Professional Documents
Culture Documents
Y%S, Xldfõ CD SL Wohdmk Úohdmsg Mdgud, D Yd Iene - S BF - Kqï-B.Ekaùï L%SHDJ, Sfha . KD Aulndjh
Y%S, Xldfõ CD SL Wohdmk Úohdmsg Mdgud, D Yd Iene - S BF - Kqï-B.Ekaùï L%SHDJ, Sfha . KD Aulndjh
i|Page
WmfoaYl;ajh
wdpd¾h chka;s .=Kfialr
wOHlaI ckrd,a
m¾fhaIK WmfoaYl;ajh
ã' lemafmáf.dv
wOHlaI ^jev wdjrK&
jHdmD;s iïnkaëlrKh
ksfrdaId vhia Èidkdhl
lÓldpd¾h
ii | P a g e
ixIsma;h
iii | P a g e
YslaIK,dNSkaf.a ksmqK;d yd bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd odhl
ù we;' iuia;hla f,i úIh wka;¾.;fhka YslaIK,dNSkag m%dfhda.sl Ndú;h
ms<sn| w;a±lSï ,nd§ug W;aidy ord we;' tys § úoHdj yd .Ks;hg jvd bx.%Sis
úIfha kHdhd;aul lreKq yd m%dfhda.sl Ndú;h w;r iunr njla mj;ajdf.k hdug
W;aidy ord we;' kuq;a bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h jeä úh hq;= úIhhla jqj o fuys §
tu ;;a;ajh wjOdrKh ù ke;' úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis úIh wka;¾.;hg w¨;ska
tla úh hq;= fldgia ta ta úIhhg wod< j iqúfYaIS úu fmdÿ ,laIKhla f,i olakg
,enqKs' kj ;dlaIK Ndú;h ta wkqj bf.kqï - b.ekaùï l%ufõo ixj¾Okh yd ta
ms<sn| ±kqj;aùfï wjYH;dj ±ä j u;= lr ;sfí' isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqu iïnkaOfhka Okd;aul yd iDKd;aul iqúfYaI ,laIK wkdjrKh
úh' jD;a;Sh úIh ms<sn| j ie,lSfï § wOHdmk jHjydr úIhh udkj ixj¾Okh"
YsIH úúO;ajh" bf.kqï ie,iqïlrKh" m%;HfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg
wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl ù we;' b.ekaùu yd bf.kqï mßirh ilia
lsÍug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk iudc úoHdj úIhh;a ikaksfõokh"
;lafiarelrKh yd iduQysl iïnkaO;dj,g wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okh i|yd
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh iy wOHdmk ñkqu" we.hqu yd
;lafiarelrKh hk úIh fol;a odhl ù we;' mdGud,d ilia lsÍfï § yd tajd
ixfYdaOkh lsÍfï § úoHdmSG iïnkaO lr .; hq;= h nj;a" m¾fhaIKd;aul
t<Uqlska f;dr j úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍu" ilia lsÍu yd ixfYdaOkh lsÍu
fkdúh hq;= h nj o úIhud,d fjkiaùï$m%;sixialrK wkqj mdi,a moaO;sfha isÿjk
fjkialï tu wjia:dfõ u úoHdmSGj,g;a ±kqj;a lsÍfï l%ufõohla ieliSu" fm<
fmd;a yd .=re w;afmd;a úoHdmSGj,g ,eîfï úêu;a l%uhla ieliSu " mdi, iy mSG
w;r ukd iïnkaO;djla f.dvke.Sfï l%ufõo ieliSu hk fhdackd fukau
j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd ta yd ne÷Kq mdGud,d
ilia úh hq;= h hkak o m%Odk úIhfhka .eUqre úIh ±kqula ,nd fok f,i úIh
wka;¾.;h ilia lsÍu yd iïNjk we.hSu i|yd ,ndfok ,l=Kqj, idOdrK nj
r|jd .ekSug ish¨ úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u yd wjYH úg tajd mÍlaId
l< yels jk fia m%ñ;s we;s lsßu WÑ; h hkak m¾fhaIKfhka ;j ÿrg;a fhdackd
flf¾'
iv | P a g e
ia;=;sh
v|Page
mgqk
ixIsma;h iii
ia;+;sh v
mgqk vi
j.= kdudj,sh ix
m<uq jk mrsÉfÊoh 01
ye`Èkaùu 01
1'1 wOHhkfha jeo.;alu 05
fojk mßÉfPaoh 07
idys;H úu¾Ykh 07
2'1' .=re wOHdmkh 07
2'2 .=re wOHdmkfha jeo.;alu 08
2'3 .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjfha ,laIK yd .=Kdx. 09
2'4 Y%S ,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmkfha iajdNdjh 10
2'4'1 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh 11
2'5 Y%S ,xldfõ .=re wOHdmkfha úldYh 11
2'6' cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïNh yd úldYh 14
2¡7 cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,dj 18
2'7'1' úIh iu.dó l%shdldrlï 19
2'7'2 úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh 20
2'7'3 cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh 20
2'7'4 iSudjdisl mqyqKqj 22
2'8 mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaO m¾fhaIK 23
2'8'1 .=re wOHdmkh iïnkaO úfoaYSh m¾fhaIK 24
2'8'2 .=re wOHdmkh iïnkaO foaYSh m¾fhaIK 27
;=kajk mßÉfPaoh 28
m¾fhaIK l%ufõoh 28
3'1 ye`Èkaùu 28
3'2 m¾fhaIK m%Yak 28
3'3 m¾fhaIK ck.ykh yd ksheÈh' 29
3'4 m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh 30
3'4'1' m%Yakdj,s ie,iqï lsrSu 30
3'4'2 .=re wOHdmk{hska i`oyd jQ m%Yakdj,sh 30
3'4'3 úoHdmSG YslaIK,dNSka i|yd jQ m%Yakdj,sh 31
3'5 iïuqL idlÉPd kshudj,sh 31
vi | P a g e
3'6 ksÍlaIK fufyhqï m; 32
3'7 ikaOdr úYaf,aIK ls%hdj,sh 33
y;rjk mßÉfPaoh 37
o;a; bosrsm;a lsrSu" úYaf,aIKh yd w¾:l:kh 37
4'1 ye¢kaùu 37
4'2 ikaOdr úYaf,aIKh 37
4'3 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh úuid ne,Su 38
4'4 úoHj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| .=re
wOHdmk{hskaf.a m%;spdr 50
4'5 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn|
YslaIK,dNSkaf.a m%;spdr 62
4'6 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha odhl;ajh 62
4'7 jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh 64
4'7'1 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj,
odhl;ajh ms<sn| .=re wOHdmk{ m%;spdr 82
4'7'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh
ms<sn| YslaIK,dNS m%;spdr 107
4'8 úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka
i;= bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu 115
4'8'1 YslaIK,dNS m%;spdr 115
4'8'2 .=re wOHdmk{ m%;spdr 124
4'8'2'1' wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug
olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk 124
4'8'2'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha § olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{ ixcdkk 133
4'9 cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjhg n,mdk fjk;a idol 145
4'9'1' .=re wOHdmk{ m%;spdr 145
4'9'2 YslaIK,dNS m%;spdr 156
4'9'3 mSGdêm;sjrekaf.a ixcdkk 162
4'9'4 mx;s ldur ksrSlaIK 165
vii | P a g e
miajk mßÉfPaoh 168
ks.uk iy fhdackd 168
5'1 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh
^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis& wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh 168
5'1'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis hk m%Odk úIhhj, úIh
wka;¾.;fha ikaOdr úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk 168
5'1'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk 170
5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis
mdGud,djkays jD;a;Sh úIhj,ska ,efnk odhl;ajh 173
5'2'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh úIh
wka;¾.;fha ikaOdr úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk 173
5'2'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk 174
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
yd iajhx fm<Uqu 177
5'3'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § .=re isiqka bf.kqï- b.ekaùï
l%shdj,shg ±lajQ iQodku yd iajhx fm<Uqu 179
5'4 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg wNsfhda. f,i n,mE
fjk;a idOl 182
5'5 fhdackd 187
5'5'1 rdcH uÜgfuka isÿ úh hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd 187
5'5'2' wdh;ksl uÜgfuka ^wOHdmk wud;HdxYh yd
cd;sl wOHdmk wdh;kh& úh hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd 188
wdYs%; .%ka: kdudj,sh 194
viii | P a g e
j.= kdudj,sh
ix | P a g e
4'17 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia 56
4'18 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= fldgia 57
4'19 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia 58
4'20 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh hq;= fldgia 59
4'21 jk j.=j( bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia 60
4'22 jk j.=j( bf.kqï - b.ekaùï l%ufõohg w¨f;ka tla úh 61
hq;= fldgia
4'23 jk j.=j( úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h iSudjdisl .=rejrhl= 62
jYfhka lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ wdldrh
4'24 jk j.=j( udkj ixj¾Okh iy bf.kqu 65
4'25 jk j.=j ( YsIH úúO;ajh 66
4'26 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh 68
4'27 jk j.=j( bf.kqï mßirh ilia lsÍu 71
4'28 jk j.=j( b.ekaùu 73
4'29 jk j.=j( ikaksfõokh 74
4'30 jk j.=j( ;lafiarelrKh 76
4'31 jk j.=j( iduQysl iïnkaO;d 78
4'32 jk j.=j( m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh 80
4'33 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh md,kh yd fufyhùu - .Ks;h úIh 83
4'34 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu - úoHd úIhh 84
4'35 jk j.=j( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu 86
4'36 jk j.=j ( YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d 88
ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
4'37 jk j.=j( YsIH úúO;dj,g wkql+,j bf.kqï wjia:d ie,iqï 89
lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
4'38 jk j.=j( YsIH úúO;d j,g wkqrEmSj bf.kqï wjia:d ie,iqï 91
lsÍu yd l%shd;aul lsÍu - bx.%Sis úIhfh
4'39 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%u yd l%u Ys,am yd kfjda;amdol 93
b.ekaùu y÷kd .ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
4'40 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol 94
b.ekaùu y÷kd .ekSu" ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu
4'41' jk j.=j( YsIH flakaøSh l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùï 95
y÷kd.ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
4'42 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS bf.kqï wjia:d 97
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu
4'43 jk j.=j( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS f,i bf.kqï 98
wjia:d iïmdokh l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId
x|Page
lsÍu - úoHdj úIhh
4'44 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isik
q ag M,odhS bf.kqï wjia:d 100
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu
xi | P a g e
4'62 jk j.=j( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh 115
4'63 jk j.=j( jdr igyka ,sùu 116
4'64 jk j.=j( mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu 118
4'65 jk j.=j( m%;HfõlaIKh 119
4'66 jk j.=j( iumoia:hskaf.a mdvï ksÍlaIKfhka we;sjk m%;,
s Dn 120
4'67 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § .=re isiqka mdi,a 122
WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh
4'68 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 125
bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqï -
Okd;aul ,laIK
4'69 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 125
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'70 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a 126
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'71 jk j.=j ( YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu 129
W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'72 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 130
iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'73 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 131
iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
4'74 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk 134
iQodku yd iajhx fm<Uqu
4'75 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 135
iQodku iy iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
4'76 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug 136
iQodku iy iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
4'77 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNS bf.kqug 137
olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
.Ks;h úIhh
4'78 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug 138
olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
4'79 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YsIHK,dNSka bf.kqug 139
olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
4'80 jk j.=j ( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï ixj¾Okh 141
lsÍu i|yd fhdackd
4'81 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh 142
lsÍu i|yd fhdackd
xii | P a g e
4'82 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh 146
lsÍu i|yd fhdackd
4'83 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk 147
.eg¨ yd wNsfhda.
xiii | P a g e
m<uq jk mrsÉfÊoh
ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ" .=re wOHdmk lafIa;%h ioyd iqúfYaIS ld¾hNdrhla wOHdmk
úoHdmSG u.ska isÿlrkq ,nhs' wOHdmk úoHdmSG l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh m%j¾Okh
lsÍu" iy ta i|yd .; yels Wmdhud¾. ms<sn| wjOdkh fhduq lsÍu wruqKq lr.;a
wOHhkfha fuu mßÉfþoh u.ska" iuia; wOHhkh ms<sn| ye¢kaùu;aa" wOHhkfha
jeo.;a nj ;yjqre lsÍu;a isÿlr we;' mdi,a moaO;sfha 1 jk fY%aKsfha isg 11 jk
fY%aKsh olajd jQ ish¿u úIh ls%hd;aul lsrSug wjYH jD;a;Sh ksmqK;d imsß .=re Nj;=ka
ìys lsrSu wruqKq lr.;a cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, bf.kqï-b.ekaùï ls%hdj,sfha
.=Kd;aulNdjh mrSlaId lsrSu wOHhkfha uQ,sl wfmaCIdj fõ'
úêu;a wOHdmkh l%shd;aul lsrSfuys,d m%n, idOlh jkafka .=rejrhd h' .=re
jD;a;shg iQodkï lsrSu fuka u wLKav j .=rejrekaf.a jD;a;Sh ixj¾Okh i`oyd uÕ
fmkaùfï ld¾hNdrh .=re wOHdmkhg mejf¾'
.=re wOHdmkh jQ l,S b.ekaùu i`oyd f;dard .kq ,nk whg b.ekaùug wod<
wOHdmkh yd mqyK
q qj ,nd fok l%shdj,sh fõ' b.ekaùug w|d< ±kqu
ke;fyd;a ixl,amuh lreKq wOHdmkh hkafkka woyia flf¾' b.ekaùfï
§ wjYH jk oCI;d iuQyhla" m%dfhda.sl w;a±lSï o m%;HdfõCIKh u.ska
m%j¾Okh lsrSu mqyqKqj u.ska isÿ flf¾ ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009' ms'
157&'
1|Page
jD;a;shg msúiSug fmr jD;a;sh ms<sn`o j" bf.kqï,dNshd ms<sn`o j fuka u ;u
ld¾hNdrh ms<sn`o j ukd wjfndaOhlska hqla; ùu yd l=i,;d w;am;a lr .ekSu
id¾:l j jD;a;sfha fh§u i`oyd w;HjYH h'
fiajhg msúiSug m%:u .=re fiajdjg wod< jD;a;sh oCI;d ,nd§u i`oyd
l%shd;aul jkakd jQ .=re wOHdmk mdGud,d mQ¾j fiajd .=re wOHdmkhg wh;a fõ' 1968
fmardfoKsh úYajúoHd,h iy 1972 fld<U úYajúoHd,h u.ska mQ¾j fiajd .=re
wOHdmkh hgf;a wOHdmkfõ § mdGud,d ^BEd.& ls%hd;aul l< o Majd wLKav j
l%shd;aul fkdùu jD;a;h
S oCI;dj,ska iukaú; .=re msßila .=re jD;a;shg m%fõYùfï
iSudjka we;s ùug n,mE lreKls'
YS% ,xldfõ iEu wOHdmk m%;sixialrK fhdackdj,shl u jD;a;sh oCI;d iys;
.=rejrfhl=f.a wjYH;dj wjOdrKh lr we;af;a úIhud,d kùlrK fl;rï ie,iqï
l< o Mys id¾:l wid¾:l;djh r`od mj;skafka Majd ls%hd;aul lrk .=rejrhd u;
jk neúks' 1964 wOHdmk Oj, m;%sldj" 1972 yd 1981 wOHdmk m%;sixialrK
fhdackdj, t,odhS .=re wOHdmkhl wjYH;djh biau;= lr we;' YS% ,xldfõ .=re
wOHdmkh yd iïnkaO b;d jeo.;a ;SrKj,g mokï wjia:dj M<fUkafkaa 1981
wOHdmk m%;sixialrK ks¾foaY wdYs%;jh'
—.=re jD;a;shg ne`§u i`oyd wju iqÿiqlu úYajúoHd, m%fõY
mßCIKfhka úIh ;=klska iu;aùu mokula fia i,ld ±kg ;=ka
wjqreÿ mdGud,djla jYfhka jk .=re wOHdmk mdGud,dj wdh;k.;
oEjqreÿ mdGud,djlg fjkia lrkq ,efí' fuu oE wjqreÿ mdGud,dfjka
miqj f;dard.;a mdi,l wdOqksl;aj b.ekaùï j¾Ihla fõ ^wOHdmk
wud;HdxYh 1981&˜'
Mf;la mej;s .=re wOHdmkfha jHqyh fjkia lrñka jD;a;sh oCI;dj,ska fyì
.=rejrfhl= ìys lsrSu i`oyd .kakd ,o fuu ;SrKh úYsIag jQjls' Mys m%;t
s ,hla f,i
1985 § mQ¾j fiajd .=re wOHdmk mdGud,d l%shd;aul lsrSu b,lal lr .ksñka cd;sl
wOHdmk úoHdmSG ia:dmkh úh'
1986 wxl 30 orK wOHdmksl úoHdh;k mk;g wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSG
wdrïN lrk ,oafoa .=re wOHdmkfha .=Kd;aul ixj¾Okh b,lal lr .ksñks' cd;sl
wOHdmk úoHdmSG wdrïN lsßfï mq`¿,a wruqKq úu¾Ykfha § jD;a;Sh oCI;dj,ska
iukaú; jQ .=rejrhl= ìyslsrSu b,lal lr .ekSu wjOdrKh lr ;sîu iqúfYAIS
,CIKhls'
ys;lr wdl,am we;s ;ukaf.a j.lSu fkdmsßfy,d bgq lrk hym;a miqìula
iys; b.ekaùu .ek wjfndaOhla we;s .=re msßila we;s lsrSu
wjg we;s iïm;a m%fhdackhg f.k id¾:l wOHdmkhla §u
wOHdmk m%Yak ms<sn`o m¾fhaIK meje;aùu yd Majd m%ldYhg m;a lsßu
Ydia;%Sh jeo.;alula we;s m%ldYk ksl=;a lsrSu
^wOHdmk wud;HdxYh 1985 ms1-2&
2|Page
uyje,s" miaÿkarg" ishkE" ydmsá.u" iy W!j kï jQ úoHdmSG mylska iy
mdGud,d 6 lska wdrïN lrk ,o mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh 2000 j¾Ih jk úg
úoHdmSG 11la olajd o" 2003 j¾Ih jk úg úoHdmSG 17la olajd o j¾Okh úh' 2016
j¾Ih jk úg úoHdmSG 19 l isxy," bx.%Sis" fou< udOH mdGud,d 28 la jYfhka
m%udKd;aul j j¾Okh ù we; ^.eiÜ m;%h - 2016'09'09 ms' 1767 - 1768&'
úoHdmSGj, ls%hd;aul mdGud,d ixLHdj yd n`ojd .kq ,nk YsCIK,dNSka
ixLHdfjys l%ñl j¾Okh yd mdi,a moaO;sfha .=re n,ldh iïmdokh jHdma;sh;a iuÕ
úoHdmSGj, wdrïNfha olajk ,o wruqKj
q , mq`M,aùula o isÿ úKs' 2001 § m%ldYs;
wOHdmk úoHdmSG wruqKqj,ska .uH jkafka jD;a;Sh oCI;dj,ska fyì .=re mrmqrla
iïmdokh lsßfï l%shdj,sfha iajdNdjhhs'
hym;a wdl,am iys;" ;u j.lSï fkdmsßfy,d bgq lrk" bf.kqï - b.ekaùï
ld¾h ms<sn`o ukd wjfndaOhla we;s kj .=re msßila mdi,a moaO;shg odhdo lsrSu
cd;sl wOHdmk úoHdmSGh wjg we;s mdi,aj, .=rejrekaf.a iy isiqkaf.a
wOHdmk ;;a;ajh k.d isgqùu Wfoid úfYAI ld¾h ixúOdkh lr l%shd;aul
lsrSu
wOHdmk .eg`M ms<sn`o m¾fhaIK meje;aùu iy Mys m%;st, wod< wxY i`oyd
fhduq lsrSfuka wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh ixj¾Okh lsrSu
Ydia;%Sh jeo.;alulska hqla; m%ldYk iemhSu yd Majd m%ldYhg m;a lsrSu
m%cdj iu`. b;d ióm yd iqyo iïnkaO;d mj;ajd .ksñka m%cdjg wjYH jk
ixj¾Ok jev i`oyd iydh ùu
wOHdmk moaO;sfha isák ish¨u .=rejrekaf.a jD;a;shslNdjh ÈhqKq lsrSu i`oyd
WÑ; jQ wLKav .=re wOHdmk jev igyka ixúOdkh lr l%shd;aul lsrSu iy
cd;sl wOHdmk úoHdmSG" .=re wOHdmk wdh;k yd .=re uOHia:dk iy .=re
wOHdmkh l%shd;aul lrk wdh;kj, fiajh lrk .=re wOHdmk{hska w;r
wfkHdakH iqyo;dj j¾Okh lr .ekSu u.ska .=re wOHdmk woyia yqjudrejg
wjia:dj ie,iSu
iu.dó wdh;k úiska l%shd;aul lrkakd jQ jev igyka iïnkaO j ±kqj;a ù
úoHdmSGfha wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,fha Ma ms<sn`o ±kqj;a nj we;s
lsrSu ^wOHdmk wud;HdxYh" 2001&
kjl .=rejrekaf.a jD;a;Sh oCI;d kexùu" lafIa;%fha isák .=rejrekaf.a
jD;a;Sh ixj¾Okh" wfkl=;a .=re wOHdmk wdh;k iu`. Mlaj .=re jD;a;Sh
ixj¾Okhg odhl ùu jYfhka úúO lafIa;%" Tiafia .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh
j¾Okhg cd;sl wOHdmk úoHdmSG odhlùu wjOdrKh lsrSu iqúfYAIS ;;a;ajhls'
mdGud,dj wNHka;r oEwjqreÿ iy jirl iSudjdisl mqyqKqjlska iukaú;h' oEwjqreÿ
ld,iSudfõ § cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d úIhud,dj m%Odk úIh lafIa;%
;=klska iukaú; h'
3|Page
1' mdi,a moaO;sfha b.ekaùï ld¾h b,lal lr .ksñka w;aoelSï §u i`oyd jQ m%Odk
úIh ^úIh 1" úIh 2&
2' .=re jD;a;Sh l=i,;d" wdl,am j¾Okh b,lal lr .ksñka w;a±lSï §u i`oyd jQ
jD;a;Sh úIh lafIa;%h
3' .=rejrfhl=g wjYH fmdÿ l=i,;d §u b,lal lr.;a idudkH úIh lafIa;%h
fuu úIh lafIa;% ;=kg wu;r j úIh iu.dó l%shdldrlïj,ska yd ;=kajk
jif¾ § iSudjdisl .=re mqyqKqj hgf;a b.ekaùï ksmqK;d" jD;a;Sh odhl;ajh i`oyd jQ
jHdmD;s" mka;s ldur .eg¨ úi`§u b,lal lr.;a l%shduQ,sl m¾fhaIK iy .=re
fm!reIhg ÈYdkq.;ùu hk m%dfhda.sl l=i,;d m%.+K lsrSu b,lal lr .;a
l%shdldrlïj,ska o úIhud,dj iukaú; fõ' we.hSï l%shdj,sh wLKav we.hSï yd
iïmsKaä; we.hSï jYfhka fohdldr h ^cd;sl wOHdmk wdh;kh 2007&'
.=re wOHdmkfhys jvd;a wjOdkh fhduq úh hq;= lafIa;%h jkafka úIhud,djhs'
fcdaka l¾g ^John Kerr) wkqj úIhud,dj hkq .=re wOHdmkfha mrud¾:" wruqKq bgq
lr .ekSu i`oyd mdi, u.ska ie,iqï lr ;ks ;ks j fyda lKavdhï jYfhka fyda
mdi, ;=< § fyda bka msg; § l%shd;aul lrkq ,nk úIh lreKQ ie,iqï lsrSu"
ixúOdkh" l%shd;aul lsrSu" kshdukh iy we.hSï hk wxYj,ska iukaú; pl%dldr
l%shdj,shls ^uqKisxy' 2008&'
Ma wkqj úIhud,dj m%Odk wx. .Kkdjlska iukaú; h' úIh wka;¾.;h
we;=<;a úIh ks¾foaY"bf.kqï - b.ekaùï l%shdldrlï" bf.kqï iïm;a yd l%ufõo"
;lafiarej yd we.hSï Ma w;r jeo.;a fõ' cd;sl wOHdmk úoHdmSGj,ska wfmaCIs;
b,laal imqrd .ekSfï m%Odk fuj,u jkafka Mys l%shd;aul jkakd jQ úIhud,djhs'
.=re wOHdmkfha yrh jkafka Mys úIh wka;¾.;fha .=Kd;aulNdjh yd
wod<;dj hs' Mu.ska .=rejrekag ,efnk l%ufõo yd l=i,;djh;a Mu.ska m%j¾Okh
flfrk ys;lr Okd;aul wdl,am;a h' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh jQ l,S iyNd.s;aj
l%shdldrluls ^cd;sl wOHdmk fldñiu" 2009" ms' 198&'
fï wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSGhkays l%shd;aul jk bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha iajdNdjh y`ÿkd .ekSu jeo.;a h' b.ekaùï l%shdj,sfha § úIh ks¾foaY
ieliSu yd l%shd;aul lsrSu" kj b.ekaùï l%u yd l%uYs,am Ndú;h" YsCIK,dNSka iajhx
bf.kqug fhduq lsrSfï WÑ; l%shdldrlï" ld,h fhdod .ekSu hk wxY flfrys
YslaIK,dNSkaf.a l=i,;d m%.=K lsÍu jeo.;a h' tfia u bf.kqï l%shdj,sfha § jeäysá
bf.kqï m%fõY" iajhx bf.kqï Wmdh ud¾." wka;¾ iïnkaO;d j¾Okh b,lal lr.;a
l%shdldrlï" f;dr;=re ikaksfõok l=i,;d ms<sn`o mßph ,nd.ekSfï l%ufõo ms<sn`o
j YsCIK,dNSka fhduq lsrSu o jeo.;a h'
mQ¾j fiajd .=re wOHdmkfhka wfmaCIs; wruqKq bgq lr .ekSfï § cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, l%shd;aul bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn`o
j mßCId lsrSu ldf,daÑ; mshjrla jkafka fï iïnkaO j úêu;a wOHhkhlska
f;dr;=re ikd: lr fkd;sîuh'
4|Page
1'1 wOHhkfha jeo.;alu
foaYSh jYfhka fuka u f.da,Sh jYfhka o .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh
j¾Okh lsrSfï wjYH;dj fmkajdfoñka wOHdmk{hska" m¾fhaIlhska m%n, f,i
woyia bÈßm;a lrk ,oafoa 1960 oYlfhka miq jljdkqfõ§ h' YsIH bf.kqu flfrys
n,mdkakd jQ idOl" nqoaê ixj¾Okh" fm<Uqu" bf.kqï -b.ekaùï l%u yd l%uYs,am"
YsIH flakao%Sh bf.kqï m%fõYh" .=re N+ñldj ms<sn`o j jQ kj oDIaáfldaK ms<sn`o j
úoaj;a ixjdoj, m%;st,h jQfha .=re wOHdmkfha jHQyh" iajdNdjh iy ls%hd;aul lrk
wdldrh ms<sn`o j kj woyia bÈßm;a ùuhs'
f.da,Sh jYfhka .=re wOHdmkfha kj m%jK;dj,g iu.dó j Y%S ,xldfõ .=re
wOHdmkh ieliSfï wjYH;dj 1964 wOHdmk Oj, m;%sldj úiska fmkajd fok ,oafoa
.=re mqyqKqj jvd;a w¾:dkaú; j isÿ l< hq;= ld¾hhla nj u;= lrñka h' —fokq ,nk
mqyqKqj ieneúka u w¾:odhl jQ o" m%fhdackj;a jQ o jD;a;Sh ;;a;ajhg wkqrEmh hs'
ms<s.; yels jQ o'''''˜ ^wOHdmk wud;HxYh 1964&'
1972 wOHdmk m%;sixialrK fhdackd u.ska .=re wOHdmkh m%;sixúOdkh
lrñka .=rejrhdf.a jD;a;Sh oCI;d j¾Okh lsrSfï wjYH;dj u;= lr we;'
"jdÑl l%uj,g jvd l%shdldrS l%u fnfyúka bjy,a lr.; hq;= fjhs' fï
i`oyd úfYaIfhka mqyqKq jQ l%shdYS,S .=re msßila wmg wjYHh'" hg oelajQ
wOHdmk m%;sixialrKj,g iß,k f,i .=re úoHd, o m%;sixúOdkh flfrkq
we;' ^wOHdmk wud;HxYh" 1972" ms'19&'
5|Page
jHdmD;s" yd m¾fhaIK we;=`M .=re fm!reIhg ÈYdkq.; ùfï l=i,;d j¾Okh o
b,lal lr .eksKs'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGfhys bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh we;=`M iuia;
mßmd,kh ms<sn`o j j.lSfï ks,Odßhd mSGdêm;s jk w;r l<uKdlrK ld¾hfha §
Wm mSGdêm;sjre ;sfofkla úúO wxY Tiafia mSGdêm;sg iydh fj;s' úoHdmSGfha
Ydia;%Sh lghq;= ms<sn`o j.lSu cd;sl wOHdmk wdh;khg mejrS we;' wOHhk
lghq;=j, j.lSï ork Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& wOHhk lghq;=
ie,iqï lr l%shd;aul lsrSfï j.lSï bgq lrhs'
wOHdmk úoHdmSGfha f.k hkq ,nk mdGud,djka ys .=Kd;aul ;yjqrej
mj;ajd .ekSu i`oyd wjYH ie,iqï ilia fldg l%shd;aul l< hq;= h' ^wOHdmk
wdud;HdxY" 2001& .=re wOHdmk mdGud,dfõ .=Kd;aulNdjh /l.ekSfï wjYH;dj
rdcldrs lghq;= ;SrKfha § o wjOdrKh lr ;sîu idOkSh ;;a;ajhls'
fmr mej;s .=re wOHdmk mdGud,dj,g jvd jHQyd;aul fuka u l%shd;aul
jYfhka fjkia jQ iy .=re wOHdmkfha .=Kd;aul keUqre;djla b,lal.; j mQ¾j
fiajd .=re wOHdmk mdGud,d ie,iqï lr we;' tu.ska kjl .=rejrfhl=g wjYH jk
M,odhS bf.kqï l%fudamdhhka fhdod .ekSfï yelshdj" úIh ixl,am meyeÈ,s j yd
ksjerÈ j b.ekaùfï yelshdj" ikaksfõok l=i,;d" jD;a;Sh yeisÍï yd .=Kdx. we;=,;a
jD;a;Sh olaI;djfhka hq;a msßmqka .=rejrhl= ìys lrkafka o@ hkak fidhd ne,Sfï §
jvd;a fhda.H m%fõYh jkafka úoHdmSGj, mdGud,d l%shd;aul lsrSfï m%Odk fuj,u
jk bf.kqï-b.ekaúï l%shdj,sh úu¾Ykhg ,la lsrSuhs' fuys § úoHdmSGh wfmaCIs;
.=rejrfhl= ìys lsrSu Wfoid .=re wOHdmk{hskaf.a b.ekAùï m%fõY" Ndú; lrk
b.ekaùï l%u yd Ys,amS l%u" fhdod .kakd iïm;a yd ld,h" ,nd.kakd iydh fiajd
úuiSug ,la lsrSu;a" YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug fm<Uqu" mQ¾j ie,iqï" bf.kqu i`oyd
l%shdldrS iyNd.s;ajh wd§ wxY úu¾Ykhg ,la lsrSu;a w;HjYH h'
fï jk úg jir 30la blaujd we;s .=re wOHdmk mdGud,dfõ wfmaCIs; wruqKq
bgq lr .ekSu i`oyd YsCIK,dNSkaf.a md¾Yjfhka bf.kqu yd iïnkaO .eg¨ o" .=re
wOHdmk{hskaf.a md¾Yjfhka b.ekaùï l%shdj,sh fufyhùu iïnkaO .eg¨ o wju
lr .ksñka .=Kd;aul .=re wOHdmkhla ia:dms; l< hq;= h' Mys l%shd;aul mdGud,d yd
ine`È bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh mrSlaId lsrSfï wOHhkhl
wjYH;djh u;= jkafka fï ksid h'
6|Page
fojk mßÉfPaoh
idys;H úu¾Ykh
fuu mßÉfþoh u.ska wOHhkhg wod< idys;H uQ,dY% ms<sn| úu¾Ykh isÿlr we;'
úfoaYSh uQ,dY% yd foaYSh idys;H uQ,dY% wOHhkfha m%ia;=; u.ska ;yjqre jk mßÈ fuu
mßÉfþfohka ixlaIsma;j uQ,dY% úu¾Ykhg ,lalr we;'
m¾fhaIK ud;Dldjg wod< j idys;H úu¾Ykhg ,la lsrSfuka m¾fhaIK
lafIa;%h ms<sn`o j m¾hdf,dalhla ,nd .ekSug wfmaCIs; h ^Yin, 2009&' Ma wkqj YS%
,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh msßlaiSu b,lal .; jQ fuu wOHhkfha§ f;aud Tiafia idys;H
úu¾Ykhg ,la flf¾' .=re wOHdmkh" .=re wOHdmkfha jeo.;alu" .=re wOHdmkfha
.=Kd;aulNdjfha ,laIK iy .=Kdx." Y%S ,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmkfha
iajdNdjh" mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh" YS% ,xldfõ .=re wOHdmkfha úldYh" cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, wdrïNh iy úldYh" mq¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaO foaYh
S
yd úfoaYSh m¾fhaIK wOHhkh lsßu Tiafia woH;k m¾fhaIKhg wjYH miqìu y`ÿkd
.ekSu wfmaCIs; h'
7|Page
1960 oYlhg fmr" .=rejreka iQodkï lsrSu y`ÿkajk ,oafoa .=re mqyqKj
Q ^Teacher
training& jYfhks' hdka;%sl yd Ys,amSh mqyqKqjla muKla b,lal iy.; jQ Mu
ixl,amfhka neyerj Ma fjkqjg .=re wOHdmkh kï jQ ixl,amh fï i`oyd jvd;a
WÑ; nj wjOdrKh lr we;' Mu.ska b.ekaùfï l=i,;d jYfhka .efkk b.ekaùï
l%shdj,sh ie,iqï lsrSu" l%shd;aul lsrSu" ;lafiare lsrSu" mka;s ldur md,kh lsrSu"
WmfoaYkd;aul øjH mßyrKh lsrSu iy wOHdmkhg mokï jQ od¾Yksl" ufkda
úoHd;aul iy iudc úoHd;aul kHdh ms<sn| ±kqula ;u jD;a;sh id¾:lj bgq lsÍug
wjYH l%u Ys,am" l%fudamdh yd m%fõY wka;¾.; uDÿ l=i,;d" WmfoaYd;aul l=i,;d"
wka;¾ mqoa., l=i,;d mß.kl l=i,;dj,ska iukaú; jD;a;Sh l=i,;d hk m%Odk
lafIa;%j, ifudaOdksl tl;= jQ .=re wOHdmkh fõ'
8|Page
2'3 .=re wOHdmkfha .=Kd;aulNdjfha ,laIK yd .=Kdx.
