s;j úYaf,aIKh lrk
,È'

32 | P a g e
3'7 ikaOdr úYaf,aIK ls%hdj,sh
ikaOdr úYaf,aIKh u.ska hï ixisoaêhl" wjia:djl" f,aLkhl wka;¾.;
ish¨ u lreKq hï ksYaÑ; mokula hgf;a msysgd úYaf,aIKh lrhs' fuys §
m¾fhaIlhka úiska mq¾jfhka ie,iqï l< lreKq ;sfí o@ hkak úuiSug fyda wod<
isoaêh$wjia:dj" f,aLkh" úu¾Ykfhka u;= flfrk m%Odk m%ia;=; lrKq fudkjd o@
hkak y÷kd .ekSu;a tajdg wod< w¾:l:khka iemhSu;a isÿ lrhs ^Carvin, 2009).

wOHhk ld¾hfha § u;= ±lafjk l%shd ms<sfj; wkq.ukh lrñka ikaOdr


úYaf,aIKh isÿ lrk ,È' b,sfkdhsia ^Illinois) úYajúoHd,h u.ska iïmdÈ; m%ñ;Ska
yd o¾Yl mokï lrf.k Bradley úYajúoHd,h u.ska wdOqksl .=rejreka we.hSu i|yd
m¾fhaIK mokï lr.;a ks¾Kdhl f.dv k.d ;sfí' fuu ks¾Kdhl w;ßka wdOqksl
.=rejrfhl= i;=úh hq;= m%Odk ,laIK 09la ikaOdr úYaf,aIKfha moku f,i fhdod
.kakd ,§' tu m%Odk ,laIK 09 hgf;a jQ wkq ,laIK ^ks¾Kdhl& 64la Tiafia
ikaOdr úYaf,aIKh isÿ flßKs' ^Bradley University). tf,i ikaOdr úYaf,aIK i|yd
y÷kd .kq ,enQ ,laIK 09 iy wkq ,laIK 64 u;= ±lafõ'

1' úIh wka;¾.;h ms<sn| ±kqu yd m%dfhda.sl mßph


 úIh uOH.; ixl,am ms<sn| ±kqu
 kHdh" l%ufõo Ndú;h ms<sn| wjfndaOh
 ±kqu iy m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wka;¾ in|;d
 wruqKq bgq jk wdldrhg úIhh wka;¾.;h ieliSu
 wruqKq yd ix.; jk mßÈ bf.kqï l%ufõo ie,iqï lsÍu
 úIh ±kqu fmdaIKh i|yd ;dlaIKh Ndú;h
 we.hSu
 <ud udkj ixj¾Okh yd bf.kqu
 jhia uÜgug .e,fmk mßÈ ±kqu ,nd §u
 lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal, j iy iduQyslj we.hSu
 YsIH wjYH;d u; Wmfoia ie,iqï lsÍu

2' YsIHhkaf.a úúO;ajh wkqj lghq;= lsÍu


 bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § YsIH úúO;d ksid u;=jk .eg¨
 bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍu
 YsIH úúO;d mokï lr.;a bf.kqï iudc f.dv ke.Su

33 | P a g e
3' b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
 b.ekaùfï mrud¾: yd wruqKq ixj¾Okh jk mßÈ Wmfoia §u yd ÈYdkq.;
lsÍu
 idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk isiqka i|yd úfYaI jevigyka
ie,iqï lsÍu
 È.=ld,Sk yd fláld,Sk ie,iqï lsÍu
 by< .=Kd;aulNdjfhka hqla; mdvï ie,iqï lsÍu
 bf.kqï WmlrK iy bf.kqï iïm;a ukd f,i ixúOdkh lsÍu
 úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï ie,iqï lsÍu
 ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu
 nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq jk mßÈ ie,iqï lsÍu
 ±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,eiqï lsÍu
 b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h

4' bf.kqï mßirh ilia lsÍu


 mka;s ldur jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu
 ld,h" wjldYh iy øjH l<ukdlrKh lsÍu
 nyq;r YsIH m%udKhlf.aa leue;a;g WÑ; bf.kqï mßirhla ilia lsÍu
 YsIH p¾hd kshdukh lsÍu
 .=re - YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su

5' b.ekaùfï l=i,;djh


 by< m%cdkk yelshd ixj¾Okhg we;s bv m%ia:d mej;Su
 WmfoaYd;aul .=re N+ñldjg bv m%ia:d ie,iSu
 úl,am b.ekaùï Wmdh ud¾. Ndú;hg bv m%ia:d mej;Su
 YsIH m%;sfmdaIKh
 mdvï ie,iqï" .=re p¾hd iy ffoksl fhduqùu mdvug WÑ; f,i ÈYdkq.;
ùu
 l%shdldrlï iy mejreï ;sîu
 mdvu wjia:dfjdaÑ; j fjkia lsÍu

6' ikaksfõokh
 jdÑl ikaksfõokh
 ,sÅ; ikaksfõokh

34 | P a g e
 wjdÑl ikaksfõokh
 YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu
 ijka§fï l=i,;d

7' ;lafiarelrKh
 ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh
 úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh
 YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï
 YsIH m%.;s jd¾;dlrKh
 YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSu
 m%.;sh ikaksfõokh lsÍu
 mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd f.dkq lrk ,o o;a;
 ;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; mej;Su
 kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu
 wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh

8' iduQysl iïnkaO;d mj;ajdf.k hdfï l=i,;d


 iyfhda.S;dj
 mjq,a w;r iïnkaO;d
 m%cd iïm;a
 issiqkag Wmfoia ,nd §u

9 m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh yd kdhl;ajh


 m%%;HdfõlaIKh iy l%shdldrlï
 jD;a;Sh ixj¾Okh
 wdpdr O¾u yd ne÷Kq yeisÍu
 Ñ;a;fõ.Sh mßK;sh
 kuHYS,S nj
 m%fõY yelshdj
 iajhx ;lafiarelsÍfï yelshdj
 jD;a;Sh ms<sn| f.!rjh
 ydfiHd;amdokh

35 | P a g e
by; ,laIK mokïj Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG .=re we.hSï
ks¾Kdhl o Ndú; lr ilia l< ikaOdr úYaf,aIKh i|yd jQ ks¾Kdhl" úIh úfYaI{
lKavdhul idlÉPdjg n÷ka fldg ixfYdaOkh lrkq ,eîh' ks¾Kdhl Y%S ,dxlSh
ikaO¾Nhg .e<fmk mßÈ kej; ilia lsÍula o úfYaI{ lKavdhula úiska lrk ,È'
mQ¾jfhka i|yka l< ,laIK .=re mqyqKq wdh;k ìyslrk kjl .=rejrfhl=
i;=úh hq;= kï" Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj o fmr lS ,laIK
;yjqre jk f,i úoHd¾Òka ìys lsÍug fhda.H mßÈ ilia úh hq;=h' tu moku i,ld
ikaOdr úYaf,aIKh i|yd fmr lS ks¾Kdhl 09 iy wkq ,laIK ^ks¾Kdhl& 64
Ndú;hg .kq ,eîh' úoHdj" .Ks;h iy bx.%Sis hk m%Odk úIh ks¾foaY iy jD;a;Sh
úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.; fmr i|yka l< ks¾Kdhl 09 fh§ we;s jdr .Kk
ms<sn|j ie,ls,a,g .ksñka ikaOdr úYaf,aIKh flßKs'
úoHdmSG úIh ks¾foaYfha i|yka l< ks¾Kdhl fh§ we;s wjia:d fjka fjka
jYfhka iudf,dapkhg ,la úh' tys§ tu ks¾Kdhl ksfhdackh lrkq ,nk ksmqK;d
uÜgu yd úIh wka;¾.;h ie,ls,a,g ,la lrk ,È' tu mokfï msysgd m%Odk úIh
;=k iy jD;a;Sh úIh flaI;%hg wh;a úIh yh we;=<;a úIh ks¾foaY kuh úYaf,aIKh
lrk ,§'

36 | P a g e
y;rjk mßÉfPaoh
o;a; bosrsm;a lsrSu" úYaf,aIKh yd w¾:l:kh
4'1 ye¢kaùu
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh wOHhkh lsÍu ms<sn| j jQ m¾fhaIKfha o;a; bÈßm;a
lsÍu" úYaf,aIKh yd w¾: ±laùu fuu mßÉfþofhka bÈßm;a flf¾' fuys § /ia l<
o;a; úYaf,aIKh m¾fhaIK m%Yakj,g wod< j m%Odk wxY y;rla hgf;a f.dkq .;
flßKs' tajd kï"

o úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh ^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis&


wka;¾.;h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh úuid ne,Su'

o cd;sl wOHdmk úoHdmSG YslaIK,dNSkaf.a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh


ixj¾Okhg úIh ks¾foaYfha wka;¾.; jD;a;Sh úIh lafIa;%fha odhl;ajh
úuid ne,Su' fï hgf;a u;= ±lafjk jD;a;Sh úIh flfrys wjOdkh fhduq
flf¾'
 wOHdmk ufkda úoHdj
 wOHdmk iudc úoHdj
 wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
 wOHdmk ñkqï we.hqï iy ;lafiarelrKh
 wOHdmk uQ,sldx. හd mdi,a l<ukdlrKh
 wOHdmk jHjydr

o mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu


ms<sn| fidhd ne,Su'
o bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg n,mdk fjk;a idOl úuid
ne,Su

4'2 ikaOdr úYaf,aIKh


Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine|s bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn| j wOHhkh lsÍu m¾fhaIKfha uQ,sl wNsm%dh fõ'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh
YslaIK,dNskaf.a .=re ksmqK;d ixj¾Okhg fhda.H jk wdldrhg ms<sfh, ù ;sfío@
iy YslaIK,dNSkaf.a bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%fha odhl;ajh fln÷ o hk m¾fhaIK m%Yakj,g ms<s;=re fiùu i|yd o;a;
tla/ia lsÍu me;slv y;rla Tiafia isÿ flßKs' tkï úIh wka;¾.;h ikaOdr

37 | P a g e
úYaf,aIKhg ^Content Analysis& ,la lsÍu iy .=re wOHdmk{hska yd YslaIK,dNSkaf.ka
Wla; m¾fhaIK m%Yakj,g wod< j m%Yakdj,shla weiqßka o;a; ,nd .ekSu iy
mSGdêm;sjreka iuÕ iïuqL idlÉPd meje;aùu iy mka;s ldur ksÍlaIK lsÍu'
úoHdmSG mdGud,d i|yd úIh ks¾foaY ilia lrkq ,nkafka cd;sl
wOHdmk wdh;kfha wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j u.sks' tu fomd¾;fïka;=j
úiska ie,iqï lr ±kg úoHdmSGj, l%shd;aul lrkq ,nk úIh ks¾foaY fuys § ikaOdr
úYaf,aIKh i|yd Ndú; lrkq ,eî h' .Ks;h" úoHdj" bx.%Sis" hk m%Odk úIh iy
ish¨ jD;a;Sh úIh ^wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk
ufkda úoHdj iy wOHdmk ñkqï we.hqu yd ;lafiarelrKh& ikaOdr úYaf,aIKhg
,la lrk ,§'

4'3 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh úuid ne,Su'
4'1 jk j.=j( úIh wka;¾.;h ms<sn| ±kqu yd m%dfhda.sl mßph
m%%Odk f;audj úIhh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis
.Ks;h I .Ks;h II úoHdj I úoHdj bx.%Sis bx.%Sis
II I II
wkq f;aud jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk jdr jdr jdr
.Kk .Kk .Kk
 úIh uOH.; ixl,am yd 08 11 04 - 09 16
uQ,O¾u ms<sn| ±kqu
 kHdh l%ufõo Ndú;h 02 03 03 02 03 10
ms<sn| wjfndaOh
 ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h - 02 - 03 08 10
ms<sn| wka;¾ in|;d
 wruqK bgqjk wdldrhg - 02 02 06 15 22
úIh wka;¾.;h ieliSu
 wruqKq yd ix.; jk mßÈ - 01 08 16 07 10
bf.kqï l%ufõo ie,iqï
lsÍu
 úIh ±kqu fmdaIKh i|yd - 02 - 04 01 10
;dlaIKh Ndú;h
 we.hSu - - - 02 15 08
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 10 21 17 33 58 86

úoHdmSG úIh ud,dfõ úfYaI úIh lafIa;%fha m%Odk úIh ;=kla f,i ie,flk
.Ks;h" úoHdj iy bx.%sis hk úIhh ikaOdr úYaf,aIKhg ,la lsÍfï § y÷kd.;
yels jQ ;;a;aj j.= wxl 4'1ys olajd we;' m%Odk úIhhj, wka;¾.;h ldKav folla
hgf;a úYaf,aIKhg ,lalr we;' úIh I fldgfia úIhg wod< kHdhd;aul ±kqu
ms<sn| lreKq wka;¾.;j mj;sk w;r" úIh II fldgfia wod< lreKqj, m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn| lreKq wka;¾.; fõ'

38 | P a g e
.Ks;h úIh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï§ .Ks;h I uඟska úIhg wod<
uQ,O¾u o .Ks;h II u.ska tajdfha m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wjfndaOh ,nd§u i|yd
úIh ks¾foaYh ie,iqï lr we;'
úIh uOH.; ixl,amh yd uQ,O¾u ms<sn| ±kqu ,nd§u .Ks;h I hgf;a jdr
08la i|yka ù ;snqKs' uOH.; ixl,am Ndú;h ms<sn| jdr 11l § i|yka ù ;snqKs'
kHdh yd l%ufõo ms<sn|j jdr 02la i|yka ù ;snqKq w;r tys m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn|
jdr 03la i|yka ù ;snqKs' ±kqu m%dfhda.sl Ndú;h" úIh wka;¾.;h ieliSu wruqKq
yd ix.; jk mßÈ bf.kqï l%ufõo ie,iqï lsÍu" úIh ±kqu i|yd ;dlaIKh Ndú;h
hk lreKq .Ks;h IúIh ks¾foaYfha y÷kd.; fkdyels úh' kuq;a tys m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn| i|yka jqKq wjia:d 03lg wvq ixLHdjla y÷kd.; yels úh' fmr
i|yka lrk ,o lreKq ish,a, úIh ;=< m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| lreKq jk neúka
kHdhd;aul lreKq úIh ks¾foaYh ;=< i|yka ù we;af;a wju jYfhks' tfia kuq;a"
úIh ±kqu fmdaIKh i|yd ;dlaIKh Ndú;h yd we.hSu hk lreKqj, § tys
kHdhd;aul lreKq wka;¾.; úh hq;= jqj;a tu lreKq ms<sn| úIh ks¾foaY
úYaf,aIKfha § wkdjrKh fkdùh' úfYaIfhka we.hSu ms<sn|j .Ks;h I yd II úIh
ks¾foaY fol ;=< u i|yka fkdùu úfYaI ,laIKhls'
.Ks;h úIhg wod< j úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph ms<sn|j úuiSfï §
fmdÿfõ ±l.; yels jkafka" úIhfha kHdhd;aul lreKq i|yka ia:dk 10la y÷kd.;
yels jQ njhs' tfukau tu ;;a;ajh m%dfhda.SlrKhg ,la lrk ,o wjia:d 21la
y÷kdf.k ;snqKs' kHdhd;aul lreKq m%dfhda.SlrKhg ,la lr ;snQ jdr .Kk
idfmalaIj by< w.hla f.k ;sîu jeo.;a lreKls' ukao h;a .Ks;h jeks úIhl
m%dfhda.sl Ndú;h wkqj ksmqK;d ixj¾Okfha § jeo.;a fufyhla bgq lrkq ,nk
neúks'
úoHdj úIh iïnkaO j úuiSfï § úIh uOH.; ixl,am ms<sn| kHdhsl ±kqu
wjia:d 04l i|yka ù ;snqKs' kuq;a tys m%dfhda.sl Ndú;h y÷kdf.k fkd ;snqKs'
kHdh yd l%ufõo Ndú;h ms<sn| úoHdj II úIh ks¾foaYh ;=< m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn|
y÷kd.;a wjia:d fkd;snqKs' ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wka;¾ in|;d úoHdj
Iks¾foaYfha fkd;snQ w;r th m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wjia:d 03la y÷kd.; yels úh
^ 4'1 jk j.=j&'
úoHdj úIh I ys wruqKq bgqjk wdldrhg úIh wka;¾.;h ieliSu"
wjia:d 02l § y÷kd.; yels úh' tfuka u" bf.kqï l%ufõo ie,iqï lsÍu wjia:d
08l y÷kd.; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h o wjia:d 16l § y÷kd.; yels úh'
úIh ±kqu i|yd ;dlaIKh Ndú;h ms<sn| kHdhd;aul lreKq úIh ks¾foaYfhka
y÷kd.; fkdyels jQ w;r" tys m%dfhda.sl ;;a;aj wjia:d 04l § y÷kd.; yels úh'
we.hSu y÷kd.; yels jQfha úoHdj úIh IIys jdr 02la muKs' fï wkqj úoHdj úIh

39 | P a g e
ks¾foaYh ;=< úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph wjia:d 17l y÷kd.; yels jQ w;r" tys
m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 33la mqrd úys§ ;snqKs'
úoHdj úIhh jvd;a m%dfhda.sl Ndú;hg ,xúh hq;= úIhls' tneúka fuu úIh
ks¾foaYfha wjia:d 33l § m%dfhda.sl Ndú;h ;yjqrejk wdldrfha l%shdldrlï
y÷kd.; yels úh' tfy;a úoHdj úIhfha úIh ±kqu fmdaIKh i|yd ;dlaIKh
Ndú;h ms<sn| kHdhd;aul lreKq y÷kd.; fkdyelsùu .eg¿ldÍ ;;a;ajhla fmkajhs'
bx.%Sis úIhh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï§ fmr i|yka lrk ,o úIh 02 g
idfmalaIj jeä jYfhka kHdhd;aul ±kqu yd m%dfhda.sl wjia:d iïmdokhg yels jk
f,i úIh ks¾foaYh ilia lr we;s nj o;a; wkqj fmkS hhs' úIh uOH.; ixl,am
ms<sn| wjfndaOh wjia:d 09l§ y÷kd .; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d
16l§ y÷kd.; yels úh' wruqKq bgqjk wdldrhg úIh wka;¾.;h ieliSu wjia:d
15l § y÷kd.; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 22l § y÷kd.; yels úh'
idfmalaIj úuid neÆúg úIh wka;¾.;fha wruqKq bgqjk mßÈ wka;¾.;h
f.dvke.Su úIh ks¾foaYhl olakg ,efnk idOkSh m%%jK;djhls' tu ;;a;ajh
bx.%sis úIh ks¾foaYfhka meyeÈ,sj y÷kd.; yels h' tfuka u ;dlaIKh Ndú;h
ms<sn| j kHdhd;aul lreKq bx.%Sis úIhfha wju ixLHdjla tkï 01la muKla y÷kd.;
yels úh' m%dfhda.sl Ndú; wjia:d 10la y÷kd.; yels úh' we.hSu kHdhd;aulj
wjia:d 15l iyka jQ úg m%dfhda.slj y÷kd.; yels jQfha wjia:d 08la muKs'
iuia; ;;a;ajh úuid ne,Sfï§ fmkS hkafka" wka úIhh 02lg idfmalaIj
bx.%Sis úIhfha úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph yd idOkh wjia:d 58la y÷kdf.k ;snQ
njhs' th m%dfhda.SlrKhg ,lajQ wjia:d .Kk 86ls' bx.%Sis úIh ;=< m%dfhda.sl
Ndú;h i|yd jeä wjia:d m%udKhla iïmdokh lr we;s nj o;a; wkqj fmkS hhs'

4'2 jk j.=j( udkj ixj¾Okh yd bf.kqu


úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
.Ks;h I .Ks;h II úoHdj I úoHdj II bx.%Sis I bx.%Sis II
jdr .Kk jdr .Kk jdr jdr .Kk jdr jdr
.Kk .Kk .Kk
wkq f;aud
 jhia uÜgug .e,fmk mßÈ 01 02 04 15 28 15
±kqu ,nd§u
 lKavdhï ld¾hlaIu;djh - 02 - 01 28 32
tal,j yd iudkj we.hSu
 YsIH wjYH;d wkqj Wmfoia 04 - - 01 28 14
ie,iqï lsÍu
 ioyka jQ uq¿ jdr .Kk 05 04 04 17 84 61

udkj ixj¾Okh yd bf.kqu hk ks¾Kdhlh mokï lrf.k úIh ks¾foaY


wka;¾.; úYaf,aIKhg ,la lsÍfï§ jhia uÜgug .e<fmk mßÈ ±kqu ,nd§u ms<sn|
j wjia:d 01la .Ks;h úIh I ys y÷kd.; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d
02la ;=<ska wjOdrKh lr ;snqKs' lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal,j yd iudkj we.hSu

40 | P a g e
hkak m%dfhda.sl Ndú;fha § iuia: wjia:d 02l .Ks;h úIh II ys § y÷kd.; yels
úh' YsIH wjYH;d wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu kHdhd;aulj wjia:d 04l i|ykaj
;snqKs' th m%dfhda.sl Ndú;hg ,lalr fkd;snqKs'
fmdÿfõ i,ld ne,Sfï § wod< o¾Ylh ;=, kHdhd;aul lreKq jdr 05l igyka
ù ;snqK w;r" tu ;;a;ajh m%dfhda.sllrKhg ,lalr ;snqfka jdr 04l muKs'
úoHdj úIh iïnkaOfhka ie,lSfï § jhia uÜgug .e<fmk mßÈ ±kqu ,nd§u
ie,iqï lsÍfï uQ,O¾u wjia:d 04l i|yka lr ;snqKs' tys m%dfhda.sl Ndú;hg jeä
wjia:d ixLHdjla ^wjia:d 15la& ,nd§ ;snqKs' lKavdhï ld¾hlaIu;djh tal,j yd
iudkj we.hSu tla wjia:djla muKla m%dfhda.sl Ndú;fha olakg ,enqK w;r" YsIH
wjYH;d wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu o tla wjia:djl muKla y÷kd.; yels úh'
úoHd úIh m%dfhda.sl keUqrejla iys; úIhla jk neúka kHdhd;aul lreKq
wjuj olajñka m%dfhda.sl Ndú;hg jeä wjia:d ixLHdjla ,nd§ ;sfnk nj úIh
ks¾foaYh úu¾Ykfha § meyeÈ,s úh'
bx.%Sis úIhfha ;;a;ajh .Ks;h yd úoHdj úIhj,g jvd fjkia iajrEmhla
f.k ;sfí' jhia uÜgug .e,fmk f,i ±kqu ,nd§u wjia:d 28 y÷kd.; yels úh'
tys m%dfhda.sl nj y÷kd.; yels jQfha wjia:d 15l muKs' lKavdhï we.hSu kHdhsl
lreKq wjia:d 28l olakg ,enqKq w;r th m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 32l § y÷kd.;
yels úh' Wmfoia ie,iqï lsÍu kHdhd;aul lreKq jdr 28l o m%dfhda.sl Ndú;h
wjia:d 14l y÷kd.; yels úh' bx.%Sis úIh m%dfhda.sl Ndú;h m%.=K l< hq;= úIhhla
jqj;a" úIh ks¾foaY jvd;a Ydia;%Sh lreKq yd kHdhd;aul lreKq iq,n nj fuu
;;a;ajh wkqj fmkS hhs'

4'3 jk j.=j( YsIH úúO;ajh


úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
.Ks;h I .Ks;h II úoHdj I úoHdj II bx.%Sis I bx.%Sis II
jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk
wkq f;aud
 bf.kqï-b.ekaùï 04 - - 01 - 04
l%shdj,sfha § YsIH úúO;d
ksid u;=jk .eg¨
 bf.kqï wjYH;d iïmdokh 01 - 01 01 11 19
 YsIH úúO;d mokulska - 02 - 02 - 04
bf.kqï iudc f.dv ke.Su
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 05 02 01 04 11 27

YsIH úúO;ajh ms<sn| úuid ne,Sfï § .Ks;h úIhfha bf.kqï-b.ekaùï


l%shdj,sfha § YsIH úúO;ajh wjOdrKh jk wjia:d 04la y÷kdf.k ;snqKs' tys
m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn|j i|yka jQ wjia:d fkd;snqKs' bf.kqï wjia:d iïmdokh
ms<sn| j .Ks;h I ;=< tla wjia:djla y÷kd.; yels úh' kuq;a tys m%dfhda.sl Ndú;h
i|yka j fkd;snqKs' bf.kqï iudc f.dv ke.Su ms<sn| j wjia:d 02la y÷kd.; yels

41 | P a g e
úh' YsIH úúO;ajfha uQ,O¾u yd kHdhsl lreKq wjia:d 05l i|yka j we;s w;r" th
m%dfhda.slrKhg ,la lr ;snqfka wjia:d 02l muKs'
úoHd úIh ms<sn|j wjOdkh fhduq lsÍfï § YsIH úúO;ajh ms<sn| j kHdhsl
lreKq flf¾ úIh ks¾foaYh ;=< t;rï ±ä wjOdkhla fhduqlr fkdue;s nj meyeÈ,s
fõ' kHdhsl lreKq jdr 13l muKla i|yka j we;s w;r wjia:d 04 m%dfhda.sl
Ndú;hg wjia:d iïmdokh lr ;snqKs'
bx.%Sis úIfha § YsIH úúO;ajh iïnkaOfhka fmr i|yka l< úIhka folg
jvd jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhsl lreKq jdr 11l o
m%dfhda.sl Ndú;h jdr 27 i|yka j ;sfí' tfia kuq;a YsIH úúO;d yd u;=jk .eg¿
y÷kd .ekSu bf.kqï iudc msysgqùu ms<sn| j kHdhsl lreKq flf¾ wjOdkh fhduq
lr fkdue;' tys m%dfhda.sl ;;a;ajh muKla ie,ls,a,g f.k ;sfí' bf.kqï wjia:d
iïmdokh flf¾ bx.%Sis úIfha jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' th
kHdhsl lreKq jdr 11l fhdodf.k ;sfnk whqre m%dfhda.sl wjia:d 19 y÷kd.; yels
úh' ta wkqj bx.%Sis úIh ;=< YsIH úúO;djh hkak ie,ls,a,g f.k ;sfnk nj fmkS
hhs'
4'4 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I

bx.%Sis I
wkq f;aud

 bf.kqï mrud¾: yd wruqKq idOkh 0 2 3 23 8 04


jk mßÈ Wmfoia §u yd ÈYdkq.; lsÍu
 idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh 03 - - - 02 03
jk YsIHhka i|yd úfYaI jev igyka
ie,iqï lsÍu
 È.= ld,Sk yd fláld,Sk ie,iqï lsÍu - 02 01 01 04 -
 by< .=Kd;aul núka hqla; j mdvï - 02 - 01 05 08
ie,iqï lsÍu
 bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a - 03 01 04 02 -
ukd f,i ixúOdkh lsÍu
 úúO;ajfhka hq;=j l%shdldrlï ie,iqï - 03 - 02 02 01
lsÍu
 ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu - 03 - 02 03 -
 nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßÈ 01 02 03 01 04 01
ie,iqï lsÍu

 ±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd in|;d - - - 01 03 02


ie,iqï lsÍu
 b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h - - - 01 02 03

i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 04 17 08 36 35 22

b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh hk m%Odk f;audj Tiafia .Ks; úIh iïnkaOfhka


úuiSfï È bf.kqï mrud¾: Tiafia YsIHhd ÈYdkq.; lsÍu ms<sn| kHdhd;aul lreKq

42 | P a g e
i|yka fkdjQj o th m%dfhda.sl Ndú;hg .kq ,nk wjia:d 02la y÷kd.; yels úh'
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk YsIHhka ms< sn| j kHdhsl ±kqu ,nd §
;snqK;a Tjqka m%dfhda.SlrKhg ,lalrKq ,nk wdldrh ms<sn| j lreKq igyka fkd
ùh' nyqúO l=i,;d j¾Okh jk mßÈ mdvï ie,iqï lsÍu .Ks;fha § w;sYhska jeo.;a
ixl,amhls' tu wjia:dj kHdhslj jdr 01l § ;yjqre lr ;snqK w;r" m%dfhda.sl j
jdr 02l § l%shdjg kxjd ;snqKs' .Ks; úIfha ±l.; yels jQ iqúfYaI ,laIKh jQfha
mdvï ie,iqïlrKfha .eUqre yd kHdhsl lrekq m%dfhda.sl ixl,am j,g muKla iSud
lr ;sîuhs' fï wkqj" È.= ld,Sk yd flá ld,Sk ie,iqï lsÍu' by< .=Kd;aul núka
hqla;j mdvï ie,iqïlrKh" bf.kqï WmlrK yd iïm;a ixúOdkh" úúO;ajfhka
hq;a l%shdldrlï ie,iqï lsÍu" ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu jeks uQ,sl lreKq flf¾
.Ks;h úIh ;=< m%dfhda.sl l%shdldrlï yryd muKla ie,iqïlr ;snQ nj meyeÈ,s úh'
úoHdj úIh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï § úIh m%dfhda.sllrKhg jeä wjia:d
ixLHdjla ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhd;aul lreKqj,g jvd m%dfhda.sl
l%shdldrlïj,g jeä keUqrejla ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' bf.kqï mrud¾:
idOkfhys ,d kHdhd;aul lreKq i|yka j we;af;a jdr 03la jqj;a th m%dfhda.sl
Ndú;h jdr 23la fhdod .ksñka m%dfhda.sllrKhg ,la lr ;sfí' tfuka u nyqúO
l=i,;d u;=jk f,i mdvï ie,iqï lsÍfï § kHdhd;aul lreKq jeä jdr .Kkla
^jdr 03la& i|yka lr ;snqKs' tys m%dfhda.sl Ndú;h jdr 1lg ;yjqre lr ;snqKs'
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ixúOdkh lsÍfï § kHdhd;aul lreKq flf¾
jeä wjOdkhla fhduqlr ;snQ nj meyeÈ,s fõ' th jdr 04la ;=< i|yka j we;' ta
iïnkaO j kHdhsl lreKq ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;af;a jdr 01l muKs'
bf.kqï ie,iqïlrKh iïnkaO j wksl=;a ks¾Kdhl flf¾ fhduq lr we;af;a wvq
wjOdkhls' fndfyda ks¾Kdhl ms<sn| j úIh ks¾foaYfha i|yka j we;af;a jdr 1la
fyda 02la muKs' úoHdj úIhh kHdhsl lreKq fuka u m%dfhda.sl lreKqj,ska o iunr
ùu jeo.;a fõ' úIh lrekq lsym
s hla yereKq úg b;sß lrekq iunr iajNdjhla
fkd.kakd nj o;a; wkqj fmkS hhs'
bx.%Sis úIh ms<sn| j úuid ne,Sfï§ úIfha kHdhd;aul lreKq flf¾ úIh
ks¾foaYh ;=< jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhd;aul lreKq
flf¾ jeä jdr .Kkla ^jdr 35&la wjOdkh fhduqlr ;sfnk w;r" tajdfha m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn|j wjOdkh fhduqlr we;af;a jdr 22la muKs' jeä jYfhka u wjOdkh
fhduqlr we;af;a bf.kqï mrud¾: yd wruqKq idOkh jk mßÈ b.ekaùu ie,iqï lsÍu
iïnkaOjhs' fï ms<sn|j bx.%Sis úIfha jdr 08l§ kHdhd;aul lreKq i|yka ù ;snqKs'
tys m%dfhda.sl ;;a;ajh jdr 04l § ;yjqre lr ;snqKs' tfuka u by< .=Kd;aul núka
hqla;j mdvï ie,iqï lsÍu NdId úIhkaj,È jeo.;a fõ' tneúka tys m%dfhda.sl
;;a;ajh i|yd jeä jdr .Kkla úIh ks¾foaYfha i|yka j we;s nj fmkS hhs'
iuia:hla f,i úoHdj yd .Ks;h úIhhj,g jvd bx.%Sis úIfha kHdhd;aul
lreKq yd m%dfhda.sl Ndú;h w;r" iunr njla mj;ajdf.k hdug W;aidy f.k

43 | P a g e
;sfnk nj o;a; f.dkq wkqj meyeÈ,s fõ' kuq;a bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h jeä úh
hq;= úIhla jqj;a fuys § tu ;;a;ajh ie,ls,a,g f.k fkdue;s nj wjOdrKh l<
hq;= fõ'

4'5 jk j.=j( bf.kqï mßirh ieliSu


úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I

bx.%Sis I
wkq f;aud

 mka;s ldur jd;djrKh - 02 - 01 02 02


l<ukdlrKh
 ld,h wjldYh yd øjH - 01 - 02 - 03
l<ukdlrKh
 nyq;r m%udKhlf.a - 03 - 01 - -
leue;a;g WÑ; bf.kqï
mßirhla ilia lsÍu
 YsIH p¾hd kshdukh lsÍu 03 - 03 01 04 03
 .=re YsIH wka;¾ in|;d - 02 - - 02 02
f.dv ke.Su
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 03 08 03 05 08 10

bf.kqï mßirh ieliSu ms<sn| j f;audj hgf;a úuiSfï § wod< úIhka


;=fkys tu úIhka ys m%dfhda.sl Ndú;h flf¾ jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj
meyeÈ,s fõ' mx;s ldur jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu ms<sn| .Ks; úIh ;=<
kHdhsl lreKq i|yka j ke;;a m%dfhda.sl Ndú;h ;=< wjia:d 02l § tu ;;a;ajh
ie,ls,a,g f.k ;sfí' ld,h wjldYfha l<ukdlrKh WÑ; bf.kqï mßirh
ieliSu hk lreKq ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;af;a m%dfhda.sl l%shdldrlï yryd
ùu úfYaI ,laIKhls' jeä u jdr .Kkla ^jdr 03&la WÑ; bf.kqï mßirh ilia
lsÍfï m%dfhda.sl l%shdldrlï flfrys wjOdkh fhduqlr we;'
úoHdj úIh ms<sn| ie,lSfï § YsIH p¾hd kshdukh lsÍfï l%ufõo ms<sn| j
muKla kHdhd;aul lreKq wjOdrKh lr we;' úoHdj úIfha wksl=;a ish¨ u
ks¾Kdhl ms<sn| j wjfndaOh m%dfhda.sl l%shdldrlï yryd ,nd§ug wjYH lghq;=
iïmdokh lr ;sfnk nj úYaf,aIKh wkqj meyeÈ,s fõ' úoHdj úIh iuia:h ;=<
kHdhsl lreKq jdr 03la o m%dfhda.sl lreKq jdr 05la o ne.ska i|yka ùfuka ta nj
meyeÈ,s fõ'
bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl yd m%dfhda.sl Ndú;h iu uÜgñka Ndú;d lr we;'
kHdhsl lreKq jdr 08l o m%dfhda.sl lreKq jdr 10la o y÷kd .ekSug wka;¾.;
úYaf,aIKfha § yelshdj ,enqKs' nyq;rhlf.a leue;a;g wkqj WÑ; bf.kqï mßirh
ieliSu ms<sn| j bx.%Sis úIh ;=< wjOdkh fhduqj ke;s nj o;a; wkqj fmkS hhs'
bx.%Sis úIfha YsIH p¾hd kshduk l%ufõo ms<sn| kHdhsl lreKq flf¾ jeä wjOdkhla
fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' tfuka u .=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su
flf¾ o bx.%Sis úIh ;=< wjOdkh fhduqlr we;s nj meyeÈ,s fõ'

44 | P a g e
4'6 jk j.=j( b.ekaùu
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I
wkq f;aud

bx.%Sis I
 by< m%cdkk yelshd 01 02 04 03 02 01
ixj¾Okhg we;s bv m%ia:d
 WmfoaYkd;aul .=re N+ñldjg - 03 04 02 04 02
we;s bv m%ia:d
 úl,am b.ekaùï Wmdhud¾. - 01 06 01 03 01
Ndú;hg we;s bv m%ia:d
 YsIH m%;sfmdaIKh 01 - 03 02 - 02
 mdvï ie,iqu" mdvug WÑ; - 01 02 05 05 04
f,i ÈYdkq.; ùu
 l%shdldrlï yd mejreï - 01 04 - 06 02
 mdvu wjia:dfjdaÑ;j fjkia - 05 02 02 - 02
lsÍu
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 02 13 25 15 20 15

.=re mqyqKq mdGud,djl b.ekaùfï ld¾hh m%uqL;u wx.hla f,i ie,fla'


fuu mdGud,dfõ m%Odk úIhka b.ekaùu hk f;audj hgf;a úIh ks¾foaYj,
wka;¾.;h úuiSfï § b.ekaùfï ld¾hh i|yd ta ta mdGud,dj, wka;¾.;h kHdhslj
yd m%dfhda.slj úuik ,È' ta wkqj" ±l.; yels m%Odku ,laIKh jkafka" b.ekaùu
hkak m%dfhda.sl ld¾hla jk neúka" m%dfhda.sl wxYfha lghq;=j,g jeä jeo.;alula
,nd § ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' .Ks;h úIh iïnkaOfhka úuiSfï §
kHdhsl lreKq wju jQ w;r jvd;a m%dfhda.sl jQ lreKq flf¾ jeä wjOdkh fhduq lr
we;' WmfoaYd;aul .=re N+ñldj ixj¾Okh lsÍu Wfoid m%dfhda.sl lreKqj,g jeä
jeo.;alula § we;s nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' mdvu wjia:dfjdaÑ;j fjkia lsÍug
.Ks;fha jeä nrla ,nd § we;s nj meyeÈ,s fõ' fuu ;;a;ajh .Ks;h II úIfha
m%dfhda.sl Ndú;hg yqre lsÍu i|yd jeä keUqrejla ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ'
úoHd úIfha § tu ;;a;ajh olakg fkd ,efí' úoHd úIh ;=< kHdhsl
lreKqj,g jeä jeo.;alula ,nd § ;sfnk w;r m%dfhda.sl b.ekaùï wjia:d i|yd
,nd § we;s jdr ixLHdj idfmalaIj wju uÜgul mj;S' ^jdr 15& úoHdj úIfha §
m%dfhda.sl b.ekaùu flf¾ jeä wjOdkhla fhduq lr we;af;a mdvï ie,iqu i|yd
ÈYdkq.; ùu hk ks¾Kdhlh i|yd h' tu ;;a;ajh kHdhsl lreKq u; i|yka
fkdùu o jeo.;a ,laIKhls' l%shdldrlï yd mejreï ms<sn| kHdhsl lreKq j,È wvq
wjOdkhg ,lalr ;sfí'
bx.%Sis úIh wkqj i,ld ne¨j o úIfha kHdhsl lreKqj,g jeä jeo.;alula
,nd § ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' kHdhsl lreKq jdr 20l o m%dfhda.sl
b.ekaùu ;yjqre jk lreKq wka;¾.;j we;af;a jdr 15la muKs' YsIH m%;sfmdaIKh

45 | P a g e
yd wjia:dfjdaÑ;j mdvu fjkia lsÍfï ld¾hka i|yd bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl lreKq
i|ykaj fkdue;' th m%dfhda.sl Ndú;h jdr 02 ne.ska y÷kd.; yels úh'

4'7 jk j.=j( ikaksfõokh


úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I

bx.%Sis
wkq f;aud

I
 jdÑl ikaksfõokh - 01 06 06 03 04

 ,sÅ; ikaksfõokh - 02 07 - 02 02

 wjdÑl ikaksfõokh - 01 - - - 01
 YsIHhkag ikaksfõok wjia:d 03 - 05 06 03 03
ie,iSu
 ijka§fï l=i,;djh - - 07 07 04 04

 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 03 04 25 19 12 14

ikaksfõokh ms<sn| úuid ne,Sfï § úoHdj úIh ;=< ikaksfõokh i|yd jeä
jeo.;alula ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' .Ks;h 1ys kHdhsl lreKq wvx.=
ikaksfõok wjia:d wju m%udKhla f.k we; ^03&' .Ks;h IIys ikaksfõok wjia:d
jeä ixLHdjla ^04&la igykaj ;snqK o" ijka§fï l=i,;djh ms<sn|j wjOdkh olajd
fkdue;s nj fmkS hhs'
úoHd úIh fï ms<sn|j jeä wjOdkhla olajd ;snqK o" ,sÅ; ikaksfõokh yd
wjdÑl ikaksfõokh ms<sn| m%dfhda.sl wjia:d y÷kd.; fkdyels ù we;' tfia jqj;a
YsIHhka ikaksfõok bv m%ia:d iemhSu w;ska úoHdj úIh by< jeo.;alula ,nd §
;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ'
bx.%Sis úIh ms<sn| j úuiSfï § ikaksfõokh flfrys jeo.;alula ,nd §
;sfnk nj meyeÈ,s fõ' tfia kuq;a YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu iïnkaOj
kHdhsl lreKq wvx.= fkdjk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' th m%dfhda.sllrKhg
,lalr we;af;a o tla wjia:djla muKs' NdIduh úIhka m%dfhda.sl Ndú;h b;du;a
jeo.;a jqj;a thu bx.%Sis úIfha § ,nd § ;sfnkafka wvq wjia:d ixLHdjls'

46 | P a g e
4'8 jk j.=j( ;lafiarelrKh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I

bx.%Sis I
wkq f;aud

 ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh - 01 03 02 03 06


 úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh - 02 - - 03 04
 YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï 01 - - - - -
 YsIH m%.;sh jd¾;dlrKh - - - - 01 03
 YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj - - 03 02 02 04
mj;ajdf.k hdu
 m%.;sh ikaksfõokh lsÍu - - 03 02 03 -
 mQ¾K ;lafiarelrKh i|yd tla/ia lrk 01 - 03 03 02 04
,o o;a;
 ;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; 01 - - 01 02 04
 kshdukh yd ;lafiarelrK Ndú;h 01 - - 02 01 -
 wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh 01 - - 01 - -
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 05 03 12 13 17 25

;lafiarelrKh ms<sn| j úuiSfï § .Ks;h úoHdj yd bx.%Sis úIfha § y÷kd.kq


,enQ f;dr;=re wkqj .Ks;h úIh ;=< ;lafiarelrKh i|yd idfmalaIj wvq wjia:d
ixLHdjla ,nd § ;snqKs' th .Ks;h I ys wjia:d 05la yd .Ks;h II m%dfhda.sl úIfhys
wjia:d 03 ne.ska ,nd § ;snqKs' ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh ms<sn| j kHdhsl
lreKq .Ks;h úIfhys y÷kd.; fkdyels úh' YsIH iajhx ;lafiarelrKh ms<sn|
kHdhsl lreKq tla jrla igyka jqj;a tys m%dfhda.sl ;;a;aj y÷kdf.k fkd;snqKs'
YsIH m%.;sh jd¾;dlrK wdldrh ms<sn| lreKq fuu wka;¾.; úYaf,aIKfha §
y÷kd.; fkdyels úh' tfuka u ;lafiarelrKfha uQ,O¾u ms<sn| kHdhsl ±kqu
,ndfok fldgia .Ks; úIh ks¾foaYfha wvx.= jqj o tys m%dfhda.sl ;;a;aj .Ks;h II
ys wju uÜgfuka i|yka ù ;sfnk nj o;a; wkqj fmkS hhs'
úIh ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh yd úêu;a wúêu;a ;lafiarelrKh hk
Wm f;aud 02 yereKq úg wka lsisÿ f;audjla i|yd .Ks;h II fldgi ;=< odhl;ajhla
y÷kd.; fkdyels úh' tfuka u .Ks;fha kHdhd;aul lreKq ;lafiarelrKhg wod<
lr .ekSfï § o olajd we;af;a wju odhl;ajhls'
úoHdj úIh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï § .Ks;hg idfmalaIj
;lafiarelrKh i|yd jeo.;alula ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' ksmqK;d mdol
;lafiarelrKhg úoHdj ;=< m%dfhda.sl jeo.;alula ,nd È ;sfí' YsIH iajhx
;lafiarelrK l%shdldrlï yd YsIH m%.;sh jd¾;dlrK ms<sn| j úoHdj úIh
ks¾foaYfha i|yka ù fkdue;s njg o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' ;lafiarelrKfhka YsIH
m%.;sh jd¾;dlrKh ms<sn| j úoHd úIh ks¾foaYh ;=< wjOdkh fhduq ù fkdue;'
tfia kuq;a YsIH ;lafiarelrK jd¾;d mj;ajdf.k hdu ms<sn| j kHdhsl j yd
m%dfhda.sl j wjOdkh fhduq lr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' ;lafiarelrK o;a;

47 | P a g e
l<ukdlrK ms<sn| j úoHd úIh ;=< olajd we;af;a wvq wjOdkhls' o;a;
l<ukdlrKfha m%dfhda.sl md¾Yjhka muKla úIh ks¾foaYh ;=< i|yka ú we;s nj
o;a; f.dkq wkqj meyeÈ,s fõ'
bx.%Sis úIh ;=< ;lafiarelrK i|yd jeo.;alula ,nd § we;' fmdÿfõ .;a
l< bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl yd m%dfhda.sl md¾Yjhka fol flfrys u wjOdkhla
fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' tfia kuq;a bx.%Sis úIh ;=< o YsIH iajhx
;lafiarelrKh i|yd bv m%ia:d fkdue;s nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' bx.%Sis úIh
;=< ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh iy tys m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| j jeä
wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' tfuka u ;lafiarelrK
o;a; l<ukdlrKh ms<sn|j o m%dfhda.sl wOHhkhka isÿ lr we;s nj o;a; wkqj
meyeÈ,s fõ'
4'9 jk j.=j( iduqysl iïnkaO;d
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I

bx.%Sis I
wkq f;aud

 iyfhda.S;djh - 01 06 04 02 01

 mjq,a w;r iïnkaO;d - - - 01 01 01

 m%cd iïm;a l<ukdlrKh - - - 01 01 -

 YsIHhkag Wmfoia ,nd§u - 01 02 02 02 06

 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk - 02 08 08 06 08

iduQysl iïnkaO;d ms<sn| úuiSfï § úoHdj yd bx.%Sisj,g idfmalaIj .Ks;fha


iuQy iïnkaO;d wvq w.hla .kS' iyfhda.S;djh yd YsIHhkag Wmfoia ,nd§u hk
wkq f;aud muKla .Ks; úIh ks¾foaY ;=< y÷kd.; yels úh' úoHd úIfha §
iyfhda.S;djh hkakg jvd jeo.;alula ,nd § ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ'
kHdhd;aul fuka u iyfhda.S;djh úoHdj úIfha § m%dfhda.SlrKh wjia:d 06la ;=<
i|yka j we;s nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' tfuka u YsIHhkag Wmfoia ,nd§u ms<sn|j
o úoHdj I yd II ys wjOdkhg ,lalr ;sfí'
bx.%Sis úIfha iduQysl iïnkaO;d hkak wjOdrKh lr ;sfí' kHdhd;aul
fuka u m%dfhda.sl úIfhys o iduQysl iïnkaO;d ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;'
úfYaIfhka u bx.%Sis úIh ;=< YsIH Wmfoia ,nd§u hk Wm f;audj ;=< m%dfhda.sl
Ndú;h i|yd jeä keUqre;djla olajd ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ'

48 | P a g e
4'10 jk j.=j( m%;HdfõlaIKh jD;a;Sh p¾hdj iy kdhl;ajh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I

úoHdj II

bx.%Sis II
úoHdj I
wkq f;aud

bx.%Sis I
 m%;HdfõlaIK l%shdldrlï 01 - - 01 - 01
 jD;a;Sh ixj¾Okh 01 - - 01 03 -
 wdpdrO¾u yd ne÷Kq yeisÍu 01 - 03 - 01 02
 Ñ;a;fõ.Sh mßk;sh - 01 01 - - -
 kuHYS,S nj - 01 - 01 - -
 m%fõY yelshdj 01 - - - 01 04
 iajhx ;lafiare lsÍfï yelshdj 02 - 01 02 - 01
 jD;a;sh ms<sn| f.!rjh - - - - - -
 ydfiHda;amdokh - - - - - -
 i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 06 02 05 08 05 08

m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh p¾hdj ms<sn| j úuid ne,Sfï § úIhka 03 u ta


ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;s nj meyeÈ,s fõ' m%;HfõlaIKhg wod< l%shdldrlï
ms<sn| j úIhka 03ys u wjOdkh fhduqlr we;' kuq;a úoHdj yd bx.%sisj,g idfmalaIj
.Ks; úIfha m%;HdfõlaIK l%shdldrlï my< uÜgul mj;sk nj o;a; wkqj meyeÈ,s
fõ' m%;HdfõlaIK kHdhsl ±kqu ,nd § ;snqfka .Ks; úIfha muKs' b;sß úIhkaj,
tu ±kqu m%dfhda.sl j ,nd .ekSug wjia:dj i,id fkd;snqKs' jD;a;Sh ixj¾Okfha
kHdhsl ±kqu ,nd §ug lghq;= lr ;snqfka" bx.%Sis iy .Ks; úIfha muKs' tfia u
bx.%Sis úIfha by< uÜgfï jD;a;Sh ixj¾Ok ±kqu ms<sn| kHdhsl lreKq wvx.= lr
;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' .=rejrhdf.a Ñ;a;fõ.Sh mßk;sh ms<sn| j
wjOdkh fhduqlr ;snqfka .Ks;h yd úoHdj hk úIh j, muKs' .=re wdpdr O¾u yd
ne÷Kq yeisÍu ms<sn| lreKq úoHdj úIfha § wjOdrKh lr ;snqKs' .=re jD;a;sh
ixj¾Okh ms<sn| kHdhsl lreKq ms<sn| j jeä wjOdkhla fhduqlr ;snqfka bx.%Sis
úIh ;=<hs' jdr 03la ;=< bx.%Sis úIfha fuu ;;a;ajh wjOdrKh lr ;snQ njg o;a;
,eî we;'
.=re jD;a;sh ms<sn| f.!rjh" úIh idOkh ms<sn| j lsisÿ úIhl
wjOdrKh fkdùu iqúfYaIS ,laIKhla úh' .=re jD;a;sh f.!rjh ms<sn| m%dfhda.sl
fyda kHdhsl lreKq lsisjla o;a; wkqj y÷kd.; fkdyels úh' tfuka u b.ekaùfï
§ ydfiHda;amdokh yd rij;a j b.ekaùu ms<sn|j o lsisÿ úIhl wjOdrKh fkdùu
o;a; wkqj y÷kd.; yels úh'

49 | P a g e
4'4 úoHj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| .=re wOHdmk{hskaf.a m%;spdr'
úIh ks¾foaYh ms<sn| woyia lÓldpd¾h m%Yakdj,sfhka o úuik ,È' tys §
iqúfYAIS j cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, ±kg l%shd;aul jk úoHd" .Ks;" bx.%Sis
mdGud,dj, m%Odk úIhhg wod< j úIh wka;¾.;h" bf.kqï -b.ekaùï l%ufõoj,
fjkia úh hq;= yd w¨;ska tl;= úh hq;= fldgia ms<sn| j úuik ,È' tla tla
mdGud,dfõ m%Odk úIhhg wod< j ,o m%;spdr wkq fldgia y;rla Tiafia úYaf,aIKh
flßKs'
 úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
 úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
 bf.kqï-b.ekaùï l%ufõofha fjkia úh hq;= fldgia
 bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
 úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh ms<sn| j .=re wOHdmk{hska woyia
olajd ;snqKs' fuys § tla tla mdGud,dfõ m%Odk úIh wkqj ^.Ks;h" úoHdj" bx.%Sis&
,o o;a;" úYaf,aIKh my; olajd we;'
 .Ks;h úIhh
,o m%;spdr u; .Ks;h úIhh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla
Tiafia úYaf,aIKh flßKs' tkï úIh wka;¾.;h" bf.kqï øjH" m¾fhaIK" ld,h
^4'11 jk j.=j&'
4'11 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
wkq úia;rh m%;spdr
wxlh ^.=re
wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
 fY%aIaG .Ks;{hkaf.a fidhd .ekSï-±kg mshdfÊ" ãkaia" nDDk¾ we;=<;a 01
úu
 .Ks; úIh .eUqßka wOHhkh l< hq;= h 02
 .Ks; b;sydih" .Ks;fha iajNdjh" .Ks;fha ufkda úoHd;aul 01
m%fõYh" f;dard.;a .Ks; ud;Dld hgf;a by< .Ks; ±kqula Èh hq;=
h
 úIh wka;¾.;fha iEu fldgila i|yd u iúia;rd;aul úIh fldgia 3
we;=<;a lsÍu yd
 tu fldgiaj, iSud meyeÈ<s j ±laùu
 my; ksmqK;d ixj¾Okh $fjkia úh hq;= h' 5
18" 2'0" 14" 21
02 bf.kqï øjH
 úIh mdol mdvï igykla ie,iqï lsÍug ud¾f.damfoaY ix.%yh 01
ixj¾Okh
03 m¾fhaIK
 wLKav jD;a;Sh ixj¾Okh ioyd m¾fhaIK 01
04 ld,h
 .Ks; b;sydihg jeä ld,hla f.k we; 02
 .Ks;h I ^31& iy .Ks;h II (32& f,i m%Yak m;% 2 i|yd ksmqK;d fjka 06
lr we;s kuq;a fjka lr we;s ld,h tl iudk ke;' ^.Ks;h 1 ^36&
i|yd meh 360la fjka l<;a t;rï ld,hla fjka ù ke;&

50 | P a g e
.=re wOHdmk{hska lreKq kjhla Tiafia .Ks; úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= njg
woyia olajd ;snqKs' fuys § .Ks;h I ^31& iy .Ks;h II ^32& f,i m%Yak m;% fol
i|yd ksmqK;d fjka l< o ta i|yd fjka lr we;s ld,h tl iudk fkdùfï ld,h
iïnkaO .eg¨jg yhla ^6&f,i jeä u m%;spdr olajd ;snqKs' bka miq j ms<sfj,ska
jeä u m%;spdr ,enqfõ úIh ks¾foaYfha 18" 2" 14 iy 21 hk ksmqK;d fjkia úh hq;=
h' th ixLHd;aulj myla ^5& f,i iy úIh wka;¾.;fha iEu fldgila i|yd u
iúia;rd;aul úIh fldgia we;=<;a lsÍu yd tu fldgiaj, mrdih meyeÈ<s j ±laùu
wjYH h ^3& hk ks¾Kdhl i|yd h'
l%shduQ,sl m¾fhaIK" iajhx we.hSu iy m%;HfõlaIK u.ska wLKav jD;a;Sh
ixj¾Okhla we;s l< hq;= h ^1& iy úIh mdol mdvï igykla ie,iqï lsÍug ksYaÑ;j
úIh ud¾f.damfoaY ix.%yh ixj¾Okh úh hq;= h ^1& hk lreKq i|yd wju m%;spdr
,eî ;snqKs ^4'11 jk j.=j&'
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla Tiafia
úYaf,aIKh flßKs tkï úIh wka;¾.;h" bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï
ie,iSu" bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl f,isks ^4'12 jk j.=j&'
4'12 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
wkq úia;rh m%;spdr ^.=re
wxlh wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
 8'3 ksmqK;d uÜgfï my; fldgia i|yd ud;Dld tl;= úh hq;= h'
- laIqø Ôj úoHdj ms<sn| f;dr;=re mq¿,a lsÍu 3
 i;a;aj úúO;ajhg wod< ks¾Kdhl iE§u yd WmlrK kv;a;=j 3
 my; ksmqK;d yd ksmqK;d uÜgïj,g wod< úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= 3
h 2'1" 3'2" 7'1
 6 - 11 fY%aKs i|yd úIh f;aud kj úIh ks¾foaY wkqj fjkia úh hq;= h' 4
 mrsirh wdY%s; oekqu" jd;h" c,h" mi" wdf,dalh yd Ydl iïnkaO uQ,sl 01
ixl,am ,nd Èh hq;= h'
 úoHd.dr b;sydih" úoHd.dr ;dlaIKh yd úoHd.dr l<ukdlrKh iïnkaO
uQ,sl ±kqu yd l=i,;d ,nd Èh hq;= h'
 úoHdj$.Ks;h ;dlaIKsl úIh neúka oaúNdId nj y÷kajd Èh hq;= h' 01
 bf,lafg%dksl ;dlaIKh ms<sn| uQ,sl fldgia ;jÿrg;a mq¿,a úh hq;= h' 01
02 bf.kqï- b.ekaùï l%ufõoh
 bf.kqï- b.ekaùï l%ufõo$Wmdh ud¾. fjka lr ksYaÑ; j ±laúh hq;= h 01
 .fõIK mshjr M,odhS lr .ekSug ^ 5E l%uh& ks¾udmS Ñka;kh tla lr .; 01
hq;= h'
 3'3 ksmqK;d uÜgug wod< j b.ekaùfï l%u yd l%fudamdh ixj¾Okh úh 01
hq;= h'
03 myiqlï ie,iSu
 6 - 11 úIh ks¾foaYhg iïnkaO jk wdldrhg úoHdj b.ekaùu i|yd 01
wjYH jk ;dlaIKsl WmlrK fjkia úh hq;= h'
04 bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl
 wkqfhda.S WmlrK iE§u$ks¾udKh lsÍu wjYH h' 01

51 | P a g e
úYaf,aIs; o;a;j,g wkqj úIh wka;¾.;fha lreKq ;=kla fjkia úh hq;= njg
jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' tajd kï" 6 - 11 fY%aKs i|yd úIh f;aud kj úIh ks¾foaY
wkqj fjkia úh hq;= h ^4&" 8'3 ksmqK;d uÜgfï" fldgia folla i|yd ^laIqø Ôj úoHdj
ms<s;=re f;dr;=re mq¿,a lsÍu" i;a;aj úúO;ajhg wod< ks¾Kdhl iE§u yd kv;a;=j&
ud;Dld tl;= úh hq;= h ^3&" iy 2'1" 3'2" 7'1 hk ksmqK;d yd ksmqK;d uÜgïj,g wod<
úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= h ^3&' bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï ie,iSu
iy bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl hk wxY i|yd ,o m%;spdr wju úh ^4'12 jk
j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla ^úIh
wka;¾.;h" bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï" we.hSï $mÍlaIK& Tiafia ú.%y lr
we; ^4'13 jk j.=j&'

4'13 jk j.=j( ( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%;spdr
wxlh ^.=re
wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
 bx.%sis mdGud,dfõ bx.%Sis idys;H úIhh w'fmd'i' ^Wiia fm<& .oH 04
fldgi ^flá l:d yd kjl:d& fjkia úh hq;= h
 NdIduh jYfhka iajr fh§u$Yío úoHdj ms<sn| úfYaI ie,ls,a,la 01
±laúh hq;= h'
 bx.%Sis NdIdjg wod< m%dfhda.sl fldgia úfYaIfhkau ijka§u yd 02
l:kh flf¾ jeä wjOdkh fhduq l< hq;= h'
 wOHdmk jHjydr úIhh ta ta mdGud,dfõ úfYaI úIh wkqj iqúfYaIS 01
úh hq;= h'
 wka;¾.;h ;jÿrg;a meyeÈ,s úh hq;= h' 01
 n|jd .ekSfï mámdá fjkia jk úg Bg wkqrEmS j úIh wka;¾.;h 01
fjkia úh hq;= h
 mdGud,dj kj úIh fldgiaj,ska fmdfydi;a úh hq;= h 01
 jeäÿr lreKq úuiSu i|yd úIhud,dfjka wdY%s; .%ka:$uQ,dY% 02
f,aLkhla ,nd§u wjYH h'
02 bf.kqï - b.ekaùï l%ufõoh
 wOHdmk ufkdaúoHd;aul mokï u; úfYaI l%u we;=<;a úh hq;= h' 01
03 myiqlï
 isiqkaf.a Ndú;h i|yd m%dfhda.sl fldgia we;=<;a CD tlla ,nd §u 01
wjYH h'
 ijka§u yd l:kh i|yd wjYH myiqlï yd WmlrK ,nd Èh hq;= h 01
04 we.hSï $mÍlaIK
 mdGud,d i|yd idudkH bx.%sis úIfhys l:k mÍlaIK meje;aúh hq;= 01
h' ΖNLS
 mejreï hgf;a újD; .%ka: mÍlaIK ,nd§u wjYH h' 01

4'13 jk j.=j wkqj bx.%sis úIh wka;¾.;h lreKq wgla Tiafia fjkia úh hq;= njg
.=re wOHdmk{hska fhdackd lr ;snqKs' tajdkï bx.%Sis mdGud,dfõ bx.%Sis idys;H
úIhh w'fmd'i' ^Wiia fm<& .oH fldgi ^flá l:d yd kjl:d& fjkia úh hq;= h
^4&" bx.%Sis NdIdjg wod< m%dfhda.sl fldgia ^ijka§u yd l:kh& flf¾ jeä wjOdkh

52 | P a g e
fhduq lsÍu" jeäÿr lreKq úuiSu i|yd úIhud,dfjka wdY%s; .%ka: f,aLkhla ,nd
§u ^2& fõ' wfkl=;a wxY yd ii|k úg úIh wka;¾.;fha fjkialï i|yd jeä u
m%;spdr ,eî ;sîu fuys § úfYaI;ajhls'
iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § .uH jk fmdÿ ,laIK jkafka úIh
b.ekaùu ioyd m%udKj;a ld,hla ,nd §u" úIh ks¾foaI ld,dkqrEmS j ixfYdaOkhg
,la lsÍu" bf.kqï b.ekaùfï l%shdj,sh iy b.ekaùfï ;dlaIKh yd WmlrK
ixj¾Okh" jD;a;Sh ixj¾Okh ioyd m¾fhaIKd;aul t<Uqula ia:dms; lsÍ u" iy
ys;lr bf.kqï mßirhla ks¾udKh lsÍu hk lrekq ms<sno j úIh ;=fkkau
wjOdKhg ,la ù we;'
 úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
m%Odk úIh ;=fka úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia ms<sn| j .=re
wOHdmk{ m%Yakdj,sfhka úuid ne,sKs' ta i|yd ,o m%;spdr my; ±lafõ'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY folla ^úIh
wka;¾.;h" ;dlaIKh& hgf;a bÈßm;a flßKs' ^4'14 jk j.=j&

4'14 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia


wkq wxlh úia;rh m%;spdr ^.=re
wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
 .Ks; b;sydih ;=< uE; ld,Sk j tla jQ Wmks;Ska ^.eg¨ úi£fï l%u" 02
ueðla fldgq" idOl .fõIK& tla l< hq;= h'
 Wiia fm< fyda Wmdê m%:u j¾Ihg wod< j 6-11 úIh ks¾foaYfha ioyka 15
.Ks; f;aud .eUqrska b.ekaúh hq;=h ^ùc .Ks;h - Y%S;" ixLHd fY%aKs"
l=,l yd iïNdú;dj" ixLHdkh -z ,l=K" 21 ksmqK;dj &
 úIh ks¾foaYh úYaf,aIKh úia;rd;aul j ±laùu wjYH h' 02
 úIh wka;¾.;h meyeÈ,s j igyka l< hq;= h ^ iïnkaO;d" iuQy" idOk 02
l%u" b;sydih&
 idudkH fm< .Ks;h úNd. m%Yak m;%h iïnkaO j .Ks;fha kj fidhd 04
.ekSï" .Ks;h iïnkaO kj b.ekaùï WmlrK" .Ks;h ICT yd
iïnkaO lsÍu ;jÿrg;a Wiia .Ks;h iïnkaO fldgia iy cHdñ;sh yd
ùc .Ks;h" Wiia .Ks;h - ksYapdhl" kHdi we;=<;a l< hq;= h'
 .Ks;h f;aud yh hgf;a ^ixLHd" ñKs;h" .Ks;h" cHdñ;sh" ixLHdkh 01
yd iïNdú;dj& .eg¨ úi£u i|yd fhduq l< hq;= h'
 .Ks; úIhud,d ixfYdaOkfha § cd;Hka;r m%jk;d we;=<;a úh hq;= h' 01
 tÈfkod l%shdldrlï i|yd kHdi Ndú; lsÍu ms<sn| we;=<;a úh hq;= h' 01
 bf.kqï l%shdldrlï ilia lsÍu ms<sn| ±kqj;a l< hq;= h 01
02 ;dlaIKh
 kj ;dlaIKh Ndú;fhka .Ks;h W.kajk wdldrh ms<sn| b.ekaúh hq;= 01
h'
 u,aá óähd fm%dfclag¾ Ndú; lsÍu' 01
^14'2 ksmqK;d uÜgu& ms<sn| ±kqj;a l< hq;= h'

taa wkqj .Ks;h úIhh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia lreKq 11la Tiafia
olajd we;' tys § jeäu m%;spdr ,o lreK jQfha Wiia fm< fyda Wmdê m%:u j¾Ihg
wod< j 6-11 úIh ks¾foaYfha .Ks; f;aud i|yd ;rula ÿrg .eUqre úIh lreKq ,nd
§u ^15&" úIh wka;¾.;hg kj fldgia we;=<;a lsÍu ^4&" .Ks; b;sydih ;=< uE;

53 | P a g e
ld,Sk j tla l< .eg¨ úi£fï l%u tl;= lsÍu ^2&" iy úIh ks¾foaYh úYaf,aIKh
úia;rd;aul j ±laùu ^2& úh'
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia wxY y;rla Tiafia olajk ,È ^5
jk j.=j&' tys§ úIh wka;¾.;h lreKq 14la Tiafia ±laúKs' ,o by< u m%;spdr o
úIh wka;¾.;h u; mokï ùu iqúfYaI;ajhls' jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha 6
- 11 úoHd úIh wka;¾.;h iDcq f,i u mdi,a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh flakaø lr
.ksñka fN!;sl úoHdj" ridhk úoHdj yd Ôj úoHdj wOHhkh lsÍu wjYH h ^11&" 8'3
ksmqK;djg wod< j laIqø Ôj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä lsÍu yd tys
wka;¾.;hg ÔjdkqyrK l%u we;=<;a l< hq;= h ^7& iy 5 E wdlD;sh iïmQ¾Kfhka
bj;a fkdlr mdvï igyka ie,iqï lsÍu wjYH h ^5& hk lreKqh'