.=Kd;aulNdjh ms<sn|j bÈßm;aj we;s ú.%y wkqj tys ,laIK .Kkdjla
y÷kd.; yels h' th hï wdh;khla l%shd;aul lrkq ,nk l%shdj,shlska ,efnk
m%;sM,hls' .=Kd;aul úIh noaO jk w;r th ;SrKh lrkq ,nk wdldrh
mqoa.,hdf.ka mqoa.,hdg fjkia jkafka w;a±lSï" w.hhka iy ixialD;sh ta flfrys
n,mdk neúks' .=Kd;aul nj ixl,amSh woyila jk w;r th wdh;khl ±lau yd
mrud¾: u; r|d mj;S' .=Kd;aul nj uekSu ÿIalr jqj o th <.d lr .ekSug yels
fõ'
wOHdmk lafIa;%fha .=Kd;aulNdjh ms<sn| woyi kj iudc iïnkaO;dj,
m%;sM,hla f,i biau;= jkafka 21 jeks ishjfia § h' fï wkqj j¾;udkfha mdi,a
wOHdmkh" Wiia wOHdmkh fuka u .=re wOHdmk lafIa;%fha o .=Kd;aulNdjh /l
.ekSu iïnkaO úfYaI wjOdkhla fhduq ù we;' .=re wOHdmk lafIa;%fha
.=Kd;aulNdjh ñksh yels jkafka .=re wOHdmk mdGud,djla yodrd wjika l< .=re
YsIHhl=f.a .=re jD;a;sh yd ine|s iuia; pß; ,laIK yd .=Kdx.j,sks' .=rejrhd
.=Kd;aul núka iïmQ¾K ùug kï tu .=rejreka iQodkï lrk" mqyqKq lrk .=re
wOHdmk wdh;kfha iuia; l%shdj,sfhys .=Kd;aul nj oDIHudk úh hq;= h' iïm;a"
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh .=re wOHdmk{ ld¾hNdrh" iqNidOk ld¾hhka" ta w;r
m%Odk fõ'
2015 j¾Ifha isg wOHdmk wud;HdxYfha l<ukdlrK yd m%ñ;s YdLdj u.ska
mdi,aj,g y÷kajd § we;s we.hSï ud¾f.damfoaYfha mdi,a wOHdmkfha .=Kd;aul nj
msßlaiSu i|yd m%Odk lafIa;% wgla hgf;a ks¾Kdhl 60la iy o¾Yl 210lska iukaú;
ndysr we.hSï l%uhla wka;¾.; fõ' tu m%Odk lafIa;% wg w;=ßka fojeks lafIa;%h
jYfhka olajd we;s bf.kqï-b.ekaùï iy we.hSu m%ñ;s follska" wjYH;d mylska
ks¾Kdhl y;rlska o¾Yl ;sylska fuka u .=Kd;aul ;;a;ajh ;yjqre lsÍu i|yd jQ
m%Yak y;lska iukaú; fõ' tu we.hSï ls%shdj,sh mßudK 6lska we.hSug ,la flf¾'
^wOHdmk wud;HdxYh" 2014" ms' 17" 18& tu ks¾Kdhl bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh mÍlaId lsÍu i|yd Wmfhda.S lr.; yels mdvï ie,iqï lsÍu" mdvug
msúiSu" mdvu ixj¾Okh we.hSu iy .=rejrhdf.a mqoa., j.lSï yd fm!reIh ukdj
ms<sìUq lsÍu hk ks¾Kdhlj,ska iukaú; fõ' bf.kqï -b.ekaùï iy we.hSï
lafIa;%hg wod< j mdif,a bÈß ixj¾Okh i|yd muKla fhdod .ekSu b,lal lr
.ksñka idlÉPd l< hq;= .=Kd;aul ;;a;ajhka m%Yak y;lska olajd we;' fuu
.=Kd;aul ;;a;ajhka u.ska .=rejrhdf.a id¾:l$wid¾:l nj" YsIH úúO;ajhg wkqrEmS
jk f,i b.ekaùu" iuia; .=re uKav,fha ixj¾Okh iïnkaOfhka fuu w;a±lSï
fhdod .kakd wdldrh u;= lr .ekSug wfmalaId flf¾' fï wkqj bf.kqï -b.ekAùï
l%shdj,sh fufyhùu iaÓr m;aùï ,o lÒldpd¾h" wkqhqla; l:sldpd¾h iy w¾Old,Sk
jYfhka úúO;ajfhka hqla; h'
9|Page
wdrïNfhA È bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh /l .eksu i`oyd
lKavdhula 25 lg iSud jQj o" miqj l%ufhka mdGud,d jHdma;sh yd n`ojd .kq ,nk
ixLHdj u; Mla lKavdhulg wh;a ixLHdj 10 -50 olajd úp,khg ,laj we;'
.=re wOHdmkfhys yrh .=re wOHdmk úIhud,dj Mys wka;¾.;h iy
wod<;ajh iy l%shd;aul lsßfï iajdNdjh u; Mys .=Kd;aulNdjh r|d mj;S' ^cd;sl
wOHdmk fldñiu" 2009& .=Kd;aul ;;a;ajh hkq .Kqfokq lrejka i;=gg m;a lsrSu
fukau ld¾hCIu;dj t,odhS;dj /l .eksu nj .=Kd;aul ;;a;ajh ms<sn`o cd;Hka;r
m%ñ;s wdh;kfha ú.%y fldg we;' ^wOHdmk wud;HxYh" 2008& mdi,a wOHdmkh
Yla;su;a lsrSu" isiq mrmqr iudchg iqÿiaika fia yev.eiaúfuys,d .=Kd;aul .=re
mqyqKqj wjYH;dj hqfkiaflda fldñiu wjOdrKh lr we;' ^De Loure ^o f,da¾&" 1996&
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj ls%hd;aul lsrSu iïnkaO j.lSu mejrS
we;af;a cd;sl wOHdmk wdh;khg h' úIhud,d l%shd;aul lsrSfï oS we;s .eg¨ ms<sn`oj
cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï uKav, /ialsrSïj, § úfYaI wjOdkh fhduq fldg
we;'
bx.%%Sis .Ks;h úoHdj jeks mdGud,dj, ixl,am idOkh wvq nj" fhojqï
^inputs& ÿ¾j,ùu ksid mdGud,dfõ jákdlu ÿ¾j, ù we;s nj" we;eï mdGud,d i`oyd
n`ojd .ekSfï§ úIh ±kqu fkdue;s fyhska n`ojd .ekSfuka miq udihla fyda folla
fjka lrf.k úIh ±kqu ,nd§u iqÿiqnj ^cd;sl wOHdmk wdh;kh 2008'12'23 we.hSï
uKav, /iaùï jd¾;dj msgq wxl 03&
fï wkqj úfYaIfhka .Ks;h" úoHdj" bx.%Sis mdGud,d ms<sn`oj úfYaI wjOdkh
fhduq lsrSu jeo.;a h'
10 | P a g e
yd fiajdia: jYfhka l%shd;aul h' wdrïNl .=re wOHdmkfha § jvd;a jeo.;a jkafka
fiajhg msúiSug fmr .=rejreka iQodkï flfrk jevigyka h'
11 | P a g e
l%shd;aul lrñka mYapd;a Wmdê wOHdmk ämaf,daud mdGud,dj weröu" 1969 §
fmardfoKsh úYajúoHd,fha wOHdmkfõ§ Wmdê mdGud,d weröu" 1965 ka miq úfoHdaoh
yd úoHd,xldr úYajúoHd,j, wOHdmk msG wdrïN lrñka mYapd;a Wmdê wOHdmk
ämaf,daud mdGud,d wdrïN lsßu" 1972 Wmdê wfmaCIlhska i`oyd iudc úoHd .=re
ämaf,daud mdGud,dj weröu iy miqj Mh wOHdmkfõ§ Wmdêh olajd l%shd;aul ùu
úYajúoHd, .=re wOHdmkh iïnkaOfhka .kakd ,o l%shdud¾. fõ' fuu wjêfha §
wOHdmk wud;HxYh fuhg iu.dó j kqmqyqKq .=rejreka i`oyd ÿria: mdGud,d wdrïN
lrk ,§' 1974 ka miqj hdmkh úYAjúoHd,fha wOHdmk wxYh msysgqùu" 1980 Y%S ,xld
újD; úYAjúoHd,fha wOHdmk mSGh weröu" 1985 cd;sl wOHdmk wdh;kh weröu yd
cd;sl wOHdmk úoHdmSG wdrïNh isÿùu furg .=re wOHdmkfha kj m%fõYhla f,i
iksgqyka fõ' úúO .=re wOHdmk wdh;k w;r úIu;d wju lrñka Majd
iïnkaëlrKh i`oyd 1997 § wxl 32 orK mk; u.ska cd;sl .=re wOHdmk wêldßh
wdrïN flßKs' Ma iu`.u Èjhsfka ish¨u l,dmj, .=re wOHdmkh ixj¾Okh lsrSfï
wruqKska .=re uOHia:dk wdrïN lsrSu .=re ixj¾Okh úuOH.;lrKhg fhduq lsrSula
úh' kuq;a 2001 oS cd;sl .=re wOHdmk wêldrsh úiqrejd yßk ,§' ta iu.u 2001 §
cd;sl .=re wOHdmk m%;m
s ;a;sh m%ldYhg m;a lsrSu .=re wOHdmk b;sydifha jeo.;a
isÿùula úh ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2016&'
2012 § rcrg úYajúoHd,fha wOHdmk mSGh wdrïN úh' 2013 § .=re wOHdmkh
mdi,a wjYH;d mokï lr l%shdj,shla njg m;a lsrSfï wruqKq iy.;j mdi,a mdol
.=re ixj¾Ok jev igyk l%shd;aul úKs ^wOHdmk wud;HxYh&' fï wkqj ±kg Y%S
,xldfõ l%shd;aul .=re wOHdmk mdGud,d iy Majd l%shd;aul lrkq ,nk wdh;k
m%Odk jYfhka mq`M,a lafIa;% ;=kla hgf;a ixúOdkh ù we;' wOHdmk wud;HxYfha
.=re wOHdmk wxYh u.ska l%shd;aul lrkq ,nk cd;sl wOHdmk úoHdmSG yd .=re
úoHd, thska Mla lafIa;%hka jk w;r fojekak wdrïNl yd wLKav .=re wOHdmkh
l%shd;aul lrkakd jQ cd;sl wOHdmk wdh;khhs' .=re wOHdmkh fufyhjkq ,nk
f;jeks lafIa;%h úYaj úoHd, fõ ^2'1 jk j.=j&
12 | P a g e
úYajúoHd, fld<T úYaj úoHd,h wOHdmkfõÈ mYapd;a Wmdê
wOHdmk mSGh 01 wOHdmk ämaf,daud"
wOHdmkm;s" wOHdmk
o¾Ykm;s o¾Yk Y+Í
fmardfoKsh mYapd;a Wmdê wOHdmk
úYajúoHd,h wOHdmk 01 ämaf,daud wOHdmkh ms<sn`o
wOHhkdxYh Ydia;%m;s
fuu wdh;k u.ska l%shd;aul lrkq ,nk mdGud,d ish,a, tajdfha wruqKq mokï
lrf.k m%Odk lafIa;% myla hgf;a ±laúh yels h ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 1996&'
2'2 jk j.=j( wruqKq wkqj Y%S ,xldfõ .=re wOHdmk mdGud,d j¾.SlrKh
j¾. wruqK mdGud,dj iajNdjh
h
01 1-10 fY%aKsj, b.ekaùu i|yd Wiia cd;sl YslaIK úoHd mQ¾Kld,Sk
fm< iu;=ka i|yd jk mQ¾j fiajd ämaf,daudj
.=re wOHdmkh mQ¾Kld,Sk
Wmdê wfmalaIlhska i|yd jk wOHdmkfõ§ Wmdêh
úYajúoHd, l%shd;aul lrk .=re
wOHdmkh
02 ±kg .=re fiajfha isák WmdêOdß fkdjk .=re mqyqKq iy;sl mQ¾Kld,Sk
.=rejrekag uQ,sl jD;a;Sh mqyqKqj ,nd§u mdGud,dj
03 ±kg .=re fiajfha isák WmdêOdÍ .=reNj;=ka mYapd;a Wmdê mQ¾Kld,Sk$
i|yd jD;a;sh ±kqu yd l=i,;d m%.=K lsÍu wOHdmk ämaf,daud w¾Old,Sk
13 | P a g e
04 mqyqKq .=rejreka ^WmdêOdÍ fkdjk& i|yd wOHdmkfõ§ ÿria:
jk wLKav .=re wOHdmkh
05 mYapd;a Wmdê wOHdmk ämaf,daudj yd wOHdmkm;s mQ¾Kld,Sk
wOHdmkfõ§ WmdêOdÍka i|yd jeäÿr wOHdmk o¾Ykm;s ÿria:
wOHdmkh o¾YkY+Í
14 | P a g e
2'3 jk j.=j( cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd udOH wkqj j¾Okh
15 | P a g e
Wla; j.=jg wkqj 1986-2017 olajd jQ ld,h ;=< oS úoHdmSG ixLHdj fuka u mdGud,d
ixLHdj m%idrKh ù we;s wdldrh wkqj úIu;d o úoHdudk h' niakdysr m<d; ;=<
cd;sl wOHdmk úoHdmSG ixLHdj 06 la jk w;r Mhska ;=kla u .ïmy Èia;%slalfha
msysgd we;' uOHu m<df;a úoHdmSG ;=kla ia:dms;j we;s w;r Mhska úoHdmSG foll u
bx.S%is udOH mdGud,djla f,iska bx.%Sis mdGud,dj ls%hd;aul l%shd;aul úu iqúfYaIS h'
kef.kysr" W;=r yd ol=Kq m<d;aj, úoHdmSG ;=k ne.ska l%shd;aul fõ' inr.uq" W!j"
W;=reueo" yd jhU m<d;aj, ia:dms;j we;af;a Mla úoHdmSGhla muKs' jhU m<df;a
idßmq;a; wOHdmk úoHdmSGfha YdLdjla f,i oUfoKsh YdLdj l%shd;aul jkafka nqoaO
O¾uh mdGud,dfõ .sys isiqka i`oyd h' .sys meúÈ fomd¾Yajhu i`oyd u l%shd;aul tlu
mdGud,dj lf;da,sl$ l%sia;shdks mdGud,dj jk w;r th jhT cd;sl wOHdmk
úoHdmSGfha l%shd;aul h' fuu mdGud,dj" Mlu NdId udOHfhka úoHdmSG lSmhl
l%shd;aul ùu iqúfYaIS ,CIKhls' WodyrK jYfhka m%d:ñl wOHdmkh" fmrÈ.
ix.S;h iy k¾;kh ±laúh yels h' 1985-2017 olajd jQ ld,h ;=< úoHdmSGj, l%shd;aul
mdGud,dj, lems fmfkk lreKla jkafka we;eï mdGud,d jßka jr we;=<;a lsrSu"
bj;a lsrSu iïnkaO ;;a;ajh hs' fuu ish¨u úoHdmSGj,ska ìys flfrk .=rejreka
mdi,a wOHdmkfha 1-11 fY%AKs olajd l%shd;aul jk yr úIhhka iy f;dard .;a
ffjl,ams; úIhhka i`oyd iQodkï lsrSuo lemS fmfkk ;;a;ajhls'
mdGud,dj,g YsCIK,dNSka n`ojd .eksu jßka jr ixfYdaOkhg ,la ùu fuka
u we;=<;a lr .ekSfï iqÿiqlïj, úp,khkao olakg ,efí' w'fmd'i Wiia fm<
úNd.fha§ ,nd .kakd ,o Z ,l=K uQ,sl moku f,i i,lñka 1985 § iïuqL mrSCIK
j,ska wdrïN lrk ,o n`ojd .ekSï miqj ;r`. úNd. mokï lr .ksñka o" kej;;a
iïuqL mßCIK Tiafia o isÿ fjñka mj;S'
wdrïNfha § jhia iSsudj wjqreÿ 18-22 jq w;r miqj Mh 18-25 olajd fjkia j
we;' lf;da,sl yd l%sia;shdks mdGud,dfõ È mQcH mlaIh i`oyd jhia iSudj wjq 30 f,i
ie,fla' YS% mdo cd;sl wOHdmk úoHdmSGh j;= mdi,a ioyd isxy, yd fou< udOH
.=rejre iQodkï lsrSu i`oyd úfYaIfhka fjkaj we;s w;r n`ojd .ekSfï § j;= Èia;%slal
f,i kïlr we;s osia;%slal i`oyd fjkaj we;' ldka;d YslaIK,dNSka i`oyd o¾.d k.r
cd;sl wOHdmk úoHdmSGh fjkaj we;' YdrSßl wOHdmk mdGud,dj i`oyd n`ojd .ekSfï
l%Svd l=i,;d i`oyd jk úúO uÜgfï iy;slj,g ,l=Kq ,nd §u o iqúfYaIS h'
YsCIK,dNSka n`ojd .ekSfï § w'fmd'i ^W'fm<& Z ,l=K we;eï mdGud,dj,g
wod< iqúfYaIS iy;sl ie,ls,a,g .kq ,enqj o" .=re jD;a;Shg wod< j isÿ flfrk
fm!reI fyda wdl,am fyda l=i,;d mÍCIKhla l%shd;aul fkdùu lemS fmfka' fï
ksid úYajúoHd,j,g m%fõYùug fkdyels" úYajúoHd, wOHdmkfha fuka fkdj
úoHdmSG mdGud,dj wjidkfha blaukska /lshd wjia:d ,nd .; yels ùu hk idOl
m%uqLfldg i,lñka úoHdmSGj,g we;=<;a ùfï m%jK;djhla mj;S'
uQ,sl iqÿiqlï ,;a whÿïlrejkaf.a l=i,;d moku u; ia;%S mqreI iudcNdjh
iudkj ksfhdackh u; wdrïNfhA § f;dard .kakd ,o w;r" Mh jßka jr n`ojd .eksï
16 | P a g e
i`oyd ksl=;a lrk ,o ixfYdaOk u.ska fjkia lr we;' Ma wkqj cd;sl yd ÿIalr m<d;a
wkqmd;slj ksfhdackh ùfï moku isiqka f;dard .kakd ,§' ±kg l%shd;aul jkafka
l=i,;d u; m%foaYSh f,alï fldÜGdi moku u; h
2017 j¾Ifha § Ma Ma úoHdmSGj, l%shd;aul jk mdGud,dj,ska wkdjrKh jk
,CIK lSmhls' Mlu mdGud,dj úoHdmSG .Kkdjl l%shd;aul ùu" we;eï úoHdmSGj,
mdGud,d .Kkdjl l%shd;aul ùu fukau we;eï úoHdmSGj, l%shd;aul jkafka Mlla
fyda folla muKs' fï wkqj wdrïNfha È mdGud,d y;lg muKla iSud jqjo" 2017
j¾Ih jk úg mdGud,d 26 la i`oyd udOH ;=fkka u mdGud,d l%shd;aul úu iqúfYAIS
;;a;ajhls' Mu mdGud,d idudkH wOHdmkfha m%d:ñl wOHdmkfha iy oaú;Shsl
wOHdmkfha yr úIhhka fuka u ldKav úIhhkag wjYH .=rejre ìys lsrSu jeo.;a
idOlhls'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d ld,h jir ;=kls' Mhska uq,a fojir
wdh;kh ;=< fkajdislj /|S isáh hq;= h' ;=kajeks jir úoHdmSG iSudikak rcfha
mdi,l WmdOHjrfhl= hgf;a iSudjdiS mqyqKqj iïmQ¾K l< hq;= h' 2017 jif¾ isg
wNHka;ßl yd iSudjdisl ld,fha § udislj remsh,a 5000 ne.ska §ukdjla ysñ jk
w;r uq,a fojir ;=< ,efnk Èukdj YsCIK,dNSkaf.a wdydrmdk yd iqNidOk
ld¾hhka i`oyd jeh flf¾'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,hlska iukaú;
h' mSGdêm;s m%Odk mßmd,lhd jk w;r Tyqg mßmd,kuh iydh ,nd§u
WmmSGdêm;sjre ;sfofkla isá;s' wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej" md,k yd uqo,a iy
wLKav .=re ixj¾Ok jYfhka lafIa;% i`oyd Wm mSGdêm;sjreka m;a lr we;' mSGdêm;s
uQ,H yd md,k lghq;= iïnkaOfhka wOHdmk wud;HxYhg o" wOHhk yd Ydia;%Sh
lghq;= iïnkaOfhka cd;sl wOHdmk wdh;khg o j.lSug ne`È isà'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, Ydia;%Sh lghq;= ie,iqï lsßu" kshdukh iy
wëCIKh iïnkaO ld¾hNdrh cd;sl wOHdmk wdh;khg mejrS we;'
fuu ld¾h fufyhùu cd;sl wOHdmk wdh;kfha .=re wOHdmk iy úl,am
wOHdmk msGh hgf;a we;s wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j u.ska mdGud,dj,g
wod< úIhud,dj ;SrKh lsrSsu" úIh wka;¾.;h" úIh ks¾foaY" bf.kqï-b.ekaúï øjH
ieliSu fukau kshdukh hk ld¾hhka bgq lrkq ,nhs' wdh;ksl mqyqKqj wjidkfha
meje;afjk ndysr wjidk úNd.h ixúOdkh lsrSu" fufyhùu" we.hSu hk ld¾hhka
Y%S ,xld úNd. fomd¾;fïka;=jg mejÍ we;s w;r" úoHdmSGj,ska tjkq ,nk wNHka;r
,l=Kq iy Y%S ,xld úNd. fomd¾;fïka;=j ,ndfok wjidk úNd. ,l=Kq weiqßka
wjidk we.hSï jd¾;d ieliSfï ld¾h" m%;sM, ilia lsÍu iy;sl ,nd§u hk ld¾hhka
cd;sl wOHdmk wdh;kfha úNd. fomd¾;fïka;=jg mejÍ we;' fï wkqj cd;sl
wOHdmk úoHdmSGj, ls%hd;aul lrkq ,nk mQ¾j fiajd .=re wOHdmk mdGud,d
ixúOdkfha isg wjidkh olajd jQ l%shdj,sh wOHdmk wud;HdxYh" cd;sl wOHdmk
wdh;kh hk wdh;k foflys fufyhùfuka l%shd;aul jkakls'
17 | P a g e
2¡7 cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,dj
ljr fyda úêu;a wOHdmk l%shdj,shl wruqKq bgqlr .ekSfï oS jeo.;a jkafka
l%shd;aul lrkq ,nk úIhud,dj" Mys wka;¾.;h fuka u Mu úIhud,dj ixúOdkh"
fufyhùu" kshdukh iy we.hSsfï l%shdj,shhs' Ma wkqj kHdhd;aul yd m%dfhda.slj
w;a±lSï ,ndÈu b,lal lr .;a cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj m%Odk fldgia
folla hgf;a ixúOdkh ù we;af;a wdh;ksl fojir i`oyd jk úIhhka yd iSudjdisl
mqyqKqjg wod< úIhhka jYfhks' wdh;ksl úIhud,dj m%Odk úIh lafIa;% ;=kla
Tiafia o iSudjdisl úIhhka m%Odk úIhhka y;rla Tiafia o l%shd;aul h'
wNHka;r fojirl ld,h ;=< § oaú;Shsl úIhud,dj i|yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%hg wod< j m%Odk úIhhka yhlao úfYaI úIh lafIa;%hg wod,j m%Odk úIh 1
yd m%Odk úIh 2 jYfhka úIh folla o idudkH úIh lafIa;%h hgf;a úIhhka y;rla
o YsCIK,dNSka úiska yeoEßh hq;= h' ñg wu;rj úIh iu.dó l%shdldrlïj, ksr;ùu"
w;HjYH b.ekaùï mqyK
q qj i`oyd Èk 40 la m%dfhda.sl mqyqKqjla ,nd .eksuo uq,a
fojirg wh;a fõ'
1986-2016 olajd jQ ld,h ;=< úoHdmSG úIhud,dj m%Odk wjia:d ;=kl§ Mkï
1996"2000 iy 2007 § ixfYdaOkh ú we;' 1985 isg fï olajd jD;a;Sh úIhh ixfYdaOk
weiqßka úfYAI ,laIK lSmhla y`ÿkd .; yels h'
2'4 jk j.=j - 1985 isg 2007 olajd jD;a;Sh úIhj, isÿj we;s ixfYdaOk
1995-1996 2000-2007 2007 ka miq
úIh m%d:ñl mdGud,d oaõ;Shsl mdGud,d
1'wOHdmkfha jD;a;Sh Y%S ,xldfõ wOHdmk wOHdmk ufkda wOHdmk ufkda
ufkdaúoHd;aul wOHdmkh I moaO;sh kj m%d:ñl úoHdj úoHdj
moku úIhud,dj
wOHdmkfha jD;a;Sh ufkda úoHd;aul moku wOHdmk iudc wOHdmk iudc
od¾Yksl iy wOHdmkh II úoHdj úoHdj
iudc úoHd;aul
moku
wOHdmksl ñkqï jD;a;Sh iudc úoHd;aul moku wOHdmk wOHdmk
iy we.hsï wOHdmkh ud¾f.damfoaYh yd ud¾f.damfoaYkh
III WmfoaYkh yd WmfoaYkh
mdi,a yd m%cdj jD;a;Sh ;lafiarelrK uQ,O¾u wOHdmksl ñkqï wOHdmksl ñkqï
wOHdmkh we.hqï yd we.hqï
IV
ud¾f.damfoaYkh jD;a;Sh wOHdmk b.ekaùfï wOHdmk
yd WmfoaYkh wOHdmkh V jHjydr^wOHdmk idudkH l%u uQ,sldx. yd
;dCIKh yd b.ekaúfï wOHdmk ;dCIKh mdi,a
idudkH l%u we;=`Mj& yd wOHdmkfha l<ukdlrKh
uQ,sldx.'
wOHdmk m%jK;d jD;a;Sh wOHdmkfha uQ,sldx. mdi,a ixúOdkh wOHdmk
^fuu úIhhka wOHdmkh WmfoaYkh yd yd l<ukdlrKh jHjydr
;=k i,ld Mla jD;a;Sh ud¾f.damfoaYkh
m%Yak m;%hls& wOHdmkh b.ekaùu jD;a;Shla
VI jYfhka
fï wkqj meyeÈ,s jkafka 1986 isg fï olajd cd;sl wOHdmk úoHdmSG
úIhud,dfõ jD;a;Sh úIhhkays .=re l=i,;d ixj¾Okfhys,d w;HjYH úIhhla jk
wOHdmk jHjydr úIhud,djg Ml;= jkafka 2000 j¾Ifha§ h' 2007 ka miqj m%d:ñl
18 | P a g e
yd oaõ;shsl mdGud,djkays jD;a;Sh úIh lafIa;% hgf;a kej; fmdÿ úIhhka yhla fï
olajd l%shd;aul h'
úfYaI úIh lafIa;%h hgf;a mdGud,d wkqj úIh ixLHdj fjkia úh' 1986-1999
olajd m%d:ñl wOHdmkh" nqoaO O¾uh" .KS;h" úoHdj mdGud,dj, m%Odk úIh 4 lskao
YdrSrsl wOHdmkhg yd bx.%Sis NdIdjg úIhh 6 ne.skao" .Dy wd¾Òl úoHdjg úIhh
ne.skao úh' 2000 j¾Ifha úIhud,d ixfYdaOkfha lemS fmfkk ,CIKhla jqfha
m%d:ñl mdGud,dj yer wfkl=;a mdGud,d i`oyd m%Odk úIh 1 yd m%Odk úIh 2
jYfhka ;j;a úIhhla mdGdud,djkag Ml;= lsrSuhs' .=rejrfhl=g Mla úIhhlg jvd
wju jYfhka úIhh lSmhla b.ekaùfï yelshdj w;HjYH fõ hk m%;sm;a;sh u; fuu
fjkialu isÿúKs' mdGud,dj,§ Mh y`ÿkajk ,oafoa úfYaI úIh yd wkqq úIh hkqfjks'
m%d:ñl mdGud,dfõ Mf;la ;snQ úIh y;ßka Mlla jk mßirh wdY%s; l%shdldrlï
úIh mßir wdY%s; l%shdldrlï I" II yd III jYfhka fldgia ;=klska l%shd;aul úKs'
2007 úIhud,d ixfYdaOk hgf;a m%d:ñl mdGud,djg fojeks NdIdj ^isxy,$fou<&
úIh w¨;ska y\qkajd fokq ,eìKs'
Mfukau 2007 § m%Odk úIh hgf;a Mla úIhhla úIh lSmhlska l%shd;aul ùu
fjkqjg m%Odk úIh 1 yd m%Odk 2 úIh jYfhka fjka lrk ,oafoa úIhg wod<
kHdhd;aul miqìu m%Odk úIh jYfhkao" m%Odk úIh 1 yd wod< l%u úoHdj úIh II
jYfhka jk fia ilia lsrSfuks' m%Odk úIh lsmhla ú.%y lsrSfuka úIh fjkiaj we;s
wdldrh y`ÿkd .; yels h'
19 | P a g e
fõ' Ma wkqj úoHdmSG YsCIK,dNska ;=< iudc yd fm!reI .;s,laIK j¾Okh lsrSfï
wruqKska iEu úoHdmSGhlu l%Svd" nd,olaI$nd,olaIsld" YsIHNg iñ;s iud.ï"
wOHdmk pdßld" jHdmD;s" fi!kao¾h yd wd.ñl jevigyka jeks úIh iu.dó
l%shdldrlï wdrïNfha isg l%shd;aul jQ w;r miqj Majdg lrdfÜ " csïkdiaála jeks
l%shdldrlï o tlaj we;' nodod yer i;sfha wfkl=;a Èkj, m'j'4'00-6'00 olajd o"
fikiqrdod fm'j'8'00-12'00 olajd o l%shd;aul flf¾' fikiqrdod úIh iu.dó
l%shdldrlï fufyhjkq ,nkafka w¾Old,Sk lÒldpd¾hjre úisks'
20 | P a g e
fi!LH yd YdrSßl wOHdmkh" cSjk l=i,;d" fi!kao¾h wOHdmkh iy úIhh Majd
w;r úh' nqoaO O¾uh mdGud,djg muKla Ñ;% yd uQ¾;s iy md,s NdIdj we;=<;a úh'
wdrïNfha isg iq¿ ixfYdaOkhkag ,laj 1999 olajd mej;s wNHka;r we.hSu
iliaj ;snqfKa m<uq jir iúrdu yd fojk jir iúrdu mßCIKh iy mejreï" Mall
mßCIK iy m%dfhda.sl mßCIK we;=<;a wLKav we.hSula jYfhks' wNHka;r yd ndysr
úNd.j, ,l=Kq ner ;eîfï l%uh mokï lr .ksñka wjidk ,l=K ilia fõ'
2007 j¾Ifha isg l%shd;aul jk we.hSï mámdáhg ^we.hSï mámdáh -2001&
wkqj wLKav we.hSï ixLHdj m<uq fojir ;=< úIhhg wh;a meh .Kk wkqj fjkia
fõ' úIhh meh 25g Mla we.hSula jYfhka Mla úIhlg Wmßu we.hSï .Kk olajd
úIh W.kajkq ,nk lÒldpd¾hjreka úiska bgq lrkq ,efí' Ma i`oyd fhdod .; hq;=
úúO ;lafiare yd we.hSï l%u úIh ks¾foaYj, fukau we.hSï mámdáfha o i`oykaj
we;' Mu we.hSï l%u ,sÅ; mejreïj, isg m%dfhda.sl l%shdldrlï olajd úúO h' we.hSï
WmlrK ieliSfï § Ma Ma úIh lñgq u.ska fmdÿ we.hSï WmlrK fhdod .; hq;= njg
Wmfoia ;snqK o" Mu ld¾hh m%dfhda.slj l%shdjg kexfjk wjia:d iSñ; h'
lÒldpd¾hjre we.hSï ,l=Kq Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& fj;
,nd Èh hq;= h' we.hSï lñgqj úiska Mu ,l=Kq we.hSï f,aLkhg we;=<;a flf¾' uq,a
fojir wjidkfha Maa Ma úIh wkqj wNHka;r ,l=Kqj, idudkHh .Kkh lr Mh 60%
g mßj¾;kh lr wNHka;r ,l=Kq cd;sl wOHdmk wdh;khg bÈßm;a lrkq ,nkafka
Wm mSGdêm;s ^wOHhk yd .=Kd;aul ;yjqrej& iy mSGdêm;s hk ks,Odßkaf.a mßCIdj
yd wkque;shg hg;aj h'
wLKAv we.hSug ,la lrk ish¨ u úIhhkaf.ka 60%l nr ;eîug wh;a
fkdjk úIhhkao we;' wOHdmk jHjydr Mhska Mla úIhhls' Mys ,l=KQ 100 jYfhka
bÈßm;a flf¾' jD;a;Sh yd úfYaI úIhhka i`oyd m<uq jir yd fojeks jir wjidkfha
ish¨u úoHdmSG wNHka;r mßCIK l%shd;aul fkdlsrSu úfYAI ;;a;ajhls' idudkH
úIh lafIa;%fha úIhh i`oyd wLKav we.hSï l%shd;aul jk w;r fojk jir wjidkfha
cd;sl wOHdmk wdh;kh uÕska m%Yak m;% ilia fldg fmdÿ ld,igykla hgf;a
úoHdmSGj, mßCIK l%shd;aul lrk w;r W;a;r m;% we.hSu lrkqfha Ma Ma úoHdmSG
u.sks'
cd;sl wOHdmk úoHdmSG we.hSï l%shdj,sh" 1986 wxl 30 orK wOHdmksl
úoHdh;k mk; 5^D,E,S&j.ka;s m%ldr wdrïNfha § we.hSï l%shdj,sh fufyhjk ,oafoa
wka;¾ úoHdmSG we.hSï uKav,h ^ICEB& cd;sl wOHdmk wdh;kh iuÕ MaldnoaOj
lghq;= lsrSu ;=<ska h' wxl 28 orK mkf;a 10^4& ^J& j.ka;shg wkqj msysgqjk ,o
wka;¾ úoHdmSG úIhud,d uKav,fha úoHdmSG wNHka;r úIhud,d uKav,hg we.hSï
lghq;= j, m%Odk;ajh ysñúKs' 1995 § we.hSï mámdáfha hï ixfYdaOk isÿ lrk ,o
w;r we.hSï mámdáfha úYd, fjkialï isÿjkafka 2000 jif¾§ h' Ma wkqj m%d:ñl
yd oaù;Shsl mdGud,d i`oyd jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh fjka fjkaj we.hSsug ,la
21 | P a g e
úh' kej;;a 2007 m%d:ñl yd oaú;Shsl mdGud,d i`oyd fjka fjkaj ;snQ jD;a;Sh úIh
mdGud,d folgu .e,fmk mßÈ ixfYdaOkh lrk ,o fyhska we.hSï l%shdj,sh i`oyd
fmdÿ m%Yak m;% fhdod .eksKs'
22 | P a g e
jD;a;Sh ;Dma;shla ,nd .ekSfï wjia:dj Wod fõ' iSudjdisl mdi, YslaIK,dNSkag Èß
.kajk iq¨ mßirhla ks¾udKh lr§fï j.lSu úÿy,am;sg mejf¾' ^Watkins, 2005).
iSudjdisl mqyqKqfõ È YsCIK,dNSka úiska m%Odk úIh lafIa;% 4 laa Tiafia
m%dfhda.sl l=i,;d m%.+K l, hq;= h' b.ekAùu iïnkaO l=i,;d m%.+K lsrSu"
jHdmD;sj, fhoSu u.ska jD;a;Sh odhl;ajh" l%shduQ,sl m¾fhaIKhl fh§u iy .=re
fm!reIhg ÈYdkq.; ùu Mu m%Odk lafIa;% y;r fõ'
.=re wOHdmk wdh;kj, úIhdkqnoaO m%dfhda.sl jev (course work) iy
YsCIK,dNSkaf.a b.ekAùï w;a±lSï .=rejrhdf.a jD;a;Sh ixj¾Okh iy;sl lrhs'
(Beeth and Adadan, 2006) iSudjdisl mqyqKqfõ È cd;sl wOHdmk úoHdmSGh u.ska
fufyhjkq ,nk úIhdkqnoaO l%shdldrlï iqiOHlrKh lsrSu i`oyd iSudjdis mdi,a
Ndr lÒldpd¾hjrfhl= m;a flf¾' iSudjdis mdi,a lSmhl Ndrldr;ajh
lÒldpd¾hjrhdg mejfrk w;r" Ma i`oyd úoHdmSG ld,igyfkys i;shg Ml Èkla
ne.ska lÒldpd¾hjrhdg fjka lr § we;' mdi,ska m;a flfrk WmdOHdhjrhd
úÿy,am;s úiska kï lrkq ,nk w;r WmdOHjrhdf.a N+ñldj iïnkaOj u`. fmkaùï"
Wmfoia §fï j.lSu úoHdmSGhg mejrS we;' mka;s ldurfha mdvï wëCIKh"
m%;sfmdaIK ,nd§u wdÈ úêu;a WmdOHhkh o iydhùu" Woõ lsrSu wd§ wúêu;a
WmdOHhkh o jYfhka úúO N+ñld u.ska t,odhS .=rejrfhl= njg m;a lsrSug
WmdOHjrhd iydh fõ'
iSudjdiS ld,h ;=< § mka;s ldur jHjydr ms<n`o w;a±lSï ,nd .ekSsu Wfoid
b.ekAùï ld¾hfha ksr; úh hq;af;a ;u mdGud,djg wod< m%Odk úIh I yd m%Odk
úIh II wdY%s;j h' jD;a;Sh odhl;ajh hgf;a iSudjdiS mqyqKqfõ È wfmaCId flfrkqfha
b.ekAùu i`oyd iQodku" WmfoaYkh" YsIH ld¾hidOkh we.hSu yd wod< m%;sld¾h
l%shdldrlïj,g wod< bf.kqï wjia:d iïmdokh" iïm;a t,odhsj Ndú;h yd
kdhl;aj N+ñldj ksrEmkhg wjia:d iïmdokh hs ^cd;sl wOHdmk wdh;kh" 2001&'
l%shduQ,sl m¾fhaIKfha fh§fuka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh yd ine`È .eg¨jla
úi`§u b,lal lr.;a wOHhkhl ksr;ùfuka .=rejD;a;sh yd ne`ÿKq iqiOHlrKh yd
m¾fhaIK N+ñldjg wod< l=i,;d j¾Okh lsÍu wfmaCIs; h'
23 | P a g e
ksrSCIKh fkdúu hk uÜgï 4 la Tiafia y`ÿkd .eksug lghq;= lr we;' uOH yd
wjidk we.hsu hk fohdldr we.hsu isÿlrk ,oafoa b.ekaùug kshñ; úIhfha
uOH.; úIh ixl,am ms<sn`o ksjerÈ wjfndaOhla iys; nj" isiqkaf.a jhig" mrsK;shg
.e,fmk f,i ±kqu bÈßm;a lsrSfï yelshdj" isiqkaf.a bf.kqï ffY,sfha úúO;ajh"
b.ekaùu i`oyd ie,iqïlrKh" bf.kqï mßirh" ±kqu mjrd fok wdldrh"
ikaksfõokh" ;lafiarelrKh" ;lafiarej iduqyslj m%;HdfõCIKh jD;a;Sh mqyqKqj
wd§ l=i,;d /ila wdOqksl .=rejrfhl=g w;HjYH .=K ksmqK;d y`ÿkd .eKsks'
24 | P a g e
21 jeks ishji i|yd .=re wOHdmkfha iajNdjh ms<sn| j by; olajk ,o wxY
iDcqj tys bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd ne£ mj;sk tajd h' ta wkqj .=re wOHdmk
mdGud,d m%dfhda.SlrKhg keUqreùfï wjYH;dj fuu wkdjrKj,ska .uH fõ'
.=re wOHdmkh iïnkaO m¾fhaIKj,ska wkdjrK ù .eg¨ .Kkdjla fõ' ta
w;r úúO .=re wOHdmk wdh;k w;r .=re wOHdmk mdGud,d l%shd;aul lrk
wdldrfhys ix.; njla fkdùu" wOHdmk úoHdh;k m%ñ;s my< uÜgul ùu" uQ,H
;;a;ajh my< uÜgul ùu" .=re wOHdmk{hska i;= ksmqK;d wju ùu ksid
bf.kqï,dNshdf.a uÜgu my; jeàu" fN!;sl yd udkj iïm;a ixj¾Okh iïnkaO
l<ukdldß;ajfha m%;sfIaOd;aul wdl,am hk lreKq fmkajd Èh yels h' tfia u
YslaIK,dNSka f;dard .ekSfï § we;s ÿ¾j,;d" .=re wOHdmk jev igykaj, §
l%shd;aul jk idïm%odhsl úIhud,dj yd b.ekaùfï l%u" .=re wOHdmk jev igyka
i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu" úIh iu.dó l%shdldrlï ie,iqï iy.; yd
m%udKj;a fkdùu o ta w;r fõ'
úIh we.hSï rgdj" b.ekaùï mqyqKqj i|yd ld,h m%udKj;a j fjka fkdlsÍu
iy kshñ; mßÈ l%shd;aul fkdlsÍu" m%;sfmdaIK l%ufha ÿn,;d" .=re wOHdmkfha
wruqKq wjfndaO lr fkd.ekSu" oaú;shSl uÜgu i|yd jQ .=re wOHdmkfha § Wiia
wOHdmk uÜgu ms<sn| j ie,ls,su;a fkdùu" jD;a;Shuh lemùu wjuùu olajd we;'
bkaÈhdj" wefußld tlai;a ckmoh" ol=Kq wm%sldj" Ökh hk rgj, .=re
wOHdmkh iïnkaO j lrk ,o wOHhkfhka wkdjrKh lr we;s by; olajk ,o
.eg¨ Y%S ,xldfõ mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh foi úu¾Ykd;aul oDIaá fldaKhlska
újrKhg fhduq lsÍug iu;a fõ' hdfoaú ^Yadav, 2011& úiska nx.,dfoaYh" bkaÈhdj"
mdlsia:dkh yd Y%S ,xldj hk rgj, mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh ms<sn| j lrk ,o
ixikaokd;aul wOHhkh mQ¾j fiajd .=re wOHdmkh iïnkaOfhka we;s .eg¨
wkdjrKfha § jeo.;a fõ' úÿy,am;sjre 24l" .=re wOHdmk{hska 88l iy .=re isiqka
157l ksheÈhla weiqßka wOHdmkfõ§ mdGud,dj iïnkaO j lrk ,o wOHhkfhka
fmkajd § we;af;a .=re wOHdmk úIhud,dj miq.sh mia jir ;=< § ixfYdaOkhg ,la
ù fkdue;s njhs'
Y%S ,xldfõ yd Ökfha úoHdj úIh b.ekaùu i|yd .=rejreka iQodkï lsÍu i|yd
jk mQ¾j fiajd úoHd .=re wOHdmkh wefußld tlai;a ckmofha cd;sl úoHd m%ñ;s
iuÕ ixikaokd;aul j msßlaiSu i|yd fmd,a.ïfmd," fIka yd Iqjdka lrk ,o
wOHhkfhka wkdjrKh jkafka M,odhS úoHd .=rejreka y\qkajd§u úúO uÜgïj,ska
l%shd;aul jk njhs' ta wkqj úoHd .=rejreka iQodkï lsÍu iïnkaO j l%shd;aul jk
úoHdj úIhhg wod< mQ¾jfiajd .=re wOHdmkh ÈhqKq lsÍu myiq ld¾hhla fkdjQj o"
th l%shdjg kexùfï ±ä wjYH;dj fuu wOHhkfhka u;= lr we;' ^Polgampola,
Shen, and Huang, 2016&
.=rejreka bÈßm;a lrk ,o .=re ld¾hidOk f.dkq ^teaching portfolio&weiqßka
^Australian University Teaching Criteria and Standard Framework) TiafÜ%,shdkq
25 | P a g e
úYajúoHd,j, b.ekaùfï .=Kd;aul njg wod< ixl,amSh rduqjla ilia lr we;'
fuys § Wmdê wfmalaId mYapd;a Wmdê" m¾fhaIK wëlaIKh" idhksl" úoHd.dr" jevuq¿"
lafIa;% jev iy ish¨u lafIa;% i|yd jQ b.ekaùfï l%shdj,sh ksfhdackh jk whqßka
ilia lr we;s m%ñ;s ms<sn| ixl,amSh rduqj m%Odk ks¾Kdhl y;lska iukaú; h' tys
wju yd Wmßu hk uÜgï folg iqúfYaIS jk whqßka b.ekaùfï l%shdldrlï ie,iqï
lsÍu" isiqkaf.a bf.kqug iydh ùu yd b.ekaùu" bf.kqu iïnkaO ;lafiarej yd
m%;sfmdaIKh M,odhS bf.kqï mßirhla ixj¾Okhg yd ud¾f.damfoaYh bf.kqu yd
ine¢ m¾fhaIK jD;a;Sh l%shdldrlï" wLKav jD;a;Sh ixj¾Okh yd jHjydr iïnkaO
we.hSu iy jD;a;Shuh yd fm!oa.,sl M,odhS;dj hk m%Odk ks¾Kdhl tys wka;¾.;
fõ'
M,odhS kdhlhska" WmfoaYlhska iy hdj-Ôj YsIHhska njg m;alsÍu i|yd kjl
.=rejreka we.hSu iïnkaOfhka n%eâ,s úYajúoHd,h ^Bradly& b,sfkdhsia ^Illinois& úYaj
úoHd,fha jD;a;Sh .=rejreka i|yd jQ m%ñ;s mokï lr .ksñka ilia lrk ,o we.hSï
mámdáh ksmqK;d 11lska iukaú; jk w;r tla tla ksmqK;dj hgf;a wfmalaIs;
pß;dx. olajd we;af;a wi;=gqodhl ixj¾Okh jk iy isiqkag b.ekaùu i|yd iQodkï
hk uÜgï ;=kla hgf;a jk j.= igyklsks’' ^rubric& tu ksmqK;d j,g úIh ±kqu
yd m%dfhda.sl mßph" udkj ixj¾Okh yd bf.kqu" YsIH úúO;ajh" b.ekaùu i|yd
ie,iqï lsÍu" bf.kqï mßirh ilia lsÍu" WmfoaYkd;aul l%u" ikaksfõokh"
;lafiarej" iduQysl iïnkaO;d" m%;HfõlaIKh yd jD;a;Sh j¾Okh iy jD;a;Sh
p¾hdj yd kdhl;ajh wh;a fõ' tla tla ksmqK;dj hgf;a tu ksmqK;dj m%o¾Ys;
pß; ,laIK wka;¾.;j we;' ^Bradley University Novice Teacher Evalution –
Preparing teachers who will be effective leaders, advocates, and life long learners&