4'15 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia

wkq úia;rh m%;spdr ^.=re


wxlh wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
 8'3 ksmqK;djg wod< j" laIqø Ôj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä lsÍu yd 07
tys wka;¾.;hg ÔjdkqyrK l%u we;=<;a l< hq;= h'
 i;a;aj úúO;ajh f;audj ;j ÿrg;a mq¿,a lrñka kso¾Yk iE§u yd tajd ;sr 01
lr .ekSu wjYH h'
 äðg,a ;dlaIKh yd fldkagï fN!;sl úoHdj ms<sn| isoaOdka; we;=<;a l< hq;= 02
h'
 6 -11 úoHd úIh wka;¾.;h iDcq f,i u mdi,a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 11
flakaø lr .ksñka fN!;sl úoHdj" ridhk úoHdj yd Ôj úoHdj wOHhkh
lsÍu wjYH h'
 6 -11 úoHd úIh ks¾foaY f;aud kj úIh ks¾foaY wkqj ^7" 9" 10" 11& fjkia ùu 01
wjYH;djls'
 5E wdlD;sh iïmQ¾Kfhka bj;a fkdlr mdvï igyka ie,iqï lsÍu wjYH h' 05
 kj úoHd;aul ksIamdok ^mgl frdamKh" yß; ;dlaIKh" hydrophonic crop. 01
culture, wxl=r frdamkh wdÈfha m%dfhda.sl fldgia yd Wiia fm< we;eï
fldgia we;=<;a l< hq;= h'
 ks¾udmS bf.kqu iúia;rd;aul j we;=<;a lsÍu wjYHh' 02
 8'3 ksmqK;d uÜgug wod< wka;¾.;h úia;rd;aul j ±laùu ^ksÍlaIKh yd 01
ksÍlaIK l=i,;d j¾Okh&
 2010 kj úIh ks¾foaYhg fmr mej;s components B1, C3 ys we;s fldgia we;=<;a 01
l< hq;= h'
 lKavdhï fyda flaj, m%dfhda.sl l%shdldrlï ^2'1 ud;Dldj,g wod< j& we;=<;a 01
úh hq;= h'
 md,l yd md,s; mÍlaIK iïnkaO ±kqu wjYH h' 01
 úoHd.dr ;dlaIKh yd úoHd.dr l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu wjYH h' 01
 11 fY%aKsfhka Tíng .sh Wiia úoHd ±kqula wjYH h' 01
02 bf.kqï b.ekaùï l%ufõoh
 ish¨ u 6 - 11 fY%aKs mka;s oaúNdId l< hq;= h' 01
03 ;dlaIKh
 mß.Kl wdY%s; bf.kqï b.ekaùï Ndú;h wjYH h' 01
04 myiqlï
 iqúfYaIS bf.kqï b.ekaùï wdOdrl ks¾udKh ^wdlD;s" pdÜ" rEm igyka& ms<sn| 01
±kqj;a lsÍï wjYH h'
bx.%Sis úIhh

54 | P a g e
jk j.=fjka bx.%Sis úIhhg wod< j w¨;ska tla úh hq;= fldgia ms<sn| j wxY
folla hgf;a ^úIh wka;¾.;h" ;dlaIKh& lreKq bÈßm;a flßKs' tys § bx.%Sis
m%dfhda.sl Ndú;h flf¾ jeä wjOdkh fhduq l< hq;= h ^3&" bx.%Sis l:kh i|yd
m%dfhda.sl jev igyka ,nd Èh hq;= h ^2&' " bx.%Sis .=rejreka f,i mqyqKq jk isiqkag
ngysr ix.S;h bf.kqug wjia:d ie,ish hq;= h^2&' mqyqKq ld,h ;=< wka;¾lrK mka;s
ldurfha úfYaI wjYH;d we;s <uhs i|yd YslaIK,dNshd Woõ lrk whqre we.hSu lsÍu
ms<sn| lreKq we;=<;a úh hq;= h ^2& iy fIalaiamsh¾f.a kdgHhla fyda bx.%Sis kjl:djla
we;=<;a l< hq;= h ^2& hk lreKqj,g úh'

4'16 jk j.=j( úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%;spdr ^.=re
wxlh wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
úIh wka;¾.;hg úfõpkd;aul lshùu 01
 w¾: ú.%yh úIh wka;¾.;hg tlaúh hq;= h 01
 ksyd,a o is,ajdf.a w,suxlv isg bx.%Sis kjl:dj ^ Road from Elephant 01
pass)
 An Introduction to travel writing/the sub genre of adventure 01
NdId Ndú;h 01
 fIalaIamsh¾f.a kdgHhla fyda bx.%Sis kjl:djla 02
idys;Hd;aul úfõpkh 01
 Otism Táiï& 01
bf.kqï,dNshdf.a .;s ,laIK 01
 M,odhS .=rejrhdf.a .;s ,laIK 01
 fm!reI j¾Okh ms<sn| kQ;k kHdh ^Wod( nqoaêh yd nqoaê j¾Ok 01
l%shdldrlï&
 iodpdrh j¾Okh jk kHdh 01
 bf.kSfï kj m%fõY 01
 kjl:dj f,i wd¾'t*a kdrdhkaf.a The wonder of sweet 01
 <ud wdrlaIKh 01
 úIhud,d ie,iqïlrKh 01
 jd.a úoHdj hgf;a" ufkda jd.a úoHdj iy iudc jd.a úoHdj we;=<;a 01
úh hq;= h'
 bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h flf¾ jeä wjOdkh fhduq l< hq;= h' 03
 bx.%Sis l:kh i|yd m%dfhda.sl jev igyka ,nd Èh hq;= h' 02
02 ;dlaIKh
 bx.%Sis .=rejreka f,i mqyqKq jk isiqkag ngysr ix.S;h bf.kqug 02
wjia:d ie,ish hq;= h'

 mqyqKq ld,h ;=< wka;¾lrK mka;s ldurfha úfYaI wjYH;d we;s <uhs 01
i|yd YslaIK,dNshd Woõ lrk wdldrh we.hSu isÿlrkafka flfia o
hkak we;=<;a úh hq;= h'
 úIhud,djg .=rejrhdf.a kdhl;ajh" úIhud,d ixj¾Okh ms<sn|
od¾Yksl u; Y%S ,dxlSh iqúfYaI;d u; fjkialïj, n,mEu we;=<;a
úh hq;= h'
 kj ;dlaIKh fhdod .; yels f,i úIhud,dj ilia l< hq;= h' 01

úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla
úh hq;= fldgia ta ta úIhhg wod< j iqúfYaIS ùu fuys § o fmdÿ ,laIKhla f,i
olakg ,enqKs' .Ks;h úIhfha f;audj i|yd ;rula ÿrg .eUqre úIh lreKq we;=<;a

55 | P a g e
úh hq;= nj;a úoHd úIh wka;¾.;hg iDcq f,i mdi,a bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,sh
flakaø lr.; hq;= nj wkdjrKh úh' tfia u bx.%Sis úIhh i|yd m%dfhda.sl Ndú;hg
jeä wjOdkhla fhduq l< hq;=h hk lreKq wkdjrKh úh' úIh ;=fkkau kj
;dlaIK Ndú;h yd ta ms<sn| ±kqj;a ùfï wjYH;dj u;= lr ;sîu iqúfYaIS ,laIKhla
úKs' úoHdj úIhfha § bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh 6 - 11 fY%aKs i|yd oaúNdId l<
hq;= h njg fhdackdjla bÈßm;a ù ;sìKs'

 bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia


bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia ms<sn| ,o m%;spdr úIh
wkqj my; j.=j, olajd we;'

 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh wxY folla
^mka;s ldur bf.kqï l%ufõo" m¾fhaIKd;aul m%fõY& hgf;a ±laúKs' .Ks;h
b.ekaùfï l%fudamdh i|yd wkdjrK l%u" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK yd iei÷ï
f,aLk ieliSu ^4&" bf.kqï-b.ekaùï l%u YsIH flakaøSh ùu ^2& yd l%ufõo w¨;a ùu
^2& hk lreKq ;=k i|yd tys§ jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs ^7 jk j.=j&' bf.kqï -
b.ekaùï l%fudamdh i|yd m¾fhaIKd;aul m%fõY lrd t<Uqug we;s .=re
wOHdmk{hskaf.a we;s leue;a; Okd;aul ùu fuys § iqúfYaI;djls'

4'17 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%;spdr ^.=re
wxlh wOHdmk{&
01 mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 lKavdhï l%uh b.ekaùfï l%uhla f,i we;=<;a lsÍu 01
 bf.kqï-b.ekaùï l%u YsIH flakaøSh ùu 02
 flaj, l%u óg jvd we;=<;a úh hq;= h' 01
 mejreï ,nd §u lKavdhï wdldrfhka isÿ lsÍfï § ish¨ fokdg 01
ld¾h mejfrk f,i ilia úh hq;= h'
 bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo w¨;a úh hq;= h' 02
 wOHdmk jHjydr úIh hgf;a idlÉPd jk bf.kqï-b.ekaùï l%u 01
fuys § bj;a fõ kï jvd WÑ; h'
 m¾fhaIKd;aul m%fõY
 .Ks;h b.ekaùfï l%fudamdh i|yd wkdjrK l%u" m¾fhaIKd;aul 04
l%u" .fõIK yd iei÷ï f,aLk ieliSu WÑ; h'
 .=re isiqka /ia l< hq;= ^mdi,a bf.kqï ld,h ;=<& ksÍlaIK" 01
l%shduQ,sl m¾fhaIK i|yd bvlv we;=<;a wka;¾.;hla tla úh hq;=
h'
 o;a;" f;dr;=re we;=<;a wdo¾Y m¾fhaIK f;dr;=re YsIHhd w;g m;a 01
lsÍfï l%u wjYH h'

56 | P a g e
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla
hgf;a ^mka;s ldur bf.kqï l%ufõo" m¾fhaIKd;aul m%fõY" kj ;dlaIKh u;
mokï jQ l%u Ys,am" fjk;a l%u& 4'18 jk j.=fõ olajd we;'

4'18 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= fldgia


wkq wxlh úia;rh m%;spdr
^.=re
wOHdmk{&
01 mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 lKavdhï l%shdldrlïj, fh§ug m%:u m%dfhda.sl mÍlaIK ie,iqï 02
bÈßm;a lsÍu yd tajd wdo¾Y mdvï f,i tla YsIHhl= uÕska mka;s
ldurhg bÈßm;a lsÍfuka miq m%n,;d" ÿn,;d y\qkdf.k úfõpkh
lsÍu wjYH h'
 isiqkaf.a bÈßm;a ùfï l=i,;d Tma kexfjk wdldrfha l%shdldrlï 02
ie,iqï lr b.ekaúh hq;= h'
 YsIH flakaøSh bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo M,odhS f,i mka;s 02
ldurfha § m%dfhda.sl j w;ayod ne,Sug wjia:dj ,nd Èh hq;= h'
 ks¾udKd;aul l%shdldrlï" bÈßm;a lsÍï il%Sh l< hq;= h' 01
 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh mj;ajdf.k hdu flfrys 01
kdNs.; jk bf.kqï-b.ekaùï l%u ms<sn| wOHhkh l< hq;= h'
 7'1 yd 7'2 ksmqK;d uÜgïj,g wod< j úoHd úIh bf.kqï- b.ekaùï 01
wjia:d iqúfYaIS l< hq;= h'
02 m¾fhaIKd;aul m%fõY
 m¾fhaIK i|yd fhduqùu wjYH h' 02

 kj m¾fhaIK" kj fidhd .ekSï ms<sn| wLKav j wjOdkh fhduq 01


l< hq;= h
 lafIa;% pdßld iy jHdmD;s uÕska wod< w;a±lSï ,nd §u mq¿,a l< 03
hq;= h
03 kj ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am
 21jk ishjig .e,fmk fia bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh 03
hq;= h ^jeä jYfhka ;dlaIKh" Web site fhdod .ekSug lghq;=
lsÍu&'
 kùk ;dlaIKsl WmlrK mdvï i|yd fhdod .ekSug wjia:d yd 03
mqyqKqj ,nd Èh hq;= h'
 kj ;dlaIKsl fuj,ï Ndú; lsÍug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh 02
hq;= h'
04 fjk;a l%u
 t<suyka wOHhkh isÿúh hq;= h' ^t<suyka mka;s ilid wëlaIKh 08
l< hq;= h&

bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia lsÍfï § jeä u m%;spdr ,o lreK jQfha


t<suyka wOHhkh wjYH h ^8& hkakg h' fiiq lreKq ms<sfj,ska lafIa;% pdßld iy
jHdmD;s u.ska wod< w;a±lSï ,nd §u mq¿,a lsÍu ^3&" 21 jk ishjig .e,fmk f,i
bf.kqï-b.ekaùï l%u fjkia lsÍu ^3&" kùk ;dlaIKsl WmlrK mdvï i|yd fhdod
.ekSug wjia:d yd mqyqKqj ,nd §u ^3& úh'
ks¾udKd;aul l%shdldrlï" bÈßm;a lsÍï il%sh lsÍu" bf.kqï-b.ekaùï
l%shdj,sh mj;ajd f.k hdug kdNs.; jk b.ekaùï l%u ms<sn| wOHhkh lsÍu iy
7'1" 7'2 ksmqK;dj,g wod< j úoHdj b.ekaùï wjia:d iqúfYaIS lsÍu hk lreKq ;=k
i|yd 1 ne.ska wju m%;spdr ,eî ;snqKs'

57 | P a g e
 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh ms<sn| j
jeä u m%;spdr ,eî ;snqfKa wxY folla i|yd muKs' tajd kï" jvd m%dfhda.sl úh hq;=
h ^2& iy kj ;dlaIKsl fuj,ï Ndú; lsÍug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh hq;= h
^2& hk lreKq folg h' fiiq ish¨ lreKq i|yd u 1 ne.ska wju m%;spdr ,eî ;snqKs
^4'19 jk j.=j&¡

4'19 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%%;spdr
wxlh ^.=re
wOHdmk{&
01  mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 jvd iqÿiq wdldrhg W.kajkafka flfia o@ hkak bf.kSu wjYH h' 01
 mdGud,d wdrïNfha § u fjka jYfhka l:kfha fldgila f,i 01
ldjHuh$moHuh" l%u Ys,am ^Poetic Techniques& b.ekaúh hq;=h
 POEb.ekaùfï uQ,O¾u ms<sn| ±kqu wjYH h' 01
 wka;¾.;h úYd, neúka úIh ks¾foaYh W.kajd iïmQ¾K lsÍug m%udKj;a 01
ld,Éfþo ixLHdjla ,nd Èh hq;= h'
 mdGud,d kshñ; mßÈ ckjdß mgka f.k jir 2la W.kajd ksis mßÈ bf.kqu 01
lr f.k hdug wjldY Èh hq;= h'
 jvd m%dfhda.sl úh hq;= h' 02
 b.ekaùfï l%ufõoh myiq lsÍu i|yd m%dfhda.sl j wOHhkh fkdlrk úIh 01
lreKq w;afmd;lska ,nd Èh hq;= h ^Wod( ksmqK;d 1" ngysr yd fmrÈ. od¾Yksl
u;" ,xldfõ wOHdmk b;sydih" wOHdmkhg iïnkaO wdh;k&'
02 m¾fhaIKd;aul m%fõY
 lafIa;% pdßld we;=<;a l< hq;= h' 01
 M,odhS mdi, hgf;a ;lafiarelrK l%shdj,sh i|yd M,odhS mdi,lg hd hq;= h' 01
03 kj ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am
 kj ;dlaIKsl fuj,ï Ndú; lsÍug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh hq;= h' 02
 l%ufõo fjkia lsÍug wjYH ;dlaIKsl WmlrK iemhsh hq;= h' 01
 ksjerÈ WÉpdrK iys; má.; lrk ,o CD yd DVD ,nd Èh hq;= h' 01
 isiqkaf.a l:k yelshdj j¾Okhg yd ksjerÈ WÉpdrK i|yd wka;¾cd, myiqlï 01
wjYH h'
 kj ;dlaIKh mka;s ldurfha Ndú; lsÍug wjYH myiqlï yd WmlrK ,nd Èh 01
hq;= h'
 wOHdmkfha kj ixl,am hgf;a e learning ms<sn| ±kqu ,nd Èh hq;= h' 01
 kQ;k ;dlaIKh fhdod .ekSu ms<sn| lÓldpd¾hjreka ±kqj;a l< hq;= h' 01

04  fjk;a l%u
 iïm%odhsl l%ufõoj,ska neyerùug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh hq;= h' 01

iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § úIh ;=fkys u bf.kqï -b.ekaùï l%ufõo


YsIH flakaøSh nj /l .kakd w;r u kùlrKh fjñka jvd m%dfhda.sl ùfï wjYH;dj
u;= lr we;' tla tla úIhhg wod< j iqúfYaIS;d ms< sn| i,ld ne,Sfï § .Ks;h
úIhfhka m¾fhaIKd;aul bf.kqï l%ufõoj,g fhduqùu flf¾ jeä wjOdkhla
fhduq lr we;' úoHdj úIhfha § t<suyka wOHhkfha wjYH;dj ±ä j wjOdrKh
lrñka l%ufõo jvd m%dfhda.sl wxYhg nrùfï wjYH;dj u;= lr we;' bx.%Sis úIhfha
§ ijka§u yd l:k l=i,;d ixj¾Okh lsÍfï wjYH;dj u;= lrñka kj ;dlaIKh

58 | P a g e
mka;s ldur ;=< Ndú; lsÍug wjYH ±kqu" wka;¾cd, myiqlï we;=¿ wfkla myiqlï
yd WmlrK ,nd§fï wjYH;dj wjOdrKh lr we;' úoHdj úIhfha § o Wla; lreK
ms<sn| woyia u;= lr ;snqKs'

 bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia


bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia tla tla úIhhg
iqúfYAIS j my; ±lafjk mßÈ fõ' ^4'20"4'21"4'22 j.=&'

 .Ks;h
.Ks; úIhh bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY
;=kla hgf;a ±laúKs' tys § kj ;dlaIKh .Ks;fha we;eï fldgia i|yd Ndú; úh
hq;= h ^4&" f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKh Ndú;h" wka;¾cd, Ndú;h we;=<;a
jk mßÈ kj l%u ilia l< hq;= h' ^3& iy .Ks; úIhh ;=< YslaIK,dNSkag m%dfhda.sl
b.ekaùï wjia:d ,nd §ug wjYH ld,h úIhud,djg tl;= úh hq;= h ^3& hk lreKq
i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs' fiiq lreKq i|yd ,o m%;spdr fïjdg idfmalaI j
wju h ^4'20 jk j.=j&'

4'20 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%;spdr
wxlh ^.=rewOHdmk{&
01 mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 iQlaIau bf.kqï l%uh" wdOdk .%dyS l%uh" .eg¨ úi£fï l%uh jeks 01
.Ks;hg jvd;a iqúfYaIS l%u we;=<;a l< hq;= h'
 m%dfhda.sl j .Ks; úIhh fldgia b.ekaùfï l%uhla YslaIK,dNSka 01
i|yd mka;s ldurh ;=< ;sîu wjYH h'
 .Ks; úIhh ;=< YslaIK,dNSkag m%dfhda.sl b.ekaùï wjia:d ,nd 03
§ug wjYH ld,h úIhud,dj ;=<g tl;= úh hq;= h'
 lKavdhï l%shdldrlïj, tÈfkod l%shdldrlï i|yd kHdh Ndú; 01
jk wdldrh m%dfhda.sl l%shdldrlï weiqfrka y÷kajd Èh hq;= h'
 bf.kqï WmlrK ilia lsÍu i|yd ^ksYaÑ; j yd ld,h iys; j& 02
mka;s ldur ÈYd.; l< hq;= h'
m¾fhaIKd;aul m%fõY
 .fõIKd;aul bf.kqï l%u i|yd ^ksYaÑ; j yd ld,h iys; j& 02
mka;s ldur ÈYd.; l< hq;= h'
kj ;dlaIKh u; mokï jQ l%uYs,am
 kQ;k flá l%u u.ska .eg¨ úi£ug" o;a; /ia lsÍug wka;¾cd, 02
Ndú;h u.ska ÈYd .; úh hq;= h'
 mß.klh wdY%s; j bf.kqï l%shdldrlï ie,iqï l< hq;= h' 01
 wka;¾cd,h u; mokï jQ f;dr;=re" mß.kl f;dr;=re lKavdhï 01
f,i fyda ;ks ;ks j fidhd bÈßm;a l< hq;= h'
 13 jk ksmqK;djg fjka lr we;s meh 36 kùk ;dlaIKh fhdod 01
.ksñka flfrk bf.kqï-b.ekaùï l%u flfrys jeä wjOdkhla
foñka we;=<;a l< hq;= h'
 f;dr;=re ikaksfõok ;dlaIKh Ndú;h" wka;¾cd, Ndú;h 03
we;=<;a jk mßÈ kj l%u ilia l< hq;= h'
 kj ;dlaIKh - .Ks;fha we;eï fldgia i|yd Ndú; úh hq;= h' 04
 m%d:ñl úIhud,dfõ j;auka m%Nj ;dlaIKh Ndú;h ;=< 01
ikaksfõok Wmdh ud¾. ie,iqï l< hq;= h ^mß.Klh ÈYd .;
l< hq;= h&'

59 | P a g e
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § o bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
wxY ;=kla hgf;a ±laúKs ^4'21 jk j.=j&'

4'21 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia


wkq úia;rh m%;spdr^.=re
wxlh wOHdmk{&
mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 ks¾udmS m%fõYh y÷kajd Èh hq;= h 01
 yels iEu úg u úoHd l%shdldrlï ix;;shg wod< l=i,;d ^Science process 02
skills& ixj¾Okh úh hq;= h'
 B2 bf.kqï- b.ekaùï l%uh y\qkajd Èh hq;= h' 01
 bÈßm;a ùfï l=i,;d ixj¾Okhg wod< l%shdldrlï wjYH h' 01
 úoHd.dr mÍlaIK$úoHd.dr l%shdldrlï flaj, j lsÍug l%ufõo$ 02
m%dfhda.sl jev we;=<;a l< hq;= h'
 ish¨ u b.ekaùï l%u ms<sn| j b.ekaùu l< o Ndú; ùï Wmßu j isÿùu 02
i|yd Wml%u ilia l< hq;= h ^5El%uh muKla Ndú; fõ&'
 mqia;ld, mßyrKh ;jÿrg;a mq¿,a l< hq;= h' 01
 iyfhda.S bf.kqu" wkdjrK bf.kqu u.ska bÈßm;a lsÍï Èß.ekaúh hq;= 01
h'
 mka;s ldur ;=< w;ayod ne,Sug l%shdldrlï" úIh wka;¾.;h" mdvu 03
ixj¾Okh" bf.kqï-b.ekaùï wdOdrl" we.hSu ms<sn| jvd iúia;rd;aul
j ±kqu ,nd Èh hq;= h'
 m%o¾Yk l%uh u.ska wdlD;s Ndú; lsÍu wjYH h' 01
m¾fhaIKd;aul m%fõY
 lafIa;%hg f.dia wod< w;a±lSï ,nd .ekSug wjia:d ,nd Èh hq;= h' 02
kj ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am
 mß.klh M,odhS f,i bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,shg Ndú; l< hq;= h' 04
 bÈßm;a lsÍï ^power point presentation) ks¾udKh l< hq;= h' 01
 kefkda ;dlaIKh" foda,k ;rx. jeks tall i|yd kùk ;dlaIKh fhdod 01
.ksñka .fõIK l%uhg bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo ilia l< hq;= h'
 wka;¾cd,h Ndú;h jeä ÈhqKq l< hq;= h' 02
 nyq m%lafIam Ndú;fhka bf.kqï l%shdldrlï ie,iqï l< hq;= h' 02
 nyq udOH Ndú; lr bÈßm;a lsÍï l< hq;= h' 01
 wka;¾cd,h u.ska iajhx wOHhkj, fh§ tajd úoHq;a ;emE, u.ska 02
lÓldpd¾hjrekag Ndr §ug lghq;= l< hq;= h'

 ;dlaIK Ndú;h" iajhx wOHhk" wka;¾cd, Ndú;h jeä ÈhqKq l< hq;= h' 07

 iyfhda.S bf.kqu Èßu;a lrñka jevuq¿ meje;aùu" wka;¾cd, bf.kqu" 05
mqia;ld, mßyrKh" lafIa;% pdßld yd m%o¾Yk meje;aùu ;jÿrg;a mq¿,a
l< hq;= h'

.=re wOHdmk{hska úoHdj úIhhg w¨;ska tla úh hq;= fldgia f,i jeä
wjOdkhla fhduq lr ;snqfKa ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am ms<sn|j h' ta wkqj
ms<sfj,ska tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ;dlaIK Ndú;h" iajhx wOHhk yd
wka;¾cd, Ndú;h jeä ÈhqKq lsÍu ^7&" iyfhda.S bf.kqu Èßu;a lrñka jevuq¿
meje;aùu" wka;¾cd, bf.kqu" mqia;ld, mßyrKh" lafIa;% pdßld yd m%o¾Yk
meje;aùu ;jÿrg;a mq¿,a lsÍu ^5& iy mß.klh M,odhS f,i bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,shg Ndú; lsÍu úh' mka;s ldur bf.kqï l%ufõo wxY hgf;a ±lajQ mka;s

60 | P a g e
ldur ;=< w;ayod ne,Sug l%shdldrlï" úIh wka;¾.;h" mdvu ixj¾Okh" bf.kqï-
b.ekaùï wdOdrl" we.hSu ms<sn| óg jvd iúia;rd;aul j ±kqu ,nd §u wjYH h hk
lreKq i|yd m%;spdr ;=kla ,nd § ;snqKs ^4'21 jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY ;=kla hgf;a ^mka;s ldur
bf.kqï l%ufõo" kùk ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am" we.hSï l%shdj,sh& ±laúKs'
tys § jeämqr u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska wka;¾cd, myiqlï u.ska kùk
bf.kqï l%shdldrlï yd l%ufõoj,g fhduq l< hq;= h ^3&" jd.a úoHd.drhla wjYH
h ^2& iy we.hSï l%shdj,sh ms<sn| úia;r yd wod< lreKq tla l< hq;= h ^2& hk lreKq
úh' mka;s ldur bf.kqï l%ufõo i|yd lreKq yhlg tla m%;spdrh ne.ska ,eî
;snqKs ^4'22 jk j.=j&'

4'22 jk j.=j( bf.kqï - b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh hq;= fldgia


wkq ks¾Kdhl m%%;spdr
wxlh ^.=re
wOHdmk{&
01 mka;s ldur bf.kqï l%ufõo
 talSh njlska hq;= j b.ekaùug wjYH l%ufõo ilia l< hq;= h' 01
 isiqka mdG .%ka: ^text& mßYS,kh lrk w;r;=r u .oHuh l%u Ys,am 01
b.ekaúh hq;= h'
 l:k fldgia yqol,dj fkdb.ekaúh hq;= w;r tajd isiqka mdG .%ka: 01
bf.k .kakd wjia:dfõ u W.; hq;= h'
 mßYS,kh i|yd h,a mek.sh fmd;aj,g jvd kj m%jK;d we;=<;a fmd;a 01
,nd Èh hq;= h'
 Y%jK l=i,;djg wjYH WmlrK ,ndfoñka ijka§u yd l:k l=i,;d 01
;jÿrg;a j¾Okh l< hq;= h'
 lKavdhï jev yd bÈßm;a lsÍï jeä l< hq;= h' 01
02 kùk ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am
 wka;¾cd, myiqlï u.ska f,dj kùk bf.kqï l%shdldrlï yd 03
l%ufõoj,g fhduq l< hq;= h'
 kùk ;dlaIKh fhdod b.ekaùug wjia:d i,id Èh hq;= h' 01
 E - learning wjYH h' 01
 jd.a úoHd.drhla wjYH h' 02
03 we.hSï l%shdj,sh
 we.hSï l%shdj,sh ms<sn| úia;r yd wod< ks¾Kdhl tla l< hq;= h' 02
 úNd. l%uh wfydais fldg Semester l%uhg isiqka we.hSu WÑ; h' 01

úIh ;=fka iuia;h foi ne,Sfï § mka;s ldur bf.kqï l%ufõo ta ta úIhg
wod< j iqúfYaIS úh'
fmdÿ ,laIK ms<sn| j i,ld ne,Sfï § úIh ;=fkka u f,dj kj ;dlaIKh
iu.ska mß.kl Ndú;h yd wka;¾cd, Ndú;h we;=<;a jk mßÈ kj bf.kqï-b.ekaùï
l%ufõo ieliSfï wjYH;dj ±ä j wjOdrKh lr ;snqKs' tf,i u .Ks;h iy úoHdj
úIh foflka muKla m¾fhaIK mdol j .fõIKd;aul bf.kqï l%u i|yd mka;s
ldur fhduqùfï wjYH;dj fmkajd § ;snqKs' bx.%Sis úIhfhka jd.a úoHd.drhl
wjYH;dj olajñka we.hSï l%shdj,sfha isÿ l< hq;= fjkialï tkï we.hSï ms<sn|

61 | P a g e
úia;r yd lreKq ,ndfoñka úNd. l%uh Semester l%uhg isiqka we.hSfï jeo.;alu
olajd ;snqKs'

4'5 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| YslaIK,dNSkaf.a m%;spdr
cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh YsIH m%Yakdj,shlska o mÍlaId flßKs' Wla; m%Yakdj,sh i|yd .=re
isiqkaf.ka ,o m%;spdr úYaf,aIKh lr w¾:l:k iemhsKs'
4'6 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha odhl;ajh
 bx.%Sis$.Ks;$úoHd úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h iSudjdisl .=rejrhl= jYfhka
lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ wdldrh
Wla; lreK iïnkaO j .=re isiqkaf.ka ,o m%;spdr úIh ;=kg u wod< j wxY
y;la hgf;a ^±kqu" m%dfhda.sl Ndú;h" fm<Uùu" bf.kqï l%u" fm!reIh" mka;s ldur
l<ukdlrKh" foudmsh$m%cd in|;d& 4'23 jk j.=fjka bÈßm;a flf¾' fuys § o;a;
úYaf,aIKh yd w¾: ±laùï ta ta úIhhg wod< j fjka j bÈßm;a flf¾'

4'23 jk j.=j( úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h iSudjdisl .=rejrhl= jYfhka lghq;=


lsÍfï § jeo.;a jQ wdldrh
wkq ks¾Kdhl .Ks;h úoHdj bx.%Sis
wxlh
01 ±kqu
úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ^ixl,am" ks¾jpk" 18 35 24
b;sydih& ms<sn| mQ¾K wjfndaOh ,eîu
úIh ±kqu ixj¾Okh ùu 8 14 18
<uhd y÷kd .ekSu we;=¨ j <uhd ms<sn| wjfndaOh ,nd .; 10 4 22
yels ùu
mdif,a isiqkag úIh lreKq ;yjqre lsÍfï yelshdj ,eîu 12 9 4
úúO l%u u.ska .Ks; .eg¨ úi£fï yelshdj j¾Okh 4 1 1
wkq úIh$ fjk;a úIh $úIh ndysr 2 6 10
l%shdldrlï ms<sn| wjfndaOh yd ±kqu jeä ÈhqKq lr .ekSug
yelsùu
úIh W.kajkafka flfia o hkak bf.kSu 1 1 5
.eUqßka úIh ±kqu ,o ksid bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 12 17 11
ixj¾Okh
bf.kqï wdOdrl Ndú;h ms<sn| ±kqj;a ùu 10 6 1
.eg¨ úi£fï l%u yd úIhdkqnoaO .eg¨ ksrdlrKh u.ska 2 1 7
úIh ms<sn| ksjerÈ wjfndaOh ,eîu
p;=¾úO NdId l=i,;d j¾Okh - - 7
isiq wjYH;dj,g .e,fmk mßÈ wOHdmkh ,eîu 1 2 -
mdvï ie,iqïlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu 3 4 14
02 m%dfhda.sl Ndú;h
úIh ks¾foaYh l%shd;aul lsÍfï m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh 5 8 15
ks¾udKd;aul l%shdldrlï lsÍu ms<sn| ±kqu j¾Okh 3 2 3
m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug wjYH w;a±lSï yd yelshdj 14 42 2
,eîu$ m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu
bx.%Sis l:k yelshdj$ksjerÈ NdId Ndú;h - - 6
03 fm<Uùu
úIhg we;s isiq leue;a; j¾Okh ùu 3 1 -
úúO bf.kqï l%uj,ska b.ekaùfuka mdi,a isiqkaf.a - - 6
Wkkaÿj jeä ÈhqKq lsÍu

04 bf.kqï l%u

62 | P a g e
úIh wka;¾.;h isiqkag ,nd §ug ksjerÈ iy fhda.H 7 7 5
bf.kqï l%u fhdod .ekSfï yelshdj ,eîu
b.ekaùï l%ufõo ms<sn| fkdo;a lreKq ±k .ekSu 15 8 2
úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu 15 10 10
05 fm!reIh
.=re fm!reIh ixj¾Okh 1 2 5
06 mka;s ldur l<ukdlrKh
mka;s ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu 1 - 8
07 foudmsh$m%cd in|;d
mdi, ;=< iudc in|;d j¾Okh 1 - 2
issiqka foudmshka iuඟ iïnkaO;d j¾Okh lr .ekSu 1 - 2

 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h .=rejrhl= f,i lghq;= lsÍfï § jeo.;a
jQ whqre ms<sn| ,o o;a; úYaf,aIKfha § ±kqu m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk
wxY ;=k i|yd jeäu m%;spdr ,eî ;snqKs' fmdÿfõ wxY y;g u ,o m%;spdrj,ska
nyq;r m%;spdr ,o lreKq ms<sfj,ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| ^ixl,am"
ks¾jpk" b;sydih& mQ¾K wjfndaOh ,eîu ^18&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^15&"
.Ks; b.ekaùï l%ufõo ms<sn| fkdo;a lreKq ±k .ekSu ^15&" m%dfhda.sl l%shdldrlï
lsÍug wjYH w;a±lSï yd yelshdj ,eîu$m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu ^14&" mdif,a
isiqkag úIh lreKq ;yjqre lsÍfï yelshdj ,eîu ^12&" .eUqßka úIh ±kqu ,o ksid
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^12&" <uhd y÷kd .ekSu we;=¨j" <uhd ms<sn|
wjfndaOh ,nd .; yelsùu ^10&" bf.kqï wdOdrl Ndú;h ms<sn| ±kqj;a ùu ^10&" úKs'
úIh ks¾foaYh l%shd;aul lsÍfï m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^5&" úúO l%u u.ska
.eg¨ úi£fï yelshdj j¾Okh ^4&" hk lreKq i|yd uOHu uÜgfï m%;spdr ,eìKs
^4'23 jk j.=j&'
fï wkqj isiqka úIh ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| jeä ie,ls,a,la olajd
we;s nj meyeÈ,s fõ'
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § o ±kqu" m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk wxYj, lreKq
i|yd nyq;r m%;spdr ,eî ;snqKs' tu wxYj,ska o ±kqu wxYhg ,o m%;spdr jeä h'
fuys § jeä u m%;spdr ,o lreK jQfha m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug wjYH w;a±lSï
yd yelshdj ,eîu m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu ^42& h¡ fiiq nyq;r m%;spdr ,o lreKq
ms<sfj<ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| mq¾K wjfndaOh ,eîu ^35&"
.eUqßka úIh ±kqu ,o ksid bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^17& iy úIh ±kqu
ixj¾Okh ùu ^14&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^10& úKs ¡ uOHu m%;spdr ,o
lreKq jQfha mdif,a isiqkag úIh lreKq ;yjqre lsÍfï yelshdj ,eîu ^9&" úIh
ks¾foaYh l%shd;aul lsÍfï m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^8&" úoHdj b.ekaùï l%ufõo ms<sn|
fkdo;a lreKq ±k .ekSu ^8&" úIh wka;¾.;h isiqkag ,nd §ug ksjerÈ iy fhda.H
bf.kqï l%u fhdod .ekSfï p;=¾úO NdId l=i,;d j¾Okh ^7&" .eg¨ úi£fï l%u yd
úIhdkqnoaO .eg¨ ksrdlrKh uÕska úIh ms<sn| ksjerÈ wjfndaOh ,eîu ^7& úKs¡

63 | P a g e
fuu úIfha § o isiqka .=rejrfhl= f,i jev lsÍfï § Ndú;h yd bf.kqï l%u hk
wxYj,ska ,o ±kqu jeo.;a jQ nj olajd ;snqKs ¡
 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § ±kqu wxYh i|yd jeä mqru m%;spdr ,eî ;snqKs' fmdÿfõ wxY
y;g u ,o jeä u m%;spdr ,o lreKq ms<sfj,ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h
ms<sn| mQ¾K wjfndaOh ,eîu ^24&" <uhd y÷kd .ekSu we;,q j <uhd ms<sn| wjfndaOh
,nd .; yelsùu ^22&" úIh ±kqu ixj¾Okh ùu ^18&" úIh ks¾foaY l%shd;aul lsÍfï
m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^15&" mdvï ie,iqïlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu ^14&" .eUqßka
úIh ±kqu ,o ksid bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^11&" wkq úIh$ fjk;a
úIh$úIh ndysr l%shdldrlï ms<sn| wjfndaOh yd ±kqu jeä ÈhqKq lr .ekSug yelsùu
^10&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^10& úh' uOHu m%;spdr ,o lreK jQfha mka;s
ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu ^8& h"

úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § ±kqu wxYh hgf;a tk úIh
ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| mQ¾K wjfndaOh ,eîu hk lreK i|yd .Ks;h
yd bx.%Sis úIhj, § jeä u m%;spdr ,nd ;snQ w;r úoHdj úIhfha § muKla m%dfhda.sl
Ndú;h wxYfha tk m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug wjYH w;a±lSï yd yelshdj ,eîu
hk lreK i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' úoHdj úIhh m%dfhda.sl Ndú;h yd
iïnkaO úIhhla ùu Bg fya;=j úh yels h' fmdÿfõ .;a l< úIh ;=fka § u ±kqu
wxYfha lreKq 13 i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sîu úfYaI;ajhls' bka miqj ms<sfj,ska
úIh ;=fka u isiqka m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk wxY i|yd jeämqr m%;spdr
olajd ;sîfuka .uH jkafka isiqka úIh b.ekaùfï § ±kqu" Ndú;h yd bf.kqï l%u
hk wxYj,ska ,o ±kqu msájy,la ù we;s nj h' yelshdj ,eîu ^7&" bf.kqï wdOdrl
Ndú;h ms<sn| ±kqj;a ùu ^6&" úoHdj úIhfha § .=re isiqka úIhh ms<sn| m%dfhda.s l
Ndú;h flf¾ jeä ie,ls,a,la olajñka ±kqu wxYfhka ikakoaO ùu .=rejrhl= f,i
lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ nj fmkajd we; ^4'23 jk j.=j&'

4'7 jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl
jk wdldrh
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dfõ jD;a;Sh úIh lafIa;%hg wh;a úIh
yfhka iuia;hla jYfhka .;a l, YslaIK,dNSkaf.a jD;a;Sh l=i,;d yd wdl,am m%.=K
lsÍu wfmalaId flf¾' tu úIh yh m%Odk f;aud 10la iy wkq f;aud 64la Tiafia
ikaOdr úYaf,aIKhg ,la flßKs' fï i|yd moku f.dv kÕd .kq ,enqfõ nE?â,s
^Bradily) úYaj úoHd,h u.ska wdOqksl .=rejreka we.hSu i|yd jQ m¾fhaIKh iy
úoHdmSG ix.%yh wdY%fhks' tu moku wkqj hñka úYaf,aIKh lrk ,o o;a; u;=
±lafõ'

64 | P a g e
4'24 jk j.=j( udkj ixj¾Okh iy bf.kqu
úIh

wOHdmk uq,sldx. yd mdi,a


wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd

wOHdmk ñkqï we.hqu yd


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj
wkq f;aud

wOHdmk jHjydr

;lafiarelrKh
l<ukdlrKh
WmfoaYkh
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
jhia uÜgïj,g .e,fmk mßÈ - 05 02 07 02 -
±kqu ,nd §u
lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal,j 04 07 07 01 01 07
yd iduQysl j we.hSu
YsIH wjYH;dj wkqj Wmfoia 04 11 03 01 05 02
ie,iqï lsÍu

i|ykaj we;s uq¿ jdr .Kk 08 23 12 09 08 09

jD;a;Sh úIh lafIa;%h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg fhda.H jk wdldrh ms<sn| j


udkj ixj¾Okh iy bf.kqu keue;s m%Odk f;audj hgf;a we;s wkq f;aud jk jhia
uÜgïj,g .e,fmk mßÈ ±kqu ,nd §u" lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal,j yd iduQyslj
we.hSu iy YsIH wjYH;djh wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu hk wkqf;aud Tiafia ikaOdr
úYaf,aIKhg ,la flßKs' tys § wOHdmk uQ,sldx. iy mdi,a l<ukdlrK úIh
hgf;a jhia uÜgïj,g .e,fmk mßÈ ±kqu ,nd §ug wod< lreKq jeä jYfhka ^jdr
y;l §& i|yka ù we;s w;r u" wOHdmk jHjydr úIh hgf;a jdr myl i|yka ù
we;' wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh iy wOHdmk ufkda úoHdj úIhj,
jhia uÜgug .e,fmk mßos ±kqu ,nd §u ms<sfj<ska jdr foll § i|yka ù we;'
tfia jqj;a m<uqjk wkq f;audjg wod< lsisÿ lreKla wOHdmk iudc úoHdj yd
wOHdmk ñKqï yd we.hqu úIhj, i|yka ù fkdue; ^4'24jk j.=j&'
lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal,j iy iduQysl j we.hSu hk wkq f;audjg wod<
lreKq jeä jdr .Kkl § ^jdr 7l §& i|yka jQ úIh jkafka wOHdmk jHjydr"
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh iy wOHdmk ñkqï we.hqu yd ;lafiarelrKh
hk úIh fõ' fojk wkq f;audjg wod< lreKq wju jdr .Kkla ^jdr 1& i|yka jQ
úIh f,i wkdjrKh jQfha wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh iy wOHdmk
ufkda úoHdjhs ^4'24 jk j.=j&'
YsIH wjYH;d wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu jdr tfld,yl § wOHdmk jHjydr
úIfha we;=<;a jQ w;r u wvqu jdr .Kkla i|yka jQ úIh jQfha wOHdmk ñKqu we.hqu
yd ;lafiarelrKh ^jdr 2la&" iy wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKhhs ^4'24
jk j.=j&'

65 | P a g e
iuia;hla jYfhka .;a l< udkj ixj¾Okh iy bf.kqu hk m%Odk f;audjg
wod< lreKq jD;a;Sh úIh lafIa;%fha wOHdmk jHjydr úIh wka;¾.;fhka jeä
jYfhka kjl .=re YsIHhskag ,nd § we;s nj úYaf,aIs; úIh wka;¾.;fhka meyeÈ,s
úh'
wOHdmk jHjydr úIh hgf;a id¾:l .=rejrhl= jYfhka b.ekaùug wod<
ie,iqï lsÍï" l%shd;aul lsÍï we.hSu yd ine|s úúO bf.kqï b.ekaùï m%fõY"
ikaksfõok l%u" ;dlaIKh fhdod .ekSu iïnkaO jQ wfkl=;a ish¨ u úIhkaf.ka
,nd .;a w;a±lSï m%dfhda.slj l%shd;aul lsÍfï jHjydrhkag wod< l=i,;d m%.=K lsÍu
wfmalaId flf¾' ta wkqj úuid ne,Sfï § .uH jkqfha udkj ixj¾Okh iy bf.kqu
keu;s m%Odk ks¾Kdhlh hgf;a o ±kqu ,nd §u" we.hSu ie,iqï lsÍu hk lreKq
wjOdrKh lsÍfuka wOHdmk jHjydr úIfhka kjl .=re YsIHhdg ,nd §ug wfmalaIs;
ksmqK;d yd Wla; m%Odk ks¾Kdhlhg wod< lreKq jeä jdr .Kkl § wOHdmk
jHjydr úIfha i|yka ùfuka udkj ixj¾Okh yd bf.kqug wod< .=re
ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk jHjydr úIh lafIa;%fha odhl ù we;s nj o;a; wkqj
fmkS hhs'

4'25 jk j.=j ( YsIH úúO;ajh

úIh

wOHdmk ñkqï we.hqu


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj

mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd

yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr

WmfoaYkh
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
wkq f;aud
wOHdmk

 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha 08 07 02 04 03 02
YsIH úúO;d ksid u;=jk
.eg¨
 bf.kqï wjYH;d iïmdokh 01 02 05 04 01 01
lsÍu
 YsIH úúO;d mokï lr.;a 01 05 - - 02 01
bf.kqï iudc f.dv ke.Su
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 10 14 07 08 06 04

.=re ksmqK;d ixj¾Okhg jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.;h flfia


n,mdkafka o hkak úuid ne,Sfï § YsIH úúO;ajh hk fojk m%Odk f;audj wkq
f;aud ;=kla Tiafia ^bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § YsIH úúO;d ksid u;=jk .eg¿"
bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍu" YsIH úúO;d mokï lr .;a bf.kqï iudc
f.dvke.Su& úYaf,aIKh flreKs'
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § YsIH úúO;d ksid u;=jk .eg¿ hk wkq
f;audjg wod< lreKq jD;a;Sh úIh wka;¾.;fha i|yka j we;s wdldrh úu¾Ykhg

66 | P a g e
,la lsÍfï § Bg wod< lreKq jeä u jdr .Kka ^jdr 08la& i|yka ù we;af;a wOHdmk
iudc úoHdj úIfha iy wOHdmk jHjydr úIhfha h' bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha
§ YsIH úúO;d ksid u;=jk .eg¿ ms<sn| j wvqu jdr .Kkl È idlÉPd lrkq ,nk
úIh jkafka ms<sfj,ska wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh ^jdr 02la&
wOHdmksl ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh ^jdr 02la& iy wOHdmk ufkda úoHdj
^jdr 03la&hs'
bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍu keu;s wkq f;audjg wod< j i|yka jQ lreKq
jeä jdr .Kkla i|yka ù we;af;a wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIfha
úIh wka;¾.;fha ^jdr 05la& iy wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKhg wod<
úIh wka;¾.;fha h ^jdr 04la&' wOHdmk jHjydr úIfha i|yka jQ jdr .Kk fojrla
jk w;r u wfkl=;a úIhka ;=fkys u bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍug wod< j
i|yka jQ lreKqj, jdr .Kk 1la f,i .ksñka wju jdr .Kkla i|yka jQ úIh
f,i wkdjrKh úh'
YsIH úúO;ajh hgf;a jQ wjidk wkq f;audj jk YsIH úúO;d mokï lr.;a
bf.kqï iudc f.dv ke.Su ms<sn| j jeä u jdr .Kkla ^jdr 05la& i|yka jQ úIh
jQfha wOHdmk jHjydr úIhhs'
bf.kqï iudc f.dv ke.Su ms<sn| j tl÷ lreKlaj;a i|yka fkdjQ úIh f,i
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYh iy wOHdmk uQ,sldx. iy mdi,a l<ukdlrKh
úIh wkdjrKh úh'
iuia;hla f,i .;a úg YsIH úúO;ajh ms<sn| j wOHdmk jHjydr úIh
wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 14l& i|yka ù we;s w;r u wju jdr .Kkla
^jdr 4la& i|yka jQ úIh jQfha wOHdmksl ñkqï we.hqu yd ;lafiarej úIhhs' wfkl=;a
jD;a;Sh úIhj,ska ,nd .;a ±kqu jHjydrhg m;a lsßug wod< l=i,;d m%.=K lsÍu
wOHdmk jHjydr úIfhka wfmalaId flf¾' bf.kqï,dNshd iïnkaO idol" wjYH;d
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,shg wod< bf.kqï,dNshd ms<sn| idlÉPd lrkq ,nk
wOHdmk ufkda úoHdj úIfha wka;¾.;fha YsIH úúO;ajh ms<sn| j i|yka lreKq
wju jdr .Kkl § ^jdr 06la& i|yka ùfuka YsIH úúO;ajh ms<sn| j jeä jYfhka
wjOdrKh l< hq;= úIhlg jvd fjk;a úIhlska ta ms<sn| j jvd;a wjOdrKh lr
we;s nj fmkS hhs'

67 | P a g e
4'26 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh

wOHdmk uq,sldx.
wOHdmk jHjydr
úIh

;lafiarelrKh
wOHdmk ufkda
wOHdmk iudc

l<ukdlrKh
ud¾f.damfoaYh

wOHdmk ñkqï
yd WmfoaYkh

we.hqu yd
yd mdi,a
wOHdmk
úoHdj

úoHdj
wkqf;audj

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
b.ekaùfï mrud¾: yd wruqKq idOkh jk 07 05 02 05 02 01
mßÈ Wmfoia §u yd ÈYdkq.; lsÍu
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk 04 04 01 - 05 02
YsIHhka i|yd úfYaI jev igyka ie,iqï
lsÍu
È.=ld,Sk yd flá ld,Sk ie,iqï lsÍu 08 05 01 02 05 09
by< .=Kd;aul Ndjhlska hqla; mdvï ie,iqï - 04 01 06 02 05
lsÍu
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ukd 11 05 03 05 03 06
f,i ixúOdkh lsÍu
úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï ie,iqï lsÍu 10 03 03 03 06 06
;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu - 03 01 03 03 05
nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßÈ ie,iqï 11 08 01 01 06 01
lsÍu
±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d 04 03 03 04 01 -
ie,iqï lsÍu
b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h 01 17 03 - - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 56 57 19 29 33 35

;=kajk m%Odk f;audj jk b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh wkqf;aud oyhla


Tiafia úYaf,aIKh flßKs' tys § b.ekaùfï mrud¾: yd wruqKq idOkh jk mßos
Wmfoia §u ÈYdkq.; lsÍu hk wkq f;audjg wod< lreKq jdr y;l § wOHdmk iudc
úoHdj úIh wka;¾.;fha i|yka ù we;' tu wkq f;audjg wod< wvq u jdr .Kkla
i|yka ù we;s úIhh f,i wOHdmksl ñkqï we.hqu yd ;lafiarej úIhh wkdjrKh
úh'
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk YsIHhska i|yd úfYaI jev igyka
ie,iqï lsÍu keu;s wkq f;audjg wod< jeä u ^jdr 05la& úIh wka;¾.;hla we;=<;a
jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmk ufkda úoHdj úIhh wkdjrKh úh' tu f;audjg wod<
j wvq u jdr .Kkl § ^jdr 01la& lreKq we;=<;a jQ úIhh jQfha wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkhhs' idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk YsIHhka
i|yd úfYaI jev igyka ie,iqï lsÍug yd wod< j tl÷ úIh lreKlaj;a wka;¾.;
fkdjQ úIh f,i wOHdmk uQ,sldx. iy mdi,a l<ukdlrKh úIhh wkdjrKh úh'
—È.= ld,Sk yd fláld,Sk ie,iqï lsÍu˜ keu;s wkq f;audjg wod< lreKq jeä
u jdr .Kkla ^jdr 09la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmksl ñkqu we.hqu yd

68 | P a g e
;lafiarej hk úIh wkdjrKh jQ w;r wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka jQ úIhh
f,i wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhh wkdjrKh úh'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh keu;s jD;a;Sh úIhh —by<
.=Kd;aul Ndjhlska hqla; mdvï ie,iqï lsÍu˜ hk wkq f;audjg wod< j jeä u jdr
.Kkl ^jdr 06la& úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIhh úh' tys § wvq u jdr .Kkla
^jdr 01la& úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIh jQfha wOHdmk ud¾.fdamfoaYkh yd
WmfoaYkh úIhhs' by< .=Kd;aulNdjhlska hqla; mdvï ie,iqï lsÍu keu;s wkq
f;audjg wod< j tl÷ úIh lreKlaj;a wka;¾.; fkdjQ úIh jQfha wOHdmk iudc
úoHdjhs'
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ukd f,i ixúOdkh lsÍu keu;s wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i
wOHdmk iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh' tys § wvq u jdr .Kkla ^jdr 03 ne.ska&
úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIhh jkafka wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd wOHdmk
ufkda úoHdj úIhh nj wkdjrKh úh'
wOHdmk iudc úoHdj keu;s jD;a;Sh úIhh úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï
ie,iqï lsÍu hk wkq f;audjg wod< j jeä u jdr .Kkla ^jdr 10la& úIh wka;¾.;h
we;=<;a jQ úIhh úh' tys § wvq u jdr .Kkla ^jdr 03 ne.ska& úIh wka;¾.;h
we;=<;a jQ úIhh jQfha wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYh yd
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh úh'
—;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu˜ keu;s wkqf;audjg wod< úIh lreKq jeä u
jdr .Kkla ^jdr 05la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmksl ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk úIhh wkdjrKh jQ w;r" úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla
^jdr 01la&we;=<;a úIhh f,i wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhh
wkdjrKh úh' ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu hk wkq f;audjg wod< j tl÷ úIhh
lreKlaj;a wka;¾.; fkdjQ úIh jQfha wOHdmk iudc úoHdjhs'
—nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßÈ ie,iqï lsÍu˜ hk wkq f;audjg wod<
úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmk
iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk
úIhhka ys nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßos ie,iqï lsÍug wod< lreKq wju
jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& i|yka j we;s úIhh f,i wkdjrKh úh'
—±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,iqï lsßu˜ kï wkq f;audjg
wod< úIh wka;¾.;h jeä u jdr .Kkla ^jdr 04 ne.ska& we;=<;a jQ úIhh f,i
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh
wkdjrKh úh'
wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka jQ úIh jkafka
wOHdmk ufkda úoHdj úIhhs' wOHdmk jHjydr yd wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd

69 | P a g e
WmfoaYkh hk úIhhj, ±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,iqï lsÍu hk
wkq f;audjg wod< úIh wka;¾.;h jdr ;=kl § i|yka j we;' wOHdmk ñkqu
we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIfha wkq f;audjg wod< lsisÿ lreKla
i|yka ù ke;'
—b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h˜ keu;s wkq f;audjg wod< j úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 17la& we;=<;a jD;a;Sh úIh f,i wOHdmk jHjydr úIh
wkdjrKh úh' wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& we;=<;a
jkafka wOHdmk iudc úoHdj úIhfha h' wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh"
wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh
úIh ;=fkys b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a i|yka ù ke;'
iuia;h f,i .;a úg b.ekaùu i|yd ie¨ïlrKh kï m%Odk f;audj ms<sn|
j wOHdmk jHjdyr úIh wka;¾.;fha jeä u jdr .Kkla ^jdr 57la& i|yka ù we;'
wOHdmk iudc úoHdj hk jD;a;Sh úIhfha jdr 56l b.ekaùu i|yd ie,iqï lrKh
f;audjg wod< úIh lreKq i|yka ù we;' m%Odk f;audjg wod< úIh wka;¾.;h
wvq u jdr .Kkla i|yka j we;af;a ^jdr 19la& wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYk
úIhfha h'
úoHdmSG fojirl fkajdisl ld, iSudfõ .=re jD;a;shg moku ilia flf¾'
tys § iuia; mdi, ms<sn| j" m%ùK .=rejreka ksÍlaIKh" Tjqka iu. jD;a;Shuh
idlÉPd" úoHdmSGh ;=< b.ekaùu iïnkaOfhka ,nd .;a ±kqu" l=i,;d
m%dfhda.sl;ajhg ke.Sug wjYH moku ilia lrkqfha wOHdmk jHjydr úIhfhks'
fï wkqj b.ekaúu i|yd ie,iqï lrKh kï m%Odk f;audj o Wla; wOHdmk jHjydr
úIhg wod< j kjl .=rejrfhla mqyqKq lsÍug wjYH idOkSh ,laIK fmkakqï lrk
nj fmkS hhs'
bf.kqï,dNshdg hym;a udkisl fi!LHfhka hq;a mqoa.,fhla njg m;a lsÍug
wjYH moku ieliSu wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha b.ekaùu i|yd
ie,iqïlrKh ms<sn| lreKq wju jdr .Kkla ^jdr 19la& i|yka ù we;'
wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhhj,
§ o b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKhg jeä wjia:d m%udKhla ysñ j we;' ^jdr 33 yd 35
ne.ska&

70 | P a g e
4'27 j.=j( bf.kqï mßirh ilia lsÍu

wOHdmk ñkqï we.hqu


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj
úIh

mdi,a l<ukdlrKh
.Kkuq,sldx. yd

yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr
wkqf;audj

WmfoaYkh
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
wOHdmk

wOHdmk
jdr
mka;s ldur jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu 10 02 03 24 01 -
ld,h" wjldYh yd øjH l<ukdlrKh lsÍu - 08 - 01 05 -
nyq;r YsIH m%udKhkaf.a leue;a;g WÑ; 10 - 01 05 03 -
bf.kqï mßirhla ilia lsÍu
YsIH p¾hd kshdukh lsÍu 11 - 12 02 06 01
.=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su 06 02 05 03 - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 37 12 21 35 15 01

mka;s ldur jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu hk wkqf;audjg wod< úIh


lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 24la& we;=<;a jD;a;sh wOHdmk uQ,sldx. Yd mdi,a
l<ukdlrKh úIh nj wkdjrKh fõ' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha mka;s ldur
jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr
.Kkla ^jdr 01la& i|yka j we;' wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha
wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a ke;s nj wkdjrKh úh'
—ld,h wjldYh yd øjH l<ukdlrKh lsÍu˜ hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 08la& we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr úIhfha h'
wkq f;audjg wod< wvq u úIh lreKq m%udKhla i|yka jkafka ^jdr 01& wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfhks' wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk ufkda
úoHdj' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk úIhhka ;=fkys ld,h wjldYh yd øjH l<ukdlrKh lsÍu
hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
nyq;r YsIH m%udKhkaf.a leue;a;g WÑ; bf.kqï mßirhla ilia ls Íu hk
wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 10la& we;=<;a jkafka wOHdmk
iudc úoHdj úIhfha h' wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr
01la& we;=<;a jD;a;Sh úIh wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIh nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk ñkqï we.hqu yd ;lafiarelrKh
hk úIhh foflys nyq;r YsIH m%udKhkaf.a leue;a;g WÑ; bf.kqï mßirhla ilia
lsÍu hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
—YsIH p¾hd kshdukh lsÍu˜ hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jkafka wOHdmk iudc úoHdj úIhfha h' wkqf;audjg

71 | P a g e
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& we;af;a wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha h' wOHdmk jHjydr úIhfha —YsIH p¾hd kshdukh lsÍu˜
hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a we;=<;a ù ke;'
—.=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su˜ hk wkq f;audjg wod< jQ úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 06la& wOHdmk iudc úoHdj úIhfha we;=<;a ù we;' wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a .=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su hk
wkqf;audjg wod< jQ úIh lreKq jdr 05l i|yka j we;' wOHdmk ufkdaú oHdj yd
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk úIhh foflys .=re YsIH wka;¾ in|;d
f.dv ke.Su hk wkqf;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka j ke;'
iuia;h f,i .;a úg wOHdmk iudc úoHdj úIh wka;¾.;fha bf.kqï
mßirh ilia lsÍu ms<sn| úIh lreKq jeä jdr .Kkl È ^jdr 37la & i|yka j we;'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha bf.kqï mßirh ilia lsÍu
ms<sn| úIh wka;¾.;h jdr 35l § we;=<;a h' bf.kqï mßirh ilia lsÍu ms<sn|
úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla ^jdr 01& we;=<;a jkafka wOHdmk ñkqï yd
;lafiarelrKh úIhfha h'
wOHdmk iudc úoHdj úIhfhka bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh yd ine|s iudc
úoHd;aul m%fõYh hgf;a jk iudc" foaYmd,k wd¾Ól idOl" iudc iïnkaO;d"
ixialD;sh iudc .eg¨ mokï lr .ksñka .=re N+ñldj ilia lr .ekSug wod< ±kqu"
l=i,;d yd wdl,am j¾Okhg o n,dfmdfrd;a;= fõ' ta wkqj n,k úg bf.kqï mßirh
ilia lsÍu hk m%Odk f;audjg wh;a wkqf;aud jeä m%udKhlg wod< úIh wka;¾.;h
wOHdmk iudc úoHdfõ mj;sk fyhska tys kjl .=rejrhl=f.a mqyqKqjg wjYH jk
idOkSh ,laIK we;=<;a h'
yhjk m%Odk f;audj jk b.ekaùu wkqf;aud y;la Tiafia úYaf,aIKh
flrsKs' ta wkqj —by< m%cdkk yelshd ixj¾Okhg we;s bv m%ia:d˜ hk wkq f;audjg
wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 05la& wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys
we;=<;a fõ' tfuka u wOHdmk iudc úoHdfõ úIh lreKq jdr y;rl § ioyka j
we;¡ iudc úoHdfõ úIh lreKq jdr y;rl § i|yka j we;' wkq f;audjg wod< úIh
lreKq wvq u m%udKhla we;=<;a jkafka wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
úIhfhys h' ^jdr 01la&

72 | P a g e
4'28 j.=j( b.ekaùu

wOHdmk ud¾f.damfoaYh

wOHdmk ñkqï we.hqu


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj

mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
úIh

yd ;lafiarelrKh
wOHdmk jHjydr

yd WmfoaYkh
wkq f;audj

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
by< m%cdkk yelshd ixj¾Okhg we;s bv 02 04 01 02 05 02
m%ia:d
WmfoaYd;aul .=re N+ñldjg bv m%ia:d 03 01 04 04 05 02
ie,iSu
úl,am b.ekaùï Wmdh ud¾. Ndú;hg bv 11 01 03 01 02 1
m%ia:d ie,iSu
YsIH m%;sfmdaIKh 04 01 02 03 03 02
mdvï ie,iqï" .=re p¾hd iy ffoksl 11 03 02 02 05 -
fhduqùu mdvug WÑ; f,i ÈYdkq.; ùu
l%shdldrlï yd mejreï 09 07 12 15 12 07
mdvu wjia:dfjdaÑ;j fjkia lsÍu - - - - - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 40 17 24 27 32 14

WmfoaYd;aul .=re N+ñldjg wod< bv m%ia:d ie,iSu hk wkqf;audjg wod<


úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 05la& we;=<;a jkafka wOHdmk ufkda úoHdj
úIhfhys h' wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh hk úIhhka ys WmfoaYd;aul .=re N+ñldjg wod< bv m%ia:d ie,iSu
hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr y;r ne.ska i|yka j we;' wOHdmk jHjydr
úIhfha fuu wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka j
we;'
úl,am b.ekaùï Wmdh ud¾. Ndú;hg bv m%ia:d ie,iSu keu;s wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jD;a;Sh úIh f,i
wOHdmk iudc úoHdj wkdjrKh úh' wkq f;audjg wod< wvq u jdr .Kkla ^jdr
01la& úIh wka;¾.;h we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh
úIhhkaj,hs'
b.ekaùu m%Odk f;audfõ YsIH m%;sfmdaIKh wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 04la& we;=<;a jkafka wOHdmk iudc úoHdj úIhfha h'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk ufkda úoHdj úIhh foflys
YsIH m%;sfmdaIKhg wod< úIh lreKq jdr ;=k ne.ska i|yka j we;' YsIH
m%;sfmdaIKhg wod< úIh lreKqj,ska wvq u m%udKhla i|yka j we;af;a wOHdmk
jHjydr úIhfhys h'
mdvï ie,iqï .=re p¾hd iy ffoksl fhduqùu mdvug WÑ; f,i ÈYdkq.;
ùu hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& i|yka jkafka

73 | P a g e
wOHdmk iudc úoHdj úIhfhys h' wOHdmk jHjydr úIhfha wkq f;audjg wod<
úIh lreKq we;=<;a jkafka tla jdrhls' wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhfhys wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha l%shdldrlï yd mejreï
hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 15la& i|yka ù we;'
wOHdmk ufkda úoHdj hk úIh foflys l%shdldrlï yd mejreï iïnkaOfhka úIh
wka;¾.;fha jdr fod<yla i|yka j we;' l%shdldrlï yd mejreï wkq f;audjg wod<
úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla ^jdr 07la& we;=<;a jkafka wOHdmk ñkqu we.hqu
yd ;lafiarelrKh úIhfhys h'
mdvu wjia:dfjdaÑ; j fjkia lsÍu hk wkq f;audjg wod< j tl÷ úIh
lreKlaj;a lsisu jD;a;h
S úIhhlj;a i|yka j ke;'
iuia;h f,i .;a úg b.ekaùu ms<sn| j wOHdmk iudc úoHdj úIh
wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 40la& i|yka ù we;' wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh wka;¾.;fha b.ekaùu ms<sn| j wju jdr .Kkla ^jdr 14la&
i|yka ù we;' jD;a;Sh úIhj,ska ,nd.;a ±kqu jHjydrhg m;a lsÍug wod< l=i,;d
,nd§u wOHdmk jHjydr úIhfhka wfmalaId l< o" b.ekaùu ms<sn| jdr 17la muKla
tys i|yka ù we;'