isiqkaf.a bf.kqï l%shdj,sh i|yd iDcqj n,mdkq ,nkafka .=rejrhdf.a
b.ekaùfï l%shdj,sfha iajNdjhhs' yhsfgdaj¾ ^Hightower, 2011& we;=¨ msßi b.ekaùfï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh iïnkaO .eg¨ iy M,odhS Wmdh ud¾. ms<sn| j lrk ,o
wOHhkfhka fmkajd fokafka isiqkaf.a bf.kqï l%shdj,shg .=rejreka iQodkï flfrk
.=re wOHdmk jev igykaj, iajNdjh n,mdkq ,nk njhs' tu .=re mqyqKq jev igyka
.=rejrhdf.a úIh ms<sn| ±kqug fuka u jHjydr iïnkaO l=i,;dj,g n,mdk
wdldrh fmkajd fok yhsfgdaj¾ we;=¨ lKavdhu ;jÿrg;a fmkajd fokafka .=re
wOHdmk mdGud,d isiqkaf.a idOkh flfrys n,mdk wdldrh ms<sn| j ;jÿrg;a
wOHhkhl fh§fï wjYH;djhs'
.=rejrhdf.a .=Kd;aulNdjh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh w;r iDcq
in|;djla mj;S' .=re wOHdmkh iïnkaO cd;sl ljqkais,h ^NCATE& .=rejrhdf.a
iQodkï flfrk mQ¾j fiajd .=re wOHdmk jev igyka iïnkaO lrk ,o wOHhkfhka
tu jev igyka mka;s ldur b.ekaùug wod< ±kqu yd l=i,;d j¾Okh lr .ekSug
iydh jk nj;a ukd iQodkï iys;j l%shdlrk .=rjrhl= .=re jD;a;sfha /f|k nj;a"
ukd iQodkula iys; .=rejre isiqkaf.a by< idOkhg n,mdk nj;a fmkajd fohs'
26 | P a g e
2'8'2 .=re wOHdmkh iïnkaO foaYSh m¾fhaIK
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2013& u.ska cd;sl YslaIK úoHd ämaf,daud mdGud,dj
l%shd;aul lsÍu flfrys n,mdk fN!;sl yd udkj iïm;a ms<sn| lrk ,o wOHhkh
ioyd mSGdêm;jre 16la" WmmSGdêm;s 17la" lÓldpd¾hjre 138la wNHka;r
YslaIK,dNSka 515la iy iSudjdiS YslaIK,dNSka 385lska iukaú; ksheÈhlska m%Yakdj,S"
iïuqL idlPpd yd f,aLk wOHhk Ys,amSh l%u fhdod .ksñka lrk ,o wOHhkfhka
wOHdmk wud;HdxYh" cd;sl wOHdmk wdh;kh" úoHdmSGh wjOdkh fhduq l< hq;=
lafIa;% weiqßka m¾fhaIK fhdackd bÈßm;a lr we;' mdGud,d yd úIhud,d lghq;=
l%shd;aul lsÍu i|yd wjYH ;dlaIKsl WmlrK m%udKj;a mßÈ ,nd§ug mshjr .;
hq;= nj;a" lÓldpd¾h mqrmamdvq msrùu" úoHdmSGj,g lÓldpd¾hjre n|jd .ekSfï §
jD;a;Sh iqÿiqlï we;s wh flfrys jeä wjOdkhla fhduq l< hq;= w;r tfia fkdfõ
kï n|jd .kakd lÓldpd¾hjreka i|yd b.ekaùu ms<sn| m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
.ekSug wjia:d ,nd Èh hq;= njg fhdackd bÈßm;a lr we;' tfuka u mdGud,dfõ
.=Kd;aulNdjh j¾Okh lr .ekSu i|yd wNHka;r yd ndysr wëlaIK jev igyka
úêu;a mßÈ mj;ajd .; hq;= njg fhdackd bÈßm;a lr we;' tfuka u Wla;
iólaIKfha fhdackd w;r YsIH flakaøSh l%shdldrlï mdol bf.kqï -b.ekaùï
l%shdoduhlg lÓldpd¾hjre fhduq lrùfï wjYH;dj fmkajd § we;'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012& ishkE cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul
iajrEmh ms<sn| lrk ,o m%f;Hhl wOHhkfhka fN!;sl myiqlï" ld¾h uKav,h"
ÈYdNsuqL jevigyk" bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,sh" úIh iu.dó l%shdldrlï' wëlaIK
l%shdj,sh" iSudjdiS jevigyk hk lafIa;% Tiafia ks.uk yd fhdackd bÈßm;a lr we;'
ta w;=ßka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh wvqùug bf.kqï-b.ekaùï
wdOdrlj, ys.h n,md we;s nj" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § lÓldpd¾hjre jeä
jYfhka foaYk l%uh Ndú; lsÍu" hk ks.uk bÈßm;a lrñka .=re ksmqK;d ixj¾Okh
lsÍu i|yd l%shdldrlï mdol b.ekaùï l%u Ndú; lsÍfï wjYH;dj wjOdrKh lr
we;'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012& u.ska lrk ,o Y%S mdo cd;sl wOHdmk
úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn| j jQ m¾fhaIK jd¾;dfjka fmkajd fokafka
wOHhk ld¾h uKav,fha mqrmamdvq mej;Su wkqhqla; yd ndysr lghq;= fhdod .ekSfuka
u;=jk .eg¨" foaYk" idlÉPd jeks .=re flakaøSh b.ekaùï l%u l%shd;aul lsÍu jD;a;Sh
mqyqKq yd fiajdia: ieis i|yd lÓldpd¾hjre f;dard .ekSfï ix.; njla fkd;sîu
fmkajd § we;'
27 | P a g e
;=kajk mßÉfþoh
m¾fhaIK l%ufõoh
3'1 ye`Èkaùu
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine`È b.ekqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn`oj fidhd ne,Sug l< m¾fhaIKh" uQ,slj ÈYdkq.;
jkafka" .=Kd;aul m¾fhaIK m%fõYfha (Qualitative Approach) m¾fhaIK jYfhks'
cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, mj;sk ;;a;ajh .eUqßka wOHhkh lr" cd;sl wOHdmk
úoHdmSGj, wjika ksuejqu f,i moaO;shg Ml;= jk .=re YsIHhkaf.a .=re N+ñldfõ
.=Kd;aul ixj¾Okh m%j¾Okh lsÍu Wfoid .; hq;= ;Skaÿ ;SrK yd m%;sm;a;suh
ks¾foaY ,nd§u m¾fhaIKfha uQ,sl mrud¾:h fõ'
Èjhsfka l%shd;aul jk úoHdmSG 19 ksfhdackh jk mßÈ tjdfhys l%shd;aul jk
mdGud,d 26 w;=ßka úoHdj" .Ks;h yd bx.%Sis mdGud,d l%shd;aul úoHdmSG b,lal
ck.ykh úh'
úoHdmSG mSGdêm;sjreka" .=re wOHdmk{hska" iy YsCIK,dNSka wOHhk
md¾Yjlrejka f,i f;dard .ekqKs' m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd" ksÍCIK iy f,aLk
iólaIK hk nyqúO m%fõY weiqßka o;a; /ia lrk ,§' o;a; úYaf,aIKh i`oyd N+ñ.;
kHdh mokï lr.;a f;aud wdY%s; úYaf,aIKh yd f,aLk i|yd wka;¾.; úYaf,aIKh
mokï jQ .=Kd;aul o;a; úYaf,aIK l%u fhdod .kakd ,§'
1' cd;sl wOHdmk úoHdmSG úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh
YsCIK,dNSkaf.a .=re ksmqK;d ixj¾Okhg fhda.Hjk wdldrhg ms<sfh, ù
;sfí o@
2' cd;sl wOHdmk úoHdmSG YsCIK,dNSkaf.a bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh
ixj¾Okhg jD;a;Sh úIh laafIa;h
% g wo< úIh ks¾foaYfha wka;¾.;
fld;la ÿrg odhl fõ o@
3' úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld, iSudfõ YsCIK,dNSka i;= bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<îu ljf¾ o@'
4' cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg n,mdk
wfkl=;a idOl fudkjd o@'
28 | P a g e
3'3 m¾fhaIK ck.ykh yd ksheÈh'
YS% ,xldfõ l%shd;aul jk cd;sl wOHdmk úoHdmSG 19g wod<j" Majdfha
l%shd;aul jk mdGud,d 26 w;=ßka" úoHdj" .Ks;h iy bx.%Sis mdGud,d l%shd;aul jk
úoHdmSG mokï lrf.k isxy, iy oñ< udOHh ksfhdackh jk mßÈ wOHhkh ie,iqï
úh' m¾fhaIKfha wfmaCIs; ksheÈh yd o;a; úYaf,aIKh i|yd fhdod.;a ksheÈh
ms<sn`o f;dr;=re j.= wxl 3'1 hgf;a ±lafõ'
Total
Total
Total
Eng
Eng
Ma
Ma
Sc
Sc
M
M
E
E
P
P
S
S
1 ks,aj,d 3 6 - 7 16 12 13 - 25 3 6 - 7 16 12 13 - 25
2 uyje,s - - 10 - 10 - - 25 25 - - 10 - 10 - - 25 25
3 ishkE 7 5 - 8 20 13 8 - 21 7 5 - 8 20 13 7 - 20
4 miaÿkarg - - 8 - 8 - - 24 24 - - 8 - 8 - - 24 24
5 YS% mdo
S ^isxy,& 2 2 - 3 7 8 7 - 16 2 1 - 1 4 8 7 - 15
T^fou<& 3 1 - 4 8 5 - - 5 3 1 - 4 8 5 - - 5
6 fmardfoKsh - - 11 1 11 - - 25 25 - - 11 - 11 - - 25 25
7 uvl,mqj 4 1 - 1 6 12 13 - 25 4 0 - 2 6 11 9 - 20
8 jõkshdj 4 4 - 10 18 12 13 - 25 1 2 - 4 7 13 12 - 25
9 wvd,ÉfÉ 3 1 - 3 7 13 12 - 25 3 1 - 3 7 13 10 - 23
k
10 hdmkh 4 3 3 3 13 6 11 5 22 4 3 3 3 13 6 11 5 22
29 | P a g e
3'4 m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh
m¾fhaIK m%Yak mokï lr .ksñka m¾fhaIK WmlrK ixj¾Okh flßKs' ^3'2 jk
j.=j&
3'2 jk j.=j( m¾fhaIK m%Yak wkj o;a; uQ,dY% yd o;a; /ia lsrSfï WmlrK
m¾fhaIK m%Yak o;a; o;a; /ialSßfï o;a; úYaf,aIKh
odhlfhda$uQ,dY% l%ufõoh lrk wdldrh
1' cd;sl wOHdmk úoHdmSG úoHd" .Ks;" úIh ks¾foaYh iïuqL idlÉPd" ikaOdr úYaf,aIKh"
bx.%Sis mdGud,dj, úIh ks¾foaYh mSGdêm;s m%Yakdj,s" f,aLk N+ñ.; kHdh wkqj
YsCIK,dNSkaf.a .=re ;sj%;d ixj¾Okhg lÓldpd¾h mÍlaIdj hñka f;aud
fhda.Hjk wdldrhg ms<sfh, ù ;sfí o@ uKav,h úYaf,aIKh
YslaIK,dNSka
2' cd;sl wOHdmk úoHdmSG lÓldpd¾h m%Yakdj,s N+ñ.; kHdhg wkqj
YsCIK,dNSkaf.a bf.kqï - b.ekaúï uKav,h" f;aud úYaf,aIKh
l%shdj,sh ixj¾Okhg jD;a;Sh úIh YslaIK,dNSka
laafIa;%hg wod< úIh ks¾foaYfha
wka;¾.; fld;la ÿrg odhl fõ o@
3' úoHdmSG mdGud,dj yodrkq ,nk ld, lÓldpd¾h ksÍlaIK"
iSudfõ YsCIK,dNSka i;= bf.kqug uKav,h m%Yakdj,s N+ñ.; kHdhg wkqj
iQodku yd iajhx fm<Uùï ljf¾o@' YslaIK,dNSka f;aud úYaf,aIKh
4' cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï mSGdêm;s" iïuqL idlÉPd"
b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okhg n,mdk lÓldpd¾h m%Yakdj,S N+ñ.; kHdhg wkqj
wfkl=;a idOl ljf¾o@' uKav,h" f;aud úYaf,aIKh
YslaIK,dNSka
WmlrK ixj¾Okfha § u;= ±lafjk wdldrhg WmlrK ixj¾Okh isÿ lrk ,È'
30 | P a g e
fhduqjQ m%Yakhla o we;=<;a úh' m¾fhaIK m%Yakj,g ms<s;=re ,nd .ekSfï wruqKska
lafIa;%fha m%ùKhkaf.a yd úIh úfYaI{hskaf.a woyia" iy úoHdmSG ix.%yh" nqoaê
l,ïnk idlÉPd iy fmr idys;H uQ,dY% wdNdifhka m%Yakdj,sh ie,iqï lrk ,§'
ie,iqï l< m%Yakdj,sh úoHdmSG y;rl .=re wOHdmk{hska 10 fofkl=g ,nd
§ kshuq mÍlaIKhg ,la lrk ,È' tys m%;sM, u; ixfYdaOkhg ,la l< m%Yakdj,sh
úfYaI{ lKavdhulf.a ksÍlaIKfhka wk;=rej o;a; /ia lsÍu i|yd fhdod .kakd
,§'
31 | P a g e
fkdue;' iïuqL idlÉPd fufyhqï m; u;= ±lafjk wxY wdjrKh lr .ekSu i|yd
ie,iqï lr ;sfí'
1' úoHdmSG mSGdêm;s ms<sn| uQ,sl f;dr;=re
2' úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï ffk;sl yelshdj
3' úoHdmSG mdGud,dj, ;;a;ajh ;SrKh lsÍu
4' úoHdmSG mdGud,dj, úIh wka;¾.;h
5' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
6' mdGud,d wka;¾.;h
7' úoHdmSG úIh wka;¾.;h YsIHhskag m%dfhda.slj ,nd§fï § uqyqKmdk
.eg¨
8' úoHd mSG l%shdj,sh .=Kd;aulj ixj¾Okh lsÍug fhdackd
úoHdmSG md¾Yajlrejka iu`. l< nqoaê l,ïnk idlÉPd" úIh úfYaI{ woyia"
úoHdmSG Wmfoia ix.%yh" úoHdmSG ld¾huKav, rdcldß ,ehsia;= iy mQ¾j m¾fhaIK
wkdjrK iïuqL idlÉPd kshudj,sh ie,iqï lr .ekSug moku úh' kshduk iïuqL
idlÉPdjlg n÷ka lr ixfYdaOk iys;j ilia l< iïuql idlÉPd kshñj,sh o;a;
/ia lsÍu i|yd Ndú; lrk ,§' iïuqL idlÉPdj i|yd m¾fhaIKhg n÷kajk
mdGud,d l%shd;aul jk úoHdmSGj, mSGdêm;sjreka muKla fhdod .eKqK's
3'6 ksÍlaIK fufyhqï m;
úoHdmSGj, bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh úuiSu i|yd
l%shdj,sh we.hSu jeo.;a fõ' tneúka úoHdmSGfha isÿjk b.ekaùï l%shdj,sh we.hSug
,la lsÍu Wfoid ksÍlaIK fufyhqï m; ie,iqï lrk ,§' YslaIK,dNSka .=re YsIHhska
f,i mka;s ldurj, § bf.kqu ,nk w;r" lÓldpd¾h uKav,h Tjqkaf.a ksmqK;d
ixj¾Okhg fhda.H mßÈ b.ekaùu l< hq;= fõ' fuu ;;a;ajh m%dfhda.slj l%shd;aul
jk wdldrh ksÍlaIKfhka m¾fhaIKfha m%Odk wruqKq idlaId;a lr .ekSug bjy,a
lrf.k we;s .=Kd;aul o;a; y\qkd.; yels fõ' ksÍlaIK fufyhqï m; ie,iqï
lsÍu i|yd úoHdmSG ix.%yfha mdvï we.hSï wdlD;sh" nqoaê l,ïnk idlÉPd u.ska
wkdjrKh lr.;a f;dr;=re úIh úfYaI{ woyia mdi,a mka;s ldur b.ekaùï
wëlaIK igyka hk wdlD;s iy fmr idys;H uQ,dY% ^Bratly University Document&
Ndú;hg .kakd ,È' ksÍlaIK fufyhqï m; u;= ±lafjk wxY Tiafia f.dv k.d
;sfí'
1' lÓldpd¾hjrhdf.a fmr iQodku ms<sn| lreKq wkdjrKh lr .ekSu
2' mdvu bÈßm;a lsÍfï iajNdjh y÷kd .ekSu
3' lÓldpd¾hjrhdf.a N+ñldj y÷kd .ekSu
ilia l< ksÍCIK fufyhqï m;g wkqj o;a; /ialsÍu úIh úfYaI{hka úiska
isÿ lrk ,§' /ia lr.;a f;dr;=re" .=Kd;aul o;a;" f;aud wdY%s;j úYaf,aIKh lrk
,È'
32 | P a g e
3'7 ikaOdr úYaf,aIK ls%hdj,sh
ikaOdr úYaf,aIKh u.ska hï ixisoaêhl" wjia:djl" f,aLkhl wka;¾.;
ish¨ u lreKq hï ksYaÑ; mokula hgf;a msysgd úYaf,aIKh lrhs' fuys §
m¾fhaIlhka úiska mq¾jfhka ie,iqï l< lreKq ;sfí o@ hkak úuiSug fyda wod<
isoaêh$wjia:dj" f,aLkh" úu¾Ykfhka u;= flfrk m%Odk m%ia;=; lrKq fudkjd o@
hkak y÷kd .ekSu;a tajdg wod< w¾:l:khka iemhSu;a isÿ lrhs ^Carvin, 2009).
33 | P a g e
3' b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
b.ekaùfï mrud¾: yd wruqKq ixj¾Okh jk mßÈ Wmfoia §u yd ÈYdkq.;
lsÍu
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk isiqka i|yd úfYaI jevigyka
ie,iqï lsÍu
È.=ld,Sk yd fláld,Sk ie,iqï lsÍu
by< .=Kd;aulNdjfhka hqla; mdvï ie,iqï lsÍu
bf.kqï WmlrK iy bf.kqï iïm;a ukd f,i ixúOdkh lsÍu
úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï ie,iqï lsÍu
;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu
nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq jk mßÈ ie,iqï lsÍu
±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,eiqï lsÍu
b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h
6' ikaksfõokh
jdÑl ikaksfõokh
,sÅ; ikaksfõokh
34 | P a g e
wjdÑl ikaksfõokh
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu
ijka§fï l=i,;d
7' ;lafiarelrKh
ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh
úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh
YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï
YsIH m%.;s jd¾;dlrKh
YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSu
m%.;sh ikaksfõokh lsÍu
mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd f.dkq lrk ,o o;a;
;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; mej;Su
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu
wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh
35 | P a g e
by; ,laIK mokïj Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG .=re we.hSï
ks¾Kdhl o Ndú; lr ilia l< ikaOdr úYaf,aIKh i|yd jQ ks¾Kdhl" úIh úfYaI{
lKavdhul idlÉPdjg n÷ka fldg ixfYdaOkh lrkq ,eîh' ks¾Kdhl Y%S ,dxlSh
ikaO¾Nhg .e<fmk mßÈ kej; ilia lsÍula o úfYaI{ lKavdhula úiska lrk ,È'
mQ¾jfhka i|yka l< ,laIK .=re mqyqKq wdh;k ìyslrk kjl .=rejrfhl=
i;=úh hq;= kï" Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dj o fmr lS ,laIK
;yjqre jk f,i úoHd¾Òka ìys lsÍug fhda.H mßÈ ilia úh hq;=h' tu moku i,ld
ikaOdr úYaf,aIKh i|yd fmr lS ks¾Kdhl 09 iy wkq ,laIK ^ks¾Kdhl& 64
Ndú;hg .kq ,eîh' úoHdj" .Ks;h iy bx.%Sis hk m%Odk úIh ks¾foaY iy jD;a;Sh
úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.; fmr i|yka l< ks¾Kdhl 09 fh§ we;s jdr .Kk
ms<sn|j ie,ls,a,g .ksñka ikaOdr úYaf,aIKh flßKs'
úoHdmSG úIh ks¾foaYfha i|yka l< ks¾Kdhl fh§ we;s wjia:d fjka fjka
jYfhka iudf,dapkhg ,la úh' tys§ tu ks¾Kdhl ksfhdackh lrkq ,nk ksmqK;d
uÜgu yd úIh wka;¾.;h ie,ls,a,g ,la lrk ,È' tu mokfï msysgd m%Odk úIh
;=k iy jD;a;Sh úIh flaI;%hg wh;a úIh yh we;=<;a úIh ks¾foaY kuh úYaf,aIKh
lrk ,§'
36 | P a g e
y;rjk mßÉfPaoh
o;a; bosrsm;a lsrSu" úYaf,aIKh yd w¾:l:kh
4'1 ye¢kaùu
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh wOHhkh lsÍu ms<sn| j jQ m¾fhaIKfha o;a; bÈßm;a
lsÍu" úYaf,aIKh yd w¾: ±laùu fuu mßÉfþofhka bÈßm;a flf¾' fuys § /ia l<
o;a; úYaf,aIKh m¾fhaIK m%Yakj,g wod< j m%Odk wxY y;rla hgf;a f.dkq .;
flßKs' tajd kï"
37 | P a g e
úYaf,aIKhg ^Content Analysis& ,la lsÍu iy .=re wOHdmk{hska yd YslaIK,dNSkaf.ka
Wla; m¾fhaIK m%Yakj,g wod< j m%Yakdj,shla weiqßka o;a; ,nd .ekSu iy
mSGdêm;sjreka iuÕ iïuqL idlÉPd meje;aùu iy mka;s ldur ksÍlaIK lsÍu'
úoHdmSG mdGud,d i|yd úIh ks¾foaY ilia lrkq ,nkafka cd;sl
wOHdmk wdh;kfha wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j u.sks' tu fomd¾;fïka;=j
úiska ie,iqï lr ±kg úoHdmSGj, l%shd;aul lrkq ,nk úIh ks¾foaY fuys § ikaOdr
úYaf,aIKh i|yd Ndú; lrkq ,eî h' .Ks;h" úoHdj" bx.%Sis" hk m%Odk úIh iy
ish¨ jD;a;Sh úIh ^wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk
ufkda úoHdj iy wOHdmk ñkqï we.hqu yd ;lafiarelrKh& ikaOdr úYaf,aIKhg
,la lrk ,§'
4'3 úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh úuid ne,Su'
4'1 jk j.=j( úIh wka;¾.;h ms<sn| ±kqu yd m%dfhda.sl mßph
m%%Odk f;audj úIhh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis
.Ks;h I .Ks;h II úoHdj I úoHdj bx.%Sis bx.%Sis
II I II
wkq f;aud jdr .Kk jdr .Kk jdr .Kk jdr jdr jdr
.Kk .Kk .Kk
úIh uOH.; ixl,am yd 08 11 04 - 09 16
uQ,O¾u ms<sn| ±kqu
kHdh l%ufõo Ndú;h 02 03 03 02 03 10
ms<sn| wjfndaOh
±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h - 02 - 03 08 10
ms<sn| wka;¾ in|;d
wruqK bgqjk wdldrhg - 02 02 06 15 22
úIh wka;¾.;h ieliSu
wruqKq yd ix.; jk mßÈ - 01 08 16 07 10
bf.kqï l%ufõo ie,iqï
lsÍu
úIh ±kqu fmdaIKh i|yd - 02 - 04 01 10
;dlaIKh Ndú;h
we.hSu - - - 02 15 08
i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 10 21 17 33 58 86
úoHdmSG úIh ud,dfõ úfYaI úIh lafIa;%fha m%Odk úIh ;=kla f,i ie,flk
.Ks;h" úoHdj iy bx.%sis hk úIhh ikaOdr úYaf,aIKhg ,la lsÍfï § y÷kd.;
yels jQ ;;a;aj j.= wxl 4'1ys olajd we;' m%Odk úIhhj, wka;¾.;h ldKav folla
hgf;a úYaf,aIKhg ,lalr we;' úIh I fldgfia úIhg wod< kHdhd;aul ±kqu
ms<sn| lreKq wka;¾.;j mj;sk w;r" úIh II fldgfia wod< lreKqj, m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn| lreKq wka;¾.; fõ'
38 | P a g e
.Ks;h úIh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï§ .Ks;h I uඟska úIhg wod<
uQ,O¾u o .Ks;h II u.ska tajdfha m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wjfndaOh ,nd§u i|yd
úIh ks¾foaYh ie,iqï lr we;'
úIh uOH.; ixl,amh yd uQ,O¾u ms<sn| ±kqu ,nd§u .Ks;h I hgf;a jdr
08la i|yka ù ;snqKs' uOH.; ixl,am Ndú;h ms<sn| jdr 11l § i|yka ù ;snqKs'
kHdh yd l%ufõo ms<sn|j jdr 02la i|yka ù ;snqKq w;r tys m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn|
jdr 03la i|yka ù ;snqKs' ±kqu m%dfhda.sl Ndú;h" úIh wka;¾.;h ieliSu wruqKq
yd ix.; jk mßÈ bf.kqï l%ufõo ie,iqï lsÍu" úIh ±kqu i|yd ;dlaIKh Ndú;h
hk lreKq .Ks;h IúIh ks¾foaYfha y÷kd.; fkdyels úh' kuq;a tys m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn| i|yka jqKq wjia:d 03lg wvq ixLHdjla y÷kd.; yels úh' fmr
i|yka lrk ,o lreKq ish,a, úIh ;=< m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| lreKq jk neúka
kHdhd;aul lreKq úIh ks¾foaYh ;=< i|yka ù we;af;a wju jYfhks' tfia kuq;a"
úIh ±kqu fmdaIKh i|yd ;dlaIKh Ndú;h yd we.hSu hk lreKqj, § tys
kHdhd;aul lreKq wka;¾.; úh hq;= jqj;a tu lreKq ms<sn| úIh ks¾foaY
úYaf,aIKfha § wkdjrKh fkdùh' úfYaIfhka we.hSu ms<sn|j .Ks;h I yd II úIh
ks¾foaY fol ;=< u i|yka fkdùu úfYaI ,laIKhls'
.Ks;h úIhg wod< j úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph ms<sn|j úuiSfï §
fmdÿfõ ±l.; yels jkafka" úIhfha kHdhd;aul lreKq i|yka ia:dk 10la y÷kd.;
yels jQ njhs' tfukau tu ;;a;ajh m%dfhda.SlrKhg ,la lrk ,o wjia:d 21la
y÷kdf.k ;snqKs' kHdhd;aul lreKq m%dfhda.SlrKhg ,la lr ;snQ jdr .Kk
idfmalaIj by< w.hla f.k ;sîu jeo.;a lreKls' ukao h;a .Ks;h jeks úIhl
m%dfhda.sl Ndú;h wkqj ksmqK;d ixj¾Okfha § jeo.;a fufyhla bgq lrkq ,nk
neúks'
úoHdj úIh iïnkaO j úuiSfï § úIh uOH.; ixl,am ms<sn| kHdhsl ±kqu
wjia:d 04l i|yka ù ;snqKs' kuq;a tys m%dfhda.sl Ndú;h y÷kdf.k fkd ;snqKs'
kHdh yd l%ufõo Ndú;h ms<sn| úoHdj II úIh ks¾foaYh ;=< m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn|
y÷kd.;a wjia:d fkd;snqKs' ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wka;¾ in|;d úoHdj
Iks¾foaYfha fkd;snQ w;r th m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| wjia:d 03la y÷kd.; yels úh
^ 4'1 jk j.=j&'
úoHdj úIh I ys wruqKq bgqjk wdldrhg úIh wka;¾.;h ieliSu"
wjia:d 02l § y÷kd.; yels úh' tfuka u" bf.kqï l%ufõo ie,iqï lsÍu wjia:d
08l y÷kd.; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h o wjia:d 16l § y÷kd.; yels úh'
úIh ±kqu i|yd ;dlaIKh Ndú;h ms<sn| kHdhd;aul lreKq úIh ks¾foaYfhka
y÷kd.; fkdyels jQ w;r" tys m%dfhda.sl ;;a;aj wjia:d 04l § y÷kd.; yels úh'
we.hSu y÷kd.; yels jQfha úoHdj úIh IIys jdr 02la muKs' fï wkqj úoHdj úIh
39 | P a g e
ks¾foaYh ;=< úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph wjia:d 17l y÷kd.; yels jQ w;r" tys
m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 33la mqrd úys§ ;snqKs'
úoHdj úIhh jvd;a m%dfhda.sl Ndú;hg ,xúh hq;= úIhls' tneúka fuu úIh
ks¾foaYfha wjia:d 33l § m%dfhda.sl Ndú;h ;yjqrejk wdldrfha l%shdldrlï
y÷kd.; yels úh' tfy;a úoHdj úIhfha úIh ±kqu fmdaIKh i|yd ;dlaIKh
Ndú;h ms<sn| kHdhd;aul lreKq y÷kd.; fkdyelsùu .eg¿ldÍ ;;a;ajhla fmkajhs'
bx.%Sis úIhh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï§ fmr i|yka lrk ,o úIh 02 g
idfmalaIj jeä jYfhka kHdhd;aul ±kqu yd m%dfhda.sl wjia:d iïmdokhg yels jk
f,i úIh ks¾foaYh ilia lr we;s nj o;a; wkqj fmkS hhs' úIh uOH.; ixl,am
ms<sn| wjfndaOh wjia:d 09l§ y÷kd .; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d
16l§ y÷kd.; yels úh' wruqKq bgqjk wdldrhg úIh wka;¾.;h ieliSu wjia:d
15l § y÷kd.; yels úh' tys m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 22l § y÷kd.; yels úh'
idfmalaIj úuid neÆúg úIh wka;¾.;fha wruqKq bgqjk mßÈ wka;¾.;h
f.dvke.Su úIh ks¾foaYhl olakg ,efnk idOkSh m%%jK;djhls' tu ;;a;ajh
bx.%sis úIh ks¾foaYfhka meyeÈ,sj y÷kd.; yels h' tfuka u ;dlaIKh Ndú;h
ms<sn| j kHdhd;aul lreKq bx.%Sis úIhfha wju ixLHdjla tkï 01la muKla y÷kd.;
yels úh' m%dfhda.sl Ndú; wjia:d 10la y÷kd.; yels úh' we.hSu kHdhd;aulj
wjia:d 15l iyka jQ úg m%dfhda.slj y÷kd.; yels jQfha wjia:d 08la muKs'
iuia; ;;a;ajh úuid ne,Sfï§ fmkS hkafka" wka úIhh 02lg idfmalaIj
bx.%Sis úIhfha úIh ±kqu yd m%dfhda.sl mßph yd idOkh wjia:d 58la y÷kdf.k ;snQ
njhs' th m%dfhda.SlrKhg ,lajQ wjia:d .Kk 86ls' bx.%Sis úIh ;=< m%dfhda.sl
Ndú;h i|yd jeä wjia:d m%udKhla iïmdokh lr we;s nj o;a; wkqj fmkS hhs'
40 | P a g e
hkak m%dfhda.sl Ndú;fha § iuia: wjia:d 02l .Ks;h úIh II ys § y÷kd.; yels
úh' YsIH wjYH;d wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu kHdhd;aulj wjia:d 04l i|ykaj
;snqKs' th m%dfhda.sl Ndú;hg ,lalr fkd;snqKs'
fmdÿfõ i,ld ne,Sfï § wod< o¾Ylh ;=, kHdhd;aul lreKq jdr 05l igyka
ù ;snqK w;r" tu ;;a;ajh m%dfhda.sllrKhg ,lalr ;snqfka jdr 04l muKs'
úoHdj úIh iïnkaOfhka ie,lSfï § jhia uÜgug .e<fmk mßÈ ±kqu ,nd§u
ie,iqï lsÍfï uQ,O¾u wjia:d 04l i|yka lr ;snqKs' tys m%dfhda.sl Ndú;hg jeä
wjia:d ixLHdjla ^wjia:d 15la& ,nd§ ;snqKs' lKavdhï ld¾hlaIu;djh tal,j yd
iudkj we.hSu tla wjia:djla muKla m%dfhda.sl Ndú;fha olakg ,enqK w;r" YsIH
wjYH;d wkqj Wmfoia ie,iqï lsÍu o tla wjia:djl muKla y÷kd.; yels úh'
úoHd úIh m%dfhda.sl keUqrejla iys; úIhla jk neúka kHdhd;aul lreKq
wjuj olajñka m%dfhda.sl Ndú;hg jeä wjia:d ixLHdjla ,nd§ ;sfnk nj úIh
ks¾foaYh úu¾Ykfha § meyeÈ,s úh'
bx.%Sis úIhfha ;;a;ajh .Ks;h yd úoHdj úIhj,g jvd fjkia iajrEmhla
f.k ;sfí' jhia uÜgug .e,fmk f,i ±kqu ,nd§u wjia:d 28 y÷kd.; yels úh'
tys m%dfhda.sl nj y÷kd.; yels jQfha wjia:d 15l muKs' lKavdhï we.hSu kHdhsl
lreKq wjia:d 28l olakg ,enqKq w;r th m%dfhda.sl Ndú;h wjia:d 32l § y÷kd.;
yels úh' Wmfoia ie,iqï lsÍu kHdhd;aul lreKq jdr 28l o m%dfhda.sl Ndú;h
wjia:d 14l y÷kd.; yels úh' bx.%Sis úIh m%dfhda.sl Ndú;h m%.=K l< hq;= úIhhla
jqj;a" úIh ks¾foaY jvd;a Ydia;%Sh lreKq yd kHdhd;aul lreKq iq,n nj fuu
;;a;ajh wkqj fmkS hhs'
41 | P a g e
úh' YsIH úúO;ajfha uQ,O¾u yd kHdhsl lreKq wjia:d 05l i|yka j we;s w;r" th
m%dfhda.slrKhg ,la lr ;snqfka wjia:d 02l muKs'
úoHd úIh ms<sn|j wjOdkh fhduq lsÍfï § YsIH úúO;ajh ms<sn| j kHdhsl
lreKq flf¾ úIh ks¾foaYh ;=< t;rï ±ä wjOdkhla fhduqlr fkdue;s nj meyeÈ,s
fõ' kHdhsl lreKq jdr 13l muKla i|yka j we;s w;r wjia:d 04 m%dfhda.sl
Ndú;hg wjia:d iïmdokh lr ;snqKs'
bx.%Sis úIfha § YsIH úúO;ajh iïnkaOfhka fmr i|yka l< úIhka folg
jvd jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhsl lreKq jdr 11l o
m%dfhda.sl Ndú;h jdr 27 i|yka j ;sfí' tfia kuq;a YsIH úúO;d yd u;=jk .eg¿
y÷kd .ekSu bf.kqï iudc msysgqùu ms<sn| j kHdhsl lreKq flf¾ wjOdkh fhduq
lr fkdue;' tys m%dfhda.sl ;;a;ajh muKla ie,ls,a,g f.k ;sfí' bf.kqï wjia:d
iïmdokh flf¾ bx.%Sis úIfha jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' th
kHdhsl lreKq jdr 11l fhdodf.k ;sfnk whqre m%dfhda.sl wjia:d 19 y÷kd.; yels
úh' ta wkqj bx.%Sis úIh ;=< YsIH úúO;djh hkak ie,ls,a,g f.k ;sfnk nj fmkS
hhs'
4'4 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
bx.%Sis I
wkq f;aud
42 | P a g e
i|yka fkdjQj o th m%dfhda.sl Ndú;hg .kq ,nk wjia:d 02la y÷kd.; yels úh'
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk YsIHhka ms< sn| j kHdhsl ±kqu ,nd §
;snqK;a Tjqka m%dfhda.SlrKhg ,lalrKq ,nk wdldrh ms<sn| j lreKq igyka fkd
ùh' nyqúO l=i,;d j¾Okh jk mßÈ mdvï ie,iqï lsÍu .Ks;fha § w;sYhska jeo.;a
ixl,amhls' tu wjia:dj kHdhslj jdr 01l § ;yjqre lr ;snqK w;r" m%dfhda.sl j
jdr 02l § l%shdjg kxjd ;snqKs' .Ks; úIfha ±l.; yels jQ iqúfYaI ,laIKh jQfha
mdvï ie,iqïlrKfha .eUqre yd kHdhsl lrekq m%dfhda.sl ixl,am j,g muKla iSud
lr ;sîuhs' fï wkqj" È.= ld,Sk yd flá ld,Sk ie,iqï lsÍu' by< .=Kd;aul núka
hqla;j mdvï ie,iqïlrKh" bf.kqï WmlrK yd iïm;a ixúOdkh" úúO;ajfhka
hq;a l%shdldrlï ie,iqï lsÍu" ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu jeks uQ,sl lreKq flf¾
.Ks;h úIh ;=< m%dfhda.sl l%shdldrlï yryd muKla ie,iqïlr ;snQ nj meyeÈ,s úh'
úoHdj úIh iïnkaOfhka úuid ne,Sfï § úIh m%dfhda.sllrKhg jeä wjia:d
ixLHdjla ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhd;aul lreKqj,g jvd m%dfhda.sl
l%shdldrlïj,g jeä keUqrejla ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' bf.kqï mrud¾:
idOkfhys ,d kHdhd;aul lreKq i|yka j we;af;a jdr 03la jqj;a th m%dfhda.sl
Ndú;h jdr 23la fhdod .ksñka m%dfhda.sllrKhg ,la lr ;sfí' tfuka u nyqúO
l=i,;d u;=jk f,i mdvï ie,iqï lsÍfï § kHdhd;aul lreKq jeä jdr .Kkla
^jdr 03la& i|yka lr ;snqKs' tys m%dfhda.sl Ndú;h jdr 1lg ;yjqre lr ;snqKs'
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ixúOdkh lsÍfï § kHdhd;aul lreKq flf¾
jeä wjOdkhla fhduqlr ;snQ nj meyeÈ,s fõ' th jdr 04la ;=< i|yka j we;' ta
iïnkaO j kHdhsl lreKq ms<sn| j wjOdkh fhduqlr we;af;a jdr 01l muKs'
bf.kqï ie,iqïlrKh iïnkaO j wksl=;a ks¾Kdhl flf¾ fhduq lr we;af;a wvq
wjOdkhls' fndfyda ks¾Kdhl ms<sn| j úIh ks¾foaYfha i|yka j we;af;a jdr 1la
fyda 02la muKs' úoHdj úIhh kHdhsl lreKq fuka u m%dfhda.sl lreKqj,ska o iunr
ùu jeo.;a fõ' úIh lrekq lsym
s hla yereKq úg b;sß lrekq iunr iajNdjhla
fkd.kakd nj o;a; wkqj fmkS hhs'
bx.%Sis úIh ms<sn| j úuid ne,Sfï§ úIfha kHdhd;aul lreKq flf¾ úIh
ks¾foaYh ;=< jeä wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' kHdhd;aul lreKq
flf¾ jeä jdr .Kkla ^jdr 35&la wjOdkh fhduqlr ;sfnk w;r" tajdfha m%dfhda.sl
Ndú;h ms<sn|j wjOdkh fhduqlr we;af;a jdr 22la muKs' jeä jYfhka u wjOdkh
fhduqlr we;af;a bf.kqï mrud¾: yd wruqKq idOkh jk mßÈ b.ekaùu ie,iqï lsÍu
iïnkaOjhs' fï ms<sn|j bx.%Sis úIfha jdr 08l§ kHdhd;aul lreKq i|yka ù ;snqKs'
tys m%dfhda.sl ;;a;ajh jdr 04l § ;yjqre lr ;snqKs' tfuka u by< .=Kd;aul núka
hqla;j mdvï ie,iqï lsÍu NdId úIhkaj,È jeo.;a fõ' tneúka tys m%dfhda.sl
;;a;ajh i|yd jeä jdr .Kkla úIh ks¾foaYfha i|yka j we;s nj fmkS hhs'
iuia:hla f,i úoHdj yd .Ks;h úIhhj,g jvd bx.%Sis úIfha kHdhd;aul
lreKq yd m%dfhda.sl Ndú;h w;r" iunr njla mj;ajdf.k hdug W;aidy f.k
43 | P a g e
;sfnk nj o;a; f.dkq wkqj meyeÈ,s fõ' kuq;a bx.%Sis m%dfhda.sl Ndú;h jeä úh
hq;= úIhla jqj;a fuys § tu ;;a;ajh ie,ls,a,g f.k fkdue;s nj wjOdrKh l<
hq;= fõ'
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
bx.%Sis I
wkq f;aud
44 | P a g e
4'6 jk j.=j( b.ekaùu
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
wkq f;aud
bx.%Sis I
by< m%cdkk yelshd 01 02 04 03 02 01
ixj¾Okhg we;s bv m%ia:d
WmfoaYkd;aul .=re N+ñldjg - 03 04 02 04 02
we;s bv m%ia:d
úl,am b.ekaùï Wmdhud¾. - 01 06 01 03 01
Ndú;hg we;s bv m%ia:d
YsIH m%;sfmdaIKh 01 - 03 02 - 02
mdvï ie,iqu" mdvug WÑ; - 01 02 05 05 04
f,i ÈYdkq.; ùu
l%shdldrlï yd mejreï - 01 04 - 06 02
mdvu wjia:dfjdaÑ;j fjkia - 05 02 02 - 02
lsÍu
i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 02 13 25 15 20 15
45 | P a g e
yd wjia:dfjdaÑ;j mdvu fjkia lsÍfï ld¾hka i|yd bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl lreKq
i|ykaj fkdue;' th m%dfhda.sl Ndú;h jdr 02 ne.ska y÷kd.; yels úh'
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
bx.%Sis
wkq f;aud
I
jdÑl ikaksfõokh - 01 06 06 03 04
,sÅ; ikaksfõokh - 02 07 - 02 02
wjdÑl ikaksfõokh - 01 - - - 01
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d 03 - 05 06 03 03
ie,iSu
ijka§fï l=i,;djh - - 07 07 04 04
ikaksfõokh ms<sn| úuid ne,Sfï § úoHdj úIh ;=< ikaksfõokh i|yd jeä
jeo.;alula ,nd § ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' .Ks;h 1ys kHdhsl lreKq wvx.=
ikaksfõok wjia:d wju m%udKhla f.k we; ^03&' .Ks;h IIys ikaksfõok wjia:d
jeä ixLHdjla ^04&la igykaj ;snqK o" ijka§fï l=i,;djh ms<sn|j wjOdkh olajd
fkdue;s nj fmkS hhs'
úoHd úIh fï ms<sn|j jeä wjOdkhla olajd ;snqK o" ,sÅ; ikaksfõokh yd
wjdÑl ikaksfõokh ms<sn| m%dfhda.sl wjia:d y÷kd.; fkdyels ù we;' tfia jqj;a
YsIHhka ikaksfõok bv m%ia:d iemhSu w;ska úoHdj úIh by< jeo.;alula ,nd §
;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ'
bx.%Sis úIh ms<sn| j úuiSfï § ikaksfõokh flfrys jeo.;alula ,nd §
;sfnk nj meyeÈ,s fõ' tfia kuq;a YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu iïnkaOj
kHdhsl lreKq wvx.= fkdjk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' th m%dfhda.sllrKhg
,lalr we;af;a o tla wjia:djla muKs' NdIduh úIhka m%dfhda.sl Ndú;h b;du;a
jeo.;a jqj;a thu bx.%Sis úIfha § ,nd § ;sfnkafka wvq wjia:d ixLHdjls'
46 | P a g e
4'8 jk j.=j( ;lafiarelrKh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
bx.%Sis I
wkq f;aud
47 | P a g e
l<ukdlrK ms<sn| j úoHd úIh ;=< olajd we;af;a wvq wjOdkhls' o;a;
l<ukdlrKfha m%dfhda.sl md¾Yjhka muKla úIh ks¾foaYh ;=< i|yka ú we;s nj
o;a; f.dkq wkqj meyeÈ,s fõ'
bx.%Sis úIh ;=< ;lafiarelrK i|yd jeo.;alula ,nd § we;' fmdÿfõ .;a
l< bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl yd m%dfhda.sl md¾Yjhka fol flfrys u wjOdkhla
fhduqlr ;sfnk nj meyeÈ,s fõ' tfia kuq;a bx.%Sis úIh ;=< o YsIH iajhx
;lafiarelrKh i|yd bv m%ia:d fkdue;s nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' bx.%Sis úIh
;=< ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh iy tys m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| j jeä
wjOdkhla fhduqlr ;sfnk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' tfuka u ;lafiarelrK
o;a; l<ukdlrKh ms<sn|j o m%dfhda.sl wOHhkhka isÿ lr we;s nj o;a; wkqj
meyeÈ,s fõ'
4'9 jk j.=j( iduqysl iïnkaO;d
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
bx.%Sis I
wkq f;aud
iyfhda.S;djh - 01 06 04 02 01
48 | P a g e
4'10 jk j.=j( m%;HdfõlaIKh jD;a;Sh p¾hdj iy kdhl;ajh
úIhh
m%Odk f;aud .Ks;h úoHdj bx.%Sis
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
.Ks;h II
.Ks;h I
úoHdj II
bx.%Sis II
úoHdj I
wkq f;aud
bx.%Sis I
m%;HdfõlaIK l%shdldrlï 01 - - 01 - 01
jD;a;Sh ixj¾Okh 01 - - 01 03 -
wdpdrO¾u yd ne÷Kq yeisÍu 01 - 03 - 01 02
Ñ;a;fõ.Sh mßk;sh - 01 01 - - -
kuHYS,S nj - 01 - 01 - -
m%fõY yelshdj 01 - - - 01 04
iajhx ;lafiare lsÍfï yelshdj 02 - 01 02 - 01
jD;a;sh ms<sn| f.!rjh - - - - - -
ydfiHda;amdokh - - - - - -
i|yka jQ uq¿ jdr .Kk 06 02 05 08 05 08
49 | P a g e
4'4 úoHj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| .=re wOHdmk{hskaf.a m%;spdr'
úIh ks¾foaYh ms<sn| woyia lÓldpd¾h m%Yakdj,sfhka o úuik ,È' tys §
iqúfYAIS j cd;sl wOHdmk úoHdmSGj, ±kg l%shd;aul jk úoHd" .Ks;" bx.%Sis
mdGud,dj, m%Odk úIhhg wod< j úIh wka;¾.;h" bf.kqï -b.ekaùï l%ufõoj,
fjkia úh hq;= yd w¨;ska tl;= úh hq;= fldgia ms<sn| j úuik ,È' tla tla
mdGud,dfõ m%Odk úIhhg wod< j ,o m%;spdr wkq fldgia y;rla Tiafia úYaf,aIKh
flßKs'
úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
bf.kqï-b.ekaùï l%ufõofha fjkia úh hq;= fldgia
bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh ms<sn| j .=re wOHdmk{hska woyia
olajd ;snqKs' fuys § tla tla mdGud,dfõ m%Odk úIh wkqj ^.Ks;h" úoHdj" bx.%Sis&
,o o;a;" úYaf,aIKh my; olajd we;'
.Ks;h úIhh
,o m%;spdr u; .Ks;h úIhh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla
Tiafia úYaf,aIKh flßKs' tkï úIh wka;¾.;h" bf.kqï øjH" m¾fhaIK" ld,h
^4'11 jk j.=j&'
4'11 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
wkq úia;rh m%;spdr
wxlh ^.=re
wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
fY%aIaG .Ks;{hkaf.a fidhd .ekSï-±kg mshdfÊ" ãkaia" nDDk¾ we;=<;a 01
úu
.Ks; úIh .eUqßka wOHhkh l< hq;= h 02
.Ks; b;sydih" .Ks;fha iajNdjh" .Ks;fha ufkda úoHd;aul 01
m%fõYh" f;dard.;a .Ks; ud;Dld hgf;a by< .Ks; ±kqula Èh hq;=
h
úIh wka;¾.;fha iEu fldgila i|yd u iúia;rd;aul úIh fldgia 3
we;=<;a lsÍu yd
tu fldgiaj, iSud meyeÈ<s j ±laùu
my; ksmqK;d ixj¾Okh $fjkia úh hq;= h' 5
18" 2'0" 14" 21
02 bf.kqï øjH
úIh mdol mdvï igykla ie,iqï lsÍug ud¾f.damfoaY ix.%yh 01
ixj¾Okh
03 m¾fhaIK
wLKav jD;a;Sh ixj¾Okh ioyd m¾fhaIK 01
04 ld,h
.Ks; b;sydihg jeä ld,hla f.k we; 02
.Ks;h I ^31& iy .Ks;h II (32& f,i m%Yak m;% 2 i|yd ksmqK;d fjka 06
lr we;s kuq;a fjka lr we;s ld,h tl iudk ke;' ^.Ks;h 1 ^36&
i|yd meh 360la fjka l<;a t;rï ld,hla fjka ù ke;&
50 | P a g e
.=re wOHdmk{hska lreKq kjhla Tiafia .Ks; úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= njg
woyia olajd ;snqKs' fuys § .Ks;h I ^31& iy .Ks;h II ^32& f,i m%Yak m;% fol
i|yd ksmqK;d fjka l< o ta i|yd fjka lr we;s ld,h tl iudk fkdùfï ld,h
iïnkaO .eg¨jg yhla ^6&f,i jeä u m%;spdr olajd ;snqKs' bka miq j ms<sfj,ska
jeä u m%;spdr ,enqfõ úIh ks¾foaYfha 18" 2" 14 iy 21 hk ksmqK;d fjkia úh hq;=
h' th ixLHd;aulj myla ^5& f,i iy úIh wka;¾.;fha iEu fldgila i|yd u
iúia;rd;aul úIh fldgia we;=<;a lsÍu yd tu fldgiaj, mrdih meyeÈ<s j ±laùu
wjYH h ^3& hk ks¾Kdhl i|yd h'
l%shduQ,sl m¾fhaIK" iajhx we.hSu iy m%;HfõlaIK u.ska wLKav jD;a;Sh
ixj¾Okhla we;s l< hq;= h ^1& iy úIh mdol mdvï igykla ie,iqï lsÍug ksYaÑ;j
úIh ud¾f.damfoaY ix.%yh ixj¾Okh úh hq;= h ^1& hk lreKq i|yd wju m%;spdr
,eî ;snqKs ^4'11 jk j.=j&'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla Tiafia
úYaf,aIKh flßKs tkï úIh wka;¾.;h" bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï
ie,iSu" bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl f,isks ^4'12 jk j.=j&'
4'12 jk j.=j( úIh wka;¾.;fha fjkia úh hq;= fldgia
wkq úia;rh m%;spdr ^.=re
wxlh wOHdmk{&
01 úIh wka;¾.;h
8'3 ksmqK;d uÜgfï my; fldgia i|yd ud;Dld tl;= úh hq;= h'
- laIqø Ôj úoHdj ms<sn| f;dr;=re mq¿,a lsÍu 3
i;a;aj úúO;ajhg wod< ks¾Kdhl iE§u yd WmlrK kv;a;=j 3
my; ksmqK;d yd ksmqK;d uÜgïj,g wod< úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= 3
h 2'1" 3'2" 7'1
6 - 11 fY%aKs i|yd úIh f;aud kj úIh ks¾foaY wkqj fjkia úh hq;= h' 4
mrsirh wdY%s; oekqu" jd;h" c,h" mi" wdf,dalh yd Ydl iïnkaO uQ,sl 01
ixl,am ,nd Èh hq;= h'
úoHd.dr b;sydih" úoHd.dr ;dlaIKh yd úoHd.dr l<ukdlrKh iïnkaO
uQ,sl ±kqu yd l=i,;d ,nd Èh hq;= h'
úoHdj$.Ks;h ;dlaIKsl úIh neúka oaúNdId nj y÷kajd Èh hq;= h' 01
bf,lafg%dksl ;dlaIKh ms<sn| uQ,sl fldgia ;jÿrg;a mq¿,a úh hq;= h' 01
02 bf.kqï- b.ekaùï l%ufõoh
bf.kqï- b.ekaùï l%ufõo$Wmdh ud¾. fjka lr ksYaÑ; j ±laúh hq;= h 01
.fõIK mshjr M,odhS lr .ekSug ^ 5E l%uh& ks¾udmS Ñka;kh tla lr .; 01
hq;= h'
3'3 ksmqK;d uÜgug wod< j b.ekaùfï l%u yd l%fudamdh ixj¾Okh úh 01
hq;= h'
03 myiqlï ie,iSu
6 - 11 úIh ks¾foaYhg iïnkaO jk wdldrhg úoHdj b.ekaùu i|yd 01
wjYH jk ;dlaIKsl WmlrK fjkia úh hq;= h'
04 bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl
wkqfhda.S WmlrK iE§u$ks¾udKh lsÍu wjYH h' 01
51 | P a g e
úYaf,aIs; o;a;j,g wkqj úIh wka;¾.;fha lreKq ;=kla fjkia úh hq;= njg
jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' tajd kï" 6 - 11 fY%aKs i|yd úIh f;aud kj úIh ks¾foaY
wkqj fjkia úh hq;= h ^4&" 8'3 ksmqK;d uÜgfï" fldgia folla i|yd ^laIqø Ôj úoHdj
ms<s;=re f;dr;=re mq¿,a lsÍu" i;a;aj úúO;ajhg wod< ks¾Kdhl iE§u yd kv;a;=j&
ud;Dld tl;= úh hq;= h ^3&" iy 2'1" 3'2" 7'1 hk ksmqK;d yd ksmqK;d uÜgïj,g wod<
úIh wka;¾.;h fjkia úh hq;= h ^3&' bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï ie,iSu
iy bf.kqï øjH yd bf.kqï wdOdrl hk wxY i|yd ,o m%;spdr wju úh ^4'12 jk
j.=j&'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha wka;¾.;h fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla ^úIh
wka;¾.;h" bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh" myiqlï" we.hSï $mÍlaIK& Tiafia ú.%y lr
we; ^4'13 jk j.=j&'
4'13 jk j.=j wkqj bx.%sis úIh wka;¾.;h lreKq wgla Tiafia fjkia úh hq;= njg
.=re wOHdmk{hska fhdackd lr ;snqKs' tajdkï bx.%Sis mdGud,dfõ bx.%Sis idys;H
úIhh w'fmd'i' ^Wiia fm<& .oH fldgi ^flá l:d yd kjl:d& fjkia úh hq;= h
^4&" bx.%Sis NdIdjg wod< m%dfhda.sl fldgia ^ijka§u yd l:kh& flf¾ jeä wjOdkh
52 | P a g e
fhduq lsÍu" jeäÿr lreKq úuiSu i|yd úIhud,dfjka wdY%s; .%ka: f,aLkhla ,nd
§u ^2& fõ' wfkl=;a wxY yd ii|k úg úIh wka;¾.;fha fjkialï i|yd jeä u
m%;spdr ,eî ;sîu fuys § úfYaI;ajhls'
iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § .uH jk fmdÿ ,laIK jkafka úIh
b.ekaùu ioyd m%udKj;a ld,hla ,nd §u" úIh ks¾foaI ld,dkqrEmS j ixfYdaOkhg
,la lsÍu" bf.kqï b.ekaùfï l%shdj,sh iy b.ekaùfï ;dlaIKh yd WmlrK
ixj¾Okh" jD;a;Sh ixj¾Okh ioyd m¾fhaIKd;aul t<Uqula ia:dms; lsÍ u" iy
ys;lr bf.kqï mßirhla ks¾udKh lsÍu hk lrekq ms<sno j úIh ;=fkkau
wjOdKhg ,la ù we;'
úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
m%Odk úIh ;=fka úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia ms<sn| j .=re
wOHdmk{ m%Yakdj,sfhka úuid ne,sKs' ta i|yd ,o m%;spdr my; ±lafõ'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY folla ^úIh
wka;¾.;h" ;dlaIKh& hgf;a bÈßm;a flßKs' ^4'14 jk j.=j&
taa wkqj .Ks;h úIhh wka;¾.;hg w¨;ska tla úh hq;= fldgia lreKq 11la Tiafia
olajd we;' tys § jeäu m%;spdr ,o lreK jQfha Wiia fm< fyda Wmdê m%:u j¾Ihg
wod< j 6-11 úIh ks¾foaYfha .Ks; f;aud i|yd ;rula ÿrg .eUqre úIh lreKq ,nd
§u ^15&" úIh wka;¾.;hg kj fldgia we;=<;a lsÍu ^4&" .Ks; b;sydih ;=< uE;
53 | P a g e
ld,Sk j tla l< .eg¨ úi£fï l%u tl;= lsÍu ^2&" iy úIh ks¾foaYh úYaf,aIKh
úia;rd;aul j ±laùu ^2& úh'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg w¨;ska tlaúh hq;= fldgia wxY y;rla Tiafia olajk ,È ^5
jk j.=j&' tys§ úIh wka;¾.;h lreKq 14la Tiafia ±laúKs' ,o by< u m%;spdr o
úIh wka;¾.;h u; mokï ùu iqúfYaI;ajhls' jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha 6
- 11 úoHd úIh wka;¾.;h iDcq f,i u mdi,a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh flakaø lr
.ksñka fN!;sl úoHdj" ridhk úoHdj yd Ôj úoHdj wOHhkh lsÍu wjYH h ^11&" 8'3
ksmqK;djg wod< j laIqø Ôj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä lsÍu yd tys
wka;¾.;hg ÔjdkqyrK l%u we;=<;a l< hq;= h ^7& iy 5 E wdlD;sh iïmQ¾Kfhka
bj;a fkdlr mdvï igyka ie,iqï lsÍu wjYH h ^5& hk lreKqh'
54 | P a g e
jk j.=fjka bx.%Sis úIhhg wod< j w¨;ska tla úh hq;= fldgia ms<sn| j wxY
folla hgf;a ^úIh wka;¾.;h" ;dlaIKh& lreKq bÈßm;a flßKs' tys § bx.%Sis
m%dfhda.sl Ndú;h flf¾ jeä wjOdkh fhduq l< hq;= h ^3&" bx.%Sis l:kh i|yd
m%dfhda.sl jev igyka ,nd Èh hq;= h ^2&' " bx.%Sis .=rejreka f,i mqyqKq jk isiqkag
ngysr ix.S;h bf.kqug wjia:d ie,ish hq;= h^2&' mqyqKq ld,h ;=< wka;¾lrK mka;s
ldurfha úfYaI wjYH;d we;s <uhs i|yd YslaIK,dNshd Woõ lrk whqre we.hSu lsÍu
ms<sn| lreKq we;=<;a úh hq;= h ^2& iy fIalaiamsh¾f.a kdgHhla fyda bx.%Sis kjl:djla
we;=<;a l< hq;= h ^2& hk lreKqj,g úh'
mqyqKq ld,h ;=< wka;¾lrK mka;s ldurfha úfYaI wjYH;d we;s <uhs 01
i|yd YslaIK,dNshd Woõ lrk wdldrh we.hSu isÿlrkafka flfia o
hkak we;=<;a úh hq;= h'
úIhud,djg .=rejrhdf.a kdhl;ajh" úIhud,d ixj¾Okh ms<sn|
od¾Yksl u; Y%S ,dxlSh iqúfYaI;d u; fjkialïj, n,mEu we;=<;a
úh hq;= h'
kj ;dlaIKh fhdod .; yels f,i úIhud,dj ilia l< hq;= h' 01
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § úIh wka;¾.;hg w¨;ska tla
úh hq;= fldgia ta ta úIhhg wod< j iqúfYaIS ùu fuys § o fmdÿ ,laIKhla f,i
olakg ,enqKs' .Ks;h úIhfha f;audj i|yd ;rula ÿrg .eUqre úIh lreKq we;=<;a
55 | P a g e
úh hq;= nj;a úoHd úIh wka;¾.;hg iDcq f,i mdi,a bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,sh
flakaø lr.; hq;= nj wkdjrKh úh' tfia u bx.%Sis úIhh i|yd m%dfhda.sl Ndú;hg
jeä wjOdkhla fhduq l< hq;=h hk lreKq wkdjrKh úh' úIh ;=fkkau kj
;dlaIK Ndú;h yd ta ms<sn| ±kqj;a ùfï wjYH;dj u;= lr ;sîu iqúfYaIS ,laIKhla
úKs' úoHdj úIhfha § bf.kqï-b.ekaùï l%ufõoh 6 - 11 fY%aKs i|yd oaúNdId l<
hq;= h njg fhdackdjla bÈßm;a ù ;sìKs'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh wxY folla
^mka;s ldur bf.kqï l%ufõo" m¾fhaIKd;aul m%fõY& hgf;a ±laúKs' .Ks;h
b.ekaùfï l%fudamdh i|yd wkdjrK l%u" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK yd iei÷ï
f,aLk ieliSu ^4&" bf.kqï-b.ekaùï l%u YsIH flakaøSh ùu ^2& yd l%ufõo w¨;a ùu
^2& hk lreKq ;=k i|yd tys§ jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs ^7 jk j.=j&' bf.kqï -
b.ekaùï l%fudamdh i|yd m¾fhaIKd;aul m%fõY lrd t<Uqug we;s .=re
wOHdmk{hskaf.a we;s leue;a; Okd;aul ùu fuys § iqúfYaI;djls'
56 | P a g e
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh wxY y;rla
hgf;a ^mka;s ldur bf.kqï l%ufõo" m¾fhaIKd;aul m%fõY" kj ;dlaIKh u;
mokï jQ l%u Ys,am" fjk;a l%u& 4'18 jk j.=fõ olajd we;'
57 | P a g e
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo fjkia úh hq;= wdldrh ms<sn| j
jeä u m%;spdr ,eî ;snqfKa wxY folla i|yd muKs' tajd kï" jvd m%dfhda.sl úh hq;=
h ^2& iy kj ;dlaIKsl fuj,ï Ndú; lsÍug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh hq;= h
^2& hk lreKq folg h' fiiq ish¨ lreKq i|yd u 1 ne.ska wju m%;spdr ,eî ;snqKs
^4'19 jk j.=j&¡
04 fjk;a l%u
iïm%odhsl l%ufõoj,ska neyerùug iqÿiq mßirhla ks¾udKh úh hq;= h' 01
58 | P a g e
mka;s ldur ;=< Ndú; lsÍug wjYH ±kqu" wka;¾cd, myiqlï we;=¿ wfkla myiqlï
yd WmlrK ,nd§fï wjYH;dj wjOdrKh lr we;' úoHdj úIhfha § o Wla; lreK
ms<sn| woyia u;= lr ;snqKs'
.Ks;h
.Ks; úIhh bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY
;=kla hgf;a ±laúKs' tys § kj ;dlaIKh .Ks;fha we;eï fldgia i|yd Ndú; úh
hq;= h ^4&" f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKh Ndú;h" wka;¾cd, Ndú;h we;=<;a
jk mßÈ kj l%u ilia l< hq;= h' ^3& iy .Ks; úIhh ;=< YslaIK,dNSkag m%dfhda.sl
b.ekaùï wjia:d ,nd §ug wjYH ld,h úIhud,djg tl;= úh hq;= h ^3& hk lreKq
i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs' fiiq lreKq i|yd ,o m%;spdr fïjdg idfmalaI j
wju h ^4'20 jk j.=j&'
59 | P a g e
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § o bf.kqï-b.ekaùï l%ufõohg w¨;ska tla úh hq;= fldgia
wxY ;=kla hgf;a ±laúKs ^4'21 jk j.=j&'
.=re wOHdmk{hska úoHdj úIhhg w¨;ska tla úh hq;= fldgia f,i jeä
wjOdkhla fhduq lr ;snqfKa ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am ms<sn|j h' ta wkqj
ms<sfj,ska tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ;dlaIK Ndú;h" iajhx wOHhk yd
wka;¾cd, Ndú;h jeä ÈhqKq lsÍu ^7&" iyfhda.S bf.kqu Èßu;a lrñka jevuq¿
meje;aùu" wka;¾cd, bf.kqu" mqia;ld, mßyrKh" lafIa;% pdßld yd m%o¾Yk
meje;aùu ;jÿrg;a mq¿,a lsÍu ^5& iy mß.klh M,odhS f,i bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,shg Ndú; lsÍu úh' mka;s ldur bf.kqï l%ufõo wxY hgf;a ±lajQ mka;s
60 | P a g e
ldur ;=< w;ayod ne,Sug l%shdldrlï" úIh wka;¾.;h" mdvu ixj¾Okh" bf.kqï-
b.ekaùï wdOdrl" we.hSu ms<sn| óg jvd iúia;rd;aul j ±kqu ,nd §u wjYH h hk
lreKq i|yd m%;spdr ;=kla ,nd § ;snqKs ^4'21 jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg w¨;ska tla úh hq;= fldgia wxY ;=kla hgf;a ^mka;s ldur
bf.kqï l%ufõo" kùk ;dlaIKh u; mokï jQ l%u Ys,am" we.hSï l%shdj,sh& ±laúKs'
tys § jeämqr u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska wka;¾cd, myiqlï u.ska kùk
bf.kqï l%shdldrlï yd l%ufõoj,g fhduq l< hq;= h ^3&" jd.a úoHd.drhla wjYH
h ^2& iy we.hSï l%shdj,sh ms<sn| úia;r yd wod< lreKq tla l< hq;= h ^2& hk lreKq
úh' mka;s ldur bf.kqï l%ufõo i|yd lreKq yhlg tla m%;spdrh ne.ska ,eî
;snqKs ^4'22 jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h foi ne,Sfï § mka;s ldur bf.kqï l%ufõo ta ta úIhg
wod< j iqúfYaIS úh'
fmdÿ ,laIK ms<sn| j i,ld ne,Sfï § úIh ;=fkka u f,dj kj ;dlaIKh
iu.ska mß.kl Ndú;h yd wka;¾cd, Ndú;h we;=<;a jk mßÈ kj bf.kqï-b.ekaùï
l%ufõo ieliSfï wjYH;dj ±ä j wjOdrKh lr ;snqKs' tf,i u .Ks;h iy úoHdj
úIh foflka muKla m¾fhaIK mdol j .fõIKd;aul bf.kqï l%u i|yd mka;s
ldur fhduqùfï wjYH;dj fmkajd § ;snqKs' bx.%Sis úIhfhka jd.a úoHd.drhl
wjYH;dj olajñka we.hSï l%shdj,sfha isÿ l< hq;= fjkialï tkï we.hSï ms<sn|
61 | P a g e
úia;r yd lreKq ,ndfoñka úNd. l%uh Semester l%uhg isiqka we.hSfï jeo.;alu
olajd ;snqKs'
4'5 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d
ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ms<sn| YslaIK,dNSkaf.a m%;spdr
cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine¢ bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha
.=Kd;aulNdjh YsIH m%Yakdj,shlska o mÍlaId flßKs' Wla; m%Yakdj,sh i|yd .=re
isiqkaf.ka ,o m%;spdr úYaf,aIKh lr w¾:l:k iemhsKs'
4'6 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha odhl;ajh
bx.%Sis$.Ks;$úoHd úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h iSudjdisl .=rejrhl= jYfhka
lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ wdldrh
Wla; lreK iïnkaO j .=re isiqkaf.ka ,o m%;spdr úIh ;=kg u wod< j wxY
y;la hgf;a ^±kqu" m%dfhda.sl Ndú;h" fm<Uùu" bf.kqï l%u" fm!reIh" mka;s ldur
l<ukdlrKh" foudmsh$m%cd in|;d& 4'23 jk j.=fjka bÈßm;a flf¾' fuys § o;a;
úYaf,aIKh yd w¾: ±laùï ta ta úIhhg wod< j fjka j bÈßm;a flf¾'
04 bf.kqï l%u
62 | P a g e
úIh wka;¾.;h isiqkag ,nd §ug ksjerÈ iy fhda.H 7 7 5
bf.kqï l%u fhdod .ekSfï yelshdj ,eîu
b.ekaùï l%ufõo ms<sn| fkdo;a lreKq ±k .ekSu 15 8 2
úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu 15 10 10
05 fm!reIh
.=re fm!reIh ixj¾Okh 1 2 5
06 mka;s ldur l<ukdlrKh
mka;s ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu 1 - 8
07 foudmsh$m%cd in|;d
mdi, ;=< iudc in|;d j¾Okh 1 - 2
issiqka foudmshka iuඟ iïnkaO;d j¾Okh lr .ekSu 1 - 2
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h .=rejrhl= f,i lghq;= lsÍfï § jeo.;a
jQ whqre ms<sn| ,o o;a; úYaf,aIKfha § ±kqu m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk
wxY ;=k i|yd jeäu m%;spdr ,eî ;snqKs' fmdÿfõ wxY y;g u ,o m%;spdrj,ska
nyq;r m%;spdr ,o lreKq ms<sfj,ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| ^ixl,am"
ks¾jpk" b;sydih& mQ¾K wjfndaOh ,eîu ^18&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^15&"
.Ks; b.ekaùï l%ufõo ms<sn| fkdo;a lreKq ±k .ekSu ^15&" m%dfhda.sl l%shdldrlï
lsÍug wjYH w;a±lSï yd yelshdj ,eîu$m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu ^14&" mdif,a
isiqkag úIh lreKq ;yjqre lsÍfï yelshdj ,eîu ^12&" .eUqßka úIh ±kqu ,o ksid
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^12&" <uhd y÷kd .ekSu we;=¨j" <uhd ms<sn|
wjfndaOh ,nd .; yelsùu ^10&" bf.kqï wdOdrl Ndú;h ms<sn| ±kqj;a ùu ^10&" úKs'
úIh ks¾foaYh l%shd;aul lsÍfï m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^5&" úúO l%u u.ska
.eg¨ úi£fï yelshdj j¾Okh ^4&" hk lreKq i|yd uOHu uÜgfï m%;spdr ,eìKs
^4'23 jk j.=j&'
fï wkqj isiqka úIh ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h ms<sn| jeä ie,ls,a,la olajd
we;s nj meyeÈ,s fõ'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § o ±kqu" m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk wxYj, lreKq
i|yd nyq;r m%;spdr ,eî ;snqKs' tu wxYj,ska o ±kqu wxYhg ,o m%;spdr jeä h'
fuys § jeä u m%;spdr ,o lreK jQfha m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug wjYH w;a±lSï
yd yelshdj ,eîu m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu ^42& h¡ fiiq nyq;r m%;spdr ,o lreKq
ms<sfj<ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| mq¾K wjfndaOh ,eîu ^35&"
.eUqßka úIh ±kqu ,o ksid bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^17& iy úIh ±kqu
ixj¾Okh ùu ^14&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^10& úKs ¡ uOHu m%;spdr ,o
lreKq jQfha mdif,a isiqkag úIh lreKq ;yjqre lsÍfï yelshdj ,eîu ^9&" úIh
ks¾foaYh l%shd;aul lsÍfï m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^8&" úoHdj b.ekaùï l%ufõo ms<sn|
fkdo;a lreKq ±k .ekSu ^8&" úIh wka;¾.;h isiqkag ,nd §ug ksjerÈ iy fhda.H
bf.kqï l%u fhdod .ekSfï p;=¾úO NdId l=i,;d j¾Okh ^7&" .eg¨ úi£fï l%u yd
úIhdkqnoaO .eg¨ ksrdlrKh uÕska úIh ms<sn| ksjerÈ wjfndaOh ,eîu ^7& úKs¡
63 | P a g e
fuu úIfha § o isiqka .=rejrfhl= f,i jev lsÍfï § Ndú;h yd bf.kqï l%u hk
wxYj,ska ,o ±kqu jeo.;a jQ nj olajd ;snqKs ¡
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § ±kqu wxYh i|yd jeä mqru m%;spdr ,eî ;snqKs' fmdÿfõ wxY
y;g u ,o jeä u m%;spdr ,o lreKq ms<sfj,ska úIh ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h
ms<sn| mQ¾K wjfndaOh ,eîu ^24&" <uhd y÷kd .ekSu we;,q j <uhd ms<sn| wjfndaOh
,nd .; yelsùu ^22&" úIh ±kqu ixj¾Okh ùu ^18&" úIh ks¾foaY l%shd;aul lsÍfï
m%dfhda.sl ±kqu j¾Okh ^15&" mdvï ie,iqïlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu ^14&" .eUqßka
úIh ±kqu ,o ksid bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh ^11&" wkq úIh$ fjk;a
úIh$úIh ndysr l%shdldrlï ms<sn| wjfndaOh yd ±kqu jeä ÈhqKq lr .ekSug yelsùu
^10&" úúO bf.kqï l%u ms<sn| bf.kSu ^10& úh' uOHu m%;spdr ,o lreK jQfha mka;s
ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqj;a ùu ^8& h"
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § ±kqu wxYh hgf;a tk úIh
ks¾foaYhg wod< wka;¾.;h ms<sn| mQ¾K wjfndaOh ,eîu hk lreK i|yd .Ks;h
yd bx.%Sis úIhj, § jeä u m%;spdr ,nd ;snQ w;r úoHdj úIhfha § muKla m%dfhda.sl
Ndú;h wxYfha tk m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug wjYH w;a±lSï yd yelshdj ,eîu
hk lreK i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' úoHdj úIhh m%dfhda.sl Ndú;h yd
iïnkaO úIhhla ùu Bg fya;=j úh yels h' fmdÿfõ .;a l< úIh ;=fka § u ±kqu
wxYfha lreKq 13 i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sîu úfYaI;ajhls' bka miqj ms<sfj,ska
úIh ;=fka u isiqka m%dfhda.sl Ndú;h yd bf.kqï l%u hk wxY i|yd jeämqr m%;spdr
olajd ;sîfuka .uH jkafka isiqka úIh b.ekaùfï § ±kqu" Ndú;h yd bf.kqï l%u
hk wxYj,ska ,o ±kqu msájy,la ù we;s nj h' yelshdj ,eîu ^7&" bf.kqï wdOdrl
Ndú;h ms<sn| ±kqj;a ùu ^6&" úoHdj úIhfha § .=re isiqka úIhh ms<sn| m%dfhda.s l
Ndú;h flf¾ jeä ie,ls,a,la olajñka ±kqu wxYfhka ikakoaO ùu .=rejrhl= f,i
lghq;= lsÍfï § jeo.;a jQ nj fmkajd we; ^4'23 jk j.=j&'
4'7 jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh wka;¾.;h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl
jk wdldrh
cd;sl wOHdmk úoHdmSG úIhud,dfõ jD;a;Sh úIh lafIa;%hg wh;a úIh
yfhka iuia;hla jYfhka .;a l, YslaIK,dNSkaf.a jD;a;Sh l=i,;d yd wdl,am m%.=K
lsÍu wfmalaId flf¾' tu úIh yh m%Odk f;aud 10la iy wkq f;aud 64la Tiafia
ikaOdr úYaf,aIKhg ,la flßKs' fï i|yd moku f.dv kÕd .kq ,enqfõ nE?â,s
^Bradily) úYaj úoHd,h u.ska wdOqksl .=rejreka we.hSu i|yd jQ m¾fhaIKh iy
úoHdmSG ix.%yh wdY%fhks' tu moku wkqj hñka úYaf,aIKh lrk ,o o;a; u;=
±lafõ'
64 | P a g e
4'24 jk j.=j( udkj ixj¾Okh iy bf.kqu
úIh
wOHdmk jHjydr
;lafiarelrKh
l<ukdlrKh
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jhia uÜgïj,g .e,fmk mßÈ - 05 02 07 02 -
±kqu ,nd §u
lKavdhï ld¾hlaIu;dj tal,j 04 07 07 01 01 07
yd iduQysl j we.hSu
YsIH wjYH;dj wkqj Wmfoia 04 11 03 01 05 02
ie,iqï lsÍu
65 | P a g e
iuia;hla jYfhka .;a l< udkj ixj¾Okh iy bf.kqu hk m%Odk f;audjg
wod< lreKq jD;a;Sh úIh lafIa;%fha wOHdmk jHjydr úIh wka;¾.;fhka jeä
jYfhka kjl .=re YsIHhskag ,nd § we;s nj úYaf,aIs; úIh wka;¾.;fhka meyeÈ,s
úh'
wOHdmk jHjydr úIh hgf;a id¾:l .=rejrhl= jYfhka b.ekaùug wod<
ie,iqï lsÍï" l%shd;aul lsÍï we.hSu yd ine|s úúO bf.kqï b.ekaùï m%fõY"
ikaksfõok l%u" ;dlaIKh fhdod .ekSu iïnkaO jQ wfkl=;a ish¨ u úIhkaf.ka
,nd .;a w;a±lSï m%dfhda.slj l%shd;aul lsÍfï jHjydrhkag wod< l=i,;d m%.=K lsÍu
wfmalaId flf¾' ta wkqj úuid ne,Sfï § .uH jkqfha udkj ixj¾Okh iy bf.kqu
keu;s m%Odk ks¾Kdhlh hgf;a o ±kqu ,nd §u" we.hSu ie,iqï lsÍu hk lreKq
wjOdrKh lsÍfuka wOHdmk jHjydr úIfhka kjl .=re YsIHhdg ,nd §ug wfmalaIs;
ksmqK;d yd Wla; m%Odk ks¾Kdhlhg wod< lreKq jeä jdr .Kkl § wOHdmk
jHjydr úIfha i|yka ùfuka udkj ixj¾Okh yd bf.kqug wod< .=re
ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk jHjydr úIh lafIa;%fha odhl ù we;s nj o;a; wkqj
fmkS hhs'
úIh
mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
wkq f;aud
wOHdmk
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha 08 07 02 04 03 02
YsIH úúO;d ksid u;=jk
.eg¨
bf.kqï wjYH;d iïmdokh 01 02 05 04 01 01
lsÍu
YsIH úúO;d mokï lr.;a 01 05 - - 02 01
bf.kqï iudc f.dv ke.Su
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 10 14 07 08 06 04
66 | P a g e
,la lsÍfï § Bg wod< lreKq jeä u jdr .Kka ^jdr 08la& i|yka ù we;af;a wOHdmk
iudc úoHdj úIfha iy wOHdmk jHjydr úIhfha h' bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha
§ YsIH úúO;d ksid u;=jk .eg¿ ms<sn| j wvqu jdr .Kkl È idlÉPd lrkq ,nk
úIh jkafka ms<sfj,ska wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh ^jdr 02la&
wOHdmksl ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh ^jdr 02la& iy wOHdmk ufkda úoHdj
^jdr 03la&hs'
bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍu keu;s wkq f;audjg wod< j i|yka jQ lreKq
jeä jdr .Kkla i|yka ù we;af;a wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIfha
úIh wka;¾.;fha ^jdr 05la& iy wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKhg wod<
úIh wka;¾.;fha h ^jdr 04la&' wOHdmk jHjydr úIfha i|yka jQ jdr .Kk fojrla
jk w;r u wfkl=;a úIhka ;=fkys u bf.kqï wjYH;d iïmdokh lsÍug wod< j
i|yka jQ lreKqj, jdr .Kk 1la f,i .ksñka wju jdr .Kkla i|yka jQ úIh
f,i wkdjrKh úh'
YsIH úúO;ajh hgf;a jQ wjidk wkq f;audj jk YsIH úúO;d mokï lr.;a
bf.kqï iudc f.dv ke.Su ms<sn| j jeä u jdr .Kkla ^jdr 05la& i|yka jQ úIh
jQfha wOHdmk jHjydr úIhhs'
bf.kqï iudc f.dv ke.Su ms<sn| j tl÷ lreKlaj;a i|yka fkdjQ úIh f,i
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYh iy wOHdmk uQ,sldx. iy mdi,a l<ukdlrKh
úIh wkdjrKh úh'
iuia;hla f,i .;a úg YsIH úúO;ajh ms<sn| j wOHdmk jHjydr úIh
wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 14l& i|yka ù we;s w;r u wju jdr .Kkla
^jdr 4la& i|yka jQ úIh jQfha wOHdmksl ñkqï we.hqu yd ;lafiarej úIhhs' wfkl=;a
jD;a;Sh úIhj,ska ,nd .;a ±kqu jHjydrhg m;a lsßug wod< l=i,;d m%.=K lsÍu
wOHdmk jHjydr úIfhka wfmalaId flf¾' bf.kqï,dNshd iïnkaO idol" wjYH;d
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,shg wod< bf.kqï,dNshd ms<sn| idlÉPd lrkq ,nk
wOHdmk ufkda úoHdj úIfha wka;¾.;fha YsIH úúO;ajh ms<sn| j i|yka lreKq
wju jdr .Kkl § ^jdr 06la& i|yka ùfuka YsIH úúO;ajh ms<sn| j jeä jYfhka
wjOdrKh l< hq;= úIhlg jvd fjk;a úIhlska ta ms<sn| j jvd;a wjOdrKh lr
we;s nj fmkS hhs'
67 | P a g e
4'26 jk j.=j( b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
wOHdmk uq,sldx.