4'29 j.=j( ikaksfõokh

wOHdmk ñkqï we.hqu


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj

mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd

úIh

yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr

wkqf;audj
WmfoaYkh
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
wOHdmk

jdÑl ikaksfõokh 13 03 20 16 - 11
,sÅ; ikaksfõokh 06 03 09 12 - 14
wjdÑl ikaksfõokh - 04 03 - - 11
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu 08 01 07 18 - 11
ijka§fï l=i,;d 01 07 04 16 - 11
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 28 18 43 62 - 58

ikaksfõokh hk m%Odk f;audfõ —jdÑl ikaksfõokh˜ hk wkq f;audjg


wod< j jD;a;Sh úIhh wka;¾.;h ú.%yhg ,la lsÍfï È thg wod< lreKq jeä u
jdr .Kkla ^jdr 20la& i|yka ù we;af;a wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
úIhfha h'
jdÑl ikaksfõokh ms<sn| úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a
jkafka wOHdmk jHjydr úIhfha h' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha jdÑl
ikaksfõokhg wod< tlÿ lreKlaj;a i|yka ù ke;'

74 | P a g e
,sÅ; ikaksfõokh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla
^jdr 14la& we;=<;a jD;a;Sh úIh jkafka wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKhhs'
,sÅ; ikaksfõokhg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla we;=<;a jkafka wOHdmk
jHjydr úIhfha h' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha ,sÅ; ikaksfõokhg wod< jQ tlÿ
úIh lreKlaj;a wka;¾.; ù ke;'
wjdÑl ikaksfõokhg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la&
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a h' fuu wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jkafka wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhh
;=fkys wjdÑl ikaksfõokhg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 18la& we;=<;a jk jD;a;Sh úIh jkafka wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKhhs' fuu wkq f;audjg wod< úIh lreKq wju jdr .Kkla ^jdr
01la& we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr úIhfha h' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a
i|yka ù fkdue;'
—ijka§fï l=i,;d˜ hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla
^jdr 16la& we;=<;a jkafka wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrK úIhfhys nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj úIhfha ijka§fï l=i,;d hk wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka ù we;' wOHdmk ufkda
úoHdj úIhfha ijka§fï l=i,;dj,g wod< tlÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
iuia;h f,i .;a úg wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha
wka;¾.;fha ikaksfõokh ms<sn| úIh lreKq jeä jdr .Kkl § ^jdr 62la& i|yka
ù we;' wOHdmk ufkda úoHdj wka;¾.;fha ikaksfõokhg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a i|yka ù ke;' wOHdmk jHjydr úIhfha ikaksfõokhg wod< úIh
lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 18la& i|yka h' wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha jdr 58l § ikaksfõokhg wod< úIh lreKq we;=<;a h'
wOHdmk jHjydr úIhfhka wfkl=;a jD;a;Sh úIhj,ska ,nd .;a ±kqu jHjydrhg
m;a lsÍug wod< l=i,;d m%.=K lsÍu wfmalaId flf¾' tfia jqj o ikaksfõokhg
wod< úIh wka;¾.;h jeä wjOdrKhla l< hq;= úIhlg jvd fjk;a úIhj,ska ta
ms<sn| j jvd;a wjOdrKh lr we;s nj fmfka'
ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq we;=<;a
jkafka jD;a;Sh úIhj,ska wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh
yd WmfoaYkh yd ufkda úoHdj hk úIhhj, ksmqK;d mdol ;lafiarelrKhg wod<
úIh lreKq we;=<;a ù ke;'

75 | P a g e
4'30 j.=j( ;lafiarelrKh

wOHdmk ñkqï we.hqu


wOHdmk ufkda úoHdj
wOHdmk iudc úoHdj

mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
úIh

yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr

WmfoaYkh

jdr .Kk
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
wkqf;audj

wOHdmk
ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh - - - - - 07
úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh - - 01 - - 03
YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï - - - - 02 02
YsIH m%.;s jd¾;dlrKh - - - - - 01
YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSu - - - - - 01
m%.;sh ikaksfõokh lsÍu - - - - - 01
mQ¾j ;lafiarelrKh tl;= lrk ,o o;a; - - 01 - 02 01
;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; - - 01 - - 01
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu - - 02 - - 01
wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh - - - - - 04
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk - - 05 - 04 22

úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä


u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jkafka wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhfha h' wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha i|yka ù we;' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk
úIhh y;frys úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKhg wod< tlÿ úIhh lreKla
we;=<;a ù ke;'
YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jdr fol ne.ska wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhh foflys we;=<;a nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr"
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
hk úIhh y;frys YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï wkq f;audjg wod< úIh
lreKq we;=<;a ù ke;'
YsIH m%.;s jd¾;dlrKh hk wkq f;audjg wod< úIh lrekq tla jdrhla
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a nj wkdjrKh úh'
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhh
mfyys YsIH m%.;s jd¾;dlrKhg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wka;¾.; ù ke;'
YsIH ;lafiare jd¾;d wLKav j mj;ajd .ekSu hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq tla jdrhla ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a ù we;s nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh
yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj

76 | P a g e
hk úIhh mfyys YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSug wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
m%.;sh ikaksfõok lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq tla jdrhl§
muKla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a h' fuu wkq
f;audjg wod< j tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj wOHdmk jHjydr"
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhh mfyys wka;¾.; fkdjQ nj wkdjrKh úh'
mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd tl;= lrk ,o o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 02la& we;=<;a jkafka wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys
h' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
hk úIh foflys mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd jQ tla lreKqla muKla 01la ne.ska
we;=<;a j ;sfnk nj wkdjrKh úh' mQ¾j ;lalfiarelrKh i|yd tl;= lrk ,o
o;a; hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk
jHjydr" yd wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhhka ys we;=<;a
fkdjk nj wkdjrKh úh'
;lafiarelrKh mdol lr .;a o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr
tl ^jdr 01& ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh foflys we;=<;a h' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk
jD;a;Sh úIhh y;frys Wla; wkq f;audj we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jdr folla wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a wod< úIh lreKq
tla jdrhla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha;a we;=<;a jk nj
wkdjrKh úh' kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg
wod< tl÷ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh úIhh
y;frys we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr
tl ^01& ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh foflys we;=<;a h' Wla; wkq f;audj wfkl=;a
jD;a;Sh úIhh y;frys we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jdr folla wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a wod< úIh lreKq
tla jdrhla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a jk nj
wkdjrKh úh' kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg
wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk jHjydr" wOHdmk

77 | P a g e
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh úIhh
y;frys we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh hk wkq f;audjg wod< úIh lrekq
jdr y;rl § wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a nj
wkdjrKh úh' wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKhg wod< úIhh lreKq
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh
úIhh mfyys we;=<;a ù ke;'
iuia;hla f,i .;a úg ;lafiarelrKh ms<sn| j wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha jeä jdr .Kkl § ^jdr 22la& i|yka h' wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhhj, úIh
wka;¾.;h ms<sfj,ska jdr 05 yd 04 ne.ska we;=<;a h' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhh ;=fkys ;lafiarelrKh
iïnkaO tlÿ úIh lreKlaj;a we;=<;a fkdfõ'
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhh id¾:l bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,shla fufyhùu i|yd isiqka ;lafiare lsÍu" we.hSu yd ine|s kHdhd;aul ±kqu
jd¾;dlrKh" m%.;s iudf,dapkh yd m%;sckkd;aul l%shdud¾. y÷kd .ekSug wjYH
±kqu wdl,am yd l=i,;d ,nd §u isÿfõ' fï ksid wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh ;=< ;lafiarelrKhg wod< úIh wka;¾.;h we;=<;a j ;sîu
jvd;a m%dfhda.sl h'
4'31 j.=j( iduQysl iïnkaO;d

we.hqu yd ;lafiare
úIh
wOHdmk ud¾f.dam

wOHdmk uq,sldx.
yd mdi,a l<ukd
wOHdmk jHjydr

wOHdmk ufkda
wOHdmk iudc

wOHdmk ñkqï
wkqf;audj
WmfoaYkh
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
foaYh yd

lrKh

lrKh
úoHdj

úoHdj

iyfhda.S;dj 11 01 - 11 - 01
mjq,a w;r iïnkaO;d - 03 04 - - -
m%cd iïm;a 04 07 02 05 - -
isiqkag Wmfoia ,nd§u - 03 01 - 02 01
i|ykaj we;s jdr .Kk 15 14 07 16 02 02

iyfhda.S;dj hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11
ne.ska& we;=<;a jkafka wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh hk úIhh foflys nj wkdjrKh úh' wkq f;audjg wod< úIh
lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr" wOHdmk
ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhh foflys h' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd
WmfoaYkh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhhj, iyfhda.S;djg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a we;=<;a ù ke;'

78 | P a g e
wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhfha mjq,a w;r iïnkaO;d wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 04la& we;=<;a nj wkdjrKh
úKs' wOHdmk jHjydr úIhfha mjq,a w;r iïnkaO;d wkqf;audjg wod< úIh lreKq
jdr ;=kl § we;=<;a j ;sfnk nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu
yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh y;frys mjq,a w;r iïnkaO;d wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wka;¾.; ù ke;'
—m%cd iïm;a˜ wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 07la&
we;=,;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmk jHjydr úIh wkdjrKh jQ w;r wkq f;audjg
wod< wvq u jdr .Kkla ^jdr 02la& úIh lreKq we;=<;a jQ úIhh f,i wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhh wkdjrKh úh' m%cd iïm;a wkq f;audjg
wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh foflys we;=<;a fkdúKs'
wOHdmk jHjydr úIhfha isiqkag Wmfoia ,nd§u hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jk nj wkdjrKh úh' isiqkag Wmfoia
,nd§u hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk
jD;a;Sh úIhhka foflys we;=<;a fõ' wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk uQ,sldx.
yd mdi,a l<ukdlrKh hk jD;a;Sh úIh foflys isiqkag Wmfoia ,nd§u hk wkq
f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wka;¾.; ù ke;s nj wkdjrKh úh'
iuia;h .;a úg iduQyl
s iïnkaO;d ms<sn| j wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh úIhfha wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 16la& i|yka ù we;'
wOHdmk iudc úoHdj úIhfha iduQysl iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;h jdr
15l § we;=<;a úh' wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhhj, jdr fol ne.ska iduQysl iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;h i|yka fõ'
úoHdmSG wOHdmk ufkda úoHdj úIh ks¾foaYfhka bf.kqï,dNshd
iïnkaO idol" wjYH;d ms<sn| ±kqu wdl,am" l=i,;d ,nd §ula o wfmalaId flf¾'
fï ksid wOHdmk ufkda úoHdfõ mjq,a w;r iïnkaO;d" m%cd iïm;a ms<sn| wjfndaOh
,nd §u i|yd úIh wka;¾.;hla we;=<;a lsÍu iqÿiq m%jK;djhls'
m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh keu;s wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh jkafka wOHdmk jHjydr h'
wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha m%;HdfõlaIKh yd l%shdldrlïj,g wod< úIh lreKq
jdr foll§ i|yka j we;'

79 | P a g e
4'32 m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh

wOHdmk ñkqï we.hqu yd


úIh

wOHdmk ud¾f.damfoaYh

wOHdmk ufkda úoHdj


wOHdmk iudc úoHdj

mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
wOHdmk jHjydr
wkqf;audj

;lafiarelrKh
yd WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk

jdr .Kk
jdr.Kk
1' m%;HdfõlaIKh iy l%shdldrlï - 03 01 01 02 -
2' jD;a;Sh - 12 01 10 04 -
ixj¾Okh
3 wdpdrO¾u yd ne÷Kq yeisÍï 05 08 01 01 - -
4' Ñ;a;fõ.Sh - - 01 01 - -
mßK;sh
5' kuHYS,S nj - 01 - 01 - -
6' m%fõY yelshdj - 01 01 - - -
7' iajhx ;lafiarelsÍfï yelshdj 03 01 01 01 - -
8' jD;a;Sh ms<sn| f.!rjh 06 03 01 01 - -
9 ydfiHda;amdokh - - - - - -
i|ykaj we;s jdr .Kk 14 29 07 16 06 -

wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhfha;a wOHdmk uQ,sldx. yd


mdi,a l<ukdlrKh úIhfha;a wkqf;audjg wod< úIh lreK wvq u jdr .Kkla
^jdr 01 ne.ska& we;=<;a nj wkdjrKh ù we;' wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk
ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk úIhh foflys m%;HdfõlaIKh yd
l%shdldrlïj,g wod< tlÿ úIh lreKlaj;a we;=<;a ù ke;'
wOHdmk jHjydr úIhfha jD;a;Sh yd ixj¾Okh wkqf;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 12la& we;=<;a ù we;' wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh úIhfha wkqf;audjg wod< úIh lreKq jdr oyhl i|yka ù we;'
jD;a;Sh ixj¾Okhg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhfha nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj
yd wOHdmk ñkqu yd we.hqu úIhkays wkq f;audjg wod< lsisÿ úIh lreKla i|yka
ù ke;'
wdpdrO¾u yd ne÷Kq yeisÍï hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 08la& wOHdmk jHjydr úIhfha wka;¾.; ù we;' wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk
jD;A;Sh úIh foflys wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01
ne.ska& we;=<;a ù we;' wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh foflys wkq f;audjg wod< lsisÿ úIh lreKla we;=<;a fkdjk
nj wkdjrKh úh'

80 | P a g e
Ñ;a;fõ.Sh mßK;sh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska
wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
hk úIhka ys i|yka fõ' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ufkda
úoHdj yd wOHdmk ñkqu yd we.hqu hk jD;A;Sh úIhh ;=fkys Ñ;a;fõ.Sh mßK;shg
wod< lsisÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
kuHYS,Snj hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska wOHdmk
jHjydr yd wOHdmk uQ,sldx. kuHYS,Snj hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk
ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhhj,
we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh ù we;'
wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh hk jD;a;Sh
úIhhj, m%fõY yelshdj kï wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska i|yka
ù we;' m%fõY yelshdjg wod< lsisÿ úIh lreKla wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh ;=fkys we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
—iajhx ;lafiarelsÍfï yelshdj˜ wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 03la& we;=<;a úIh f,i wOHdmk iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh'
iajhx ;lafiare lsÍfï yelshdj hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska
wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKh hk jD;a;Sh úIhh ;=fkys we;=<;a fõ' wOHdmk ufkda úoHdj"
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh foflys iajhx ;lafiare
lsÍfï yelshdjg wod< lsisÿ úIh lreKla wka;¾.; ù ke;'
jD;a;Sh ms<sn| f.!rjh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 06la& wOHdmk iudc úoHdj úIhfha we;=<;a nj wkdjrKh úh' wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhkays wka;¾.; ù we;' wOHdmk
ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk úIhh foflys jD;a;Sh
ms<sn| f.!rjh kï wkq f;audjg wod< lsisÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
ydfiHda;amdokh hk wkq f;audjg wod< lsisÿ úIhh lreKla wOHdmk iudc
úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx.
yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk ufkda úoHdj" yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh yfhys u we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
iuia;h .;a úg m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh l%shdldrlï ms<sn| j wOHdmk
jHjydr úIh wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 29la& we;=<;a h' úIh wka;¾.;h
wvq u jdr .Kkla ^jdr 06la& we;=<;a jkafka wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys h'
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh
ixj¾Okhg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'

81 | P a g e
4'7'1 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn| .=re
wOHdmk{ m%;spdr
id¾:l mka;sldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn| .=re
wOHdmkh m%Yakdj,sfhka m%Yak flßKs' tys§ id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd
jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh yeoEÍfuka YslaIK,dNSkag w;ajk m%Odk .=Kdx. yhla
m%Yakdj,sfha wka;¾.; flßKs' tajd my; ±lafõ'
 mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu
 YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
 YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol b.ekaùï y÷kd .ekSu"
ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
 bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh" l%shd;aul lsÍu
yd m%Njh mÍlaId lsÍu
 bf.kqu Wfoid iqidOHlrK N+ñldj i|yd jk uÕ fmkaùu" iydhùu" fhduq
lsÍu yd myiqlï iïmdokh
 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hka
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hka" wdÈ YsIH lKavdhïn iy wdh;k& iydh lr
.ekSu
Wla; .=Kdx. jD;a;Sh úIhj,ska ,ndfok wdldrh" YslaIK,dNSka ,nd .kakd wdldrfha
m%udKj;a nj iy ixfYdaOkh úh hq;= wdldrh ms<sn| j tla tla jD;a;Sh úIhhg wod<
j .=re wOHdmk{hka ms<sn| m%Yakdj,sfhka úuik ,È' tla tla .=Kdx.hg ,o m%;spdr
.Ks;h" úoHdj" bx.%Sis hk úIh ;=kg wod< j fuys § úYaf,aIKh lr fjka j bÈßm;a
flf¾' .=re wOHdmk{hska jD;a;Sh úIh ms<sn| fuys § fmdÿfõ woyia olajd we;s
w;r we;eï wjia:dj, § úIhg wod< j iqúfYaIS j woyia bÈßm;a lr we;'

 mka;s ixúOdkh md,kh yd fufyhùu


 .Ks;h úIh
Wla; .=Kdx.h ms<sn| ,o m%;spdr m%j¾.SlrKh lr my; ±lafjk j.=fjka
bÈßm;a flf¾ ^4'33 jk j.=j&¡ 4'33 jk j.=j wkqj .Ks;h úIhfha mka;s ixúOdkh
md,kh yd fufyhùu ms<snඳ wOHdmk jHjydr úIhfhka kHdhsl j yd m%dfhda.sl j
±kqu ,efnk njg m%;spdr ,eî ;sìKs' m%udKj;a nj ms<snඳ ie,lSfï § th m%udKj;a
njg m%;spdr y;rla ,eìKs' úh hq;= ixfYdaOk hgf;a Bg wod<j l<hq;= fjkialï
y;rla olajd ;snqKs'

82 | P a g e
4'33 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh md,kh yd fufyhùu - .Ks;h úIh
,nd fok wdldrh m%;spdr m%udKj;an m%;spdr ixfYdaOk m%;spdr
j
wOHdmk jHjydr 2 m%%udKj;a h 4 wOHdmk jHjydr úIh 1
úIhfhka fï ms<sn| ks¾foaYh Tiafia mka;s ldur
±kqu kHdhd;aulj o l<ukdlrKh" ixúOdkh"
m%dfhda.sl b.ekaùï md,kh yd fufyhùu i|yd
mqyqKqj, § m%dfhda.sl j úIh ±kqu ,ndÿkak o fïjd
o ,efí' m%dfhda.sl j Ndú; lsÍfï §
,l=Kq m%odkhla l<hq;= h'
fï ms<sn| ±kqu wOHdmk 1 mka;s md,kh yd fufyhùu 4
jHjydr úIhfha me;slv i|yd l%shdldrlï ie,iqï
wOHhkfhka uQ,sl j l<hq;= h'
,efí'
m%Odk úIhh iy jD;a;Sh 2 mka;s ldur w;a±lSï m%udKj;a 3
úIh w;r j ,nd .ekSug b.ekaùfï jdr
iïnkaëlrKhla isÿ .Kk 60 lsÍu
fkdjk neúka
odhl;ajh ms<sn|
meyeÈ,s woyila m%ldY
l< fkdyel'
wOHdmk jHjydr mdvïj,g § 2
m%Odk úIh Ndr lÓldpd¾h
odhl;ajh ,nd .ekSu wksjd¾h
l< hq;= h'

mka;s md,kh yd fufyhùu iඳyd l%shdldrlï ie,iqï lsÍu ^4&‚mka;s ldur w;a±lSï
m%udKj;a j ,nd .ekSug b.ekaùï jdr .Kk 60 lsÍu ^3& iy wOHdmk jHjydr
mdvïj, § m%Odk úIhNdr lÓldpd¾h odhl;ajh ,nd .ekSu wksjd¾h lsÍu ^2& ta
w;r m%Odk fhdackd fõ'

 úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod< j ,o m%;spdr my; j.=fõ ±lafõ' úoHdj úIhfha §
jD;a;Sh úIh u.ska mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu hk .=Kdx.h ,nd fok
nj m%;spdr u.ska olajd we;' tys § wOHdmk jHjydr" wOHdmk ufkda úoHdj"
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk ñkqï yd we.hqï hk úIh ms<sn| j iqúfYaIS j
±laùu úfYaI;ajhls' óg wu;r j iSudjdiS mqyqKqj yd .=re mqyqKqj u.ska Wla;
.=Kdx. m%.=K jk nj olajd we;' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § ldKav
b.ekaùfuka ,nk m%dfhda.sl ±kqu m%udKj;a ke;s nj yd ld,h m%udKj;a ke;s nj
i|yka j we;'

83 | P a g e
4'34 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu - úoHd úIhh

,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqr m%;spdr
úúO jD;a;Sh úIh 2  m%udKj;a h 4 m%dfhda.sl b.ekaùïj,ska 2
foaYk u.ska" iSudjdiS  ldKav 2 wk;=rej tla tla bf.kqï
mqyqKQj yd Wmfoia b.ekaùfï § wjia:dj, wvqmdvq ilia lr
u.ska" .=re mqyqKqj isiqka ,nd flaj, bÈßm;a lsßug
u.ska Wla; .=Kdx. .kakd wjia:d ,nd Èh hq;= h'
,nd foa m%dfhda.l
±kqu
m%udKj;a
ke;
wOHdmk jHjydr 4  ld,h 3 jD;a;Sh úIh odhl;ajh óg 2
úIhfhka ,nd fok m%udKj;a jvd úêu;a yd ie,iqï
±kqu" ldKav ke; iy.; úh hq;= h'
b.ekaùfuka ,nk ±kqu
yd l=i,;d fï i|yd
WmldÍ fõ'
l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu 2
i|yd wjia:d óg jvd
,nd§u óg úi÷uls'
ldKav b.ekaùu i|yd
ld,h §¾> l< hq;= h'
ufkda úoHdj" iudc 1 wOHdmk jHjydr úIhfha § 1
úoHdj ñkqï yd we.hqï isoaÈ wOHhk" bf.kqï l%u
úIhj, kHdhj,g Ndú;h jeä l< hq;= h'
wod< uQ,O¾u fï i|yd
Ndú; l< yels h'
ufkda úoHdfõ 1 mka;s ldurj, bv m%udKh 3
.=rejrhdf.a ld¾hNdrh" wjYH mßÈ ie,ish hq;= h'
isoaê wOHhkh mdol j ^iqÿiq fïi mqgq" fN!;sl
óg wod< ±kqu ,nd foa' iïm;a ,nd §u&'

úh hq;= ixfYdaOk yhla olajd ;snqKs' tys § uQ,sl;ajh ,o fhdackd jQfha mka;s
ldurj, bv m%udKh wjYH mßÈ ie,iSu ^iqÿiq fïi mqgq" ;dlaIK myiqlï" fN!;sl
iïm;a& flaj, bÈßm;a lsÍug wjia:d ,nd§u" jD;a;Sh úIh odhl;ajh jvd úêu;a j
yd ie,iqï iy.;j ,nd§u yd l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu i|yd wjia:d óg jvd ,nd
§u úh ^4'34 jk j.=j&'

84 | P a g e
 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< m%;spdr my; j.=fõ ±lafõ' bx.%Sis úIhfha § ,o by<
m%;spdr u.ska wOHdmk jHjydr yd wOHdmk iudc úoHdj úIhj,ska my; .=Kdx.h
,ndfok njg WodyrK iys; j lreKq olajd ;snqKs' Bg wu;r j ufkda
úoHdj‚wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur l<ukdlrKh" WmfoaYkh hk úIh uඟska
o Wla; .=Kdx.h wdjrKh jk njg lreKq u;= lr ;snqKs' m%udKj;a nj ms<snඳj
ie,lSfï § m%udKj;a h hkak m%;spdr folla ,eî ;sìKs' tys§ ld,h wvqùu yd
m%udKj;a j iïm;a ,nd fkd§u ms<snඳ .eg¿ o u;=lr ;ssìKs'
úh hq;= ixfYdaOkj, § id¾:l mka;s ldur jHjydr iඳyd .=re isiqka Èk myla
mdi,aj, .=rejrekaf.a b.ekaùu ksÍlaIKhg fhduq lsÍu‚wx. iïmQ¾K tallhla ;=<
msysgqùu‚wOHdmk uq,sldx. úIhfha § mka;s ixúOdkh yd md,kh ms<snඳ úIh wdrïNl
wjia:dfõ b.ekaùu‚ ufkda úoHdj úIhg .=re N+ñldj yd fydඳ .=rejrhl=f.a .=Kdx.
tl;= lsÍu hk lreKq we;=<;a lsÍfï wjYH;dj u;= lr ;snqKs ^4'35 jk j.=j &'

85 | P a g e
4'35 jk j.=j( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu

,nd fok whqre m%;spdr m%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
 wOHdmk jHjydr úIh u.ska fuu .=Kdx. 6  m%udKj;a h 2  isiqka ldKav b.ekaùug fhduq lsÍfï § 2
wdjrKh fõ' m<uq j Èk 5la mdi,aj, .=rejreka
W.kajk wdldrh ksÍlaIKh lr tajdfha
.=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS j
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk
wdldrh ms<sn| .fõIKfhka w;a±lSï
,ndÈh hq;= h'
 .=re mqyqKqfõ § mka;sldur l<ukdlrKh o isiqka 2  bx.%Sis b.ekaùfï 1  mka;s ldur jHjydr i|yd wx. iïmQ¾K 2
uqyqKmdk m%dfhda.sl ÿIalr;d ms<sn| wOHdmk l%u iy WmfoaYkh úIhfha ish¨ WmlrK iys; tallhla úoHdmSGh
jHjydr úIhfhka b.ekafõ' l%shdldrlï mdol bf.kqu ;=< msysgqúh hq;= h'
i|yd m%udKj;a ld,hla ,nd §
ke;
 wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur l<ukdlrKh 1  m%udKj;a j iïm;a ,nd §  wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur 1
úIfhka tla tla od¾Ykslhka bÈßm;a lr we;s woyia ke; l<ukdlrKh úIhfha mka;s ixúOdkh
u.ska l=uk l%ufõohla wkq.ukh l< hq;= o hkak md,kh yd fufyhùu we;=<;a jqj;a tu
ms<sn| o< woyila ,ndfoa' fldgia tu úIhfha wjika Nd.hg
wh;ajk ksid .=re isiqkag fuu .=Kdx.
.ek ±kqj;aùu i|yd tu fldgia uq,ska u
we;=<;a l< hq;= h'
 wOHdmk iudcúoHdj úIhfhka <uhd y÷kd .ekSu" 6  iSudjdiS ld,fha § fuu .=Kdx. 1  YslaIK,dNSka i|yd w;am;%sld ,nd§u 1
Tjqkaf.a mjq,a miqìu" Tjqka ;=< we;s úúO;ajh Bg mka;s ldurfha fhoùfï § .eg¨ jeo.;a h'
wkqrEmS j b.ekaùu yd m%cdj iuඟ iïnkaOùu yd mj;S'
iudch ms<sn| fyd| wjfndaOhla ,efí' th mka;s
ixúOdkh md,kh yd fufyhùu i|yd .=re isiqkag
fnfyúka WmldÍfõ'
 bx.%Sis b.ekaùfï l%ufõo u.ska o wod< l=i,;d
j¾Okh fõ'
 wOHdmk ufkdaúoHdfõ wka;¾.; ixl,am ^Wod( 3 1  wOHdmk ufkdaúoHdjg fyd| 1
YsIHhd y÷kd .ekSu" YsIH p¾hd" nqoaê uÜgu" .=rejrhl=f.a .=Kdx. yd .=re N+ñldj
wNsfm%arKh we;=¿& mka;s md,khg odhlfõ' tlaúh hq;= h'
 wOHdmk ufkdaúoHdj yd WmfoaYkh úIh u.ska 1
bf.kqï ÿIalr;dj,g n,mdk fm<Uùï" Ñ;a;fõ.Sh
yd p¾hduh fjkialï ms<sn| idlÉPd fõ'
 wOHdmk jHjydr úIhfhka o .=re mqyqKqfõ § mka;s 2
l<ukdlrKh ms<sn| isiqka uqyqKmdk m%dfhda.sl
ÿIalr;d ms<sn| b.ekafõ'

86 | P a g e
 YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu'
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd Wla; .=Kdx.h fjkqfjka jD;a;Sh
úIhj,ska ,ndfok odhl;ajh ms<sn| ,o m%;spdr úIh ;=kg iqúfYAIS j my; ±lafõ'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § wOHdmk jHjydr úIhfhka Wla; .=Kdx.h ,nd fok njg
m%;spdr ,eî we;' tys m%udKj;a nj ie,lSfï § úIhud,dfjka ta i|yd ld,h
m%udKj;a ke;s njg woyia olajd ;snqKs' ixfYdaOkh úh hq;= whqre ms<sn| jeo.;a
woyia ;=kla u;=lr ;snqKs' mka;s ldur bf.kqï b.ekaùfï § YsIH úúO;d u;
bf.kqï wjia:d ie,iqï flf¾o hkak fidhd ne,sh hq;= h hkak tys § m%uqL;dj f.k
;snqKs ^4'36 jk j.=j&'

4'36 jk j.=j ( YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd


l%shd;aul lsÍu
,ndfok whqr m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= m%;spdr
whqre
 wOHdmk 2  úIh lreKq ta ta isiqkag 1  mka;s ldur bf.kqï 6
jHjydr úIh WÑ; f,i fjkia lr b.ekajSï l%shdj,sfha
hgf;a YsIH .ekSug úIhud,dfõ § YsIH úúO;dj,g
úúO;d fjka lr we;s ld,h wkqrEmS j bf.kqï
ie,ls,a,g m%udKj;a fkdfõ' wjia:d ie,iqï
f.k lKavdhï lrkafka±hs
jev ie,iqï ks¾Kdhl Tiafia
lsÍu yd fidhd ne,sh hq;= h'
l%shd;aul lsÍu
fõ'
 fï i|yd 1  úIh flakaøSh j 1
l%shdldrlï l%fudamdh we;=,;a
ie,iqï lr úIh mdol m¾fhaIK
;sfí' we;=,;a ld,Sk
f;dr;=rej,g YsIHhd
ÈYd.; lsÍfï l%u
úIhud,dfjka
wjOdrKh úh hq;=
h'

wOHdmk jHjydr 1
i|yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%fha
lÓldpd¾hjrhl= iy
úfYaI úIh lafIa;%fha
lÓldpd¾hjrhl=
tlaj b.ekaùfï
lghq;= lsÍu w.h
lrk w;r tys § tla
tla
lÓldpd¾hjrhdf.a
ld¾hh meyeÈ<s úh
hq;= h' ^Wod( ufkda
úoHdj" WmfoaYkh
wd§ jD;a;Sh úIhj,
odhl;ajh meyeÈ,s j
i|yka l< hq;= h&'

88 | P a g e
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhh i|yd ,o m%;spdr 5 jk j.=fõ ±lafõ'
4'37 jk j.=j( YsIH úúO;dj,g wkql+,j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd
l%shd;aul lsÍu
,nd fok whqr m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
 jD;a;Sh úIhj, 2  YsIH úúO;d wkqj 3  úfYaI wOHdmk 2
tÈfkod" WodyrK" bf.kqï wjia:d wjYH;d iys; isiqka
Video clips,iy iïmdokh ms<sn| ,nk
isoaê wOHhk u.ska m%udKj;a fkdfõ' kHdhd;aul ±kqu
fï ms<sn| idlÉPd mka;s ldur
flf¾' jHjydrj, § Ndú;
jk whqr uekSug
iqÿiq ks¾Kdhl
m;%sldjla iïu;
lr.; hq;= h' ta
i|yd ,l=Kq ,nd §
th wjika m%dfhda.sl
.=re mqyqKq ,l=Kg
tl;= l< hq;= h'
 ufkda úoHd;aul 1 2  úúO ;dlaIKsl 1
kHdh yd WmfoaY WmlrK Ndú;fhka
u.ska odhl fõ' b.ekaùï wjia:d ,nd
Èh hq;= h'
 iudc úoHd;aul 1  mqyqKq jevuqM u.ska 2
fldgia u.ska óg ;jÿrg;a .=re
odhl fõ' isiqkaf.a l=i,;d
j¾Okh l< hq;= h'
fï i|yd m%dfhda.sl
l%shdldrlï tla l<
hq;= h'
 ufkda úoHdfjka 1
,nd .kakd isiq  m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
úúO;d ms<sn| .ekSug;a" YsIHhdg ;u 7
±kqu mokï m%Odk úIh wdY%s;
lrf.k WÑ; l%shdldrlï ie,iqï
mßÈ isiq lsÍug;a" yels whqßka
l%shdldrlï ld,h fjka l< hq;=
ie,iqï flf¾' h'
 m%o¾Yk" m%ix. 1  ldKav b.ekaùfï § 2
meje;aùfuka isiq úNjH;d yd
ld¾hh bgqfõ' leue;a; u; wdlD;sh
fjkia lsÍug isiqkag
wjia:d ,nd Èh hq;= h'
 m%o¾Yk" m%ix. 1  ufkda úoHdfjka ,nk
meje;aùfuka isiq úúO;d ms<sn| 1
ld¾hh bgqfõ' ±kqu m%dfhda.slj yd
M,odhSj mka;s
ldurfha § Ndú;
lsÍug uÕ fmkaúh
hq;= h'
 iqNÕ isiqkag yd 1
idudkH isiqkag
wjYH;d ie,iqï
lsÍug wod< YsIH
úúO;d y÷kd .;
hq;= h'

89 | P a g e
úoHdj úIhfha § YsIH úúO;dj,g wkql+, j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd
l%shd;aul lsÍu úúO jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;h u.ska ^úIh kHdh' WodyrK&
isoaê wOHhk" m%o¾Yk" m%ix." WmfoaY& ,efnk njg .=rejreka úiska m%;spdr olajd
;snqKs' tys ixfYdaOkh úh hq;= whqre ms<sn| ie,lSfï § m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
.ekSug;a" YsIHhdg ;u m%Odk úIh wdY%s; l%shdldrlï ie,iqï lsßug;a yels whqrska
ld,h fjka l< hq;= h hk lreK i|yd jeä m%;spdr ^7& ,eî ;sìKs' Bg idfmalaI j
mqyqKq jevuq¨ u.ska .=re isiqkaf.a l=i,;d j¾Okh j¾Okh l< hq;= h^2&" iy ldKav
b.ekaùfï § isiq úNjH;d yd leue;a; u; wdlD;sh fjkia lsÍug isiqkag wjia:d ,nd
Èh hq;= h ^2& hk lreK i|yd o jeä m%;spdr ,eî ;snqKs ^5 jk j.=j&'

90 | P a g e
bx.%Sis úIhh
4'38 jk j.=j( YsIH úúO;d j,g wkqrEmSj bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu - bx.%Sis úIhfh

,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
 ish,q jD;a;Sh úIhj,ska Wla; lreKq bgqfõ' 5  m%udKj;a j 2  mSGh ;=< fkajdisl ld,fha § fmkajk olaI;d yd 2
,efí' ie,iqïlrK l=i,;d iSudjdiS ld,fha § yd bka miq
.; lrk .=re Ôú;fha § .=re isiqkaf.ka úo Hdudk
fkdùu .eg¨jls' tu ksid wOHdmkfha .=Kd;aul
nj j¾Okhg ukd wëlaIK l%shdj,shla mdi,a
moaO;sfha l%shd;aul úh hq;= h'
 lÓldpd¾hjrhd W.kajk úIh yd b.ekaùfï 1  m%dfhda.sl b.ekaùï ld,h ;=< bf.kqï wjia:d 2
ffY,sh u.ska ;ksj is;Sug yd jev lsÍug;a kej; ie,iqu yd l%shd;aul lsÍu ;jÿrg;a ÈhqKq úh hq;= h'
tajd hq., lKavdhï jev u.ska mq¨,a lsÍug
fhoùfuka Wla; lreK bgqfõ'
 m%dfhda.sl b.ekaùï ld,h ;=< § .=re isiqka fuu 1  WmfoaYk úIhfha YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j 1
lreKq wjfndaO lr .kshs' bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
uq,ska u we;=<;a l< hq;= h'
 ufkda úoHdj yd WmfoaYkh úIh hgf;a YsIH 3  wOHdmk jHjydr úIhfha § m%dfhda.sl fldgia 1
úúO;d" <ud ixj¾Okh" Ñ;a;fõ. yd p¾hduh weröug fmr fuu fldgia ms<sn| j ±kqj;a l< hq;=
.eg¨ bf.kqï ÿIalr;d iy m%;sld¾h ñkqï YsIH h'
wNsfm%arKh" bf.kqï wdOdrl ms<sn|j idlÉPd
flf¾'
 mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu ms<sn|j 1  .=re isiqka Ydia;%Sh ±kqu ,nd .ekSu i|yd;a" úNd.hg 2
ukd wjfndaOhla ,efnk neúka th bf.kqï wjia:d wjYH úIh fldgia tla/ia lsÍug;a Wkkaÿ jqj;a
ie,iqï lsÍug WmldÍ fõ' l%shdldrlï mdolj tajd ixj¾Okh ùu wjYH h'
 kjl .=re isiqka ,nd .kakd w;a±lSï u.ska yd 1  wOHdmk ufkda úoHdj úIh ks¾foaYhg lafIa;%fha 1
lKavdhï f,I lrk l%shdldrlï u.ska isiqka we;s jvd;a u hdj;ald,Sk fmd;a m;a yd wka;¾cd,
mdGud,dj wjidkfha ksmqK;d úYd, m%udKhla fjí wvú y÷kajd Èh hq;= h'
w;alr .kshs'
 iudc úoHdj u.ska YsIH nqoaê uÜgu y÷kd .ekSu" 1  wfkl=;a úIh w;r ukd iïnkaO;djla wjYH h' 1
iudc uÜgu y\qkd .ekSu yd ta wkqj bf.kqï
l%ufõo ksmo fõ'
 wOHdmk uQ,sldx. iïmQ¾K úIh ks¾foaYhu óg 1  mdGud,d ld,h ;=< .=reisiqka ,nd .kakd m%dfhda.sl 2
wkqrEmS fõ' ±kqu yd ksmqK;d miq ld,Sk j w;ayer ouk neúka ta
i|yd úi÷ï fiúh hq;= h'
 isiqka ldKav b.ekaùug fhduq lsÍug m<uq j Èk 5la 3
mdi,aj, .=rejreka W.kajk whqr ksÍlaIKh lr
tajdfha .=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS f,i
b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk whqr .fõIKh l<
hq;= h'

91 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § Wla; lreK ish¨ jD;a;Sh úIh u.ska ,nd fok njg jeä u m%;spdr
^5& ,eî ;snqKs' jD;a;Sh úIh ks¾foaYj, kHdhsl fldgia yd m%dfhda.sl Ndú;h wkqj
th bgqjk wdldrh ms<sn| .=rejreka WodyrK u.ska olajd ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk kjhla ms<sn| fhdackd o bÈßm;a j ;snqKs' tys § isiqka
ldKav lr b.ekaùug fhduq lsÍfï § m<uq j Èk 5la mdi,aj, .=rejre W.kajk whqre
ksÍlaIKh lr" .=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS j b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk
whqre .fõIKh l< hq;= h hk fhdackdj i|yd jeä u ^3& m%;spdr ,eî ;snqKs' Bg
idfmalaIj mdi,a moaO;sfha ukd wêlaIK l%shdj,shla l%shd;aul úh hq;= h' m%dfhda.sl
b.ekaùfï ld,fha § bf.kqï wjia:d ie,iqu yd l%shd;aul lsÍu ;jÿrg;a ÈhqKq úh
hq;= h' .=re isiqka Ydia;%Sh ±kqu ,nd .ekSu i|yd;a" úNd.hg wjYH úIh fldgia
tla/ia lsÍug;a Wkkaÿ jqj;a l%shdldrlï mdolj tajd ixj¾Okh úh hq;= h' iy
mdGud,d ld,iSudfõ § .=re isiqka ,nk m%dfhda.sl ±kqu yd ksmqK;d miq ld,Sk j
w;yer ouk neúka ta i|yd úi÷ï fiúh hq;=h hk lreKq i|yd jeä m%;spdr ,eî
;snqKs ^4'38 jk j.=j&'

 YsIH flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùu y÷kd .ekSu"


ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
Wla; lreKg wod<j .=re wOHdmk{hska f.ka ,o m%;spdr úIh ;=kg wod< j
iqúfYaIS j fjka fjka j wod< j.= u.ska bÈßm;a flf¾'

 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha YsIH flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am" kfjda;amdol b.ekaùu y÷kd
.ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu ms<sn| ,o m%;spdr wkqj th .Ks; úIhfha yd
úúO jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;h u.ska ,nd fok nj olajd ;snqKs' wOHdmk
jHjydr úIhh tys § lemS fmfka' m%udKd;aul nj ms<sn| wvqjla mj;sk njg o
m%;spdrhla ,eî ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ms<sn| j ne,Sfï § ixfYdaOk myla olajd ;snqKs' kùk
;dlaIK Ndú;h" mdif,a l%shd mámdáh iy .=re isiqkaf.a b.ekaùfï l%shdj,sfha .eg¨
ksrjq,a lsÍu" úúO bf.kqï l%u úIhud,dj u.ska b.ekajqj o mka;s ldurfha § tu l%u
l%shdjg kexùug yelshdjla ke;s ùug ms<shï f,i wdo¾Y mka;s ldur l%shd;aul lr
w;a±lSï ,nd §u hk lreKq ta w;r lemS fmfka ^4'39 jk j.=j&'

92 | P a g e
4'39 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%u yd l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùu
y÷kd .ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu

,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqr m%;spdr
 jeä fjfyilska YsIH 01 fuu 01  úIh W.kajk .=re Nj;=ka mdol j 01
flakaøSh jHdmD;s mdGud,dfõ úIhud,dj yodrk ld, iSudj ;=,
$.fõIK$f;dr;=re /ia Wod( .Ks;h fidhd ne,Su 3jk jirg iSud
flf¾' ;=, we;s fkdùu yd úoHd mSG úIh iSudj
bvlv ;=, wod< m¾fhaIKd;aul
m%udKj;a .fõIKhg f;dr;=re fiùu&
ke;' ÈYd.; úh hq;= h'

 .Ks;h úoHdj úIh 01  m%dfhda.sl bf.kqï b.ekaùua 01


ks¾foaYhg wod< j bf.kqï l%shdj,sfha § ta i|yd ,l=Kq ,nd
b.ekaùï l%u y÷kajd fok §ula isÿ lsÍu WÑ; h'
w;r wOHdmk jHjydr úIh
Tiafia bf.kqï l%u ms<sn|
b.ekaùula isÿ flf¾'
 bf.kqï b.ekaùïj,g wod< 01  úúO bf.kqï l%u úIhud,dj u.ska 02
øjH ks¾udKh yd Wmfoia b.ekajqj o mka;s ldurfha § tu
iemfha' l%u l%shdjg kexùug yelshdjla
ke;s lug úi÷ula f,I wdo¾Y
mka;s ldur l%shd;aul lr w;a±lSï
,nd §u iqÿiq h'
 úoHdmSG úIhud,dfõ úúO 01  kùk ;dlaIK Ndú;h 04
bf.kqï l%u kHdhd;aul
b.ekafõ'
 wOHdmk jHjydr hgf;a 01  mdif,a l%shd msámdáh i|yd .=re 02
isiqka ldKav b.ekaùï i|yd isiqkaf.a b.ekaùua l%shdj,sfha
fmr iQodku f,i úúO YsIH .eg¨ ksrjq,a l< hq;= hs'
flakaøSh bf.kqï l%u hgf;a
úúO l%u Ys,am Ndú; lr
mdvï ie,iqï ilia lsÍu yd
wdo¾Yk b.ekaùï lghq;=j,
fh§u fõ'

 úoHdj úIhh

úoHdj úIhfha § úúO jD;a;Sh úIh hgf;a kj bf.kqï l%u y÷kajd §u"
m%dfhda.sl b.ekaùug iQodkï ùu" l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu ms<sn| ±kqu ,nd§u"
m%;HdfõlaIK c¾k,a igyka ,sùu" kj ;dlaIKh fhdod .ekSug u. fmkaùu" úúO
jHdmD;s l%shd;aul lsÍu hk lreKq u.ska YsIH flakaøSh bf.kqu ixúOdkh yd
l%shd;aul lsÍu jk njg .=re wOHdmk{hskaf.ka m%;spdr ,eî ;snqKs' tys m%udKd;aul
nj ms<sn| ie,lSfï § i;shlg ld,ÉfPao folla muKla m%udKj;a fkdjk nj;a"
mdvï ie,iqïj, lKavdhï l%uhg b.ekaùug ,nd fok keUqrej wvq nj;a olajd
;snqKs' úh hq;= ixfYdaOk myla olajd ;sìKs' i;s wka;j, § mß.kl úoHd.dr
Ndú;fhka .eg¨ mdol bf.kqu y÷kajd § th l%shd;aul lsÍu" kj bf.kqï l%u
;jÿrg;a l%shdldÍ lsÍu" lKavdhï lsÍfï wjYH;dj jeo.;alu M,odhSj l< yels
wdldr wOHdHk jHjydr úIhfha § jeäÿrg;a ixj¾Okh lsÍu" hk fhdackd tys §
lems fmkqKs' ^4'40 jk j.=j&'

93 | P a g e
4'40 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol b.ekaùu y÷kd
.ekSu" ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu
.=Kdx. jD;a;Sh isiqka ,nd .kakd ixfYdaOkh úh hq;= whqre
úIhj,ska ,ndfok wdldrfha

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
wdldrh m%udKj;a nj

 wOHhk jHjydr u.ska 1  i;shlg 01  kj bf.kqï l%u ;jÿrg;a 2


kj bf.kqï l%u ld,Éfcao 2la l%shdldÍ úh hq;= h'
y÷kajd fohs' ,%udKj;a
fkdfõ' fï
ksid ish¨u
isiqkag
bf.kqug
,efnk wjia:d
wvqfõ'
 m%dfhda.sl bf.kqï 1 mdvï ie,iqïj, 01  i;s wka;j, § fyda mß.kl 4
b.ekaùï l%shdj,sh lKavdhï l%uhg úoHd.dr Ndú;fhka .eg¨ mdol
i|yd iQodkï ùfï § b.ekaùu i|yd bf.kqu yd y÷kajd § th
isiqkag ukd msájy,la ,nd fok keUqrej l%shd;aul l< hq;= h'
,efí' wvqh' ^YsIH
iyfhda.S;dj"
wfkdHdakH
wjfndaOh" ye.Sï
f;areï .ekSu"
lKavdhï ye.Su"
tlaj ;SrK .ekSu
hkd § jeo.;a
wdfõok flaI;%
flfrys .=re YsIH
wjOdkh fï ksid
wvqh&'
 l%shduQ,sl m¾fhaIK 1  lKavdhï l%sahdldrlï lsÍfï 2
ms<sn| ±kqu yd Ndú;h wjYH;dj" jeo.;alu" M,odhS j
ms<sn| ±kqj;a fõ' l< yels wdldr wOHmk jHjydr
úIhfha § jeä ÿrg;a ixj¾Okh
l< hq;= h'

 m%;HfõlaIK c¾k,a 1  YsIH flakaøSh bf.kqï l%u 1


igyka ,sùu ms<sn| ks¾udKYS,Sùu" kj ;dlaIKh
±kqu wjfndaOh ,efí' wOHdmkh u Ndú; lsÍu ms<sn|
 mqyqKq lsÍu yd Wla; ±kqu jirla
mdid hdj;ald,Sk lsÍu wjYH h'

 kj ;dlaIKh fhdod 1  jeäÿr wjfndaOh ,eîu i|yd 2


.ekSug isiqkag u. úúO m%dfhda.sl jevuq¨ ixúOdkh
fmkaùu yd myiqlï l< hq;= h'
ie,iSu isÿ fõ'

 iyfhda.S bf.kqï 1 2
l%uYs,am" mka;s
ldurfha § Ndú;hg
w;a±lSï ,nd§u" kj
;dlaIKh w¾:j;a j
mka;s ldurfha §
Ndú; lsÍug u.
fmkajhs'

 YsIH flakaøSh j úúO 1 2


jHdmD;s lsÍu yd
m%dfhda.sl bf.kqug
wjia:dj ,nd §u
ms<sn| m%udKj;a
±kqula ,efí'

94 | P a g e
 bx.%Sis úIhh
4'41' jk j.=j( YsIH flakaøSh l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùï y÷kd.ekSu
ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu

,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 ufkdaúoHdfjka kj bf.kqï b.ekaùï 1 Ydia;S%h oekqu 1  isiqka ldKav b.ekaùug fhduq 4
kHdh y÷kajd §u ksid l%shd;aul lsÍu fld;rï lsÍug m%:u Èk 5la mdi,aj,
myiq h' ,enqjo .=rejre W.kajk whqr
m%dfhda.sl ksÍlaIKh lr tajdfha
Ndú;h .=Kfodia úfõpkh u.ska
m%udKj;a M,odhS j bf.kqï b.ekaùï
fkdfõ l%shdj,sfha ksr; jk whqr
.fõIKh l< hq;= h' w;a±lSï
,nd kj ±kqu yd noaO j
úIhud,d ixfYdaOk úh hq;= h'
 iudc úoHdj" ufkda úoHdj" l%u 2 ;dlaIKsl 1  wOHdmk jHjydr úIhg wu;r 2
úoHdj" wOHdmk jHjydr u.ska iy fuj,ïj, j bx.%Sis bf.kqï b.ekaùï
wfkl=;a ;dlaIKsl úIhka u.ska iy wvq mdvq ksid l%ufõo úIhfha wka;¾.;h
ñkqï we.hqï jeks úIhfhka o isiqka wfmalaIs; mrsos hdj;ald,Sk l< hq;= h'
m%udKj;a ±kqula YsIH flakaøSh bf.kqï
bf.kqï l%u l%shd;aul lsÍug ,nd l%shdj,sh isoq
.kshs' lsrSug ndod
we;s fõ
 isiqka ms<sn| j jD;a;Sh úIh lafIa;%fha 1 l%uúsoHfõ 1  iEu jD;a;Sh úIhlska u YsIH 2
we;s ufkda úoHdj" iudc úoHdj jeks iy óg wod< flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am yd
úIhu,ska ,efnk ±kqu bf.kqï myiqlï kfjd;amdol bf.kqï l%uYs,am
b.ekaùï l%u Ys,am jvd myiqfjka m%udKj;a y÷kd .ekSu ixúOdkh yd
ixúOdkh lr .ekSug fhdod .; yels fkdfõ l%shd;aul lsÍu hk wx.
h' wod<f;aud Tiafia tl;= l<
hq;= h'
 bx.%Sis b.ekaùfï l%u úoHdj yd 2  olajd we;s .=Kdx. J¾Okh 1
wOHdmk jHjydr ieis j,§ flfrys fkajdisl mdGud,dfõ
l:sldpd¾hjre <ud flakaøh S § ;jÿrg;a wjOdkh ,nd Èh
wOHdmkh yd l%u úoHdj ms<sn| hq;= h'
idlÉPd lr;s' Bg wu;r j .=re 
mqyqKq ld,fha ;=,;a iSudjdiS ld,h
;=,;a wëlaIKh" WmdOHhkh
l%shdj,sh u.ska jvd fyd|ska fuu
lreKq isiqkag ,nd foa' ta wkqj
isiqkag fyd| w;a±lSï iy moaO;shg
±fkk mßÈ m%dfhda.sl l%shdjka isiqka
u.ska isÿ flf¾'
 wOHdmkfha uQ,sldx. u.ska úúO 1  wOHdmk jHjydr úIhfhka 1
od¾Yksl Ñka;k yd tajdg wod< fuu .=Kdx. ms<sn| wjOdrKh
l%Ufõo woHhkh lsÍu" m%dfhda.sl fhduq l<hq;= h'
fhoùu i|yd jeo.;a fõ'
 wOHdmk uQ,sldx. úIfhka úúO 2  m%dfhda.sl wjia:djka jeä l< 1
b.ekaúï l%u hq;= h'
 lÓldpd¾hjrekaf.a b.ekaùï ffY,sh 1  jD;a;slNdjh ,nd Èh hq;= h' 3
.=re isiqkag w;a±lSï jeä lr .ekSug tys § hym;a wdl,am lemS
fyd| w;a±lSula jkq we;' fmfka' jD;a;slNdjh ,nd
fok úg úIhhg wod<
jD;a;slNdjh jeä l< hq;= h'
 bx.%Sis b.ekaùfï l%ufõo úIh u.ska 1
bx.%Sis b.ekaùfï úúO l%u y÷kd
.kshs'

bx.%Sis úIhhg wod< j Wla; lreK bgqjk wdldrh ms<sn| m%;spdr ,eî ;snqfKa'
jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;fhka th ,nd fok njh' tys § ufkda úoHdj" iudc

95 | P a g e
úoHdj" l%u úoHdj" wOHdmkfha uQ,sldx. Yd wOHdmk jHjydr hk úIh ta w;r lemS
fmfka' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § tys uQ,sl wvqmdvq ;=kla ^m%dfhda.sl Ndú;h
m%udKj;a fkdùu" ;dlaIKsl fuj,ïj, wvqmdvq ksid wfmalaIs; mßÈ bf.kqï
l%shdj,sh lsÍug ndOd we;sùu" l%u úoHdfõ óg wod< myiqlï fkdùu& ms<sn| j olajd
;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ms<sn| ie,lSfï § isiqka ldKav bf.kqug m%:u Èk myla
mdi,aj, .=rejre W.kajk whqre ksÍlaIKh lr tys .=Kfodia úfõpk u.ska M,odhS
j bf.kqï l%shdj,sfha ksr; jk whqre ms<sn| .fõIKh lsÍu yd w;a±lSï ,nd §u hk
fhdackdj lemS fmfka' fuys § WmfoaYkd;aul bf.kqfï wjYH;dj u;= fõ' ta wkqj
Ndú; lrk udOHfhka bf.kSu i|yd Wmldr ^ Support & lsÍu wjYH fõ' ,o m%;spdr
u; hym;a wdl,am u; msysgd jD;a;slNdjh ,nd§u yd th ,nd§fï § úIhhg wod<
jD;a;slNdjh jeä lsÍfï wjYH;dj ms<sn| j jQ fhdackdj o jeo.;a fõ' Y%S ,xldfõ
jD;a;slNdjh ms<sn| .eg¨ mej;Su tu fhdackdj u;= lsÍfï woyi fõ' wk;=rej ,o
m%;spdr u; kj ±kqu yd noaO j úIhud,d ixfYdaOkh lsÍu yd iEu jD;a;Sh úIhlska
u YsIH flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu hk wx. wod< f;aud
Tiafia tl;= lsÍu hk fhdackd jeo.;a fõ' ^4'41 jk j.=j&'

 bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh" l%shd;aul lsÍu
yd m%Njh mÍlaId lsÍu
Wla; lreK ms<sn| ,o .=re m%;spdr úIh ;=kg wod< j fjka jYfhka
bÈßm;a flf¾'

 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu ms<sn| lÓldpd¾hjreka wjia:d
;=kla hgf;a ^,nd fok whqre" m%udKj;a nj" ixfYdaOkh úh hq;= whqre& m%;spdr olajd
;snqKs' ta wkqj ,nd fok wdldrh ms<sn| WodyrK f,i flaj, y÷kd .ekSu" m%Óld¾h
jevms<sfj," ;lafiarej' we.hSu" l%shduQ,sl m¾fhaIK yd Bloom Texnomy olajd
;snqKs' m%udKj;a nj ms<sn| j ie,lSfï § ld,ÉfPao i|yd m%udKj;a fõ,djla
fkdue;s ùu bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iemhSfï § .eg¨jla
nj fmkajd § ;sìKs' ixfYdaOk y;la olajd ;snqKs' l%shduQ,sl m¾fhaIK l%u Ndú;h
jeä ÈhqKq lsÍu" bx.%Sis udOH wNHdi,dNSkaf.a bx.%Sis ±kqu jeä ÈhqKq lsßu i|yd
jevigyka ieliSu" ld,h m%udKj;a fkdùu bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS
bf.kqula i|yd th .eg¨jla neúka .=re isiqka iqÿiq l%ufõo wkq.ukh lrkafka ±hs
fidhd ne,Su" wdl,am ixj¾Ok jev igyka l%shd;aul lsÍu ta w;r lemS fmfka' ^4'42
jk j.=j&'

96 | P a g e
4'42 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh"
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu

,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 flaj, y÷kd .ekSu yd 3  ld,ÉfPao 1  bx.%Sis udOH wNHdi,dNSkaf.a 2
m%;sld¾h jev ms<sfj,j,a i|yd bx.%Sis ±kqu jeä ÈhqKq lsÍu
l%shd;aul flf¾' m%udKj;a i|yd jevigyka wjYH h'
fõ,djla
fkdue;s ùu
ksid bf.kqï
.eg¨ iys;
isiqkag M,odhs
bf.kqï
wjia:d
ie,iSfï
wmyiq;d u;=
fõ'
 ;lafiarelrk l%u 1  isxy, udOH mjd b;d wvq z w.h 1
l%shd;aul fõ' iys; wNHdi,dNSka i|yd jev
igyka wjYH h'
 l%shd uQ,sl m¾fhaIK fï 1  ld,Éfþo i|yd ld,h 2
i|yd Ndú; l< yels h' m%udKj;a fkdùu bf.kqï
th iSud jdiS jif¾ § isÿ .eg¨ iys; isiqkag M,odhS
fõ' bvf.kqula i|yd .eg¨jla
neúka" iqÿiq l%ufõo .=re isiqka
wkq.ukh lrkafka ±hs úuid
ne,Sula l< hq;= h'
 í¨ï gelaiafkdñ Ndú; 1  l%shduQ,sl m¾fhaIKj, M,odhS 1
flf¾' nj m¾fhaIKhg ñsi isiqkag
wod< j isÿfõ o hkak ms<sn|
úuish hq;= h'
1  wdl,am ixj¾Ok jev igyka 2
l%shd;aul l< hq;= w;r
.=rejreka isiqka ms<sn| ixfõ§
úh hq;= hs'
 tla m¾fhaIKhlg muKla iSud 3
jQ l%shduQ,sl m¾fhaIK l%u
Ndú;h jeä ÈhqK l<hq;= h'
^Wod( .Ks;h flfrys iSudjdiS
f,i fyda fuh wdjrKh ùu
±kg meyeÈ,s j isÿjk njla
olakg ke;&
 YsIH flakaø wOHdmkh jeä 1
ÈhqKq l< hq;=h'

 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § Wla; lreK wOHdmk ufkda úoHdj" WmfoaYkh yd
ud¾f.damfoaYh wOHdmk jHjydr úIhj, kHdhsl lreKq yd úúO m%dfhda.sl l%shd
u.ska isiqkag ,nd fok njg m%;spdr ,eî ;snqKs' th we;eï úg muKla isÿjk njg
m%;spdr ,eî ;snqKs' th we;eï úg muKla isÿjk njg m%;spdr folla ,eî ;snqKs'
m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § m%udKj;a nj wvq njg m%;spdr ;=kla ,eî ;snQ w;r

97 | P a g e
wOHdmk WmfoaYkh yd ud¾f.damfoaYh úIh i|yd ld,h m%udKj;a ke;s njg o
m%;spdrhla ,eî ;sìKs'

úh hq;= ixfYdaOk w;r uq,a ;ek .;a fhdackd jQfha .eg¨ iys; isiqka
lKavdhï lr fyda flaj, j l%shdldrlïj, fhoúh hq;= h ^3&" ufkda úoHdj yd
WmfoaYk úIhj, § úIh lreKq idlÉPd jqj o m%dfhda.sl w;a±lSï fkdue;s ksid
WodyrK foñka idlÉPdjg iïnkaO ùu ms<sn| isiqkag .eg¨ mj;S' tajd ms<sn|
ie,ls,su;a j úIhud,dj ilia úh hq;= h$kùlrKh úh hq;= h ^3&" WmfoaYk úIhfha
§ ,nk kHdhd;aul ±kqu m%dfhda.sl j Ndú; lsßu i|yd mdi,a f;dardf.k kï lrk
isiq kshe|s w;ßka ta wh ixj¾Okh lr fmkaùug kshñ; jevigyka iSudjdiS hq.fha
§ mejÍu wjYH h ^3& iy udkisl frda.S isiqka n|jd .ekSfï §" iïuqL idlÉPdfjka
th y÷kd.; fkdyel' Tjqka miqj y÷kd.; yels jk w;r Tjqka .=re jD;a;shg iqÿiq
o hk .eg¨j úi|sh hq;= h ^2& hk lreKq úKs ^4'43 jk j.=j&'

4'43 jk j.=j( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS f,i bf.kqï wjia:d iïmdokh
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu - úoHdj úIhh

,ndfok whqre m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqre


m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 bf.kqï .eg¨ iys; 2  m%udKj;alu 3  .eg¨ iys; isiqka lKavdhï lr fyda 3
isiqkag bf.kqï wjia:d wvqh' flaj, j l%shdldrlï j, fhoúh hq;=
iïmdkh l%shd;aul lsÍu h'
yd m%Njh mÍlaId lsßu
^fm!oa.,sl j& we;eï úg
isÿfõ'
 ufkda úoHdj yd 3  ld,h 1  m%Njh mÍlaId l<hq;= h' 1
WmfoaYkh úIh wdY%s; j m%udKj;a
úIh lreKq idlÉPd ke;
flf¾' ^WmfoaYk
úih&
 bf.kqï .eg¨ y÷kd 1  udkisl frda.S isiqka n|jd .ekSfï § 2
.ekSu fndfyda úg iïuqL mÍlaIKfha § y÷kd .;
wOHdmk jHjydr fkdyel' Tjqka miqj y÷kd .; yels
úIhfhka yd úúO jk w;r Tjqka .=re jD;a;shg iqÿiq o
m%dfhda.sl l%shd u.ska iy hkak úi|sh hq;= .eg¨jls'
we.hSï l%u u.ska mÍlaId
flf¾'
 l%shduQ,sl m¾fhaIK m%;sldrd;aul 2
bf.kqï iumoia: bf.kqu jeks l%u
Ys,am Ndú; l< hq;= h'
 ufkda úoHdj yd WmfoaYkh úIhj, § 3
úIh lreKq idlÉPd jqj o m%dfhda.sl
w;a±lSï fkdue;s ksid WodyrK foñka
idlÉPdjg iïnkaO ùu ms<sn| isiqkag
.eg¨ mj;S' tajd ms<sn| ie,ls,su;a j
úIhud,dj ilia úh hq;= h$kùlrKh
úh hq;= h'

98 | P a g e
 wOHdmk jHjydr úIh ;jÿrg;a 1
Yla;su;a úh hq;= h'
 isiqka ks¾udKYS,S ld¾hj, ksr; l< 1
hq;= h'
 WmfoaYk úIhfha § ,nk kHdhd;aul 3
±kqu m%dfhda.sl j Ndú; lsÍu i|yd
mdi,a f;dardf.k kï lrk isiq ksheÈ
f;dardf.k ta wh ixj¾Okh lr
fmkaùug kshñ; jev igyka iSudjdiS
hq.fha § mejÍu wjYH h'

bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § Wla; lreK uQ,sl jYfhka wOHdmk ufkda úoHdj"
WmfoaYkh" wOHdmk jHjydr yd iudc úoHdj hk úIhj, kHdh yd m%dfhda.sl
Ndú;h u.ska bgqjk njg nyq;r m%;spdr ,eî ;sìKs' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï
§ tys .eg¨ mj;sk nj ±laúKs' tys § mej;s uQ,sl wvqmdvq jQfha bf.kqï .eg¨
iys;isiqka y÷kd .;a; o Tjqka i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d m%udKj;a j iïmdokh
lsÍu" l%shd;aul lsÍu" mdGud,dj u.ska ksishdldrj isÿ fkdùu ^3&" YslaIK,dNSkag
m%udKj;a j wjYH ±kqu l=i,;d yd wdl,amj,ska ikakoaO fkdùu ksid mka;s ldurfha
isák úúO wjYH;d iys; isiqka i|yd u;=msáka muKla ne,Su ksid iqN." miqng yd
wdndê; isiqka fkdi,ld yeÍula isÿùu ^3& iy mka;s ldurfha isák isiqka m%udKh
wêl ùu ksid .eg¨ u;=ùu úKs'
bx.%Sis úIhfha úh hq;= ixfYdaOk w;r uQ,sl fhdackd jQfha bf.kqï .eg¨
iys; isiqka i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh lsÍu yd l%shd;aul lsÍu ms<sn|
jeä wjOdkhla fhduq lsÍu ^3&" yd wOHdmk wOHmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqï
we.hqï hk úIhj,g tu fldgi we;=,;a lsÍu ^3&" úúO oDYHdOdr iy l%shdldrlï
ie,iqï lsÍfï § yd l%shd;aul lsÍfï § jvd jeä wd;au úYajdihla iy mqyK
q qjla wjYH
ùu ^3& iy ufkda úoHdj úIh ks¾foaYh hdj;ald,Sk lr Bg wod< .%ka: kdu f,aLkhla
we;=,;a lsÍu ^2& h ^4'44 jk j.=j&'

99 | P a g e
4'44 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh"
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu

,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 wOHdmk ufkdaúoHdj iy 01  bf.kqï .eg¨ iys; 03  bf.kqï .eg¨ iys; isiqka 03
ud¾f.damfoaYh iy isiqka y÷kd .;a; o i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d
WmfoaYk úIh j,ska Tjqka i|yd M,odhS iïmdokh lsÍu yd l%shd;aul
<uhskaf.a Ñ;a;fõ.Sh yd bf.kqï wjia:d lsÍu ms<sn| jeä wjOdkhla
p¾hduh .eg¨ iy <ud m%udKj;aj fhduqúh hq;=h'
ixj¾Okfha § .eg¨ iïmdokh lsÍu"
iy.; p¾hd iy mj;akd l%shd;aul lsÍu
NS;sld ms<sn| ±kqu mdGud,dj ;=<ska
,ndfohs' ksishdldrj isÿ
fkdfõ'
 mka;s ldur wOHhk 01  mka;s ldurj, isák 02  Táiï ms<sn| wjOdkh fhduq 03
ld,h ;=, § iu jhia isiqka m%udKh wêl l< hq;= h' wOHdmk ufkd
lKavdhïj,g we;s jk ksid .eg¨ úoHdj yd wOHdmk ñkqï
.eg¨ i|yd úi÷ï u;=fõ' we.hqï hk úIhj,g fuu
fiùu u.ska WodyrK fldgia we;=<;a lsÍu iqÿiq h'
wjia:d ie,fia'
 iudc úoHd úIfha óg 01  YslaIK,dNSka wjYH 03  ufkda úoHdj úIh ks¾foaYh 02
wod< fldgia yd .=re ±kqu l=I,;d yd hdj;ald,Sk lr wod< .%ka:
N+ñldj idlÉPd lsÍu wdl,amj,ska kduf,aLkhla we;=,;a l<
u.ska yd fjk;a úIh ikakoaO fkdùu hq;= h'
W.kajoa§ wdo¾Yu;a ksid mka;s ldurfha
.=rejrfhl= f,i fujeks isák újsO wjYH;d
wjia:d iïmdokh fõ' iys; isiqka foi
u;=msáka muKla
ne,Su ksid iqN."
miqng iy wdndê;
isiqka fkdi,ld
yeÍula isÿ fõ'
 ufkda úoHdj" wOHdmk 01  m%udKj;a fõ' 02  úúO oDIHdOdr iy 03
jHjydr yd wOHdmk l%shdldrlï ie,iqï lsÍfï §
uQ,O¾u jeks úIh j,ska iy l%shd;aul lsÍfï § jvd
óg wjYH u. fmkaùï jeä wd;au úYajdihla iy
,efí' mqyqKqjla wjYH fõ'
 wOHdmk ufkda úoHdfõ 03  § we;s wruqKqj,g wod<j 01
úfYaI wjYH;d we;s l%shdldrlï ilia lsÍfï §
<uhs hk f;audfjka .eg¨ j,g uqyqK §ug isÿfõ'
fuh bgqfõ'
 wOHdmk ufkda úoHdj 01
isiqkaf.a nqoaê uÜgu yd
m%Njh y÷kd .ekSug
Woõ fõ'
 fï ms<sn| iudc úoHdj" 01
ufkda úoHdj hk úIh
u.ska wjfndaOh ,efí'
 wOHdmk iudc úoHdj 01
isiqkaf.a mjq,a miqìu"
iudc uÜgu" úúO
olaI;d y÷kd .ekSug
Woõ fõ'

100 | P a g e
 bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk u. fmkaùu" iydh ùu" fhduq
lsÍu yd myiqlï ie,iSu
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh úuiSfï §
Wla; lreK ms<sn| ,o .=re m%;spdr úIh ;=kg wod< j fuys § bÈßm;a flf¾'
 .Ks;h úIhh
Wla; lreK iïnkaO j .Ks;h úIhhg wod< j ,o m%;spdr 4'45 jk j.=fõ
±lafõ'
Wla; lreK .Ks;h úIhfhka ÿIalr;d y÷kd .ekSu" u. fmkaùu" .eg¨
úYaf,aIKh" m%;sld¾h jev ms<sfj," yd m%dfhda.sl b.ekaùï mqyqKqfõ § wjYH Wmfoia
u; ,efnk njg m%;spdr olajd ;snqKs' úh hq;= ixfYdaOk hgf;a m%uqL;dj ,o fhdackd
jQfha l%fudamdh" YsIH ÿIalr;d .fõIKh" uQ,sl .Ks; l¾u i|yd u. fmkaùu'
iúia;rd;aul úIh ks¾foaYhl wka;¾.; úh hq;= h ^4&" mdi,a l%shdj,shg wod< j
úoHdmSG l%shdj,sh ie,iqï .; úh hq;= h ^3&" iúia;rd;aul lÓldpd¾h
ud¾f.damfoaYhla ilia lsÍu WÑ; h ^2& iy úIh wka;¾.;h m%dfhda.sl b.ekaùï
lsÍu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug .=re isiqkag wjia:dj ,nd Èh hq;= h ^2& hk
lreKq h ^4'45 jk j.=j&'

4'45 jk j.=j( bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk u. fmkaùu"


iydhùu" fhduq lsÍu yd myiqlï iïmdokh

,ndfok whqre m%%udKj;a ixfYdaOkh úh hq;= whqre


nj
m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 ÿIalr;d y÷kd .ekSu yd 1 m%udKj;a 1  l%fudamdh" YsIH ÿIalr;d 4
u.fmkaùu flf¾' h' .fõIKh" uQ,sl .Ks; l¾u
i|yd u. fmkaùï"
iúia;rd;aul úIh ks¾foaYhl
wka;¾.; úh hq;= h'
 .eg¨ ;eka úYaf,aIKh fõ' 1  iúia;rd;aul lÓldpd¾h 2
ud¾f.damfoaYhla ilia lsÍu
WÑ; h'
 m%;sld¾h jev ms<sfj, 1  bf.kqï wdOdrl ilia lsÍu" 1
l%shd;aul fõ' we.hSu jeks oE i|yd úfYaI
jev igyka meje;aùu yd
tajdfha wka;¾.;h i|yka
lsÍu wjYHh'
 iqidOHlrKh i|yd iqúfYaIS 2  úIh wka;¾.;h" m%dfhda.sl 2
wjia:d iïmdokh fkdjqk o b.ekaùï lßSu i|yd kùk
úIh b.ekaùfï § m%dfhda.sl ;dlaIKh Ndú;hg .=re
b.ekaùu mqyqKqj l%shd;aul isiqkag wjia:dj ,nd Èh hq;=
lsÍfï § wjYH Wmfoia ,nd h'
foa'
 mdi,a l%shdj,shg wod< j 3
úoHdmSG l%shdj,sh o ie,iqï
l< hq;= h'

101 | P a g e
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhg wod<j ,o .=re m%;spdr 4'46 jk j.=fõ ±lafõ'

4'46 jk j.=j( bf.kqï flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk u. fmkaùu"


iydh ùu' fhduq lsÍu yd myiqlï iïmdokh
,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 úúO úIh hgf;a fuu 1 fuu lghq;= 3  wOHdmk jHjydr úIh 2
wjia:d uefka' ksishdldrj ueksh hgf;a fï ms<sn| ±kqu yd
yelafla ienE wjfndaOh ;jÿrg;a ,nd
mka;s ldurfha § Èh hq;= h'
h' ta i|yd
lÓldpd¾hjrekag
m%udKj;a ld,hla
,nd foñka mqyqKq
ld,h ie,iqï l<
hq;= h'
 m%dfhda.sl .=re mqyqKqj 2 m%%udKj;a h 2  wOHdmk jHjydr úIh 2
yd bka wk;=rej jk hgf;a § oDIHdOdrl
úfõpkd;aul woyia Ndú;hg ,l=Kq §u yd
±lajSï u.ska uefka' m%dfhda.sl j úúO
wjia:dj, § b.ekaùug
wjia:d ,nd §u u.ska jeä
ÈhqKq l< yels h'
 foaYk u.ska ,nd foa' 1  mß.kl myiqlï ,nd Èh 1
hq;= h'

 m%dfhda.sl bf.kqï 3  wOHdmk jHjydr úIhhg 3


l%shdldrlï i|yd kshñ; ld,h jvd w¾:j;a
iQodkï lsÍfï § yd j" M,odhSj .; lsÍug
wOHdmk jHjydr úIh wka;¾.;h ie,iqï
l%shdj,sfha § o fï lsÍu iu. u m%dfhda.sl j
i|yd m%udKj;a w;ayod ne,Sug wjia:d jeä
wjfndaOhla ,efí' l< hq;= h'

 ufkda úoHdj yd 2  mka;s ldurj, 2


WmfoaYkh" iudc mß.klj,g tllg tlla
úoHdj" wOHdmk jYfhka uqøK hka;%
;dlaIKh" wOHdmk ,nd§u wjYH jk w;r
uQ,O¾u hk úIh nyqudOH WmlrK
u.ska uefka' ^Multimedia) o
wjYH h'
 WmfoaYk wxYhla fjku 3
l%shd;aul úh hq;= h'

úúO jD;a;Sh úIhj, kHdhsl fldgia yd m%dfhda.sl Ndú;h ^.=re mqyK


q qj"
úfõpkd;aul woyia ±laùu" foaYk" m%dfhda.sl bf.kqï l%shdldrlï' wOHdmk jHjydr
l%shdj,sh Wla; lreK u.ska ,ndfok njg .=re wOHdmk{ m%;spdr ,eî ;snqKs' tys
m%udKj;a nj ie,lSfï § Wla; lreK bgq lsÍug yd ksishdldrj th uekSug ienE
mka;s ldurh ;=, lÓldpd¾hjrekag m%udKj;a ld,hla ,nd foñka mqyqKq ld,h
ie,iqï lsÍfï wjYH;dj olajñka m%;spdr ;=kla ,eî ;snqKs' th m%udKj;a h hk
ks¾Kdhlh i|yd m%;spdr folla ,eî ;snqKs'
102 | P a g e
úh hq;= ixfYdaOk ms<sn| j ie,lSfï § m%uqL;dj ,o fhdackd jQfha WmfoaYk
wxYhla fjku l%shd;aul úh hq;= h ^3&" wOHdmk jHjydr úIhfha kshñ; ld,h jvd
w¾:j;a j yd M,odhS j .; lsÍug úIh wka;¾.;h ie,iqï lsÍu iu. u m%dfhda.sl
j w;ayod ne,Sug wjia:d jeä l< hq;= h ^3&" wOHdmk jHjydr hgf;a wod< lreK
ms<sn| ±kqu yd wjfndaOh ;jÿrg;a ,ndÈh hq;= h ^2&" wOHdmk jHjydr úIh hgf;a
§ oDIHdOdrl Ndú;hg ,l=Kq §u yd m%dfhda.sl j úúO wjia:dj, § b.ekaùug wjia:dj
,nd§u u.ska jeä l< yels h ^2& iy mka;s ldurj, mß.kl iEu tllgu uqøK
hka;% ,nd§u wjYH w;r nyqudOH WmlrK ^Multimedia) o ,ndÈh hq;= h ^2& hk
fhdackd úKs ^4'46 jk j.=j&'
 bx.%Sis úIhh
4'47 jk j.=j( bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk u. fmkaùu"
iydhùu" fhduq lsÍï yd myiqlï iïmdokh

,ndfok whqre m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqre


m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk 1 m%udKj;a h' 1  m%udKd;aulj fïjd ixj¾Okh úh 1
jHjydr úIhj,ska fuu lafIa;%h hq;= h
wdjrKh fõ'
 wOHdmk iudc úoHdj jeks 1  mdif,a oS 1  jvd hdj;ald,Sk lrk ,o wdY%s; 2
úIhkaf.ka <uhska ms<sn| ,efnk .=rejrekaf.a .%ka: f,aLkhla úIh ks¾foaYhg
wjfndaOh ksid .=rejrhl= f,i iyfhda..h we;=,;a l< hq;= h'
iqidOHlrK N+ñldj uekúka bgq ,enqjd o Tjqkaf.a
lsÍug wjia:dj ,efí' nyq;rhlg wod<
lreK ,nd oSug
m%udKj;a
leue;s; ke;'
 .=rejrhd myiqlï imhkakl= f,i 1  jev igyka u.ska ±kqu 2
wOHdmk jHjydr yd ufkda úoHdj hdj;ald,Skùu wjYHhs'
úIh hgf;a;a .=rejrhd
WmfoaYlhl= f,i WmfoaYk úIhh
hgf;a;a idlÉPd flf¾'
 bf.kqï- b.ekaùï ld¾h i|yd 1  ñkqï we.hqï" ufkda úoHdj" wOHdmk 1
wjYH øjH" fmd;am;a mßYS,khg uQ,sldx. Yd mka;s ldur
wjia:d iemfhk w;r tu.ska l<ukdlrKh hk úIhj, uQ,sl
mka;s ldur b.ekaùu id¾:lj l< mdvïj,g fuu fldgia we;=,;a lsÍu
yels fõ' wjYH h'
 iudc úoHd úIh ks¾foaYh 1  úoHdmSG úIh ks¾foaYfha wOHdmk 3
iïmQ¾K lsÍfï § yd wfkl=;a jHjydr úIh i|yd wjYH myiqlï ^
úIhj, § fuu fldgi yd .=re Video camera&' jevigyka úYd,
N+ñldj idlÉPd lsÍfuka wdo¾Yu;a lKavdhulg jvd b;d l=vd
.=rejrhl= f,i fujeks wjia:d lKavdhulg ^ Micro teacting&
iïmdokh flf¾' lsÍug fhduq l< hq;= h' túg iEu
YslaIK,dNshl=g u fuu w;HjYH
ksmqK;d ,.d lr .; yels h'
 teachingmethodology ELT (English 1  ;jÿrg;a m%dfhda.sl úh hq;= h' 1
Language teahing Methodology)
úIfhka iqidOHlrK N+ñldj
ms<sn| úfYaI wjOdkhla fhduq
flf¾'
 mka;s ldurj, isák isiqka .Kk 2
wêl ùfï .eg¨jg ms<shï fhÈh hq;=
h'
 iSudjdiS ld,h fkdfhl=;a .eg¨ ksid 1
wvd, ùu úi|sh hq;= h' fïjd i|yd
.=rejrhdg jeä u. fmkaùula
wjYHh'

103 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § o ish¨ jD;a;Sh úIhj, kHdh yd m%dfhda.sl Ndú;h u.ska
wod< lreKq ,nd fok njg m%;spdr u.ska ikd: úK' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï
§ th m%udKj;a njg tla m%;spdrhla ,o w;r wfkla m%;spdrfhka oelajQfha mdi,a
.=rejrekaf.ka iydh ,enqko Wla; lreKq ,nd Èug Tjqkaf.ka nyq;rhlg m%udKj;a
,eÈhdjla ke;s njh'
ixfYdaOk ms<sn|j i,ld ne,Sfï § úoHdj úIh ks¾foaYfha wOHdmk jHjydr
úIh ioyd wjYH myiqlï ^ Video camera) ,nd osh hq;=h' tfiau fuu jevigyk úYd,
lKavdhulg jvd b;d l=vd lKavdhulg ^Micro teacting& lsÍug fhduq l< hq;=h' túg
iEu YslaIK,dNsfhl=gu óg wod< ksmqK;d ,nd .; yelsh ^3&" jvd hdj;ald,Sk lrk
,o wdY%s; .%ka: f,aLkhla úIh ks¾foaIhg we;=,;a l, hq;=h^2&" jevigyka u.ska
±kqu hdj;ald,Sk ùu wjYHh ^2&" mka;s ldurj, isák isiqka .Kk wêl ùfï
.eg¨jg ms<shï fhÈh hq;=h ^2& iy iSudjdiS ld,hu fkdfhl=;a .eg¨ ksid wvd, ùu
úi|sh hq;= h ^2& hk fhdackdj,g jeä m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'45jk j.=j&'
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hska ^foudmshka"
iïm;a mqoa.,hska" wdÈ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍ j iydh lr .ekSu
Wla; lreK ms<sn| ,o m%;spdr úIh ;=kg wkqj fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhhg wod< j ,o m%;spdr 4'48 jk j.=fõ ±lafõ'

4'48 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hska
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hska' wdÈ
YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr .ekSu

,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr


m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr

 /iaùï ixúOdkh 1 wdh;ksl uÜgfï iïm;a 2  me;slv wOHhkfha § 3


fõ' imhd .ekSu" WmlrK yd iSudjdiS ld,fha
ms<sfh, lsÍu i|yd foudmshka yd m%cdj
mka;s ldur úIh iSudj iu. iïnkaO jqj o
;=< o úfYaI Èk fhdod iïm;a mqoa.,hka
.ekSu fyda úIhud,dj iïnkaO lr .ekSfuka
;=< u úIh wka;¾.;fha mdi,a isiqkaf.a wdl,am
wruqKq$l%shdldrlï i|yd yd l=i,;d j¾Okh
m%udKj;a ld,hla fjka iïnkaO .=re YsIH
lr §u úIh ks¾foaYfha oekqï ixj¾Okh
ksYaÑ;j olajd ke;' lsÍug úfYaI igyka
l%shd;aul l< hq;= h'

 .=re N+ñldjg wod< 2  wOHhk jHjydr i|yd


b.ekaùï l%u mQ¾j iQodkï jev 2
ms<sn| wdo¾Yk igyka l%uj;a j
ie,iqï lsÍu yd úia;rd;aul j ilia
bÈßm;a lsÍu' úh hq;= h'

104 | P a g e
.Ks;h úIhfha § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod<
mqoa.,hka iydh lr .kakd wdldrh ms<sn| ,o m%;spdr ;=kls' tajd kï /iaùï
ixúOdkh lsÍu iy .=re N+ñldjg wod< b.ekaùï l%u ms<sn| wdo¾Yk ie,iqï lsÍu
yd bÈßm;a lsÍu fõ'
m%%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § wdh;ksl uÜgfï iïm;a imhd .ekSu"
WmlrK ms<sfh, lsÍu i|yd mka;s ldur ;=< o úfYaI Èk fhdod .eksu fyda
úIhud,dj ;=<u úIh wka;¾.;fha wruqKq imqrd .ekSug m%udKj;a ld,hla fjka lr
§u úIh ks¾foaYfha ksYaÑ; j olajd fkdue;sùu .eg¨jla njg m%;spdr ,eî ;snqKs'
ixfYdaOk folla bÈßm;a j we;' ta w;ßka me;slv wOHhkfha § yd iSudjdiS
ld,fha foudmshka yd m%cdj iu. iïnkaO jqjo iïm;a mqoa.,hka iïnkaO lr
.ekSfuka mdi,a isiqkaf.a wdl,am yd l=i,;d ixj¾Okhg .=re isiqka úfYaI jevigyka
l%shd;aul l< hq;= h hk fhdackdj ta w;r m%uqL;dj .eksKs ^4'48jk j.=j&'
 úoHdj úIhh
4'49 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod<
mqoa.,hka" foudmshka" iïm;a mqoa.,hka
wd§ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr .ekSu

,ndfok whqre m%%udKj;a ixfYdaOkh úh hq;= whqre


m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
nj

 mdi, yd m%cdj úIh" wOHdmk 2 m%udKj;a 2  úoHdmSGh ;=< ;k;=re 3


iudc úoHdj" ie,iqïlrKh ke; ^m%uqLdpd¾h I yd II "
yd wOHdmk l<uKdlrKh iïnkaëlrK lÓldpd¾hjre
úIh u.ska iemfha' ;=ka fok& jir mfyka myg udre
lrñka w¨;a whg w;a±lSï ,nd
.ekSug bv Èh hq;= h'
 m%cdj iu. lghq;= lsÍfuka 2  úfYaI jev igyka' jevuqq¨ u.ska" 3
mdi,la ixj¾Okh lrd úfYaI wdh;k" jevìï u.ska
/f.k hdug Woõ fõ' ±kqu ixj¾Okhg l=i,;d jeä
ÈhqKq lr .ekSug wjia:d jeä
l< hq;= h'
 mdi, yd m%cdj jevigykska 4
m%cd iydh ,nd .ekSfï jev
igyka ixúOdkh flf¾' tys§
tla tla YsIHhdg l%shdldrlï
mjrd ,l=Kq ,nd § tajd
wëlaIKh u.ska ;yjqre lr
.ekSfï mshjr y÷kajd Èh hq;= h'

úoHdj úIhfha § Wla; .=Kdx.h mdi, yd m%cdj jevigyk fuka u iudc úoHdj"
ie,iqïlrKh yd wOHdmk l<ukdlrKh hk úIh u.ska imhk njg m%;spdr folla
,eî ;sìKs' m%cdj iu. lghq;= lsÍfï § mdi,g ixj¾Okh" lrd hdug th
Woõjla jk njg olajñka m%;spdr folla o ,eî ;snqKs' m%udKj;a nj ie,lSfï È th
m%udKj;a fkdjk njg m%;spdr folla ,eî ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ;=kla olajd ;snqKs' ixfYdaOk ;=k i|yd jeä m%;spdr mdi,
yd m%cdj jev igyfka § isiqkag l%shdldrlï mjrd ,l=Kq ,nd§u wëlaIKh u.ska

105 | P a g e
;yjqre lsÍu ^4&" úfYaI jev igyka" wdh;k" jevìï u.ska ±kqu yd l=i,;d
ixj¾Okhg wjia:d ,nd§u úoHdmSGh ;=< mj;sk ;k;=re jir mfyka myg udre
lsÍu ^3& hk m%;spdr ,eî ;sîu úfYaI;ajhls ^4'49 jk j.=j&'
 bx.%Sis úIhh
4'50 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hka
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hka wd§ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr
.ekSu
,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr

m%;spdr

m%;spdr

m%;spdr
 wOHdmk ufkda úoHdj úIh i|yd úúO 1  fldfy;au ke; 2  iïm;a odhlhskaf.a 2
wdh;k ^ffjoHjre" foaYlhska" <ud iydh wjYH h'
wdrlaIK wêldßh& iïnkaO lr .efka'
 wOHdmkh iudc úoHdj úIh i|yd úúO 1  m%udKj;a fõ' 1  bf.kqï b.ekaùï 3
wdh;k" foaYlhska" iïnkaO fõ' l%shdj,sh id¾:l lr
.ekSug úYaj
úoHd,hj,
lÓldpd¾hjreka
mdi,aj, ta ta úIh
i|yd mdi,a w;a±lSï
we;s m%ùk
.=rejrekaf.a iydh
jeo.;a h' ta wh
úoHdmSGfha
mdGud,dj, wOHdmk
jHjydr úIh
b.ekaùu ld,j, §
fhdod .ekSu wjYH h'
 oEjqreÿ mdGud,dj wjidkfha § fuu lafIa;% 1  wOHhk ld,h iy 2
ms<sn| j YslaIK,dNSka ;=, úYajdihla f.dv ndysr l%shdldrlï
kef.k w;r f;jk jif¾ § .=rejrfhl= wkqj fuu .=Kdx.
f,i fuu yelshdj ,nd .ekSug fhduq fõ' j¾Okh lsÍfï ,d
fhdok ld,h uo nj
fmfka'
 ;sridr ixj¾Okh jeks ud;Dld idlÉPd 1  jvd;a fyd| olaI 2
lsÍfï § wod< iïm;a odhlhka ,nd .ekSug iïm;aodhlhska y÷kd
iy .=re isiqka ;=kajk jif¾ § l< hq;= .; yel'
jHdmD;s lsÍfï § iïm;a mqoa.,hka odhl lr  tjka mqoa.,hkaf.a
.ekSug we;s yelshdj ms<sn| wjfndaOhla iydh ,nd .ekSu wju
,nd .; yels h' fõ'
 wOHdmk iudc úoHdj úIhh ;=<ska yd 2  ud¾f.damfoaYkh iy 1
wOHdmk jHjydr úIh hgf;a fï ms<sn| iDcq WmfoaYkh úIhfha -
wjfndaOhla ,eîug m%dfhda.sl wjia:d o wOHdmkfha
,efí' mdi, yd m%cdj jHdmD;sh ta i|yd md¾Yajlrejka iy
fyd| WodyrKhls' WmfoaYkh ,nd fok
fiajd odhlhka iy
fiajd wdh;k fhdod
.ekSu u.ska isÿfõ'
 wOHdmk uQ,O¾u úIhfha .=rejrhdf.a 1  úIh ks¾foaYh 1
l<ukdlrK N+ñld hk ud;Dldfõ fï .ek iïmQ¾K lsÍu o iudc
idlÉPd flf¾' úoHd úIhfha óg wod<
fldgia yd .=re
N+ñldj idlÉPd lsÍu
u.ska yd fjk;a úIh
W.kajoa§ wdo¾Yu;a
.=rejrhl= f,I
fujeks wjia:d
iïmdokh flf¾'
 rcfha iy rdcH fkdjk ixúOdk j,ska 1 
^British Counciliy RESC,nk fiajh
,ndf.k Yla;su;a fõ'
 wjYH wjia:dj, § wod< mqoa.,hkaf.a iydh 1 
,nd .kS'

106 | P a g e
bx.%sis úIhfha § Wla; lreK úúO jD;a;Sh úIhj, m%dfhda.sl Ndú;h u.ska
,efnk njg m%;spdr ,eî ;sìKs' tys m%udKj;a nj ms<sn|j o fldfy;a u iEySug
m;a fkdjk njg m%;spdr folla úKs' fuu .=Kdx.h j¾Okh i|yd ld,h m%udKj;a
fkdùu iy jvd;a olaI iïm;a mqoa.,hka y÷kdf.k Tjqkaf.a iydh fkd.ekSu o ta
w;r m%Odk .eg¨ folls'
ixfYdaOk folla muKla ^iïm;aodhlhkaf.a iydh ,nd .ekSu" bf.kqï
l%shdj,sfha id¾:l;ajh Wfoid" wOHdmk jHjydr úIhfha § ta ta úIh ms<sn| mdi,aj,
m%úK .=rejreka" yd úYaj úoHd, lÓldpd¾hjreka iïnkaO lr .ekSu& olajd ;sîu
iqúfYaIS;ajhls ^4'50 jk j.=j&'

4'7'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn|
YslaIK,dNS m%;spdr

cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh § id¾:l mka;s ldur


jHjydr i|yd jD;a;Sh úIh lafIa;%j, odhl;ajh fln÷ o hkak ms< sn| .=re
isiqkaf.ka úuid ne,sKs' ,o m%;spdr my; ±lafjk mßÈ j.=j,ska bÈßm;a flf¾'

4'51 jk j.=j( wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhka ,o w;a±lSï


lreKq .Ks;h úoHdj bx.%sis
 uki iy <ud ukfia úúO;ajh iy jhia uÜgïj,g .e<fmk mßÈ 5 12 26
b.ekaùï lghq;= isÿ l< hq;= wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùu$ isiqka iu. lghq;=
l< hq;= whqre ms<sn| ±kqj;a ùu
 isiqkaf.a udkisl uÜgu bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh w;r ;=r y÷kd .ekSu 9 0 0
 fm<Uùu" bf.kqï kHdh yd úfYaI wjYH;d we;s isiqka .ek y÷kd .ekSu 1 0 0
 isiqkaf.a ldhsl yd udkisl .eg¨ y÷kd .ekSu 1 0 7
 YsIH m%pKavldÍ nj" fkdikaiqka nj yd Bg fya;= y÷kd .ekSu 1 2 1
 mshdfcaf.a nqoaê ixj¾Ok wjê y÷kd .ekSu yd bf.kSu$<ud ixj¾Ok wjê 12 0 8
bf.kSu
 ixl,am ir<j b.ekaúh hq;= wdldrh 0 4 0
 ukfia úúO;ajh yd ta wkqj ixl,am .%yKh fjkia nj y÷kd .ekSu 0 2 0
 isiqka y÷kdf.k Tjqkaf.a .eg¨j,g ms<shï fh§u$.eg¨ ksrdlrKh ms<sn| 0 7 10
kHdhsl ±kqu ,eîu
 YsIH ,eÈhd" p¾hd yd yelshd y÷kdf.k ta wkqj YsIH wjYH;d wjfndaO lr 0 1 5
.ekSu
 isiqkaf.a bf.kSug we;s Wkkaÿj j¾Okh lrk whqr bf.kSu 0 0 0
 úúO .eg¨ i|yd ;d¾lsl fya;= we;s nj ±k .ekSu 0 0 2
 mÍlaIK id¾:l j isÿ lrk wdldrh bf.kSu 0 0 1
 isiqkaf.a mdvug iQodku" <ud uki l%shd;aul jk wdldrh yd ukfia 0 0 2
tald.%;dj r|jd ;nd .; yels ld, mrdih ±k .ekSu
 YsIH woyia f;areï .ekSu 3 0 1
 tÈfkod cSú;hg wjYH lreKq bf.kSu 0 0 1
 úúO wNsfhda. yuqfõ uki fjkia jk wdldrh y÷kd .ekSu 0 0 2
 bf.kqï wdOdrl ieliSfï § fhdod .kakd Wmdh ud¾. ±k .ekSu 0 0 1
 <ud uki f;areï .ekSu u.ska bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha § YsIHhdg 0 0 1
ióm ùu

107 | P a g e
úIh ;=fka § u ufkda úoHdj úIhh bf.kSfuka .=re isiqka ,o w;a±lSï w;r
jeäu m%;spdr ,o w;a±lSï jQfha uki yd <ud ukfia úúO;ajh iy jhia uÜgïj,g
.e<fmk mßos b.ekaùï lghq;= l< hq;= wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùu" mshdfcaf.a nqoaê
ixj¾Ok wjê y÷kd .ekSu yd bf.kSu YsIH ,eÈhd" p¾hd yd yelshd y÷kdf.k ta
wkqj YsIH wjYH;d wjfndaO lr .ekSu" isiqka y÷kdf.k Tjqkaf.a .eg¨j,g ms<shï
fh§u h ^1 jk j.=j&'

4'52 jk j.=j( wOHdmk ufkda úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh


lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 yqqol,d isiqka$iqN. Isiqka$miq.dó isiqkag b.ekaùu 11 - 06
myiqùu
 p¾hd wl%u;d olajk isiqka y÷kd .ekSu 02 - 02
 ukd .=re isiq in|;d j¾Okh u.ska bf.kqï b.ekaùï 02 03 06
lghq;= myiqùu
 <uhd yd <ud uki ksjerÈj y\qkd .; yelsùu 02 - 04
 <uhdf.a nqoaê uÜgu yd <uhd is;k whqre bf.kqï 01 10 04
b.ekaùï l%shdj,sh yd iïnkaO l< yels ùu
 isiq ÿ¾j,;djkag úúO Wml%u Ndú; lsÍu 02 - 02
 isiq .eg¨j,g iydh úh yelsùu 01 02 05
 YsIH úúO;ajh u; mdvï ie,iqï lsÍu yd úIh b.ekaùu 01 05 11
 ldhsl yd udkisl ÿ¾j,;d we;s isiqka tu ;;a;ajfhka 01 01 01
ñ§ug ms<shï fh§u
 YsIHhd mdif,ka iudc.; l< hq;= wdldrh W.; yels ùu - 02 -
 tla tla fY%aKsj, isiqkag .e,fmk bf.kqï l%u ms<sn| - 04 -
±kqj;a ùu
 ks¾udKYS,S mka;s ldurhla ieliSu - 01 -
 YsIH úúO;ajh y÷kd .ekSu yd ta wkqj b.ekaùug úúO - 06 09
l%u Ndú;h
 kHdhsl ±kqu m%dfhda.slj Ndú; lsÍu yd ta u.ska .eg¨ - 01 13
úi£u
 whym;a mjq,a mßirj, isiqkag wdorh ,nd§u - - 02
 isiqkag iómùu - - 02
 bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha wmyiq;d y\qkd .ekSu yd - - 02
bjiSfuka lghq;= lsrSu
 ish,q isiqkag .e,fmk f,i bf.kqï wdOdrl Ndú;h - - 02

úIh ;=fka§ u wOHdmk ufkda úµd úIhh bf.kSu .=re isiqkag m%fhdackj;a
úKs' bka ,o m%;s,dN w;r yqol,d isiqka$iqN. isiqka$miq.dó isiqkag b.ekaùu myiqùu
.Ks;h yd bx.%sis úIfha § m%uqLúKs" <uhdf.a nqoaê uÜgu yd <uhd is;k whqre
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh yd iïnkaO l< yelsùu" YsIH úúO;ajh u; mdvï
ie,iqï lsÍu yd úIh b.ekaùu" úIh ;=fka §u m%Odk úKs' YsIH úúO;ajh y÷kd
.ekSu yd ta wkqj b.ekaùug úúO l%u Ndú;h hk lreKq úoHdj yd bx.%Sis úIhj, §
uQ,sl úKs ^4'52 jk j.=j&'

108 | P a g e
4'53 jk j.=j( wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh - úIfhka ,o w;a±lSï
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 isiq .eg¨j,g WmfoaYkh ,nd Èh hq;= wdldrh 18 13 06
 .eg¨j,g uqyqK§fï § lghq;= l< hq;= wdldrh 02 06 02
 úúO isiq .eg¨ yd tajdg uqyKq fok isiqka y÷kd .ekSfï - 02 02
l%u
 Okd;aul fm<Uùï yd ukd fm!reIhla f.dv k.d .kakd - 02 02
wdldrh ms<sn| kHdhd;aul ±kqu ,eîu
 fiajfha ksr;ùfï § u;=jk wiykldÍ ;;a;aj u.yrjd - 02 01
.kakd whqre ±k .ekSu
 mqoa.,hl=g wjjdo Wmfoia fok whqre yd .eg¨j,g - 04 -
ms<s;=re fidhk wdldrh
 YsIH yelshd olaI;d u;= lr .ekSu - 02 -
 úIh ksjerÈj b.ekaúh yels whqre ±k .ekSu - 02 -
 YsIH uki ielish hq;= whqre ±k .ekSu - 02 -
 isiqkaf.a úúO mjq,a mßir y÷kd .ekSu - 02 -
 wjYH úgl WmfoaYkh ,nd .ekSug isiqka ÈYdkq.; lsÍu 01 01 02
 YsIH yeisÍu úúO jhia uÜgïj, § fjkiajk whqre - - 03
bf.kSu
 idudÔh" udkisl" fi!LHuh jYfhka isiqka ;=< u;= jk 06 - 05
.eg¨ yd tajd ksrdlrKh i|yd wjYH kHdhsl ±kqu yd
YslaIK,dNSka ;=< we;s WmfoaYk l=i,;d ixj¾Okh
 udkqIsl fuka u úoHd;aul mokulska .eg¨ y÷kd .ekSu - - 02
 isiqkag wod< lafIa;%j,g hdug u. fmkaùu$jD;a;Sh 04 - -
ud¾f.damfoaYh
 úfYaI wjYH;d we;s isiqka y\qkd .ekSu 02 - -
 YsIH udkisl ÿn,;d i|yd ms<shï fh§u 01 - -
 YsIH uki bf.kqï l%shdj,shg fhduq lsÍu 01 - -

úIh ;=fka§ u wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfhka .=re


isiqka ,o w;a±lSï w;r isiq .eg¨j,g WmfoaYkh ,nd Èh hq;= wdldrh" .eg¨j,g
uqyqK §fï § lghq;= l< hq;= wdldrh" idudÔh" udkisl" fi!LHuh jYfhka isiqka
;=< u;= jk .eg¨ yd tajd ksrdlrKh i|yd wjYH kHdhsl ±kqu yd YslaIK,dNSka
;=< we;s WmfoaYk l=i,;d ixj¾Okh hk lreKq m%uqL úKs ^4'53 jk j.=j&'
4'54 jk j.=j ( wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIh m%fhdackj;a jQ
wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 isiq .eg¨j,g úi÷ï ,nd§u yd .eg¨ ksrdlrKfha § úIh 17 19 10
±kqu m%fhdackhg .ekSu
 l,yldÍ isiqka i|yd ksis u. fmkaùu 04 - -
 bf.kqï ÿ¾j,;d iys; isiqkag m%;sld¾h jevigyka 02 - -
l%shd;aul lsÍu
 isiqka úúO lafIa;% lrd fhduq lsÍu 01 - -
 mka;s ldur hymeje;au j¾Okh lsÍu 02 - -
 fm!reI ixj¾Okh - 01 -
 ixlS¾K .eg¨ iys; isiqka WmfoaYkh i|yd jD;a;Sh - 03 -
WmfoaYlhka fj; fhduq lsÍu
 YsIH úúO;d u; flaj, WmfoaYkh ,nd§u - 02 -
 fyd| ijkafokakl= ùu - 01 -
 idkqlïms; j .eg¨ foi n,d tajd úi|d .ekSug isiqkag - 04 -
Woõ lsÍu

109 | P a g e
 wmpdÍ yd wmfhdackhg ,la jk isiqka y÷kd .ekSu yd - 02 -
Tjqkag Woõ lsÍu
 isiqka fyd¢ka fufyhùu - - 03
 wjYH;d we;s isiqka ffjµjreka fj; fhduq lsÍu - - 02
 mka;s ldurh ;=< isák wdorh" fifkyi wysñ isiqkag - - 02
wjOdkh fhduq lsÍu yd Wmldr lsÍu
 <ud uki mSvdjg m;ajk .eg¨ iajhx úkhlska hqla; j - - 02
úuid ms<shï fh§u

wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhh bf.kSu úIh ;=fka u isiqkag


m%fhdackj;a úKs' ,o m%;spdrj,g wkqj isiq .eg¨j,g úi÷ï ,nd§u yd .eg¨
ksrdlrKfha § úIh ±kqu m%fhdackhg .ekSu" úIh ;=fkys §u m%Odk úh' l<yldÍ
isiqka i|yd ksis u. fmkaùu" .Ks;h úihfha §;a idkqlïms; j .eg¨ foi n,d tajd
úi|d .ekSug isiqkag Woõ lsÍu" ixlS¾K .eg¨ iys; isiqka WmfoaYkh i|yd jD;a;Sh
WmfoaYlhka fj; fhduq lsÍu hk lreKq úoHdj úIfha ÈA m%Odk úKs ^4'54 jk j.=j&'

4'55 jk j.=j( ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh


lreKq

.Ks;h

úoHdj

bx.%Sis
 ksjerÈ j m%Yak m;% yd ms<s;=re m;% ilia lsÍu" ,l=Kq ,nd§u yd ,l=Kq ieliSu 06 10 04
 úIh lreKq .eUqßka ±k .ekSu bf.kSu 02 05 01
 YsIH idOkh uekSu we.hSu yd ;lafiarej lrK úúO l%u wOHhkh 10 06 04
 <uhd ksjerÈ j ;lafiare lsÍu 01 - 01
 we.hSu ie,iqïlrKh ksjerÈ j we.hSï lsÍu ms<sn| wjfndaOhla ,eîu 02 02 -
 ,l=Kq úúO wdldrj,ska úYaf,aIKh lrk wdldrh ms<sn| ±kqu ,nd .ekSu 03 02 -
 .eg¨ úi§fï ±kqu ,nd §u 01 - -
 isiqka fY%aKs.; lsÍug wod< ±kqu ,eîu - 01 -
 wuqo;a; yeisrùfï yd jd¾;d lsÍfï l%u Ys,am - 01 -
 ks,am; ilia lsÍu - 03 -
 kj we.hqï l%u ms<sn| ±kqu ,eîï - 04 02
 úúO jkq j¾. jkq úYaf,aIKh ia:dk .Kkh lsÍu ms<sn| ±kqu 02 02 -
 YsIH m%.;sh ms<sn| úYaf,aIKh yd tys j,x.=;dj ;SrKh lsÍu - - 05
 mdi,a mdol we.hSï yd jdr mÍlaIK i|yd .=Kd;aul fhojqï yd fuj,ï Ndú;h - - 04
ms<sn| ±k .ekSu
 .Ks;h iïnkaO .eg¨ yd ta wdY%s; ±kqu j¾Okh lr .ekSu - - 02

;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIhfha § úIh ;=kg u wod< .=re isiqka


,o w;a±lSï w;r ksjerÈ j m%Yak m;% yd ms<s;=re m;% ieliSu ,l=Kq §u yd ,l=Kq
iei§u" úIh idOkh uekSu we.hSu yd ;lafiarelrK úúO l%u bf.kSu iy úIh
lreKq .eUqßka bf.kSu hk lreKq m%Odk úKs ^4'55 jk j.=j&'

110 | P a g e
4'56 jk j.=j ( ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 m%%Yk
a m;% ieliSu yd ksjeros j ms<s;=re m;% ,l=Kq 04 07 -
lsrSu
 isiq ,l=Kq ixiaf,aIKh" úYaf,aIKh iei£u yd 05 04 03
jd¾;dlrKh
 jdr úNd.$mÍlaIK idOdrK f,i ;lafiare lsÍu 04 05 -
 isiqka y÷kd .ekSu yd YsIH m%;sfmdaIK ,nd §u 01 02 11
 .=re ÿ¾j,;d y÷kd .ekSu 01 - -
 YsIH ,l=Kq uÜgï iei£u u.ska l=i,;d j¾.SlrKh 06 02 -
yd ;lafiarelrKh
 isiqkag .eg¨ úi£fï myiq l%u y÷kajd §u 02 - -
 YsIH m%.;sh foudmshkag jd¾;d lsÍu 01 - -
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh úúO - 05 -
we.hqï l%u u.ska ;lafiarelrKh
 ks,am; weiqßka ksjerÈ m%Yak m;%hla ieliSu - 01 -
 jdr mÍlaIK" we.hSï" úúO jkq ilia l< hq;= - 02 -
wdldrh
 isiqkag ksjerÈ j we.hSï meje;aùu - 02 -
 YsIH m%.;sh" ,l=Kq úYaf,aIKh u.ska uek ne,Su - 02 -
 YsIH ,l=Kq m%u; jHdma;shl olajd ÿ¾j, yd iqN. - 02 -
isiqka y÷kd .ekSu
 úúO l%u u.ska YsIH ,l=Kq m%o¾Ykh - 03 -
 úúO we.hSï l%u mka;s ldurh ;=< l%shd;aul lsÍu - 02 02
 mdvula wjidkfha § we.hSï ,nd § tu mdvfï - - 06
id¾:l;ajh ±k .ekSu
 isiqka we.hSug ,la fldg ,l=Kq ks¾Kh yd o;a; - - 07
u.ska Tjqka wOHhkh
 YsIHhd ksjerÈj we.hSu - - 11
 úúO we.hqï l%u ks¾udKh - - 02
 isiqkaf.a wOHdmk j¾Okh bÈßm;a lrñka Tjqka - - 02
Èßu;a lsÍu
 we.hSu lsÍu ms<sn| ksjerÈ mqyqKqjla ,eîu - - 06

;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIhh bf.kSfuka ,o w;a±lSï .=rejrhl= f,i


l%shd lsÍfï § .=re isiqkag m%fhdackj;a jQ wdldrhka w;r isiqka y÷kd .ekSu yd
m%;sfmdaIK ,nd§u" isiq ,l=Kq ixiaf,aIKh úYaf,aIKh iei§u yd jd¾;dlrKh" iy
m%Yak m;% ieliSu yd ksjerÈj ms<s;=re m;% irliSu hk lreKq ,o jeä m%;spdr ,eî
;sìKs ^ 4'56 jk j.=j&'
4'57 jk j.=j( úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 wOHdmk lafIa;%h ms<sn| ±kqu 14 04 02
 mdi,a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu 08 05 04
 .=re N+ñldj ms<sn| mq¿,a ±kqu 09 06 -
 úIhud,d m%;sixialrKh ms<sn| ±kqu 04 01 01
 mßmd,k jHqyh ms<sn| ±kqu 03 - -
 mdi,la ;=< isÿjk l%shdj,s ms<sn| ±kqu 04 - -
 wOHdmk kHdh yd m%jK;d$Ndú;h u; bf.kqu 02 - -
ixúOdkh

111 | P a g e
 .=re fiajdj ms<sn| .=rejrhd ±k.; hq;= lreKq 02 01 -
 wOHdmk kS;sh ms<sn| ±kqu 02 - -
 mdi, ;=< tla tla mqoa.,hdf.a ld¾hNdrh 02 - -
 úúO mdi,a j¾. y\qkd.ekSu 06 01 -
 mdi, ;=< úIhud,dj ixj¾Okh yd l<ukdlrK lghq;= - 03 -
 wOHdmkhg n,mdk m%;sm;a;s yd tajd mdi, ;=< Ndú;h - 06 01
 .=re N+ñldfõ j.lSï yd ta jgd ne÷Kq jD;a;Sh in|;d - 01 -
 mka;s ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu - 01 04
 wOHdmk úldYh yd kj m%jK;d - 06 -
 fN!;sl iïm;a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu - 01 02
 fyd| l<ukdlrejl=f.a ,laIK - 02 -
 úIhud,d ieleiau ms<sn| ±kqu - 04 -
 m%shckl bf.kqï mßirhla ks¾udKh lsÍu - 02 02
 fm!reI ixj¾Okh - - 02
 YsIH l=i,;d y÷kd .ekSu - - 02
 mdi, ;=< we;s in|;d yd j.lSï ms<sn| ±kqu - - 02
 mdif,a wvqmdvq y\qkd .ekSu - - 01
 ukd foudmsh yd m%cd in|;d mj;ajk whqr - - 02

úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfhka .=re isiqka ,o w;a±lSï w;r


wOHdmk lafIa;%h ms<sn| ±kqu" mdi,a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu" .=re N+ñldj ms<sn|
mq¨,a ±kqu hk lreKq m%Odk úKs ^ 4'57 jk j.=j&'

4'58 jk j.=j( úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh


lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 mdi,a jHqyh" l%shdldÍ;ajh yd ld¾hNdrh ms<sn| ±kqu 09 03 05
 .=re N+ñldj yd tys j.lSï yd j.lSï ukdj y÷kd lghq;= 02 04 04
lsÍu
 mka;s ldur l<ukdlrKh myiqùu 06 - -
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okh 07 03 02
 ukd in|;d f.dv k.d .ekSu 02 02 08
 tÈfkod mdi,a l%shdj,sh ms<sn| wjfndaOh 03 - -
 úúO wOHdmk wdh;k ms<sn| ±kqj;a ùu 02 - -
 mdif,a úúO W;aij ixúOdkh lsÍu 02 - 03
 jD;a;sh ixj¾Okh 04 01 04
 mdif,a l<ukdlrK lghq;=j,g iydh ùu - 02
 úIhud,d kùlrKh ms<sn| ±kqu - 08 01
 mdi,a mßmd,kh yd wfkl=;a jHqy ms<sn| wjfndaOh - 01 01
 fN!;sl iïm;a l<ukdlrKh ukdj bf.kqï b.ekaùï - 03 02
l%shdj,shg fhdod .ekSu
 id¾:l bf.kqï l%u yd we.hSï l%u Ndú;h - 02 -
 YsIH úúO;dj,g wkql+,j wjfndaOfhka b.ekaùu - 02 04
 úIh ±kqu hdj;ald,Sk lr .ksñka kj ±kqu fiùu - 02 -
 ish¨ isiqkag iudkd;au;dfjka i,lñka <ud ñ;=re mka;s - - 01
ldur ieliSu
 mdvï ie,iqï ksjerÈ j ilia lsÍu - - 04
 mdi,a ixialD;sh y\qkd .ekSu - - 01
 úúO jHdmD;s l%shd;aul lsÍu - - 02
 fm!reI ixj¾Okh - - 02
-

112 | P a g e
úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh bf.kSu .=re isiqkag
úúOdldrfhka m%fhdackj;a ù we;s neõ ,o m%;spdr u.ska meyeÈ,s úKs' mdi,a jHqyh"
l%shdldß;ajh yd ld¾hNdrh ms<sn| ±kqu" ukd in|;d f.dv k.d .ekSu" .=re N+ñldj
tys j.lSï yd j.ùï ukdj y÷kd lghq;= lsÍu bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okh
hk lreKq ta w;r uQ,sl;ajh .eksKs ^4'58 jk j.=j&'

4'59 jk j.=j ( wOHdmk jHjydr úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh


.Ks;h úoHdj bx.%Sis
 úúO bf.kqï l%u ms<sn| ±kqu yd tajd mka;s ldurh ;=< 09 03 05
fyd¢ka Ndú;h
 ksjerÈj mdvï ie,iqï lsÍu yd jdr igyka ,sùu 10 08 08
 ukdj bkafjkaá% mj;ajdf.k hdu 01 - -
 oDIHdOdr ks¾udKh yd Ndú;h 04 05 03
 mka;s ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu 02 08 02
 m%;HfõlaIK c¾k,a mj;ajd f.khdu ms<sn| ±kqu 02 - -
 bf.kqï wdOdrl ks¾udKh yd Ndú;h 01 - -
 ukd .=re isiq in|;d mj;ajd f.k hdu 02 - -
 jD;a;Sh N+ñldj ksjerÈ j bgq lsÍu 04 - -
 bÈßm;a lsÍfï l=i,;d ixj¾Okh 02 - -
 .=rejrhl= mka;s ldurh ;=< ukd f,i bf.kqï - b.ekaùï - 04 10
l%shdj,sfha fhfok wdldrh
 ukd mdvï m%fõYh yd isiqka Wmia;ïNkh lsÍu - 02 -
 úúO bf.kqï l%uj, m%n,;d yd ÿn,;d ms<sn| ±kqu - 02 -
 .=Kd;aul fhojqï Ndú;hg yqreùu - 02 -
 b.ekaùu isÿ lrk wdldrh m%dfhda.slj yd ffioaOdka;slj - 03 07
yeoEÍu
 m%dfhda.sl .=re mqyqKqj ms<sn| w;a±lSï ,eîu - 01 04
 fm!reI ixj¾Okh - 01 -
 mdif,a § u;=jk úúO .eg¨ yd úIh .eg¨ y\qkd .ekSu - 02 -
 l=I,;d ixj¾Okh - 01 02
 mka;s ldurh ;=< YsIH wjOdkh ,nd .ekSu bf.kSu - - 05
 bf.kqï l%shdj,sh Wiia uÜgulg f.k taug yelsùu - - 02
 mdvu ;=< isiqka ÈhqKq úh hq;= wxY fmr ie,iqï lsÍu - - 03
 m%shckl bf.kqï wjia:d isiqkag ks¾udKh lsÍu - - 06
 úúO l%shdldrlï - - 02
 j¾;udk mdi,a moaO;sh ms<sn| ±kqu ,eîu - - 02
 wOHdmkfha bÈß .uka u. y÷kd .ekSu - - 03
 ksjerÈ ld, l<ukdlrKh - - 02

wOHdmk jHjydr úIhh bf.kSfuka .=re isiqka ,o w;a±lSï w;r ksjerÈj


mdvï ie,iqï lsÍu yd jdr igyka ,sùu" úúO bf.kqï l%u ms<sn| ±kqu yd tajd mka;s
ldurh ;=< fyd¢ka Ndú;h" .=rejrhl= mka;s ldurh ;=< ukdj bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha fhfok wdldrh hk lreKq m%Odk ;ekla f.k ;snqKs ^4'59 jk j.=j&'

113 | P a g e
4'60 jk j.=j( wOHdmk jHjydr úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 úúO bf.kqï l%u Ndú; lr mdvï bÈßm;a lsÍu 08 08 09
 ksjerÈ j mdvï ie,iqï lsÍu jdr igyka mdvï igyka 02 06 12
,sùu
 oDIHdOdr ksjerÈ j ilia lsÍu yd Ndú;h 03 01 03
 isiq wdl¾IKh ,nñka id¾:l j bf.kqï b.ekaùï lghq;= 09 08 14
lsÍu
 isiq b.ekaùfï yelshdj j¾Okh lsÍu 02 - -
 jHdmD;s l%shd;aul lsÍu 02 - -
 bkafjkaá% fmd;a kv;a;= lsÍu - - -
 YsIH úúO;ajh u; bf.kqï b.ekaùu ie,iqï lsÍu yd - 03 04
l%shd;aul lsÍu
 ukd mka;s ldur l<ukdlrKh - 02 03
 iSudjdiS ld,h ;=< fyd¢ka b.ekaùï lghq;=j, ksr; ùu - 02 03
 w;a±lSï fnod .ksñka wvqmdvq ilia lr .ekSu - 01 -
 isiq l=i,;d ixj¾Okh - 02 03
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd ld¾hlaIuùu yd myiqùu - 02 -
 úIh ms<sn| mq¨,a ±kqula ,eîu yd th m%dfhda.slj mka;s - 01 06
ldurfha Ndú; lsÍu
 wOHdmkfha bÈß .uka u. y÷kd .ekSu - - 02

wOHdmk jHjydr úIhh bf.kqfuka ,o w;a±lSï .=re isiqkag bf.kqï


b.ekaùï l%shdj,sfha § úúOdldrfhka m%fhdackj;a ù we;s neõ ,o m%;spdr wkqj
meyeÈ,s úKs' tys § isiq wdl¾IKh ,nñka id¾:l j bf.kqï b.ekaùï lghq;= lsÍu"
úúO bf.kqï l%u Ndú; lr mdvï bÈßm;a lsÍu" ksjerÈ j mdvï ie,iqï lsÍu" jdr
igyka yd mdvï igyka ,sùu hk lreKq uQ,sl;ajh f.k ;sìKs ^4'60 jk j.=j&'
4'61 jk j.=j ( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 iudc úoHd úIh ±kqu 04 02 04
 isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk whqre 04 02 07
 mdi, yd m%cdj iy wjg mßirh ms<sn| lreKq wjfndaOh 10 06 06
 isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu y\qkd .ekSu 07 14 06
 ukd .=re isiq in|;d we;s lr .ekSu 02 01 04
 isiq .eg¨ yd iudc .eg¨ ms<sn| ±kqu ,eîu 04 06 03
 mdi,a iudch yd mdi,a ixialD;sh ms<sn| lreKq bf.kSu 02 02 02
 wúêu;a yd úêu;a iuQy ms<sn| bf.kSu 02 01
 úúO iudc tall iu. lghq;= lsÍfï § iïnkaO;d mj;ajd - 02 05
.kakd wdldrh
 YsIH úúO;ajh f;areï .ekSu yd Bg WÑ; jk mßÈ b.ekaùu - 02 02
 iudc ñ;sl mÍlaIK lsÍug w;a±lSï ,eîu - 01 -
 iudc mka;sh yd Tjqkaf.a iudc ixialD;sh tajdfha Ôj;a jk - 02 06
ñksiqka ms<sn| bf.kSu
 isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu wkqj Tjqkaf.a yeisÍu fjkia - - 18
nj
 úIh u.ska iudch ms<sn| úúO me;slv Tiafia bf.kSu - - 05
 iudc p¾hdjkag wkqj mdi, yd m%cdj .efgk whqr - - 03
 isiqkaf.a rxpq ,eÈhdj$ lKavdhï yeisÍu - 02 03
 YsIHhd yd .=rejrhd hk N+ñld iudch ;=< yiqrejk wdldrh - - 06
 iudch yd iudc ms<sn| .eUqre ±kqula ,eîu - - 05
 mka;s ldurh iudc me;slvla nj ±k .ekSu - - 02

114 | P a g e
wOHdmk iudc úoHdj úIhh bf.kSfuka isiqka ,o w;a±lSï w;r isiqkaf.a
iudc wd¾Ól uÜgu y÷kd .ekSu" mdi, yd m%cdj iy wjg mßirh ms<sn| lreKq
wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk whqre" iudc úoHd úIh ±kqu"
isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu wkqj Tjqkaf.a yeisÍu fjkia nj hk lreKq uQ,sl úKs
^4'61 jk j.=j&'
4'62 jk j.=j( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
 isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu" yd Tjqkaf.a iudc mka;sh " 14 15 10
iudc ixialD;sh yd fyd¢ka b.ekaùu y÷kd .ekSu yd ta
wkqj lghq;= lsÍu
 yqol,d isiqka y\qkdf.k Woõ lsÍu 03 02 05
 isiqka iudcdkqfhdackh lsÍu 03 02 02
 iudc ;re Èß .kajñka iudc lkueÈßhka 02 - -
iudcdkqfhdackh lsÍu
 ukdj mßmd,khg yd mdi,g wkq.; ùu 02 01 05
 YsIH úúO;ajh wkqj bf.kqï ld¾hh ie,iqï lsÍu ta wkqj 05 02 06
fyd¢ka b.ekaùu
 isiqkag iudch ms<sn| lshd § Tjqka wk;=rej,ska j,lajd 03 - -
.ekSu
 ukd m%cd in|;d meje;aùu 02 05 11
 isiq .eg¨ y÷kd .ekSu yd tajd ksrdlrKh lsÍu 01 02 07
 ukd mka;s ldur l<ukdlrKh - 01 01
 ukd f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu yd isiqka - 05 07
Wkkaÿ lsÍu
 úêu;a yd wúêu;a iuQy ms<sn| ksÍlaIKh - 02 -
 ,o ±kqu iudc ixj¾Okh i|yd Ndú; lsÍug yelsùu - - 02
 .=rejreka yd foudmshka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu - - 07
 isiqkag iudkd;au;djfhka ie,lSu - - 04
 lKavdhï l%shdldrlïj, § ksis mßÈ isiqka yeisrùu - - 02
 .=re f.!rjh /flk f,i mdi, yd iudch ;=< yeisÍu - - 02
 fm!reI ixj¾Okh - - 02

iudc úoHd úIh w;a±lSï úúO f,i .=re isiqkag m%fhdackj;a j ;sìKs' tys §
isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu Tjqkaf.a iudc mka;sh" iudc ixialD;sh y\qkd .ekSu
yd ta wkqj lghq;= lsÍu" ukd m%cd in|;d meje;aùu" YsIH úúO;ajh wkq j bf.kqï
ld¾hh ie,iqï lsÍu yd ta wkqj fyd¢ka b.ekaùu" ,sùu hk lreKq m%uqL;ajh f.k
;sìKs ^4'62 jk j.=j&'

4'8 úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka i;= bf.kqug


iQodku yd iajhx fm<Uqu
4'8'1 YslaIK,dNS m%;spdr
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh j¾Okh Wfoid YslaIK,dNSkaf.a
bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu o ;SsrKd;aul idOlhla fõ' th uekSu i|yd
.=re isiqkaf.a m%Yakdj,sfhka lafIa;% myla wdjrKh jk fia m%Yak ke.sKs' ,o m%;spdr
my; ±lafjk fldgia my hgf;a úYaf,aIKh lr w¾: ±laúKs'

115 | P a g e
I' jdr igyka ,sùu
II' mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
III' m%;HfõlaIKh
IV' iumoia: mdvï ksÍlaIKh
V. WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh

I' වාr igyka ,súu


YslaIK,dNSka i;= bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu uekSu i|yd jdr igyka
,sùu wjYH o keoao hkak YslaIK,dNS m%Yakdj,sfhka m%Yak flßKs' ,o o;a; fla;kh
lr 4'63 jk j.=fjka bÈßm;a flf¾' o;a; úYaf,aIKh tla tla úIhhg iqúfYaIS j
fjka j wxY y;rla hgf;a bÈßm;a flf¾'
4'63 jk j.=j( jdr igyka ,sùu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis

01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh

bf.kqï l%shdj,sh myiq lr .ekSu 3 2


úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu 17 23 19
ndysr lghq;= iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j 6 13 10
l%shd;aul l< yelsùu
2 jdrhg wjYH NdKav yd WmlrK iy .=Kd;aul fhojqï 2 6 -
ms<sn| ±kqj;a ùu
tla tla mdvug wod< wu;r lreKq tl;= lr .ekSu 2 2 -
02 ld, l<ukdlrKh
ksis mßÈ ld, l<ukdlrKh 13 13 32
ksshñ; Èkg mdvï b.ekaùu myiq ùu 1 3 7
ksYaÑ; ld,hla ;=, wdjrKh l< hq;= úIh tall .Kklg 16 16 -
b,lalhla ,eîu
ld,h wkqj mdvï tallhla l=vd fldgiaj,g fjka lr .ekSu 5 14 -

03 ie,iqï lsÍu
jdrhla ;=, ie,iqulska hq;=j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 28 26 46
l%shd;aul l< yels ùu
ukd fmr iQodku - 5 4
04 we.hSu
we.hSï ksis f,i ie,iqï lr l%shd;aul l< yelsùu 3 4 9
wjYH ke; 5 2 2

.Ks;h úIhfha § .=re isiqka myla yer b;sß ksheÈfha ish¨ u isiqka jdr
igyka ,sùfï wjYH;dj yd iïnkaO lreKq u;= lr ;snqKs' tajd bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sh" ld, l<ukdlrKh" ie,iqï lsÍu yd we.hSu hk wxY y;r hgf;a ±laúKs'
,o m%;spdrj,ska 28la f,i nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha jdrhla ;=< ie,iqulska
hq;=j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" l%shd;aul l< yelsùu h' bka miqj ms<sfj,ska jeä
m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu ^17&' ksYaÑ;

116 | P a g e
ld,hla ;=, wdjrKh l< hq;= úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^16&" ksis mßÈ
ld, l<ukdlrKh ^13&' ndysr lghq;= iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j
l%shd;aul l< yelsùu ^6&" ld,h wkqj mdvï tallhla l=vd fldgiaj,g fjka lr
.ekSu ^5& úKs' .=re isiqka mia fofkl= muKla mdvï igyka ,sùu wjYH fkdjk nj
muKla olajd ;snQ w;r Bg fya;= olajd fkd;sìKs ^4'63 jk j.=j&'
úoHdj úIhfha § nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha jdrhla ;=< ie,iqulska
hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%shd;aul l< yelsùu h ^26&' bka miqj ms<sfj,ska
úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu ^23&" ksYaÑ; ld,hla ;=< wdjrKh l< hq;=
úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^16&" ld,h wkqj mdvï tallhla l=vd
fldgiaj,g fjka lr .ekSu ^14&" ksis mßÈ ld, l<ukdlrKh ^13& ndysr lghq;=
iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j l%shd;aul l< yelsùu ^6&" ukd fmr
iQodku ^5& hk ks¾Kdhl i|yd jeäu m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'63jk j.=j&'
bx.%Sis úIhfha § o jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha Wla; úIh foflys § u
jeäu m%;spdrh ,o ks¾Kdhlh ùu úfYaIhls' ta i|yd ,o m%;spdr 46ls' bka miqj
ms<sfj<ska ksis mßÈ ld, l<ukdlrKh ^32&' úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu
^19&" ndysr lghq;= iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j l%shd;aul l< yelsùu
^10&" we.hSï ksis f,i ie,iqï lr l%shd;aul l< yels ùu ^9&" ksYaÑ; ld,hla ;=<
wdjrKh l< hq;= úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^8&" kshñ; Èkg mdvï
b.ekaùu myiqùu ^7& hk ks¾Kdhl by< m%;spdr ,o ks¾Kdhl úh ^4'63jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § .Ks;h úIhfhka mia fofkla o"
úoHdj yd bx.%Sis úIhj,ska fofokl= ne.ska y;r fofkla o yer b;sßh jdr igyka
,sùfï wjYH;dj wjOdrKh lr ;snqKs' úIh ;=fka § u jdrhla ;=< ie,eiaulska hq;j
=
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%shd;aul l< yels ùu hk ks¾Kdhlh i|yd by<
m%;spdr ,nd §u úfYaIhls' lrk ld¾hh ie,eiaulg wkqj lsÍfuka .=Kd;aulNdjh
j¾Okh jk nj .=re isiqka uekúka f;areï f.k ;sîu hkak tys .uH w¾:h fõ'
ukd ld, l<ukdlrKfhka hq;= j ld¾hh bgq lsÍug fuu.ska msájy,la ,efnk
nj;a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh myiq lrùu;a ñka ,efnk m%;s,dN nj nyq;r .=re
isiqka wjfndaO lr f.k we;s nj ,o m%;spdr u; meyeÈ,s jk lreKls'
II' mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
b.ekaùug fmr iQodkula f,i mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
wjYH o keoao hkak ms<sn| m%Yak ke.sKs' ,o m%;spdr 4'64jk j.=fjka bÈßm;a flf¾'
bÈßm;a l< o;a;j,g wod< úYaf,aIKh wxY y;rla hgf;a úIh ;=kg iqúfYaIS j
fjka jYfhka bÈßm;a flßKs'

117 | P a g e
4'64 jk j.=j( mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis

01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh

id¾:l f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;ùu 5 6 10


úIh wka;¾.;h ms<sn| mQ¾K wjfndaOhlska b.ekaùu 10 14 9
ksjerÈj isiqkag myiqfjka ixl,am .%yKh jk whqre;a 7 7 9
b.ekaùu
^mdvu úúO;ajfhka hq;=j ie,iqï lsÍfuka& bf.kqï M, ,nd 18 14 14
fok whqr ms<sn| ukd wjfndaOhlska b.ekaùu
mdvu uq, isg w. olajd fyd| .,dhdula iys;j ^ir, nfõ 5 4 8
isg ixlS¾K;ajh olajd& b.ekaùu
ta ta mdvï iqÿiq l%ufõo Tiafia b.ekaùu 3 2 8
isiqka m%S;su;a j l%shdldÍ j mdvug iïnkaO ùu$m%S;su;a 6 9 11
bf.kqï wjia:d iïmdokh
l%shdldrlï ixúOdkh lr .ekSu 1 7 10
mQ¾j iQodkula iys; j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu 19 21 33
02 ld, l<ukdlrKh yd fmr iQodku
kshñ; ld,ÉfPaoh ;=, mdvï ie,iqï lsÍu 11 14 33
kshñ; Èkg kshñ; jdrhg wod< mdvï fldgia ksu lsÍug 4 9 8
yelsùu
jdrhg wkqj mdvug wjYH$WmlrK iQodkï lr .ekSu 4 13 -
03 .=re fm!reIh yd jD;a;Sh ixj¾Okh
jD;a;Sh ixj¾Okh we;s lr .ekSu 2 1 1
.=rejrhd ±kqfuka ikakoaO mqoa.,hl= f,i mka;s ldurhg 3 1 -
hdu
wd;au úYajdifhka hq;=j b.ekaùu 1 1 6
04 we.hSu 5
ksis we.hqï l%u ilia lr l%shd;aul lsÍu 1 4 1
wjYH fkdfõ 3 5 -