wOHdmk jHjydr
úIh
;lafiarelrKh
wOHdmk ufkda
wOHdmk iudc
l<ukdlrKh
ud¾f.damfoaYh
wOHdmk ñkqï
yd WmfoaYkh
we.hqu yd
yd mdi,a
wOHdmk
úoHdj
úoHdj
wkqf;audj
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
b.ekaùfï mrud¾: yd wruqKq idOkh jk 07 05 02 05 02 01
mßÈ Wmfoia §u yd ÈYdkq.; lsÍu
idudkH bf.kqï rgdfjka wm.ukh jk 04 04 01 - 05 02
YsIHhka i|yd úfYaI jev igyka ie,iqï
lsÍu
È.=ld,Sk yd flá ld,Sk ie,iqï lsÍu 08 05 01 02 05 09
by< .=Kd;aul Ndjhlska hqla; mdvï ie,iqï - 04 01 06 02 05
lsÍu
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ukd 11 05 03 05 03 06
f,i ixúOdkh lsÍu
úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï ie,iqï lsÍu 10 03 03 03 06 06
;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu - 03 01 03 03 05
nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßÈ ie,iqï 11 08 01 01 06 01
lsÍu
±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d 04 03 03 04 01 -
ie,iqï lsÍu
b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h 01 17 03 - - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 56 57 19 29 33 35
68 | P a g e
;lafiarej hk úIh wkdjrKh jQ w;r wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka jQ úIhh
f,i wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhh wkdjrKh úh'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh keu;s jD;a;Sh úIhh —by<
.=Kd;aul Ndjhlska hqla; mdvï ie,iqï lsÍu˜ hk wkq f;audjg wod< j jeä u jdr
.Kkl ^jdr 06la& úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIhh úh' tys § wvq u jdr .Kkla
^jdr 01la& úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIh jQfha wOHdmk ud¾.fdamfoaYkh yd
WmfoaYkh úIhhs' by< .=Kd;aulNdjhlska hqla; mdvï ie,iqï lsÍu keu;s wkq
f;audjg wod< j tl÷ úIh lreKlaj;a wka;¾.; fkdjQ úIh jQfha wOHdmk iudc
úoHdjhs'
bf.kqï WmlrK yd bf.kqï iïm;a ukd f,i ixúOdkh lsÍu keu;s wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i
wOHdmk iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh' tys § wvq u jdr .Kkla ^jdr 03 ne.ska&
úIh wka;¾.;h we;=<;a jQ úIhh jkafka wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd wOHdmk
ufkda úoHdj úIhh nj wkdjrKh úh'
wOHdmk iudc úoHdj keu;s jD;a;Sh úIhh úúO;ajfhka hq;= l%shdldrlï
ie,iqï lsÍu hk wkq f;audjg wod< j jeä u jdr .Kkla ^jdr 10la& úIh wka;¾.;h
we;=<;a jQ úIhh úh' tys § wvq u jdr .Kkla ^jdr 03 ne.ska& úIh wka;¾.;h
we;=<;a jQ úIhh jQfha wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYh yd
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh úh'
—;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu˜ keu;s wkqf;audjg wod< úIh lreKq jeä u
jdr .Kkla ^jdr 05la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmksl ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk úIhh wkdjrKh jQ w;r" úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla
^jdr 01la&we;=<;a úIhh f,i wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhh
wkdjrKh úh' ;lafiarej i|yd ie,iqï lsÍu hk wkq f;audjg wod< j tl÷ úIhh
lreKlaj;a wka;¾.; fkdjQ úIh jQfha wOHdmk iudc úoHdjhs'
—nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßÈ ie,iqï lsÍu˜ hk wkq f;audjg wod<
úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmk
iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk
úIhhka ys nyqúO l=i,;d ixj¾Okhg iqÿiq mßos ie,iqï lsÍug wod< lreKq wju
jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& i|yka j we;s úIhh f,i wkdjrKh úh'
—±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,iqï lsßu˜ kï wkq f;audjg
wod< úIh wka;¾.;h jeä u jdr .Kkla ^jdr 04 ne.ska& we;=<;a jQ úIhh f,i
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh
wkdjrKh úh'
wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka jQ úIh jkafka
wOHdmk ufkda úoHdj úIhhs' wOHdmk jHjydr yd wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd
69 | P a g e
WmfoaYkh hk úIhhj, ±kqu ;yjqre jk whqßka m%cd iïnkaO;d ie,iqï lsÍu hk
wkq f;audjg wod< úIh wka;¾.;h jdr ;=kl § i|yka j we;' wOHdmk ñkqu
we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIfha wkq f;audjg wod< lsisÿ lreKla
i|yka ù ke;'
—b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h˜ keu;s wkq f;audjg wod< j úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 17la& we;=<;a jD;a;Sh úIh f,i wOHdmk jHjydr úIh
wkdjrKh úh' wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& we;=<;a
jkafka wOHdmk iudc úoHdj úIhfha h' wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh"
wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh
úIh ;=fkys b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a i|yka ù ke;'
iuia;h f,i .;a úg b.ekaùu i|yd ie¨ïlrKh kï m%Odk f;audj ms<sn|
j wOHdmk jHjdyr úIh wka;¾.;fha jeä u jdr .Kkla ^jdr 57la& i|yka ù we;'
wOHdmk iudc úoHdj hk jD;a;Sh úIhfha jdr 56l b.ekaùu i|yd ie,iqï lrKh
f;audjg wod< úIh lreKq i|yka ù we;' m%Odk f;audjg wod< úIh wka;¾.;h
wvq u jdr .Kkla i|yka j we;af;a ^jdr 19la& wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYk
úIhfha h'
úoHdmSG fojirl fkajdisl ld, iSudfõ .=re jD;a;shg moku ilia flf¾'
tys § iuia; mdi, ms<sn| j" m%ùK .=rejreka ksÍlaIKh" Tjqka iu. jD;a;Shuh
idlÉPd" úoHdmSGh ;=< b.ekaùu iïnkaOfhka ,nd .;a ±kqu" l=i,;d
m%dfhda.sl;ajhg ke.Sug wjYH moku ilia lrkqfha wOHdmk jHjydr úIhfhks'
fï wkqj b.ekaúu i|yd ie,iqï lrKh kï m%Odk f;audj o Wla; wOHdmk jHjydr
úIhg wod< j kjl .=rejrfhla mqyqKq lsÍug wjYH idOkSh ,laIK fmkakqï lrk
nj fmkS hhs'
bf.kqï,dNshdg hym;a udkisl fi!LHfhka hq;a mqoa.,fhla njg m;a lsÍug
wjYH moku ieliSu wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha b.ekaùu i|yd
ie,iqïlrKh ms<sn| lreKq wju jdr .Kkla ^jdr 19la& i|yka ù we;'
wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhhj,
§ o b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKhg jeä wjia:d m%udKhla ysñ j we;' ^jdr 33 yd 35
ne.ska&
70 | P a g e
4'27 j.=j( bf.kqï mßirh ilia lsÍu
mdi,a l<ukdlrKh
.Kkuq,sldx. yd
yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr
wkqf;audj
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
wOHdmk
wOHdmk
jdr
mka;s ldur jd;djrKh l<ukdlrKh lsÍu 10 02 03 24 01 -
ld,h" wjldYh yd øjH l<ukdlrKh lsÍu - 08 - 01 05 -
nyq;r YsIH m%udKhkaf.a leue;a;g WÑ; 10 - 01 05 03 -
bf.kqï mßirhla ilia lsÍu
YsIH p¾hd kshdukh lsÍu 11 - 12 02 06 01
.=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su 06 02 05 03 - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 37 12 21 35 15 01
71 | P a g e
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& we;af;a wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha h' wOHdmk jHjydr úIhfha —YsIH p¾hd kshdukh lsÍu˜
hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a we;=<;a ù ke;'
—.=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su˜ hk wkq f;audjg wod< jQ úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 06la& wOHdmk iudc úoHdj úIhfha we;=<;a ù we;' wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a .=re YsIH wka;¾ in|;d f.dv ke.Su hk
wkqf;audjg wod< jQ úIh lreKq jdr 05l i|yka j we;' wOHdmk ufkdaú oHdj yd
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk úIhh foflys .=re YsIH wka;¾ in|;d
f.dv ke.Su hk wkqf;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka j ke;'
iuia;h f,i .;a úg wOHdmk iudc úoHdj úIh wka;¾.;fha bf.kqï
mßirh ilia lsÍu ms<sn| úIh lreKq jeä jdr .Kkl È ^jdr 37la & i|yka j we;'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha bf.kqï mßirh ilia lsÍu
ms<sn| úIh wka;¾.;h jdr 35l § we;=<;a h' bf.kqï mßirh ilia lsÍu ms<sn|
úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla ^jdr 01& we;=<;a jkafka wOHdmk ñkqï yd
;lafiarelrKh úIhfha h'
wOHdmk iudc úoHdj úIhfhka bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh yd ine|s iudc
úoHd;aul m%fõYh hgf;a jk iudc" foaYmd,k wd¾Ól idOl" iudc iïnkaO;d"
ixialD;sh iudc .eg¨ mokï lr .ksñka .=re N+ñldj ilia lr .ekSug wod< ±kqu"
l=i,;d yd wdl,am j¾Okhg o n,dfmdfrd;a;= fõ' ta wkqj n,k úg bf.kqï mßirh
ilia lsÍu hk m%Odk f;audjg wh;a wkqf;aud jeä m%udKhlg wod< úIh wka;¾.;h
wOHdmk iudc úoHdfõ mj;sk fyhska tys kjl .=rejrhl=f.a mqyqKqjg wjYH jk
idOkSh ,laIK we;=<;a h'
yhjk m%Odk f;audj jk b.ekaùu wkqf;aud y;la Tiafia úYaf,aIKh
flrsKs' ta wkqj —by< m%cdkk yelshd ixj¾Okhg we;s bv m%ia:d˜ hk wkq f;audjg
wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 05la& wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys
we;=<;a fõ' tfuka u wOHdmk iudc úoHdfõ úIh lreKq jdr y;rl § ioyka j
we;¡ iudc úoHdfõ úIh lreKq jdr y;rl § i|yka j we;' wkq f;audjg wod< úIh
lreKq wvq u m%udKhla we;=<;a jkafka wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
úIhfhys h' ^jdr 01la&
72 | P a g e
4'28 j.=j( b.ekaùu
wOHdmk ud¾f.damfoaYh
mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
úIh
yd ;lafiarelrKh
wOHdmk jHjydr
yd WmfoaYkh
wkq f;audj
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
by< m%cdkk yelshd ixj¾Okhg we;s bv 02 04 01 02 05 02
m%ia:d
WmfoaYd;aul .=re N+ñldjg bv m%ia:d 03 01 04 04 05 02
ie,iSu
úl,am b.ekaùï Wmdh ud¾. Ndú;hg bv 11 01 03 01 02 1
m%ia:d ie,iSu
YsIH m%;sfmdaIKh 04 01 02 03 03 02
mdvï ie,iqï" .=re p¾hd iy ffoksl 11 03 02 02 05 -
fhduqùu mdvug WÑ; f,i ÈYdkq.; ùu
l%shdldrlï yd mejreï 09 07 12 15 12 07
mdvu wjia:dfjdaÑ;j fjkia lsÍu - - - - - -
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 40 17 24 27 32 14
73 | P a g e
wOHdmk iudc úoHdj úIhfhys h' wOHdmk jHjydr úIhfha wkq f;audjg wod<
úIh lreKq we;=<;a jkafka tla jdrhls' wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhfhys wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha l%shdldrlï yd mejreï
hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 15la& i|yka ù we;'
wOHdmk ufkda úoHdj hk úIh foflys l%shdldrlï yd mejreï iïnkaOfhka úIh
wka;¾.;fha jdr fod<yla i|yka j we;' l%shdldrlï yd mejreï wkq f;audjg wod<
úIh wka;¾.;h wvq u jdr .Kkla ^jdr 07la& we;=<;a jkafka wOHdmk ñkqu we.hqu
yd ;lafiarelrKh úIhfhys h'
mdvu wjia:dfjdaÑ; j fjkia lsÍu hk wkq f;audjg wod< j tl÷ úIh
lreKlaj;a lsisu jD;a;h
S úIhhlj;a i|yka j ke;'
iuia;h f,i .;a úg b.ekaùu ms<sn| j wOHdmk iudc úoHdj úIh
wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 40la& i|yka ù we;' wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh wka;¾.;fha b.ekaùu ms<sn| j wju jdr .Kkla ^jdr 14la&
i|yka ù we;' jD;a;Sh úIhj,ska ,nd.;a ±kqu jHjydrhg m;a lsÍug wod< l=i,;d
,nd§u wOHdmk jHjydr úIhfhka wfmalaId l< o" b.ekaùu ms<sn| jdr 17la muKla
tys i|yka ù we;'
mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
úIh
yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr
wkqf;audj
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
wOHdmk
jdÑl ikaksfõokh 13 03 20 16 - 11
,sÅ; ikaksfõokh 06 03 09 12 - 14
wjdÑl ikaksfõokh - 04 03 - - 11
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu 08 01 07 18 - 11
ijka§fï l=i,;d 01 07 04 16 - 11
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk 28 18 43 62 - 58
74 | P a g e
,sÅ; ikaksfõokh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla
^jdr 14la& we;=<;a jD;a;Sh úIh jkafka wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKhhs'
,sÅ; ikaksfõokhg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla we;=<;a jkafka wOHdmk
jHjydr úIhfha h' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha ,sÅ; ikaksfõokhg wod< jQ tlÿ
úIh lreKlaj;a wka;¾.; ù ke;'
wjdÑl ikaksfõokhg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11la&
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a h' fuu wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jkafka wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhh
;=fkys wjdÑl ikaksfõokhg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 18la& we;=<;a jk jD;a;Sh úIh jkafka wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKhhs' fuu wkq f;audjg wod< úIh lreKq wju jdr .Kkla ^jdr
01la& we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr úIhfha h' wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha
YsIHhkag ikaksfõok wjia:d ie,iSu hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a
i|yka ù fkdue;'
—ijka§fï l=i,;d˜ hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla
^jdr 16la& we;=<;a jkafka wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrK úIhfhys nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj úIhfha ijka§fï l=i,;d hk wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01la& i|yka ù we;' wOHdmk ufkda
úoHdj úIhfha ijka§fï l=i,;dj,g wod< tlÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
iuia;h f,i .;a úg wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhfha
wka;¾.;fha ikaksfõokh ms<sn| úIh lreKq jeä jdr .Kkl § ^jdr 62la& i|yka
ù we;' wOHdmk ufkda úoHdj wka;¾.;fha ikaksfõokhg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a i|yka ù ke;' wOHdmk jHjydr úIhfha ikaksfõokhg wod< úIh
lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 18la& i|yka h' wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha jdr 58l § ikaksfõokhg wod< úIh lreKq we;=<;a h'
wOHdmk jHjydr úIhfhka wfkl=;a jD;a;Sh úIhj,ska ,nd .;a ±kqu jHjydrhg
m;a lsÍug wod< l=i,;d m%.=K lsÍu wfmalaId flf¾' tfia jqj o ikaksfõokhg
wod< úIh wka;¾.;h jeä wjOdrKhla l< hq;= úIhlg jvd fjk;a úIhj,ska ta
ms<sn| j jvd;a wjOdrKh lr we;s nj fmfka'
ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq we;=<;a
jkafka jD;a;Sh úIhj,ska wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha nj
wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh
yd WmfoaYkh yd ufkda úoHdj hk úIhhj, ksmqK;d mdol ;lafiarelrKhg wod<
úIh lreKq we;=<;a ù ke;'
75 | P a g e
4'30 j.=j( ;lafiarelrKh
mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
úIh
yd ;lafiarelrKh
ud¾f.damfoaYh yd
wOHdmk jHjydr
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
wkqf;audj
wOHdmk
ksmqK;d mdol ;lafiarelrKh - - - - - 07
úêu;a yd wúêu;a ;lafiarelrKh - - 01 - - 03
YsIH iajhx ;lafiarelrK l%shdldrlï - - - - 02 02
YsIH m%.;s jd¾;dlrKh - - - - - 01
YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSu - - - - - 01
m%.;sh ikaksfõokh lsÍu - - - - - 01
mQ¾j ;lafiarelrKh tl;= lrk ,o o;a; - - 01 - 02 01
;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; - - 01 - - 01
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu - - 02 - - 01
wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh - - - - - 04
i|ykaj we;s uq¨ jdr .Kk - - 05 - 04 22
76 | P a g e
hk úIhh mfyys YsIH ;lafiare jd¾;d wLKavj mj;ajd .ekSug wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
m%.;sh ikaksfõok lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq tla jdrhl§
muKla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a h' fuu wkq
f;audjg wod< j tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj wOHdmk jHjydr"
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhh mfyys wka;¾.; fkdjQ nj wkdjrKh úh'
mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd tl;= lrk ,o o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 02la& we;=<;a jkafka wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys
h' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
hk úIh foflys mQ¾j ;lafiarelrKh i|yd jQ tla lreKqla muKla 01la ne.ska
we;=<;a j ;sfnk nj wkdjrKh úh' mQ¾j ;lalfiarelrKh i|yd tl;= lrk ,o
o;a; hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk
jHjydr" yd wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhhka ys we;=<;a
fkdjk nj wkdjrKh úh'
;lafiarelrKh mdol lr .;a o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr
tl ^jdr 01& ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh foflys we;=<;a h' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk
jD;a;Sh úIhh y;frys Wla; wkq f;audj we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jdr folla wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a wod< úIh lreKq
tla jdrhla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha;a we;=<;a jk nj
wkdjrKh úh' kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg
wod< tl÷ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh úIhh
y;frys we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
;lafiarelrKh mdol lr.;a o;a; hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr
tl ^01& ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh foflys we;=<;a h' Wla; wkq f;audj wfkl=;a
jD;a;Sh úIhh y;frys we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jdr folla wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha;a wod< úIh lreKq
tla jdrhla wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a jk nj
wkdjrKh úh' kshdukh i|yd ;lafiarelrK o;a; Ndú; lsÍu hk wkq f;audjg
wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk jHjydr" wOHdmk
77 | P a g e
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh úIhh
y;frys we;=<;a fkdjQ nj wkdjrKh úh'
wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKh hk wkq f;audjg wod< úIh lrekq
jdr y;rl § wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha we;=<;a nj
wkdjrKh úh' wkd.; Wmfoia i|yd o;a; úYaf,aIKhg wod< úIhh lreKq
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk jD;a;Sh
úIhh mfyys we;=<;a ù ke;'
iuia;hla f,i .;a úg ;lafiarelrKh ms<sn| j wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIhfha jeä jdr .Kkl § ^jdr 22la& i|yka h' wOHdmk
ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhhj, úIh
wka;¾.;h ms<sfj,ska jdr 05 yd 04 ne.ska we;=<;a h' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
jHjydr" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh úIhh ;=fkys ;lafiarelrKh
iïnkaO tlÿ úIh lreKlaj;a we;=<;a fkdfõ'
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhh id¾:l bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,shla fufyhùu i|yd isiqka ;lafiare lsÍu" we.hSu yd ine|s kHdhd;aul ±kqu
jd¾;dlrKh" m%.;s iudf,dapkh yd m%;sckkd;aul l%shdud¾. y÷kd .ekSug wjYH
±kqu wdl,am yd l=i,;d ,nd §u isÿfõ' fï ksid wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh ;=< ;lafiarelrKhg wod< úIh wka;¾.;h we;=<;a j ;sîu
jvd;a m%dfhda.sl h'
4'31 j.=j( iduQysl iïnkaO;d
we.hqu yd ;lafiare
úIh
wOHdmk ud¾f.dam
wOHdmk uq,sldx.
yd mdi,a l<ukd
wOHdmk jHjydr
wOHdmk ufkda
wOHdmk iudc
wOHdmk ñkqï
wkqf;audj
WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
foaYh yd
lrKh
lrKh
úoHdj
úoHdj
iyfhda.S;dj 11 01 - 11 - 01
mjq,a w;r iïnkaO;d - 03 04 - - -
m%cd iïm;a 04 07 02 05 - -
isiqkag Wmfoia ,nd§u - 03 01 - 02 01
i|ykaj we;s jdr .Kk 15 14 07 16 02 02
iyfhda.S;dj hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 11
ne.ska& we;=<;a jkafka wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh hk úIhh foflys nj wkdjrKh úh' wkq f;audjg wod< úIh
lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& we;=<;a jkafka wOHdmk jHjydr" wOHdmk
ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhh foflys h' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd
WmfoaYkh yd wOHdmk ufkda úoHdj hk úIhhj, iyfhda.S;djg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a we;=<;a ù ke;'
78 | P a g e
wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhfha mjq,a w;r iïnkaO;d wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 04la& we;=<;a nj wkdjrKh
úKs' wOHdmk jHjydr úIhfha mjq,a w;r iïnkaO;d wkqf;audjg wod< úIh lreKq
jdr ;=kl § we;=<;a j ;sfnk nj wkdjrKh úh' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu
yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh y;frys mjq,a w;r iïnkaO;d wkq f;audjg
wod< úIh lreKq wka;¾.; ù ke;'
—m%cd iïm;a˜ wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 07la&
we;=,;a jD;a;Sh úIhh f,i wOHdmk jHjydr úIh wkdjrKh jQ w;r wkq f;audjg
wod< wvq u jdr .Kkla ^jdr 02la& úIh lreKq we;=<;a jQ úIhh f,i wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh úIhh wkdjrKh úh' m%cd iïm;a wkq f;audjg
wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh foflys we;=<;a fkdúKs'
wOHdmk jHjydr úIhfha isiqkag Wmfoia ,nd§u hk wkq f;audjg wod< úIh
lreKq jeä u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jk nj wkdjrKh úh' isiqkag Wmfoia
,nd§u hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq wvq u jdr .Kkla ^jdr 01 ne.ska& wOHdmk
ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk
jD;a;Sh úIhhka foflys we;=<;a fõ' wOHdmk iudc úoHdj yd wOHdmk uQ,sldx.
yd mdi,a l<ukdlrKh hk jD;a;Sh úIh foflys isiqkag Wmfoia ,nd§u hk wkq
f;audjg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a wka;¾.; ù ke;s nj wkdjrKh úh'
iuia;h .;a úg iduQyl
s iïnkaO;d ms<sn| j wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh úIhfha wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 16la& i|yka ù we;'
wOHdmk iudc úoHdj úIhfha iduQysl iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;h jdr
15l § we;=<;a úh' wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh
úIhhj, jdr fol ne.ska iduQysl iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;h i|yka fõ'
úoHdmSG wOHdmk ufkda úoHdj úIh ks¾foaYfhka bf.kqï,dNshd
iïnkaO idol" wjYH;d ms<sn| ±kqu wdl,am" l=i,;d ,nd §ula o wfmalaId flf¾'
fï ksid wOHdmk ufkda úoHdfõ mjq,a w;r iïnkaO;d" m%cd iïm;a ms<sn| wjfndaOh
,nd §u i|yd úIh wka;¾.;hla we;=<;a lsÍu iqÿiq m%jK;djhls'
m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh keu;s wkq f;audjg wod< úIh lreKq
jeä u jdr .Kkla ^jdr 03la& we;=<;a jD;a;Sh úIhh jkafka wOHdmk jHjydr h'
wOHdmk ufkda úoHdj úIhfha m%;HdfõlaIKh yd l%shdldrlïj,g wod< úIh lreKq
jdr foll§ i|yka j we;'
79 | P a g e
4'32 m%;HdfõlaIKh iy jD;a;Sh ixj¾Okh
wOHdmk ud¾f.damfoaYh
mdi,a l<ukdlrKh
wOHdmk uq,sldx. yd
wOHdmk jHjydr
wkqf;audj
;lafiarelrKh
yd WmfoaYkh
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr .Kk
jdr.Kk
1' m%;HdfõlaIKh iy l%shdldrlï - 03 01 01 02 -
2' jD;a;Sh - 12 01 10 04 -
ixj¾Okh
3 wdpdrO¾u yd ne÷Kq yeisÍï 05 08 01 01 - -
4' Ñ;a;fõ.Sh - - 01 01 - -
mßK;sh
5' kuHYS,S nj - 01 - 01 - -
6' m%fõY yelshdj - 01 01 - - -
7' iajhx ;lafiarelsÍfï yelshdj 03 01 01 01 - -
8' jD;a;Sh ms<sn| f.!rjh 06 03 01 01 - -
9 ydfiHda;amdokh - - - - - -
i|ykaj we;s jdr .Kk 14 29 07 16 06 -
80 | P a g e
Ñ;a;fõ.Sh mßK;sh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska
wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh
hk úIhka ys i|yka fõ' wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ufkda
úoHdj yd wOHdmk ñkqu yd we.hqu hk jD;A;Sh úIhh ;=fkys Ñ;a;fõ.Sh mßK;shg
wod< lsisÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
kuHYS,Snj hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska wOHdmk
jHjydr yd wOHdmk uQ,sldx. kuHYS,Snj hk wkq f;audjg wod< tlÿ úIh
lreKlaj;a wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh" wOHdmk
ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhhj,
we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh ù we;'
wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh hk jD;a;Sh
úIhhj, m%fõY yelshdj kï wkq f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska i|yka
ù we;' m%fõY yelshdjg wod< lsisÿ úIh lreKla wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk
uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIh ;=fkys we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
—iajhx ;lafiarelsÍfï yelshdj˜ wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 03la& we;=<;a úIh f,i wOHdmk iudc úoHdj úIhh wkdjrKh úh'
iajhx ;lafiare lsÍfï yelshdj hk wkqf;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska
wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKh hk jD;a;Sh úIhh ;=fkys we;=<;a fõ' wOHdmk ufkda úoHdj"
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh foflys iajhx ;lafiare
lsÍfï yelshdjg wod< lsisÿ úIh lreKla wka;¾.; ù ke;'
jD;a;Sh ms<sn| f.!rjh hk wkq f;audjg wod< úIh lreKq jeä u jdr
.Kkla ^jdr 06la& wOHdmk iudc úoHdj úIhfha we;=<;a nj wkdjrKh úh' wkq
f;audjg wod< úIh lreKq jdr tl ne.ska wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhkays wka;¾.; ù we;' wOHdmk
ufkda úoHdj" wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh hk úIhh foflys jD;a;Sh
ms<sn| f.!rjh kï wkq f;audjg wod< lsisÿ úIh lreKla we;=<;a ù ke;'
ydfiHda;amdokh hk wkq f;audjg wod< lsisÿ úIhh lreKla wOHdmk iudc
úoHdj" wOHdmk jHjydr" wOHdmk ud¾f.damfoaYkh yd WmfoaYkh" wOHdmk uQ,sldx.
yd mdi,a l<ukdlrKh" wOHdmk ufkda úoHdj" yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh hk jD;a;Sh úIhh yfhys u we;=<;a fkdjk nj wkdjrKh úh'
iuia;h .;a úg m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh l%shdldrlï ms<sn| j wOHdmk
jHjydr úIh wka;¾.;fha jeä jdr .Kkl § ^jdr 29la& we;=<;a h' úIh wka;¾.;h
wvq u jdr .Kkla ^jdr 06la& we;=<;a jkafka wOHdmk ufkda úoHdj úIhfhys h'
wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIhfha m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh
ixj¾Okhg wod< tlÿ úIh lreKlaj;a i|yka ù ke;'
81 | P a g e
4'7'1 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn| .=re
wOHdmk{ m%;spdr
id¾:l mka;sldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn| .=re
wOHdmkh m%Yakdj,sfhka m%Yak flßKs' tys§ id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd
jD;a;Sh úIh lafIa;%fha úIh yeoEÍfuka YslaIK,dNSkag w;ajk m%Odk .=Kdx. yhla
m%Yakdj,sfha wka;¾.; flßKs' tajd my; ±lafõ'
mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu
YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol b.ekaùï y÷kd .ekSu"
ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh" l%shd;aul lsÍu
yd m%Njh mÍlaId lsÍu
bf.kqu Wfoid iqidOHlrK N+ñldj i|yd jk uÕ fmkaùu" iydhùu" fhduq
lsÍu yd myiqlï iïmdokh
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hka
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hka" wdÈ YsIH lKavdhïn iy wdh;k& iydh lr
.ekSu
Wla; .=Kdx. jD;a;Sh úIhj,ska ,ndfok wdldrh" YslaIK,dNSka ,nd .kakd wdldrfha
m%udKj;a nj iy ixfYdaOkh úh hq;= wdldrh ms<sn| j tla tla jD;a;Sh úIhhg wod<
j .=re wOHdmk{hka ms<sn| m%Yakdj,sfhka úuik ,È' tla tla .=Kdx.hg ,o m%;spdr
.Ks;h" úoHdj" bx.%Sis hk úIh ;=kg wod< j fuys § úYaf,aIKh lr fjka j bÈßm;a
flf¾' .=re wOHdmk{hska jD;a;Sh úIh ms<sn| fuys § fmdÿfõ woyia olajd we;s
w;r we;eï wjia:dj, § úIhg wod< j iqúfYaIS j woyia bÈßm;a lr we;'
82 | P a g e
4'33 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh md,kh yd fufyhùu - .Ks;h úIh
,nd fok wdldrh m%;spdr m%udKj;an m%;spdr ixfYdaOk m%;spdr
j
wOHdmk jHjydr 2 m%%udKj;a h 4 wOHdmk jHjydr úIh 1
úIhfhka fï ms<sn| ks¾foaYh Tiafia mka;s ldur
±kqu kHdhd;aulj o l<ukdlrKh" ixúOdkh"
m%dfhda.sl b.ekaùï md,kh yd fufyhùu i|yd
mqyqKqj, § m%dfhda.sl j úIh ±kqu ,ndÿkak o fïjd
o ,efí' m%dfhda.sl j Ndú; lsÍfï §
,l=Kq m%odkhla l<hq;= h'
fï ms<sn| ±kqu wOHdmk 1 mka;s md,kh yd fufyhùu 4
jHjydr úIhfha me;slv i|yd l%shdldrlï ie,iqï
wOHhkfhka uQ,sl j l<hq;= h'
,efí'
m%Odk úIhh iy jD;a;Sh 2 mka;s ldur w;a±lSï m%udKj;a 3
úIh w;r j ,nd .ekSug b.ekaùfï jdr
iïnkaëlrKhla isÿ .Kk 60 lsÍu
fkdjk neúka
odhl;ajh ms<sn|
meyeÈ,s woyila m%ldY
l< fkdyel'
wOHdmk jHjydr mdvïj,g § 2
m%Odk úIh Ndr lÓldpd¾h
odhl;ajh ,nd .ekSu wksjd¾h
l< hq;= h'
mka;s md,kh yd fufyhùu iඳyd l%shdldrlï ie,iqï lsÍu ^4&‚mka;s ldur w;a±lSï
m%udKj;a j ,nd .ekSug b.ekaùï jdr .Kk 60 lsÍu ^3& iy wOHdmk jHjydr
mdvïj, § m%Odk úIhNdr lÓldpd¾h odhl;ajh ,nd .ekSu wksjd¾h lsÍu ^2& ta
w;r m%Odk fhdackd fõ'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod< j ,o m%;spdr my; j.=fõ ±lafõ' úoHdj úIhfha §
jD;a;Sh úIh u.ska mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu hk .=Kdx.h ,nd fok
nj m%;spdr u.ska olajd we;' tys § wOHdmk jHjydr" wOHdmk ufkda úoHdj"
wOHdmk iudc úoHdj" wOHdmk ñkqï yd we.hqï hk úIh ms<sn| j iqúfYaIS j
±laùu úfYaI;ajhls' óg wu;r j iSudjdiS mqyqKqj yd .=re mqyqKqj u.ska Wla;
.=Kdx. m%.=K jk nj olajd we;' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § ldKav
b.ekaùfuka ,nk m%dfhda.sl ±kqu m%udKj;a ke;s nj yd ld,h m%udKj;a ke;s nj
i|yka j we;'
83 | P a g e
4'34 jk j.=j ( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu - úoHd úIhh
,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqr m%;spdr
úúO jD;a;Sh úIh 2 m%udKj;a h 4 m%dfhda.sl b.ekaùïj,ska 2
foaYk u.ska" iSudjdiS ldKav 2 wk;=rej tla tla bf.kqï
mqyqKQj yd Wmfoia b.ekaùfï § wjia:dj, wvqmdvq ilia lr
u.ska" .=re mqyqKqj isiqka ,nd flaj, bÈßm;a lsßug
u.ska Wla; .=Kdx. .kakd wjia:d ,nd Èh hq;= h'
,nd foa m%dfhda.l
±kqu
m%udKj;a
ke;
wOHdmk jHjydr 4 ld,h 3 jD;a;Sh úIh odhl;ajh óg 2
úIhfhka ,nd fok m%udKj;a jvd úêu;a yd ie,iqï
±kqu" ldKav ke; iy.; úh hq;= h'
b.ekaùfuka ,nk ±kqu
yd l=i,;d fï i|yd
WmldÍ fõ'
l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu 2
i|yd wjia:d óg jvd
,nd§u óg úi÷uls'
ldKav b.ekaùu i|yd
ld,h §¾> l< hq;= h'
ufkda úoHdj" iudc 1 wOHdmk jHjydr úIhfha § 1
úoHdj ñkqï yd we.hqï isoaÈ wOHhk" bf.kqï l%u
úIhj, kHdhj,g Ndú;h jeä l< hq;= h'
wod< uQ,O¾u fï i|yd
Ndú; l< yels h'
ufkda úoHdfõ 1 mka;s ldurj, bv m%udKh 3
.=rejrhdf.a ld¾hNdrh" wjYH mßÈ ie,ish hq;= h'
isoaê wOHhkh mdol j ^iqÿiq fïi mqgq" fN!;sl
óg wod< ±kqu ,nd foa' iïm;a ,nd §u&'
úh hq;= ixfYdaOk yhla olajd ;snqKs' tys § uQ,sl;ajh ,o fhdackd jQfha mka;s
ldurj, bv m%udKh wjYH mßÈ ie,iSu ^iqÿiq fïi mqgq" ;dlaIK myiqlï" fN!;sl
iïm;a& flaj, bÈßm;a lsÍug wjia:d ,nd§u" jD;a;Sh úIh odhl;ajh jvd úêu;a j
yd ie,iqï iy.;j ,nd§u yd l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu i|yd wjia:d óg jvd ,nd
§u úh ^4'34 jk j.=j&'
84 | P a g e
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< m%;spdr my; j.=fõ ±lafõ' bx.%Sis úIhfha § ,o by<
m%;spdr u.ska wOHdmk jHjydr yd wOHdmk iudc úoHdj úIhj,ska my; .=Kdx.h
,ndfok njg WodyrK iys; j lreKq olajd ;snqKs' Bg wu;r j ufkda
úoHdj‚wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur l<ukdlrKh" WmfoaYkh hk úIh uඟska
o Wla; .=Kdx.h wdjrKh jk njg lreKq u;= lr ;snqKs' m%udKj;a nj ms<snඳj
ie,lSfï § m%udKj;a h hkak m%;spdr folla ,eî ;sìKs' tys§ ld,h wvqùu yd
m%udKj;a j iïm;a ,nd fkd§u ms<snඳ .eg¿ o u;=lr ;ssìKs'
úh hq;= ixfYdaOkj, § id¾:l mka;s ldur jHjydr iඳyd .=re isiqka Èk myla
mdi,aj, .=rejrekaf.a b.ekaùu ksÍlaIKhg fhduq lsÍu‚wx. iïmQ¾K tallhla ;=<
msysgqùu‚wOHdmk uq,sldx. úIhfha § mka;s ixúOdkh yd md,kh ms<snඳ úIh wdrïNl
wjia:dfõ b.ekaùu‚ ufkda úoHdj úIhg .=re N+ñldj yd fydඳ .=rejrhl=f.a .=Kdx.
tl;= lsÍu hk lreKq we;=<;a lsÍfï wjYH;dj u;= lr ;snqKs ^4'35 jk j.=j &'
85 | P a g e
4'35 jk j.=j( mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu
,nd fok whqre m%;spdr m%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
wOHdmk jHjydr úIh u.ska fuu .=Kdx. 6 m%udKj;a h 2 isiqka ldKav b.ekaùug fhduq lsÍfï § 2
wdjrKh fõ' m<uq j Èk 5la mdi,aj, .=rejreka
W.kajk wdldrh ksÍlaIKh lr tajdfha
.=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS j
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk
wdldrh ms<sn| .fõIKfhka w;a±lSï
,ndÈh hq;= h'
.=re mqyqKqfõ § mka;sldur l<ukdlrKh o isiqka 2 bx.%Sis b.ekaùfï 1 mka;s ldur jHjydr i|yd wx. iïmQ¾K 2
uqyqKmdk m%dfhda.sl ÿIalr;d ms<sn| wOHdmk l%u iy WmfoaYkh úIhfha ish¨ WmlrK iys; tallhla úoHdmSGh
jHjydr úIhfhka b.ekafõ' l%shdldrlï mdol bf.kqu ;=< msysgqúh hq;= h'
i|yd m%udKj;a ld,hla ,nd §
ke;
wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur l<ukdlrKh 1 m%udKj;a j iïm;a ,nd § wOHdmk uQ,sldx. yd mka;s ldur 1
úIfhka tla tla od¾Ykslhka bÈßm;a lr we;s woyia ke; l<ukdlrKh úIhfha mka;s ixúOdkh
u.ska l=uk l%ufõohla wkq.ukh l< hq;= o hkak md,kh yd fufyhùu we;=<;a jqj;a tu
ms<sn| o< woyila ,ndfoa' fldgia tu úIhfha wjika Nd.hg
wh;ajk ksid .=re isiqkag fuu .=Kdx.
.ek ±kqj;aùu i|yd tu fldgia uq,ska u
we;=<;a l< hq;= h'
wOHdmk iudcúoHdj úIhfhka <uhd y÷kd .ekSu" 6 iSudjdiS ld,fha § fuu .=Kdx. 1 YslaIK,dNSka i|yd w;am;%sld ,nd§u 1
Tjqkaf.a mjq,a miqìu" Tjqka ;=< we;s úúO;ajh Bg mka;s ldurfha fhoùfï § .eg¨ jeo.;a h'
wkqrEmS j b.ekaùu yd m%cdj iuඟ iïnkaOùu yd mj;S'
iudch ms<sn| fyd| wjfndaOhla ,efí' th mka;s
ixúOdkh md,kh yd fufyhùu i|yd .=re isiqkag
fnfyúka WmldÍfõ'
bx.%Sis b.ekaùfï l%ufõo u.ska o wod< l=i,;d
j¾Okh fõ'
wOHdmk ufkdaúoHdfõ wka;¾.; ixl,am ^Wod( 3 1 wOHdmk ufkdaúoHdjg fyd| 1
YsIHhd y÷kd .ekSu" YsIH p¾hd" nqoaê uÜgu" .=rejrhl=f.a .=Kdx. yd .=re N+ñldj
wNsfm%arKh we;=¿& mka;s md,khg odhlfõ' tlaúh hq;= h'
wOHdmk ufkdaúoHdj yd WmfoaYkh úIh u.ska 1
bf.kqï ÿIalr;dj,g n,mdk fm<Uùï" Ñ;a;fõ.Sh
yd p¾hduh fjkialï ms<sn| idlÉPd fõ'
wOHdmk jHjydr úIhfhka o .=re mqyqKqfõ § mka;s 2
l<ukdlrKh ms<sn| isiqka uqyqKmdk m%dfhda.sl
ÿIalr;d ms<sn| b.ekafõ'
86 | P a g e
YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu'
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd Wla; .=Kdx.h fjkqfjka jD;a;Sh
úIhj,ska ,ndfok odhl;ajh ms<sn| ,o m%;spdr úIh ;=kg iqúfYAIS j my; ±lafõ'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § wOHdmk jHjydr úIhfhka Wla; .=Kdx.h ,nd fok njg
m%;spdr ,eî we;' tys m%udKj;a nj ie,lSfï § úIhud,dfjka ta i|yd ld,h
m%udKj;a ke;s njg woyia olajd ;snqKs' ixfYdaOkh úh hq;= whqre ms<sn| jeo.;a
woyia ;=kla u;=lr ;snqKs' mka;s ldur bf.kqï b.ekaùfï § YsIH úúO;d u;
bf.kqï wjia:d ie,iqï flf¾o hkak fidhd ne,sh hq;= h hkak tys § m%uqL;dj f.k
;snqKs ^4'36 jk j.=j&'
wOHdmk jHjydr 1
i|yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%fha
lÓldpd¾hjrhl= iy
úfYaI úIh lafIa;%fha
lÓldpd¾hjrhl=
tlaj b.ekaùfï
lghq;= lsÍu w.h
lrk w;r tys § tla
tla
lÓldpd¾hjrhdf.a
ld¾hh meyeÈ<s úh
hq;= h' ^Wod( ufkda
úoHdj" WmfoaYkh
wd§ jD;a;Sh úIhj,
odhl;ajh meyeÈ,s j
i|yka l< hq;= h&'
88 | P a g e
úoHdj úIhh
úoHdj úIhh i|yd ,o m%;spdr 5 jk j.=fõ ±lafõ'
4'37 jk j.=j( YsIH úúO;dj,g wkql+,j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd
l%shd;aul lsÍu
,nd fok whqr m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
jD;a;Sh úIhj, 2 YsIH úúO;d wkqj 3 úfYaI wOHdmk 2
tÈfkod" WodyrK" bf.kqï wjia:d wjYH;d iys; isiqka
Video clips,iy iïmdokh ms<sn| ,nk
isoaê wOHhk u.ska m%udKj;a fkdfõ' kHdhd;aul ±kqu
fï ms<sn| idlÉPd mka;s ldur
flf¾' jHjydrj, § Ndú;
jk whqr uekSug
iqÿiq ks¾Kdhl
m;%sldjla iïu;
lr.; hq;= h' ta
i|yd ,l=Kq ,nd §
th wjika m%dfhda.sl
.=re mqyqKq ,l=Kg
tl;= l< hq;= h'
ufkda úoHd;aul 1 2 úúO ;dlaIKsl 1
kHdh yd WmfoaY WmlrK Ndú;fhka
u.ska odhl fõ' b.ekaùï wjia:d ,nd
Èh hq;= h'
iudc úoHd;aul 1 mqyqKq jevuqM u.ska 2
fldgia u.ska óg ;jÿrg;a .=re
odhl fõ' isiqkaf.a l=i,;d
j¾Okh l< hq;= h'
fï i|yd m%dfhda.sl
l%shdldrlï tla l<
hq;= h'
ufkda úoHdfjka 1
,nd .kakd isiq m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
úúO;d ms<sn| .ekSug;a" YsIHhdg ;u 7
±kqu mokï m%Odk úIh wdY%s;
lrf.k WÑ; l%shdldrlï ie,iqï
mßÈ isiq lsÍug;a" yels whqßka
l%shdldrlï ld,h fjka l< hq;=
ie,iqï flf¾' h'
m%o¾Yk" m%ix. 1 ldKav b.ekaùfï § 2
meje;aùfuka isiq úNjH;d yd
ld¾hh bgqfõ' leue;a; u; wdlD;sh
fjkia lsÍug isiqkag
wjia:d ,nd Èh hq;= h'
m%o¾Yk" m%ix. 1 ufkda úoHdfjka ,nk
meje;aùfuka isiq úúO;d ms<sn| 1
ld¾hh bgqfõ' ±kqu m%dfhda.slj yd
M,odhSj mka;s
ldurfha § Ndú;
lsÍug uÕ fmkaúh
hq;= h'
iqNÕ isiqkag yd 1
idudkH isiqkag
wjYH;d ie,iqï
lsÍug wod< YsIH
úúO;d y÷kd .;
hq;= h'
89 | P a g e
úoHdj úIhfha § YsIH úúO;dj,g wkql+, j bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd
l%shd;aul lsÍu úúO jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;h u.ska ^úIh kHdh' WodyrK&
isoaê wOHhk" m%o¾Yk" m%ix." WmfoaY& ,efnk njg .=rejreka úiska m%;spdr olajd
;snqKs' tys ixfYdaOkh úh hq;= whqre ms<sn| ie,lSfï § m%dfhda.sl w;a±lSï ,nd
.ekSug;a" YsIHhdg ;u m%Odk úIh wdY%s; l%shdldrlï ie,iqï lsßug;a yels whqrska
ld,h fjka l< hq;= h hk lreK i|yd jeä m%;spdr ^7& ,eî ;sìKs' Bg idfmalaI j
mqyqKq jevuq¨ u.ska .=re isiqkaf.a l=i,;d j¾Okh j¾Okh l< hq;= h^2&" iy ldKav
b.ekaùfï § isiq úNjH;d yd leue;a; u; wdlD;sh fjkia lsÍug isiqkag wjia:d ,nd
Èh hq;= h ^2& hk lreK i|yd o jeä m%;spdr ,eî ;snqKs ^5 jk j.=j&'
90 | P a g e
bx.%Sis úIhh
4'38 jk j.=j( YsIH úúO;d j,g wkqrEmSj bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu - bx.%Sis úIhfh
,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqre m%;spdr
ish,q jD;a;Sh úIhj,ska Wla; lreKq bgqfõ' 5 m%udKj;a j 2 mSGh ;=< fkajdisl ld,fha § fmkajk olaI;d yd 2
,efí' ie,iqïlrK l=i,;d iSudjdiS ld,fha § yd bka miq
.; lrk .=re Ôú;fha § .=re isiqkaf.ka úo Hdudk
fkdùu .eg¨jls' tu ksid wOHdmkfha .=Kd;aul
nj j¾Okhg ukd wëlaIK l%shdj,shla mdi,a
moaO;sfha l%shd;aul úh hq;= h'
lÓldpd¾hjrhd W.kajk úIh yd b.ekaùfï 1 m%dfhda.sl b.ekaùï ld,h ;=< bf.kqï wjia:d 2
ffY,sh u.ska ;ksj is;Sug yd jev lsÍug;a kej; ie,iqu yd l%shd;aul lsÍu ;jÿrg;a ÈhqKq úh hq;= h'
tajd hq., lKavdhï jev u.ska mq¨,a lsÍug
fhoùfuka Wla; lreK bgqfõ'
m%dfhda.sl b.ekaùï ld,h ;=< § .=re isiqka fuu 1 WmfoaYk úIhfha YsIH úúO;dj,g wkqrEmS j 1
lreKq wjfndaO lr .kshs' bf.kqï wjia:d ie,iqï lsÍu yd l%shd;aul lsÍu
uq,ska u we;=<;a l< hq;= h'
ufkda úoHdj yd WmfoaYkh úIh hgf;a YsIH 3 wOHdmk jHjydr úIhfha § m%dfhda.sl fldgia 1
úúO;d" <ud ixj¾Okh" Ñ;a;fõ. yd p¾hduh weröug fmr fuu fldgia ms<sn| j ±kqj;a l< hq;=
.eg¨ bf.kqï ÿIalr;d iy m%;sld¾h ñkqï YsIH h'
wNsfm%arKh" bf.kqï wdOdrl ms<sn|j idlÉPd
flf¾'
mka;s ixúOdkh" md,kh yd fufyhùu ms<sn|j 1 .=re isiqka Ydia;%Sh ±kqu ,nd .ekSu i|yd;a" úNd.hg 2
ukd wjfndaOhla ,efnk neúka th bf.kqï wjia:d wjYH úIh fldgia tla/ia lsÍug;a Wkkaÿ jqj;a
ie,iqï lsÍug WmldÍ fõ' l%shdldrlï mdolj tajd ixj¾Okh ùu wjYH h'
kjl .=re isiqka ,nd .kakd w;a±lSï u.ska yd 1 wOHdmk ufkda úoHdj úIh ks¾foaYhg lafIa;%fha 1
lKavdhï f,I lrk l%shdldrlï u.ska isiqka we;s jvd;a u hdj;ald,Sk fmd;a m;a yd wka;¾cd,
mdGud,dj wjidkfha ksmqK;d úYd, m%udKhla fjí wvú y÷kajd Èh hq;= h'
w;alr .kshs'
iudc úoHdj u.ska YsIH nqoaê uÜgu y÷kd .ekSu" 1 wfkl=;a úIh w;r ukd iïnkaO;djla wjYH h' 1
iudc uÜgu y\qkd .ekSu yd ta wkqj bf.kqï
l%ufõo ksmo fõ'
wOHdmk uQ,sldx. iïmQ¾K úIh ks¾foaYhu óg 1 mdGud,d ld,h ;=< .=reisiqka ,nd .kakd m%dfhda.sl 2
wkqrEmS fõ' ±kqu yd ksmqK;d miq ld,Sk j w;ayer ouk neúka ta
i|yd úi÷ï fiúh hq;= h'
isiqka ldKav b.ekaùug fhduq lsÍug m<uq j Èk 5la 3
mdi,aj, .=rejreka W.kajk whqr ksÍlaIKh lr
tajdfha .=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS f,i
b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk whqr .fõIKh l<
hq;= h'
91 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § Wla; lreK ish¨ jD;a;Sh úIh u.ska ,nd fok njg jeä u m%;spdr
^5& ,eî ;snqKs' jD;a;Sh úIh ks¾foaYj, kHdhsl fldgia yd m%dfhda.sl Ndú;h wkqj
th bgqjk wdldrh ms<sn| .=rejreka WodyrK u.ska olajd ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk kjhla ms<sn| fhdackd o bÈßm;a j ;snqKs' tys § isiqka
ldKav lr b.ekaùug fhduq lsÍfï § m<uq j Èk 5la mdi,aj, .=rejre W.kajk whqre
ksÍlaIKh lr" .=Kfodia úfõpkh u.ska M,odhS j b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; jk
whqre .fõIKh l< hq;= h hk fhdackdj i|yd jeä u ^3& m%;spdr ,eî ;snqKs' Bg
idfmalaIj mdi,a moaO;sfha ukd wêlaIK l%shdj,shla l%shd;aul úh hq;= h' m%dfhda.sl
b.ekaùfï ld,fha § bf.kqï wjia:d ie,iqu yd l%shd;aul lsÍu ;jÿrg;a ÈhqKq úh
hq;= h' .=re isiqka Ydia;%Sh ±kqu ,nd .ekSu i|yd;a" úNd.hg wjYH úIh fldgia
tla/ia lsÍug;a Wkkaÿ jqj;a l%shdldrlï mdolj tajd ixj¾Okh úh hq;= h' iy
mdGud,d ld,iSudfõ § .=re isiqka ,nk m%dfhda.sl ±kqu yd ksmqK;d miq ld,Sk j
w;yer ouk neúka ta i|yd úi÷ï fiúh hq;=h hk lreKq i|yd jeä m%;spdr ,eî
;snqKs ^4'38 jk j.=j&'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha YsIH flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am" kfjda;amdol b.ekaùu y÷kd
.ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu ms<sn| ,o m%;spdr wkqj th .Ks; úIhfha yd
úúO jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;h u.ska ,nd fok nj olajd ;snqKs' wOHdmk
jHjydr úIhh tys § lemS fmfka' m%udKd;aul nj ms<sn| wvqjla mj;sk njg o
m%;spdrhla ,eî ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ms<sn| j ne,Sfï § ixfYdaOk myla olajd ;snqKs' kùk
;dlaIK Ndú;h" mdif,a l%shd mámdáh iy .=re isiqkaf.a b.ekaùfï l%shdj,sfha .eg¨
ksrjq,a lsÍu" úúO bf.kqï l%u úIhud,dj u.ska b.ekajqj o mka;s ldurfha § tu l%u
l%shdjg kexùug yelshdjla ke;s ùug ms<shï f,i wdo¾Y mka;s ldur l%shd;aul lr
w;a±lSï ,nd §u hk lreKq ta w;r lemS fmfka ^4'39 jk j.=j&'
92 | P a g e
4'39 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%u yd l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùu
y÷kd .ekSu ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
,nd fok whqre m%;spdr m%%udKj;a nj m%;spdr ixfYdaOkh úh hq;= whqr m%;spdr
jeä fjfyilska YsIH 01 fuu 01 úIh W.kajk .=re Nj;=ka mdol j 01
flakaøSh jHdmD;s mdGud,dfõ úIhud,dj yodrk ld, iSudj ;=,
$.fõIK$f;dr;=re /ia Wod( .Ks;h fidhd ne,Su 3jk jirg iSud
flf¾' ;=, we;s fkdùu yd úoHd mSG úIh iSudj
bvlv ;=, wod< m¾fhaIKd;aul
m%udKj;a .fõIKhg f;dr;=re fiùu&
ke;' ÈYd.; úh hq;= h'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § úúO jD;a;Sh úIh hgf;a kj bf.kqï l%u y÷kajd §u"
m%dfhda.sl b.ekaùug iQodkï ùu" l%shduQ,sl m¾fhaIK lsÍu ms<sn| ±kqu ,nd§u"
m%;HdfõlaIK c¾k,a igyka ,sùu" kj ;dlaIKh fhdod .ekSug u. fmkaùu" úúO
jHdmD;s l%shd;aul lsÍu hk lreKq u.ska YsIH flakaøSh bf.kqu ixúOdkh yd
l%shd;aul lsÍu jk njg .=re wOHdmk{hskaf.ka m%;spdr ,eî ;snqKs' tys m%udKd;aul
nj ms<sn| ie,lSfï § i;shlg ld,ÉfPao folla muKla m%udKj;a fkdjk nj;a"
mdvï ie,iqïj, lKavdhï l%uhg b.ekaùug ,nd fok keUqrej wvq nj;a olajd
;snqKs' úh hq;= ixfYdaOk myla olajd ;sìKs' i;s wka;j, § mß.kl úoHd.dr
Ndú;fhka .eg¨ mdol bf.kqu y÷kajd § th l%shd;aul lsÍu" kj bf.kqï l%u
;jÿrg;a l%shdldÍ lsÍu" lKavdhï lsÍfï wjYH;dj jeo.;alu M,odhSj l< yels
wdldr wOHdHk jHjydr úIhfha § jeäÿrg;a ixj¾Okh lsÍu" hk fhdackd tys §
lems fmkqKs' ^4'40 jk j.=j&'
93 | P a g e
4'40 jk j.=j( YsIH flakaøSh bf.kqï l%uYs,am yd kfjda;amdol b.ekaùu y÷kd
.ekSu" ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu
.=Kdx. jD;a;Sh isiqka ,nd .kakd ixfYdaOkh úh hq;= whqre
úIhj,ska ,ndfok wdldrfha
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
wdldrh m%udKj;a nj
iyfhda.S bf.kqï 1 2
l%uYs,am" mka;s
ldurfha § Ndú;hg
w;a±lSï ,nd§u" kj
;dlaIKh w¾:j;a j
mka;s ldurfha §
Ndú; lsÍug u.