.Ks;h úIhfha § mdvï ie,iqï ilia lsÍfï wjYH;dj ms<sn| isiq


nyq;rhlf.ka woyia M, úKs' tys § jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha mQ¾j iQodkula
iys; j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu ^19&" bf.kqï M, ,nd fok whqre ms<sn| ukd
wjfndaOhlska b.ekaùu ^18&" kshñ; ld, mßÉfPaoh ;=< mdvï ie,iqï lsÍu ^11&" úIh
wka;¾.;h ms<sn| mQ¾K wjfndaOhlska b.ekaùu ^10&" ksjerÈj isiqkag myiqfjka
ixl,am .%yKh jk whqßka b.ekaùu ^7&" isiqka m%S;su;a j l%shdldÍ j mdvug iïnkaO
ùu ^6&" mdvï uq, isg w. olajd fyd| .,dhdula iys; j b.ekaùu ^5&" id¾:l f,i
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu ^5& úh ^4'64jk j.=j&'
úoHdj úIhfha § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha mQ¾j iQodkula iys;j
mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu ^21&" úIh wka;¾.;h ms<sn| mQ¾K wjfndaOhlska
b.ekaùu ^14&" bf.kqï M, ,nd fok whqre ms<sn| ukd wjfndaOhlska b.ekaùu ^14&"
kshñ; ld,ÉfPaoh ;=< mdvï ie,iqï lsÍu ^14&" jdrhg wkqj mdvug wjYH øjH$
WmlrK iQodkï lr .ekSu ^13&" jdrhg wod< mdvï fldgia ksu lsÍug yelsùu ^9&"
isiqka l%shdldÍj mdvug iïnkaO ùu ^9& úKs ^4'64jk j.=j&'

118 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § mdvï ie,iqï ilia lsÍfï wjYH;dj ms<sn| .=re isiqka u;=
l< nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha mQ¾j iQodkula iys; j mka;s ldurhg f.dia
b.ekaùu ^33&" kshñ; ld,ÉfPaoh ;=< mdvï ie,iqï lsÍu ^33&" bf.kqï M, ,ndfok
whqre ms<sn| ukd wjfndaOhlska b.ekaùu ^14&" isiqka m%S;su;a j l%shdldÍ j mdvug
iïnkaO ùu ^11&" id¾:l f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;ùu ^10&" úIh
wka;¾.;h ms<sn| mQq¾K wjfndaOhlska b.ekaùu ^9&" ksjerÈ j isiqkag myiqfjka
ixl,am .%yKh jk whqßka b.ekaùu ^9& úKs ^4'46jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| ie,lSfï § YsIH nyq;rhla mdvï
ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍfï wjYH;dj u;=lr ;snqKs' nyq;r m%;spdr u;
úIh ;=fka § u bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd mdvï ie,iqï lsÍu
jeo.;a ù we;s nj meyeÈ,s fõ' ld,h l<ukdlrKh lr .ekSu i|yd fmr iQodku
wjYH nj .=re isiqka úiska u;= lr ;snqKs' .=re fm!reIh yd jD;A;Sh ixj¾Okh iy
we.hSu i|yd o mdvï ie,iqï lsÍu wjYH nj wju .=re YsIH msßila olajd ;snqKs'
fya;= rys; j mdvï igyka ,sùu wjYH fkdjk njg .Ks;h isiqka ;sfofkla o úoHdj
isiqka mia fofkl= o woyia olajd ;sîu iqúfYaI;ajhls'

III' m%;HfõlaIKh
iEu mdvula u l%shd;aul lsÍfuka miq m%;HfõlaIKh lsÍu wjYH o keoao
hkak ms<sn| j .=re isiqka m%;spdr olajd ;snqKs' úIh ;=kg u wod< j ,o m%;spdr
ks¾Kdhl wgla hgf;a 4'65jk j.=fõ ±lafõ' Bg wod< úYaf,aIKh úIh ;=k u mdol
lr bÈßm;a flßKs'
4'65 jk j.=j( m%;HfõlaIKh
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis

01 ;ud w;ska jQ wvqmdvq" w;miqùï" ÿ¾j,;d .eg¨ y÷kd .ekSu 36 32 49


yd tajd u. yrjd .ekSu
02 .=rejrhdf.a jD;a;Sh ixj¾Okh ^yelshd" YlH;d" iu.ska& 17 13 16
03 mka;s ldurfha isiqkaf.a yeisÍï rgd m%n,;d" .eg¨" ÿn,;d 8 15 22
y÷kd .ekSu$<uhd y÷kd .ekSu
04 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh jeä ÈhqKq lr 11 7 13
.ekSu
05 bf.kqfï § ld,h yd iïm;a ukdj ie,iqulska hq;=j 7 13 20
l<ukdlrKh lr .ekSu
06 .eg¨ ksrdlrKh u.ska M,odhS bf.kqula lrd hdu 9 19 7
07 m¾fhaIK lsÍu 1 - 2
08 l< ld¾h ms<sn| ;lafiarej$iajhx we.hSu 1 11 4
09 wjYH fkdfõ - 4 1

.Ks;h" úoHdj yd bx.%Sis úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § kshe|sfha nyq;r
YsIH msßila ^mia fofkl= yer& id¾:l bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shla i|yd fmr
iQodkula f,i m%;HfõlaIKfha jeo.;alu wjOdrKh lr ;sîu iqúfYaI;ajhls' úIh
;=kg u wod< j tys§ jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha ;ud w;ska wvqmdvq w;miqùï

119 | P a g e
ÿ¾j,;d .eg¨ y÷kd .ekSuhs' ^.Ks;h 36" úoHdj 32" bx.%Sis 49&' bkamiqj ms<sfj,ska
.=rejrhdf.a jD;a;Sh ixj¾Okh" mka;s ldurfha isiqkaf.a yeisÍï rgd" m%n,;d" .eg¨"
ÿn,;d y÷kd .ekSu"<uhd y÷kd .ekSu" bf.kqfï § ld,h yd iïm;a ukdj
ie,iqulska hq;=j l<ukdlrKh lr .ekSu" .eg¨ ksrdlrKh u.ska M,odhS bf.kqula
lrd hdu" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh jeä ÈhqKq lsÍu úh' ;ud l<
ld¾hh ms<sn| wdmiq yeÍ ne,Su .=Kd;aul bf.kqula lrd hdfï Okd;aul ;;a;ajh
.=re isiqka nyq;rhla wjfndaO lr .ekSu Okd;aul m%jK;djls' m%;HdfõlaIK wjYH
fkdjk njg fya;= rys; j úoHd .=re isiqka y;r fofkl= o bx.%Sis tla YsIHhl= o
olajd ;sîu úu¾Ykh úh hq;= lreKls'

IV' iumoia:hskaf.a ^peers& mdvï ksÍlaIKh


Iumoia:hskaf.a mdvï ksÍlaIKfhka m%fhdackhla ;sfío hkak ms<sn| j
úuiSfï § .=re isiqkaf.ka ,o m%;spdr 4'66 jk j.=fõ ±lafõ' m%;spdr wxY yhla hgf;a
úIh ;=kg wod< j olajd we;'
4'66 jk j.=j( iumoia:hskaf.a mdvï ksÍlaIKfhka we;sjk m%;s,dN
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis

01 ;u YlH;d$m%n,;d y÷kd .ekSu$.=re fm!reI ixj¾Okh

ixj¾Okh úh hq;= wxY y÷kd .ksñka ixj¾Okhg wjia:dj ,eîu 6 8 22


w;a±lSï f.dkqlr .ekSug wjia:dj ,eîu ^mka;s md,kh" wjOdkh 5 5 1
r|jd .ekSu" mka;s ldurhg WÑ; p¾hdj" mka;s l<ukdlrKh
wkq úIh b.ekaùug wod< w;a±lSï ,nd.; yelsùu 2 - -

wka wh ;=, mj;sk YlH;d wm ;=< j¾Okh lr .ekSug wjia:dj - - 1


,eîu
wka whf.a ÿ¾j,;d$.eg¨ y÷kd.; yelsùu$l=i,;d y÷kd .; - 2 6
yelsùu ^tajd ;u ixj¾Okhg fhdod .ekSu&
.=re fm!reI ixj¾Okh - - 1
02 ;u ÿn,;d$.eg¨ y÷kd .ekSu yd .eg¨ ksrdlrKh
;u ÿ¾j,;d$wvqmdvq f;areï .ekSug ,eîu 28 22 31
w;miqùï u. yrjd .ekSug iydhla ,eîu 2
úIh wdY%s; .eg¨ y÷kd .; yelsùu 1
03 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh
W.kajk wjia:dfõ isiq yeisÍï ksÍlaIKh 1 1
wdo¾Y ,nd .; yelsùu 2 1 6
mka;s ldurfha § u;=jk .eg¨ i|yd úl,am l%u $jvd;a .e,fmk 1 1 2
l%u y÷kd .; yelsùu
wka isiqka Ndú; lrk ;dlaIKsl l%u ms<sn| wjfndaOhla ,eîu 7
04 kfjda;amdol u; mokï jQ wOHdmkh
mdvï wdY%s; ks¾udKd;aul m%fõY y÷kd .; yelsùu 2 1 3
Tjqka ;=< we;s úfYaI b.ekaùï l%u yd ks¾udKd;aul l%ufõo ;u 1 2
bf.kqï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSug fhdod .ekSu
kj$úúO bf.kqï m%fõY$l%u y÷kd .; yelsùu 19 28 24
jvd;a fhda.H bf.kqï l%u$m%fõY f;dard .ekSug yelshdj ,eîu 1 3 1
;ud ms<sn| iajhx we.hSula l< yelsùu 8 5
05 ie,iqï lsÍu iy ld,h yd iïm;a l<ukdlrKh
mdvï ie,iqï ksÍlaIKh lsÍug yd mdvï ie,iqï ixj¾Okhg 3 1 4
wjia:dj ,eîu
iSudjdiS ld,h id¾:l lr .ekSug iydhla ùu 1 - -

120 | P a g e
bf.kqï wdOdrl Ndú;hg iydhla ,eîu 2 2 1
mQ¾j iQodkug iydhla ,eîu - 1 1
06 wka;¾ mqoa., in|;d j¾Okh yd tlsfkldg Woõ lr .ekSu
.=re isiq wka;¾ in|;d f;areï .ekSug yelsùu - - 1
wka whf.a mdvï ixj¾Okhg wjYH fhdackd bÈßm;a lsÍug yelsùu 2 2 8
ñ;%YS,S f,i ixj¾Okd;aul woyia .; yelsùu 6 8 22
woyia$w;a±lSï yqjudrejg ^idlÉPd u.ska& wjia:dj ,eîu 6 18 11

.Ks;h úIhfha § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ;u ÿ¾j,;d$ wvqmdvq


f;areï .ekSug ,eîu ^28&" kj$úúO bf.kqï m%fõY$l%u y÷kd .; yels ùu ^19&" ;ud
ms<sn| iajhx we.hSula l< yelsùu ^8&" ñ;%YS,S f,i ixj¾Okd;aul woyia .; yelsùu
^6&" woyia$w;a±lSï yqjudrejg wjia:dj ,eîu ^6&" w;a±lSï f.dkqlr .ekSug wjia:dj
,eîu ^5& úKs ^4'66 jk j.=j&'
úoHdj úIhfha § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha kj$úúO bf.kqï l%u$
m%fõY y÷kd .ekSu ^28&" ;u ÿ¾j,;d wvqmdvq f;areï .; yels ùu ^22&" woyia$ w;a±lSï
yqjudrejg wjia:dj ,eîu ^18&" ñ;%YS,S f,i ixj¾Okd;aul woyia .; yels ùu ^8&"
ixj¾Okh úh hq;= wxY y÷kd .ksñka ixj¾Okhg wjia:dj ,eîu ^8&" w;a±lSï
f.dkqlr .ekSug wjia:dj ,eîu ^5&" ;ud ms<sn| iajhx we.hSula l< yelsùu ^5& úh
^4'66 jk j.=j&'
;u ÿ¾j,;d wvqmdvq f;areï .ekSug ,eîu ^31&" ixj¾Okh úh hq;= wxY y÷kd
.ksñka úúO$kj bf.kqï m%fõY$l%u y÷kd .; yels ùu ^24&' ixj¾Okhg wjia:dj
,eîu ^22&" ñ;%YS,S f,i ixj¾Okd;aul woyia .; yelsùu ^22&" woyia$w;a±lSï
yqjudrejg wjia:dj ,eîu ^11&" wka whf.a mdvï ixj¾Okhg wjYH fhdackd bÈßm;a
lsÍug yelsùu ^8&" wka isiqka Ndú; lrk ;dlaIKsl l%u ms<sn| wjfndaOhla ,eîu ^7&"
wdo¾Y ,nd .; yelsùu ^6&" wka whf.a ÿ¾j,;d$.eg¨ y÷kd .; yelsùu ^6&" hk
ks¾Kdhl bx.%Sis úIhfha § by< m%;spdr ,o ks¾Kdhl úh ^ 4'66 jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ie,lSfï § m<uq j yd fojkqj jeä u m%;spdr ,o
ks¾Kdhl fol jQfha ;u ÿ¾j,;d f;areï .ekSu yd kj$úúO bf.kqï m%fõY$l%u
y÷kd .ekSu úKs' wk;=rej úIh ;=fka § u jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl iudk ùu
o úfYaIhls' tajd kï ;ud ms<sn| iajhx we.hSula l< yelsùu" ñ;%YS,S f,i
ixj¾Okd;aul woyia .; yelsùu" woyia$w;a±lSï yqjudrejg wjia:dj ,eîu w;a±lSï
f.dkqlr .ekSug wjia:dj ,eîu úh' wk;=rej wfkl=;a úIh folg idfmalaI j
bx.%Sis úIhfha § wka whf.a mdvï ixj¾Okhg wjYH fhdackd bÈßm;a lsÍug yelsùu"
wka isiqka Ndú; lrk ;dlaIKsl l%u ms<sn| wjfndaOhla ,eîu" wka whf.a ÿ¾j,;d
.eg¨ y÷kd .; yelsùu" wdo¾Y ,nd .; yelsùu hk ks¾Kdhl i|yd o jeämqr
m%;spdr ,eî ;sîu o úfYaIhls' fuys § úIh ;=fka § u .=re isiqka ;u ÿ¾j,;d f;areï
.ksñka kj bf.kqï l%u y÷kd .ekSug W;aidy .ekSu Okd;aul m%jK;djls'
iyfhda.fhka wka wh yd tl;= ù ±kqu fndod .ekSu yd kj ±kqu fidhd hdu yd ;ud
ms<sn| $;u ld¾hh ms<sn| iajhx ;lafiarej ^m%;HfõlaIKh& hk bf.kqï,dNSka i;=
úh hq;= .=Kd;aul ,laIK .=re isiqka ;=< olakg ,eîu úfYaI;ajhls'

121 | P a g e
V mdi,a WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § bf.kqï,dNSka WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs;
fiajh ms<sn| .=re isiqkaf.ka ,o m%;spdr úIh ;=kg wod< j wxY myla hgf;a 4'67
jk j.=fjka bÈßm;a flßKs' Bg wod< úYaf,aIKh úIh ;=kg wkqj iqúfYaIS j fjka
j bÈßm;a flßKs'

4'67 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § .=re isiqka mdi,a WmdOHjrhdf.ka


wfmalaIs; fiajh
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis

01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okh

mdvuï ie,iqï ksÍlaIKh yd ixj¾Okhg wjYH woyia ,nd§u 4 9 13

mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg 23 32 42


wjYH u. fmkaùu
úIh ks¾foaYh wdjrKh lr .ekSug fhda.H$wod< Wmfoia 1 - -
,nd§u
wjYH;dj wkqj úIhhg wod< ±kqu ,nd§u$,nd .ekSug iydh 9 15 5
ùu
b.ekaùï l%u Ys,am ixj¾Okhg wjYH Wmfoia ,nd§u 11 8 6
kj b.ekaùï l%u ms<sn| oekqj;a lsÍu 4 2 -
fm< fmd;a" mdvï tall wdY%s; .eg¨ iy.; ;eka ms<sn| 1 1 -
wjfndaOh ,nd §u
iyk ld,ÉfPao ,nd§u md,kh - 1 -
mdvï ie,iqï wkqu; lsÍu 1 - -
02 .=re N+ñldjg wkq.; ùug u. fmkaùu yd Wmia;ïNkh
Èßu;a lsÍu" w.h lsÍu - 4 7
kj w;a±lSï yd wNsfhda. ,nd §u - 2 2
ksis u. fmkaùu - 10 18
isiq úkh iïnkaOfhka uQ,sl;ajh .ekSu$úkh mj;ajd .ekSug - - 5
iydh ùu
m¾fhaIK yd jHdmD;s i|yd wjYH u. fmkaùu yd iydh ,nd§u 5 5 8
wjYH Wmfoia §u$ud¾f.damfoaYh iemhSu 1 10 1
mdi,a mßmd,kh yd iïnkaO lsÍu - - 2
mdif,a ld¾hhkays § kdhl;ajh ,nd§u$±kqj;a lsÍu$w;a±lSï 3 2 4
,eîug fhduq lsÍu
mdi,$mdi,a ixialD;sh y÷kd .ekSug iydh ùu 5 1 5
hdj;ald,Sk f;dr;=re ms<sn| ±kqj;a lsÍu - 1 -
wNHdi,dNshd ksjdvq Èkj, wod< ld,ÉfPao wdjrKh lsÍu - 2 -
j.lSï mejÍu - 1 -
03 wka;¾ in|;d ixj¾Okh
mdi, yd úoHdmSGh w;r wka;¾ in|;dj mj;ajd .ekSu 2 - 4
04 .eg¨ ksrdlrKhg iydh ùu
wNHdi,dNshl= f,i mdif,a § t,a,jk wNsfhda. yd ,nd.; 6 4 8
yels w;a±lSï ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd w;a±lSï yqjudrej
.=re isiqkag mdif,a § u;=jk .eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd 12 15 10
.ekSug iydh ùu
wNHdi,dNshdg mdi,a ld,h ;=, t,a,jk wNsfhda. fjkqfjka 2 - 2
fmkS isàu
05 iylïmkfhka hq;=j l%shd lsÍu
wjYH udkisl ksoyi ,nd§u" wkjYH md,kfhka f;drùu yd - - 2
f.!rjh ,nd§u
ish¨ iSudjdislhkag iu f,i iyfhda.h ,nd §u - - 2

122 | P a g e
.Ks;h úIhfha § WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh ms<sn| jeäu m%;spdr ,o
ks¾Kdhl jQfha mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH
uඟ fmkaùu ^23&" .=re isiqkag mdif,a § u;=jk .eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug
iydh ùu ^12&" b.ekaùï l%u Ys,am ixj¾Okhg wjYH Wmfoia ,nd§u ^11&" wjYH;d
wkqj úIhhg wod< ±kqu ,nd§u ^9&" wNHdi,dNshl= f,i mdif,a § t,a, jk wNsfhda.
yd ,eìh yels w;a±lSï ms<sn| ±kqj;a ùu ^6&" m¾fhaIK yd jHdmD;sj, § wjYH uඟ
fmkaùu yd iydh ,nd§u ^5&" mdi,a ixialD;sh y÷kd .ekSug iydhùu ^5& úKs ^4'67jk
j.=j&'
úoHdj úIhfha §" mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd §
ixj¾Okhg wjYH uඟ fmkaùu ^32&" wjYH;dj wkqj úIhhg wod< ±kqu ,nd§u ^15&"
.=re isiqkag mdif,a § u;=jk .eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug iydh ùu ^15&"
ksis uඟ fmkaùu ^10&" wjYH Wmfoia §u ^10&" mdvï ie,iqï ksÍlaIKh yd ixj¾Okhg
wjYH woyia ,nd§u ^9&" b.ekaùï l%u Ys,am ixj¾Okhg wjYH Wmfoia ,nd §u ^8&"
hk ks¾Kdhl i|yd .=re isiqkaf.ka by< m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'67jk j.=j&'
bx.%Sis úIhfha § WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajfha uQ,sldx. f,i jeä u
m%;spdr ,enqfõ" mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH
uඟ fmkaùu ^42&" wjYH Wmfoia §u ^22&" ksis u. fmkaùu ^18&" mdvï ie,iqï
ksÍlaIKh yd ixj¾Okhg wjYH woyia ,nd§u ^13&" .=re isiqkag mdif,a § u;=jk
.eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug iydh ùu ^10&" wNHdi,dNshl= f,i mdif,a
§ t,a,jk wNsfhda. yd ,nd .; yels w;a±lSï ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd w;a±lSï yqjudrej
^8&" m¾fhaIK yd jHdmD;sj, § wjYH u. fmkaùu yd iydh ,nd §u ^8& hk ks¾Kdhl
i|yd h ^4'67jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd
ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH uඟ fmkaùu hk ks¾Kdhlh i|yd úIh ;=fkka
u by< u m%;spdr ,eî ;snqKs' WmdOHjrhdf.ka bf.kqï,dNshdg w;HjYH u fiajh
th nj Tjqka jgydf.k ;sîu jeo.;a lreKls' wk;=rej úIh ;=fka § u ,o m%;spdr
tlsfklg fjkia jqjo Tjqka ish¨ foku wfmalaIs; uQ,sl fmdÿ ldrKd jQfha ksis uඟ
fmkaùu" wjYH Wmfoia §u" mdvï ie,iqï ksÍlaIKh lr wjYH iydh ,nd §u"
wjYH;dj u; úIhg wod< ±kqu ,nd .ekSug iydh ùu" mdif,a § t,a,jk wNsfhda.
ch .ekSug iydh ,eîu" yd w;a±lSï yqjudrej iy m¾fhaIK yd jHdmD;s i|yd wjYH
iydh ,nd .ekSu úKs' kj ±kqu fidhd hñka ;ud ;=< we;s wvqmdvq ksjerÈ lr .ekSu
b,lal lr .;a wdl,amj,ska hqla;j .=re bf.kqï,dNSka lghq;= lsÍu ixj¾Okd;aul
;;a;ajhls' tys§ Tjqkag wjYH ksjerÈ u. fmkaùu" WmfoaYd;aul bf.kqu Tjqkag
,nd §u" ksjerÈ Wmfoia wkqms<sfj, ,nd Èu" úfYaIfhka Ndú; udOHfhka bf.kSug
wjYH Wmldrh ,nd§u wjYH;djls'

123 | P a g e
4'8'2 YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{ m%;spdr
úoHdmSG YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{hskaf.aa ixcdkk my; ±lafjk m%Odk wxY ;=k hgf;a /ia flßKs'
4'8'2'1' wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku
iy iajhx fm<Uqu
4'8'2'2' iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï- b.ekaùï
l%shdj,sfha § olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'8'2'3' YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug W!K iQodku iy W!K iajhx fm<Uqu wju
lsÍu i|yd fhdackd
Wla; wxY ;=kg wod< lreKq my; ±lafjk mßÈ úYaf,aIKh flßKs'

4'8'2'1' wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd


iajhx fm<Uqu
wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd
iajhx fm<Uqug iïnkaO .=re wOHdmk{hskaf.aa ixcdkk
 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku
yd iajhx fm<Uqï iy.; njg idlaIs$WodyrK
 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSSka bf.kqug olajk W!K
iQodku yd W!K iajhx fm<Uqug idlaIs$WodyrK
f,i Okd;aul iy iDKd;aul jYfhka me;slv folla Tiafia úuik ,È' ,o o;a;
my; ±lafjk mßÈ úYaf,aIKh lrk ,È'
 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku iy
iajhx fm<Uqï iy.; njg idlaIs$ WodyrK
Wla; lreKg wod<j .=re wOHdmk{hskaf.ka ,o m%;spdr ta ta úIhhg iqúfYAIS
j my; ±laúKs'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh bf.kqug YslaIK,dNSkaf.a we;s iQodku yd iajhx fm<Uqï
iy.; njg idlaIs 4'68 jk j.=fõ olajd we;'

124 | P a g e
4'68 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug olajk
iQodku yd iajhx fm<Uqï - Okd;aul ,laIK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 mejreï wod< ld,h ;=< lsÍu$ksis f,i lsÍu yd bf.kqug Wkkaÿj 07
 mejreï i|yd ndysr f;dr;=re fiùu 02
 l%shdldrlïj, ksr; ùu 02
 úIh ndysr l%shdldrlïj,g we;s leue;a; 01
 jev igyka i|yd Wkkaÿfjka iyNd.S ùu 01
 b.ekaùï mqyqKqj i|yd olajk Wkkaÿj yd iQodku 03
 kshñ; fõ,djg mka;s ldur bf.kqï lghq;= wdrïN lsÍu 01
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § lÓldpd¾hjrekag iyfhda.h ±laùu 01
 lKavdhï l%shdldrlïj, ksr; ùu 02
 mqia;ld, mßyrKh 03
YsIH p¾hdj
 l,g fõ,djg jev lsÍu 04
 iajhx wOHhkhg fhduq ùu yd Bg wod< f;dr;=re fiùfï § u;=jk 02
.eg¿ ms<sn| úuid ne,Su
wdl,am$YslaIKh
 bf.kqug we;s Wkkaÿj 03
m¾fhaIK
l%shduQ,sl m¾fhaIKj, ksr; ùu 01

wNHka;r wOHhk ld,iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug we;s iQodku iy


iajhx fm<Uqï iy.; njg wod< idlaIs$Okd;aul ,laIK úuid ne,Sfï § th wxY
y;rla hgf;a ^bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" YsIH p¾hdj" wdl,am" m¾fhaIK& ±laúKs'
,o m%;spdr u; y;la jYfhka by< u m%;spdr ,eî ;snqfKa mejreï wod< ld,h ;=<
ksu lsÍu$ksis f,i ksu lsÍu hk ks¾Kdhlhg h' wk;=rej ms<sfj,ska l,g fõ,djg
jev lsÍu ^4&" mqia;ld, mßyrKh ^3&" bf.kqug we;s Wkkaÿj ^3& iy b.ekaùï mqyqKqj
i|yd olajk Wkkaÿj yd iQodku ^3& hk ks¾Kdhl i|yd jeäu .=re wOHdmk{
m%;spdr ,eî ;snqKs' l%shduQ,sl m¾fhaIKj, ksr;ùu i|yd o m%;spdrhla ,eî ;sîu
YsIH ks¾udKYS,s;ajh wjÈ ùu yd .fõIKd;aul bf.kqu ms<sn| Okd;aul ;;a;ajhls'
 úoHdj úIh
wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § .=re isiqka úoHdj úIhhg olajk bf.kqug iQodku
iy iajhx fm<Uqï iy.; njg idlaIs u;= oelafõ' ^4'69 jk j.=j&'

4'69 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug


iQodku iy iajhx fm<Uqu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 Èkm;d wOHdmk lghq;=j,g iyNd.S ùu$fyd¢ka lemùfuka 09
wOHdmkfhys ksr; ùu
 bf.kqï øjH$WmlrK iQodkï lsÍu" ilia lsÍu ks¾udKh lsÍu yd 05
Ndú; lsÍu
 ks¾udKYS,S j úIh lreKq bÈßm;a lsÍu 04

125 | P a g e
 lafIa;% pdßld" úIh iu.dó l%shdldrlï" m%dfhda.sl l%shdldrlï 05
hïlsis Wkkaÿjlska lsÍu
 jdr igyka" i;s igyka" mdvï igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;shg 03
hdu
 ,nd fok we.hqï WmlrK ksis l,g iïmQ¾K lr ,nd §u 01
 mqia;ld, Ndú;h 01
 m%dfhda.sl .=re mqyqKqjg iQodkï jk úg wka;¾cd,h yryd .=re 02
ud¾f.damfoaY msgm;a ,nd .ekSu
 m%dfhda.sl l%shdldrlï i|yd Wkkaÿ ùu iy tajd ksYaÑ; ld,h ;=< 02
ksu lsÍu
 úúO iïm;a Ndú; lrñka lreKq .fõIKh lsÍu 01
 mejreï Wkkaÿfjka lsÍu$m%Yakj,g ms<s;=re ,sùu 03
 wdo¾Y mka;s ldur meje;aùu i|yd jeä Wkkaÿjla ±laùu 03
 úIh lreKq ±k .ekSug olajk Wkkaÿj 01
 m%;sfmdaIK ,nd §fï § jeä m%;spdr ±laùu 01
YsIH p¾hdj
 ukd ixúOdk rgdjlska bf.kqu lr f.k hk isiqka ;=< kj 01
l=i,;d olakg ,eîu
wdl,am$ YslaIKh
 isiqka lÓldpd¾hjrekag .re lsÍu 02

wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § úoHdj úIhh i|yd isiqka olajk bf.kqug iQodku
iy iajhx fm<Uqu - bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfhka u;= j ;snqKs' Wla; wxYh i|yd
fjka jQ ks¾Kdhl 13ka jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha Èkm;d wOHdmk lghq;=j,g
iyNd.S ùu$fyd¢ka lemùfuka wOHdmkfhys ksr; ùu ^9&" bf.kqï øjH iQodkï lsÍu"
ilia lsÍu ks¾udKh lsÍu yd Ndú; lsÍu ^5&" lafIa;% pdßld" úIh iu.dó l%shdldrlï
m%dfhda.sl l%shdldrlï hïlsis Wkkaÿjlska lsÍu ^5&" ks¾udKYS,S j úIh lreKq bÈßm;a
lsÍu ^4&" jdr igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;shg hdu ^3& iy wdo¾Y mka;s ldur
meje;aùu i|yd jeä Wkkaÿjla ±laùu ^3& h' YsIH p¾hdj iy wdl,am$YslaIKh hk
wxY fol i|yd wvq m%;spdr m%udKhla ,eî ;snqKs ^4'69& jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
Wla; úIhhg wod< j isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqug wod<
o;a; 4'70 jk j.=fõ olajd we;'
4'70 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug
iQodku iy iajhx fm<Uqu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 wëlaIl lÓldpd¾hjrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd .ksñka ;u m%n,;d yd
ÿn,;d yªkd.ksñka bf.kqfï fh§u$.eg¨ ksrdlrKh lr .ekSu 09
 ksis fõ,djg mka;s ldurhg meñK Wkkaÿfjka bf.kqfï ksr; 13
ùu$foaYkj,g ijka §u
 foaYkj, § ksrka;r m%Yak weiSu yd wik m%Yakj,g ms<s;=re §u 06
 bf.kqï wdOdrl Ndú;h 01
 l%uj;a j mdvï igyka ,sùu 01
 miq jev lsÍu 02

126 | P a g e
 m%fndaOu;a j yd l%shdYS,S j yd ie,iqï iy.; j mdvug iïnkaO ù bf.kqu 03
 mejreï ksis l,g ksu lsÍu yd wNHka;r mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu 14
 mqia;ld, mßyrKh 08
 Wiia fm< úIh yd úoHdmSG úIh iudk wh blaukska l%shdYS,S j iajhx 03
fm<Uqulska bf.kqug wkq.; ùu
 bÈßm;a lsÍu i|yd fyd¢ka iQodkï ùu 01
 Wkkaÿfjka l%shdldrlï lsÍu 01
 úIh ks¾foaYfha ud;Dld ms<sn| fiùu$igyka" úNd. m%Yak m;% /ia lsÍu 04
 m%Yakj,g ms<s;=re imhd tajd ksjerÈ lrjd .ekSu 01
 wêIaGdkYS,S j mka;s ldurhg meñKSu yd lemùfuka bf.kSu 01
 lKavdhï jev mejrE úg rd;%S ld,fha § ksu lsÍu 01
 igyka fmd;a l%uj;a j ;nd .ekSu 04
YsIH p¾hdj
 wka;¾cd,fhka f;dr;=re fiùu 03
 .Ks; .eg¨j, § iujhia ldKav iydh me;Su 02
 ±kqu hdj;ald,Sk lr .ekSu 01
 bf.kqug we;s ukd fm<Uqu 01
 wu;r lshùu 01
 NdId.dr mßyrKh 03
m¾fhaIK –
 m¾fhaIKd;aul bf.kqug fhduq ùu 01
wdl,am$ YslaIKh –
 .=rejrhd tk;=re u. n,d isàu 02

Wla; j.=jg wkqj úoHdj úIhfha § m%Odk wxY ;=fkka ^bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh"
YsIH p¾hdj" m¾fhaIK& jeä u m%;spdr ,eî ;snqfKa ^ks¾Kdhl 15lska& bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh i|yd h' tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska mejreï ksis
l,g ksu lsÍu yd wNHka;r mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu ^14&" ksis fõ,djg mka;s
ldurhg meñK Wkkaÿfjka bf.kqfï ksr; ùu$foaYkj,g ijka §u ^13&" wëlaIl
lÓldpd¾hjrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd f.k" ;u m%n,;d ÿn,;d y÷kd.ksñka
bf.kqfï fh§u" .eg¨ ksrdlrKh lr .ekSu ^9&" foaYkj, § ksrka;r m%Yak weiSu
yd wik m%Yakj,g ms<s;r
= e iemhSu ^6&" úIh ks¾foaYfha ud;Dld ms<sn| fiùu$igyka"
úNd. m%Yak m;% /ia lsÍu ^4& úKs' ks¾Kdhl yhla Tiafia YsIH p¾hdj i|yd o jeä
Okd;aul m%;spdr m%udKhla ,eî ;snqKs' jeä m%;spdrj,g wod< ks¾Kdhl jQfha
mqia;ld, mßyrKh ^8&" wka;¾cd,fhka f;dr;=re fiùu ^3& iy NdId.dr mßyrKh
^3& úh'
isiqkaf.a Okd;aul wdl,am$YslaIKh ms<sn| i,ld ne,Sfï § .=rejrhd tk;=re
u. n,d isàu fjkqfjka tla wju m%;spdrhla ,eî ;sîu o iqúfYaI;ajhls'
m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd o tla m%;spdrhla ,eî ;sîu .=re YsIHhdf.a me;af;ka
n,k l< Okd;aul m%jK;djls'
Wla; lreKq idlÉPdj u; isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
ms<sn| iuia;h ms<sn| fidhd ne,Sfï §" fmdÿ ;;a;ajh jkafka úIh ;=fkka u bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,shg wod< ks¾Kdhl i|yd jeä m%;spdr ,eî we;s njh' tys § bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh ;=< bx.%Sis ^15& úoHdj ^13& úIhj,g idfmalaI j .Ks;h úIh ^9&
i|yd wvq m%;spdr ,eî ;snqKs' úIh ;=fkys u jeä m%;spdr ,o fmdÿ ks¾Kdhl jQfha

127 | P a g e
Èkm;d Wkkaÿfjka mka;s ldurhg f.dia bf.kSug h' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s fha
jeä u m%;spdr ,o wfkl=;a ks¾Kdhl tlsfkl úIhfha § fjkia iajNdjhla .eksKs'
WodyrK f,i .Ks;h úIhfha § l%shdldrlïj, ksr; ùu ^2&" lKavdhï
l%shdldrlïj, ksr;ùu ^2&" mejreï i|yd ndysr f;dr;=re fiùu ^2& hk ks¾Kdhl
by< m%;spdr ,noa§" úoHdj úIh i|yd bf.kqï WmlrK Ndú;h ^5&" lafIa;% pdßld
úIh iu.dó yd m%dfhda.sl l%shdldrlï Wkkaÿfjka lsÍu ^5&" ks¾udKYS,S j úIh
lreKq bÈßm;a lsÍu ^4&" jdr igyka mdvï igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;s ldurhg
hdu ^3&" wdo¾Y mka;s ldur meje;aùu i|yd Wkkaÿj ^3& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr
,o ks¾Kdhl úKs' bx.%Sis úIhfha § fuu ;;a;ajh iïmQ¾Kfhka fjkia úKs' tys §
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a tk wëlaIljrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd
.ksñka bf.kqu ^9&" foaYkj, § ksr;=re m%Yak weiSu ^6&" úIh ks¾foaYfha ud;Dld
ms<sn| fiùu ^4&" igyka fmd;a l%uj;a j" mj;ajd f.k hdu m%fndaOu;a j" l%shdYS,S j
yd ie,iqï iy.; j mdvug iïnkaO ù bf.kqu ^3& ^4& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr
,nd ;snqKs' úIhj, mj;sk iqúfYaIs;d óg fya;= úh yels h' wfkl=;a úIh folg
idfmalaI j fuu wxYfha § jeämqr m%;spdr ,eîu yd ,o m%;spdr ^WodyrK" wêIaGdkYS,S
j mka;s ldurhg meñKSu yd lemùfuka bf.kSu" lKavdhï jev mejrE úg rd;%S
ld,fha § ksu lsÍu" bÈßm;a lsÍï i|yd fyd¢ka iQodkï ùu" m%Yk
a j,g ms<s;=re imhd
tajd ksjerÈ lrjd .ekSu& bx.%Sis úIhfha úúO me;s Tiafia me;sr f.dia ;sîu
úfYaI;ajhls' bf.kqug wjeis isiqkaf.a Okd;aul YsIH p¾hdj ms<sn| j o fuys §
m%;spdr ,eî ;snqKs'
tys iuia;h f,i ne,Sfï § fmdÿ ,laIKh jQfha úIh ;=fkys u isiqka
mqia;ld, mßyrKh lsÍu úh' ta i|yd úIh ;=kg u jeä m%;spdr ,eî ;sîu
úfYaI;ajhla úKs' wOHdmkh mQ¾K;ajh lrd meñKSug kï lshùu Ôú; mqreoaola úh
hq;= nj isiqka jgyd f.k ;snQ njg th idlaIshls'
wfkl=;a úIh folg idfmalaI j bx.%Sis úIh i|yd ,o m%;spdrj, úIhhg wod<
iqúfYaIS m%;spdr o úKs ^Wod( NdId.dr mßyrKh" .Ks; .eg¨j, § fuu jhia
ldKavj, iydh me;Su&' bf.kqu i|yd hym;a YslaIKh$ wdl,am wjeis fõ' fuu
wxYh i|yd úIh ;=kg u tla m%;spdrhla ne.ska úIh ;=k i|yd" m%;spdr ;=kla ,eî
;snqKs'
.Ks;fha § th bf.kqug we;s Wkkaÿj jQ w;r úoHdj úIhfha §
lÓldpd¾hjrekag .re lsÍu úKs' bx.%Sis úIhfha § th .=rejrhd tk;=re u. n,d
isàu jYfhka fjkia úKs' úoHdj úIhfha § yer .Ks;h yd bx.%Sis úIhj, §
l%shduQ,sl m¾fhaIK bf.kqug yd tajdfha ksr; ùu ms<sn| tla m%;spdrh ne.ska m%;spdr
folla ,eî ;sîu o úfYaI;ajhls' ,o m%;spdr wju jqj o m¾fhaIK u; mokï j
.fõIKd;aul bf.kqug isiqka olajk Wkkaÿj wOHdmkh ms<sn| Okd;aul t<Uquls'

128 | P a g e
 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk W!k iQodku
iy W!k iajhx fm<Uqug wod< idlaIs$WodyrK
Wla; lreKg wod<j .=re wOHdmk{ m%Yakdj,shg ,o m%;spdr .Ks;h" úoHdj"
bx.%Sis úIh ;=kg iqúfYaIS j my; oelafõ'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu W!K
njg wod< idlaIs$WodyrK 4'71 jk j.=fõ ±lafõ'
4'71 jk j.=j ( YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg
idlaIs$ WodyrK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 úIh bf.kqfï § Wkkaÿjla fkd±laùu 01
 h,a mek .sh l%ufõo Ndú;h 01
 ICT wka;¾cd, yd kj l%ufõo Ndú;fha ysඟlu 02
 kshñ; fõ,djg mejreï iïmQ¾K fkdlsÍu$ksis l,g Ndr 05
fkd§u$ks;r isysm;a lsÍug isÿùu
 m%dfhda.sl b.ekaùï mqyqKq ld, iSudj, § fm< fmd;g muKla 01
iSud ù lghq;= lsÍu
 mka;s ldurfha WodiSk j isàu 03
 mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;a .ekSug jvd kjl:d fmd;a 03
ne,Su
 iajhx wOHhkh i|yd fhduq l< lreKq bÈßm;a lsÍu mejiQ úg 02
idrj;a lreKq bÈßm;a fkdùu
 fmr isÿ lrk ,o mdvï .ek úuiSfï § ksjerÈ ms<s;=re ,nd 04
fkd§u$mdvï lsÍfï ^kej; lshùfï& ixialD;sfhka neyer ùu
 ks¾udKYS,s;ajh wvq ùu 01
 fjk;a m%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; 03
 b.ekaùï wdOdrl Ndú;fha we;s ÿ¾j,;d yd fkdleue;a; 03
02 YsIH p¾hdj
 WoEik /iaùug kshñ; fõ,djg fkdmeñKSu 01
 ksjdvq ,nd .ekSug jeä m%jK;djla oelaùu 01
 ksjdvq ,nd .sh wjia:dj, § kshñ; Èkg úoHdmSGhg jd¾;d 01
fkdlsÍu
 j.lSï mejrE úg ieye,a¨fjka th uඟ yeÍu 01
 wu;r ±kqu u|lu 01
 ;u b.ekaùï jmißh ;=< YsIHhd wksjd¾hfhka .Ks;h iSudjdiS 01
ld,hg fmr m¾fhaIKd;aul j yodrk ,laIK olakg
fkdue;sùu
03 wdl,am$YslaIKh
 .=re jD;a;Sh i|yd we;s wlue;a; 03

.Ks;h úIh bf.kqug isiqka olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k ùug n,mE
lreKq 4'71 jk j.=fõ wxY ;=kla hgf;a ±laúKs ^bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" YsIH
p¾hdj" wdl,am$YslaIKh&' ks¾Kdhl 15la f,i jeämqr u iDK .=re m%;spdr ,o wxYh
jQfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shhs' kshñ; fõ,djg mejreï iïmQ¾K fkdlsÍu$ ksis
l,g Ndr fkd§u$ ks;r isysm;a lsÍug isÿùu ^5&" fmr isÿ lrk ,o mdvï .ek
úuiSfï § ksjerÈ ms<s;r
= e ,nd fkd§u$ mdvï lsÍfï ixialD;sfhka neyer ùu ^4&

129 | P a g e
mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;a .ekSug jvd kjl:d fmd;a .ekSu yd lshùu ^3&"
mka;s ldurfha WodiSk j isàu ^2&" ICTwka;¾cd, yd kj l%ufõo Ndú;fha ysඟlu
^2&" fjk;a m%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; ^2& iy b.ekaùï wdOdrl
Ndú;fha we;s ÿ¾j,;d yd fkdleue;a; ^2& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl
úKs'
isiqkaf.a iDK YsIH p¾hdj ks¾Kdhl yhla Tiafia ±lajqKq w;r tla tla
ks¾Kdhlh i|yd m%;spdr tl ne.ska ,eî ;snqKs' tys § ld, l<ukdlrKhg wkqj
jev fkdlsÍu" ksjdvq .ekSfï jeä m%jK;dj fia u ksjdvq ,nd .s h úg kshñ; Èkg
fkdmeñKSu" j.lSï uඟ yeÍu yd ks¾udKd;aul nfõ W!k;d lemS fmkqKs' YsIH
wdl,am foi ne,Sfï § .=re jD;a;shg we;s fkdleue;a; o m%o¾Ykh úKs'
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod< j isiqkaf.a W!k iQodku yd W!k iajhx fm<Uqug wod<
idlaIs 4'72 jk j.=fõ ±lafõ'

4'72 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd


iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 kshñ; Èkg we.hSï$mejreï Ndr fkd§u 10
 ,nd fok we.hSï iïmQ¾K lsÍfï § ks¾udKYS,S njla fkdue;sùu 03
 bf.kqï wdOdrl ;ekSug ue,slula ±laùu 05
 úoHd;aul l%uh jeks bf.kqï l%u fhdod .ekSug Wkkaÿ fkdùu 01
 úNd. flakaøSh j ±kqu muKla flakaø lr bf.kqï isÿ lsÍu u; 03
we;s jk isiq fkdleue;a; yd w,i nj
 mdvug WÑ; f,i ie,iqï fkdùu o ^ks¾udKYS,S l%shdldrlï" 04
iSñ; ùu$úia;rd;aul j fkd,sùu&
 .=Kd;aul fhojqï Ndú;h ÿ¾j, ùu 03
 ldKav bf.kqï b.ekaùï wjia:d i|yd WÑ; f,i iQodkï fkdùu" 01
wëlaIKfha § ksÍlaIKh ùu
 we.hSï WmlrK ilia lsÍfï ÿ¾j,;d m%Yak rgd isiqkag .eg¨jla 01
ùu yd ta ksid Tjqka WodiSk ùu
 isiqkaf.a olaI;d$úNjH;d wvqùu 01
 ikaksfõok ÿ¾j,;d yd uQ,sl ±kqu m%udKj;a fkdùu 01
 wu;r ±kqu fidhd .ekSug fhduq fkdùu 02
 YslaIK,dNSkaf.a mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu 04
 m%dfhda.sl mÍlaIK ,ehsia;=j isiqkag ,nd § ;sìh§;a" kshñ; 01
mÍlaIKh l=ula±hs fkd±k lsisÿ iQodkulska f;drj m%dfhda.sl
mÍlaIK ieisj,g iyNd.S ùu
02 YsIH p¾hdj
 mjrk ,o ld¾h i|yd iQodkï ùug l,a.; ùu$ j.lSï ksis f,i 03
bgq fkdlsÍu
 ksjig .sh miq fmdfrdkaÿ jQ Èkg wdmiq fkdmeñKSu 02
 jeä mqr ksjdvq ,nd .ekSug W;aidy lsÍu 01
 m;aùu ,eîu iaÓr ksid bf.kqug iQodku wvqùu 02
 ;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu 03
03 myiqlï

130 | P a g e
 wka;¾cd, myiqlï fkdue;slu ksid iuyr f;dr;=re ,nd 02
.ekSug fkdyelsùu
 wjYH myiqlï yd wdydr uoùu 02
04 wdl,am$YslaIKh
 mka;s ldurh ;=< ;sfnk YsIH p¾hd bka msg; § fjkiaùu 02
 Ydia;%Sh wOHhkj, § olajk ±ä WodiSk njg fya;=j f,i úNd. 03
i|yd ,nd ÿka m%Yakj,g bf.kqulska f;drj ms<s;=re iemhsh yels
njg isiq mrmqfrka mrmqrg woyia yd jerÈ wdl,am yqjudre fjñka
mej;Su
 ìhiq¿ njla m%o¾Ykh lsÍu$ku fkdlSfjd;a bÈßm;a fkdùu 03

úoHdj úIfha § 14la f,i jeäu iDK m%;spdr bf.kqï - b.ekaõï ls%hdj,sfha
ks¾Kdhl 14l ÈiaúK' kshñ; Èkg we.hSï$mejreï Ndr fkd§u ^10&" bf.kqï wdOdrl
;ekSug ue,slula oelaùu ^5&" mdvï ie<iqï kshñ; m%ñ;shlska hq;=j mdvug WÑ;
f,i ie,iqï fkdùu ^ks¾udKd;aul ls%hdldrlï iSñ; ùu$úia;rd;aul j fkd,Su&
^4&" YslaIK,dNSkaf.a mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu ^4&" .=Kd;aul fhojqï Ndú;h
ÿ¾j, ùu ^3&" ,nd fok we.hSï iïmQ¾K lsÍfï § ks¾udKYS,S njla fkdue;s ùu ^3&"
úNd. flakaøSh j oekqu u; mokï jQ wOHdmkh ms<sn| we;s isiq fkdlue;a;^3&" tys §
lemS fmksKs'
ks¾Kdhl yhla Tiafia iDK YsIH p¾hdj oelaúK' j.lSï ksis mßÈ bgq
fkdlsßu" wêl ksjdvq ,nd .ekSu yd ksjdvq .sh miq kshñ; Èkg mSGhg jd¾;d
fkdlsÍu" ;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu" m;aùï ,eîfï ia:r;dj u; bf.kqug
we;s Wkkaÿj wvq ùu yd mka;s ldurfha mj;ajk YsIH p¾hdjg jvd bka msg; § olajk
YsIH p¾hdj fjkia ùu f,i úúO wxY Tiafia iDKd;aul YsIH p¾hd m%o¾Ykh úKs'
myiqlï hgf;a wjYH myiqlï yd wka;¾cd, myiqlï fkdue;slu yd wdydr
uo ùu o isiqkaf.a bf.kqug fm<Tqu yd WDK iQodkug fya;= ù ;sìKs'
YsIH wdl,am$YslaIKh ms<sn| fidhd ne,Sfï È úNd.j, § bf.kqulska f;drj
ms<s;=re iemhsh yels njg isiqka w;r mrmqfrka mrmqrg jerÈ wdl,am yqjudre ùu^3&
yd ìh iq¿ nj m%o¾Ykh$n,mEulska f;drj bÈßm;a fkdùu ^3& hk lreKq iDKd;aul
YsIH wdl,am$YslaIK f,i u;= ú ;snqKs'

 bx.%Sis úIhh
4'73 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 mejreï ksis mßÈ iïmQ¾K fkdlsÍu$ kshñ; Èkg Ndr fkd§u 09
 jHdlrK" wlaIr fodaI mejreïj, § ±lsh yels ùu 03
 mqia;ld, mßYS,khg ue,slu$ wu;r lshùu wvqlu 05
 mka;s ldur b.ekaùfï lghq;=j,g mud ù meñKSu 04
 lÓldpd¾h imhk igyka u; muKla hemSug mqreÿ j isàu 02

 foaYk uÕ yeÍu 02

131 | P a g e
 YslaIK,dNSkaf.a Wiia fm< úIh yd úoHdmSG mdGud,dfõ úIh wkqj 02
Tjqka ixcdkkh lrk wdldrh fjkiaùu
 bf.kqï wdOdrl yd mdvï ie,iqï ksis f,i ilia fkdlsÍu 01
 úIh ks¾foaYh wNsfhda.hla fkdùu 01
 jdÑl bÈßm;a lsÍïj,g ue,slu 01
 NdId .eg¨ ksid iajhx wOHhkhg miqng ùu 01
 wjOdkh wvqlu yd weiQ m%Yakj,g ms<s;=re fkd§u 01
 wjidk mÍlaIKfha §" ms<s;=re m;a we.hSfï § fmd;a mßYS,kh yd 01
igyka lshjd fkdue;s nj wjfndaO ùu
 fmd;am;a fkdf.k tau 01
 igyka ,sùug Wkkaÿ fkdùu$ fndrejg mekaif,ka l=regq .Eu 01
 úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍfï § wkq.ukh lrk l%ufõo taldldÍ 03
ùu ksid isiqka bf.kqug olajk WodiSk nj
 lKavdhï iy hq., jevj, § idlÉPdj,g iyNd.S fkdùu 02
 w¨;a hula tla lsÍug W;aidy fkdfldg fmd;am;aj,ska .;a merKs 01
lreKq muKla bÈßm;a lsÍu
 Èk igyka" oDIHdOdr" m%;HfõlaIK c¾k, ksishdldr j iïmQ¾K 01
fkdlsÍu
 mdGud,dj wdrïNfha § bf.kqug olajk ±ä Wkkaÿj ld,h iu. my 01
ù hdu
 wfkl=;a <uhskaf.a jHdmD;s fldms lr ,sùu 01
02  YsIH p¾hdj
 ks;r ksjdvq ,ndf.k ksjig hdug W;aidy ±Íu yd j.lSï meyer 02
yeÍu
 WodiSk nj ^f;dr;=re fiùug iajhx wOHhkhg we;s wêl ue,snj& 03
 wëlaIl lÓldpd¾hjrhd $jßh u. yeÍu yd Tjqkaf.a Wmfoia ms<s 02
fkdme§u
 wêl fjfyi 01
 l%shdldrlï ÿka úg uqyqfKa fkdreiaik nj 01
 ksfrda.S nj wvqlu$ wdydrj, fmdaIKh uonj 02
 foaYk w;r;=r ksod .ekSu$wEkqï weÍu$oj,a ySk ±lSu$w,i 02
nj$ks¾udKYS,s;ajhla fkdue;s nj

bx.%Sis úIhfha § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh wxYfha § ks¾Kdhl 21 f,i


isiqkaf.a bf.kqu yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs u;=úKs' mejreï ksis mßÈ
iïmQ¾K fkdlsÍu$ kshñ; Èkg Ndr fkd§u ^9&" mqia;ld, mßYS,khg ue,snj$wu;r
lshùu wvqnj ^5&" mka;s ldur b.ekaùï lghq;=j,g mud ù meñKSu ^4&" úIh
wka;¾.;h wdjrKh lsÍfï § wkq.ukh lrk l%ufõo taldldÍ ùu ksid isiqka
bf.kqug olajk WodiSk nj ^3&" jHdlrK" wlaIr fodaI mejreïj, § ±lsh yels ùu
^3&" foaYk u. yeÍu ^2&" YslaIK,dNSkaf.a Wiia fm< úIh yd úoHdmSG mdGud,dfõ
úIh wkqj Tjqka ixcdkkh lrk wdldrh fjkia ùu lKavdhï yd hq., jevj, §
idlÉPdj,g iyNd.S fkdùu ^2& fuys § olakg ,o nyq;r m%;spdr ,o .eg¨ úKs'
isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu wvqùu i|yd iDKd;aul YsIH
p¾hdj o n,md ;snqKs' fuu wxYh i|yd ks¾Kdhl yhla Tiafia .=re m%;spdr ,eî
;snqKs' WodiSk nj" ks;r ksjdvq ,nd ksjig hdug W;aidy ±Íu yd j.lSï meyer
yeÍu" wëlaIl lÓldp¾hjrhd$jßh u. yeÍu yd Tjqkaf.a Wmfoia fkdms<sme§u"
ksfrda.s nj wvqlu yd wdydrj, fmdaIKh u| nj" iy foaYk w;r;=r ksod .ekSu$

132 | P a g e
wEkqï weÍu$ w,i nj$ ks¾udKYS,S njla fkdue;s ùu ta w;r lemS fmkqKs ^18 jk
j.=j&'
bf.kqug W!k iQodku yd W!k fm<Uqu ms<sn| úIh ;=fka iuia;h ms<sn|
i,ld ne,Sfï § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh i|yd jeämqr u iDK m%;spdr ,eî ;sîKs'
tys § jeä u m%;spdr ,o úIh ;=kg u wod< fmdÿ ks¾Kdhl jQfha kshñ; Èkg yd
ksis fõ,djg mejreï$ we.hSï Ndr fkd§u" mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu" mdvï
ie,iqï ksis f,i fkd,su yd bf.kqï wdOdrl Ndú;fha mj;sk W!K;d yd m%dfhda.sl
l%shdldrlïj,g olajk wlue;a; úKs' jeä u m%;spdr ,o wfkl=;a ks¾Kdhl úIh
wkqj iqúfYaIS úKs' .Ks;h úIhfha § fmr ±kqu úuiSfï § ksjerÈ ms<s;r
= e fkd§u$
mdvï lsÍfï ixialD;sfhka neyer ùu" mka;s ldurh ;=< WodiSk nj" ICT wka;¾cd,"
kj l%ufõo Ndú;fha W!k;d" widf.k isàu nyq, ùu" fm< fmd;g muKla iSud
ùu WodyrK f,i .; yels h' úoHdj úIhfha § úIhg iqúfYaIS j jeä u iDK
m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ±kqu u; mokï jQ wOHdmkh ms<sn| isiq fkdleue;a; "
wu;r ±kqu fkdfiùu" we.hSï WmlrK ilia lsÍfï ÿ¾j,;d$ m%Yak rgd isiqkag
.eg¿jla ùu yd ta u; Tjqka WodiSk ùu h' bx.%Sis úIhfha §" foaYkj,g mud ù
meñKSu" úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍfï § taldldÍ l%u wkq.ukh lsÍu ksid isiqka
WodiSk ùu" jHdlrK yd wlaIr fodaI foaYk uඟ yeÍu hk ks¾Kdhl úIhg iqúfYaIS
j jeä u iDKd;aul m%;spdr ,o ks¾Kdhl úKs'
YsIH p¾hdj ms<sn| i,ld ne,Sfï § iDKd;aul p¾hd úIh ;=fka § u u;= úKs'
ksjdvq jeämqr .ekSu yd ksjdvq .sh miq kshñ; Èkg fkdmeñKSu" j.lSï meyer yeÍu"
;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu" WodiSk nj" foaYk w;r;=r ksod .ekSu" l=iS; yd
w,i nj ksfrda.S nj wvqlu iy fmdaIKh u| nj ta w;r m%Odk úKs'
.Ks;h iy úoHdj úIh foflys § isiqka ;=< iDKd;aul wdl,am o olakg
,enqKs' isiqka ksis mßÈ i;=áka wOHdmkfha ksr; fkdùu yd ta ksid u u.
yeÍï$j.lSï meyer yeÍï" wêl ksjdvq .ekSu" WodiSk nj yd l=iS; nj" ;dlaIK
Ndú;fha wvq nj hk ,laIK bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh yd YsIH p¾hdfjka úoHdudk
fõ' bf.kqu ms<sn| Woõ Wmfoia ,nd §u yd ta u; isiqka fufyhùfï ufkda
úoHd;aul m%fõY wkq.ukh lsÍfï wjYH;dj fuys § u;=fõ'

4'8'2'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha


§ olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk
iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha §
olajk iQodku ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk my; ±lafjk mßÈ Okd;aul iy
iDKd;aul jYfhka wxY folla hgf;a i,ld ne,sKs'
 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj iSudjdisl YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
yd iajhx fm<Uqï iy.; njg idlaIs$WodyrK

133 | P a g e
 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj iSudjdisl YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
yd iajhx fm<Uqu W!K njg n,mdk idlaIs $WodyrK
,o o;a; úIh ;=kg u wkqj my; ±lafjk mßÈ úYaf,aIKh flßKs'

 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj iSudjdisl YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd


iajhx fm<Uqï iy.; njg idlaIs

 .Ks;h úIhh
4'74 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx
fm<Uqu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg hdu 06
 bf.kqï wdOdrl Ndú;h 05
 mdvug wod< øjH $WmlrK f.k taug isiqka ±kqj;a lr ;sîu 02
 fyd¢ka b.ekaùu 01
 Èkm;d m%;HdfõlaIK lr tajd ,sùu 01
 úoHd.dr Ndú;h 01
 b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h 01
 b;d meyeÈ,s j jdr igyka" mdvï ie,iqï ,shd w;aika lr wkqu; 06
lr f.k ;sîu
02 YsIH p¾hdj
 mdif,a ,l=Kq wvq isiqka i|yd jHdmD;s lsÍu 01
 isiqka bf.kqug fm<Uùu 01
 .=re isiqkaf.a p¾hd ,laIK ms<sn| wëlaIl .=re;=ud$.=re;=ñh yd 01
úÿy,am;’ jd¾;d
 wju ksjdvq ,nd .ekSu 01
03 wdl,am
 .=re jD;a;Sh ms<sn| Okd;aul wdl,am mej;Su 01
 mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la ±laùu 2

,o .=re m%;spdr u;" .Ks;h úIhh iSudjdisl mqyK


q qfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk
iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| Okd;aul ,laIK bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,sfhka
u;= j ;snqKs' ta wkqj tys jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ukd iQodkulska hq;= j
mka;s ldurhg hdu ^6&" b;d meyeÈ,s j jdr igyka" mdvï ie,iqï ,shd w;aika lr
wkqu; lr f.k ;sîu ^6&" bf.kqï wdOdrl Ndú;h ^5&" mdvug wod< øjH$ WmlrK
f.k taug isiqka ±kqj;a lr ;sîu ^2&iy mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la
±laùu ^2& úh ^4'74 j.=j &'

 úoHdj úIhh
iSudjdiS mqyqKqfõ § úoHdj úIhh yodrk .=re isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs 4'75 jk j.=fõ ±lafõ'

134 | P a g e
4'75 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh

01 bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh


 isiqka iQodkulska hq;= j b.ekaùu yd mdvï igyka ,sùu 13
 ks¾udKYS,S oDIHdOdrl Ndú;h 09
 we;eï isiqka WmdOHjrekaf.a ksis uඟ fmkaùu hgf;a fyd| 01
iQodkulska b.ekaùu
 w;a wl=re meyeÈ,sj ,sùu 01
 mdif,a úIh ixj¾Ok jHdmD;s iy úIh iu.dó lghq;=j,g iydh 02
ùu
 we;euqka bf.kqï l%u .ek lÓldpd¾hjreka iuඟ idlÉPd lsÍu 01

 l%udkql+, j mejreï ,sùu 04


02 YsIH p¾hdj
 Èkm;d meñKSu 01
 l,g fõ,djg jev lsÍu 01
 iqyoYS,S nj yd .=re .re;ajh 01
03 m¾fhaIK
 l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j lsÍu 10
 jHdmD;s w¾:j;a j lsÍu 02

úoHdj úIhh ms<sn| i,ld ne,Sfï § .=re isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx
fm<Uqug wod< idlaIsj,ska nyq;rh bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iy m¾fhaIK hk
wxYj,ska u;= úKs' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ks¾Kdhl y;lska iukaú; jQ w;r
tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha isiqka iQodkulska hq;= j b.ekaùu yd mdvï
igyka ,sùu ^13&" ks¾udKYS,S oDIHdOdrl Ndú;h ^9&" l%udkql+,j mejreï ,sùu ^4& iy
mdif,a úIh ixj¾Ok jHdmD;s yd úIh iu.dó lghq;=j,g iydh ùu ^2& úKs' isiqka
iQodkulska hq;=j b.ekaùï yd ks¾udKYS,S j oDIHdOdr Ndú; lsÍu bf.kqï l%shdj,sfha
§ Okd;aul ,laIKhls' fojkqj m¾fhaIK wxYh hgf;a tk l%shduQ,sl m¾fhaIK
w¾:j;aj lsÍu ^10& jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh úh' .=re isiqka w¾:j;a j m¾fhaIK
lsÍu yd Bg fm<öu wOHdmksl jYfhka i;=gqodhl fuka u iqúfYaIS ,laIKhls ^4'75
jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< .=re m%;spdr 4'76 jk j.=fõ ±lafõ'

135 | P a g e
4'76 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 ukdj ie,iqula u; mdvï igyka" jdr igyka ^m%;HfõlaIK c¾k,h" 13
fm!oa.,sl ,sms f.dkq we;=¿ j& ;lafiarelrK igyka ,sùu yd
mj;ajdf.k hdu
 bf.kqï wdOdrl ukdj ie,iqï lr ilia lr ;sîu yd Ndú;h 07
 Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu 10
 mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu iy 04
mdif,a ish¨ lghq;=j,g ^;rඟdj,s we;=¿ j& l%shdldÍ j odhl;ajh
iemhSu
 WmOHd ,jd Èkm;d mdvï igyka w;aika lr .ekSu 01
 isiqkaf.a wNHdi fmd;a ms<sfj,g ,l=Kq lsÍu yd isiqka w.h lsÍu 02
 .eg¿ ksrdlrKh i|yd ksr;=re wëlaIl lÓldpd¾hjrhdf.a Wmfoia 4
me;Su
02 YsIH p¾hdj
 jeäÿr bf.kqug we;s leue;a; 01
 m%uqLdpd¾h iuඟ iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 01

 mSGfha foaYk" úfYaI jev igyka i|yd Wkkaÿfjka iyNd.S ùu 01

 mjrk ld¾hhka ksis f,i kshñ; ld,hg bgq lsÍu 02

 mdif,a yd bka msg; iqyo;ajh j¾Okh lsÍu 01

 ks¾udKYS,S nj 02

wLKav mdi,a meñKSu 05


03 m¾fhaIK
 jHdmD;s yd m¾fhaIKj, ksr;=re Wkkaÿfjka ksr; ùu 14

4'76 jk j.=j wkqj bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqug
wod< nyq;r idlaIsh ,enqfKa m¾fhaIK wxYh hgf;a jHdmD;s yd m¾fhaIKj, ksr;
ùu hk ks¾Kdhlh i|yd h' tys § ,o m%;spdr .Kk 14la úKs' th iqúfYaIS
;;a;ajhls' wk;=rej jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
hgf;a tk ukd ie,iqula u; mdvï igyka" jdr igyka" ;lafiarelrK igyka ,sùu
yd mj;ajd f.k hdu ^13& " Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha ksr; ùu ^10&" mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;=
lrñka ish¨ lghq;=j,g l%shdldÍ j odhl;ajh iemhSu ^4&" iy .eg¨ ksrdlrKh
i|yd ksr;=re wëlaIl lÓldpd¾hjrhdf.a Wmfoia me;Su úKs' bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,shg ks¾Kdhl y;la Tiafia m%;spdr ,eî ;snqKq w;r tys§ wju m%;spdr ,o
ks¾Kdhl fol jQfha isiq wNHdi fmd;a ms<sfj,g ,l=Kq lsÍu yd isiqka w.h lsÍu ^2&
iy WmdOH ,jd Èkm;d mdvï igyka w;aika lr .ekSu úh' YsIH p¾hdj hgf;a
wLKav j mdi,a meñKSu i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs' bx.%Sis úIhfhys wxY ;=kg
u jeä ks¾Kdhl m%udKhla ^15& hgf;a by< m%;p
s dr ,eîfuka .uH jkafka bf.kqug
iQodku iy iajhx fm<Uùu by< uÜgul mj;sk njh'

136 | P a g e
iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqï
iy.; nj ms<sn| úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sh i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' tys § ukd ie,iqula u; jdr igyka yd
mdvï igyka ,sùu ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu" ks¾udKYS,S
j ieliQ bf.kqï wdOdrl Ndú;h" hk ks¾Kdhl i|yd úIh ;=fka § u by< m%;spdr
,eìKs' úIh iu.dó l%shdldrlï we;=¿ mdif,a lghq;= i|yd l%shdldÍ j odhl;ajh
iemhSu hk ks¾Kdhlh i|yd úoHdj iy bx.%Sis hk úIh foflys § by< m%;spdr ,eî
;snqKs' ta yer bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a wd b;sß ks¾Kdhl ta ta úIhhg
iqúfYaIS tajd úKs' YsIH p¾hdj hgf;a .Ks;h" úoHdj úIh i|yd tlsfklg fjka jQ
ks¾Kdhl yhla i|yd ms<sfj,ska tl ne.ska m%;p
s dr yhla ,eìKs' bx.%Si s úIhfha §
YsIH p¾hdj hgf;a ks¾Kdhl 7lska m%;spdr ,eî ;snqKs' ta hgf;a" wLKav mdi,a
meñKSu ^5&' ks¾udKYS,s nj ^2&" mjrk ld¾h ksis f,i bgq lsÍu ^2& hk ks¾Kdhl
i|yd wfkla úIh folg idfmalaI j by< m%;spdr ,eîu iqúfYaI;ajhls' úoHdj iy
bx.%Sis úIhj, § m¾fhaIK wxYh i|yd o by< m%;spdr ,eî ;sîu o iqúfYaIS ;;a;ajhls'
úoHdj úIhfha § l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j lsÍu fjkqfjka m%;spdr 10la
o jHdmD;s lsÍu fjkqfjka m%;spdr folla o ,eî ;snqKs' bx.%Sis úIhfha § th 14 olajd
by< f.dia ;sîu Okd;aul ;;a;ajhls' .=Kd;aul wOHdmkh ms<sn| ,o o;a; u;
fmdÿfõ .;a l< .Ks;h iy úoHdj úIhj,g idfmalaI j bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a
iQodku yd iajhx fm<Uqu by< uÜgul mj;sk njg idlaIs u;= úKs'

 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj iSudjdisl YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd


iajhx fm<Uqu W!K njg n,mdk idlaIs $WodyrK

 .Ks;h úIhh
4'77 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNS bf.kqug olajk iQodku
iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs- .Ks;h úIhh
wkq wxlh ks¾Kdhl m%;spdr
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 03
 mdvï igyka fkd,sùu 04
bf.kqï wdOdrl ilia fkdlsÍu 03
 Wmldrl mka;s lsÍu 05
 wëlaIK Èkhg muKla ksis mßÈ iQodkï j meñKSu 01
 bx.%Sis NdIdj ms<sn| .eg¨ mej;Su 01
 iSudjdiS mqyqKqj ,nk mdif,a .eg¨ mej;Su 02
 laIKsl bf.kqï wdOdrl iQodkï lsÍula olakg ,eîu
 bx.%Sis udOH isiqka úIh b.ekaùfï § meñKsh hq;= ia:dkh ms<sn| 01
lÓldpd¾hjrhd fmr ±kqj;a fkdlsÍu
 mka;sfha isiqka md,kh lsÍu wmyiq ùu 01
 WmdOHjrhd ,jd mdvï igyka lr fkd.ekSu yd mdvï wëlaIKh lrjd 01
.ekSug lghq;= fkdlsÍu
wdl,am$YslaIKh
 ±ä w,ilu 02

137 | P a g e
 .=re jD;a;shg we;s wlue;a; 02
m¾fhaIK
 iSudjdiS ld,h ;=< l< hq;= jHdmD;s yd m¾fhaIK fhdackd ksis l,g Ndr 02
fkd§u
 m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd f.k fkdhdu 02
fjk;a
 isiqkag fm!oa.,sl .eg¨ mej;Su 01

.Ks; úIhh yodrk isiqka iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § bf.kqug olajk iQodku yd
iajhx fm<Uqu W!K njg idlaIs u;= úKs' tys § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a tk ks¾Kdhl jk mdvï igyka fkd,Su ^5&"
wêlaIK Èkhg muKla ksis mßÈ iQodkï j meñKSu ^5&" bf.kqï wdOdrl ilia
fkdlsÍu ^4&" laIKsl j bf.kqï wdOdrl iQodkï lsÍu ^2&' Wmldrl mka;s meje;aùu
^3& h' wdl,am wxYh hgf;a ±ä w,ilu yd .=re jD;a;shg we;s wlue;a; m%o¾Ykh
úKs' m¾fhaIK wxYh hgf;a jHdmD;s yd l%shduQ,sl m¾fhaIK ksis l<g Ndr fkd§u
yd m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd fkd.ekSu wvqmdvq f,i .=rejreka olajd
;snqKs ^4'77 jk j.=j&'
 úoHdj úIhh
4'78 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk
iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 bf.kqï wdOdrl fhda.H mßÈ fhdod fkd.ekSu 06
 isiqkaf.a ks¾udKYS,S mdvï olakg fkd,eîu 04
 lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg muKla iQodkï j meñKSu 03
 WmdOHhjreka ,jd mdvï igyka lr fkd.ekSu iy Tjqka ,jd mdvï 02
wëlaIKh lr .ekSug lghq;= fkdlsÍu
 mdi,aj, úÿy,am;sjreka úiska isiqkaf.a ÿ¾j,;d m%ldY lsÍu 01
 Wmldrl mka;s lsÍug jeämqr ld,h .; lsÍu 01
 iSudjdisl mdi,aj, úÿy,am;sjreka úiska ks;r wëlaIKfha fkdfh§u 01
 iïm%odhsl foaYk l%ufhka muKla b.ekaùu 01
 m%ùK .=rejrekaf.ka Wmfoia f.k jD;a;sh ixj¾Okhg wod< .=re 01
l=i,;d j¾Okh lr .ekSug Wkkaÿ fkdùu
 w;a wl=rej, wmeyeÈ,s nj 01
 lÓldpd¾hjrhd - iSudjdiS ieisj,g meñKs úg isiqka$Tyq$weh uqK 01
.eiSfuka je<lSu
 ;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu 01
 .=re ud¾f.damfoaY ix.%yhg iSud ùu 01
 tall ifudaOdkh lr .ksñka b.ekaùug Wkkaÿ fkdùu 01
 ;sria yd isria ifudaOdkh fkd;sîu 01
 laIKsl mdvï igyka ,sùu yd ta fudfydf;a oDIHdOdr ieliSu 01
 mdi,a mqia;ld,h yd mSG mqia;ld,h mßyrKh fkdlsÍu' 01
 úúO b.ekaùï l%u Ndú; fkdlsÍu 01
 fjk;a .=rejreka isiqkag fpdaokd lsÍu 01
 isiqkag fok m%;sfmdaIK yd ±kqj;a lsÍï wvq nj 01
 jeämqr ksjdvq .ekSu 01
 mdi,aj, iïm;a ysඟh 01
YsIH p¾hdj

138 | P a g e
 iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu 05
 iqyoYS,S nj wd;au Yla;sh yd wd;au úYajdih ySk ùu 01
m¾fhaIK
 jHdmD;s yd m¾fhaIK i|yd ;u Ydia;%Sh odhl;ajh j¾Okh jk wdldrhg 02
lghq;= fkdlsÍu
 jHdmD;s fhdackd" m¾fhaIK fhdackd ksis l<g Ndr fkd§u 01

úoHdj úIhfha § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd fm<Uùu W!K njg idlaIs


bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a ks¾Kdhl 22lska m%o¾Ykh úKs'
bf.kqï wdOdrl fhda.H mßÈ fhdod fkd.ekSu ^6&" isiqkaf.a ks¾udKYS,S mdvï olakg
fkd,eîu ^4&" lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg muKla iQodkï j meñKSu ^2&"
WmdOHhdjrhd ,jd mdvï igyka lr fkd.ekSu yd Tjqka ,jd mdvï wëlaIKh lr
fkd.ekSu ^2& hk lreKq tys § lemS fmkqKs' YsIH p¾hdj hgf;a iïm%odhsl w,i
.=re pß; f,i lghq;= lsÍu hk ks¾Kdhl fjkqfjka myla f,i jeä u m%;spdr ,eî
;snqKs' th wOHdmkfha § iDKd;aul ;;a;ajhla f,i lemS fmfka' iqyoYS,S nj yd
wd;au Yla;sh ySkùu o .eg¨jls'
jHdmD;s yd m¾fhaIK i|yd Ydia;%Sh odhl;ajh wju ùu yd jHdmD;s yd
m¾fhaIK fhdackd ksis l<g Ndr fkd§u isiqkaf.a j.lSfuka f;dr nj ms<sn| idlaIs
f,i lemS fmkqKs ^4'78 jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
,o .=re m%;spdr u; bx.%Sis úIhhg wod< o;a; bÈßm;a lsÍu yd ú.%yh my;
j.=fõ ±lafõ'

4'79 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YsIHK,dNSka bf.kqug olajk


iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 mdvï ie,iqï lsÍu mdvï igyka Èkm;d fkd,sùu wju uÜgul mej;Su 11
 bf.kqï wdOdrl Ndú;h wju ùu 08
 mdi, ;=< yd msg; isiqka iqyo;dj r|jd .ekSug W;aidy fkdlsÍu 2
 fmd;am;a" mdvï ie,iqï" yd bf.kqï wdOdrl f.k tau ks;r wu;l ùu 3
 jeämqr ksjdvq .ekSu 02
 kj bf.kqï l%u" kj ks¾udK Ndú; fkdùu 03
 iïm%odhsl bf.kqï l%uj,g ks;r fhduq ùu 03
 iSudjdiS wëlaIK Èkhg muKla úfYaI iQodkulska meñK b.ekaùu yd 03
wfkla Èkj,g ie,iqulska f;drj b.ekaùu
 .fõIK" úu¾Ykj,g fhduq fkdùu 01
 fkdie,ls,af,ka b.ekaùu 01
 iumoia:hska iu. idlÉPd$mdvï lsÍug$mdvï ie,iqï lsÍug ld,h 03
fkd;sîu
 lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg fkdokajd fkdmeñKSu 01
 iumoia: Wmfoia ms<s fkdme§u 02
 fkdmeñKs .=rejrekaf.a jev lsÍug isÿùu 03
 ;sfnk iïm;aj,ska m%fhdack fkd.ekSu 01

139 | P a g e
wdl,am $YslaIKh
 fcHaIaG .=reNj;=ka kjl .=re isiqka ms<sn| olajk iDK wdl,am 02
m¾fhaIK
 jHdmD;s yd l%shd uQ, m¾fhaIKj, fyd¢ka ksr; fkdùu 03
 wka whf.a l%shduQ, m¾fhaIK fldms lsÍug ;e;a lsÍu 01

bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu wju njg jeä
u idlaIs 15la f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfhka u;= úKs' tys nyq;r m%;spdr ,o
ks¾Kdhl jQfha úêu;a jQ mdvï ie,iqï fkd lsÍu yd mdvï igyka Èkm;d fkd,Su
^11&" bf.kqï wdOdrl Ndú;h wju ùu ^8&" fmd;am;a" ie,iqï" wdOdrl f.k tau ks;r
wu;l ùu ^3&" iïm%odhsl bf.kqï l%uj,g ks;r fhduqùu ^3&" iumoia:hka iu.
idlÉPd" mdvï lsÍug"mdvï ie,iqï lsÍug ld,h fkd;sîu ^3&" fkdmeñKs
.=rejrekaf.a ld¾hNdrh bgq lsÍug ^3& h' fuys § o wfkla úIhj, § fuka u jHdmD;s
yd l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j fkdlsÍu yd wka whf.a m¾fhaIK jd¾;d fldms
lsÍu fuys § o lemS fmkqKs ^4'79 jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § mdvï ie,iqï lsÍu yd mdvï
igyka ksis f,i fkd,Su" bf.kqï wdOdrl ksis mßÈ Ndú; fkdlsÍu' wëlaIljrhd
meñfKk Èk muKla iQodkï j meñK fyd¢ka b.ekaùu hk ks¾Kdhl i|yd úIh
;=fka§ u by< m%;spdr ,eî ;snqKs' lrk ld¾hh Wmßufhka lem ù fkdlsÍu"
j.lSfuka f;drùu" jD;a;slNdjhg .re fkdlsÍu yd wd;aud¾:ldó nj hk idOl .=re
fm!reIh ;=<ska jHdx.d¾:fhka m%o¾Ykh ùu wOHdmkh ms<sn| iDKd;aul ;;a;ajhls'
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg n,md we;s wfkl=;a idOl ta ta úIhg iqúfYaIS
jQ iDKd;aul ;;a;aj fõ' jHdmD;s yd l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j fkdlsÍu" ksis
l<g jd¾;d Ndr fkd§u yd wka whf.a m¾fhaIK jd¾;d fldms lsÍug ;e;a lsÍu o
úIh ;=kg u fmdÿ jQ ;;a;ajhls' th o isiqkaf.a mQ¾K;ajhg meñKSug wjYH;djla
fkdùu ks¾udKYS,S;ajfha wvqjla nj meyeÈ,s fõ' Wla; lreKq idlÉPdj u.ska
idfmalaI j iiod ne,Sfï § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï iy.; njg
jvd tys W!k njg idlaIs u;=j ;sìKs'
 YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqfï W!k nj wju lsrSu
i|yd fhdackd
Wla; lreK iïnkaO j ,o .=re m%;spdr tla tla úIhhg wod< j my; ±lafjk
mßÈ bÈßm;a flf¾'

 .Ks;h úIhh
.Ks; úIhh yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh
lsÍu i|yd .=re wOHdmk{hska bÈßm;a l< fhdackd 4'80 jk j.=fõ ±lafõ'

140 | P a g e
4'80 jk j.=j ( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï ixj¾Okh lsÍu
i|yd fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 tla tla úIhh W.kajk úg ta wdY%s; m%dfhda.sl l%shdldrlï" mejreï 01
Tiafia b.ekaùu
 oDIHdOdr u.ska b.ekaùfï wjYH;dj ms<sn| wdl,am we;s lsÍu 01
 mka;s ldur w;a±lSï ,nd .ekSu i|yd jeä wjia:d ,nd §u 02
 úIh lreKq kj;djfhka b.ekaùu 02
 bx.%Sis NdId ±kqu jeä lsÍu i|yd jev igyka ieliSu 01
 .=re mqyqKqj i|yd ld,h jeä lsÍu 02
we.hSï l%shdj,sh
 tla tla jdrh wjidkfha we.hSï mÍlaIK meje;aùu 04
wëlaIKh
 we.hSï l%shdj,sfha jeä ,l=Kq m%udKhla m%dfhda.sl .=re mqyqKqjg ,nd §u 01
^mejreïj,g jeä nrla fkd§u&
 mdi,lg wëlaIKhg hk úg iEu úgu kshñ; Èkg hdug lghq;= lsÍu 01
 mdi, ;=< isiq ld¾h Ndrh úÿy,am;s yd m%ùKdpd¾h úiska ksrka;rfhka 01
ksÍlaIKh lrñka Tjqkag m%;sfmdaIK ie,iSu
 ndysr we.hSu Yla;su;a lsÍu 08
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
 úoHdmSGh ;=< § u ;jÿrg;a isiqka ;=< jD;a;sh ms<sn| hym;a wdl,am we;s 02
lsÍu
 mdi,a isiqkaf.a idudkH uÜgu f;areï .ekSug ÿIalr mdi,aj, ;;a;ajh 01
wjfndaO lr §u
 j.lSï ms<sn| ±kqj;a lsÍu 01
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| hym;a wdl,am f.dv ke.Su 01
myiqlï ie,iSu
 úoHd.dr" .Ks;d.dr" nyqudOH Ndú;h" mr.Kl yd wka;¾cd, myiqlï 08
ie,iSu
isiq yelshd $olaI;d ixj¾Okh
 isiqkaf.a yelshd$olaI;d bÈßm;a lsÍug wjia:d ,nd § tu.ska Tjqka 02
Wmia:ïNkh lsÍu
.eg¨ úi£u
 isiq .eg¨ Tjqka iuÕ idlÉPd lr tajd wju lr .ekSu i|yd l%u ieliSu 01
m¾fhaIK
m¾fhaIK i|yd isiqka ÈYdkq.; lsÍu 01

.Ks; úIh yodrk isiqkaf.a bf.kqug W!k iQodku yd W!k iajhx fm<Uqu
j¾Okh lsÍu i|yd .=re wOHdmk{hska wxY wgla Tiafia bÈßm;a lr ;snQ fhdackd
by; jk j.=fõ ±lafõ' bÈßm;a lr we;s fhdackd fuu wxY wg Tiafia úúO me;sj,g
ÈYdkq.; ù we;' tys § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska myiqlï ie,iSu
^fN!;sl yd WmlrKuh jYfhka& ^8&" tla tla jdrh wjidkfha we.hSï mÍlaIK
meje;aùu ^4&" úoHdmSGfha§ u isiqka ;=< jD;a;Sh ms<sn| hym;a wdl,am we;s lsÍu ^4&"
iy ndysr we.hSu Yla;su;a lsÍu úh'

 úoHdj úIhh
úoHdj úIhh m%Odk úIhh f,i yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx
fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd bÈßm;a jQ fhdackd 4'81 jk j.=fõ ±lafõ'

141 | P a g e
4'81 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
kfjda;amdol u; mokï jQ bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh

 iDcq w;a±lSï yd m%dfhda.sl ±kqu jeämqr ,nd .ekSug wjia:d ,nd §u 05


^lafIa;% wOHhk hq., m%dfhda.sl jev&
 .=re mqyqKq ld,h jeä lsÍu 01
 bx.%Sis NdId ±kqu yd Ndú;h jeä lsÍfï jev ms<sfj,la ieliSu 01
 iajhx wOHhkhg wjia:d jeä lsÍu 04
 úoHd ±kqu ixj¾Okh i|yd úIh m%ùKhka yd iïm;aOdÍka iïnkaO lr 01
iïuka;%K yd jevuq¿ meje;aùu
 wka;¾ mSG úoHd ;rÕ meje;aùu 01
 l%shdldÍ bf.kqï l%u Ndú;h 01
 ikaksfõok l%u m%n, lsÍu 01
 m%;sldrd;aul jev igyka l%shd;aul lsÍu 01
 Wmia;ïNk l%u ie,iqï lsÍu 01
 j¾Id¾O ^Semester) l%uh mSGj,g y÷kajd §u 01
 úIh iu.dó l%shdldrlï we;=<;a lsÍu 01
 mSGdêm;s yd wOHhk ld¾h uKav,h uilg jrla bf.kqï m%.;sh ms<sn| 01
idlÉPd lsÍu
 f;dr;=re ;dlaIK úIh i|yd jeä jeo.;alula ,nd§u 01
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
 isiqka ;=< .=re jD;a;sh ms<sn| Okd;aul wdl,am ixj¾Okh lsÍu 01
 ndysr iïm;aOdÍka fhdojd wdl,am ixj¾Ok jev igyka l%shd;aul lsÍu 01
 isiqka ;=< iyfhda.h jeä ÈhqKq lsÍfï jev ms<sfj<j,a Èh;a lsÍu 12
we.hSï l%shdj,sh
 úêu;a we.hSï l%uhla meje;aùu 01
Wod( i mSG w;r lÓldpd¾hjreka yqjudre lr .ksñka we.hSï lsÍu 03
ii m%dfhda.sl l%shdldrlï jeämqr we.hSug ,la lsÍu
iii YsIH;aj ,nd§u
iv Wmhd .ekSfï l%uhlg wkqj bf.kqï b.ekaùï l%ufõo ie,iqï lsÍu
v fm!reI we.hSï uKav, úoHdmSG w;r yqjudre lr .ekS u
vi isiq ks¾udKd;aul l%shdldrlï i|yd ,l=Kq ,nd §u
 wjika úNd.h iu;aùu i|yd mdGud,dj mqrdjg u iu;ajkq ,nk úúO 02
l%shdldrlïj, odhl;ajh we;=,;a jk mßÈ ,l=Kq l%uhla
 y÷kajd §u 01
 b.ekaùï mqyqKqj i|yd A idud¾:Hhla ,nd §fï § tu ;SrK wëlaIK 01
uKav,hlska .ekSu
 ;ud leu;s ud;Dldjla hgf;a mejreula lsÍug i,id ,l=Kq ,nd§u 03
 f;areï .; yels ud;Dldj, § mqia;ld, yd wka;¾cd, Ndú;fhka muKla 01
mejreï yd bÈßm;a lsÍï lsÍug i,id flaj, j ,l=Kq ,nd §u
wëlaIKh
 uilg jrla WmdOHhjrhd úiska isiqkaf.a iïmQ¾K bf.kqï l%shdj,sh 11
wëlaIKh lr mSGhg jd¾;djla ,nd §u
 mdi,a wëlaIKh i|yd lÓldpd¾hjrekag ,nd fok mdi,a ixLHdj iSud 01
lsÍu$wvq lsÍu
 isiqka ;u ffoksl lghq;= ms<sn| jd¾;d lafIa;% fmd;l Èkm;d igyka 01
lsÍu yd mSGh u.ska tajd wëlaIKh lsÍu
 wëlaIK l%shdj,sfha we;s ÿ¾j,;d bj;a lsÍu 01
yelshd olaI;d ixj¾Okh
 olaIhkag by< wjia:d ,nd .ekSfï wjia:d ixj¾Okh lsÍu 01
 isiq olaI;d yd yelshd ixj¾Okhg mdi,ska jeä odhl;ajhla ,nd §u 01
myiqlï ie,iSu

142 | P a g e
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd fN!;sl iïm;a jeä 05
ÈhqKq lsÍu ^úoHd.dr" mqia;ld, myiqlï&
 bf.kqu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug bv i,id §u 09
.eg¨ úi£u ixj¾Okh
 isiq .eg¨ úi£u i|yd mSGh ;=< WmfoaYkh l%shd;aul lsÍu 01
 n|jd .ekSfï § b;d wvq w.hla ,nd .kakd isiq m%;sY;h wvq lsÍu 01
fi!LHu;a" kSfrda.S isiq mrmqrla n|jd .ekSfï jev ms<sfj,la ieliSu

úoHdj úIhfha § wxY y;la wdjrKh jk fia isiq bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
j¾Okh i|yd fhdackd bÈßm;a lr ;snqKs' úêu;a we.hSï l%uhla meje;aùu ^12&"
uilg jrla WmdOHjrhd úiska isiq bf.kqu wëlaIKh lr mSGhg jd¾;djla ,nd §u
^11&" bf.kqu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug bv m%ia:d ,nd §u ^9&" fN!;sl
iïm;a jeä ÈhqKq lsÍu ^5& iy iajhx wOHhkhg wjia:d jeä lsÍu ^4& hk fhdackd
tys § nyq;r m%;spdr ,o tajd úKs ^4'81jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § .=re wOHdmk{hska wxY y;la Tiafia bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqu j¾Okh i|yd fhdackd bÈßm;a úKs' ta w;r nyq;r m%;spdr ,o fhdackd
jQfha ksrka;r wëlaIKh u.ska isiqka ±kqj;a lsÍu ^5&" mdvï wëlaIKh i|yd
lÓldpd¾hjrekag jeä wjia:d ,nd §u ^4&' mdi,aj, úÿy,am;sjre iy WmdOHjrhka
iSudjdiS bf.kqï l%shdj,sh ms<sn| ±kqula ,nd §u ^4& isiqkag wjYH m%udKhg úfõlh
,nd §u ^3&" úIh ks¾foaYhg kj ±kqu we;=,;a lsÍu ^3&" bf.kqï l%u jvd m%dfhda.sl
ùu ^3&" mdi,aj, iyk ld,Éfþo wdjrKh lsÍu iy úIh ndysr lghq;= i|yd .=re
isiqka fhdod fkd.ekSu ^3& hk lreKq úKs ^4'82 jk j.=j&'

143 | P a g e
4'82 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd
fhdackd

wkq ks¾Kdhl m%;spdr


wxlh

bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh


 úIh ks¾foaYhg kj ±kqu we;=<;a lsÍu 03
 ÿIalr ixl,am b.ekaùug iqúfYaIS l%ufõo iu.ska b.ekaùfï l%u m%dfhda.sl 03
ùu
 jevuq¿ yd fjk;a l%u u.ska isiqkaf.a ±kqu hdj;ald,Sk lsÍu 01
 iajhx fm<Uqula iys; isiqkaf.a iydh l%shdldrlï i|yd jeämqr fhdod 01
.ekSu
 ks;sm;d mdi,aj,g hdu fjkqjg mka;s ldur ksÍlaIKh i|yd wyUq f,i 01
Èk fhdod .ekSu
 WmdOHjrhd n,.kajd Tjqkaf.a fiajh wLKavj ,nd .ekSu ^Èß §ukd 01
iys;j&
 lÓldpd¾hjrekaf.a fiajh wLKav j ixj¾Okh lsÍu 01
 mdi, yd úoHdmSGh w;r Yla;su;a iïnkaO;djla yd wjfndaOhla iys; j 02
.=re mqyqKqfõ jeo.;alu ms<sn| wjfndaOhla ,nd §u
 mejreï" jHdmD;s l%shd;aul lsÍu iy Tjqkaf.a iyNd.S;ajh ms<sn| meñKSu 01
igyka lsÍu
 iajhx fm<Uqu wvq isiqka i|yd m%;sld¾h jev igyka l%shd;aul lsÍu 02
 mdi,aj, iyk ld,Éfþo wdjrKhg yd úIh ndysr lghq;= i|yd iSudjdiS 02
isiqka fhdod fkd.ekSu
 iajhx ks¾udKj,g bv m%ia:d ,nd§u 01
 isiq wjYH;dj,g .e,fmk mßÈ flaj, yd lKavdhï l%shdldrlï ie,iqï 01
lsÍu
 mSGfha fkajdisl jir ;=< § yd mdi,a ;=< § mka;s ldurfha úIhh b.ekaùu 02
ms<sn| j ±ä j wjOdrKh lsÍu
 úIhud,dfõ úIh m%udKh wvq lsÍu yd tajd jvd m%dfhda.sl keUqrejlska 04
ilia lsÍu
 úIh ifudaOdkh u.ska úúO úIh hgf;a tlu lreKq idlÉPd lsÍu wju 01
lsÍu
 ±kg l%shd;aul jk 80% meñKSu úêu;a lsÍu 02
 mdi,aj, úÿy,am;sjrekag yd WmdOHjrekag fuu iSudjdiS l%shdj,sh ms<sn| 04
ukd ±kqula ,nd §u
we.hSï l%shdj,sh
 wLKav ;lafiarej u.ska iajhx fm<Uqu wvq isiqka y÷kd .ekSu 01
 we.hqï l%shdj,sh jvd úêu;a lsÍu 02
 ,l=Kq msßkeóu ms<sn| úia;r wvx.= w;afmd;la ,nd§u 01
 wNHka;r we.hSï l%uh fmdÿ we.hSï l%uhla lsÍu 01
wëlaIKh
lÓldpd¾hjrekag iSudjdiS isiqkaf.a m%dfhda.sl mdvï wëlaIKh i|yd jeämqr 4
wjia:d ,nd§u
 ksrka;r wëlaIKh u.ska isiqka Èß .ekaùu 5
 ksrka;r wëlaIKh yd kshdukh mdi,g wod< WmdOHjrhd úiska isÿ lsÍu 1
 mSGdêm;s yd Wm mSGdêm;s úiska iuia; jev igyka kshdukh 1
yd wëlaIKh lsÍu
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
 .=re jD;a;sh i|yd leu;s$yelshdj we;s wh muKla mSGj,g we;=<;a lr 1
.ekSu
myiqlï iemhSu
 mqia;ld, mßyrKhg wjia:d ie,iSu 1

144 | P a g e
 isiqkag wjYH m%udKhg úfõlh iemhSu 3
 isiqkag ;u ksji wdikak mdi,a ,nd§u 1
.eg¨ úi£u
 wjYH mßidOk uÜgug ,Õd fkdjk isiqkag WmfoaYkh yd 1
ud¾f.damfoaYh ie,iSu2
 WmfoaYkfhka miqj wjYH idOk uÜgu w;alr fkd.kakd isiqkaf.a §ukd 2
w;aysgqùug fyda iSudjdiS ld,h §¾> lr .=re m;aùï ,nd§u m%udo lsÍu
 mSG ;=< udisl /iaùï mj;ajd isiq .eg¨ idlÉPd lsÍug wjia :dj ie,iSu 1
 ksjdvq ,nd .ekSfï fldkafoais úêu;a j l%shd;aul lsÍu 1
 úIh wdY%s; .eg¨ ms<sn| idlÉPd lr tajdg wod< úi÷ï ,nd §u 1
m¾fhaIK
 mSG ;=< W.kajkq ,nk úIh m%udKh iy úIh wka;¾.;h ms<sn| .=re isiqka 1
iïnkaO lr f.k iólaIKhla lsÍu yd ta wkqj wjYH fjkialï lsÍu

iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § isiqkaf.a bf.kqug we;s iQodku iy fm<Uqu


ixj¾Okh lsÍu i|yd jQ fhdackd .Ks;h úIhfha § wxY wglska o úoHdj iy bx.%Sis
úIhj, § wxY y;lska o bÈßm;a úKs' tys we;s iqúfYaIS;ajh kï fïjd ta ta úIhhg
iqúfYAIS fkdù wOHdmkfha úúO me;s Tiafia osYdk; ù ;sîu h' kfjda;amdol u;
mokï jQ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shl wjYH;dj tys § jvd;a lemS fmksKs' ta i|yd
jeo.;a fhdackdj,shla bÈßm;a ù ;snqKs' Bg idfmalaI j wëlaIKh we.hSu" myiqlï
ie,iSu" .eg¨ úi£u" jD;a;slNdjh ixj¾Okh lsÍu yd m¾fhaIKj,g ÈYdk;s ùfï
wjYH;dj tys § lemS fmksKs'

nyq;r m%;spdr i,ld ne,Sfï § .Ks;h úIhfha § myiqlï ie,iSug;a" úoHdj úIhfha
§ úêu;a we.hSï l%uhla ia:dms; lsÍu yd uilg jrla WmdOHjrhd úiska isiq bf.kqu
wëlaIKh lr mSGhg jd¾;djla heùug;a" bx.%Sis úIhfha § ksrka;r wëlaIKh u.ska
isiqka Èß.ekaùug;a uq,a ;ek ,eî ;sìKs' bf.kqï l%shdj,sh Èßu;a lrñka ta yd iene¢
wfkl=;a wjia:d Èßu;a lsÍfï wjYH;djla mj;sk nj fï wkqj meyeÈ,s fõ'

4'9 cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg n,mdk fjk;a idOl
4'9'1' .=re wOHdmk{ m%;spdr
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh i|yd n,mdk ,o fjk;a idOl ms<sn| j
m%Odk lafIa;% folla Tiafia .=re wOHdmk{ m%Yakdj,sfhka o;a; /ia flßKs'
1'1 úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j úoHdudk jk .eg¨ iy
wNsfhda. ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk
1'2 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh i|yd bÈßm;a lrk fhdackd
tla tla úIhhg iqúfYaIS j" Wla; lafIa;%j,g wod< j ,o o;a; u;" o;a; ú.%yh"
úYaf,aIKh yd w¾:l:kh my; ±lafõ'

145 | P a g e
1'1 úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j úoHdudk jk .eg¨ iy wNsfhda.
ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk
 .Ks;h úIhh
Wla; lreK iïnkaO j .Ks;h b.ekaùfï ksr; .=re wOHdmk{hska ±lajQ
woyia my; ±lafõ ^4'83 jk j.=j&'

4'83 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¨ yd wNsfhda.


wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh

úIhud,dj yd bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¿


 .Ks; úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍu i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu 02
 h,a mek.sh úIhud,dj 02
 wOHdmk jHjydr úIh ±kg l%shd;aul jk wdldrh .ek ;Dma;su;a fkdùu 01
 .=rejrekag hdj;ald,Sk wjia:d ysÕlu 01
 mejreï jHdmD;s Tiafia úIh ±kqu ,nd §ug lghq;= fkdlsÍu yd ta i|yd 01
ksYaÑ; ld,hla ,nd fkd§u
 mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd,eîu 01
 we;eï úIh bf.kSu i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ysÕh 01
iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¨
 kùk ;dlaIKh Ndú; fkdlsÍu yd th Ndú; lsÍu i|yd m%udKj;a myiqlï 01
fkdue;s ùu
 .=re ysÕh yd iïm;a ysÕh 01
mSG iïnkaO .eg¿ ^mßmd,k" rdcH m%;sm;a;sh iy fjk;a&
 mdi,a moaO;sfha lrkq ,nk fjkialï ms<sn| j mSG ±kqj;a fkdùu $m%udo ù 02
±kqj;a ùu
 .Ks; isiqkaf.a fojks úIhh úoHdj jk w;r fï i|yd úIh ks¾foaYfhka 01
iudk ld,hla fjka lr we;' fojk úIh i|yd wvq nr ;eîula isÿ úh
hq;= w;r m%dfhda.sl b.ekaùï mqyqKqfõ § 6" 7" 8 mka;s muKla fojk úIh
i|yd ,nd §u
 n|jd .ekSfï l%ufõofha ÿ¾j,;djh ^olaI isiq msßi u.ska .=re mrmqr 01
ixj¾Okh úh hq;= nj wjfndaO lr fkd.ekSu&
 úoHdj mdGud,dj i|yd .Ks;h úIhh wkq úIhf,i l%shd;aul lsÍu o" 02
.Ks;h mdGud,dj i|yd úoHdj úIhh wkq úIh f,i l%shd;aul lsÍu o
wid¾:l ùu ^fuu.ska úIh úfYaI{hska ìys fkdfõ&'
 mSGj, l%shd;aul jk wOHdmk l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska 02
f;drj úIhud,d iïmdokh lsÍu
 bx.%Sis udOH i|yd isiqka n|jd .ekSfï § bx.%Sis udOHfhka bf.k fkd.;a 02
isiqka n|jd .ekSu ksid .eg¿ u;=ùu
.=re .eg¿
 úfYaI{ mqoa.,hskag wjia:d fkd§u 02
 wdpd¾h uKav,hg kùk ;dlaIKh fhdod .ksñka wdl,am ixj¾Ok 01
jevigyka yd ld,Sk ±kqu hdj;ald,Sk lsÍfï jevigyka fkdmeje;aùu
 w;a±lSï wvq wh úNd. fomd¾;fïka;=jg le|jd m%Yak m;% ieliSu yd W;a;r 02
m;% ne,Su
 hdj;ald,Sk wjia:d ysÕlu 02
isiq .eg¿
 ;dlaIKh mdGud,dj yodrk isiqkag .=re mqyqKqj i|yd mdi,a m%udKj;a 01
fkdùu
 fkajdisld.dr .eg¿ 02
 c," úÿ,sh iSud ùu 01
 rEmjdyskS fkdue;slu 01
 .=Kd;aul wdydr fkd,eîu 02
 b;d Wiia .Kfha wdo¾Y mdi,lg f.dia w;a±lSï ,nd fkd§u 01

146 | P a g e
.Ks;h bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¨ yd wNsfhda.
wxY myla hgf;a ±laúKs' ta wkqj fol ne.ska jeä m%;spdr ,o .eg¿ jQfha kùk
;dlaIKh Ndú; fkdlsÍu yd ta i|yd m%udKj;a myiqlï fkd;sîu ^2&" mdi,a
moaO;sfha lrkq ,nk fjkialï ms<sn|j mSG ±kqj;a fkdùu$ m%udo ùu ±kqj;a ùu
^2&"mSGj, l%shd;aul jk wOHdmk l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj
úIhud,d iïmdokh lsÍu ^2&' fkajdisld.dr .eg¿ ^2& yd isiqkag .=Kd;aul wdydr
fkd,eîu ^2& úh ^4'83 jk j.=j&' úIhud,dj yd bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO
.eg¿j, § fnfyúka wjOdrKh jQfha úIhud,dj b.ekaùug ld,h m%udKj;a fkdùu
yd h,a mek .sh iajNdjh" .fõIKd;aul bf.kqug we;s ndOd iy .=re .eg¿ iïnkaO
j h' mSG mßmd,kh yd m%;sm;a;sh iïnkaO .eg¨ ;;a;aj yhla jQ w;r tys § jeä
wjOdkh fhduq jQfha mdi,a wOHdmkh yd mSG wOHdmkh w;r in|;djla fkdùu"
isiqka n|jd .ekSfï .eg¿ yd m%Odk úIh yd wkq úIh iïnkaO .eg¿ úh' .=re
.eg¿j, § wjia:d ysÕlu m%ùKhkag wjia:d ysÕlu .=re mßmd,kh" ld,Sk ±kqu
hdj;ald,Sk fkdùu" ms<sn| wjOdrKh lr ;snqKs' isiq .eg¨ bf.kqu" myiqlï yd
wdydr iïnkaO j b,lal .; ù ;sìKs' myiqlï hgf;a kùk ;dlaIKh yd .=re ysÕh
u;= lr ;sìKs'
 úoHdj úIhh
4'84 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¨ yd wNsfhda.
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 úIhud,dj yd bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¨ 04
 h,a mek.sh úIhud,dj yd bf.kqï l%u Ndú;h 01
 wOHdmk jHjydr úIh úêu;a l%ufõohla Tiafia lsÍug Wml%u 02
ie,iqï fkdlsÍu
 mdi,aj,ska .=re mqyqKqj i|yd ,ndfok iydh m%udKj;a fkdùu 01
 foaYmd,k /iaùïj,g mSG .ekSu ksid ie,iqï .; wOHhk lghq;= 01
wod< Èk" ld, jljdkq ;=< l< fkdyelsùu
 úoHd.dr myiqlï Ndú;fha .eg¨ mej;Su 02
 iSudjdiS wëlaIKj,g lÓldpd¾hjrhd hk Èk .=re YsIHhd okakd 02
ksid Tyq tÈkg iQodkï j meñKsh o wfkla Èkj, Wkkaÿfjka f;dr
j jev lsÍu$b.ekaùu
 mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd;sîu 02
 úfYaI úIhh i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ys.h 04
 jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu 02
 f,dal m%jK;d iu. wkq.; fkdùu 01
 isiqkag meyeÈ,s wruqKq fkdùu 01
 bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr ;=< isàu 03
 úIhud,d fjkialï we;=<q j kj ±kqu ms<sn| ±kqj;a lsÍfï jevuq¿ 02
fkdmeje;aùu
 isiqkaf.a OdrK Yla;sh wvqlu 02
 isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u 03
 jevuq¿ yd ieisj,ska ,nd fok kj ±kqu iïmQ¾Kfhka wka whg 01
ikaksfõokh lsÍfï jevuq¿ fkdmeje;aùu
 isiqka wikakka njg m;aj ;sîu ksid u ks¾udKYS,S nj wvqùu 02
 ;dlaIKsl Wml%u Ndú;fha .eg¿
02 iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿

147 | P a g e
 wka;¾cd, myiqlï iSñ; ùu 03
 myiqlï iys; úoHd.dr fkd;sîu 01
 myiqlï iys; mqia;ld, fkd;sîu 02
 ksis fõ,djg fm<fmd;a fkd,eîu 01
 .=re ud¾f.damfoaY ,nd .ekSfï ÿIalr;d 01
 mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK mSGj,g ,nd fkd§u 01
 iïm;a ysඟh yd úoHd.dr Ndú;fha .eg¨ mej;Su 19
 iïm;a ,nd .ekSu i|yd we;s uQ,H .eg¿ 01
04 .=rejrhd iïnkaO .eg¨
 mSGj,g iqÿiqlï ,;a wh m;a fkdlsÍu yd wod< ld, igyka ,nd 03
fkd§u
 tlu mSGh ;=< jqjo lÓldpd¾hjre w;r ix.; njla fkdùu 02
 kj úIhud,d fjkialï ms<sn| .=rejre ±kqj;a fkdlsÍu 02
03 mSG iïnkaO .eg¿ ^mßmd,kuh" m%;sm;a;suh iy fjk;a&
 ue;sjrK lghq;= i|yd mSG fhdod .ekSu 01
 mSG w;r ix.; njla fkd;sîu 02
 úoHd mSG ix.%yhg wkqj kS;sÍ;s n,j;a fkdlsÍu 02
ishq .eg¨
 isiqka wd;;sfhka miqìu 01
 úfkdaoùfï wjia:d wvqlu 01
 m%;sfmdaIK wvqlu 02
jD;a;slNdj $ wdl,am iïnkaO .eg¨
 isiqka .=rejD;a;Sh fiajdjka f,i fkdis;sîu 02

wxY yhla hgf;a úoHdj bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¨ yd


wNsfhda. mj;sk nj 4'84 jk j.= wkqj meyeÈ,s úKs' iïm;a ysÕh ^19&" h,a mek .sh
úIhud,dj yd bf.kqï l%u Ndú;h ^4&" úfYaI úIh i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ysÕh
^4&" isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u ^3&" bf.kqug jvd ks;ru isiqka
fkajdisld.drh ;=< ÿrl:k Ndú;h ^3&" wëlaIK Èkfha muKla b.ekaùu ^2&"
mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd;sîu ^2&" jHdmD;sh $ m¾fhaIK i|yd
ld,h iSñ; ùu' ^2&" isiqka wikakka njgm;a ù ;sîu ksid ks¾udKYS,s;ajh wvq ùu
^2&" wka;¾cd, myiqlï iSñ; ùu ^3& úoHd.dr myiqlï Ndú;fha .eg¿ mej;Su ^3&'
mdi,aj,ska .=re mqyqKqj i|yd ,nd fok iydh m%udKj;a fkdùu ^2&" kj ±kqu ,nd
§fï jevuq¿ fkdmeje;aùu ^2&" isiqkaf.a OdrK Yla;sh wvqlu ^2&" mqia;ld, myiqlï
fkd,eîu ^2&" úfkdaoùfï wjia:d wvqlu ^2& yd .=re jD;a;sh fiajdjla f,i fkdis;Su
^2& hk .eg¿ lemS fmksKs' wfkl=;a wxYj,g idfmalaIj bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
iïnkaO j mj;sk .eg¿ uQ,sl jQ nj tys § wjOdrKh úKs' fuu .eg¿ úIhud,dj"
mdi," .=rejrhd" YsIHhd ±kqj;a lsÍï yd Ndú;h hk lafIa;% Tiafia úys § mej;sKs'
 bx.%Sis úIhh
4'85 jk j.=fjka bx.%Sis úIfha bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,shg iDKd;aul j
n,md we;s .eg¿ yd wNsfhda. bÈßm;a flf¾'

148 | P a g e
4'85 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¿ yd wNsfhda.
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
úIhud,dj yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¿
 mejreï wdlD;s yd mejreï j¾. úúO ùu 01
 úIhud,dfõ úúO ieis" úúO fõ,djkays § úúO lÓldpd¾hjreka u.ska 01
isÿ lsÍu
 ndysr we.hSu iqÿiqlï ,;a ±kg wod< lafIa;%fha isák mÍlaIljreka 02
u.ska fkdlsÍu
 b;d ±ä$ wkuH ld, igyklg wkqj bf.kqï lghq;= lsÍu 01
 wOHdmk ;dlaIKh i|yd wju msßjehla ±Íu 01
 úIh ndysr lghq;=j,g ld,h ñvx.= ùu 01
 isiqkaf.a bf.kqï mqreÿ$yelshd fjkiaùu 01
 fuu mdGud,dj jD;a;Sh mdGud,djla jqj o úNd. i|yd jeä keUqrejla 02
;sîu
 iSudjdiS mqyqKqj jir ueo weröu 01
 úIh ks¾foaYh ksu lsÍu i|yd ,nd fok jir 2l wNHka;r ld,h 02
m%udKj;a fkdùu
 we.hSï ,l=Kq mámdáh iïnkaO .eg¿ mej;Su ^lÓldpd¾hjrekag 01
,l=Kq m%odkh lsÍfï § ksoyia jd;djrKhla ke;' iEu <uhl=g u
Èh yels wju ,l=Kq 60 ls&'
 jD;a;Sh úIh bf.kqug fmr wju jYfhka udi 6-12 olajd muKla 02
NdId l=i,;d ,nd §u
iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿
 myiqlï$iïm;a ysÕh ^u,aá óähd" jhsÜ fndaâ" fm%dfclag¾ia ke; 3" 20
mka;s ldurj, myiqlï yd ;dlaIKh fhdod .; fkdyel" .=Kd;aul
fhojqï" Pdhd msgm;a ke; 3&'
 mqia;ld, myiqlï fkdue;s ùu 02
 bx.%Sis ijka §u yd l:khg wjYH WmlrK ,nd fkd§u 02
 úIh ks¾foaY m%udKj;a j fkd,eîu 02
mSG iïnkaO .eg¿ ^mßmd,kuh" m%;sm;a;suh yd fjk;a&
 cd;sl uÜgfï ;SrK .ekSfï § mSG iïnkaO lr fkd.ekSu 02
 mßmd,kh ;=< we;s bx.%Sis NdId l=i,;d wvqlu 02
 wOHdmksl fjkialï iDcqj u mSG ±kqj;a fkdlsÍu 02
 mdi, yd mSGh w;r mj;sk úIh fjkiaùu 01
 ndysr lghq;= i|yd mSG fhdod .ekSu 01
 n|jd .ekSï b;d m%udo ùu 02
.=re .eg¿
 ksis whqßka Wiiaùï fkd,eîu 04
 wkqhqla; lÓldpd¾hjrekag mqyqKq wjia:d fkd,eîu ksid ±kqu" 01
wjfndaOh yd Ndú;h ms<sn| .eg¿ u;=ùu
 ffoksl j msrúh hq;= f,aLk jeäùu 02
 lÓldpd¾hjreka udkj iïm;la fia j¾Okh fkdlsÍu ^jD;a;Sh 02
l=i,;d kexùug úêu;a jev ms<sfj,la fkdùu&'
isiq .eg¿
 m;aùï ,nd §fï § isiqka ,nk m%;sM,h u; m%Odk ks¾Kdhlhla 01
fkdùu ^úúO n,mEï u; Wkkaÿj wvq ÿ¾j, m%;sM, iys; isiqkag
m%Odk fmf<a mdi,a ,efnk w;r olaIhskag ÿIalr mdi,a ,efí&'
 .=Kd;aul núka wvq wdydr mdk ,eîu 01
jD;a;slNdjh $wdl,am ms<sn| .eg¿
 .=re isiqkaf.a .=re jD;a;Sh i|yd we;s wlue;a; ^fjk;a jD;a;Ska ke;s 02
ksid mSGj,g tau&

bx.%Sis úIhfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shg ndOd jk .eg¿ yd wNsfhda. wxY yhla
hgf;a bÈßm;a flßKs ^4'85 jk j.=j&' Wla; j.=j wkqj .=re ixcdkk u; nyq;r

149 | P a g e
m%;spdr ,o .eg¿ ;;a;aj jQfha myiqlï iïm;a ysඟh ^20&" ksis whqßka Wiiaùï
fkd,eîu ^4&" úIhud,dj wdjrKh lsÍu i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu ^2& mqia;ld,
myiqlï ysඟh ^2&" bx.%Sis l:khg wjYH myiqlï fkdue;slu ^2&" úIh ks¾foaY
m%udKj;a j fkd,eîu ^2& yd lÓldpd¾hjreka udkj iïm;la fia ixj¾Okh fkd
lsÍu úh' fuys § o ks¾Kdhl 12la Tiafia lreKq olajñka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
iïnkaO jeä u .eg¿ ;;a;aj mj;sk nj wjOdrKh lr ;sìKs'
tu .eg¿ úIhud,dj" ld,h" .=rejrhd" YsIHhd" m%;sm;a;sh" we.hSu" b.ekaùï
l%u" NdId l=i,;d f,i mq¿,a lafIa;% Tiafia me;sr mej;Su olakg ,eìKs' fuys §
iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿j i|yd by< u m%;spdr ,eî ;snqKs' mSG mßmd,kh
yd m%;sm;a;sh iïnkaO wjOdrKfhka ne,sh hq;= .eg¿ yhla biau;= lr ±laùu o
iqúfYaIS;ajhls'
.=re .eg¿j,ska Wiiaùï" mqyqKqj yd f,aLk msrùu hk wxY flf¾ wjOdkh
fhduq lr ;snqKs' wdydr yd m;aùï ,nd §fï l%ufõoh ms<sn| isiq .eg¿j,ska u;=lr
±laúKs' wkd.; .=rejreka f,i mqyqKq jk isiqkaf.a wdl,amuh jYfhka jD;a;shg
we;s wlue;a; o fuys § i,ld ne,sh hq;= wxYhla f,i lemS fmkqKs'
Wla; lreKq idlÉPdj u;" iuia;h ms<sn| j úuid ne,Sfï § úIh ;=kg u
.eg¿jla f,i n,md we;s m%Odk idOlh f,i .=re wOHdmk{hska olajd ;snqfKa
iïm;a yd myiqlï ysÕhhs' tys§ jeämqr u wjOdrKh ù ;snqfKa mrs.Kl wka;¾cd,
myiqlï we;=¿ j kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug we;s wvqmdvq j ms<sn| j h' bka miqj
úIh ;=kg u fmdÿ wfkla .eg¿j jQfha úIhud,dj wdjrKh lsÍu i|yd ld,h
m%udKj;a fkdùu ms<sn|j h' h,a mek .sh úIhud,dj .eg¿jla nj .Ks;h yd úoHdj
úIhj, § wjOdrKh lr ;snqKs' bx.%Sis úIhfha § ±ä úNd. flakaøSh nj .eg¿jla
nj fmkajd § ;snqKs' bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § ta ta úIhhg iqúfYaIS jQ .eg¿
fuka u fmdÿfõ iuia;hg u n,md we;s wfkl=;a .eg¿ f,i mdi, yd mSGh w;r
ÿria: nj" wOHdmk jHjydr úIh ±kg l%shd;aul ùfï wvqmdvq" mqia;ld, Ndú;fha
we;s wvqmdvq yd isiqka bf.kqug olajk wvq iQodku yd wvq fm<Uùu" .=re ys ඟh"
.=rejrekag hdj;ald,Sk ùfï wjia:d ysඟh" kSri taldldÍ rgdjlska bf.kqu .,d hdu"
f,dal m%jK;dj,g wkq.; fkdùu" m¾fhaIK mdol bf.kqug olajk wvq wjOdkh
lemS fmksKs'
mßmd,kuh yd m%;m
s ;a;suh .eg¿ f,i úoHdmSG uqyqK ÿka m%Odk wNsfhda.
jQfha mdif,a isÿ lrk fjkialï m%udo ù ±kqj;a ùu" m%Odk úIh yd Wm úIh w;r
mj;sk .eg¿" cd;sl uÜgfï ;SrKj, § mSG iïnkaO lr fkd.ekSu" n|jd .ekSï
l%shdj,sfha wvqmdvq" mSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska
neyer j úIhud,d iïmdokh lsÍu" mSG mSG w;r ix.; njla fkdue;slu yd ndysr
lghq;=j,g mSG fhdod .ekSu ^WodyrK( foaYmd,k lghq;= & úh'

150 | P a g e
.=re .eg¿ ms<sn| j i,ld ne,Sfï § kqiqÿiaika mSGj,g m;a lsÍu" úfYaI{
mqoa.,hskag wjia:d fkd§u" Wiiaùï yd wjia:d iïmdokfha we;s wl%u;d" ±kqj;a
ùfï$hdj;ald,Sk ùfï wjia:d ysඟh lemS fmksK's
isiq .eg¿j, § bf.kqug wu;r j wfkl=;a myiqlï ms<sn| j jeä wjOdkh
fhduq ù ;sìKs' fmdaIHodhS wdydr fkd,eîu" fkajdisld.dr .eg¿" c, úÿ,sh iïnkaO
.eg¿" wd;;sh" úfkdaoùfï wjia:d wvqlu ta w;r m%Odk úKs' wOHdmksl f,i .Ks;h
isiqka Wiia mdi,lg f.dia w;a±lSï ,nd .ekSfï wvqj olajoa§ bx.%Sis isiqka m;aùï
,nd §fï § úêu;a idOdrK l%shd mámdáhla fkdùu .eg¿jla f,i fmkajd ;snqKs'
isiqkaf.a wdl,am yd jD;a;slNdjh ms<sn| .eg¿ mj;sk nj úoHdj yd bx.%Sis
úIhj,ska wjOdrKh flßKs' úoHdj úIhfhka fï ms<sn| j ±ä j wjOdrKh lr
;snqKs' Wod( isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u" meyeÈ,s wruqKq $b,lal fkdùu"
.=re jD;a;sh fiajdjla f,i fkdis;Su ±laúh yels h' bx.%Sis úIhfha § .=re jD;a;shg
we;s wlue;a; ^fjk;a jD;a;shla fkd,eîu ksid Bg meñKSu& m%o¾Ykh úKs' rfÜ
wkd.; wOHdmkfha Ndrlrejka$ kshuqjka fuf,i jD;a;slNdjh ms<sn|
wj;lafiarejlska ne,Su wOHdmkhg uQ,sl wNsfhda.hla jkq we;'

1'2 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj cd;sl wOHdmk úoHd mSG bf.kqï-b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh Wfoid bÈßm;a flfrk fhdackd
Wla; lreKg wod< o;a; bÈßm;a lsÍu iy ú.%yh tla tla mdGud,djg wod< j
my; ±lafõ'
 .Ks;h úIhh
.Ks; úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd my; ±lafjk mßÈ fõ'

4'86 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okg wod< fhdackd - .Ks;h úIhh


wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh 06
 úoHd mSG úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu 01
 bx.%Sis udOHfhka úIh yodrk isiqkaf.a bx.%Sis NdId ±kqu j¾Okh lsÍu 01
 m%Odk úIhh yd Wm úIhh f,i úIh follg mqyqKq lsÍu fjkqjg tla 05
úIhhlg muKla iqúfYaIS mqyqKqjla ,nd §u
 lÓldpd¾hjrekaf.a ±kqu hdj;ald,Sk lsÍu 02
 m%dfhda.sl yd kùk ;dlaIKsl l%ufõo Tiafia úIh b.ekaùu 01
 úIh iy úIh w;r ix.; j bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh isÿ lsÍug 01
wjYH uඟ fmkaùu i|yd w;afmd;a ks¾udKh lsÍu
 mSG w;r úIh ixj¾Ok ms<sn| woyia yqjudre lr .ekSfï l%ufõo 01
ieliSu
 iajhx wOHhkh i|yd isiqka Èßu;a lsÍu 01
 m%dfhda.sl .=re mqyqKqj i|yd fjka lr we;s ld,h jeä lsÍu 01
 myiqlï$iïm;a ixj¾Okh
 isiqkag iy .=rejrekag wjYH iïm;a ,nd §u 03
 E mqia;ld, myiqlï ,nd §u 02
we.hSu yd wëlaIKh
 úoHdmSGfhka u mÍlaIK meje;aùu 01

151 | P a g e
 m<mqreÿ wh úNd. m%Yak m;% iE§u" ms<s;=re m;a mÍlaIdjg n|jd .ekSu 02
 m%dfhda.sl b.ekaùu i|yd wOHdmk jHjydr úIhh ,sÅ; m%Yak m;%hla 01
u.ska we.hSu
 ldKav b.ekaùu wëlaIKh i|yd tu úIh m%ùKhka u.ska yd jD;a;Sh 01
lafIa;%fha wh u.ska muKla wëlaIKh lsÍu wksjd¾h lsÍu
 kj wëlaIK l%uhla ie,iqï lsÍu 02
 cd;sl wOHdmk wdh;kh yd wud;HdxY uÜgñka wëlaIKh lsÍu 02
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
 mdi,a moaO;sfha isÿjk fjkialï úoHd mSGj,g ±kqj;a lsÍfï 02
l%ufõohla ieliSu
 fm< fmd;a" .=re w;afmd;a úoHdmSGj,g ,eîfï l%uj;a jev ms<sfj<la 02
ieliSu
 mSGj,g isiqka n|jd .ekSfï úêu;a l%ufõohla ieliSu 02
 bx.%Sis udOHhg isiqka n|jd .ekSfï § bx.%Sis udOHfhka bf.kqu ,nd 02
ke;skï w'fmd'i' ^id'fm<& úNd.fha § bx.%Sis úIhhg A idud¾:hla
;sîu wksjd¾h lsÍu
 iSudjdiS ld,fha § iy wOHhk jHjydr ldKav bf.kqu i|yd o m%Odk 02
úIh 1 ne.ska ,nd § mokï mdGud,djla f,i m%Odk úIh folla muKla
,nd §u ^tla whl= m%ùK jkafka tla úIhh lafIa;%hlg h hk ;¾lh
u;&
 mdi, yd mSG w;r ukd iïnkaO;djla f.dv kඟd .ekSfï l%ufõo 01
ieliSu
 úIh m%ùKhka u.ska muKla úIhud,d iïmdokh 02
.=re ixj¾Okh
 iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu 03
 lÓldp¾hjre ksis f,i we.hSu 01
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
 .=rejreka yd isiqka ;=< .=re jD;a;sh ms<sn| Ok wdl,am f.dv ke.Su 03

.Ks;h úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd wxY yhla hgf;a 4'86 jk j.=fjka
bÈßm;a flßKs' .=re wOHdmk{ ixcdkk u; jeä u m%;spdr ,o m%Odk fhdackd jQfha
úoHdmSG úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu ^6&" lÓldpd¾hjrekaf.a ±kqu hdj;ald,Sk
lsÍu ^5&" iïm;a iy myiqlï ,nd §u ^5&" .=rejreka yd isiqka ;=< .=re jD;a;sh ms<sn|j
Ok wdl,am f.dv ke.Su ^3&" iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu ^3& h' óg wu;r
j m%dfhda.sl yd kùk ;dlaIKsl l%ufõo Tiafia úIh b.ekaùu" úIh m%ùKhka úNd.
m%Yak m;% iE§u yd ms<s;r
= e m;% ne,Su" mdi,a úIhud,d fjkialï mSG ±kqj;a lsÍfï
l%ufõo ieliSu" bf.kqï øjH mSGj,g ,eîfï l%uj;a jev ms<sfj,la ieliSu" mSGj,g
isiqka n|jd .ekSfï úêu;a l%ufõohla ieliSu bx.%Sis udOHhg isiqka n|jd .ekSfï §
idudkH fm<A idud¾:h wksjd¾h lsÍu" úIh m%ùKhka u.ska muKla úIhud,d
iïmdokh iy m%Odk úIh folla muKla ,nd§u hk fhdackd i|yd m%;spdr fol
ne.ska ,eî ;snqKs ^4'86 jk j.=j&'

152 | P a g e
 úoHdj úIhh
Wla; úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd 4'87 jk j.=fõ ±lafõ'
4'87 jk j.=j ( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg wod< fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh 05
 kjl lÓldpd¾hjreka mqyqKq lsÍu 01
 úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu 02
 .=Kd;aulNdjh j¾Okh lsÍug l%Svd fuka u úIhdkqnoaO j o wka;¾ úoHd mSG 04
;rඟ ixúOdkh lsÍu
 fyd| u mdvï bÈßm;a lrk YslaIK,dNSka cd;sl uÜgug y÷kajd§fï udOH 04
jevigyka ^rEmjdysksh& bÈßm;a lsÍu
 .=re isiqkaf.a m%dfhda.sl b.ekaùï wjia:d ksÍlaIKh m%Yia; uÜgñka isÿ lr WÑ; 02
mßÈ iqúfYaIS Wmfoia ,nd§u' u.fmkaùu" ixj¾Okd;aul fhdackd idlÉPd lsÍu
iy Tjqkaf.a ks¾udKYS,S;ajh u;= lsÍug mshjr .ekSu hk lghq;= i|yd iqÿiq
ie,iqula bÈßm;a lsÍu
 by< nqoaêhg wu;r j isiqka f;aÍfï § fm!reIh ms<sn| j o wjOdkh fhduq lsÍu 02
 udOH lsysmhlska bf.kqu ,nk mSG isiqkag we;=<;a ùug fmr cd;sl iuඟs 03
jevigyka l%shd;aul lsÍu
 m%;sfmdaIK jevigyka l%shd;aul lsÍu 01
 mQcd jevigyka ixúOdkh lsÍu 04
 mSG wdikakfha wdo¾Y mka;s ldurj,ska hq;a wdo¾Y mdi,a ks¾udKh lsÍu 02
 iSudjdiS jir ;=< iïmQ¾K l< hq;= lKavdhï jHdmD;s foflka tlla mSGh ld,h 01
;=< § ^m<uq jir 2& iïmQ¾K lsÍu'
 ish¨ úIh i|yd fjka jYfhka jevuq¿ meje;aùu 01
 wOHdmkh i|yd 5s l%uh l%shd;aul lsÍu 01
 wOHdmk jHjydr i|yd m%uqL;ajhla ,nd §u 01
 úoHdmSG ixl,amh uekúka wjfndaO lrùug jev igyka ixúOdkh lsÍu 01
myiqlï m%j¾Okh
 kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.kl hka;%" úoHd.drj,g ,nd §ug lghq;= lsÍu$ 09
flaj, hq., l%shdldrlï u.ska l=i,;d ixj¾Okhg wjYH úoHd.dr myiqlï jeä
ÈhqKq lsÍu
 mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK úoHd mSGj,g o ,nd§u ^isiqka mdi,a 07
moaO;shg hk úg fuu WmlrK ms<sn| wjfndaOhla ñka we;s fõ' Wod(
bf,lafg%dksl WmlrK&
 mqia;ld, myiqlï ixj¾Okh lsÍu rd;%S 8 jk;=rej;a újD; j ;eîu 04
 úoHd.dr iïnkaO lghq;= lsÍfï § mß.klfha OHPyd m%dfhda.sl mÍlaIKj,g 03
wod<CD;eá f.dkq iïmdokh lsÍu
 isiqkag myiqlï yd wdrlaIdj iy;sl jk fia fkajdisld.dr ixj¾Okh lsÍu 02
 há;, myiqlï ÈhqKq lsÍu 04
we.hSu yd wëlaIKh
 iïNjk we.hSï i|yd ,nd fok ,l=Kqj, idOdrK nj r|jd .ekSug ish¨ 01
úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u fyda wjYH úgl m¾fhaIK WmlrK
mÍlaId l< yels ;;a;ajfha m%ñ;shla we;s lsÍu
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
 b.ekaùï mqyqKqj i|yd “A” idud¾: ,nd §fï § tu ;SrKh wëlaIK uKav,h 01
u.ska .ekSu
 bx.%Sis udOH i|yd n|jd .ekSfï È l%uj;a l%ufõohla wkq.ukh lsÍu ^id' fm<A 02
idud¾:hla ;sîu fyda O/L fyda A/L bx.%Sis udOHfhka yodrd ;sîu&
 wdh;ksl l<ukdlrKh úêu;a lr jev fnod yeÍu iy j.lSï mejÍu 03
 U.G.Cu.ska úYajúoHd,j,g f;dard .kakd wdldrhg uZ ,l=Kq wkq ms<sfj,g 04
YslaIK,dNSka f;dard .ekSu
.=re ixj¾Okh
 úoHdmSG lÓldpd¾hjreka i|yd M,odhS ikaksfõok l%u Ndú; lsÍu 04
 jD;a;Sh odhl;ajh i|yd úksúoNdjhlska hqla;j YsIH;aj ,nd §u 01

153 | P a g e
 lÓldpd¾h uKav,h i|yd jD;a;Sh ixj¾Okhg fuka u wdl,am ixj¾Okhg 05
wjYH mshjr .ekSu
 lÓldpd¾hjrekaf.a j.lSïj,g wod< iajhx iajdëk l%s hdldß;ajhg wksis n,mEï 03
fkdlsÍu
 fkajdisl lÓldpd¾hjre yjiajre yd rd;%S ld, jev igyka Èß .ekaùu" ^we.hSu 02
yd úfYaI wëlaIK wud;HdxYh u.ska ie,iqï l< hq;= h&
 YsIH ksjdi md,lhska f,i lÓldpd¾hjreka kï lr Èß §ukd ,nd §u 01
 f,dal .=re Èkh jevigyk ;=< olaI;d olajk lÓldpd¾hjreka we.hSu 01
isiq ixj¾Okh
 isiqkaf.a ffoksl §ukd" ld,hg .e,fmk f,i ixfYdaOkh lsÍu^uyfmd< 02
wdOdrhg iudkqmd; j&
 f,dal .=re Èkh jevigyk ;=< olaI;d olajk isiqka we.hSu 01

úoHdj úIhfha mj;sk .eg¨ ksrdlrKh i|yd bÈßm;a jQ ixj¾Okd;aul fhdackd wxY
yhla hgf;a ±laúKs ^4'87 jk j.=j&' tu j.=j wkqj nyq;r m%;spdr ,o fhdackd jQfha
kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.kl hka;% úoHd.drj,g ,nd §ug lghq;= lsÍu ^9&
mdi,aj,g ,nd fok úoHd WmlrK mSGj,g ,nd §u ^7&" kjl lÓldpd¾hjreka mqyqKq
lsÍu ^5&" lÓldpd¾h uKav,h i|yd jD;a;Sh $wdl,am ixj¾Okhg wjYH mshjr .ekSu
^5&" fyd|u mdvï bÈßm;a lrk isiqka udOH u.ska cd;sl uÜgug y÷kajd §u ^4&"
isiqkaf.a bf.kqï wjia:d ksÍlaIKh lr WÑ; Wmfoia §u yd ks¾udKYS,s;ajh u;=
lsÍug lghq;= lsÍu ^4&" mSG wdikakfha wdo¾Y mdi,la bÈ lsÍu ^4&" mqia;ld, myiqlï
m%j¾Okh ^4&" há;, myiqlï ÈhqKq lsÍu ^4&" .=rejreka i|yd M,odhS ikaksfõok l%u
Ndú; lsÍu ^4&' úh ^4'87 jk j.=j&'

 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd my; ±lafjk mßÈ fõ ^4'88 jk
j.=j&'
4'88 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
isiqkaf.a b.ekaùu fkdlvjd wëlaIKh lsÍu yd ksjerÈ lsÍu
 isiqkaf.a b.ekaùu fkdlvjd wëlaIKh 02
 isiqkag m%dfhda.sl mqyqKq jevuq¿ ,nd §u 02
 úIh ks¾foaYfha úIh wka;¾.;h jdr wkqj meyeÈ,s j fn§fuka b.ekaùfï 01
talSh;dj /lSu
 úIhud,d fjkialï mdi,a moaO;sfha l%shd;aul lsÍug fmr .=re 01
wOHdmk{hka ±kqj;a lsÍu
 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha isÿ lrk fjkialï úoHdmSG i|yd Wiia uÜgñka 01
±kqj;a lsÍu
 úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu 01
 m%dfhda.sl wOHdmk wjia:d jeä lsÍu 03
 isiq úkh ;Èka mj;ajd .ekSu 01
 ndysr l%shdldrlï wOHdmk lghq;=j,g fhdojd ld,h w;r ;=,khla mj;ajd 01
.ekSu
 isiqkaf.a ±kqu yd l=i,;d mq¿,a lsÍug WÑ; f,i iumoia: ksÍlaIK jv 01
jvd fhdod .ekSu
 m%dfhda.sl ÈYdkq.;ùï jeä lr úIh ixLHdj wvq lsÍu 01
 fojk NdIdjla f,i bx.%Sis b.ekaùfï ämaf,daudjg wod< iqúfYAIs úIh 01
f;dard .ekSu