fmkajhs'
94 | P a g e
bx.%Sis úIhh
4'41' jk j.=j( YsIH flakaøSh l%u Ys,am yd kfjda;amdol b.ekaùï y÷kd.ekSu
ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍu
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
ufkdaúoHdfjka kj bf.kqï b.ekaùï 1 Ydia;S%h oekqu 1 isiqka ldKav b.ekaùug fhduq 4
kHdh y÷kajd §u ksid l%shd;aul lsÍu fld;rï lsÍug m%:u Èk 5la mdi,aj,
myiq h' ,enqjo .=rejre W.kajk whqr
m%dfhda.sl ksÍlaIKh lr tajdfha
Ndú;h .=Kfodia úfõpkh u.ska
m%udKj;a M,odhS j bf.kqï b.ekaùï
fkdfõ l%shdj,sfha ksr; jk whqr
.fõIKh l< hq;= h' w;a±lSï
,nd kj ±kqu yd noaO j
úIhud,d ixfYdaOk úh hq;= h'
iudc úoHdj" ufkda úoHdj" l%u 2 ;dlaIKsl 1 wOHdmk jHjydr úIhg wu;r 2
úoHdj" wOHdmk jHjydr u.ska iy fuj,ïj, j bx.%Sis bf.kqï b.ekaùï
wfkl=;a ;dlaIKsl úIhka u.ska iy wvq mdvq ksid l%ufõo úIhfha wka;¾.;h
ñkqï we.hqï jeks úIhfhka o isiqka wfmalaIs; mrsos hdj;ald,Sk l< hq;= h'
m%udKj;a ±kqula YsIH flakaøSh bf.kqï
bf.kqï l%u l%shd;aul lsÍug ,nd l%shdj,sh isoq
.kshs' lsrSug ndod
we;s fõ
isiqka ms<sn| j jD;a;Sh úIh lafIa;%fha 1 l%uúsoHfõ 1 iEu jD;a;Sh úIhlska u YsIH 2
we;s ufkda úoHdj" iudc úoHdj jeks iy óg wod< flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am yd
úIhu,ska ,efnk ±kqu bf.kqï myiqlï kfjd;amdol bf.kqï l%uYs,am
b.ekaùï l%u Ys,am jvd myiqfjka m%udKj;a y÷kd .ekSu ixúOdkh yd
ixúOdkh lr .ekSug fhdod .; yels fkdfõ l%shd;aul lsÍu hk wx.
h' wod<f;aud Tiafia tl;= l<
hq;= h'
bx.%Sis b.ekaùfï l%u úoHdj yd 2 olajd we;s .=Kdx. J¾Okh 1
wOHdmk jHjydr ieis j,§ flfrys fkajdisl mdGud,dfõ
l:sldpd¾hjre <ud flakaøh S § ;jÿrg;a wjOdkh ,nd Èh
wOHdmkh yd l%u úoHdj ms<sn| hq;= h'
idlÉPd lr;s' Bg wu;r j .=re
mqyqKq ld,fha ;=,;a iSudjdiS ld,h
;=,;a wëlaIKh" WmdOHhkh
l%shdj,sh u.ska jvd fyd|ska fuu
lreKq isiqkag ,nd foa' ta wkqj
isiqkag fyd| w;a±lSï iy moaO;shg
±fkk mßÈ m%dfhda.sl l%shdjka isiqka
u.ska isÿ flf¾'
wOHdmkfha uQ,sldx. u.ska úúO 1 wOHdmk jHjydr úIhfhka 1
od¾Yksl Ñka;k yd tajdg wod< fuu .=Kdx. ms<sn| wjOdrKh
l%Ufõo woHhkh lsÍu" m%dfhda.sl fhduq l<hq;= h'
fhoùu i|yd jeo.;a fõ'
wOHdmk uQ,sldx. úIfhka úúO 2 m%dfhda.sl wjia:djka jeä l< 1
b.ekaúï l%u hq;= h'
lÓldpd¾hjrekaf.a b.ekaùï ffY,sh 1 jD;a;slNdjh ,nd Èh hq;= h' 3
.=re isiqkag w;a±lSï jeä lr .ekSug tys § hym;a wdl,am lemS
fyd| w;a±lSula jkq we;' fmfka' jD;a;slNdjh ,nd
fok úg úIhhg wod<
jD;a;slNdjh jeä l< hq;= h'
bx.%Sis b.ekaùfï l%ufõo úIh u.ska 1
bx.%Sis b.ekaùfï úúO l%u y÷kd
.kshs'
bx.%Sis úIhhg wod< j Wla; lreK bgqjk wdldrh ms<sn| m%;spdr ,eî ;snqfKa'
jD;a;Sh úIhj, kHdh yd Ndú;fhka th ,nd fok njh' tys § ufkda úoHdj" iudc
95 | P a g e
úoHdj" l%u úoHdj" wOHdmkfha uQ,sldx. Yd wOHdmk jHjydr hk úIh ta w;r lemS
fmfka' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § tys uQ,sl wvqmdvq ;=kla ^m%dfhda.sl Ndú;h
m%udKj;a fkdùu" ;dlaIKsl fuj,ïj, wvqmdvq ksid wfmalaIs; mßÈ bf.kqï
l%shdj,sh lsÍug ndOd we;sùu" l%u úoHdfõ óg wod< myiqlï fkdùu& ms<sn| j olajd
;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ms<sn| ie,lSfï § isiqka ldKav bf.kqug m%:u Èk myla
mdi,aj, .=rejre W.kajk whqre ksÍlaIKh lr tys .=Kfodia úfõpk u.ska M,odhS
j bf.kqï l%shdj,sfha ksr; jk whqre ms<sn| .fõIKh lsÍu yd w;a±lSï ,nd §u hk
fhdackdj lemS fmfka' fuys § WmfoaYkd;aul bf.kqfï wjYH;dj u;= fõ' ta wkqj
Ndú; lrk udOHfhka bf.kSu i|yd Wmldr ^ Support & lsÍu wjYH fõ' ,o m%;spdr
u; hym;a wdl,am u; msysgd jD;a;slNdjh ,nd§u yd th ,nd§fï § úIhhg wod<
jD;a;slNdjh jeä lsÍfï wjYH;dj ms<sn| j jQ fhdackdj o jeo.;a fõ' Y%S ,xldfõ
jD;a;slNdjh ms<sn| .eg¨ mej;Su tu fhdackdj u;= lsÍfï woyi fõ' wk;=rej ,o
m%;spdr u; kj ±kqu yd noaO j úIhud,d ixfYdaOkh lsÍu yd iEu jD;a;Sh úIhlska
u YsIH flakaøSh bf.kqï l%u Ys,am ixúOdkh yd l%shd;aul lsÍu hk wx. wod< f;aud
Tiafia tl;= lsÍu hk fhdackd jeo.;a fõ' ^4'41 jk j.=j&'
bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh" l%shd;aul lsÍu
yd m%Njh mÍlaId lsÍu
Wla; lreK ms<sn| ,o .=re m%;spdr úIh ;=kg wod< j fjka jYfhka
bÈßm;a flf¾'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d
iïmdokh" l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu ms<sn| lÓldpd¾hjreka wjia:d
;=kla hgf;a ^,nd fok whqre" m%udKj;a nj" ixfYdaOkh úh hq;= whqre& m%;spdr olajd
;snqKs' ta wkqj ,nd fok wdldrh ms<sn| WodyrK f,i flaj, y÷kd .ekSu" m%Óld¾h
jevms<sfj," ;lafiarej' we.hSu" l%shduQ,sl m¾fhaIK yd Bloom Texnomy olajd
;snqKs' m%udKj;a nj ms<sn| j ie,lSfï § ld,ÉfPao i|yd m%udKj;a fõ,djla
fkdue;s ùu bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iemhSfï § .eg¨jla
nj fmkajd § ;sìKs' ixfYdaOk y;la olajd ;snqKs' l%shduQ,sl m¾fhaIK l%u Ndú;h
jeä ÈhqKq lsÍu" bx.%Sis udOH wNHdi,dNSkaf.a bx.%Sis ±kqu jeä ÈhqKq lsßu i|yd
jevigyka ieliSu" ld,h m%udKj;a fkdùu bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS
bf.kqula i|yd th .eg¨jla neúka .=re isiqka iqÿiq l%ufõo wkq.ukh lrkafka ±hs
fidhd ne,Su" wdl,am ixj¾Ok jev igyka l%shd;aul lsÍu ta w;r lemS fmfka' ^4'42
jk j.=j&'
96 | P a g e
4'42 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh"
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
flaj, y÷kd .ekSu yd 3 ld,ÉfPao 1 bx.%Sis udOH wNHdi,dNSkaf.a 2
m%;sld¾h jev ms<sfj,j,a i|yd bx.%Sis ±kqu jeä ÈhqKq lsÍu
l%shd;aul flf¾' m%udKj;a i|yd jevigyka wjYH h'
fõ,djla
fkdue;s ùu
ksid bf.kqï
.eg¨ iys;
isiqkag M,odhs
bf.kqï
wjia:d
ie,iSfï
wmyiq;d u;=
fõ'
;lafiarelrk l%u 1 isxy, udOH mjd b;d wvq z w.h 1
l%shd;aul fõ' iys; wNHdi,dNSka i|yd jev
igyka wjYH h'
l%shd uQ,sl m¾fhaIK fï 1 ld,Éfþo i|yd ld,h 2
i|yd Ndú; l< yels h' m%udKj;a fkdùu bf.kqï
th iSud jdiS jif¾ § isÿ .eg¨ iys; isiqkag M,odhS
fõ' bvf.kqula i|yd .eg¨jla
neúka" iqÿiq l%ufõo .=re isiqka
wkq.ukh lrkafka ±hs úuid
ne,Sula l< hq;= h'
í¨ï gelaiafkdñ Ndú; 1 l%shduQ,sl m¾fhaIKj, M,odhS 1
flf¾' nj m¾fhaIKhg ñsi isiqkag
wod< j isÿfõ o hkak ms<sn|
úuish hq;= h'
1 wdl,am ixj¾Ok jev igyka 2
l%shd;aul l< hq;= w;r
.=rejreka isiqka ms<sn| ixfõ§
úh hq;= hs'
tla m¾fhaIKhlg muKla iSud 3
jQ l%shduQ,sl m¾fhaIK l%u
Ndú;h jeä ÈhqK l<hq;= h'
^Wod( .Ks;h flfrys iSudjdiS
f,i fyda fuh wdjrKh ùu
±kg meyeÈ,s j isÿjk njla
olakg ke;&
YsIH flakaø wOHdmkh jeä 1
ÈhqKq l< hq;=h'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § Wla; lreK wOHdmk ufkda úoHdj" WmfoaYkh yd
ud¾f.damfoaYh wOHdmk jHjydr úIhj, kHdhsl lreKq yd úúO m%dfhda.sl l%shd
u.ska isiqkag ,nd fok njg m%;spdr ,eî ;snqKs' th we;eï úg muKla isÿjk njg
m%;spdr ,eî ;snqKs' th we;eï úg muKla isÿjk njg m%;spdr folla ,eî ;snqKs'
m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § m%udKj;a nj wvq njg m%;spdr ;=kla ,eî ;snQ w;r
97 | P a g e
wOHdmk WmfoaYkh yd ud¾f.damfoaYh úIh i|yd ld,h m%udKj;a ke;s njg o
m%;spdrhla ,eî ;sìKs'
úh hq;= ixfYdaOk w;r uq,a ;ek .;a fhdackd jQfha .eg¨ iys; isiqka
lKavdhï lr fyda flaj, j l%shdldrlïj, fhoúh hq;= h ^3&" ufkda úoHdj yd
WmfoaYk úIhj, § úIh lreKq idlÉPd jqj o m%dfhda.sl w;a±lSï fkdue;s ksid
WodyrK foñka idlÉPdjg iïnkaO ùu ms<sn| isiqkag .eg¨ mj;S' tajd ms<sn|
ie,ls,su;a j úIhud,dj ilia úh hq;= h$kùlrKh úh hq;= h ^3&" WmfoaYk úIhfha
§ ,nk kHdhd;aul ±kqu m%dfhda.sl j Ndú; lsßu i|yd mdi,a f;dardf.k kï lrk
isiq kshe|s w;ßka ta wh ixj¾Okh lr fmkaùug kshñ; jevigyka iSudjdiS hq.fha
§ mejÍu wjYH h ^3& iy udkisl frda.S isiqka n|jd .ekSfï §" iïuqL idlÉPdfjka
th y÷kd.; fkdyel' Tjqka miqj y÷kd.; yels jk w;r Tjqka .=re jD;a;shg iqÿiq
o hk .eg¨j úi|sh hq;= h ^2& hk lreKq úKs ^4'43 jk j.=j&'
4'43 jk j.=j( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS f,i bf.kqï wjia:d iïmdokh
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu - úoHdj úIhh
m%;spdr
m%;spdr
bf.kqï .eg¨ iys; 2 m%udKj;alu 3 .eg¨ iys; isiqka lKavdhï lr fyda 3
isiqkag bf.kqï wjia:d wvqh' flaj, j l%shdldrlï j, fhoúh hq;=
iïmdkh l%shd;aul lsÍu h'
yd m%Njh mÍlaId lsßu
^fm!oa.,sl j& we;eï úg
isÿfõ'
ufkda úoHdj yd 3 ld,h 1 m%Njh mÍlaId l<hq;= h' 1
WmfoaYkh úIh wdY%s; j m%udKj;a
úIh lreKq idlÉPd ke;
flf¾' ^WmfoaYk
úih&
bf.kqï .eg¨ y÷kd 1 udkisl frda.S isiqka n|jd .ekSfï § 2
.ekSu fndfyda úg iïuqL mÍlaIKfha § y÷kd .;
wOHdmk jHjydr fkdyel' Tjqka miqj y÷kd .; yels
úIhfhka yd úúO jk w;r Tjqka .=re jD;a;shg iqÿiq o
m%dfhda.sl l%shd u.ska iy hkak úi|sh hq;= .eg¨jls'
we.hSï l%u u.ska mÍlaId
flf¾'
l%shduQ,sl m¾fhaIK m%;sldrd;aul 2
bf.kqï iumoia: bf.kqu jeks l%u
Ys,am Ndú; l< hq;= h'
ufkda úoHdj yd WmfoaYkh úIhj, § 3
úIh lreKq idlÉPd jqj o m%dfhda.sl
w;a±lSï fkdue;s ksid WodyrK foñka
idlÉPdjg iïnkaO ùu ms<sn| isiqkag
.eg¨ mj;S' tajd ms<sn| ie,ls,su;a j
úIhud,dj ilia úh hq;= h$kùlrKh
úh hq;= h'
98 | P a g e
wOHdmk jHjydr úIh ;jÿrg;a 1
Yla;su;a úh hq;= h'
isiqka ks¾udKYS,S ld¾hj, ksr; l< 1
hq;= h'
WmfoaYk úIhfha § ,nk kHdhd;aul 3
±kqu m%dfhda.sl j Ndú; lsÍu i|yd
mdi,a f;dardf.k kï lrk isiq ksheÈ
f;dardf.k ta wh ixj¾Okh lr
fmkaùug kshñ; jev igyka iSudjdiS
hq.fha § mejÍu wjYH h'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § Wla; lreK uQ,sl jYfhka wOHdmk ufkda úoHdj"
WmfoaYkh" wOHdmk jHjydr yd iudc úoHdj hk úIhj, kHdh yd m%dfhda.sl
Ndú;h u.ska bgqjk njg nyq;r m%;spdr ,eî ;sìKs' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï
§ tys .eg¨ mj;sk nj ±laúKs' tys § mej;s uQ,sl wvqmdvq jQfha bf.kqï .eg¨
iys;isiqka y÷kd .;a; o Tjqka i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d m%udKj;a j iïmdokh
lsÍu" l%shd;aul lsÍu" mdGud,dj u.ska ksishdldrj isÿ fkdùu ^3&" YslaIK,dNSkag
m%udKj;a j wjYH ±kqu l=i,;d yd wdl,amj,ska ikakoaO fkdùu ksid mka;s ldurfha
isák úúO wjYH;d iys; isiqka i|yd u;=msáka muKla ne,Su ksid iqN." miqng yd
wdndê; isiqka fkdi,ld yeÍula isÿùu ^3& iy mka;s ldurfha isák isiqka m%udKh
wêl ùu ksid .eg¨ u;=ùu úKs'
bx.%Sis úIhfha úh hq;= ixfYdaOk w;r uQ,sl fhdackd jQfha bf.kqï .eg¨
iys; isiqka i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh lsÍu yd l%shd;aul lsÍu ms<sn|
jeä wjOdkhla fhduq lsÍu ^3&" yd wOHdmk wOHmk ufkda úoHdj yd wOHdmk ñkqï
we.hqï hk úIhj,g tu fldgi we;=,;a lsÍu ^3&" úúO oDYHdOdr iy l%shdldrlï
ie,iqï lsÍfï § yd l%shd;aul lsÍfï § jvd jeä wd;au úYajdihla iy mqyK
q qjla wjYH
ùu ^3& iy ufkda úoHdj úIh ks¾foaYh hdj;ald,Sk lr Bg wod< .%ka: kdu f,aLkhla
we;=,;a lsÍu ^2& h ^4'44 jk j.=j&'
99 | P a g e
4'44 jk j.=j ( bf.kqï .eg¨ iys; isiqkag M,odhS bf.kqï wjia:d iïmdokh"
l%shd;aul lsÍu yd m%Njh mÍlaId lsÍu
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
wOHdmk ufkdaúoHdj iy 01 bf.kqï .eg¨ iys; 03 bf.kqï .eg¨ iys; isiqka 03
ud¾f.damfoaYh iy isiqka y÷kd .;a; o i|yd M,odhS bf.kqï wjia:d
WmfoaYk úIh j,ska Tjqka i|yd M,odhS iïmdokh lsÍu yd l%shd;aul
<uhskaf.a Ñ;a;fõ.Sh yd bf.kqï wjia:d lsÍu ms<sn| jeä wjOdkhla
p¾hduh .eg¨ iy <ud m%udKj;aj fhduqúh hq;=h'
ixj¾Okfha § .eg¨ iïmdokh lsÍu"
iy.; p¾hd iy mj;akd l%shd;aul lsÍu
NS;sld ms<sn| ±kqu mdGud,dj ;=<ska
,ndfohs' ksishdldrj isÿ
fkdfõ'
mka;s ldur wOHhk 01 mka;s ldurj, isák 02 Táiï ms<sn| wjOdkh fhduq 03
ld,h ;=, § iu jhia isiqka m%udKh wêl l< hq;= h' wOHdmk ufkd
lKavdhïj,g we;s jk ksid .eg¨ úoHdj yd wOHdmk ñkqï
.eg¨ i|yd úi÷ï u;=fõ' we.hqï hk úIhj,g fuu
fiùu u.ska WodyrK fldgia we;=<;a lsÍu iqÿiq h'
wjia:d ie,fia'
iudc úoHd úIfha óg 01 YslaIK,dNSka wjYH 03 ufkda úoHdj úIh ks¾foaYh 02
wod< fldgia yd .=re ±kqu l=I,;d yd hdj;ald,Sk lr wod< .%ka:
N+ñldj idlÉPd lsÍu wdl,amj,ska kduf,aLkhla we;=,;a l<
u.ska yd fjk;a úIh ikakoaO fkdùu hq;= h'
W.kajoa§ wdo¾Yu;a ksid mka;s ldurfha
.=rejrfhl= f,i fujeks isák újsO wjYH;d
wjia:d iïmdokh fõ' iys; isiqka foi
u;=msáka muKla
ne,Su ksid iqN."
miqng iy wdndê;
isiqka fkdi,ld
yeÍula isÿ fõ'
ufkda úoHdj" wOHdmk 01 m%udKj;a fõ' 02 úúO oDIHdOdr iy 03
jHjydr yd wOHdmk l%shdldrlï ie,iqï lsÍfï §
uQ,O¾u jeks úIh j,ska iy l%shd;aul lsÍfï § jvd
óg wjYH u. fmkaùï jeä wd;au úYajdihla iy
,efí' mqyqKqjla wjYH fõ'
wOHdmk ufkda úoHdfõ 03 § we;s wruqKqj,g wod<j 01
úfYaI wjYH;d we;s l%shdldrlï ilia lsÍfï §
<uhs hk f;audfjka .eg¨ j,g uqyqK §ug isÿfõ'
fuh bgqfõ'
wOHdmk ufkda úoHdj 01
isiqkaf.a nqoaê uÜgu yd
m%Njh y÷kd .ekSug
Woõ fõ'
fï ms<sn| iudc úoHdj" 01
ufkda úoHdj hk úIh
u.ska wjfndaOh ,efí'
wOHdmk iudc úoHdj 01
isiqkaf.a mjq,a miqìu"
iudc uÜgu" úúO
olaI;d y÷kd .ekSug
Woõ fõ'
100 | P a g e
bf.kqu flf¾ iqidOHlrK N+ñldj Wfoid jk u. fmkaùu" iydh ùu" fhduq
lsÍu yd myiqlï ie,iSu
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh úuiSfï §
Wla; lreK ms<sn| ,o .=re m%;spdr úIh ;=kg wod< j fuys § bÈßm;a flf¾'
.Ks;h úIhh
Wla; lreK iïnkaO j .Ks;h úIhhg wod< j ,o m%;spdr 4'45 jk j.=fõ
±lafõ'
Wla; lreK .Ks;h úIhfhka ÿIalr;d y÷kd .ekSu" u. fmkaùu" .eg¨
úYaf,aIKh" m%;sld¾h jev ms<sfj," yd m%dfhda.sl b.ekaùï mqyqKqfõ § wjYH Wmfoia
u; ,efnk njg m%;spdr olajd ;snqKs' úh hq;= ixfYdaOk hgf;a m%uqL;dj ,o fhdackd
jQfha l%fudamdh" YsIH ÿIalr;d .fõIKh" uQ,sl .Ks; l¾u i|yd u. fmkaùu'
iúia;rd;aul úIh ks¾foaYhl wka;¾.; úh hq;= h ^4&" mdi,a l%shdj,shg wod< j
úoHdmSG l%shdj,sh ie,iqï .; úh hq;= h ^3&" iúia;rd;aul lÓldpd¾h
ud¾f.damfoaYhla ilia lsÍu WÑ; h ^2& iy úIh wka;¾.;h m%dfhda.sl b.ekaùï
lsÍu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug .=re isiqkag wjia:dj ,nd Èh hq;= h ^2& hk
lreKq h ^4'45 jk j.=j&'
m%;spdr
m%;spdr
ÿIalr;d y÷kd .ekSu yd 1 m%udKj;a 1 l%fudamdh" YsIH ÿIalr;d 4
u.fmkaùu flf¾' h' .fõIKh" uQ,sl .Ks; l¾u
i|yd u. fmkaùï"
iúia;rd;aul úIh ks¾foaYhl
wka;¾.; úh hq;= h'
.eg¨ ;eka úYaf,aIKh fõ' 1 iúia;rd;aul lÓldpd¾h 2
ud¾f.damfoaYhla ilia lsÍu
WÑ; h'
m%;sld¾h jev ms<sfj, 1 bf.kqï wdOdrl ilia lsÍu" 1
l%shd;aul fõ' we.hSu jeks oE i|yd úfYaI
jev igyka meje;aùu yd
tajdfha wka;¾.;h i|yka
lsÍu wjYHh'
iqidOHlrKh i|yd iqúfYaIS 2 úIh wka;¾.;h" m%dfhda.sl 2
wjia:d iïmdokh fkdjqk o b.ekaùï lßSu i|yd kùk
úIh b.ekaùfï § m%dfhda.sl ;dlaIKh Ndú;hg .=re
b.ekaùu mqyqKqj l%shd;aul isiqkag wjia:dj ,nd Èh hq;=
lsÍfï § wjYH Wmfoia ,nd h'
foa'
mdi,a l%shdj,shg wod< j 3
úoHdmSG l%shdj,sh o ie,iqï
l< hq;= h'
101 | P a g e
úoHdj úIhh
úoHdj úIhg wod<j ,o .=re m%;spdr 4'46 jk j.=fõ ±lafõ'
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
úúO úIh hgf;a fuu 1 fuu lghq;= 3 wOHdmk jHjydr úIh 2
wjia:d uefka' ksishdldrj ueksh hgf;a fï ms<sn| ±kqu yd
yelafla ienE wjfndaOh ;jÿrg;a ,nd
mka;s ldurfha § Èh hq;= h'
h' ta i|yd
lÓldpd¾hjrekag
m%udKj;a ld,hla
,nd foñka mqyqKq
ld,h ie,iqï l<
hq;= h'
m%dfhda.sl .=re mqyqKqj 2 m%%udKj;a h 2 wOHdmk jHjydr úIh 2
yd bka wk;=rej jk hgf;a § oDIHdOdrl
úfõpkd;aul woyia Ndú;hg ,l=Kq §u yd
±lajSï u.ska uefka' m%dfhda.sl j úúO
wjia:dj, § b.ekaùug
wjia:d ,nd §u u.ska jeä
ÈhqKq l< yels h'
foaYk u.ska ,nd foa' 1 mß.kl myiqlï ,nd Èh 1
hq;= h'
m%;spdr
m%;spdr
wOHdmk ufkda úoHdj yd wOHdmk 1 m%udKj;a h' 1 m%udKd;aulj fïjd ixj¾Okh úh 1
jHjydr úIhj,ska fuu lafIa;%h hq;= h
wdjrKh fõ'
wOHdmk iudc úoHdj jeks 1 mdif,a oS 1 jvd hdj;ald,Sk lrk ,o wdY%s; 2
úIhkaf.ka <uhska ms<sn| ,efnk .=rejrekaf.a .%ka: f,aLkhla úIh ks¾foaYhg
wjfndaOh ksid .=rejrhl= f,i iyfhda..h we;=,;a l< hq;= h'
iqidOHlrK N+ñldj uekúka bgq ,enqjd o Tjqkaf.a
lsÍug wjia:dj ,efí' nyq;rhlg wod<
lreK ,nd oSug
m%udKj;a
leue;s; ke;'
.=rejrhd myiqlï imhkakl= f,i 1 jev igyka u.ska ±kqu 2
wOHdmk jHjydr yd ufkda úoHdj hdj;ald,Skùu wjYHhs'
úIh hgf;a;a .=rejrhd
WmfoaYlhl= f,i WmfoaYk úIhh
hgf;a;a idlÉPd flf¾'
bf.kqï- b.ekaùï ld¾h i|yd 1 ñkqï we.hqï" ufkda úoHdj" wOHdmk 1
wjYH øjH" fmd;am;a mßYS,khg uQ,sldx. Yd mka;s ldur
wjia:d iemfhk w;r tu.ska l<ukdlrKh hk úIhj, uQ,sl
mka;s ldur b.ekaùu id¾:lj l< mdvïj,g fuu fldgia we;=,;a lsÍu
yels fõ' wjYH h'
iudc úoHd úIh ks¾foaYh 1 úoHdmSG úIh ks¾foaYfha wOHdmk 3
iïmQ¾K lsÍfï § yd wfkl=;a jHjydr úIh i|yd wjYH myiqlï ^
úIhj, § fuu fldgi yd .=re Video camera&' jevigyka úYd,
N+ñldj idlÉPd lsÍfuka wdo¾Yu;a lKavdhulg jvd b;d l=vd
.=rejrhl= f,i fujeks wjia:d lKavdhulg ^ Micro teacting&
iïmdokh flf¾' lsÍug fhduq l< hq;= h' túg iEu
YslaIK,dNshl=g u fuu w;HjYH
ksmqK;d ,.d lr .; yels h'
teachingmethodology ELT (English 1 ;jÿrg;a m%dfhda.sl úh hq;= h' 1
Language teahing Methodology)
úIfhka iqidOHlrK N+ñldj
ms<sn| úfYaI wjOdkhla fhduq
flf¾'
mka;s ldurj, isák isiqka .Kk 2
wêl ùfï .eg¨jg ms<shï fhÈh hq;=
h'
iSudjdiS ld,h fkdfhl=;a .eg¨ ksid 1
wvd, ùu úi|sh hq;= h' fïjd i|yd
.=rejrhdg jeä u. fmkaùula
wjYHh'
103 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § o ish¨ jD;a;Sh úIhj, kHdh yd m%dfhda.sl Ndú;h u.ska
wod< lreKq ,nd fok njg m%;spdr u.ska ikd: úK' m%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï
§ th m%udKj;a njg tla m%;spdrhla ,o w;r wfkla m%;spdrfhka oelajQfha mdi,a
.=rejrekaf.ka iydh ,enqko Wla; lreKq ,nd Èug Tjqkaf.ka nyq;rhlg m%udKj;a
,eÈhdjla ke;s njh'
ixfYdaOk ms<sn|j i,ld ne,Sfï § úoHdj úIh ks¾foaYfha wOHdmk jHjydr
úIh ioyd wjYH myiqlï ^ Video camera) ,nd osh hq;=h' tfiau fuu jevigyk úYd,
lKavdhulg jvd b;d l=vd lKavdhulg ^Micro teacting& lsÍug fhduq l< hq;=h' túg
iEu YslaIK,dNsfhl=gu óg wod< ksmqK;d ,nd .; yelsh ^3&" jvd hdj;ald,Sk lrk
,o wdY%s; .%ka: f,aLkhla úIh ks¾foaIhg we;=,;a l, hq;=h^2&" jevigyka u.ska
±kqu hdj;ald,Sk ùu wjYHh ^2&" mka;s ldurj, isák isiqka .Kk wêl ùfï
.eg¨jg ms<shï fhÈh hq;=h ^2& iy iSudjdiS ld,hu fkdfhl=;a .eg¨ ksid wvd, ùu
úi|sh hq;= h ^2& hk fhdackdj,g jeä m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'45jk j.=j&'
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hska ^foudmshka"
iïm;a mqoa.,hska" wdÈ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍ j iydh lr .ekSu
Wla; lreK ms<sn| ,o m%;spdr úIh ;=kg wkqj fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhhg wod< j ,o m%;spdr 4'48 jk j.=fõ ±lafõ'
4'48 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hska
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hska' wdÈ
YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr .ekSu
m%;spdr
m%;spdr
104 | P a g e
.Ks;h úIhfha § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod<
mqoa.,hka iydh lr .kakd wdldrh ms<sn| ,o m%;spdr ;=kls' tajd kï /iaùï
ixúOdkh lsÍu iy .=re N+ñldjg wod< b.ekaùï l%u ms<sn| wdo¾Yk ie,iqï lsÍu
yd bÈßm;a lsÍu fõ'
m%%udKj;a nj ms<sn| ie,lSfï § wdh;ksl uÜgfï iïm;a imhd .ekSu"
WmlrK ms<sfh, lsÍu i|yd mka;s ldur ;=< o úfYaI Èk fhdod .eksu fyda
úIhud,dj ;=<u úIh wka;¾.;fha wruqKq imqrd .ekSug m%udKj;a ld,hla fjka lr
§u úIh ks¾foaYfha ksYaÑ; j olajd fkdue;sùu .eg¨jla njg m%;spdr ,eî ;snqKs'
ixfYdaOk folla bÈßm;a j we;' ta w;ßka me;slv wOHhkfha § yd iSudjdiS
ld,fha foudmshka yd m%cdj iu. iïnkaO jqjo iïm;a mqoa.,hka iïnkaO lr
.ekSfuka mdi,a isiqkaf.a wdl,am yd l=i,;d ixj¾Okhg .=re isiqka úfYaI jevigyka
l%shd;aul l< hq;= h hk fhdackdj ta w;r m%uqL;dj .eksKs ^4'48jk j.=j&'
úoHdj úIhh
4'49 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod<
mqoa.,hka" foudmshka" iïm;a mqoa.,hka
wd§ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr .ekSu
m%;spdr
m%;spdr
nj
úoHdj úIhfha § Wla; .=Kdx.h mdi, yd m%cdj jevigyk fuka u iudc úoHdj"
ie,iqïlrKh yd wOHdmk l<ukdlrKh hk úIh u.ska imhk njg m%;spdr folla
,eî ;sìKs' m%cdj iu. lghq;= lsÍfï § mdi,g ixj¾Okh" lrd hdug th
Woõjla jk njg olajñka m%;spdr folla o ,eî ;snqKs' m%udKj;a nj ie,lSfï È th
m%udKj;a fkdjk njg m%;spdr folla ,eî ;snqKs'
úh hq;= ixfYdaOk ;=kla olajd ;snqKs' ixfYdaOk ;=k i|yd jeä m%;spdr mdi,
yd m%cdj jev igyfka § isiqkag l%shdldrlï mjrd ,l=Kq ,nd§u wëlaIKh u.ska
105 | P a g e
;yjqre lsÍu ^4&" úfYaI jev igyka" wdh;k" jevìï u.ska ±kqu yd l=i,;d
ixj¾Okhg wjia:d ,nd§u úoHdmSGh ;=< mj;sk ;k;=re jir mfyka myg udre
lsÍu ^3& hk m%;spdr ,eî ;sîu úfYaI;ajhls ^4'49 jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
4'50 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh id¾:l lr .ekSu i|yd wod< mqoa.,hka
^foudmshka" iïm;a mqoa.,hka wd§ YsIH lKavdhï iy wdh;k& l%shdldÍj iydh lr
.ekSu
,ndfok whqr m%%udKj;a nj ixfYdaOkh úh hq;= whqr
m%;spdr
m%;spdr
m%;spdr
wOHdmk ufkda úoHdj úIh i|yd úúO 1 fldfy;au ke; 2 iïm;a odhlhskaf.a 2
wdh;k ^ffjoHjre" foaYlhska" <ud iydh wjYH h'
wdrlaIK wêldßh& iïnkaO lr .efka'
wOHdmkh iudc úoHdj úIh i|yd úúO 1 m%udKj;a fõ' 1 bf.kqï b.ekaùï 3
wdh;k" foaYlhska" iïnkaO fõ' l%shdj,sh id¾:l lr
.ekSug úYaj
úoHd,hj,
lÓldpd¾hjreka
mdi,aj, ta ta úIh
i|yd mdi,a w;a±lSï
we;s m%ùk
.=rejrekaf.a iydh
jeo.;a h' ta wh
úoHdmSGfha
mdGud,dj, wOHdmk
jHjydr úIh
b.ekaùu ld,j, §
fhdod .ekSu wjYH h'
oEjqreÿ mdGud,dj wjidkfha § fuu lafIa;% 1 wOHhk ld,h iy 2
ms<sn| j YslaIK,dNSka ;=, úYajdihla f.dv ndysr l%shdldrlï
kef.k w;r f;jk jif¾ § .=rejrfhl= wkqj fuu .=Kdx.