154 | P a g e
 isiqka n|jd .ekSfï § ^.=re N+ñldjg WÑ;& fm!reIh ms<sn| wjOdkh fhduq 01
lsÍu
 ukd .=re isiq in|;d meje;aùu 01
 wLKav mqyqKq ieis$jevuq¿ u.ska .=rejrekag kj ±kqu ,nd §u 01
 isiqka iajhx wOHhkhg fhduq lsrSu 02
 udkisl wd;;sh wvq lsrSug wjYH fi!kao¾hd;aul yd úfkdaod;aul l%Svd" 03
pdßld jeks úIh iu.dó l%shdldrlïj, ksr;ùfï wjia:d iq,N lsÍu
 myiqlï m%j¾Okh
 isiqkag kùk ;dlaIK WmlrK Ndú;hg wjia:d ie,iSu 10
 Pdhd msgm;a ,nd§ug mSG u.ska ie,iqï lsÍu 04
 bx.%Sis NdId.dr ,nd §u 04
 .=Kd;aul fhojqï ,nd §u 03
 mqia;ld, myiqlï ,nd §u 01
 fmdÿ úIh lreKq mokï lr.;a w;afmd;a ,nd §u 01
we.hSu yd wëlaIKh
 mqyqKq ld,h ;=< iïmsKaä; mÍlaIK wju lrñka follaj;a meje;aùu 02
^wjidk úNd.hg we;=<;a jk mßÈ&
 wLKav we.hSu úêu;a lsÍu 02
 wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav, ksrka;rfhka úêu;a j kshdukh yd 02
we.hSu
 iEu uila wjidkfha u m%.;s jd¾;d fmd;a tl;= lsÍu 01
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
 .=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh lsÍug WÑ; l%shdud¾. .ekSu 10
 bx.%Sis NdId mdGud,djg isiqka f;aÍfï § úNd.hlska Tjqka f;dard .ekSu 03
 isiqkag yd lÓldpd¾hjrekag iqÿiq udkisl;ajhlska lghq;= lsÍug wjYH 03
mßirh" wdh;ksl mßmd,kh ;=<ska we;s lsÍug iqÿiq mqoa.,hska tu
;k;=rej,g m;a lsÍu
 mdGud,djla w;r;=r fkdj w¨;a mdGud,djla wdrïNfha § kj fjkialï 01
l%shd;aul lsÍu
 .=rejrekag yd isiqkag iïnkaO úh yels moodle? jeks mß.kl yd wka;¾cd, 03
iïnkaO bf.kqï mßirhla iEu mSGhl u ia:dms; lsÍu
 j¾Ih wdrïNfha § ^ckjdß& isiqka n|jd .ekSu 03
 lÓldpd¾hjrekag YsIH;aj iy Wiiaùï ,nd §fï § moaO;shg Tjqka úiska 02
,nd ÿka odhl;ajh i,ld ne,Su
 iïm;a idOdrK j fnod yeÍu yd jeä iïm;a ksis mßÈ l<ukdlrKh 01
 .=rejrekaf.a úIh b.ekaùfï meh .Kk iSud lsÍu 01
.=re ixj¾Okh
.=rejreka we.hSu 01

bx.%Sis úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd wxY myla hgf;a ±laúKs' tys nyq;r
m%;spdr ,o fhdackd f,i kùk ;dlaIKsl WmlrK Ndú;hg wjia:d ie,iSu ^11&"
.=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh i|yd WÑ; l%shdud¾. .ekSu^10&" mSG
u.ska Pdhd msgm;a ,nd §u^4&" bx.%Sis NdId.dr ,nd §u ^4&" m%dfhda.sl wOHdmk wjia:d
jeä lsÍu ^3&" .=Kd;aul fhojqï ,nd §u ^3&" udkisl wd;;sh wvq lsÍfï wjia:d
iïmdokh ^3&" bx.%Sis NdId mdGud,djg isiqka úNd.hlska f;dard .ekSu ^3&" .=rejrekag
yd isiqkag iqÿiq udkisl;ajfhka lghq;= lsÍug iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu
^3&" mrs.Kl yd wka;¾cd, iïnkaO bf.kqï mßirhla iEu mSGhl u ia:dms; lsÍu
iy j¾Ih wdrïNfha isiqka n|jd .ekSu úh'
úIh ;=kg wod< iuia; ;;a;ajh ms<sn| j ie,lSfï § .eg¨ wju
lrñka m%dfhda.sl;ajhg jeä nrla fok kfjda;amdol u; mokï jQ bf.kqï-b.ekaùï

155 | P a g e
l%shdj,shl wjYH;dj .=re wOHdmk{hska úiska wjOdrKh lr ;sìKs' iïm%odhsl h,a
mek .sh úIhud,dfjka neyer j f,dal m%jK;d u; mokï fjñka m%shckl bf.kqï
mßirhla ks¾udKh lsÍfï wjYH;dj ñka ±ä j u;= lr ;snqKs' Wla; ;;a;ajh lrd
hdfï § we;s jk ndOd bj;a lsÍug WÑ; fhdackd o bÈßm;a úKs' ta i|yd wjYH
iïm;a yd myiqlï ie,iSu" kùk ;dlaIKh Ndú;hg wjia:d ,nd§u wdh;ksl
mrsmd,kh úêu;a lsÍu" n|jd .ekSï" Wiia ùï ms<s.;a idOdrK l%ufõo u; ,nd §u"
Wiia jD;a;slNdjhla we;s lsÍfï wruqKk
s a wdl,am ixj¾Okh" wdh;k w;r
iïnkaO;dj yd ix.; njla we;s lr .ekSu" .=re ±kqu hdj;ald,Sk lsÍu hk wxY
ixj¾Okh lsÍfï wjYH;dj ±ä j wjOdrKh lr ;snqKs'

4'9'2' YslaIK,dNS m%;spdr


cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bx.%Sis$.Ks;h$úoHdj úIh bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sh iïnkaOfhka YslaIK,dNSka ,o w;a±lSï wkqj bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
fjkiaúh hq;= wdldrh ms<sn| j my; ±lafjk wxY fol hgf;a úuik ,È'
4'9'2'1 cd;sl wOHdmk úoHd mSGj, bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha fjkiaúh hq;=
wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx.
4'9'2'2 Wla; wx. fjkia lsÍu i|yd bÈßm;a lrk fhdackd

4'9'2'1 cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;=


wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx.
Wla; lreK ms<sn| úIh ;=kg wod< j ,o m%;spdr 4'89 jk j.=fõ
±lafõ' Bg wod< úYaf,aIKh ta ta úIhhg iqúfYAIS j fjkaj bÈßm;a flßKs'

4'89 jk j.=j( úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;=


wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx.
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h úoHdj bx.%Sis
01 ±kqu ixj¾Okh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh
bf.kqï l%shdj,sh i|yd jeämqr ld,h fhoùu 3 3 1
mdi,a úIh ks¾foaYh ixfYdaOkh jk úg" .=re isiqka ta 6 4 -
ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd úIh ks¾foaYh" mdi,a úIh ks¾foaYh
yd iïnkaO j ixj¾Okh lsÍu
Èk igyka yd jdr igyka ,shk wdldrh ms<sn| ;jÿrg;a 8 2 1
±kqj;a lsÍu
m%%dfhda.sl ±kqu yd úIh ±kqu l%uj;a j tlfia ,nd§u 2 3 9
úIh ks¾foaYfha m%udKh jeäùfï .eg¨jg úi÷ï §u 2 3
mSvkhlska f;drj bf.kqï lghq;= lsÍug wjia:dj ,nd§u 4 3 2
Okd;aul Ñka;k jevuq¿ meje;aùu 1 2
úoHdmSGh ;=< § wdo¾Y mdvï bÈßm;a lrk m%udKh jeä 2 1
lsÍu
úêu;a foaYk meje;aùu 1 1 8
wkqu; úIh m%udKh wvq lsÍu 2 2 3
bf.kqï l%shdj,sh wod< fm<fmd;a wdY%s; ±kqu iuඟ ,nd§u 4 4
ksjerÈ j .=re fm!reIh f.dv ke.Su 4
úIh lreKq bf.kqu$úIh ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu 14 17 13
yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu

156 | P a g e
bx.%Sis NdId ixj¾Okh i|yd jev igyka l%shd;aul lsÍu 5 2 2
02 m%dfhda.sl Ndú;h$l%shdldrlï jeä ÈhqKq lsÍu
bx.%Sis l:kh flf¾ jeä wjOdkhla fhduq lsÍu 2 1 3
m%udKj;a f,i m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu 3 1
úIh ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a 5 8 3
m%dfhda.sl ùu
m%dfhda.sl l%shdldrlï$mÍlaIK jeä lsÍu yd ta ms<sn| jeä 1 2 3
±kqula ,nd§u
b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| wjfndaOhla .ekSu i|yd iDcq 4 1
w;a±lSï ,nd§u
úIh iu.dó lghq;= ixj¾Okh$;rඟdj,s meje;aùu 2 3 3
03 fN!;sl iïm;a yd fjk;a myiqlï ixj¾Okh iy kj
;dlaIKh Ndú;h
mqia;ld, ixj¾Okh lsÍu iy tajd mßyrKhg m%udKj;a 2 2 2
ld,hla ,nd§u
m%%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï ixj¾Okh 11 8 4
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh 30 23 17
Ndú;h
04 bf.kqï b.ekaùï l%u ixj¾Okh
úoHdmSGh ;=, b.ekaùfï l%shdj,sh úúO bf.kqï l%u Tiafia 5 3 3
lsÍu
úúO bf.kqï l%u ms<sn| jeäÿr ±kqj;a lsÍu 5 1 2
5E l%uh fjkia lsÍu 4
05 we.hSu yd wëlaIKh
we.hSï i|yd ,ndfok ,l=Kq jeä lsÍu - 1 -
udisl mÍlaIK meje;aùu$jdr mÍlaIK meje;aùu 1 1 4
mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;a j 1 2 12
,l=Kq ,nd§u
06 m¾fhaIK Èß .ekaùu 13 11 15
wdrïNfha § u l%shduQ,sl m¾fhaIK ms<sn| ±kqu ,nd § 3 2
m¾fhaIKj,g fhduq lsÍu
mSG ;=, flaj, yd lKavdhï f,i jHdmD;s l%shd;aul lsÍu 1 2

 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;=
wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx. ms<sn| .=re isiqka m%;spdr olajd ;snq Ks' ,o m%;spdr wxY
yhla hgf;a 4'89 jk j.=fjka bÈßm;a flßKs' tys § jeämqr u m%;spdr ,o ks¾Kdhl
jQfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh Ndú;h ^30&" úIh
bf.kqu$úIh ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu ^14&"
m%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï ixj¾Okh ^11&' Èk igyka yd jdr igyka ,shk
wdldrh ms<sn| ;jÿrg;a ±kqj;a lsÍu ^8&" mdi,a úIh ks¾foaYh ixfYdaOkh jk úg"
.=re isiqka ta ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd úIh ks¾foaYh" mdi,a úIh ks¾foaYh yd iïnkaO
j ixj¾Okh lsÍu ^6&" úIh ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a m%dfhda.sl
ùu ^5&" úoHdmSGh ;=< b.ekaùfï l%shdj,sh úúO bf.kqï l%u ms<sn| jeäÿr ±kqj;a
lsÍu ^5& úKs'
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha" bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh Ndú;h ^23&" úIh bf.kqu$±kqu ;jÿrg;a
ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu ^17&" úIh ks¾foaYh yd bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a m%dfhda.sl ùu ^8&" m%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï

157 | P a g e
ixj¾Okh ^8&" mdi,a úIh ks¾foaYh ixfYdaOkh jk úg .=re isiqka ta ms<sn| ±kqj;a
lsÍu yd úIh ks¾foaYh" mdi,a úIh ks¾foaYh yd iïnkaO j ixj¾Okh lsÍu ^4&"
bf.kqï l%shdj,sh wod< fm<fmd;a wdY%s; ±kqu iuඟ ,nd§u ^4&" b.ekaùï l%shdj,sh
ms<sn| wjfndaOhla .ekSu i|yd iDcq w;a±lSï ,nd§u ^4&" úh ^4'87 jk j.=j&'

 bx.%sis úIhh
bx.%sis úIhfha § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha È jeämqr kùk ;dlaIKh
Ndú;h ^17&" úIh bf.kqu$±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä
nrla ;eîu ^13&mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;aj ,l=Kq ,nd§u
^12&" m%dfhda.sl ±kqu yd úIh ±kqu l%uj;a j tlfia ,nd§u ^9&" úêu;a foaYk meje;aùu
^8& .=re mqyqKq ld,h §¾> lsÍu ^5& úKs ^4'89 jk j.=j&'
iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ixj¾Okh úh
hq;= uQ,sl wx.h f,i úIh ;=fka § u bÈßm;a j we;s uQ,sl b,a,Su jQfha" jeämqr kùk
;dlaIKh Ndú;hhs' jvd id¾:l bf.kqula yd b.ekaùula i|yd kùk ;dlaIKh
Ndú;h uQ,sl wjYH;djla j we;s nj bka meyeÈ,s fõ' wk;=rej úIh ;=fka iuia;h
ne,Sfï § fjkia úh hq;= fyda ixj¾Okh úh hq;= uQ,sl wx. f,I isiqka fmkajd §
;snqfKa úIh ±kqu$bf.kqu ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu" úIh
ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a l%uj;a j m%dfhda.sl j fjñka iDcq
w;a±lSï ,efnk fia isiqkag iïfm%alaIKh lsÍu" úúO bf.kqï l%u ms<sn| ±kqj;a
fjñka úúO l%u Tiafia bf.kqfuys fh§u" yd Èk igyka" jdr igyka ,shk wdldrh
ms<sn| j ±kqj;a ùu h' fuu b,a,Sï ish,a, bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd iïnkaO
fõ' tys ixlaIsma;h jkafka ±kqu yd ±kqu mdi,a YsIHhdg ,nd fok wdldrh ms<sn|
±kqj;a ùfï wjYH;dj fõ' wfkla m%Odk b,a,Sï jQfha fN!;sl myiqlï ixj¾Okh"
.=re mqyqKq ld,h §¾> lsÍu yd mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;a
j ,l=Kq ,nd §u h'

4'9'2'2 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. ixj¾Okh lsÍu i|yd
bÈßm;a flfrk fhdackd
bf.kqï-b.ekaúï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd .=re isiqka úiska
ixj¾Okd;aul fhdackd bÈßm;a lr ;snqKs' tajd ta ta úIhhg iqúfYaIS j fjka j
bÈßm;a flf¾'
 .Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh bf.kqï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu iඳyd bÈßm;a l< fhdackd 4'90
jk j.=fõ ±lafõ'

158 | P a g e
4'90 jk j.=j# bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lsÍu
iඳyd fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 mka;s ldurj, úúO bf.kqï l%u fhdod .ekSu 5
 mdi,a úIhud,dj ms<sn| ukd ±kqula ,nd § tu ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh 7
lr kj úIhud,d m%;sixialrK we;s jQ jydu tajd ms<sn| .=re isiqka ±kqj;a
lsÍu
 Power point presentation ms<sn| ±kqj;a lsÍug jeä ld,hla .ekSu 17
 bx.%Sis NdIdfõ l=i,;d 4 ms<sn| jeä mqyqKqjla ,nd §u 4
 bx.%Sis mdGud,d ixúOdkh 2
 kj bf.kqï l%u y÷kajd §u 6
 .Ks;h úIhud,dj .Ks;fha kj foa fidhd .ekSug uඟ i,id 4
úIhud,djla ùu
 úIh ms<sn| .eUqre ±kqula ,nd§ wod< lreKq ir,j b.ekaùu 4
 5E l%uh iEu úIhlg fhÈh fkdyels ùu 2
 f;dr;=re ;dlaIKh ms<sn| ,nd fok ±kqu jvd ixj¾Okh lsÍu 7
 fi!kao¾h yd idys;H ld,ÉfPao jeä lsÍu 1
 mqia;ld, ld,ÉfPao m%udKh jeä lsÍu 3
 Èk igyka yd jdr igyka ,shk wdldrh ms<sn| ±kqj;a lsÍu 3
02 .=re mqyqKqj
 6 - 11 úIh ks¾foaYh wdjrKh jk fia i;shlg ld,ÉfPao 3la b.ekaùu 1
 ldKav b.ekaùï m%udKh jeä lsÍu 1
 iSudjdiS ld,h ;=, bf.kqu i|yd mdi, iDcqj iïnkaO lr .ekSu 1
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh
 fN!;sl myiqlï kexùu 11
 úúO l%u j,ska b.ekaùug mdi,a mßirh ;=, wjYH myiqlï ,nd §u 3
04 fjk;a 2
 lÓldpd¾hjrekaf.a jvd;a iqyoYS,S ùu 2

.Ks;h úIhh iඳyd ,o m%;spdr wxY y;rla hgf;a 4'90 jk j.=fõ ±lafõ' ta
wkqj jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha bÈßm;a lsÍï i|yd ^Power point presentation)
ms<snඳ ±kqj;a lsÍug jeä ld,hla .ekSu ^17&‚fN!;sl myiqlï kexùu ^11&‚f;dr;=re
;dlaIKh ms<snඳ ,nd fok ±kqu jvd ixj¾Okh lsÍu ^7&‚mdi,a úIh ud,dj ms<snඳ
ukd ±kqula ,nd § tu ±kqu ;j ÿrg;a ixj¾Okh lr kj úIhud,d m%;sixialrK
we;s jQ jydu tajd ms<snඳ .=re isiqka oekqj;a lsÍu ^7&‚mka;s ldurj, úúO bf.kqï l%u
fhdod .ekSu ^5&‚.Ks;h úIhud,dj .Ks;fha kj foa fidhd .ekSug u. i,ik
úIhud,djla ùu ^4&‚úIh ms<snඳ .eUqre ±kqula ,nd§u yd úIhhg wod< lreKq ir,j
b.ekaùu ^4&‚bx.%Sis NdIdfõ l=i,;d y;r ms<snඳ jeä mqyqKqjla ,nd Èu úKs'

159 | P a g e
 úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod<j ,o m%;spdr 4'91 jk j.=fõ wxY myla hgf;a ±lafõ'

4'91 jk j.=j# bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lsÍu iඳyd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
 úIh ±kqu .eUqßka ,nd§u 13
 iEu YsIHhl=g u mß.kl ;dlaIKh ms<sn| mq¨,a ±kqula ,nd§u 32
 úIhud,d m%;sixialrK ms<sn| mSG isiqka ±kqj;a lsÍu 8
 ;ks ;ksj m%dfhda.sl l%shdldrlïj, kshe,Sug wjia:dj ,nd §u 7
 ld, igyk" .=re isiqkag fjfyildÍ nj wvqjk f,i l%shd;aul lsÍu 4
 úIhud,dj ;j ÿrg;a mq¨,a lsÍu 6
 bx.%Sis l:kh i|yd jevuq¨ meje;aùu 3
 mka;s ldurh ;=, bf.kSug wjia:dj ,nd §u 2
 bf.kqï wdOdrl ieliSu yd Ndú;h ms<sn| ±kqj;a lsÍu 2
 m%dfhda.sl mÍlaIK i|yd ld,h jeä lsÍu 3
 bf.kqï ld,h jeä lsÍu 1
 m%dfhda.sl mÍlaIK jeämqr lsÍu u.ska w;a±lSï ,nd§u 12
02 .=re mqyqKqj
 mdif,a m%ùK .=rejrhl=f.a fyd| mdvula wOHhkh lsÍug wjia:dj §u 5
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh
 úoHd.dr WmlrK yd udkj iïm;a iemhSu 15
04 we.hSu
 jdrhlg jrla úNd. mÍlaIK meje;aùu 4
 wëlaIKfha § fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh b.ekaùug jeä 10
,l=Kq ,nd§u
05 fjk;a
 l:sldpd¾h uKav,h iEu mSGhlg u iufia fnfok f,i ,nd§u 4
 ta ta úIh i|yd iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka n|jd .ekSu yd Tjqkaf.a 9
m%ùK;dj we;s úIhh muKla Tjqkag b.ekaùug §u

úoHdj úIhfha § iEu YsIHhl=g u mß.Kl ;dlaIKh ms<snඳ mq¨,a ±kqula ,nd §u
^32&" úoHd.dr WmlrK yd udkj iïm;a iemhSu ^15&‚úIh ±kqu .eUqßka ,nd §u
^13&‚m%dfhda.sl mÍlaIK jeämqr lsÍu uඟska w;a±lSï ,nd §u ^12&‚mdvï wëlaIKfha §
fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh b.ekaùug jeä ,l=Kq ,nd §u ^10&‚ta ta
úIhh iඳyd iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka nඳjd .ekSu yd Tjqkaf.a m%ùK;dj we;s
úIhh muKla Tjqkag b.ekaùug §u ^9&‚úIhud,d m%;sixialrK ms<snඳ mSG isiqka
±kqj;a lsÍu ^8&‚;ks ;ks j m%dfhda.sl l%shdldrlïj, kshe,Sug wjia:dj ,nd §u
^7&‚úIhud,dj ;j ÿrg;a mq¿,a lsÍu ^6&‚hk ks¾Kdhl iඳyd nyq;r m%;spdr ,eî ;snqKs
^4'91 jk j.=j&'

160 | P a g e
 bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha kùK ;dlaIKh jeä jYfhka
fhdod .ekSu ^19&‚foaYk iඳyd kùk ;dlaIKh fhdod .ekSu ^7&‚wOHdmk jHjydr Èk
.Kk jeä lsÍu ^7&‚jdrhlg wkqj úNd.$ we.hSï lsÍu ^6&‚bx.%Sis idys;H
‚jHdlrKj,g jeä ld,hla fjka lsÍu ^5&‚ksÍlaIKh l< hq;= mdvï .Kk jeä lsÍu
^5& úKs ^4'92 jk j.=j&'

4'92 jk j.=j# bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lssÍu iඳyd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
 wOHdmk jHjydr úIhfha m%dfhda.sl Ndú;h jeä ÈhqKq lsÍu 1
 úIh iu.dó lghq;= i|yd ld,h jeä lsÍu 2
 mejreï kej; isiqkag ,nd§u 2
 bx.%Sis idys;Hh jHdldrKj,g jeä ld,hla fjka lsÍu 5
 bx.%Sis ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu 3
 wOHdmk jHjydr Èk .Kk jeä lsÍu 7
 kHdhsl ±kqu jeämqr ,nd§u 2
 iajhx bf.kqug uඟ fmkaùu 2
 m%dfhda.sl l%shdldrlï u.ska ^l%shduQ,sl m¾fhaIK& ,nk w;a±lSï u; 1
bf.kqug fok wjia:d jeä lsÍu
 ld, l<ukdlrKh u; foaYk meje;aùu 3
02 .=re mqyqKqj 1
 ldKav b.ekaùï l%shdj,sh jeä ÈhqKq lsÍu 3
 m%%dfhda.sl mqyqKqj i|yd ;j;a ld,h fjka lsÍu 1
 ksÍlaIKh l< hq;= mdvï .Kk jeä lsÍu 5
 mdi, ;=, .=re isiqkag jeo.;a ;ekla ,nd§ug mdi,a mßirh ilia lsÍu 1
 tla whl= i|yd mdif,a WmdOHhka lsysm fofkl= m;alr Tjqkaf.a idudkH 1
,l=Kq ,nd .ekSu
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh yd kùk ;dlaIK Ndú;h
 kùk ;dlaIKh jeä jYfhka fhdod .ekSu 19
 Yío úldYk hka;% ,nd§u 4
 iEu mSGhlg ICT wxYhla ,nd§u 2
 foaYk i|yd kùk ;dlaIKh fhdod .ekSu 7
 mka;s ldurj,g kùk myiqlï ,nd§u 1
 mqia;ld, myiqlï jeä ÈhqKq lsÍu 2
04 we.hSu
 jdrhlg wkqj úNd.$ we.hSï lsÍu ,l=Kq §ug iEu wdpd¾hjrhl=g u 6
l%ufõohla ;sîu
 we.hSï j,g m%Odk ;ekla ,nd§u 1
 ,l=Kq ,nd§fï § wmlaImd;S ùu 2
05 fjk;a
 m%%úK;d úNd.hlska isiqka f;dard .ekSu 1

iuia;h ms<sn| ie,lSfï § úIh ;=fkys u m%Odk ixj¾Ok fhdackdj jQfha


isiqkag f;dr;=re ;dlaIKh ms<sn| .eUqßka ±kqu ,nd§u ^A power point presentation
foaYk i|yd kùk ;dlaIKh Ndú;h ms<sn| ±kqu we;=¿ j& h' wk;=rej iuia;h

161 | P a g e
ms<sn| fmdÿ lreKq jQfha wod< úIh ms<sn| .eUqre ±kqula ,nd§u" mdi,a úIhud,dj
ms<sn| ±kqu ,nd foñka úIhud,d m%;sixialrK l%shd;aul jk wjia:dfõ u ta ms<sn|
isiqka ±kqj;a lsÍu h' ta ta úIhhg wod< nyq;r m%;spdr ,o fhdackd o úKs' ta wkqj
.Ks;h úIhfha iqúfYAIS fhdackd jQfha kj foa fidhk úIhud,djla ùu" bx.%Sis NdId
l=i,;d ixj¾Okh lsÍu h' úoHdj úIhfha § m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu"
wëlaIKfha § fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh lreKqj,g idudkH ,l=Kq
,nd § úIh lreKqj,g jeä ,l=Kq ,nd§u" ta ta úIhhg iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka
n|jd .ekSu hk ks¾Kdhl iqúfYaIS fhdackd úh' wOHhk jHjydr Èk .Kk jeä
lsÍu" jdr wkqj we.hSï lsÍu" ksÍlaIs; mdvï .Kk jeä lsÍu hk ks¾Kdhl bx.%Sis
úIhhg wod< iqúfYaIS fhdackd úKs'

4'9'3' mSGdêm;sjrekaf.a ixcdkk


bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjhg n,mdk fjk;a idol ms<sn|
úuiSfï § wod< ksheÈfhka wyUq ,I f;dard.;a mSGdêm;sjreka ;=ka fofkl= iu."
lrk ,o iïuqL idlÉPd o;a; o úIaf,aIKh flßKs' mSGdêm;sjreka f;dard .ekSfï§
isxy, udOH úoHd mSG folla ksfhdackh jk mßÈ iy oñ, udOH tla úoHdmSGhla
ksfhdackh jk mßÈ wod< f;dard .ekSu isÿ lrk ,È'
iïuqL idlÉPdj újD; jd;djrKhla hgf;a isÿ lrkq ,enQ w;r"
mSGdêm;sjreka ksoyfia woyia m%ldY lsÍug yels jd;djrKhlska iïuqL idlÉPdj
mj;ajk ,È' iïuqL idlÉPdjg u. fmkaùu i|yd m%Odk f;aud 03la Tiafia
fufyhùu isÿ lrk ,È' tu f;aud u;= ±lafõ'

1' úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï§ tu mSGj, mSGdêm;sjrekag we;s n,mEu


fln÷ o@
2' úoHdmSG mdGud,dj,g wh;a úIh wka;¾.;h ms<sn| woyia fln|q o@
3' úoHdmSG mdGud,dfõ we;s úIh wka;¾.;h .=re YsIHhkag ,ndfok l%uh
ms<sn| woyia
4' úIh wka;¾.;h ,nd §fï § úoHdmSG uqyqK mdk .eg¨ yd ÿIalr;d
fudkjdo@
5' j;auka úoHdmSG iuia; l%shdj,sh ;jÿrg;a .=Kd;aulj ixj¾Okh lsÍu
i|yd fhdackd

iïuqL idlÉPd ish,a, má.; lrkq ,enQ w;r" th kej; f,aLk.; lrk ,È'
f,aLK wdY%s;j fuu o;a; úYaf,aIKh isÿlrk ,enQ w;r" ta i|yd f;aud wdY%s;
úYaf,aIK l%uh wkq.ukh lrk ,È' tf,i y÷kd.kq ,enQ f;aud yd Wm f;aud u;=
±lafõ'

162 | P a g e
 úoHdmSG mdGud,d iïnkaO mSGdêm;sjreka i;= n,;,
1' úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï iDcq n,;, mSGdêm;sjrekag fkdue;'
2' úoHdmSG flduidßia yryd mdGud,dfõ iq¨ ixfYdaOk isÿ l< yelsh'
3' úoHdmSG mdGud,d ilia lsÍug mSGdêm;sjreg n,;, fkdue;'
4' mdGud,d ixfYdaOk i|yd mSGdêm;sjreka fhdod.; fkdyel'
5' foaYmd,k wjYH;d u; mdGud,d fjkia fõ'
 ld,Sk wjYH;d wkqj úoHdmSG mdGud,d kùlrKh úh hq;= h'
WmfoaYkh yd ud¾f.damfoaYkh" úoHd yd ;dlaIKfõohg wod< úIh I.C.T.jeks úIhka
kùlrKh úh hq;= nj;a" j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd
ta yd ne÷Kq mdGud,d ilia úh hq;= h hkak iïuqL idlÉPdfõ § mSGdêm;sjreka u;=
lrk ,§' tfuka u l=vd mdi,a l<ukdlrKh" nyq fY%aKs b.ekaùu jeks úIhka
mdGud,dj,g tla l< hq;= nj;a mj;sk úIh wka;¾.;h úêu;aj mdi,a úIhud,dfõ
fjkiaùï iu. fyd¢ka taldnoaO l< hq;= hkak Tjqkaf.a ixcdkk úh'

 úoHdmSG ±kg l%shd;aul úIhud,dj l%shd;aul lsÍfï§ u;=j we;s ÿIalr;d yd


.eg¨
Wla; f;audjg wod<j bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjhg
n,mdk fjk;a idol ms<sn| úuiSfï § úoHdmSG b.ekaùï lghq;= lrf.k hdug wjYH
^udkj yd fN!;sl iïm;a& ys.ùu" fuka u úoHdmSG mdGud,d i|yd n|jd .kakd wju
iqÿiqlï ixfYdaOkh l< hq;= h hkak mSGdêm;s ixcdkk úh' fmdÿ iqÿiqlï rduqjla
u; n|jd .ekSu l< nj;a wkdjrKh úh' tfia u iqqÿiqlï ,;a lÓldpd¾h uKav,hla
iaÓr fiajd moku u; úoHdmSG i|yd fkdue;s ùu" úoHd.dr" foaYk Yd,d mx;s ldur
fmdÿ myiqlï wju ùu" mqqia;ld, ixj¾Ok jev ms<sfj,la fkdue;sùu" f;dr;=re
;dlaIK Ndú;hg Èß .kajk miqìula úoHdmSG ;=< ks¾udKh fkdùu hk lreKq
fuka u úIh ndysr l%shdldrlï i|yd we;s bv m%ia:d wju ùu;a" úoHdmSG úIhud,dj
l%shd;aul lsÍfï we;s ±ä taldldÍ nj yd l%Svd fi!kao¾h lghq;= i|yd wjia:djka
iSud ùu fuka u YsIH n|jd .ekSu iSud lsÍu ^f;dard.;a úIhka i|yd& úoHdmSG
YsIHhkaf.a iSudjdiS mqyK
q q ld,h ;=< wëlaIKh wjYH myiqlï m%udKj;a fkdùu
hkq lreKq u;= lrk ,§'

úoHdmSG úIhud,dj id¾:lj l%shd;aul lsÍu i|yd mdGud,d wka;¾.;fha isÿ l< hq;=
fjkialï
 úoHdmSG mdGud,d jvd;a m%dfhda.sl keUqrejla iys;j l%shd;aul lsÍu
 YsIHhka i|yd iajhx bf.kqï wjia:d j¾Okh lsÍu
 úIh ksiairK" úIh ixfYdaOk yels blaukska úoHd mSG úIhud,djg tla
lsÍug lghq;= lsÍu

163 | P a g e
 úoHd mSG .=re YsIHhka we.hSFï l%ufõoh fjkia lsÍu
 w;sf¾l lshùï øjH wka;¾cd, myiqlï iq,n lsÍu
 m%dfhda.sl b.ekaùï$bf.kqï wjia:d iq,n lsÍu
 úIhud,d ixfYdaOk i|yd lÓldpd¾h jreka o fhdod .ekSu
 úIhud,d kùlrKh ms<sn| ±kqj;a msßia ta i|yd fhdod .ekSu
 úoHd mSG ;=< l%shd;aul jk ieÕjqKq úIhud,dj ;=<ska wfmalaIs; wruqK bgqlr
.ekSfï úêu;a jev ms<sfj,la ixúOdkh l< hq;h
= s'
 úIhud,d ixfYdaOk ms<sn| mqyqKq lsÍï läkñka yd úêu;a rduqjlg wkqj isÿ
lsÍu
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd l< hq;= m%;sm;a;suh fjkialï
 lÓldpd¾hjreka n|jd .kq ,nk l%ufõo h<s ie,iqï lsÍu
 lÓldpd¾hjreka i|yd úêu;a jHdma;Sh mqyqKqjla ,nd§u
 wNHka;r yd ndysr kshdukh i|yd ish¨ úoHd mSG i|yd Ndú;d l< yels fmdÿ
we.hSï jHqyhka ks¾udKh lsÍu
 nyqúO b.ekaùï m%fõY i|yd wjYH há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu
 úoHd mSG .=re isiqka iSud jdiS ld,fhka neyerj jqj o we.hSug k;=jk mßÈ
we.hSï l%ufõo ilia lsÍu
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd fmdÿ ixj¾Ok fhdackd
 úoHdmSG iïnkaOj wOHdmk wud;HdxYfha kshduk l%shdj,sh ±kg jvd úêu;a
ùu
 úoHdmSG iïnkaOj cd;sl wOHdmk wdh;kfha ld¾hNdrh úêu;a lsÍu
 úoHd mSG m;aùï" udre lsÍï" yd mrdmd,kh ms<sn|j we;s foaYmd,ksl n,mEï
wju lsÍu
 úoHdmSGfha wjika M,h we.hSu i|yd jk kS;sÍ;s moaO;sh yd n,;, úoHd mSG
n,OdÍkag ,nd Èh hq;=hs'
 úoHdmSGj, wOHhk yd mßmd,k jYfhka wxY folla fjka fjka jYfhka
úêu;a l< hq;=hs'
 úoHd mSG ks,OdÍkaf.a jHdma;sh ixj¾Okh i|yd fukau wdfhdackhka
ia:dmkh l< hq;=hs'
 úoHd mSG mSGdêm;sjrhdf.a md,khg uQ,sl;ajh ,efnk mßÈ mßmd,k rgdj
ieliSu
 úoHdmSG iïnkaOju úIhud,dj" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" mßmd,kh
l<ukdlrKh ixj¾Okh i|yd úIh úfYaI{hskaf.a iydh ,nd .ekSu l<
hq;=hs'

164 | P a g e
 YsIHhka i|yd ;jÿrg;a iaj wOHhk jev igyka jHdma; l< hq;=hs'
 YsIH ix.ï jvd;a úêu;a yd M,odhS l< hq;h
= s'
 úIhfha jeo.;a lu wkqj b.ekaùï ld,h fjka l< hq;h
= s'
 m%Odk úIh" wúIh f;dard .ekSfï§ we;s ndOd bj;a lr ix.; njla we;s l<
hq;=hs'
 .=reNj;=kag úfoaY mqyqKq wjia:d ixmdokh l< hq;=hs'
 kùk ;dlaIKh bf.kqï l%ufõo ms<sn| ±kqj;aNdjh ,ndÈhhq;=hs'
 úIh ixfhdack lsÍfï§ ±kg mj;sk ndOd bj;a l< hq;h
= s'
 ndysr wdh;k yd iïnkaO ù mqyqKq wjia:d j¾Okh lsÍu
 mSGh ;=<g mqyqKq wjia:d iïmdokh l< hq;=hs'
 wOHhk ld, iSudj jeä l< hq;h
= s'
 l%Svd" fi!kao¾h" úIh iu.dó" ndysr l%shdldrlï i|yd wkq.%y wkqn, ,nd§u
ixj¾Okh l< hq;h
= s'
 wOHhk ld, iSudj §¾. l< hq;h
= s'
 YsIHhkag fkajdislj /§ isàug jev ms<sfj,la we;s l< hq;=hs'
 lKavdhï ye.Su" iduQyl
s ;ajh j¾Okh jk l%shdldrlï ;jÿrg;a ixj¾Okh
l< hq;h
= s'
 YsIHhkaf.a YdÍßl fhda.H;djh j¾Okh lsÍug lghq;= iïmdokh l< hq;=hs’
 YsIHhka we.hSfï l%ufõoh ld,Skj fjkia lsÍug lghq;= l< hq;=hs'`

4'9'4 mka;s ldur ksrSlaIK


cd;sl wOHdmk úoHdmSG YslaIK,dNSkaf.a ksmqK;d ixj¾Okfha § lÓldpd¾h
uKav,fha bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh Bg fndfyda úg iïnkaO fõ' tys §
mdGud,d,dNSka fj; úIh ks¾foaYh iïfm%aIKfha § lÓldpd¾h uKav,h Bg jk mQ¾j
iQodku" úIh wka;¾.;h iïfm%aIKfha § wkq.ukh lrk l%ufõo" WmfoaYd;aul
iajrEmh jeks Tjqkaf.a YslaIKfõ§ m%fõY y÷kd .ekSu jeo.;a h' ta wkqj úµdj"
.Ks;h iy bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIhg wod<j .=re isiqkaf.a úIh ±kqu jeä
ÈhqKqjg fhduq jQ iy tu m%Odk úIhg wod< YslaIKfõ § yelshdj jeä
ÈhqKqjg$fhda.H l%ufõo Ndú; lsÍfï yelshdj j¾Okh flfrys fhduq jQ mdvï 14la
ksÍlaIKhg ,la lrk ,È' ksÍlaIs; mdvï 14ka myla iDcqj u mdGud,djg wod< by<
úIh ±kqu ixj¾Okh i|yd o" kjhla úIh bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha § fhdod
.; yels bf.kqï l%ufõo$m%fõY ms<sn| .=re isiqkaf.a l=i,;d j¾Okh wruqKq lr
ie,iqï l< mdvï fõ' bka bx.%sis úIhh ksÍlaIs; mdvï fol u úIh ±kqu ixj¾Okh
i|yd ie,iqï l< mdvï fõ' úoHdj mdvï ;=kla yd .Ks;h mdvï folla Bg wh;a

165 | P a g e
úh' ksÍlaIs; b;sß úoHdj mdvï ;=k yd .Ks;h mdvï y;r úIh b.ekaùfï l%ufõo
ms<sn| .=re l=i,;d j¾Okhg fhduq jq mdvï h'
iuia; ksÍlaIKfhka u;= lr.;a lreKq fmdÿ lafIa;% ;=kla hgf;a meyeÈ,s
lsÍfï wjia:dj mj;S' f;dard.;a úIh wka;¾.;h" úIh wka;¾.;h iïfm%aIKfha §
fhdod.;a l%ufõo yd wdY%s; YslaIKfõoh" Ndú; YslaIKfõoh ;=< jQ WmfoaYd;aul
iajrEmh .=re isiqkaf.a mka;s ldur bf.kqï b.ekaùï ld¾h fufyhùu i|yd jk
odhl;ajh tu lafIa;% ;=k fõ' .=re isiqkag ,nd §ug wfmalaIs; úIhh wka;¾.;h
f;dard .ekSfï §" úIh ks¾foaYfha ksmqK;d uÜgu ,nd §ug fhda.H mßÈ úIh lreKq
f;dard .ekSug ish¨ u lÓldpd¾hjre lghq;= lr ;snq nj ksÍlaIKh úh' tfy;a
f;dard.;a ksmqK;djg wod< wka;¾.;fha úIh lreKq meyeÈ,sj ks¾jpkh lr
fkd.ekSu ksid mdvfï iqúfYaI wruqKq meyeÈ,s fkdjQ tla wjia:djla .Ks;h úIh
fou< udOHh mka;s ldurhl ksÍlaIKh úh' f;dard .;a úIh lreKq bÈßm;a lsÍfï
§ jvd fhda.H bf.kqï b.ekaùï m%fõYh f;dard .ekSu mdvï 12l ksÍlaIKh jQ kuq;a
.Ks;h yd bx.%sis úIhg wod< mdvï foll § f;dard .;a l%ufõohg jvd fhda.H
l%ufõo mej;s nj ksÍlaIKh úh' lKavdhï l%shdldrlï weiqßka tu mdvï fol
l%shd;aul lsÍug ie,iqï lr ;snqK o" th tu mdvï i|yd jvd fhda.H u m%fõYh
fkdjk nj ksÍlaIs; h' iuia; jYfhka ksÍlaIs; mdvïj, l%shdldrlï weiqßka úIh
lreKq .fõIKhg wjia:dj iïmdokh lr ;snqKs' ish¨u lÓldpd¾hjre úIh ±kqu
yd l=i,;d .=re isiqka fj; ,nd§ug lKavdhï l%shdldrlï ie,iqï lr ;sîu ksÍlaIs;
fmdÿ ,laIKhls' tla úoHdj mdvul § nyqúO m%fõY weiqfrka .=re isiqka .fõIKhg
fhduq l< wjia:djla úh' tfia u úIhg yd úIh lreKqj,g .e,fmk bf.kqï
l%shdldrlï fufyhùug ish¨ lÓldpd¾hjre m%h;ak ord ;snqKq nj ksÍlaIs;h' kuq;a
tajdfhys M,odhS;dj wju wjia:d o úh' l%shdldrlïj, úúO;ajhla fkdùu" YsIH
uÜgu ms<sn| t;rï wjOdkh fhduq fkdlr mdvï ie,iqï lsÍu" YsIH flakaøSh núka
jeä YsIH iyNd.s;ajh m%udKj;a f,i ,nd fkd.ekSu yd jvd;a M,odhS f,i fhdod
.; yels wjia:d ms<sn| wjOdkh fhduq fkdlsÍu Bg fya;= f,i ksÍlaIs; lreKq w;r
fõ' tfia u fou< udOH .Ks;h úIh tla mdvul o mdif,a mka;s ldur isiqka
jHdl+, lsÍug fya;=jk wdldrfha l%shdldrlula o wka;¾.;j ;snqKs'
úIh lreKq b.ekaùfï § tu lreKq ksjerÈ j ;yjqre jk mßÈ bf.kqï
wdOdrl fhdod .ekSu w;HjYH lreKls' ksÍlaIs; ish¨u mdvïj, § iq¨ fyda bf.kqï
wdOdrlhlaNdú; lsÍug lÓldpd¾hjre W;aidy lr ;snQ nj ksÍlaIKh úh' kuq;a
fhdod.;a bf.kqï wdOdrlh w;HjYHu fkdjk wjia:djla o ksÍlaIKh úh' tu
bf.kqï wdOdrl Ndú;h lD;su mßirhla we;s lsÍug fya;=jla jQ nj ksÍlaIKh úh'
.Ks;h úIhg wod<j ksÍlaIs; mdvï 6ka úIh lreKq ksjerÈ j ;yjqre jk f,i
bf.kqï wdOdrl fhdod .ekSu wju jQ wjia:d folla ksÍlaIKh jQ w;r u" b;du;a
M,odhS wkaoñka bf.kqï wdOdr Ndú; l< wjia:djla .Ks;h úIh tla mdvul §
ksÍlaIKh úh' tu wjia:dj úfYaIfhka isiq Ñka;kh wjê lrk iq¨ wjia:djla úh'

166 | P a g e
iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:djls' iuia;hla f,i .;a l< ksÍlaIs; mdvï w;rska
idfmalaIj úoHdj úIhg wod< mdvïj, isiqka iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:d wvq
h' ksÍlaIs; úoHdj mdvï 06ka 4lu .=re isiqka iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:d
ksÍlaIKh fkdù h' úoHd úIhg wod< j W.kajk úIhg wod< úIh lreKq ksjerÈj
bÈßm;a fkdjQ wjia:djla ksÍlaIKh ùu wjOdkh fhduq l< hq;= ;;a;ajhls' tu
mdvu W.ekaùfuys ksr; lÓldpd¾hjrhd wod< úIfhys m%ùKhl= fkdùu Bg fya;=j
nj wkdjrKh úh'
mka;s ldur bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shg .=re isiqkaf.a iQodku hym;a
uÜgñka mej;s w;r" fhdod.;a l%shdldrlïj, mej;s taldldÍ nj yd YsIH uÜgu ms<sn|
wjOdkh fhduq fkdlr l%shdldrlï ie,iqï lr ;snQ wjia:dj, § yer Tjqkaf.a
iyNd.s;ajh o Wmßu j mej;=ks' ksÍlaIs; mdvï 14ka 6la u ld,h M,odhSj fhdod
.ekSfï ÿ¾j,;d mej;=ks' tu ;;a;ajh ksÍlaIs; .Ks; úIh mdvï wdY%s; j jeä
jYfhka ^3$6la& ksÍlaIKh úh' úoHdj mdvï 6ka tla mdvul o" ksÍlaIs; bx.%sis mdvï
02ysu o fuu ;;a;ajh ksÍlaIKh úh' mdvug kshñ; ld,hg jeä ld,hla fhdod
.ekSu jeä jYfhka ksÍlaIs; ;;a;ajhls'
iuia; jYfhka ie,l+ l< ish¨ mdvïj, ksÍlaIs; iqúfYaIS ;;a;ajhla
úh' lKavdhï l%shdldrlï weiqßka ±kqu yd l=i,;d ,nd §ug fhduq jQ ksÍlaIs; ish¨
mdvïj, .=re isiqka ,jd wod< úIh lreKq mdif,a mka;s ldurj, isiqka fj;
iïfm%aIKh lrk wdldrh wdo¾Ykhla iys;j bÈßm;a lsÍu wfmalaId lrñka mdvï
ie,iqï lr ;snqKs' kuq;a tu wjia:dj, § .=re isiqkaf.a WmfoaYd;aul iajrEmfha
ÿ¾j,;d fmkajd foñka Tjqka ixj¾Okhg fhduq l< yels wjia:d mej;sh o ta ms<sn|
úfYaIfhka fyda úfYaI wjOdkhla fhduq fkdlsÍu ±lsh yels úh' kso¾Ykhla
jYfhka yqkq mqjrej ksjerÈj Ndú;h" mdif,a mka;s ldur YsIH uÜgu ms<sn| wjOdkh
fhduq lr Tjqkaf.a .%yKhg yd f;areï .ekSug fhda.H jk f,I Wmfoia §u"
l%udkql+, meyeÈ,s lsÍu" mshjr wkqj meyeÈ,s lsÍu jeks lreKq iïnkaOfhka ksjerÈ
lsÍï" u. fmkaùï ksÍlaIKh jQfha wju jYfhks' .=re isiqjd ;=< ixj¾Okh úh hq;=
wxY lÓldpd¾hjrhd ta fudfydf;au wod< isÿùu isÿjQ wjia:dj yd iïnkaO lr
.ksñka fmkajd §u" ksjerÈ lsÍu .=re – YsIHhdf.a wxYfhka jvd M,odhS l%shdjls' kuq;a
ta ms<sn| wjOdkh fhduq lsÍu wju ùu lÓldpd¾h N+ñldfõ ixj¾Okh lr .; hq;=
wx.hla f,I ksÍlaIKh úh' tkï lÓldpd¾hjre" .=re isiqka ;=< hï m%;M
s ,hls we;s
lsÍfï WmlrKhla ^Mediate tool) f,I l%shd l< hq;= jqjo tu ;;a;ajh wju h'
lÓldpd¾h N+ñldj .=re isiqkaf.a jD;a;Sh N+ñldfõ l=I,;d jeä
ÈhqKqjg wdo¾Yhla f,i l%shd;aul jk wdldrh bx.%Sis úIh tla mdvul § iy .Ks;h
úIh tla mdvul § yer wfkl=;a mdvïj, § ksÍlaIs; hym;a ;;a;ajhls' tfia u
Tjqyq .=re N+ñldjg wod< .=re isiqkaf.a fm!reI ixj¾Okhg fhda.H wdlD;shla f,I
l%shd;aul jk ,§'

167 | P a g e
miajk mßÉfPaoh
ks.uk iy fhdackd
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine|s bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn|j jQ fuu wOHhkfha o;a; úYaf,aIKh u; mokï
jQ f;dr;=re wkqj ks.ukj,g t<ôKs' tu ks.uk iy Bg wod< jQ ixj¾Okd;aul
fhdackd fuu mßÉfPaofhka bÈßm;a flf¾' ks.uk o;a; úYaf,aIKfhka ú.%y jQ my;
±lafjk wxY y;r hgf;a fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'

5'1 úoHd" .Ks; bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh ^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis&
wka;¾.;h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh'
5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh
úIhj,ska ,efnk odhl;ajh
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
5'4 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okhg wNsfhda. f,i n,mE fjk;a idol

5'1 úoHd .Ks; bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh ^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis& wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh
5'1'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis hk m%Odk úIhhj, úIh wka;¾.;fha ikaOdr
úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk
5'1'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk

5'1'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis hk m%Odk úIhhj, úIh wka;¾.;fha ikaOdr


úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk

úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis úIhj, úIh wka;¾.;h m%Odk f;aud oyhla


Tiafia úYaf,aIKh lrk ,o w;r ta u; mokï jQ ks.uk u;= oela fõ'

 úIh wka;¾.;h ms<sn| ±kqu yd m%dfhda.sl mßph


.Ks;h yd úoHj úIhh folg idfmalaIj bx.%Sis úIhfha úIh ±kqu yd
m%dfhda.sl mßph yd idOkh wjia:d 58la y÷kdf.k ;snQk w;r th m%dfhda.SlrKhg
,lajQ wjia:d .Kk 86ls' ta wkqj bx.%Sis úIh ;=< m%dfhda.sl Ndú;h i|yd jeä
wjia:d m%udKhla iïmdokh lr we;'

 udkj ixj¾Okh yd bf.kqu


udkj ixj¾Okh yd bf.kqu hk f;audjg wod< j .Ks;h úIhfha §
kHdhd;aul lreKq jeä jYfhka wjOdrkh lr ;snQ w;r tu ;;a;ajh
m%dfhda.sllrKhg ,lalr ;snqfka wju jYfhks' úoHd úIh m%dfhda.sl keUqrejla iys;
úIhla jk neúka kHdhd;aul lreKq wju j olajñka m%dfhda.sl Ndú;hg jeä wjia:d

168 | P a g e
ixLHdjla ,nd § we;' bx.%Sis úIh m%dfhda.sl Ndú;h m%.=K l< hq;= úIhhla jqj;a"
úIh ks¾foaY jvd;a Ydia;%Sh lreKq yd kHdhd;aul lreKqj,ska iq,n ù we;'

 YsIH úúO;ajh
YsIH úúO;aj hk f;audjg wod< j .Ks;h úIfha § m%dfhda.sl Ndú;hg wjia:d
fkd;snqK w;r úoHd úIhfha § kHdhsl lreKq flfrys úIh ks¾foaYfha wjOdkh
fhduqlr fkd;snqKs' Wla; úIh folg idfmalaI j bx.S%is úIh ks¾foaYfha YsIH
úúO;ajhg jeä wjOdkhkla fhduq lr we;'

 b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh


úoHdj yd .Ks;h úIhhj,g jvd bx.%Sis úIfha kHdhd;aul lreKq yd
m%dfhda.sl Ndú;h w;r" iunr njla mj;ajdf.k hdug W;aidy f.k we;' kuq;a
bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h jeä úh hq;= úIhla jqj;a fuys § tu ;;a;ajh ie,ls,a,g
f.k fkdue;'
 bf.kqï mßirh ieliSu

bf.kqï mßirh ieliSu ms<sn| j f;audj hgf;a úuiSfï § wod< úIhka


;=fkys tu úIhka ys m%dfhda.sl Ndú;h flf¾ jeä wjOdkhla fhduqlr we;'
 b.ekaùu

b.ekaùu hkak m%dfhda.sl ld¾hla jk neúka" .Ks;h úIhfha § m%dfhda.sl


wxYfha lghq;=j,g jeä jeo.;alula ,nd § we;' úoHd úIh ;=< kHdhsl lreKqj,g
jeä jeo.;alula ,nd § ;sfnk w;r m%dfhda.sl b.ekaùï wjia:d i|yd ,nd § we;s
jdr ixLHdj idfmalaIj wju uÜgul mj;S' tfiau bx.%Sis úIfha § kHdhsl
lreKqj,g jeä jeo.;alula ,nd § we;'
 ikaksfõokh
ikaksfõokh hk f;audj ms<sn| úuid ne,Sfï § úoHdj úIh ;=< ikaksfõokh
i|yd jeä jeo.;alula ,nd § we;' .Ks;h IIys ikaksfõok wjia:d jeä ixLHdjla
^04&la igykaj ;snqK o" ijka§fï l=i,;djh ms<sn|j wjOdkh olajd fkdue;' bx.%Sis
úIh ms<sn| j úuiSfï § ikaksfõokh flfrys jeo.;alula ,nd § we;' tfia kuq;a
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu iïnkaOj kHdhsl lreKq wvx.= fkdfõ'
 ;lafiarelrKh
.Ks;h úIh ;=< ;lafiarelrKh i|yd idfmalaIj wvq wjia:d ixLHdjla ,nd
§ we;s' ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh ms<sn| j kHdhsl lreKq .Ks;h úIfhys
y÷kd.; fkdyels úh tfuka u ;lafiarelrKfha uQ,O¾u ms<sn| kHdhsl ±kqu
,ndfok fldgia .Ks; úIh ks¾foaYfha wvx.= jqj o tys m%dfhda.sl ;;a;aj .Ks;h
.Ks; úIh ks¾foaYfha wju uÜgfuka i|yka ù we;' .Ks;hg idfmalaI j úoHdj
úIh ;=< ;lafiarelrKh i|yd jeo.;alula ,nd § we;' ksmqK;d mdol

169 | P a g e
;lafiarelrKhg úoHdj ;=< m%dfhda.sl jeo.;alula ,nd È ;sfí' YsIH iajhx
;lafiarelrK l%shdldrlï yd YsIH m%.;sh jd¾;dlrK ms<sn| j úoHdj úIh
ks¾foaYfha i|yka ù fkdue;' bx.%Sis úIh ;=< ;lafiarelrK i|yd jeo.;alula ,nd
§ we;' fmdÿfõ .;a l< bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl yd m%dfhda.sl md¾Yjhka fol flfrys
u wjOdkhla fhduqlr we;' tfia kuq;a bx.%Sis úIh ks¾foaYh ;=< o YsIH iajhx
;lafiarelrKh i|yd bv m%ia:d ,nd È fkdue;'
 iduqysl iïnkaO;d
iduQysl iïnkaO;d hk f;audj ms<sn| úuiSfï § úoHdj yd bx.%Sisj,g
idfmalaIj .Ks;fha iuQy iïnkaO;d wvq w.hla f.k we;' iyfhda.S;djh yd
YsIHhkag Wmfoia ,nd§u hk wkq f;aud muKla .Ks; úIh ks¾foaY ;=< y÷kd.;
yels úh' úoHd úIfha § iyfhda.S;djh hkakg jvd jeo.;alula ,nd § we;' bx.%Sis
úIh ks¾foaYfha iduQyl
s iïnkaO;d ms<sn| j kHdhd;aulj fuka u m%dfhda.slj
wjOdrKh lr ;sfí' úfYaIfhka u bx.%Sis úIh ks¾foaYfha YsIH Wmfoia ,nd§u hk
Wm f;audjg wod< j m%dfhda.sl Ndú;h i|yd jeä keUqre;djla olajd we;'

 m%;HdfõlaIKh jD;a;Sh p¾hdj iy kdhl;ajh

m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh p¾hdj ms<sn| j úuid ne,Sfï § úIhka ;=ku ta


ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;' m%;HfõlaIKhg wod< l%shdldrlï ms<sn| j úIhka
;=fkys u wjOdkh fhduq ù we;' kuq;a úoHdj yd bx.%sisj,g idfmalaI j .Ks; úIfha
m%;HdfõlaIK l%shdldrlï my< uÜgul mj;S' m%;HdfõlaIK kHdhsl ±kqu ,nd §
;snqfka .Ks; úIfha muKs'

5'1'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk


 úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
.Ks;h úIhfha ta ta fldgiaj,g ld,h fjka lsÍu ms<sn| .eg¨ u;= ù we;'
Wod( .Ks;h 1 yd 11 f,i fjka lr ksmqK;d olajd ;snqKo ta i|yd fjka lr we;s
ld,h iudk fkdfõ' .Ks; b;sydihg o jeä ld,hla f.k ;sfí' úIhud,dj yd
ksmqK;d ieliSfï § ld,h$meh .Kk ;SrKh lrkafka l=uk moku u;o@ ta i|yd
m%ñ;sh l=ulao@ ld,h ;SrKh lrkafka ljqreka o" f;aud wkqj th fn§ hkafka flfia
o@ th úIh ksmqK;dj,g fldf;la ÿrg .e,fma o@ hk fïjd ms<sn| j ksjerÈ
ud¾f.damfoaY fkdùu fuu .eg¨jg fy;a;+ka úh yels h' tfiau .Ks;h úIh
ks¾foaYfha we;eï ksmqK;d fjkia úh hq;= h ^Wod( 18' 2" 21 ksmqK;d&' ;jo úIh
fldgiaj, mrdih meyÈ,sjkfia úIh wka;¾.;h isjia;rd;aul j ±laùu WÑ; h'
úoHdj úIhfha 6-11 fY%aKsj,g wod< úIh f;aud" mdi,a kj úIh wka;¾.;h
wkqj fjkia úh hq;= h' úIh ks¾foaYfha we;eï ksmqK;d iy ksmqK;d uÜgï
fjkiaúh hq;= h ^ Wod( 8'3" 2'1" 3'2" 7'1 ksmqK;d&' úoHd b;sydifha we;eï fldgia

170 | P a g e
ms<sn| uQ,sl ±kqu yd l=i,;d isiqkag ,ndÈu WÑ;h' Wod( úoHd.dr b;sydih" tys
;dlaIKh yd l<ukdlrKh
bx.%Sis idys;H úIhfha w'fmd'i' ^Wiiafm<& .oH fldgi fjkia úh hq;= h'
bx.%Sis NdIdjg wod< m%dfhda.sl fldgia ^ijkaÈu" l:kh& flf¾ jeä wjOdkh fhduq
l< hq;= h' úIh ms<sn| jeäÿr bf.kSu$ yeoEÍu i|yd wdY%s; .%ka: f,aLkhla ,nd Èh
hq;= h'

 úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia


o .Ks;h
.Ks; úIh wka;¾.;hg .eUqre úIh lreKq iys; j Wiia .Ks; ±kqula
,ndfok wdldrfhka ilia lsßu WÑ; h' Wod( 6 - 11 úIh ks¾foaYhg wod< .Ks;
f;aud ±kqu Wiia fm< yd Wmdê m%:u f;aud j¾Ihg wod< uÜgñka ,eîu" cHdñ;sh
yd ùc .Ks;h wksjd¾hfhka we;=<;a lsÍu' .=rejrhd by< ±kqulska ikakoaO ùu
iuia; YsIH m%cdjf.a m%.ukhg fya;= úh yels h' .Ks; b;sydih ;=< uE; ld,Skj
fidhd .ekSï" kjl%u yd kj WmlrK úIhud,djg we;=,;a úh hq;= h' ^Wod( kj
.eg¨ úi|Sfï l%u .Ks;h yd iïnkaO lsÍu&

o úoHdj
 6 - 11 úoHdj úIh wka;¾.;h iDcq f,i u mdi,a bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sh flakø lr .ksñka ilia l< hq;= h' tys § fN!;sl úoHdj" ridhk
úoHdj yd cSj úoHdj wOHhkh lsÍu WÑ; h'

 úoHdj úIhh wka;¾.;hg we;eï úIh fldgia we;=,;a lsÍu WÑ; h'
Wod(- 8'3 ksmqK;djg wod< j laIqø cSj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä
lsÍu yd Bg cSjdkqyrK l%u we;=,;a lsÍu äcsg,a ;dlaIKh yd fldkagï
fN!;sl úoHdfõ isoaOdka; 5E l%uh wod< mdvï i|yd fhdod .ekSu yd
ks¾udmS bf.kqu we;=,;a lsÍu WÑ; h'
o bx.%Sis
 bx.%Sis NdIdfõ m%dfhda.sl Ndú;h ^l:kh&jeä l< hq;= h'
 NdIdjl .=Kd;aulNdjh jeä lsÍu iy m%dfhda.sl Ndú;h jeä lsÍu wksjd¾h
wx.hls' tys § l:kh yelshdj fkdue;s ni u< NdIdjlajkq we;' bx.%Sis
l:kh ms<sn| Y%S ,xldfõ .eg¨jla mj;sk w;rfuys m%dfhda.sl Ndú;h jeä
lsÍu Bg úi÷ula o jkq we;'
 bx.%Sis mqyqK qjk isiqkag ix.S;h bf.kqug wjia:d ie,ish hq;= h'
 iunr fm!reIhla ks¾udKh lsÍfuys,d th jeo.;a jkq we;'
 úIh wka;¾.;hg kj fldgia tla úh hq;= h ^Wod( 6 jk j.=j&

171 | P a g e
 bf.kqï b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia
o .Ks;h
 b.fkqu i|yd YsIH flakøSh m%fõYh u; mokï jQ b.ekaùï l%u jvd WÑ;
h' ^Wod( wkdjrK l%u" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK" ieiÿï f,aLK& tys
§ bf.kqï l%ufõo w¨;a ùu wjYH h' wOHdmk ixj¾Okh Wfoid
ks¾udKd;aul m%fõYlrd t<Uqu ld,Sk wjYH;djls'
o úoHdj
 úoHdj bf.kSfï § m%dfhda.sl;ajh u; mokï jQ ks¾udKd;aul yd
.fõIKd;aul bf.kqï b.ekaùï l%ufõo wkq.ukh lsÍu WÑ;h' Wod(
lafIa;% pdßld" jHdmD;s u.ska w;a±lSï ,nd §u" kùk ;dlaIKsl WmlrK
Ndú;fhka b.ekaùu" 21 ishjig WÑ; ks¾udKd;aul l%u Ndú;h" t<suyka
wOHhkh
o bx.%Sis
 bx.%Sis úIfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo jvd m%dfhda.sl úh hq;= h' NdIdjl
cSjh ksjerÈ l:kh yd WÉPdrKh u; mj;S' m%dfhda.sl;ajfhka f;dr j
NdIdjla bf.kSu wiSre h'
 myiqfjka bx.%sis bf.kqu i|yd kj ;dlaIK Ndú;h iq,N úh hq;= h fuka
u ta i|yd iqÿiq mßirhla ks¾udKh úhhq;= h'

 bf.kqï b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia


o .Ks;h
kj ;dlaIK Ndú;h" wka;¾cd, Ndú;h we;=,;a jk mßÈ .Ks;h bf.kqï
b.ekaùï l%ufõoh i|yd kj l%u ilia l< hq;= h' YslaIK,dNSkaf.a m%dfhda.sl
b.ekaùï ld,h ksYaÑ; j úIhud,dfõ ±la úh hq;= h' .fõIKd;aul bf.kqï l%u
i|yd mka;s ldur ÈYd.; l< hq;= h' wOHdmk m%.ukh i|yd .fõIKd;aul m%fõY
Èß .ekaùu wjYH;djls'
o úoHdj
úoHdj bf.kSu i|yd kj ;dlaIKh u; mokï jQ ks¾udKYS,S kj ;dlaIKh
u; mokï jQ ks¾udKYS,s yd m%dfhda.sl;ajfhka hq;a kj l%ufõo wkq.ukh l<hq;=
h' Wod( mß.Klh m,odhS j fhdod .ekSu kj ;dlaIKh Ndú;h yd wka;¾cd,
bf.kqu iajhx wOHhk" iyfhda.S bf.kqu" mqia;ld, mßyrKh" lafIa;% pdßld yd
m%o¾Yk" úoHd.dr mÍlaIK flaj, j lsÍfï l%ufõo úúO bf.kqï l%u Wmßu j
Ndú; lsÍfï Wml%u'

172 | P a g e
o bx.%Sis
wka;¾cd, myiqlï iys; j kj ;dlaIKh iu.ska f,dj kùk bf.kqï
l%ufõo yd bf.kqï l%shdldrlï weiqfrka kj bf.kqï l%ufõo ielish hq;= h'
bf.kqug myiqlï iemhSu i|yd jd.a úoHd.dr ilia lsÍu WÑ; h'

5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh
úIhj,ska ,efnk odhl;ajh
5'2'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh úIh wka;¾.;fha ikaOdr
úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk
5'2'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk

5'2'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh úIh wka;¾.;fha ikaOdr


úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk
úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh wka;¾.;h m%Odk f;aud kuhla
Tiafia úYaf,aIKh lrk ,o w;r ta u; mokï jQ ks.uk yd fhdckd u;= oela fõ'
 udkj ixj¾Okh yd bf.kqu
udkj ixj¾Okhg yd bf.kqug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk
jHjydr úIh odhl ù we;'

 YsIH úúO;ajh
YsIH úúO;ajh ms<sn| jeä jYfhka lreKq wjOdrKh l< hq;= jkafka ufkda
úoHdj úIfhka jqj;a ta ms<sn| j lrekq jeä jYfhka wjOdrKh lr we;af;a wOHdmk
jHjydr úIhfhka h' tneúka ufkda úoHdj úIh i|yd YsIH úúO;aj y÷kd .ekSu
i|yd jQ úIh wka;¾.;hla ±kg mj;sk úIh ks¾foaYhg jvd jeä hula tl;= l<
hq;= h'
 b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKhg wod< .=re ksmnqK;d ixj¾Okhg wOHdmk
jHjydr úIh odhl ù we;' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha b.ekaúu
i|y die,iqïlrKhg wod< úIh lreKq wvq jdr .Kkla i|yka ù we;' tneúka
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh jD;a;Sh úIh i|yd b.ekaùu i|yd
ie,iqïlrKhg wod< úIh lreKq we;=,;a lsÍu'

 bf.kqï mßirh ilia lsÍu


bf.kqï mßirh ilia lsÍug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk iudc
úoHdj úIh odhl ù we;' tksid wOHdmk jHjydr" wOHdmk ufkda úoHdj wOHdmk
ñkqï we.hqï yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh ;=k i|yd o bf.kqï mßirh
ilia lsÍu ms<sn| úIh wka;¾.;h we;=<;a lsÍu'

173 | P a g e
 b.ekaùu
b.ekaùug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk iudc úoHdj úIh odhl
ù we;' tneúka úoHdmSG úIhud,dfõ wOHdmk jHjydr úIhfhka id¾:l .=rejrfhl=
jYfhka b.ekaùug wod< ie,iqï lsÍu l%shd;aul lsÍu we.hSu yd b.ekaùu m%fõY
ikaksfõok l%u ;dlaIKh fhdod .ekSu iïnkaO jQ wfkl=;a ish¨u úIhkaf.ka
,nd.;a w;a±lSï m%dfhda.sl j l%shd;aul jk ksid wOHdmk jHjydr úIh ;=< ;jÿrg;a
b.ekaùug wod< lreKq we;=<;a lsÍu wjYH fkdjk nj lsj yel' tfiau mdvu
wjia:dfjdaÑ;j fjkia lsÍug iïnkaO woyia jD;a;Sh úIhh ;=< we;=<;a lsÍu WÑ;h'

 ikaksfõokh
ikaksfõokhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh úIh yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIh bjy,a ù
we;' ta wkqj wfkl=;a úIh ioyd ikaksfõokhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg
wjia:d ,nd §u WÑ;h'

 ;lafiarelrKh
;lafiarelrKhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh bjy,a ù we;' wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk jHjydr"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh i|yd o ;lafiarelrKhg wod<
úIh wka;¾.;hla we;=<;a lsÍu WÑ;h'

 iduQysl iïnkaO;d
iduQysl iïnkaO;dj,g wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKh úIhh yd wOHdmk iudc úoHdj úIhh bjy,a ù we;' wOHdmk
ufkda úoHdj yd wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhhj, iduQysl
iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;hla ;jÿrg;a we;=<;a l, hq;=h'
 m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg
m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg wod< .=re ksnqK;d ixj¾Okhg
wOHdmk jHjydr úIh bjy,a ù we;'

5'2'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk


cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha § id¾:l mka;s
ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIh lafIa;%h mdGud,d ;=fka§ u odhl ù we;'

174 | P a g e
wOHdmk ufkdaúoHdj
 úIh ;=fka § u .=re isiqka wOHdmk ufkda úoHdj úIh bf.kqfuka hym;a
bf.kqï w;a±lSï ,nd we;' Wod( uki yd ukfia úúO;ajh iy jhia uÜgug
.e<fmk f,i b.ekaùï l< hq;= wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùu' nqoaê ixj¾Ok
wjê y÷kd .ekSu" isiq wjYH;d y÷kd .ekSu"isiq .eg¨j,g ms<shï fh§u

 id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd úIh ;=fka § u .=re isiqkag wOHdmk ufkda
úoHdj úIhh bf.kqu m%fhdackj;a ù we;' Wod( isiqkag b.ekaùu myiqùu"
YsIH úúO;ajh bf.kqï l%shdj,sh yd iïnkaO lsÍu" úúO bf.kqï l%u Ndú;h
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
 wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhh bf.kqfuka ,o w;a±lSï
mdGud,d ;=fka§ u id¾:l mka;s ldur jHjydr" i|yd .=re isiqkag msájy,la
ù we;'
Wod( mdi,a isiq .eg¨j,g WmfoaYkh ,nd Èh hq;= wdldrh" .eg¨j,g uqyqK
§fï § lghq;= l< hq;= wdldrh" .eg¨ ksrdlrKh i|yd wjYH kHdhsl ±kqu"
WmfoaYk l=i,;d ixj¾Okh

 úIh ;=fka § u bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh i|yd .=re isiqkag


wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYk úIhh m%fhdackj;a ù we;'

Wod( isiq .eg¨j,g úi÷ï ,nd§ug iydh ùu" l<yldÍ isiqka i|yd ksis u.
fmkaùu" idkqlïmsl j isiq .eg¨ foi ne,Su" ixlS¾K .eg¨ iys; isiqka
jD;a;Sh WmfoaYljreka lrd fhduq lsÍu

;lafiarej ñkqï yd we.hqï


 úIh ;=fka § u ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIhh bf.kqfuka .=re isiqka ,o
w;a±lSï Okd;aul h'
Wod( ksjerÈ j m%Yak m;% yd ms<s;=re m;% ieliSu" ,l=Kq §u yd ,l=Kq iei§u'
úIh idOkh uekSu i|yd úúO ;lafiarelrK l%u bf.kSu " úIh lreKq
.eUqßka bf.kSu'
 .=rejrfhl= f,i" ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIhh bf.kSu úIh ;=fka § u
.=re isiqkag m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiqka y÷kd .ekSu yd m%;sfmdaIK §u" ,l=Kq úYaf,aIKh" iei|Su yd
jd¾;dlrKh" m%Yak m;% ieliSu yd ms<s;=re m;% ,l=Kq lsÍu

175 | P a g e
úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh
 id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd úIh ;=fka §u" .=re isiqka úIhud,dj yd
mdi,a l<ukdlrKh úIhh bf.kqfuka ,o w;a±lSï bjy,a ù we;'
Wod( wOHdmk lafIa;%h ms<sn| ±kqu" mdi,a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu" .=re
N+ñldj ms<sn| mq¨,a ±kqu
 .=rejrfhl= f,i l%shd lsÍfï § úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrK úIhh
ms<sn| ±kqu .=re isiqkag m%fhdackj;a ù we;'
Wod( mdi,a jHqyh" l%shdldß;ajh yd ld¾hNdrh ms<sn| ±kqu" ukd in|;d f.dv
k.d .ekSu" .=re N+ñldj ukd f,i y÷kd .ekSu" bf.kqï - b.ekaúï l%shdj,s
ixj¾Okh
wOHdmk jHjydr
 wOHdmk jHjydr úIhh .=re isiqkag id¾:l bf.kqï w;a±lSï ,eîu i|yd
mdol ù we;'
Wod( ksjerÈ j mdvï ie,iqï lsÍu yd jd¾;dlrKh" úúsO bf.kqï l%u ms<sn|
kHdhsl ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h" mka;s ldurh ;=< ukd j bf.kqï-
b.ekaùï l%shdj,shl ksr; ùu"
 wOHdmk jHjydr úIhh bf.kqu id¾:l b.ekaùï l%shdj,shl ksr; ùu
m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiq wdl¾Ykh ,nñka id¾:lj b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;ùu" úúO
bf.kqï l%u Ndú;h" ksjerÈ mdvï ie,iqïlrKh yd jd¾;dlrKh
 iudc úoHdj úIhh bf.kqfuka .=re isiqka ,o w;a±lSï .=Kd;aul yd
Okd;aul uÜgul mj;S'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu y÷kd .ekSu" mdi," m%cdj yd wjg
mßirh ms<sn| wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk
wdldrh" wod< úIhh ms<sn| .eUqßka ±kqu ,eîu
wOHdmk iudc úoHdj
 hym;a mka;s ldur jHjydr i\yd iudc úoHd úIhh ±kqu .=re isiqkag úIh
;=fka § u m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu y|qkd .ekSu" mdi," m%cdj yd wjg
mßirh ms<sn| wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk
wdldrh" úIhh ms<sn| .eUqßka ±kqu ,eîu
 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd iudc úoHd úIhh ±kqu .=re isiqkag úIh
;=fka § u m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu" iudc mka;h
s " iudc ixialD;sh y÷kd
.ekSu yd ta wkqj lghq;= lsßu" ukd m%cd in|;d meje;aùu" YsIH úúO;ajh
u; bf.kqï ld¾hh ie,iqï lsÍu yd ta wkqj b.ekaùfï ksr; ùu'

176 | P a g e
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
fuys§ .=re m%;spdr u; mokïjQ ks.uk wNHka;r ld, iSudj iy iSudjdiS mqyqKq
ld,h jYfhka fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'
5'3'1 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ§ YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug ±lajq iQodku yd
iajhx fm<Uqu
o .Ks;h
 wNHka;r ld,iSudfõ § we;eï YslaIK,dNSkaff.a bf.kqug olajk ,o iQodku
yd iajhx fm<Uqï iy .; njg wod< Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod(- mejreï ksu lsÍu ^7&
l<g fõ,djg jev lsÍu ^4&
mqia;ld, mßyrKh ^3&
bf.kqug we;s Wkkaÿj^3&
b.ekaùï mqyqKqjg olajk Wkkaÿj^3&
 wNHka;r ld, iSudfõ§ we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug ±lajQ iQodku yd
iajhx fm<Uqu ms<sn| iDKd;aul ,laIK mj;S'
Wod( mejreï fkdlsÍu ^5&
mdvï fkdlsÍu ^4&
mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;aj,g jvd kjl:d fmd;a .ekSu ^3&
WodiSk nj
m%%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; ^3&
bf.kqï wdOdrl Ndú;fha we;s oq¾j,;d ^3&
wNHka;r ld,iSudfõ § .Ks;h úIhh bf.kqu ,o YslaIK,dNSkaf. bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<Uqug wod< Okd;aul ,laIKj,g jvd iDKd;aul ;;a;aj jeä
h' .=Kd;aul wOHdmkhla lrd t<öfï § tajd .eg¨ úh yels h'

o úoHdj
 wNHka;r ld, iSudfõ § úoHdj úIhh yodrK ,o we;eï YslaIK,dNSkaf.a
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uùï iy.; njg wod< idlaIs mj;S'
Wod(- fyd¢ka lemùfuka wOHdmkfha ksr;ùu ^9&
bf.kqï øjH ilia lsÍu yd Ndú;h ^5&
úIh ndysr l%shdldrlï lsÍu ^5&
ks¾udKYS,Sj úIh lreKq bÈßm;a lsÍu ^4&
mdvug iQodku mka;shg hdu ^3&
wdo¾Y mka;s ldur meje;aùug we;s Wkkaÿj ^3&
 wNHka;r ld,iSudfõ § we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug olajk ,o iQodku
yd iajhx fm<Uqu wvq h'
Wod(- kshñ; Èkg mejreï Ndr fkd§u ^10&

177 | P a g e
bf.kqï wdOdrl ;ekSug we;s ue,slu ^5&
mdvï ie,iqï úêu;a j fkd,sùu ^4&
mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu ^4&
.=Kd;aul fhojqï Ndú;h ÿ¾j,ùu ^3&
ks¾udKYS,S;ajfhka f;drùu ^3&
úNd. yd ±kqu flakaøSh jQ wOHdmkh ms<sn| we;s isiq leue;a; ^3&
;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu ^3&
m;aùu ,eîu iaÓr ksid bf.kqug we;s wvq iQodku ^3&
idfmalaIj iei§fï § wNHka;r ld,iSudj ;=< úoHdj bf.kqug isiqka ;=< ;snQ
iQodku yd iajhx fm<Uqu wvq h' bf.kqug we;s wvq iQodku" úêu;a wOHhk lghq;=
ksis f,i fkdlsÍu" ie,iqï fkdue;slu" W!k ks¾udKYS,s;ajh" ;dlaIK Ndú;hg
we;s wvq fm<Uqu .=Kd;aul wOHdmkhg we;s ndOd fõ'
o bx.%Sis
wNHka;r ld, iSudfõ § bx.%sis úIhh bf.kqu ,o we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<Uqug wod< Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod(- mejreï ksu lsÍu yd mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu ^14&
Wkkaÿfjka bf.kSu
ukd .=re isiq in|;dj
foaYkj, § ksrka;r m%YaklrKh yd ms<s;=re §u ^6&
mqia;ld, mßyrKh ^8&
úIh ks¾foaYhg wod< lreKq fiùu ^4&
igyka fmd;a l%uj;a j ;nd .ekSu ^4&
Wla; Okd;aul ,laIK .=Kd;aul wOHdmk t<Uqu flf¾ hym;a j n,mE yels h'
 wNHka;r ld, iSudfõ § bx.%Sis úIhhg wod< j we;eï YslaIK,dNSka ±lajQ
bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| we;eï whym;a ;;a;aj mj;S'
Wod(- mejreï ksis mßÈ iïmQ¾K fkdlsÍu ^9&
mqia;ld, mßyrKhg ue<snj ^5&
mka;s ldurhg mud ù meñKSu ^4&
b.ekaùfï taldldÍ nj ksid isiqka bf.kqug olajk WodiSk nj ^3&
wlaIr fodaI ^3&
foaYk w;r;=r ksod .ekSu$wEkqï weÍu$w,i nj$ ks¾udKYS,s;ajhla
fkdue;slu ^3&
iajhx wOHhkhg ue,slu
idfmalaI j iei§fï § isiqkaf.a bx.%Sis bf.kqu ms<sn| j jQ Okd;aul ;;a;aj
jeä h' th wOHdmkh iïnkaO j hym;a m%jK;djls' mejreï jeä fofkl= ksu
lsÍu" Wkkaÿfjka bf.kSu" ukd .=re isiq in|;dj" ksrka;r m%YaklrKh bf.kqï
iïnkaO Okd;aul ;;a;aj fõ' fuys iDKd;aul me;s i,ld ne,Sfï § jeä fofkk=

178 | P a g e
mqia;ld, mßyrKhg ue,snj mud ù mka;s ldurhg meñKSu" neyer l< hq;= ;;a;aj
fõ' l=vd l< isgu isiqka lshùug keUqre ù mQ¾K;ajhg meñKSu wjYH jqj;a thg
ue,snj neyer l< hq;= w;r taldldÍ nj ksid bf.kqug olajk ,o WodiSk nj i,ld
ne,sh hq;= ;;a;ajhls' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ;=< mj;sk fodaI" bf.kqu rij;a
w;a±lSï u; ,nd fkd§u" bf.kqu ms<sn| Woõ$Wmfoia ,nd §u yd ta u; isiqka
fufyhùfï § ufkda úoHd;aul m%fõY wkq.ukh fkdlsÍu óg fya;=ka úh yels h'
 wNHka;r ld, iSudj ;=<" úIh ;=fka§ u YsIH p¾hdj yd wdl,am ms<sn| j
úuid ne,Sfï § Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( l,g fõ,djg jev lsÍu ^4&
bf.kqug we;s Wkkaÿj ^3&
NdId.dr mßyrKh ^3&
.=rejrhd tk;=re u.n,d isàu ^2&
Wla; ;;a;aj bf.kqug hym;a ;;a;aj f,i n,mdkq we;' idfmalaI j ne,Sfï
§ úIh ;=fkys u .=re isiqkaf.a Okd;aul YsIH p¾hd yd Okd;aul wdl,amj,g jvd
iDKd;aul YsIH p¾hd yd iDKd;aul wdl,am jeä h' tajd bf.kqug ndOd fõ'
Wod( .=re jD;a;sh i|yd we;s wlue;a; ^3&
j.lSï ksis f,I bgq fkdlsÍu ^3&
jeämqr ksjdvq .ekSu ^3&
m;aùu ,eîu iaÓr ksid bf.kqug we;s iQodku wvqùu ^3&
;dlaIK Ndj;shg Wkkaÿ fkdùu ^3&
bf.kqulska f;drj úNd.j,g ms<s;=re iemhsh yelsh hkqfjka isiq
mrmqfrka mrmqrg woyia yqjudre ùu ^3&

Wla; ;;a;aj ms<sn| .eUqßka i,ld ne,Su wjYH fõ' rch fkdñf,a ,nd fok
wOHdmkfhka ksis M, ,nd fkd.ekSu wvqjls' ,o foa yd fok foa ms<sn|j jákdlula
fkdue;slu o .eg¨ fõ' isiqka jeämqr ksjdvq .ekSug W;aidy lsÍu yd .=re jD;a;shg
we;s wlue;a; o i,ld ne,sh hq;= ;;a;aj fõ' th jD;a;slNdjh ms<sn| j o .eg¨jls'
tf,i u th jD;a;slNdjh ke;sùug o fya;=jla úh yels h' .=re jD;a;shg meñKSug
fmr isg u YslaIK,dNSka ;=< .=re jD;a;shg wdorh yd f.!rjhla mej;Su wjYH jk
w;r th uq, isg u fkdmej;Su wvqjla úh yels h'

5'3'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § .=re isiqka bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg ±lajQ
iQodku yd iajhx fm<Uqu
o .Ks;h
 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § we;eï isiqka bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,shg
±lajQ iQodku yd iajhx fm<Uqï iy.; nj ms<sn| Okd;aul ;;a;aj mj;S'
Wod( ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg hdu ^6&

179 | P a g e
meyeÈ,s j jdr igyka ,shd w;aika lr wkqu; lr .ekSu ^6&
bf.kqï wdOdrl Ndú;h ^5&
mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la ±laùu ^2&
úêu;a ie,iqula iys;j" ukd iQodkfuka hq;= j .=re isiqka mka;s ldurhg
f.dia bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu hym;a m%jK;djls'

 iSjdjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § we;eï .=re isiqka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,shg


±lajQ iQodku yd iajhx fm<Uqug wod< iDKd;aul ;;a;aj mj;S'
Wod( mdvï igyka fkd,sùu ^6&
wëlaIK Èkg muKla iQodkï ù meñKSu ^5&
bf.kqï wdOdrl ilia fkdlsÍu ^4&
laIKslj bf.kqï wdOdrl iQodkï lsÍu ^2&
iSudjdiS ld,h ;=< l< hq;= jHdmD;s yd m¾fhaIK fhdackd ksisl,g Ndr
fkd§u ^2&
m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;a fkd.ekSu ^2&
iSudjdiS mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,shg ^mdvï igyka
,sùu" iQodkï ùu" bf.kqï wdOdrl ieliSu& olajk ,o iQodku yd fm<Uqu ms<sn| j
Odka;ul yd iDKd;aul ;;a;aj iudk uÜgul mej;sKs' Okd;aul ;;a;aj ixj¾Okh
lrñka iDKd;aul ;;aj i|yd fya;= fidhñka ms<shï fh§u wjYH fõ' tf<i u
m¾fhaIK mdol bf.kqug mj;sk ndOdj,g o ms<shï fiùh hq;= h'

o úoHdj
 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § bf.kqug olajk ,o iQodku iy iajhx fm<Uqu
ms<sn| we;eï .=re isiqkaf.a Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( iQodkulska hq;=j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu yd mdvï igyka ,sùu
^13&
kss¾udKYS,S oDIHdOdr Ndú;h 9
mejreï ,sùu 3
oDIHdOdr Ndú; lr iQodkulska hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha
fh§u hym;a ,laIKhls'
 iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ o we;eï .=re isiqkaf.a bf.kqug fm<Uqu ms<sn|
iDKd;aul ,laIK o mj;S'
Wod( bf.kqï wdOdrl fhda.H mßÈ fhdod fkd.ekSu ^6&
ks¾udKYS,S mdvï olakg fkdùu ^4&
lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg muKla iQodkï j meñKSu ^3&

180 | P a g e
idfmalaIj i,ld ne,Sfï § úoHdj úIhh bf.kqug wod< iDKd;aul
,laIKj,g jvd Okd;aul ,laIK mej;Su hym;a ;;a;ajhls'
o bx.%Sis
iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § bx.%Sis úIhh yeoErE we;eï YslaIK,dNSka
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| olajk ,o iQodku iy iajhx fm<Uqu ms<sn|
Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( ukd ie,iqula u; mdvï igyka yd jdr igyka ,sùu yd mj;ajdf.k
hdu ^13&
Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j b.fkqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;
ùu ^10&
bf.kqï wdOdrl ieliSu yd Ndú;h ^7&
mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu yd
mdi,a lghq;=j,g l%shdldÍ j odhl;ajh §u ^4&
.eg¨ ksrdlrKh i|yd wëlaIl iydh me;Su ^4&

fuu úIhfha § o ukd iQodkulska" bf.kqï wdOdrl Ndú; lrñka isiqka


Wkkaÿfjka b.ekaùfuys ksr; ùu idOkSh ;;a;ajhls'
 iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § bx.%Sis úIhh yeoErE we;eï YslaIK,dNSka bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| W!k iQodkulska yd W!k fm<nqulska hq;=j lghq;= lr
we;'
Wod( úêu;a j mdvï ie,iqï fkdlsÍu yd mdvï igyka fkd,sùu
bf.kqï wdOdrl Ndú;h wju ùu ^8&
fmd;am;a" ie,iqï" wdOdrl f.k tau ks;r wu;l ùu ^3&
kj bf.kqï l%u" kj ks¾udK Ndú; fkdùu ^3&
iïm%odhsl bf.kqï l%uj,g ks;r fhduqùu ^3&
iumoia:hka iu. idlÉPd lsÍug yd mdvï lsÍug ld,h fkd;sîu ^3&
fkdmeñKs .=rejrekaf.a ld¾hNdrh bgq lsÍug ùu
idfmalaI j úuid ne,Sfï § bx.%Sis úIhh bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ;=< .=re
isiqkaf.a iQodku yd fm<Uqu ;=< Okd;aul iy iDKd;aul ,laIK ñY%j mj;sk njg
ks.ukh l< yels h' Okd;aul ,laIK ixj¾Okh lrñka iDKd;aul ,laIK wju
lsÍug úi÷ï fiúh hq;= h'
 iSudjdiS mqyqKq ld,h ;=<" úIh ;=fkys u we;eï isiqkaf.a p¾hdj yd wdl,am
ms<sn| j fidhd ne,Sfï § Okd;aul wdl,am mj;S'
Wod( wLKav j mdi,a meñKSu
mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la ±laùu ^2&
mjrk ld¾hh ksis f,i bgq lsÍu ^2&
ks¾udKYS,S nj

181 | P a g e
 iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § úIh ;=fkys u we;eï .=re isiqkaf.a p¾hdj yd
wdl,am ms<sn| iDKd;aul ,laIK mj;S'
Wod( iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu
±ä w,ilu
.=re jD;a;shg we;s wlue;a; ^2&
fcHIaG .=rejreka kjl .=rejreka ms<sn| olajk iDK wdl,am ^2&
idfmalaI j ne,Sfï § YsIH p¾hdj yd wdl,am ms<sn| Okd;aul iy iDKd;aul
,laIK ñY%j mj;S' wLKav j mdi,a meñKSu bf.kqu i|yd iqNodhS ,laIKhls' ±ä
w,ilu yd iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu wOHdmk m%.uKhg ndOdjls'
.=re jD;a;shg wdOqkslhka f,i u .=re jD;a;shg we;s wlue;a; o úuish hq;= m%Yakhls'
fcHIaG .=rejreka kjl .=rejreka ms<sn| iDKd;aul Ñka;kfha miqùu wdOqkslhkaf.a
bÈß m%.ukhg ndOdjla úh yels h' m%ùKhka wdOqkslhkag u. fmkaùu' w;a±lSï
fnodyod .ekSu Tjqkaf.a ksmqK;d Tm uÜgï lr .ekSug wjia:d Wodlr§u yd Woõ
,nd fkd§u wvqjls'
 bx.%Sis yd úoHdj úIhj, § nyq;r .=re isiqka m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd
idOkSh keUqrejla mj;S'
Wod(- l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j lsÍu ^34&
jHdmD;s w¾:j;a j lsÍu ^2&
 bx.%Sis yd úoHdj úIhj, § isiqkaf.ka iq¨;rhla m¾fhaIKd;aul bf.kqug
olajk ,eÈhdj wvq h'
Wod( jHdmD;s yd m¾fhaIK fhdackd ksis l,g Ndr fkd§u yd fyd|ska tajdfha
ksr; fkdùu ^5&
m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd f.k fkdhdu ^2&
;u Ydia;%Sh odhl;ajh j¾Okh jk whqrg m¾fhaIKj, ksr; fkdùu
^2&
idfmalaI j iei§fï § isiqkaf.a m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd we;s leue;a;
yd fm<Uùu jeä h' th wOHdmkfha kj ±kqu fidhd .ekSug yd mj;sk ±kqu
j¾Okh úug fya;=jla úh yels h'

5'4 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg wNsfhda. f,i n,mE fjk;a idOl


o .Ks;h
.Ks;h bf.kqu iïnkaO j lafIa;% myla Tiafia ^úIhud,dj yd bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sh" mßmd,kh" myiqlï" .=re" isiq& .eg¨ mj;S'
Wod(- .Ks; úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍu i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu ^2&
h,a mek.sh úIhud,dj ^2&
mejreï" jHdmD;s Tiafia úIh ±kqu ,nd §ug lghq;= fkdlsÍu yd ta
i|yd ksYaÑ; ld,hla ,nd fkd§u

182 | P a g e
fuys§ ld,h" úIhud,dfõ h,a mek .sh iajNdjh" ks¾udKYS,s m%fõY wkq.ukh
fkdlsÍu ms<sn| .eg¨ u;= fõ' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha § myiqlï yd mßmd,kh
iïnkaO .eg¨ mj;S'
Wod( kùk ;dlaIKh Ndú; fkdlsÍu yd th Ndú; lsÍu i|yd m%udKj;a
myiqlï fkdiemhSu
mdi,a moaO;sfha lrkq ,nk fjkialï ms<sn| mSG ±kqj;a fkdùu$m%udo ù
±kqj;a ùu" n|jd .ekSfï l%ufõofha ÿ¾j,;dj ^olaI isiq msßi u.ska .=re mrmqr
ixj¾Okh úh hq;=h hkak wjfndaO lr fkd.ekSu&' úoHdj mdGud,dj i|yd .Ks;h
wkq úIh f,i l%shd;aul lsÍu o" .Ks;h mdGud,dj i|yd wkq úIh f,i úoHdj
úIhh l%shd;aul lsÍu o wid¾:l ùu ^fuu.ska úIh úfYaI{hska ìys fkdfõ&' mSGj,
l%shd;aul jk wOHdmk l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj úIhud,d
iïmdokh lsÍu" bx.%Sis udOH i|yd isiqka n|jd .ekSfï § bx.%Sis udOHfhka bf.k
fkd.;a isiqka n|jd .ekSu ksid .eg¨ u;=ùu' hdj;ald,S kj wjia:d ys.lu" kùk
;dlaaIKh Ndú;h i|yd myiqlï fkdue;slu wvqjls' mdi,a moaO;sfha jk fjkialï
mSG ±kqj;a fkdùu$m%udo ù ±kqj;aùu mdi,a yd mSG w;r ix.; njla fkdue;slu
i|yd fya;=jla úh yels h' th bf.kqï-b.ekaùï ls%hdj,shg ndodjls' n|jd .ekSfï
l%ufõoj, ÿ¾j,;d" olaI isiqkag .=re jD;a;sh i|yd uQ,sl wjia:d fkd,eîu o
.=Kd;aulNdjh wvqùug lreKla úh yels h' m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj
úIhud,d iïmdokh o .=Kd;aul nj ms<sn| wvqjls' bx.%Sis udOH i|yd isiqka n|jd
.ekSu ms<sn| .eg¨ mj;S' bx.%Sis udOHfhka bf.kqu fkd,;a isiqka bx.%Sis udOH i|yd
n|jd .ekSu ksid .eg¨ mek ke.S we;' Wla; YsIH lKavdhï fol w;r bx.%Sis NdIdj
ms<sn| ±kqu iy Ndú;fha fjkialï bf.kqï l%shdj,shg ndOdjla ùu Bg fya;=j úh
yels h' m%Odk úIh yd wkq úIh w;r o .eg¨ mj;S' .=rejreka i|yd hdj;ald,Sk
wjia:d ys.lu wOHdmkh flf¾ iDKd;aul j n,mE yels ;;a;ajhls'
Wod(- úfYaI{ mqoa.,hkag wjia:d fkd§u
w;a±lSï wvq wh úNd. fomd¾;fïka;=jg le|jd m%Yak m;% ieliSu yd
W;a;r m;% ne,Su
hdj;ald,Sk wjia:d ys.lu
fkajdisld.dr .eg¨
.=Kd;aul wdydr fkd,eîu
úfYaI{ mqoa.,hkag yd w;a±lSïj,ska mßK; m%ùKhkag wjia:d ys.lu iy
hdj;ald,Sk wjia:d ysÕh .=Kd;aul wOHdmkhg ndOdjls' udkisl ixhufhka yd
i;=áka bf.kSfï ksr;ùug isiqkag mj;sk fkajdisld.dr .eg¨ ndOdjla úh yels h'
.=Kd;aul wdydr fkd,eîu isiqkaf.a YdÍßl fi!LHh flf¾ whym;a f,i n,mE
yels ;;a;ajhls' W!K fmdaIKh isiqkaf.a u;l Yla;sh flfrys o wys;lrj n,mE
yels h'

183 | P a g e
o úoHdj
 úoHdj úIhud,dj yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¨ mj;S'
 h,a mek.sh úIhud,dj yd h,a mek.sh bf.kqï l%u Ndú;h
 úfYaI úIh i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ys.h
 bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr ;=< cx.u ÿrl;k Ndú;h
 isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u
 mdi,aj,ska .=re mqyqKj
q i|yd ,nd fok iydh m%udKj;a fkdùu
 iSudjdiS wëlaIKj, lÓldpd¾hjrhd hk Èk .=re YsIHhd okakd ksid
Tyq tÈkg iQodkï j meñKsh o wfkla Èkj, Wkkaÿfjka f;dr j
b.ekaùu
 mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd;sîu
 jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu
 úIhud,d fjkialï we;=¿ j kj ±kqu ms<sn| ±kqj;a lsÍfï jev uq¨
fkdmeje;aùu
 isiqkaf.a OdrK Yla;sh wvqlu
 isiqka wikakka njg m;aj ;sîu ksid u ks¾udKYS,s nj wvqùu
 úNd. flakaøSh yd ±kqu flakaøSh wOHdmk l%uh fuka u h,a mek .sh
bf.kqï l%u Ndú;h yd .=re ys.h wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh flf¾
wys;lr n,mEula we;s flf¾'
isiqka wikakka njg m;a j ;sîu ksid u ks¾udKYS,S;ajh wvqùug o Wla;
lreKq fya;= úh yels h' isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u" wëlaIK Èkj, muKla
iQodkñka b.ekaùu" OdrK Yla;sh wvqlu isiqkaf.a .=Kd;aulNdjh ms<sn| wvqmdvq fõ'
tajd wOHdmkhg wys;lr j n,md yels h' bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr
;=< cx.u ÿrl;k Ndú;h uE;ld,Sk j moaO;shg tla jQ kj .eg¨jla fõ' isiqkaf.a
OdrK Yla;sh wvqlug yd wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§ug o th fya;=jla úh yels h'
mdi,aj,ska .=re mqyqKq i|yd m%udKj;a iydhla fkd,eîu o wvqjls' mqoa.,hd
mQ¾K;ajhg m;aùug lshùu w;HjYH idOlhla jqj;a mSG ;=< tu wjia:dj iSñ; ùu
o whym;a ;;a;ajhls' ld,Sk úIhud,d kùlrK ms<sn| ±kqj;a fkdùu kj ±kqu .,d
tau ms<sn| wvqjla úh yels h' jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu o .eg¨jls'
mj;sk ±kqfuys i;H nj tys wvqmdvq fuka u fuf;la fkdokakd ±kqu fidhdhdug
kï m¾fhaIK Èßu;a l< hq;= jqj;a ta i|yd ld,h iSñ; ùfuka wOHdmk m% .ukhg
ndOd u;=fõ'
 úoHdj úIhh bf.kqï l%shdj,sfha § iïm;a yd myiqlï wvqlu ms<sn| .eg¨ mj;S'
Wod( iïm;a ys.h yd úoHd.dr Ndú;fha .eg¨ mej;Su
wka;¾cd, myiqlï iSñ; ùu

184 | P a g e
myiqlï iys; mqia;ld, fkd;sîu
Wla; myiqlï wvqlu bf.kqug n,md we;s .eg¨ fõ'
úoHdj bf.kqï l%shdj,sh ;=< .=re .eg¨ mj;S'
mSG m;alsÍï yd ;k;=re ,nd§fï § iqÿiqlï ,;a wh m;a fkdlsÍu
lÓldpd¾hjre w;r ix.; njla fkdùu kj úIhud,d m%;sixialrK ms<sn|
mSG lÓldpd¾hjreka ±kqj;a fkdùu iqÿiaika iqÿiq ;k;=rej,g m;a fkdùu
wOHdmkfha .=Kd;aulNdjhg iDcqj n,md we;s .eg¨jls' isiq .=re ukd ixj¾Okh
i|yd ix.; njla fkdùu yd ld,Sk úIhud,d fjkialï ms<sn| ±kqj;a fkdùu
wys;lr j n,mE yels h' úoHdj bf.kqfï § mSG mßmd,kh" m%;sm;a ;sh yd YsIHhd
iïnkaO .eg¨ mj;S'
Wod( mSG w;r ix.;njla fkdùu
úoHdmSG ix.%yhg wkqj kS;s Í;s n,j;a fkdlsÍu
úfkdaoùfï wjia:d wvqlu
YslaIK,dNSka .=re jD;a;Sh fiajdjla f,i fkdis;Su

mSG ;=< ix.; njla fkdùu yd kS;sÍ;s n,j;a fkdùu bf.kqfï iDKd;aul
;;a;ajhls' isiqkag úfkdaoùfï wjia:d wvqlu o .eg¨jls' ta i|yd mSG;=< u.
fmkajkakl= fkdùu óg fya;=j úh yels h' .=re jD;a;sh fiajdjla f,i fkdis;k
.=rejreka jD;a;shg m%fõY ùu o .eg¨jls'

o bx.%Sis
 bx.%Sis úIhh bf.kqfï § úIhud,dj yd bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO
.eg¨ mj;S'
Wod( fuu mdGud,dj jD;a;Sh mdGud,djla jqj oúNd. i|yd jeä keUqrejla
;sîu
 jD;a;Sh úIh bf.kqug fmr wju jYfhka udi 6 isg j¾Ihla olajd NdId
l=i,;d muKla ,nd§ug ie,iqula fkdue;s ùu'
 ndysr we.hSu iqÿiqlï ,;a ±kg wod< lafIa;%fha isák mÍlaIljreka u.ska
fkdlsÍu
 úIh ks¾foaYh ksu lsÍu i|yd ,nd fok jir foll wNHka;r ld,h
m%udKj;a fkdùu
Wla; .eg¨ bx.%Sis bf.kqug .eg¨ f,i n,md we;' bx.%Sis úIhh NdIdjla neúka
NdId l=i,;d kexùu flf¾ jeä wjOdkhla fhduq lsÍu wjYH wod< m%ùK;djg
<.d fkdùug fya;=jla úh yels h'
iïm;a yd myiqlï fkdue;slu ^ys.h& bx.%Sis bf.kqug ndOdjla j we;'
Wod( iïm;a ys.h ^u,aá óähd" iqÿ mqjre" fm%dfclag¾ia fkdue;slu" mka;s
ldurj, ;dlaIKh fhdod .ekSug fkdyelslu" .=Kd;aul fhojqï yd

185 | P a g e
Pdhd msgm;a fkd,eîu&" mqia;ld, myiqlï fkdue;slu" ijka §u yd
l:khg wjYH WmlrK fkd,eîu" úIh ks¾foaY m%udKj;a j fkd,eîu"
.=Kd;aul bf.kqula lrd hdfï § iïm;a ys.h u.ska ndOd u;= úh yels
h'

 bx.%Sis bf.kqfï § mSG mßmd,kh yd m%Óm;a;sh iïnkaO .eg¨ mj;S'


Wod( cd;sl uÜgfï ;SrK .ekSfï § mSG iïnkaO lr fkd.ekSu
mßmd,kh ;=< we;s bx.%Sis NdId l=I,;d wvqlu
úIhud,d fjkiaùï idcqj u mSG ±kqj;a fkdùu
n|jd .ekSï b;d m%udo ùu
mSGj,g iDcqj u iïnkaO mqoa.,hska cd;sl ;,fha ;SrK .ekSï l%shdj,shg
iïnkaO lr fkd.ekSu wvqjls' mSG mßmd,kh ;=< NdId l=i,;d wvqlu o wvqjls'
n|jd .ekSï m%udo ùu" YsIHhdf.a bf.kqï ld,h wvqùu i|yd fya;=jla úh yels h'
.=re .eg¨ bx.%Sis úIh bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shg ndOdjls'
Wod( ksis ld,hg Wiiaùï fkd,eîu
lÓldpd¾hjreka udkj iïm;la fia fkdie,lSu ^jD;a;Sh l=i,;d
kexùug úêu;a jev ms<sfj,la fkdùu&

 ffoksl j msrúh hq;= f,aLk jeäùu


M,odhS bf.kqula i|yd lÓldpd¾hjrekag wod< ld,hg ksis we.hSï" Wiiaùï
,eìh hq;= jqj;a tajd fkd,eîu wvqjls' Tjqkaf.a jD;a;Sh ixj¾Okh i|yd úêu;a
l%ufõo fkdue;slu o ÿ¾j,;djls' mßmd,k ld¾hfha § jeämqr f,aLk msrùu ùu
M,odhS bf.kqug we;s ndOdjls' .=re isiqkag jD;a;slNdjh ms<sn| iDKd;aul wdl,am
mj;S'
Wod( isiqkaf.a .=re jD;a;shg we;s wlue;a;

.=re isiqka .=re jD;a;shg md ;eîug fmr isg u ta ms<sn| iDK wdl,am j,ska
hqla; h' fjk;a jD;a;Ska fkdue;slu ksid Tjqka ;ud b,a,Sulska f;drj ,o jD;a;shg
msúiSu mdi,a wOHdmkhg wys;lr j n,mE yels h' wOHdmkhg Tjqkaf.ka ,eìh hq;=
ksis fiajhla ,efí o hkak ms<sn| m%Yakh fuys § u;= fõ'

186 | P a g e
5'5 fhdackd
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh Wfoid .=rejreka yd
isiqka bÈßm;a l< fhdackd o ie,ls,a,g f.k fuys È ixj¾Okd;aul fhdackd bÈrsm;a
flf¾'

5'5'1 rdcH uÜgfuka isÿ úh hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd


 úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï § úoHdmSG Bg iïnkaO lr .; hq;= h' tys
§ jeä odhl;ajhla úoHdmSGj,ska ,nd .ekSu WÑ; h'
 mdGud,d ilia lsÍfï § yd tajd ixfYdaOkh lsÍfï § úoHdmSG iïnkaO lr
.; hq;= h'
 foaYmd,k wjYH;d u; mokï j mdGud,d fjkia fkdúh hq;= h'
 úoHdmSG iïnkaO jeo.;a yd iDcq ;SrK .ekSïj, § mSGdêm;sjrekag wjYH
n,;, ,nd Èh hq;= h'
 m¾fhaIKul t<Uqlska f;dr j úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍu" ilia lsÍu
yd ixfYdaOkh lsÍu fkdúh hq;= h'
 bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh úêu;a j mj;ajd f.k hdu i|yd udkj
iïm;a m%Yia; mßÈ ,nd Èh hq;= h' tys § iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾h
uKav,hla iaÓr fiajd moku u; mSG ioyd ia:dms; l< hq;= h'
 úIhud,d ilia lsÍfï § iuia; úIhud,djlg ±laula ;sìh hq;= h'
tjekakla Y%S ,xldfõ olakg ke;' tkï yeu úIhlgu fmdÿfõ m%ñ;shla
fyda Bg mdol jQ jHqyhla ^structure& ;sìh hq;= h' úIhud,dj ,sùfï § ish¨
^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis ' ' ' wdÈ jYfhka& úIhj," úIh wka;¾.;h úys§fï
m%ñ;shla ;sìh hq;=h' fï i|yd fmdÿfõ m%ñ;s ^Standards& ielish hq;= h'
 úIh ks¾foaY ilia lsÍu .=re wOHdmk{ úfYaI{ tl;=jlska m%ñ;shlg
wkqj ksu úh hq;= h' tys § .=re wOHdmkh ms<sn| úfYaI{hka we;=`M j
úYaj úoHd, lñgqfõ wod< úIhh ms<sn| úfYaI{hl= isáh hq;= h'
 úoHdmSGj,g isiqka n|jd .ekSfï úêu;a l%ufõohla ielish hq;= h' fmdÿ
l%uj;a rduqjla u; n|jd fkd.ekSu wvqjls' fuys§ bx.%Sis mdGud,dj i|yd
n|jd .ekSfï § úNd.hla u; isiqka f;dard.ekSu $ w'fmd'i' ^id$fm<& ioyd
A idud¾:hla ,nd ;sîu" w'fmd'i' ^idudkH fm<& yd Wiia fm< bx.%Sis
udOHfhka yodrd ;sîu hk ks¾Khl ie,ls,a,g .ekSu jvd;a WÑ; h '
hï fyhlska n|jd .ekSfï l%ufõo ks¾Khl fjkia lf<a kï ta i|yd
m%;sldrd;aul mdGud,d ^remedial Courses& ;sìh hq;= h'

187 | P a g e
5'5'2' wdh;ksl uÜgfuka ^ wOHdmk wud;HdxYh yd cd;sl wOHdmk wdh;kh & úh
hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd
 úIhud,d iïmdokh
 mdGud,d ie,iqï lsÍfï § úIh wka;¾.;fha YSCIKfõoh ^Pedagogy&"
WmfoaYd;aul bf.kqu ^Instructural learning& u;= hq;= h' fuys §
WmfoaYd;aul ie,iqï l%shdj,sh ^Instructural design process& b;d jeo.;a
fõ' fjk;a rgj, fuh jD;a;sh úIh ldKavhls' WmfoaYd;au ie,iqu
^Instructural design& Y%S ,xldfõ mdGud,dj, fkdue;s w;r WmfoaYd;aul
bf.kqu ^Instructural learning& u;= lsÍfï § Wmfoia ,nd fok úg f;areï
.kakd ufkda úoHd wxYh o ,xldfõ ke;' Wla; wvq j iïmQ¾K l< hq;=
h'
 isiqkag Ndú; lrk udOHfhka bf.kSu i|yd Wmldrh ,nd Èh hq;= h'
úIh wka;¾.;h ;=< l%shdldrlï ie,iqï lsßfï È Bg wod< Wm,CIK
^Attributes& ,nd Èh hq;= h' tajdg wod< ksjerÈ Wmfoia ,nd Èh hq;= h' tys
È ueÈy;aùfï fuj,ula f,i ^Wod (- f,i mska;+rhla fmkaùu$ ùäfhda
m%o¾Ykh& ,nd .; hq;= f;dr;=re ms<sn| ksjeros Wmfoia ,nd oSu wjYHh'
fuys oS wkqms<sfj<" f;afrk NdIdj" iïm%cdkKhg wkq.; úu jeks
lreKqj,g wod<j Wmfoia §u jeo.;afõ ^WodyrK f,i ILTES ijka§fï
mÍlaIKh" tys § úkdä mylg fmr m%Yak m;%h ,nd Èu" m%Yak n,d miqj
ijkaÈfï wNHdi wefikakg ie,eiaúu' fuys È iSñ; Odß;djl È wefika
yd lfkka f;dr;=re f.k m%cdkkfhka l%shd;aul ^cogítively active& fõ&

 úIh ks¾foaYfha$ wka;¾.;fha ksmqK;d ioyd ld,h ;srKh lsßfï È ta


ioyd m%ñ;ska ^Standards& ;sìh hq;=h' ld,h$ meh .Kk ;SrKh lrkafka
lõ o@" f;aud wkqj th fnÈ hkafka flfia o hkak m<sn| ud¾f.damfoaY
lsìh hq;= h' úIh wka;¾.;h" fjka l, ld,h" ld,h úIh ksmqK;dj,g
fldf;la ÿrg .e,fma o hk wxY ms<sn| jeä wjOdkhla fhduq l< hq;= h'

 úIh" úIh fldgia" úIh f;aud" b.ekaùfï § tajdg úúO wdo¾Yk ^Models)
kHdh ^Theories& mj;S' bf.kqï b.ekaùï l%ufõo i|yd fuu
kHdh$wdo¾Yk we;=<;a l< hq;= h' YslaIK,dNSka mka;s ldurhg f.dia
b.ekaùfï § fuu wdo¾Yk$kHdh Ndú;hg .; yels h' ,xldfõ tjekakla
olakg ke;s w;r tu wvqj msrúh hq;= h'

188 | P a g e
 hym;a wdl,am" jD;a;slNdjh we;s jk mßÈ úoHdmSG úIhud,d ie,iqï l<
hq;= h' rcfhka ,nd fok foa i|yd isiqka fiajhla fkdfokafka wehs o iy
,o foh ms<sn| jákdlula ke;af;a wehs o hkak ms<sn| j .eUqßka i,ld
n,d uf.a $wfma mdi, ixl,amh iy .=re jD;a;shg wdorhla ùfï wdl,am
isiqka ;=< cks; jk uÜgug Tjqka f.k hd hq;= h' jD;a;slNdjh ,nd §fï
§ úIhhg wod< jD;a;slNdjh o jeä l< hq;= h'

 mSGj, mqia;ld, Ndú;h i|yd fjka l< ld,h wju ùfï .eg¨j úi|d
.ekSu i|yd bßod Èkj, mqia;ld, fiajlhka i|yd w;sld, §ukd ,nd §
mqia;ld, újD; lr ;eìu WÑ; h' mqia;ld, l%shdj,sh jvd úêu;a lsßu
i|yd mqia;ld, fmd;a mß.Kl .; l< hq;= h'

o m%;sm;a;sh u; mokï j úoHdmSG mßmd,kh úêu;a lsßu


 úIhud,d fjkiaùï$m%;i
s xialrK wkqj mdi,a moaO;sfha isÿjk fjkialï tu
wjia:dfõ u úoHdmSGj,g ±kqj;a lsÍfï l%ufõohla ielish hq;= h' tf<i
fm< fmd;a yd .=re w;afmd;a úoHdmSGj,g ,eîfï úêu;a l%uhla ieliSu wjYH
h'
 mdi, iy mSG w;r ukd iïnkaO;djla f.dvke.Sfï l%ufõo ielish hq;= h'
 isiqkag yd lÓldpd¾hjrekag iqÿiq udkisl;ajhlska lghq;= lsÍug wjYH
mßirh wdh;ksl mßmd,kh u.ska we;s lsßu i|yd iqÿiq mqoa.,hka
;k;=rej,g m;a l< hq;= h'
 j¾Ih wdrïNfha § isiqka n|jd .; hq;= h'
 lÓldpd¾hjrekag YsIH;aj yd Wiiaúï ,nd §fï § moaO;shg Tjqka ,nd ÿka
odhl;ajh i,ld ne,sh hq;= h'
 m¾fhaIK Èß .ekaúh hq;= h' wdrïNfha § u isiqkag l%shduQ,sl m¾fhaIK ms<sn|
±kqu ,nd § Tjqka m¾fhaIKj,g fhduq l< hq;= h'
 mSG ;=< cx.u ÿrl:k Ndú;h ms<sn| kS;s Í;s iSud mekúh hq;= h' isiqka ks;r
u cx.u ÿrl:k Ndú;hg weíneys ù isáu ksid is;Sug wjia:d fkdue;' tu
ksid u ks¾udKYS, mqoa.,hka ìys fkdfõ' OdrK Yla;sh wvqlu o .eg¨jls'
tu ksid mqyqKq ld,h ;=< cx.u ÿrl:k iSud l< hq;= h' fï ksid u ks;r
fkajdisld.drhg hdu iSud l< hq;= w;r w;HjYH u wjia:dj, § ÿrl:k
weu;=ï ,nd .ekSu i|yd mSG ;=< ÿrl:k fmÜá ^Box& ia:dms; lr tajd
Ndú;hg bv Èh hq;= h' ksjdvq Èkj, muKla wëlaIK hgf;a iajhx úkhlska
Ndú;hg bv Èh hq;= h'
 isiqkaf.a bf.kqï ld,h j¾I folla m%udKj;a fkdùfï .eg¨j úi|d .ekSu
i|yd bßod Èkj, úIh ndysr l%shdldrlï fhdod .ekSu WÑ;h'

189 | P a g e
 isiqkaf.a fmdaIK .eg¨j úi|d .ekSu i|yd iun, l%uj;a" fi!LHu;a wdydr
rgdjla Wfoid mSG ;=<u fmdaIK ixialD;shla ks¾udKh l< hq;= h' ta i|yd
uQ,sl mshjrla f,i N+ñfha j.d lr tajd wdydr msiSfï § Ndú; l< hq;= h'
isiqkag fld< le| yd T!Iëh le| ,ndÈh hq;= h'
 m%;HfõlaIK c¾k,fha jd¾;d ,sùu l%uj;a l< hq;= h' isiqka
.=re mqyqKqjg ^Block Teaching& hdfï§ m%;sfõlaIK c¾k,h Ndú; jk w;r
tys § .eg¨ u;= lr .ekSug wjia:d ie,ish hq;= h' .eg¨ u;=lr .ekSu i|yd
u. fmkajñka m%;HfõlaIK igyka ,sùu ms<sn| ksjerÈ u. fmkaùu yd
wëlaIKh wjYHh'
 .=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh lsßu i|yd WÑ; l%shdud¾. .;
hq;= h' .=re ±kqu hdj;ald,Sk l< hq;= h'
 j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd ta yd ne÷Kq
mdGud,d ilia úh hq;= h'
 l=vd mdi,a l<ukdlrKh yd nyqfY%aKs b.ekaùu hk úIh mdGud,dj,g tl;=
úh hq;= h'
 úoHdmSg iïnkaO j wOHdmk wud;HdxYfha kshduk l%shdj,sh yd cd;sl
wOHdmk wdh;kfha ld¾hNdrh jvd úêu;a úh hq;= h'
 úoHdmSG m;aùï udrelsÍï yd mßmd,kh foaYmd,k n,mEïj,ska f;dr úh hq;=
h'
 úoHdmSGj, wOHhk yd mßmd,k jYfhka wxY folla ia;dms; lsÍu WÑ; h'

o bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh


 úoHdmSG mdGud,d jvd m%dfhda.sl keUqrejla iys; j l%shd;aul l< hq;= h'
 m%Odk úIhfhka .eUqre úIh ±kqula ,nd fok f,i úIh wka;¾.;h ilia
l< hq;= h'
 úIh f;aud 6 - 11 fY%aKs mdi,a úIh wka;¾.;h yd ix.; ùu WÑ; h'
 w'fmd'i ^Wiia fm<& bx.%Sis .oH fldgi .e<fmk fia ixfYdaOkh ùu WÑ;
h'
 .Ks; úIh i|yd .Ks; b;sydih" kj fidhd .ekSï" b.ekaùfï kj l%u" kj
.eg,q úi÷ï l%u úIhud,djg tl;= lsÍu WÑ; h'
 úoHdj úIh wka;¾.;hg laIaqøcSj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä lsÍu yd
Bg cSjdKqyrK l%u we;=<;a lsßu" äcsg,a ;dlaIKh" iy fldkagï fN!;sl
úoHdfõ isoaOdka;" ks¾udmS bf.kqu we;=<;a lsßu WÑ;h'
 bx.%Sis úIhfha m%dfhda.sl Ndú;h ^ijka§u" l:kh& jeä lsÍu WÑ;h'
 mdGud,d ;=fka § u fi!kao¾h bf.kqï wjia:d jeä lsßu WÑ;h'

190 | P a g e
 foaYk l%ufhka neyer j kj bf.kqï l%u yd b.ekaùï l%shdj,sh i|yd Ndú;
l< hq;= h' foaYk l%ufhka isiqka wikakka njg m;afõ' bka neyer j kj
l%u y÷kajd §u yd Ndú;h ^wkdjrK l%uh" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK
iei֕ f,aLK iyfhda.S bf.kqu t<suyka wOHhkh" jHdmD;s u.ska bf.kqu
;dlaIKh u.ska b.ekaùu - lafIa;% pdßld & WÑ; h'
 jevuqM l,a we;sj ixúOkh lr foaYljrekag ±kaùu WÑ; h'
 bf.kqu i|yd kj ;dlaIKh Ndú; l< hq;= h' ish¨ mdGud,dj, úIh kj
;dlaIKfhka b.ekaùfï kj l%u ielish hq;= h'
 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd mSG fiiq l%shd u.ska isiqkaf.a ks¾udKYS,s;ajh
u;= l< hq;= h' isiqka ks¾udKYS,s;ajhg fhduq l< hq;= h'
 bx.%Sis mdGud,dfõ isiqkag udi 6 isg j¾Ihla olajd bx.%Sis NdId l=i,;d ,nd
Èh hq;= h'
 úoHdmSG úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk l< hq;= h'
 mSG w;r úIh ixj¾Okh ms<sn| woyia yqjudre lr .ekSfï l%ufõo ielish
hq;= h'
 iajhx wOHhkh i|yd isiqka fhduq l< hq;= h'
 .=Kd;aulNdjh j¾Okh lsÍu i|yd msG w;r l%Svd fuka u úIhdkqnoaO ;r.
ixúOdkh lsÍu WÑ; h'
 fyd| mdvï bÈßm;a lrk YslaIK,dNSka cd;sl uÜgug y÷kajd §fï udOH
jevigyka ^rEmjdyskS& ixúOdkh lsÍu WÑ;h'
 by< nqoaêhg wu;rj isiqka f;aÍfï § fm!reIh ms<sn| j o wjOdkh fhduq
l< hq;= h'
 mSG wdikakfha wdo¾Y mka;s ldurj,ska hq;a wdo¾Y mdi,la ks¾udKh lsßu
WÑ;h'
o myiqlï $iïm;a ixj¾Okh
 kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.Kl wka;¾ cd, myiqlï" úoHd.dr myiqlï
m%j¾Okh l< hq;= h'
 mSGj, fN!;sl myiqlï yd há;, myiqlï jeä ÈhqKq l< hq;= h' ish¨
isiqkag kùk ;dlaIKsl WmlrK Ndú;hg wjia:d i,iñka u.fmkaúh hq;=
h'
 mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK mSGj,g o ,nd Èu WÑ;h ^ Wod(
bf,lafg%dksl WmlrK&
 bx.%Sis úIh i|yd jd.a úoHd.dr ixj¾Okh l< hq;= h'
 mqia;ld, myiqlï ixj¾Okh lrñka tajd rd;%S 8 jk;=re újD; lr ;eîu WÑ;
h' mqia;ld, myiqlï ,nd §u wjYH;djls'

191 | P a g e
 isiqkag myiqlï yd wdrlaIdj iy;sl jk fia fkajdisld.dr ixj¾Okh l<
hq;= h'
 úIh" úIh w;r ix.; j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh isÿ lsÍug wjYH u.
fmkaúu iy fmdÿ úIh lreKq mokï lr.;a w;afmd;a ,nd §u WÑ;h'

o we.hSu iy wëlaIKh
 wNHka;r yd ndysr kshdukh i|yd ish¨ úoHdmSG i|yd Ndú; l< yels fmdÿ
we.hSï jHqyhla ks¾udKh l< hq;= h'
 m<mqreÿ" iqÿiqlï ,;a wh u.ska m%Yak m;% ;ekSu yd ms<s;=re m;% mÍlaId lsßu
WÑ;h'
 ldKav b.ekaùu wëlaIKh i|yd tu úIh m%ùKhka yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%fha wh u.ska muKla wëlaIKh lsÍu wksjd¾h l< hq;= h'
 iïNjk we.hSu i|yd ,ndfok ,l=Kqj, idOdrK nj r|jd .ekSug ish¨
úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u yd wjYH úg tajd mÍlaId l< yels jk
fia m%ñ;s we;s lsßu WÑ; h'
 wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,j, ld¾h ksrka;rfhka wëlaIKh yd
kshdukh l< hq;= h'
 iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a l< hq;= h'
 .=rejreka ksis f,i we.hsh hq;= h'
 jD;a;Sh odhl;ajh wkqj úksúoNdjhlska hq;=j YsIH;aj ,nd Èh hq;= h'
 .=rejrekaf.a jD;a;Sh ixj¾Okhg fuka u wdl,am ixj¾Okhg wod< mshjr
.; hq;= h'
 .=rejreka i|yd ksis l<g Wiiaúï ,nd Èh hq;= h'
 .=rejreka ffoksl j msrúh hq;= f,aLk wju lsÍfï l%ufõo ielish hq;= h'

o wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
 .=rejreka yd isiqka ;=< jD;a;sh ms<sn| Ok wdl,am f.dv ke.sh hq;= h' ta i|yd
úIh fuka u úIh ndysr jevigyka ixúOdkh l< hq;= h'
 ksrka;rfhka YslaIK,dNSka ;=< hym;a wdl,am cks; jk wdldrfhka
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh ie,iqï l< hq;= h'

o YsIH ixj¾Okh
 fmdaIHodhS wdydr fõ,la isiqkag iemhsh hq;= h'
 isiqkaf.a ffoksl §ukd" ld,hg .e,fmk f,i ixfYdaOkh l< hq;= h'

192 | P a g e
 olaI;d olajk isiqka we.hSu i|yd jev igyka ixúOdkh l< hq;= h'
 bf.kqu rij;a w;a±lSula yd úfkdaodxYhla lr .ekSug isiqka fhduq l< hq;=
h'

193 | P a g e
wdYs%; .%ka: kdudj,sh

wOHdmk wud;HdxYh ^1964& Oj, m;%sldj' rcfha uqøK fomd¾;fïka;=j" fld<U

wOHdmk wud;HdxYh ^1972&' wOHdmkfha kju.' fld<U" wOHdmk wud;HdxYh'

wOHdmk wud;HdxYh ^1981&' wOHdmk m%;sixialrK fhdackd' fld<U rcfha uqo%K kS;s.;
ixia:dj'

wOHdmk wud;HdxYh ^1981&' wOHdmk m%;sixialrK fhdackd' ^idudkH" úYajúoHd,h iy


;D;Sh$jD;a;Sh" ;dlaIKsl iy wê jD;a;Sh&" fld<U" rcfha uqøK kS;s.; ixia:dj'

wOHdmk wud;HdxYh ^1985&' wOHdmk úoHdmSG ix.%yh' n;a;ruq,a," biqremdh

wOHdmk wud;HxYh ^1997&' idudkH wOHdmkh ms<sn`o ckdêm;s ld¾h idOl n,ldh' idudkH
wOHdmk m%;sixialrK'
wOHdmk wud;HdxYh ^2001&' wOHdmk úoHdmSG ix.%yh' n;a;ruq,a," biqremdh

wOHdmk wud;HxYh ^2008&' mdi,a wOHdmk l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh" cd;sl wOHdmk
m%ñ;s ud¾f.damfoaYh" cd;sl wOHdmk m%ñ;s ud¾f.damfoaYh iy .=re WmfoaYl
ksmqK;d' biqremdh" n;a;ruq,a,'

wOHdmk wud;HxYh ^2009&' mdi,a wOHdmk l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh iii" cd;sl
wOHdmk m%ñ;s ud¾f.damfoaY iy .=re WmfoaYl ksmqK;d' l<ukdlrK yd m%ñ;s
Mallh" wOHdmk wud;HxYh" biqremdh" n;a;ruq,a,'

wOHdmk wud;HdxYh ^2014&' wfma mdi, fld;rï .=Kd;aul o@ mdi,a wOHdmkfha .=Kd;aul
;yjqrej i|yd jQ we.hSï l%shdj,sh' biqremdh" n;a;ruq,a,'

cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj ^2003&' YS% ,xldfõ idudkH wOHdmkh ms<sn`o cd;sl m%;sm;a;s
rduqjla i`oyd fhdackd' kqf.af.dv" iSudiys; §mdks uqo%K m%ldYk ^fm!oa.,sl&'
cd;sl wOHdmk fldñiu ^2009&' Ys% ,xldfõ idudkH wOHdmkh ioyd kj wOHdmk
mk;la"ixo¾Nh .eg¿ iy fhdackd' wjika jd¾;dj'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2007&' we.hSï mámdáh" cd;sl wOHdmk úoHDmSG' uyr.u wdh;ksl
ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j'

cd;sl wOHdmk wdh;kh' mSGdêm;s/úÿy,am;s we.hSï uKav, /iaùï" cd;sl wOHdmk


úoHdmSG/.=re úoHd," 2008'12'23'

cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012&' ishkE cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn|
j wOHhkhla' cd;sl wOHdmk wdh;kh" uyr.u'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012&' Y%Smdo cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn|
wOHhkhla' wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2013& cd;sl YslaIK úoHd ämaf,daud mdGud,dj ls%hd;aul lsÍu
flfrys n,mdk fN!;sl yd udkj iïm;a ms<sn| wOHhkhla' wdh;ksl ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j" uyr.u'
cd;sl wOHdmk wdh;kh" ^2016&' Y%S ,xld wOHdmkfha oYl y;rl úldYh" 1969-2009" iii
fldgi" ;D;shsl wOHdmkh iy fiajdia: .=re wOHdmkh' m¾fhaIK iy ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j"uyr.u'

uqKisxy" hQ' ^2008&' .=re jD;a;Sh ixj¾Ok i;aldrh 1'mdi,a úIhud,dj ixj¾Okh yd
l<ukdlrK' mdÿlal" wOHdmk jD;a;Sh ksmqK;d ixj¾Ok flakaøh'

194 | P a g e
rùkaø" B.,K.,S. ^2016'09'09&' Y%S ,xld m%cd;dka;%sl iudcjd§ ckrcfha .eiÜ m;%h wxl 1984"
fld<U 08" rcfha uqo%K fomd¾;fïka;=j'

Y%S ,xld m%cd;dka;%sl iudcjd§ ckrcfha md¾,sfïka;=j ^1986&' 1986 wxl 30 orK wOHdmksl
úoHd;k mk;' fld<U" Y%S ,xld uqo%K fomd¾;fïka;=j'

Australian University Teaching Criteria and standards framework. www. Uniteaching Criteria.
Edu. An. www Bradley. Edu/dot Assest/ Retrived data, 2017.02.05.

Beeth, M.E, & Adadan, E (2006). The influence of university-based course work on field
experience. Journal on field experience, Journal of science" Teacher education,
17(2),103-120.

De Loure., Jak., (1996). Learning Treasure within, Education for 21st century. UNESCO, Paris.

Darling, L., - Hammond., (2006). Construcitng 21st – century Teacher Education.


Journal of Teacher Education, Vol 57 – Page (s) 300 – 314, Sage Publication.

Hightower. M.A., Delgado C.R., Liyad C.S., Wittenstein, R., Seller, C. & Swanson, B.C.
(2011). Improving student learning by supporting Quality teaching: key issues,
Effective Strategies by 2011 by Editorial Projects in Education. www. Edweek
org/media/eperc – quality teaching – 12.11 pdf, Retrived data 2017.02.05

http:// www. Google.lk/ gws – rd = ssl #q = Concept + of + Teachers + Education &


Concept of Teacher Education, archive.mu.ac. in/ myweb –
testma/20edu/Teacher% 20 Education 20 - % 2010 pdf. Retrived data,
2017.03.09.

Kelly, A.,V., (2004). The curriculum theory and practice. 5th Edition, London, Sage
Publication.

Lishchiìusky, S. (2009). Israeli teachers perceptions of mentoring effectiveness. The


luternational Journal of educational management, 23(5),390-403

Lowa teaching stunderds and model Criteria – Lowa Department of http://www.


Educatelowa gov/Lowa Teachings. Retrived data, 2017.02.04.

Moir, E. (2009). Accelerating teacher effectiveness: lesson learned from two decades of teacher
induction. phi Delta kaappan, 91, 14-21.

National Institute of Education, (2007). Evaluation procedure for Nationl Diploma in Teaching
Courses Conducted by National Colleges of Education. Department of Institutional
Development, Maharagama.

National Institute of Education, (2001). Evaluation Procedure for National Diploma in


Teaching courses conducted by National Colleges of Education. Maharagama.

NCATE Lint Makes in teacher Effective, a summary of key research findings on teacher
preparation, National Council for Accrediabion of Teacher Education. www. Ncate.
Org/Link Click. Aspw, Retrived data 2017.2.10.

Polgampola, A.S.V., Hong, S., & Fang, H. (2016). Where We are And Where We need To Be:
Pre – Service Science Teacher Preperation in China & Sri Lanka. Anurionn Journal of
Educational Research, Vol 4, No 16

195 | P a g e
Teaching quality framework – University of Soath Australia. WZ. Unisa. Edu.au/ .. /
teaching/ framework. Asp. Retrived data, 2017.03.08.

Overview of the Australian University Teaching Criteria and Standards. Htbp: //


federation edu . an / - / framework – indic. Retrived data, 2017.02.04.

Watkins, p. (2005). The principle role in attracing, retaining, and developing new teachers:
three strategies for collaboration and support, the clearing house. a Journal of
Educational strategies, issues and ideas 79(2) 85-87.

Yin, R. k. (2009). Case study research: Design & Methods (4thed). Thousand oaks, California,
SAGE Publications.

Yadav, S.K. (2011). Comparative study of pre – service teacher education programme at
secondary stage in Bangladesh. India, Pakistan and Sri Lanka. Educational Research
& Revtews, Vol 6 ^22 & , pp 1046 – 1050" 19 December.

196 | P a g e

You might also like