f,i fuu yelshdj ,nd .ekSug fhduq fõ' j¾Okh lsÍfï ,d
fhdok ld,h uo nj
fmfka'
;sridr ixj¾Okh jeks ud;Dld idlÉPd 1 jvd;a fyd| olaI 2
lsÍfï § wod< iïm;a odhlhka ,nd .ekSug iïm;aodhlhska y÷kd
iy .=re isiqka ;=kajk jif¾ § l< hq;= .; yel'
jHdmD;s lsÍfï § iïm;a mqoa.,hka odhl lr tjka mqoa.,hkaf.a
.ekSug we;s yelshdj ms<sn| wjfndaOhla iydh ,nd .ekSu wju
,nd .; yels h' fõ'
wOHdmk iudc úoHdj úIhh ;=<ska yd 2 ud¾f.damfoaYkh iy 1
wOHdmk jHjydr úIh hgf;a fï ms<sn| iDcq WmfoaYkh úIhfha -
wjfndaOhla ,eîug m%dfhda.sl wjia:d o wOHdmkfha
,efí' mdi, yd m%cdj jHdmD;sh ta i|yd md¾Yajlrejka iy
fyd| WodyrKhls' WmfoaYkh ,nd fok
fiajd odhlhka iy
fiajd wdh;k fhdod
.ekSu u.ska isÿfõ'
wOHdmk uQ,O¾u úIhfha .=rejrhdf.a 1 úIh ks¾foaYh 1
l<ukdlrK N+ñld hk ud;Dldfõ fï .ek iïmQ¾K lsÍu o iudc
idlÉPd flf¾' úoHd úIhfha óg wod<
fldgia yd .=re
N+ñldj idlÉPd lsÍu
u.ska yd fjk;a úIh
W.kajoa§ wdo¾Yu;a
.=rejrhl= f,I
fujeks wjia:d
iïmdokh flf¾'
rcfha iy rdcH fkdjk ixúOdk j,ska 1
^British Counciliy RESC,nk fiajh
,ndf.k Yla;su;a fõ'
wjYH wjia:dj, § wod< mqoa.,hkaf.a iydh 1
,nd .kS'
106 | P a g e
bx.%sis úIhfha § Wla; lreK úúO jD;a;Sh úIhj, m%dfhda.sl Ndú;h u.ska
,efnk njg m%;spdr ,eî ;sìKs' tys m%udKj;a nj ms<sn|j o fldfy;a u iEySug
m;a fkdjk njg m%;spdr folla úKs' fuu .=Kdx.h j¾Okh i|yd ld,h m%udKj;a
fkdùu iy jvd;a olaI iïm;a mqoa.,hka y÷kdf.k Tjqkaf.a iydh fkd.ekSu o ta
w;r m%Odk .eg¨ folls'
ixfYdaOk folla muKla ^iïm;aodhlhkaf.a iydh ,nd .ekSu" bf.kqï
l%shdj,sfha id¾:l;ajh Wfoid" wOHdmk jHjydr úIhfha § ta ta úIh ms<sn| mdi,aj,
m%úK .=rejreka" yd úYaj úoHd, lÓldpd¾hjreka iïnkaO lr .ekSu& olajd ;sîu
iqúfYaIS;ajhls ^4'50 jk j.=j&'
4'7'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd jD;a;Sh úIhj, odhl;ajh ms<sn|
YslaIK,dNS m%;spdr
107 | P a g e
úIh ;=fka § u ufkda úoHdj úIhh bf.kSfuka .=re isiqka ,o w;a±lSï w;r
jeäu m%;spdr ,o w;a±lSï jQfha uki yd <ud ukfia úúO;ajh iy jhia uÜgïj,g
.e<fmk mßos b.ekaùï lghq;= l< hq;= wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùu" mshdfcaf.a nqoaê
ixj¾Ok wjê y÷kd .ekSu yd bf.kSu YsIH ,eÈhd" p¾hd yd yelshd y÷kdf.k ta
wkqj YsIH wjYH;d wjfndaO lr .ekSu" isiqka y÷kdf.k Tjqkaf.a .eg¨j,g ms<shï
fh§u h ^1 jk j.=j&'
úIh ;=fka§ u wOHdmk ufkda úµd úIhh bf.kSu .=re isiqkag m%fhdackj;a
úKs' bka ,o m%;s,dN w;r yqol,d isiqka$iqN. isiqka$miq.dó isiqkag b.ekaùu myiqùu
.Ks;h yd bx.%sis úIfha § m%uqLúKs" <uhdf.a nqoaê uÜgu yd <uhd is;k whqre
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh yd iïnkaO l< yelsùu" YsIH úúO;ajh u; mdvï
ie,iqï lsÍu yd úIh b.ekaùu" úIh ;=fka §u m%Odk úKs' YsIH úúO;ajh y÷kd
.ekSu yd ta wkqj b.ekaùug úúO l%u Ndú;h hk lreKq úoHdj yd bx.%Sis úIhj, §
uQ,sl úKs ^4'52 jk j.=j&'
108 | P a g e
4'53 jk j.=j( wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh - úIfhka ,o w;a±lSï
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
isiq .eg¨j,g WmfoaYkh ,nd Èh hq;= wdldrh 18 13 06
.eg¨j,g uqyqK§fï § lghq;= l< hq;= wdldrh 02 06 02
úúO isiq .eg¨ yd tajdg uqyKq fok isiqka y÷kd .ekSfï - 02 02
l%u
Okd;aul fm<Uùï yd ukd fm!reIhla f.dv k.d .kakd - 02 02
wdldrh ms<sn| kHdhd;aul ±kqu ,eîu
fiajfha ksr;ùfï § u;=jk wiykldÍ ;;a;aj u.yrjd - 02 01
.kakd whqre ±k .ekSu
mqoa.,hl=g wjjdo Wmfoia fok whqre yd .eg¨j,g - 04 -
ms<s;=re fidhk wdldrh
YsIH yelshd olaI;d u;= lr .ekSu - 02 -
úIh ksjerÈj b.ekaúh yels whqre ±k .ekSu - 02 -
YsIH uki ielish hq;= whqre ±k .ekSu - 02 -
isiqkaf.a úúO mjq,a mßir y÷kd .ekSu - 02 -
wjYH úgl WmfoaYkh ,nd .ekSug isiqka ÈYdkq.; lsÍu 01 01 02
YsIH yeisÍu úúO jhia uÜgïj, § fjkiajk whqre - - 03
bf.kSu
idudÔh" udkisl" fi!LHuh jYfhka isiqka ;=< u;= jk 06 - 05
.eg¨ yd tajd ksrdlrKh i|yd wjYH kHdhsl ±kqu yd
YslaIK,dNSka ;=< we;s WmfoaYk l=i,;d ixj¾Okh
udkqIsl fuka u úoHd;aul mokulska .eg¨ y÷kd .ekSu - - 02
isiqkag wod< lafIa;%j,g hdug u. fmkaùu$jD;a;Sh 04 - -
ud¾f.damfoaYh
úfYaI wjYH;d we;s isiqka y\qkd .ekSu 02 - -
YsIH udkisl ÿn,;d i|yd ms<shï fh§u 01 - -
YsIH uki bf.kqï l%shdj,shg fhduq lsÍu 01 - -
109 | P a g e
wmpdÍ yd wmfhdackhg ,la jk isiqka y÷kd .ekSu yd - 02 -
Tjqkag Woõ lsÍu
isiqka fyd¢ka fufyhùu - - 03
wjYH;d we;s isiqka ffjµjreka fj; fhduq lsÍu - - 02
mka;s ldurh ;=< isák wdorh" fifkyi wysñ isiqkag - - 02
wjOdkh fhduq lsÍu yd Wmldr lsÍu
<ud uki mSvdjg m;ajk .eg¨ iajhx úkhlska hqla; j - - 02
úuid ms<shï fh§u
.Ks;h
úoHdj
bx.%Sis
ksjerÈ j m%Yak m;% yd ms<s;=re m;% ilia lsÍu" ,l=Kq ,nd§u yd ,l=Kq ieliSu 06 10 04
úIh lreKq .eUqßka ±k .ekSu bf.kSu 02 05 01
YsIH idOkh uekSu we.hSu yd ;lafiarej lrK úúO l%u wOHhkh 10 06 04
<uhd ksjerÈ j ;lafiare lsÍu 01 - 01
we.hSu ie,iqïlrKh ksjerÈ j we.hSï lsÍu ms<sn| wjfndaOhla ,eîu 02 02 -
,l=Kq úúO wdldrj,ska úYaf,aIKh lrk wdldrh ms<sn| ±kqu ,nd .ekSu 03 02 -
.eg¨ úi§fï ±kqu ,nd §u 01 - -
isiqka fY%aKs.; lsÍug wod< ±kqu ,eîu - 01 -
wuqo;a; yeisrùfï yd jd¾;d lsÍfï l%u Ys,am - 01 -
ks,am; ilia lsÍu - 03 -
kj we.hqï l%u ms<sn| ±kqu ,eîï - 04 02
úúO jkq j¾. jkq úYaf,aIKh ia:dk .Kkh lsÍu ms<sn| ±kqu 02 02 -
YsIH m%.;sh ms<sn| úYaf,aIKh yd tys j,x.=;dj ;SrKh lsÍu - - 05
mdi,a mdol we.hSï yd jdr mÍlaIK i|yd .=Kd;aul fhojqï yd fuj,ï Ndú;h - - 04
ms<sn| ±k .ekSu
.Ks;h iïnkaO .eg¨ yd ta wdY%s; ±kqu j¾Okh lr .ekSu - - 02
110 | P a g e
4'56 jk j.=j ( ;lafiarej ñkqï yd we.hqï úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
m%%Yk
a m;% ieliSu yd ksjeros j ms<s;=re m;% ,l=Kq 04 07 -
lsrSu
isiq ,l=Kq ixiaf,aIKh" úYaf,aIKh iei£u yd 05 04 03
jd¾;dlrKh
jdr úNd.$mÍlaIK idOdrK f,i ;lafiare lsÍu 04 05 -
isiqka y÷kd .ekSu yd YsIH m%;sfmdaIK ,nd §u 01 02 11
.=re ÿ¾j,;d y÷kd .ekSu 01 - -
YsIH ,l=Kq uÜgï iei£u u.ska l=i,;d j¾.SlrKh 06 02 -
yd ;lafiarelrKh
isiqkag .eg¨ úi£fï myiq l%u y÷kajd §u 02 - -
YsIH m%.;sh foudmshkag jd¾;d lsÍu 01 - -
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh úúO - 05 -
we.hqï l%u u.ska ;lafiarelrKh
ks,am; weiqßka ksjerÈ m%Yak m;%hla ieliSu - 01 -
jdr mÍlaIK" we.hSï" úúO jkq ilia l< hq;= - 02 -
wdldrh
isiqkag ksjerÈ j we.hSï meje;aùu - 02 -
YsIH m%.;sh" ,l=Kq úYaf,aIKh u.ska uek ne,Su - 02 -
YsIH ,l=Kq m%u; jHdma;shl olajd ÿ¾j, yd iqN. - 02 -
isiqka y÷kd .ekSu
úúO l%u u.ska YsIH ,l=Kq m%o¾Ykh - 03 -
úúO we.hSï l%u mka;s ldurh ;=< l%shd;aul lsÍu - 02 02
mdvula wjidkfha § we.hSï ,nd § tu mdvfï - - 06
id¾:l;ajh ±k .ekSu
isiqka we.hSug ,la fldg ,l=Kq ks¾Kh yd o;a; - - 07
u.ska Tjqka wOHhkh
YsIHhd ksjerÈj we.hSu - - 11
úúO we.hqï l%u ks¾udKh - - 02
isiqkaf.a wOHdmk j¾Okh bÈßm;a lrñka Tjqka - - 02
Èßu;a lsÍu
we.hSu lsÍu ms<sn| ksjerÈ mqyqKqjla ,eîu - - 06
111 | P a g e
.=re fiajdj ms<sn| .=rejrhd ±k.; hq;= lreKq 02 01 -
wOHdmk kS;sh ms<sn| ±kqu 02 - -
mdi, ;=< tla tla mqoa.,hdf.a ld¾hNdrh 02 - -
úúO mdi,a j¾. y\qkd.ekSu 06 01 -
mdi, ;=< úIhud,dj ixj¾Okh yd l<ukdlrK lghq;= - 03 -
wOHdmkhg n,mdk m%;sm;a;s yd tajd mdi, ;=< Ndú;h - 06 01
.=re N+ñldfõ j.lSï yd ta jgd ne÷Kq jD;a;Sh in|;d - 01 -
mka;s ldur l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu - 01 04
wOHdmk úldYh yd kj m%jK;d - 06 -
fN!;sl iïm;a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu - 01 02
fyd| l<ukdlrejl=f.a ,laIK - 02 -
úIhud,d ieleiau ms<sn| ±kqu - 04 -
m%shckl bf.kqï mßirhla ks¾udKh lsÍu - 02 02
fm!reI ixj¾Okh - - 02
YsIH l=i,;d y÷kd .ekSu - - 02
mdi, ;=< we;s in|;d yd j.lSï ms<sn| ±kqu - - 02
mdif,a wvqmdvq y\qkd .ekSu - - 01
ukd foudmsh yd m%cd in|;d mj;ajk whqr - - 02
112 | P a g e
úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh úIh bf.kSu .=re isiqkag
úúOdldrfhka m%fhdackj;a ù we;s neõ ,o m%;spdr u.ska meyeÈ,s úKs' mdi,a jHqyh"
l%shdldß;ajh yd ld¾hNdrh ms<sn| ±kqu" ukd in|;d f.dv k.d .ekSu" .=re N+ñldj
tys j.lSï yd j.ùï ukdj y÷kd lghq;= lsÍu bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okh
hk lreKq ta w;r uQ,sl;ajh .eksKs ^4'58 jk j.=j&'
113 | P a g e
4'60 jk j.=j( wOHdmk jHjydr úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
úúO bf.kqï l%u Ndú; lr mdvï bÈßm;a lsÍu 08 08 09
ksjerÈ j mdvï ie,iqï lsÍu jdr igyka mdvï igyka 02 06 12
,sùu
oDIHdOdr ksjerÈ j ilia lsÍu yd Ndú;h 03 01 03
isiq wdl¾IKh ,nñka id¾:l j bf.kqï b.ekaùï lghq;= 09 08 14
lsÍu
isiq b.ekaùfï yelshdj j¾Okh lsÍu 02 - -
jHdmD;s l%shd;aul lsÍu 02 - -
bkafjkaá% fmd;a kv;a;= lsÍu - - -
YsIH úúO;ajh u; bf.kqï b.ekaùu ie,iqï lsÍu yd - 03 04
l%shd;aul lsÍu
ukd mka;s ldur l<ukdlrKh - 02 03
iSudjdiS ld,h ;=< fyd¢ka b.ekaùï lghq;=j, ksr; ùu - 02 03
w;a±lSï fnod .ksñka wvqmdvq ilia lr .ekSu - 01 -
isiq l=i,;d ixj¾Okh - 02 03
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd ld¾hlaIuùu yd myiqùu - 02 -
úIh ms<sn| mq¨,a ±kqula ,eîu yd th m%dfhda.slj mka;s - 01 06
ldurfha Ndú; lsÍu
wOHdmkfha bÈß .uka u. y÷kd .ekSu - - 02
114 | P a g e
wOHdmk iudc úoHdj úIhh bf.kSfuka isiqka ,o w;a±lSï w;r isiqkaf.a
iudc wd¾Ól uÜgu y÷kd .ekSu" mdi, yd m%cdj iy wjg mßirh ms<sn| lreKq
wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk whqre" iudc úoHd úIh ±kqu"
isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu wkqj Tjqkaf.a yeisÍu fjkia nj hk lreKq uQ,sl úKs
^4'61 jk j.=j&'
4'62 jk j.=j( wOHdmk iudc úoHdj úIh m%fhdackj;a jQ wdldrh
lreKq .Ks;h úoHdj bx.%Sis
isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu" yd Tjqkaf.a iudc mka;sh " 14 15 10
iudc ixialD;sh yd fyd¢ka b.ekaùu y÷kd .ekSu yd ta
wkqj lghq;= lsÍu
yqol,d isiqka y\qkdf.k Woõ lsÍu 03 02 05
isiqka iudcdkqfhdackh lsÍu 03 02 02
iudc ;re Èß .kajñka iudc lkueÈßhka 02 - -
iudcdkqfhdackh lsÍu
ukdj mßmd,khg yd mdi,g wkq.; ùu 02 01 05
YsIH úúO;ajh wkqj bf.kqï ld¾hh ie,iqï lsÍu ta wkqj 05 02 06
fyd¢ka b.ekaùu
isiqkag iudch ms<sn| lshd § Tjqka wk;=rej,ska j,lajd 03 - -
.ekSu
ukd m%cd in|;d meje;aùu 02 05 11
isiq .eg¨ y÷kd .ekSu yd tajd ksrdlrKh lsÍu 01 02 07
ukd mka;s ldur l<ukdlrKh - 01 01
ukd f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu yd isiqka - 05 07
Wkkaÿ lsÍu
úêu;a yd wúêu;a iuQy ms<sn| ksÍlaIKh - 02 -
,o ±kqu iudc ixj¾Okh i|yd Ndú; lsÍug yelsùu - - 02
.=rejreka yd foudmshka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu - - 07
isiqkag iudkd;au;djfhka ie,lSu - - 04
lKavdhï l%shdldrlïj, § ksis mßÈ isiqka yeisrùu - - 02
.=re f.!rjh /flk f,i mdi, yd iudch ;=< yeisÍu - - 02
fm!reI ixj¾Okh - - 02
iudc úoHd úIh w;a±lSï úúO f,i .=re isiqkag m%fhdackj;a j ;sìKs' tys §
isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu Tjqkaf.a iudc mka;sh" iudc ixialD;sh y\qkd .ekSu
yd ta wkqj lghq;= lsÍu" ukd m%cd in|;d meje;aùu" YsIH úúO;ajh wkq j bf.kqï
ld¾hh ie,iqï lsÍu yd ta wkqj fyd¢ka b.ekaùu" ,sùu hk lreKq m%uqL;ajh f.k
;sìKs ^4'62 jk j.=j&'
115 | P a g e
I' jdr igyka ,sùu
II' mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
III' m%;HfõlaIKh
IV' iumoia: mdvï ksÍlaIKh
V. WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh
03 ie,iqï lsÍu
jdrhla ;=, ie,iqulska hq;=j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 28 26 46
l%shd;aul l< yels ùu
ukd fmr iQodku - 5 4
04 we.hSu
we.hSï ksis f,i ie,iqï lr l%shd;aul l< yelsùu 3 4 9
wjYH ke; 5 2 2
.Ks;h úIhfha § .=re isiqka myla yer b;sß ksheÈfha ish¨ u isiqka jdr
igyka ,sùfï wjYH;dj yd iïnkaO lreKq u;= lr ;snqKs' tajd bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sh" ld, l<ukdlrKh" ie,iqï lsÍu yd we.hSu hk wxY y;r hgf;a ±laúKs'
,o m%;spdrj,ska 28la f,i nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha jdrhla ;=< ie,iqulska
hq;=j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" l%shd;aul l< yelsùu h' bka miqj ms<sfj,ska jeä
m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu ^17&' ksYaÑ;
116 | P a g e
ld,hla ;=, wdjrKh l< hq;= úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^16&" ksis mßÈ
ld, l<ukdlrKh ^13&' ndysr lghq;= iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j
l%shd;aul l< yelsùu ^6&" ld,h wkqj mdvï tallhla l=vd fldgiaj,g fjka lr
.ekSu ^5& úKs' .=re isiqka mia fofkl= muKla mdvï igyka ,sùu wjYH fkdjk nj
muKla olajd ;snQ w;r Bg fya;= olajd fkd;sìKs ^4'63 jk j.=j&'
úoHdj úIhfha § nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha jdrhla ;=< ie,iqulska
hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%shd;aul l< yelsùu h ^26&' bka miqj ms<sfj,ska
úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu ^23&" ksYaÑ; ld,hla ;=< wdjrKh l< hq;=
úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^16&" ld,h wkqj mdvï tallhla l=vd
fldgiaj,g fjka lr .ekSu ^14&" ksis mßÈ ld, l<ukdlrKh ^13& ndysr lghq;=
iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j l%shd;aul l< yelsùu ^6&" ukd fmr
iQodku ^5& hk ks¾Kdhl i|yd jeäu m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'63jk j.=j&'
bx.%Sis úIhfha § o jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha Wla; úIh foflys § u
jeäu m%;spdrh ,o ks¾Kdhlh ùu úfYaIhls' ta i|yd ,o m%;spdr 46ls' bka miqj
ms<sfj<ska ksis mßÈ ld, l<ukdlrKh ^32&' úIh ks¾foaYh ksis f,i iïmQ¾K lsÍu
^19&" ndysr lghq;= iuඟ bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%udkql+,j l%shd;aul l< yelsùu
^10&" we.hSï ksis f,i ie,iqï lr l%shd;aul l< yels ùu ^9&" ksYaÑ; ld,hla ;=<
wdjrKh l< hq;= úIh tall .Kklg b,lalhla ,eîu ^8&" kshñ; Èkg mdvï
b.ekaùu myiqùu ^7& hk ks¾Kdhl by< m%;spdr ,o ks¾Kdhl úh ^4'63jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § .Ks;h úIhfhka mia fofkla o"
úoHdj yd bx.%Sis úIhj,ska fofokl= ne.ska y;r fofkla o yer b;sßh jdr igyka
,sùfï wjYH;dj wjOdrKh lr ;snqKs' úIh ;=fka § u jdrhla ;=< ie,eiaulska hq;j
=
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh l%shd;aul l< yels ùu hk ks¾Kdhlh i|yd by<
m%;spdr ,nd §u úfYaIhls' lrk ld¾hh ie,eiaulg wkqj lsÍfuka .=Kd;aulNdjh
j¾Okh jk nj .=re isiqka uekúka f;areï f.k ;sîu hkak tys .uH w¾:h fõ'
ukd ld, l<ukdlrKfhka hq;= j ld¾hh bgq lsÍug fuu.ska msájy,la ,efnk
nj;a bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh myiq lrùu;a ñka ,efnk m%;s,dN nj nyq;r .=re
isiqka wjfndaO lr f.k we;s nj ,o m%;spdr u; meyeÈ,s jk lreKls'
II' mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
b.ekaùug fmr iQodkula f,i mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
wjYH o keoao hkak ms<sn| m%Yak ke.sKs' ,o m%;spdr 4'64jk j.=fjka bÈßm;a flf¾'
bÈßm;a l< o;a;j,g wod< úYaf,aIKh wxY y;rla hgf;a úIh ;=kg iqúfYaIS j
fjka jYfhka bÈßm;a flßKs'
117 | P a g e
4'64 jk j.=j( mdvï ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis
118 | P a g e
bx.%Sis úIhfha § mdvï ie,iqï ilia lsÍfï wjYH;dj ms<sn| .=re isiqka u;=
l< nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha mQ¾j iQodkula iys; j mka;s ldurhg f.dia
b.ekaùu ^33&" kshñ; ld,ÉfPaoh ;=< mdvï ie,iqï lsÍu ^33&" bf.kqï M, ,ndfok
whqre ms<sn| ukd wjfndaOhlska b.ekaùu ^14&" isiqka m%S;su;a j l%shdldÍ j mdvug
iïnkaO ùu ^11&" id¾:l f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;ùu ^10&" úIh
wka;¾.;h ms<sn| mQq¾K wjfndaOhlska b.ekaùu ^9&" ksjerÈ j isiqkag myiqfjka
ixl,am .%yKh jk whqßka b.ekaùu ^9& úKs ^4'46jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| ie,lSfï § YsIH nyq;rhla mdvï
ie,iqï$l%shdldrlï ie,iqï ilia lsÍfï wjYH;dj u;=lr ;snqKs' nyq;r m%;spdr u;
úIh ;=fka § u bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd mdvï ie,iqï lsÍu
jeo.;a ù we;s nj meyeÈ,s fõ' ld,h l<ukdlrKh lr .ekSu i|yd fmr iQodku
wjYH nj .=re isiqka úiska u;= lr ;snqKs' .=re fm!reIh yd jD;A;Sh ixj¾Okh iy
we.hSu i|yd o mdvï ie,iqï lsÍu wjYH nj wju .=re YsIH msßila olajd ;snqKs'
fya;= rys; j mdvï igyka ,sùu wjYH fkdjk njg .Ks;h isiqka ;sfofkla o úoHdj
isiqka mia fofkl= o woyia olajd ;sîu iqúfYaI;ajhls'
III' m%;HfõlaIKh
iEu mdvula u l%shd;aul lsÍfuka miq m%;HfõlaIKh lsÍu wjYH o keoao
hkak ms<sn| j .=re isiqka m%;spdr olajd ;snqKs' úIh ;=kg u wod< j ,o m%;spdr
ks¾Kdhl wgla hgf;a 4'65jk j.=fõ ±lafõ' Bg wod< úYaf,aIKh úIh ;=k u mdol
lr bÈßm;a flßKs'
4'65 jk j.=j( m%;HfõlaIKh
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
.Ks;h úoHdj bx.%Sis
.Ks;h" úoHdj yd bx.%Sis úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § kshe|sfha nyq;r
YsIH msßila ^mia fofkl= yer& id¾:l bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shla i|yd fmr
iQodkula f,i m%;HfõlaIKfha jeo.;alu wjOdrKh lr ;sîu iqúfYaI;ajhls' úIh
;=kg u wod< j tys§ jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha ;ud w;ska wvqmdvq w;miqùï
119 | P a g e
ÿ¾j,;d .eg¨ y÷kd .ekSuhs' ^.Ks;h 36" úoHdj 32" bx.%Sis 49&' bkamiqj ms<sfj,ska
.=rejrhdf.a jD;a;Sh ixj¾Okh" mka;s ldurfha isiqkaf.a yeisÍï rgd" m%n,;d" .eg¨"
ÿn,;d y÷kd .ekSu"<uhd y÷kd .ekSu" bf.kqfï § ld,h yd iïm;a ukdj
ie,iqulska hq;=j l<ukdlrKh lr .ekSu" .eg¨ ksrdlrKh u.ska M,odhS bf.kqula
lrd hdu" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha id¾:l;ajh jeä ÈhqKq lsÍu úh' ;ud l<
ld¾hh ms<sn| wdmiq yeÍ ne,Su .=Kd;aul bf.kqula lrd hdfï Okd;aul ;;a;ajh
.=re isiqka nyq;rhla wjfndaO lr .ekSu Okd;aul m%jK;djls' m%;HdfõlaIK wjYH
fkdjk njg fya;= rys; j úoHd .=re isiqka y;r fofkl= o bx.%Sis tla YsIHhl= o
olajd ;sîu úu¾Ykh úh hq;= lreKls'
120 | P a g e
bf.kqï wdOdrl Ndú;hg iydhla ,eîu 2 2 1
mQ¾j iQodkug iydhla ,eîu - 1 1
06 wka;¾ mqoa., in|;d j¾Okh yd tlsfkldg Woõ lr .ekSu
.=re isiq wka;¾ in|;d f;areï .ekSug yelsùu - - 1
wka whf.a mdvï ixj¾Okhg wjYH fhdackd bÈßm;a lsÍug yelsùu 2 2 8
ñ;%YS,S f,i ixj¾Okd;aul woyia .; yelsùu 6 8 22
woyia$w;a±lSï yqjudrejg ^idlÉPd u.ska& wjia:dj ,eîu 6 18 11
121 | P a g e
V mdi,a WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § bf.kqï,dNSka WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs;
fiajh ms<sn| .=re isiqkaf.ka ,o m%;spdr úIh ;=kg wod< j wxY myla hgf;a 4'67
jk j.=fjka bÈßm;a flßKs' Bg wod< úYaf,aIKh úIh ;=kg wkqj iqúfYaIS j fjka
j bÈßm;a flßKs'
122 | P a g e
.Ks;h úIhfha § WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajh ms<sn| jeäu m%;spdr ,o
ks¾Kdhl jQfha mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH
uඟ fmkaùu ^23&" .=re isiqkag mdif,a § u;=jk .eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug
iydh ùu ^12&" b.ekaùï l%u Ys,am ixj¾Okhg wjYH Wmfoia ,nd§u ^11&" wjYH;d
wkqj úIhhg wod< ±kqu ,nd§u ^9&" wNHdi,dNshl= f,i mdif,a § t,a, jk wNsfhda.
yd ,eìh yels w;a±lSï ms<sn| ±kqj;a ùu ^6&" m¾fhaIK yd jHdmD;sj, § wjYH uඟ
fmkaùu yd iydh ,nd§u ^5&" mdi,a ixialD;sh y÷kd .ekSug iydhùu ^5& úKs ^4'67jk
j.=j&'
úoHdj úIhfha §" mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd §
ixj¾Okhg wjYH uඟ fmkaùu ^32&" wjYH;dj wkqj úIhhg wod< ±kqu ,nd§u ^15&"
.=re isiqkag mdif,a § u;=jk .eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug iydh ùu ^15&"
ksis uඟ fmkaùu ^10&" wjYH Wmfoia §u ^10&" mdvï ie,iqï ksÍlaIKh yd ixj¾Okhg
wjYH woyia ,nd§u ^9&" b.ekaùï l%u Ys,am ixj¾Okhg wjYH Wmfoia ,nd §u ^8&"
hk ks¾Kdhl i|yd .=re isiqkaf.ka by< m%;spdr ,eî ;snqKs ^4'67jk j.=j&'
bx.%Sis úIhfha § WmdOHjrhdf.ka wfmalaIs; fiajfha uQ,sldx. f,i jeä u
m%;spdr ,enqfõ" mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH
uඟ fmkaùu ^42&" wjYH Wmfoia §u ^22&" ksis u. fmkaùu ^18&" mdvï ie,iqï
ksÍlaIKh yd ixj¾Okhg wjYH woyia ,nd§u ^13&" .=re isiqkag mdif,a § u;=jk
.eg¨ iïnkaOfhka úi÷ï ,nd .ekSug iydh ùu ^10&" wNHdi,dNshl= f,i mdif,a
§ t,a,jk wNsfhda. yd ,nd .; yels w;a±lSï ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd w;a±lSï yqjudrej
^8&" m¾fhaIK yd jHdmD;sj, § wjYH u. fmkaùu yd iydh ,nd §u ^8& hk ks¾Kdhl
i|yd h ^4'67jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § mdvï ksÍlaIKh lr m%n,;d yd
ÿn,;d fmkajd § ixj¾Okhg wjYH uඟ fmkaùu hk ks¾Kdhlh i|yd úIh ;=fkka
u by< u m%;spdr ,eî ;snqKs' WmdOHjrhdf.ka bf.kqï,dNshdg w;HjYH u fiajh
th nj Tjqka jgydf.k ;sîu jeo.;a lreKls' wk;=rej úIh ;=fka § u ,o m%;spdr
tlsfklg fjkia jqjo Tjqka ish¨ foku wfmalaIs; uQ,sl fmdÿ ldrKd jQfha ksis uඟ
fmkaùu" wjYH Wmfoia §u" mdvï ie,iqï ksÍlaIKh lr wjYH iydh ,nd §u"
wjYH;dj u; úIhg wod< ±kqu ,nd .ekSug iydh ùu" mdif,a § t,a,jk wNsfhda.
ch .ekSug iydh ,eîu" yd w;a±lSï yqjudrej iy m¾fhaIK yd jHdmD;s i|yd wjYH
iydh ,nd .ekSu úKs' kj ±kqu fidhd hñka ;ud ;=< we;s wvqmdvq ksjerÈ lr .ekSu
b,lal lr .;a wdl,amj,ska hqla;j .=re bf.kqï,dNSka lghq;= lsÍu ixj¾Okd;aul
;;a;ajhls' tys§ Tjqkag wjYH ksjerÈ u. fmkaùu" WmfoaYd;aul bf.kqu Tjqkag
,nd §u" ksjerÈ Wmfoia wkqms<sfj, ,nd Èu" úfYaIfhka Ndú; udOHfhka bf.kSug
wjYH Wmldrh ,nd§u wjYH;djls'
123 | P a g e
4'8'2 YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{ m%;spdr
úoHdmSG YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| .=re
wOHdmk{hskaf.aa ixcdkk my; ±lafjk m%Odk wxY ;=k hgf;a /ia flßKs'
4'8'2'1' wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk iQodku
iy iajhx fm<Uqu
4'8'2'2' iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqï- b.ekaùï
l%shdj,sfha § olajk iQodku iy iajhx fm<Uqu
4'8'2'3' YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug W!K iQodku iy W!K iajhx fm<Uqu wju
lsÍu i|yd fhdackd
Wla; wxY ;=kg wod< lreKq my; ±lafjk mßÈ úYaf,aIKh flßKs'
124 | P a g e
4'68 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug olajk
iQodku yd iajhx fm<Uqï - Okd;aul ,laIK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
mejreï wod< ld,h ;=< lsÍu$ksis f,i lsÍu yd bf.kqug Wkkaÿj 07
mejreï i|yd ndysr f;dr;=re fiùu 02
l%shdldrlïj, ksr; ùu 02
úIh ndysr l%shdldrlïj,g we;s leue;a; 01
jev igyka i|yd Wkkaÿfjka iyNd.S ùu 01
b.ekaùï mqyqKqj i|yd olajk Wkkaÿj yd iQodku 03
kshñ; fõ,djg mka;s ldur bf.kqï lghq;= wdrïN lsÍu 01
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § lÓldpd¾hjrekag iyfhda.h ±laùu 01
lKavdhï l%shdldrlïj, ksr; ùu 02
mqia;ld, mßyrKh 03
YsIH p¾hdj
l,g fõ,djg jev lsÍu 04
iajhx wOHhkhg fhduq ùu yd Bg wod< f;dr;=re fiùfï § u;=jk 02
.eg¿ ms<sn| úuid ne,Su
wdl,am$YslaIKh
bf.kqug we;s Wkkaÿj 03
m¾fhaIK
l%shduQ,sl m¾fhaIKj, ksr; ùu 01
125 | P a g e
lafIa;% pdßld" úIh iu.dó l%shdldrlï" m%dfhda.sl l%shdldrlï 05
hïlsis Wkkaÿjlska lsÍu
jdr igyka" i;s igyka" mdvï igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;shg 03
hdu
,nd fok we.hqï WmlrK ksis l,g iïmQ¾K lr ,nd §u 01
mqia;ld, Ndú;h 01
m%dfhda.sl .=re mqyqKqjg iQodkï jk úg wka;¾cd,h yryd .=re 02
ud¾f.damfoaY msgm;a ,nd .ekSu
m%dfhda.sl l%shdldrlï i|yd Wkkaÿ ùu iy tajd ksYaÑ; ld,h ;=< 02
ksu lsÍu
úúO iïm;a Ndú; lrñka lreKq .fõIKh lsÍu 01
mejreï Wkkaÿfjka lsÍu$m%Yakj,g ms<s;=re ,sùu 03
wdo¾Y mka;s ldur meje;aùu i|yd jeä Wkkaÿjla ±laùu 03
úIh lreKq ±k .ekSug olajk Wkkaÿj 01
m%;sfmdaIK ,nd §fï § jeä m%;spdr ±laùu 01
YsIH p¾hdj
ukd ixúOdk rgdjlska bf.kqu lr f.k hk isiqka ;=< kj 01
l=i,;d olakg ,eîu
wdl,am$ YslaIKh
isiqka lÓldpd¾hjrekag .re lsÍu 02
wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § úoHdj úIhh i|yd isiqka olajk bf.kqug iQodku
iy iajhx fm<Uqu - bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfhka u;= j ;snqKs' Wla; wxYh i|yd
fjka jQ ks¾Kdhl 13ka jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha Èkm;d wOHdmk lghq;=j,g
iyNd.S ùu$fyd¢ka lemùfuka wOHdmkfhys ksr; ùu ^9&" bf.kqï øjH iQodkï lsÍu"
ilia lsÍu ks¾udKh lsÍu yd Ndú; lsÍu ^5&" lafIa;% pdßld" úIh iu.dó l%shdldrlï
m%dfhda.sl l%shdldrlï hïlsis Wkkaÿjlska lsÍu ^5&" ks¾udKYS,S j úIh lreKq bÈßm;a
lsÍu ^4&" jdr igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;shg hdu ^3& iy wdo¾Y mka;s ldur
meje;aùu i|yd jeä Wkkaÿjla ±laùu ^3& h' YsIH p¾hdj iy wdl,am$YslaIKh hk
wxY fol i|yd wvq m%;spdr m%udKhla ,eî ;snqKs ^4'69& jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
Wla; úIhhg wod< j isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uqug wod<
o;a; 4'70 jk j.=fõ olajd we;'
4'70 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug
iQodku iy iajhx fm<Uqu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
wëlaIl lÓldpd¾hjrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd .ksñka ;u m%n,;d yd
ÿn,;d yªkd.ksñka bf.kqfï fh§u$.eg¨ ksrdlrKh lr .ekSu 09
ksis fõ,djg mka;s ldurhg meñK Wkkaÿfjka bf.kqfï ksr; 13
ùu$foaYkj,g ijka §u
foaYkj, § ksrka;r m%Yak weiSu yd wik m%Yakj,g ms<s;=re §u 06
bf.kqï wdOdrl Ndú;h 01
l%uj;a j mdvï igyka ,sùu 01
miq jev lsÍu 02
126 | P a g e
m%fndaOu;a j yd l%shdYS,S j yd ie,iqï iy.; j mdvug iïnkaO ù bf.kqu 03
mejreï ksis l,g ksu lsÍu yd wNHka;r mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu 14
mqia;ld, mßyrKh 08
Wiia fm< úIh yd úoHdmSG úIh iudk wh blaukska l%shdYS,S j iajhx 03
fm<Uqulska bf.kqug wkq.; ùu
bÈßm;a lsÍu i|yd fyd¢ka iQodkï ùu 01
Wkkaÿfjka l%shdldrlï lsÍu 01
úIh ks¾foaYfha ud;Dld ms<sn| fiùu$igyka" úNd. m%Yak m;% /ia lsÍu 04
m%Yakj,g ms<s;=re imhd tajd ksjerÈ lrjd .ekSu 01
wêIaGdkYS,S j mka;s ldurhg meñKSu yd lemùfuka bf.kSu 01
lKavdhï jev mejrE úg rd;%S ld,fha § ksu lsÍu 01
igyka fmd;a l%uj;a j ;nd .ekSu 04
YsIH p¾hdj
wka;¾cd,fhka f;dr;=re fiùu 03
.Ks; .eg¨j, § iujhia ldKav iydh me;Su 02
±kqu hdj;ald,Sk lr .ekSu 01
bf.kqug we;s ukd fm<Uqu 01
wu;r lshùu 01
NdId.dr mßyrKh 03
m¾fhaIK –
m¾fhaIKd;aul bf.kqug fhduq ùu 01
wdl,am$ YslaIKh –
.=rejrhd tk;=re u. n,d isàu 02
Wla; j.=jg wkqj úoHdj úIhfha § m%Odk wxY ;=fkka ^bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh"
YsIH p¾hdj" m¾fhaIK& jeä u m%;spdr ,eî ;snqfKa ^ks¾Kdhl 15lska& bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh i|yd h' tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska mejreï ksis
l,g ksu lsÍu yd wNHka;r mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu ^14&" ksis fõ,djg mka;s
ldurhg meñK Wkkaÿfjka bf.kqfï ksr; ùu$foaYkj,g ijka §u ^13&" wëlaIl
lÓldpd¾hjrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd f.k" ;u m%n,;d ÿn,;d y÷kd.ksñka
bf.kqfï fh§u" .eg¨ ksrdlrKh lr .ekSu ^9&" foaYkj, § ksrka;r m%Yak weiSu
yd wik m%Yakj,g ms<s;r
= e iemhSu ^6&" úIh ks¾foaYfha ud;Dld ms<sn| fiùu$igyka"
úNd. m%Yak m;% /ia lsÍu ^4& úKs' ks¾Kdhl yhla Tiafia YsIH p¾hdj i|yd o jeä
Okd;aul m%;spdr m%udKhla ,eî ;snqKs' jeä m%;spdrj,g wod< ks¾Kdhl jQfha
mqia;ld, mßyrKh ^8&" wka;¾cd,fhka f;dr;=re fiùu ^3& iy NdId.dr mßyrKh
^3& úh'
isiqkaf.a Okd;aul wdl,am$YslaIKh ms<sn| i,ld ne,Sfï § .=rejrhd tk;=re
u. n,d isàu fjkqfjka tla wju m%;spdrhla ,eî ;sîu o iqúfYaI;ajhls'
m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd o tla m%;spdrhla ,eî ;sîu .=re YsIHhdf.a me;af;ka
n,k l< Okd;aul m%jK;djls'
Wla; lreKq idlÉPdj u; isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
ms<sn| iuia;h ms<sn| fidhd ne,Sfï §" fmdÿ ;;a;ajh jkafka úIh ;=fkka u bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,shg wod< ks¾Kdhl i|yd jeä m%;spdr ,eî we;s njh' tys § bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh ;=< bx.%Sis ^15& úoHdj ^13& úIhj,g idfmalaI j .Ks;h úIh ^9&
i|yd wvq m%;spdr ,eî ;snqKs' úIh ;=fkys u jeä m%;spdr ,o fmdÿ ks¾Kdhl jQfha
127 | P a g e
Èkm;d Wkkaÿfjka mka;s ldurhg f.dia bf.kSug h' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s fha
jeä u m%;spdr ,o wfkl=;a ks¾Kdhl tlsfkl úIhfha § fjkia iajNdjhla .eksKs'
WodyrK f,i .Ks;h úIhfha § l%shdldrlïj, ksr; ùu ^2&" lKavdhï
l%shdldrlïj, ksr;ùu ^2&" mejreï i|yd ndysr f;dr;=re fiùu ^2& hk ks¾Kdhl
by< m%;spdr ,noa§" úoHdj úIh i|yd bf.kqï WmlrK Ndú;h ^5&" lafIa;% pdßld
úIh iu.dó yd m%dfhda.sl l%shdldrlï Wkkaÿfjka lsÍu ^5&" ks¾udKYS,S j úIh
lreKq bÈßm;a lsÍu ^4&" jdr igyka mdvï igyka ,shd mQ¾j iQodkfuka mka;s ldurhg
hdu ^3&" wdo¾Y mka;s ldur meje;aùu i|yd Wkkaÿj ^3& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr
,o ks¾Kdhl úKs' bx.%Sis úIhfha § fuu ;;a;ajh iïmQ¾Kfhka fjkia úKs' tys §
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a tk wëlaIljrhd iu. ukd in|;djla mj;ajd
.ksñka bf.kqu ^9&" foaYkj, § ksr;=re m%Yak weiSu ^6&" úIh ks¾foaYfha ud;Dld
ms<sn| fiùu ^4&" igyka fmd;a l%uj;a j" mj;ajd f.k hdu m%fndaOu;a j" l%shdYS,S j
yd ie,iqï iy.; j mdvug iïnkaO ù bf.kqu ^3& ^4& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr
,nd ;snqKs' úIhj, mj;sk iqúfYaIs;d óg fya;= úh yels h' wfkl=;a úIh folg
idfmalaI j fuu wxYfha § jeämqr m%;spdr ,eîu yd ,o m%;spdr ^WodyrK" wêIaGdkYS,S
j mka;s ldurhg meñKSu yd lemùfuka bf.kSu" lKavdhï jev mejrE úg rd;%S
ld,fha § ksu lsÍu" bÈßm;a lsÍï i|yd fyd¢ka iQodkï ùu" m%Yk
a j,g ms<s;=re imhd
tajd ksjerÈ lrjd .ekSu& bx.%Sis úIhfha úúO me;s Tiafia me;sr f.dia ;sîu
úfYaI;ajhls' bf.kqug wjeis isiqkaf.a Okd;aul YsIH p¾hdj ms<sn| j o fuys §
m%;spdr ,eî ;snqKs'
tys iuia;h f,i ne,Sfï § fmdÿ ,laIKh jQfha úIh ;=fkys u isiqka
mqia;ld, mßyrKh lsÍu úh' ta i|yd úIh ;=kg u jeä m%;spdr ,eî ;sîu
úfYaI;ajhla úKs' wOHdmkh mQ¾K;ajh lrd meñKSug kï lshùu Ôú; mqreoaola úh
hq;= nj isiqka jgyd f.k ;snQ njg th idlaIshls'
wfkl=;a úIh folg idfmalaI j bx.%Sis úIh i|yd ,o m%;spdrj, úIhhg wod<
iqúfYaIS m%;spdr o úKs ^Wod( NdId.dr mßyrKh" .Ks; .eg¨j, § fuu jhia
ldKavj, iydh me;Su&' bf.kqu i|yd hym;a YslaIKh$ wdl,am wjeis fõ' fuu
wxYh i|yd úIh ;=kg u tla m%;spdrhla ne.ska úIh ;=k i|yd" m%;spdr ;=kla ,eî
;snqKs'
.Ks;fha § th bf.kqug we;s Wkkaÿj jQ w;r úoHdj úIhfha §
lÓldpd¾hjrekag .re lsÍu úKs' bx.%Sis úIhfha § th .=rejrhd tk;=re u. n,d
isàu jYfhka fjkia úKs' úoHdj úIhfha § yer .Ks;h yd bx.%Sis úIhj, §
l%shduQ,sl m¾fhaIK bf.kqug yd tajdfha ksr; ùu ms<sn| tla m%;spdrh ne.ska m%;spdr
folla ,eî ;sîu o úfYaI;ajhls' ,o m%;spdr wju jqj o m¾fhaIK u; mokï j
.fõIKd;aul bf.kqug isiqka olajk Wkkaÿj wOHdmkh ms<sn| Okd;aul t<Uquls'
128 | P a g e
wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk W!k iQodku
iy W!k iajhx fm<Uqug wod< idlaIs$WodyrK
Wla; lreKg wod<j .=re wOHdmk{ m%Yakdj,shg ,o m%;spdr .Ks;h" úoHdj"
bx.%Sis úIh ;=kg iqúfYaIS j my; oelafõ'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu W!K
njg wod< idlaIs$WodyrK 4'71 jk j.=fõ ±lafõ'
4'71 jk j.=j ( YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k njg
idlaIs$ WodyrK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
úIh bf.kqfï § Wkkaÿjla fkd±laùu 01
h,a mek .sh l%ufõo Ndú;h 01
ICT wka;¾cd, yd kj l%ufõo Ndú;fha ysඟlu 02
kshñ; fõ,djg mejreï iïmQ¾K fkdlsÍu$ksis l,g Ndr 05
fkd§u$ks;r isysm;a lsÍug isÿùu
m%dfhda.sl b.ekaùï mqyqKq ld, iSudj, § fm< fmd;g muKla 01
iSud ù lghq;= lsÍu
mka;s ldurfha WodiSk j isàu 03
mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;a .ekSug jvd kjl:d fmd;a 03
ne,Su
iajhx wOHhkh i|yd fhduq l< lreKq bÈßm;a lsÍu mejiQ úg 02
idrj;a lreKq bÈßm;a fkdùu
fmr isÿ lrk ,o mdvï .ek úuiSfï § ksjerÈ ms<s;=re ,nd 04
fkd§u$mdvï lsÍfï ^kej; lshùfï& ixialD;sfhka neyer ùu
ks¾udKYS,s;ajh wvq ùu 01
fjk;a m%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; 03
b.ekaùï wdOdrl Ndú;fha we;s ÿ¾j,;d yd fkdleue;a; 03
02 YsIH p¾hdj
WoEik /iaùug kshñ; fõ,djg fkdmeñKSu 01
ksjdvq ,nd .ekSug jeä m%jK;djla oelaùu 01
ksjdvq ,nd .sh wjia:dj, § kshñ; Èkg úoHdmSGhg jd¾;d 01
fkdlsÍu
j.lSï mejrE úg ieye,a¨fjka th uඟ yeÍu 01
wu;r ±kqu u|lu 01
;u b.ekaùï jmißh ;=< YsIHhd wksjd¾hfhka .Ks;h iSudjdiS 01
ld,hg fmr m¾fhaIKd;aul j yodrk ,laIK olakg
fkdue;sùu
03 wdl,am$YslaIKh
.=re jD;a;Sh i|yd we;s wlue;a; 03
.Ks;h úIh bf.kqug isiqka olajk iQodku yd iajhx fm<Uqu W!k ùug n,mE
lreKq 4'71 jk j.=fõ wxY ;=kla hgf;a ±laúKs ^bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" YsIH
p¾hdj" wdl,am$YslaIKh&' ks¾Kdhl 15la f,i jeämqr u iDK .=re m%;spdr ,o wxYh
jQfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shhs' kshñ; fõ,djg mejreï iïmQ¾K fkdlsÍu$ ksis
l,g Ndr fkd§u$ ks;r isysm;a lsÍug isÿùu ^5&" fmr isÿ lrk ,o mdvï .ek
úuiSfï § ksjerÈ ms<s;r
= e ,nd fkd§u$ mdvï lsÍfï ixialD;sfhka neyer ùu ^4&
129 | P a g e
mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;a .ekSug jvd kjl:d fmd;a .ekSu yd lshùu ^3&"
mka;s ldurfha WodiSk j isàu ^2&" ICTwka;¾cd, yd kj l%ufõo Ndú;fha ysඟlu
^2&" fjk;a m%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; ^2& iy b.ekaùï wdOdrl
Ndú;fha we;s ÿ¾j,;d yd fkdleue;a; ^2& hk ks¾Kdhl jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl
úKs'
isiqkaf.a iDK YsIH p¾hdj ks¾Kdhl yhla Tiafia ±lajqKq w;r tla tla
ks¾Kdhlh i|yd m%;spdr tl ne.ska ,eî ;snqKs' tys § ld, l<ukdlrKhg wkqj
jev fkdlsÍu" ksjdvq .ekSfï jeä m%jK;dj fia u ksjdvq ,nd .s h úg kshñ; Èkg
fkdmeñKSu" j.lSï uඟ yeÍu yd ks¾udKd;aul nfõ W!k;d lemS fmkqKs' YsIH
wdl,am foi ne,Sfï § .=re jD;a;shg we;s fkdleue;a; o m%o¾Ykh úKs'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod< j isiqkaf.a W!k iQodku yd W!k iajhx fm<Uqug wod<
idlaIs 4'72 jk j.=fõ ±lafõ'
130 | P a g e
wka;¾cd, myiqlï fkdue;slu ksid iuyr f;dr;=re ,nd 02
.ekSug fkdyelsùu
wjYH myiqlï yd wdydr uoùu 02
04 wdl,am$YslaIKh
mka;s ldurh ;=< ;sfnk YsIH p¾hd bka msg; § fjkiaùu 02
Ydia;%Sh wOHhkj, § olajk ±ä WodiSk njg fya;=j f,i úNd. 03
i|yd ,nd ÿka m%Yakj,g bf.kqulska f;drj ms<s;=re iemhsh yels
njg isiq mrmqfrka mrmqrg woyia yd jerÈ wdl,am yqjudre fjñka
mej;Su
ìhiq¿ njla m%o¾Ykh lsÍu$ku fkdlSfjd;a bÈßm;a fkdùu 03
úoHdj úIfha § 14la f,i jeäu iDK m%;spdr bf.kqï - b.ekaõï ls%hdj,sfha
ks¾Kdhl 14l ÈiaúK' kshñ; Èkg we.hSï$mejreï Ndr fkd§u ^10&" bf.kqï wdOdrl
;ekSug ue,slula oelaùu ^5&" mdvï ie<iqï kshñ; m%ñ;shlska hq;=j mdvug WÑ;
f,i ie,iqï fkdùu ^ks¾udKd;aul ls%hdldrlï iSñ; ùu$úia;rd;aul j fkd,Su&
^4&" YslaIK,dNSkaf.a mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu ^4&" .=Kd;aul fhojqï Ndú;h
ÿ¾j, ùu ^3&" ,nd fok we.hSï iïmQ¾K lsÍfï § ks¾udKYS,S njla fkdue;s ùu ^3&"
úNd. flakaøSh j oekqu u; mokï jQ wOHdmkh ms<sn| we;s isiq fkdlue;a;^3&" tys §
lemS fmksKs'
ks¾Kdhl yhla Tiafia iDK YsIH p¾hdj oelaúK' j.lSï ksis mßÈ bgq
fkdlsßu" wêl ksjdvq ,nd .ekSu yd ksjdvq .sh miq kshñ; Èkg mSGhg jd¾;d
fkdlsÍu" ;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu" m;aùï ,eîfï ia:r;dj u; bf.kqug
we;s Wkkaÿj wvq ùu yd mka;s ldurfha mj;ajk YsIH p¾hdjg jvd bka msg; § olajk
YsIH p¾hdj fjkia ùu f,i úúO wxY Tiafia iDKd;aul YsIH p¾hd m%o¾Ykh úKs'
myiqlï hgf;a wjYH myiqlï yd wka;¾cd, myiqlï fkdue;slu yd wdydr
uo ùu o isiqkaf.a bf.kqug fm<Tqu yd WDK iQodkug fya;= ù ;sìKs'
YsIH wdl,am$YslaIKh ms<sn| fidhd ne,Sfï È úNd.j, § bf.kqulska f;drj
ms<s;=re iemhsh yels njg isiqka w;r mrmqfrka mrmqrg jerÈ wdl,am yqjudre ùu^3&
yd ìh iq¿ nj m%o¾Ykh$n,mEulska f;drj bÈßm;a fkdùu ^3& hk lreKq iDKd;aul
YsIH wdl,am$YslaIK f,i u;= ú ;snqKs'
bx.%Sis úIhh
4'73 jk j.=j( wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs$ WodyrK
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
mejreï ksis mßÈ iïmQ¾K fkdlsÍu$ kshñ; Èkg Ndr fkd§u 09
jHdlrK" wlaIr fodaI mejreïj, § ±lsh yels ùu 03
mqia;ld, mßYS,khg ue,slu$ wu;r lshùu wvqlu 05
mka;s ldur b.ekaùfï lghq;=j,g mud ù meñKSu 04
lÓldpd¾h imhk igyka u; muKla hemSug mqreÿ j isàu 02
foaYk uÕ yeÍu 02
131 | P a g e
YslaIK,dNSkaf.a Wiia fm< úIh yd úoHdmSG mdGud,dfõ úIh wkqj 02
Tjqka ixcdkkh lrk wdldrh fjkiaùu
bf.kqï wdOdrl yd mdvï ie,iqï ksis f,i ilia fkdlsÍu 01
úIh ks¾foaYh wNsfhda.hla fkdùu 01
jdÑl bÈßm;a lsÍïj,g ue,slu 01
NdId .eg¨ ksid iajhx wOHhkhg miqng ùu 01
wjOdkh wvqlu yd weiQ m%Yakj,g ms<s;=re fkd§u 01
wjidk mÍlaIKfha §" ms<s;=re m;a we.hSfï § fmd;a mßYS,kh yd 01
igyka lshjd fkdue;s nj wjfndaO ùu
fmd;am;a fkdf.k tau 01
igyka ,sùug Wkkaÿ fkdùu$ fndrejg mekaif,ka l=regq .Eu 01
úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍfï § wkq.ukh lrk l%ufõo taldldÍ 03
ùu ksid isiqka bf.kqug olajk WodiSk nj
lKavdhï iy hq., jevj, § idlÉPdj,g iyNd.S fkdùu 02
w¨;a hula tla lsÍug W;aidy fkdfldg fmd;am;aj,ska .;a merKs 01
lreKq muKla bÈßm;a lsÍu
Èk igyka" oDIHdOdr" m%;HfõlaIK c¾k, ksishdldr j iïmQ¾K 01
fkdlsÍu
mdGud,dj wdrïNfha § bf.kqug olajk ±ä Wkkaÿj ld,h iu. my 01
ù hdu
wfkl=;a <uhskaf.a jHdmD;s fldms lr ,sùu 01
02 YsIH p¾hdj
ks;r ksjdvq ,ndf.k ksjig hdug W;aidy ±Íu yd j.lSï meyer 02
yeÍu
WodiSk nj ^f;dr;=re fiùug iajhx wOHhkhg we;s wêl ue,snj& 03
wëlaIl lÓldpd¾hjrhd $jßh u. yeÍu yd Tjqkaf.a Wmfoia ms<s 02
fkdme§u
wêl fjfyi 01
l%shdldrlï ÿka úg uqyqfKa fkdreiaik nj 01
ksfrda.S nj wvqlu$ wdydrj, fmdaIKh uonj 02
foaYk w;r;=r ksod .ekSu$wEkqï weÍu$oj,a ySk ±lSu$w,i 02
nj$ks¾udKYS,s;ajhla fkdue;s nj
132 | P a g e
wEkqï weÍu$ w,i nj$ ks¾udKYS,S njla fkdue;s ùu ta w;r lemS fmkqKs ^18 jk
j.=j&'
bf.kqug W!k iQodku yd W!k fm<Uqu ms<sn| úIh ;=fka iuia;h ms<sn|
i,ld ne,Sfï § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh i|yd jeämqr u iDK m%;spdr ,eî ;sîKs'
tys § jeä u m%;spdr ,o úIh ;=kg u wod< fmdÿ ks¾Kdhl jQfha kshñ; Èkg yd
ksis fõ,djg mejreï$ we.hSï Ndr fkd§u" mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu" mdvï
ie,iqï ksis f,i fkd,su yd bf.kqï wdOdrl Ndú;fha mj;sk W!K;d yd m%dfhda.sl
l%shdldrlïj,g olajk wlue;a; úKs' jeä u m%;spdr ,o wfkl=;a ks¾Kdhl úIh
wkqj iqúfYaIS úKs' .Ks;h úIhfha § fmr ±kqu úuiSfï § ksjerÈ ms<s;r
= e fkd§u$
mdvï lsÍfï ixialD;sfhka neyer ùu" mka;s ldurh ;=< WodiSk nj" ICT wka;¾cd,"
kj l%ufõo Ndú;fha W!k;d" widf.k isàu nyq, ùu" fm< fmd;g muKla iSud
ùu WodyrK f,i .; yels h' úoHdj úIhfha § úIhg iqúfYaIS j jeä u iDK
m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha ±kqu u; mokï jQ wOHdmkh ms<sn| isiq fkdleue;a; "
wu;r ±kqu fkdfiùu" we.hSï WmlrK ilia lsÍfï ÿ¾j,;d$ m%Yak rgd isiqkag
.eg¿jla ùu yd ta u; Tjqka WodiSk ùu h' bx.%Sis úIhfha §" foaYkj,g mud ù
meñKSu" úIh wka;¾.;h wdjrKh lsÍfï § taldldÍ l%u wkq.ukh lsÍu ksid isiqka
WodiSk ùu" jHdlrK yd wlaIr fodaI foaYk uඟ yeÍu hk ks¾Kdhl úIhg iqúfYaIS
j jeä u iDKd;aul m%;spdr ,o ks¾Kdhl úKs'
YsIH p¾hdj ms<sn| i,ld ne,Sfï § iDKd;aul p¾hd úIh ;=fka § u u;= úKs'
ksjdvq jeämqr .ekSu yd ksjdvq .sh miq kshñ; Èkg fkdmeñKSu" j.lSï meyer yeÍu"
;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu" WodiSk nj" foaYk w;r;=r ksod .ekSu" l=iS; yd
w,i nj ksfrda.S nj wvqlu iy fmdaIKh u| nj ta w;r m%Odk úKs'
.Ks;h iy úoHdj úIh foflys § isiqka ;=< iDKd;aul wdl,am o olakg
,enqKs' isiqka ksis mßÈ i;=áka wOHdmkfha ksr; fkdùu yd ta ksid u u.
yeÍï$j.lSï meyer yeÍï" wêl ksjdvq .ekSu" WodiSk nj yd l=iS; nj" ;dlaIK
Ndú;fha wvq nj hk ,laIK bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh yd YsIH p¾hdfjka úoHdudk
fõ' bf.kqu ms<sn| Woõ Wmfoia ,nd §u yd ta u; isiqka fufyhùfï ufkda
úoHd;aul m%fõY wkq.ukh lsÍfï wjYH;dj fuys § u;=fõ'
133 | P a g e
.=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj iSudjdisl YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku
yd iajhx fm<Uqu W!K njg n,mdk idlaIs $WodyrK
,o o;a; úIh ;=kg u wkqj my; ±lafjk mßÈ úYaf,aIKh flßKs'
.Ks;h úIhh
4'74 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx
fm<Uqu
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg hdu 06
bf.kqï wdOdrl Ndú;h 05
mdvug wod< øjH $WmlrK f.k taug isiqka ±kqj;a lr ;sîu 02
fyd¢ka b.ekaùu 01
Èkm;d m%;HdfõlaIK lr tajd ,sùu 01
úoHd.dr Ndú;h 01
b.ekaùu i|yd ;dlaIKh Ndú;h 01
b;d meyeÈ,s j jdr igyka" mdvï ie,iqï ,shd w;aika lr wkqu; 06
lr f.k ;sîu
02 YsIH p¾hdj
mdif,a ,l=Kq wvq isiqka i|yd jHdmD;s lsÍu 01
isiqka bf.kqug fm<Uùu 01
.=re isiqkaf.a p¾hd ,laIK ms<sn| wëlaIl .=re;=ud$.=re;=ñh yd 01
úÿy,am;’ jd¾;d
wju ksjdvq ,nd .ekSu 01
03 wdl,am
.=re jD;a;Sh ms<sn| Okd;aul wdl,am mej;Su 01
mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la ±laùu 2
úoHdj úIhh
iSudjdiS mqyqKqfõ § úoHdj úIhh yodrk .=re isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs 4'75 jk j.=fõ ±lafõ'
134 | P a g e
4'75 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
úoHdj úIhh ms<sn| i,ld ne,Sfï § .=re isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx
fm<Uqug wod< idlaIsj,ska nyq;rh bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iy m¾fhaIK hk
wxYj,ska u;= úKs' bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ks¾Kdhl y;lska iukaú; jQ w;r
tys jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha isiqka iQodkulska hq;= j b.ekaùu yd mdvï
igyka ,sùu ^13&" ks¾udKYS,S oDIHdOdrl Ndú;h ^9&" l%udkql+,j mejreï ,sùu ^4& iy
mdif,a úIh ixj¾Ok jHdmD;s yd úIh iu.dó lghq;=j,g iydh ùu ^2& úKs' isiqka
iQodkulska hq;=j b.ekaùï yd ks¾udKYS,S j oDIHdOdr Ndú; lsÍu bf.kqï l%shdj,sfha
§ Okd;aul ,laIKhls' fojkqj m¾fhaIK wxYh hgf;a tk l%shduQ,sl m¾fhaIK
w¾:j;aj lsÍu ^10& jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh úh' .=re isiqka w¾:j;a j m¾fhaIK
lsÍu yd Bg fm<öu wOHdmksl jYfhka i;=gqodhl fuka u iqúfYaIS ,laIKhls ^4'75
jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< .=re m%;spdr 4'76 jk j.=fõ ±lafõ'
135 | P a g e
4'76 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqug wod< idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
ukdj ie,iqula u; mdvï igyka" jdr igyka ^m%;HfõlaIK c¾k,h" 13
fm!oa.,sl ,sms f.dkq we;=¿ j& ;lafiarelrK igyka ,sùu yd
mj;ajdf.k hdu
bf.kqï wdOdrl ukdj ie,iqï lr ilia lr ;sîu yd Ndú;h 07
Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu 10
mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu iy 04
mdif,a ish¨ lghq;=j,g ^;rඟdj,s we;=¿ j& l%shdldÍ j odhl;ajh
iemhSu
WmOHd ,jd Èkm;d mdvï igyka w;aika lr .ekSu 01
isiqkaf.a wNHdi fmd;a ms<sfj,g ,l=Kq lsÍu yd isiqka w.h lsÍu 02
.eg¿ ksrdlrKh i|yd ksr;=re wëlaIl lÓldpd¾hjrhdf.a Wmfoia 4
me;Su
02 YsIH p¾hdj
jeäÿr bf.kqug we;s leue;a; 01
m%uqLdpd¾h iuඟ iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 01
ks¾udKYS,S nj 02
4'76 jk j.=j wkqj bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqug
wod< nyq;r idlaIsh ,enqfKa m¾fhaIK wxYh hgf;a jHdmD;s yd m¾fhaIKj, ksr;
ùu hk ks¾Kdhlh i|yd h' tys § ,o m%;spdr .Kk 14la úKs' th iqúfYaIS
;;a;ajhls' wk;=rej jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhlh jQfha bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
hgf;a tk ukd ie,iqula u; mdvï igyka" jdr igyka" ;lafiarelrK igyka ,sùu
yd mj;ajd f.k hdu ^13& " Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sfha ksr; ùu ^10&" mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;=
lrñka ish¨ lghq;=j,g l%shdldÍ j odhl;ajh iemhSu ^4&" iy .eg¨ ksrdlrKh
i|yd ksr;=re wëlaIl lÓldpd¾hjrhdf.a Wmfoia me;Su úKs' bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,shg ks¾Kdhl y;la Tiafia m%;spdr ,eî ;snqKq w;r tys§ wju m%;spdr ,o
ks¾Kdhl fol jQfha isiq wNHdi fmd;a ms<sfj,g ,l=Kq lsÍu yd isiqka w.h lsÍu ^2&
iy WmdOH ,jd Èkm;d mdvï igyka w;aika lr .ekSu úh' YsIH p¾hdj hgf;a
wLKav j mdi,a meñKSu i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;snqKs' bx.%Sis úIhfhys wxY ;=kg
u jeä ks¾Kdhl m%udKhla ^15& hgf;a by< m%;p
s dr ,eîfuka .uH jkafka bf.kqug
iQodku iy iajhx fm<Uùu by< uÜgul mj;sk njh'
136 | P a g e
iSudjdisl mqyqKqfõ § .=re isiqka bf.kqug olajk iQodku yd iajhx fm<Uqï
iy.; nj ms<sn| úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § bf.kqï -b.ekaùï
l%shdj,sh i|yd jeä u m%;spdr ,eî ;sìKs' tys § ukd ie,iqula u; jdr igyka yd
mdvï igyka ,sùu ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu" ks¾udKYS,S
j ieliQ bf.kqï wdOdrl Ndú;h" hk ks¾Kdhl i|yd úIh ;=fka § u by< m%;spdr
,eìKs' úIh iu.dó l%shdldrlï we;=¿ mdif,a lghq;= i|yd l%shdldÍ j odhl;ajh
iemhSu hk ks¾Kdhlh i|yd úoHdj iy bx.%Sis hk úIh foflys § by< m%;spdr ,eî
;snqKs' ta yer bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a wd b;sß ks¾Kdhl ta ta úIhhg
iqúfYaIS tajd úKs' YsIH p¾hdj hgf;a .Ks;h" úoHdj úIh i|yd tlsfklg fjka jQ
ks¾Kdhl yhla i|yd ms<sfj,ska tl ne.ska m%;p
s dr yhla ,eìKs' bx.%Si s úIhfha §
YsIH p¾hdj hgf;a ks¾Kdhl 7lska m%;spdr ,eî ;snqKs' ta hgf;a" wLKav mdi,a
meñKSu ^5&' ks¾udKYS,s nj ^2&" mjrk ld¾h ksis f,i bgq lsÍu ^2& hk ks¾Kdhl
i|yd wfkla úIh folg idfmalaI j by< m%;spdr ,eîu iqúfYaI;ajhls' úoHdj iy
bx.%Sis úIhj, § m¾fhaIK wxYh i|yd o by< m%;spdr ,eî ;sîu o iqúfYaIS ;;a;ajhls'
úoHdj úIhfha § l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j lsÍu fjkqfjka m%;spdr 10la
o jHdmD;s lsÍu fjkqfjka m%;spdr folla o ,eî ;snqKs' bx.%Sis úIhfha § th 14 olajd
by< f.dia ;sîu Okd;aul ;;a;ajhls' .=Kd;aul wOHdmkh ms<sn| ,o o;a; u;
fmdÿfõ .;a l< .Ks;h iy úoHdj úIhj,g idfmalaI j bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a
iQodku yd iajhx fm<Uqu by< uÜgul mj;sk njg idlaIs u;= úKs'
.Ks;h úIhh
4'77 jk j.=j( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNS bf.kqug olajk iQodku
iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs- .Ks;h úIhh
wkq wxlh ks¾Kdhl m%;spdr
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh 03
mdvï igyka fkd,sùu 04
bf.kqï wdOdrl ilia fkdlsÍu 03
Wmldrl mka;s lsÍu 05
wëlaIK Èkhg muKla ksis mßÈ iQodkï j meñKSu 01
bx.%Sis NdIdj ms<sn| .eg¨ mej;Su 01
iSudjdiS mqyqKqj ,nk mdif,a .eg¨ mej;Su 02
laIKsl bf.kqï wdOdrl iQodkï lsÍula olakg ,eîu
bx.%Sis udOH isiqka úIh b.ekaùfï § meñKsh hq;= ia:dkh ms<sn| 01
lÓldpd¾hjrhd fmr ±kqj;a fkdlsÍu
mka;sfha isiqka md,kh lsÍu wmyiq ùu 01
WmdOHjrhd ,jd mdvï igyka lr fkd.ekSu yd mdvï wëlaIKh lrjd 01
.ekSug lghq;= fkdlsÍu
wdl,am$YslaIKh
±ä w,ilu 02
137 | P a g e
.=re jD;a;shg we;s wlue;a; 02
m¾fhaIK
iSudjdiS ld,h ;=< l< hq;= jHdmD;s yd m¾fhaIK fhdackd ksis l,g Ndr 02
fkd§u
m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd f.k fkdhdu 02
fjk;a
isiqkag fm!oa.,sl .eg¨ mej;Su 01
.Ks; úIhh yodrk isiqka iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § bf.kqug olajk iQodku yd
iajhx fm<Uqu W!K njg idlaIs u;= úKs' tys § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh hgf;a tk ks¾Kdhl jk mdvï igyka fkd,Su ^5&"
wêlaIK Èkhg muKla ksis mßÈ iQodkï j meñKSu ^5&" bf.kqï wdOdrl ilia
fkdlsÍu ^4&" laIKsl j bf.kqï wdOdrl iQodkï lsÍu ^2&' Wmldrl mka;s meje;aùu
^3& h' wdl,am wxYh hgf;a ±ä w,ilu yd .=re jD;a;shg we;s wlue;a; m%o¾Ykh
úKs' m¾fhaIK wxYh hgf;a jHdmD;s yd l%shduQ,sl m¾fhaIK ksis l<g Ndr fkd§u
yd m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd fkd.ekSu wvqmdvq f,i .=rejreka olajd
;snqKs ^4'77 jk j.=j&'
úoHdj úIhh
4'78 jk j.=j ( iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ § YslaIK,dNSka bf.kqug olajk
iQodku iy iajhx fm<Uqu W!k njg idlaIs
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
bf.kqï wdOdrl fhda.H mßÈ fhdod fkd.ekSu 06
isiqkaf.a ks¾udKYS,S mdvï olakg fkd,eîu 04
lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg muKla iQodkï j meñKSu 03
WmdOHhjreka ,jd mdvï igyka lr fkd.ekSu iy Tjqka ,jd mdvï 02
wëlaIKh lr .ekSug lghq;= fkdlsÍu
mdi,aj, úÿy,am;sjreka úiska isiqkaf.a ÿ¾j,;d m%ldY lsÍu 01
Wmldrl mka;s lsÍug jeämqr ld,h .; lsÍu 01
iSudjdisl mdi,aj, úÿy,am;sjreka úiska ks;r wëlaIKfha fkdfh§u 01
iïm%odhsl foaYk l%ufhka muKla b.ekaùu 01
m%ùK .=rejrekaf.ka Wmfoia f.k jD;a;sh ixj¾Okhg wod< .=re 01
l=i,;d j¾Okh lr .ekSug Wkkaÿ fkdùu
w;a wl=rej, wmeyeÈ,s nj 01
lÓldpd¾hjrhd - iSudjdiS ieisj,g meñKs úg isiqka$Tyq$weh uqK 01
.eiSfuka je<lSu
;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu 01
.=re ud¾f.damfoaY ix.%yhg iSud ùu 01
tall ifudaOdkh lr .ksñka b.ekaùug Wkkaÿ fkdùu 01
;sria yd isria ifudaOdkh fkd;sîu 01
laIKsl mdvï igyka ,sùu yd ta fudfydf;a oDIHdOdr ieliSu 01
mdi,a mqia;ld,h yd mSG mqia;ld,h mßyrKh fkdlsÍu' 01
úúO b.ekaùï l%u Ndú; fkdlsÍu 01
fjk;a .=rejreka isiqkag fpdaokd lsÍu 01
isiqkag fok m%;sfmdaIK yd ±kqj;a lsÍï wvq nj 01
jeämqr ksjdvq .ekSu 01
mdi,aj, iïm;a ysඟh 01
YsIH p¾hdj
138 | P a g e
iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu 05
iqyoYS,S nj wd;au Yla;sh yd wd;au úYajdih ySk ùu 01
m¾fhaIK
jHdmD;s yd m¾fhaIK i|yd ;u Ydia;%Sh odhl;ajh j¾Okh jk wdldrhg 02
lghq;= fkdlsÍu
jHdmD;s fhdackd" m¾fhaIK fhdackd ksis l<g Ndr fkd§u 01
bx.%Sis úIhh
,o .=re m%;spdr u; bx.%Sis úIhhg wod< o;a; bÈßm;a lsÍu yd ú.%yh my;
j.=fõ ±lafõ'
139 | P a g e
wdl,am $YslaIKh
fcHaIaG .=reNj;=ka kjl .=re isiqka ms<sn| olajk iDK wdl,am 02
m¾fhaIK
jHdmD;s yd l%shd uQ, m¾fhaIKj, fyd¢ka ksr; fkdùu 03
wka whf.a l%shduQ, m¾fhaIK fldms lsÍug ;e;a lsÍu 01
bx.%Sis úIhfha § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu wju njg jeä
u idlaIs 15la f,i bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfhka u;= úKs' tys nyq;r m%;spdr ,o
ks¾Kdhl jQfha úêu;a jQ mdvï ie,iqï fkd lsÍu yd mdvï igyka Èkm;d fkd,Su
^11&" bf.kqï wdOdrl Ndú;h wju ùu ^8&" fmd;am;a" ie,iqï" wdOdrl f.k tau ks;r
wu;l ùu ^3&" iïm%odhsl bf.kqï l%uj,g ks;r fhduqùu ^3&" iumoia:hka iu.
idlÉPd" mdvï lsÍug"mdvï ie,iqï lsÍug ld,h fkd;sîu ^3&" fkdmeñKs
.=rejrekaf.a ld¾hNdrh bgq lsÍug ^3& h' fuys § o wfkla úIhj, § fuka u jHdmD;s
yd l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j fkdlsÍu yd wka whf.a m¾fhaIK jd¾;d fldms
lsÍu fuys § o lemS fmkqKs ^4'79 jk j.=j&'
úIh ;=fka iuia;h ms<sn| j i,ld ne,Sfï § mdvï ie,iqï lsÍu yd mdvï
igyka ksis f,i fkd,Su" bf.kqï wdOdrl ksis mßÈ Ndú; fkdlsÍu' wëlaIljrhd
meñfKk Èk muKla iQodkï j meñK fyd¢ka b.ekaùu hk ks¾Kdhl i|yd úIh
;=fka§ u by< m%;spdr ,eî ;snqKs' lrk ld¾hh Wmßufhka lem ù fkdlsÍu"
j.lSfuka f;drùu" jD;a;slNdjhg .re fkdlsÍu yd wd;aud¾:ldó nj hk idOl .=re
fm!reIh ;=<ska jHdx.d¾:fhka m%o¾Ykh ùu wOHdmkh ms<sn| iDKd;aul ;;a;ajhls'
bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg n,md we;s wfkl=;a idOl ta ta úIhg iqúfYaIS
jQ iDKd;aul ;;a;aj fõ' jHdmD;s yd l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j fkdlsÍu" ksis
l<g jd¾;d Ndr fkd§u yd wka whf.a m¾fhaIK jd¾;d fldms lsÍug ;e;a lsÍu o
úIh ;=kg u fmdÿ jQ ;;a;ajhls' th o isiqkaf.a mQ¾K;ajhg meñKSug wjYH;djla
fkdùu ks¾udKYS,S;ajfha wvqjla nj meyeÈ,s fõ' Wla; lreKq idlÉPdj u.ska
idfmalaI j iiod ne,Sfï § isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï iy.; njg
jvd tys W!k njg idlaIs u;=j ;sìKs'
YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqfï W!k nj wju lsrSu
i|yd fhdackd
Wla; lreK iïnkaO j ,o .=re m%;spdr tla tla úIhhg wod< j my; ±lafjk
mßÈ bÈßm;a flf¾'
.Ks;h úIhh
.Ks; úIhh yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh
lsÍu i|yd .=re wOHdmk{hska bÈßm;a l< fhdackd 4'80 jk j.=fõ ±lafõ'
140 | P a g e
4'80 jk j.=j ( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqï ixj¾Okh lsÍu
i|yd fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
tla tla úIhh W.kajk úg ta wdY%s; m%dfhda.sl l%shdldrlï" mejreï 01
Tiafia b.ekaùu
oDIHdOdr u.ska b.ekaùfï wjYH;dj ms<sn| wdl,am we;s lsÍu 01
mka;s ldur w;a±lSï ,nd .ekSu i|yd jeä wjia:d ,nd §u 02
úIh lreKq kj;djfhka b.ekaùu 02
bx.%Sis NdId ±kqu jeä lsÍu i|yd jev igyka ieliSu 01
.=re mqyqKqj i|yd ld,h jeä lsÍu 02
we.hSï l%shdj,sh
tla tla jdrh wjidkfha we.hSï mÍlaIK meje;aùu 04
wëlaIKh
we.hSï l%shdj,sfha jeä ,l=Kq m%udKhla m%dfhda.sl .=re mqyqKqjg ,nd §u 01
^mejreïj,g jeä nrla fkd§u&
mdi,lg wëlaIKhg hk úg iEu úgu kshñ; Èkg hdug lghq;= lsÍu 01
mdi, ;=< isiq ld¾h Ndrh úÿy,am;s yd m%ùKdpd¾h úiska ksrka;rfhka 01
ksÍlaIKh lrñka Tjqkag m%;sfmdaIK ie,iSu
ndysr we.hSu Yla;su;a lsÍu 08
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
úoHdmSGh ;=< § u ;jÿrg;a isiqka ;=< jD;a;sh ms<sn| hym;a wdl,am we;s 02
lsÍu
mdi,a isiqkaf.a idudkH uÜgu f;areï .ekSug ÿIalr mdi,aj, ;;a;ajh 01
wjfndaO lr §u
j.lSï ms<sn| ±kqj;a lsÍu 01
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| hym;a wdl,am f.dv ke.Su 01
myiqlï ie,iSu
úoHd.dr" .Ks;d.dr" nyqudOH Ndú;h" mr.Kl yd wka;¾cd, myiqlï 08
ie,iSu
isiq yelshd $olaI;d ixj¾Okh
isiqkaf.a yelshd$olaI;d bÈßm;a lsÍug wjia:d ,nd § tu.ska Tjqka 02
Wmia:ïNkh lsÍu
.eg¨ úi£u
isiq .eg¨ Tjqka iuÕ idlÉPd lr tajd wju lr .ekSu i|yd l%u ieliSu 01
m¾fhaIK
m¾fhaIK i|yd isiqka ÈYdkq.; lsÍu 01
.Ks; úIh yodrk isiqkaf.a bf.kqug W!k iQodku yd W!k iajhx fm<Uqu
j¾Okh lsÍu i|yd .=re wOHdmk{hska wxY wgla Tiafia bÈßm;a lr ;snQ fhdackd
by; jk j.=fõ ±lafõ' bÈßm;a lr we;s fhdackd fuu wxY wg Tiafia úúO me;sj,g
ÈYdkq.; ù we;' tys § jeä u m%;spdr ,o ks¾Kdhl ms<sfj,ska myiqlï ie,iSu
^fN!;sl yd WmlrKuh jYfhka& ^8&" tla tla jdrh wjidkfha we.hSï mÍlaIK
meje;aùu ^4&" úoHdmSGfha§ u isiqka ;=< jD;a;Sh ms<sn| hym;a wdl,am we;s lsÍu ^4&"
iy ndysr we.hSu Yla;su;a lsÍu úh'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhh m%Odk úIhh f,i yodrk isiqkaf.a bf.kqug iQodku iy iajhx
fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd bÈßm;a jQ fhdackd 4'81 jk j.=fõ ±lafõ'
141 | P a g e
4'81 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
kfjda;amdol u; mokï jQ bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
142 | P a g e
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd fN!;sl iïm;a jeä 05
ÈhqKq lsÍu ^úoHd.dr" mqia;ld, myiqlï&
bf.kqu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug bv i,id §u 09
.eg¨ úi£u ixj¾Okh
isiq .eg¨ úi£u i|yd mSGh ;=< WmfoaYkh l%shd;aul lsÍu 01
n|jd .ekSfï § b;d wvq w.hla ,nd .kakd isiq m%;sY;h wvq lsÍu 01
fi!LHu;a" kSfrda.S isiq mrmqrla n|jd .ekSfï jev ms<sfj,la ieliSu
úoHdj úIhfha § wxY y;la wdjrKh jk fia isiq bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
j¾Okh i|yd fhdackd bÈßm;a lr ;snqKs' úêu;a we.hSï l%uhla meje;aùu ^12&"
uilg jrla WmdOHjrhd úiska isiq bf.kqu wëlaIKh lr mSGhg jd¾;djla ,nd §u
^11&" bf.kqu i|yd kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug bv m%ia:d ,nd §u ^9&" fN!;sl
iïm;a jeä ÈhqKq lsÍu ^5& iy iajhx wOHhkhg wjia:d jeä lsÍu ^4& hk fhdackd
tys § nyq;r m%;spdr ,o tajd úKs ^4'81jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha § .=re wOHdmk{hska wxY y;la Tiafia bf.kqug iQodku iy
iajhx fm<Uqu j¾Okh i|yd fhdackd bÈßm;a úKs' ta w;r nyq;r m%;spdr ,o fhdackd
jQfha ksrka;r wëlaIKh u.ska isiqka ±kqj;a lsÍu ^5&" mdvï wëlaIKh i|yd
lÓldpd¾hjrekag jeä wjia:d ,nd §u ^4&' mdi,aj, úÿy,am;sjre iy WmdOHjrhka
iSudjdiS bf.kqï l%shdj,sh ms<sn| ±kqula ,nd §u ^4& isiqkag wjYH m%udKhg úfõlh
,nd §u ^3&" úIh ks¾foaYhg kj ±kqu we;=,;a lsÍu ^3&" bf.kqï l%u jvd m%dfhda.sl
ùu ^3&" mdi,aj, iyk ld,Éfþo wdjrKh lsÍu iy úIh ndysr lghq;= i|yd .=re
isiqka fhdod fkd.ekSu ^3& hk lreKq úKs ^4'82 jk j.=j&'
143 | P a g e
4'82 jk j.=j( isiqkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ixj¾Okh lsÍu i|yd
fhdackd
144 | P a g e
isiqkag wjYH m%udKhg úfõlh iemhSu 3
isiqkag ;u ksji wdikak mdi,a ,nd§u 1
.eg¨ úi£u
wjYH mßidOk uÜgug ,Õd fkdjk isiqkag WmfoaYkh yd 1
ud¾f.damfoaYh ie,iSu2
WmfoaYkfhka miqj wjYH idOk uÜgu w;alr fkd.kakd isiqkaf.a §ukd 2
w;aysgqùug fyda iSudjdiS ld,h §¾> lr .=re m;aùï ,nd§u m%udo lsÍu
mSG ;=< udisl /iaùï mj;ajd isiq .eg¨ idlÉPd lsÍug wjia :dj ie,iSu 1
ksjdvq ,nd .ekSfï fldkafoais úêu;a j l%shd;aul lsÍu 1
úIh wdY%s; .eg¨ ms<sn| idlÉPd lr tajdg wod< úi÷ï ,nd §u 1
m¾fhaIK
mSG ;=< W.kajkq ,nk úIh m%udKh iy úIh wka;¾.;h ms<sn| .=re isiqka 1
iïnkaO lr f.k iólaIKhla lsÍu yd ta wkqj wjYH fjkialï lsÍu
nyq;r m%;spdr i,ld ne,Sfï § .Ks;h úIhfha § myiqlï ie,iSug;a" úoHdj úIhfha
§ úêu;a we.hSï l%uhla ia:dms; lsÍu yd uilg jrla WmdOHjrhd úiska isiq bf.kqu
wëlaIKh lr mSGhg jd¾;djla heùug;a" bx.%Sis úIhfha § ksrka;r wëlaIKh u.ska
isiqka Èß.ekaùug;a uq,a ;ek ,eî ;sìKs' bf.kqï l%shdj,sh Èßu;a lrñka ta yd iene¢
wfkl=;a wjia:d Èßu;a lsÍfï wjYH;djla mj;sk nj fï wkqj meyeÈ,s fõ'
4'9 cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg n,mdk fjk;a idOl
4'9'1' .=re wOHdmk{ m%;spdr
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh i|yd n,mdk ,o fjk;a idOl ms<sn| j
m%Odk lafIa;% folla Tiafia .=re wOHdmk{ m%Yakdj,sfhka o;a; /ia flßKs'
1'1 úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j úoHdudk jk .eg¨ iy
wNsfhda. ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk
1'2 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj cd;sl wOHdmk úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh i|yd bÈßm;a lrk fhdackd
tla tla úIhhg iqúfYaIS j" Wla; lafIa;%j,g wod< j ,o o;a; u;" o;a; ú.%yh"
úYaf,aIKh yd w¾:l:kh my; ±lafõ'
145 | P a g e
1'1 úoHdmSG bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j úoHdudk jk .eg¨ iy wNsfhda.
ms<sn| .=re wOHdmk{ ixcdkk
.Ks;h úIhh
Wla; lreK iïnkaO j .Ks;h b.ekaùfï ksr; .=re wOHdmk{hska ±lajQ
woyia my; ±lafõ ^4'83 jk j.=j&'
146 | P a g e
.Ks;h bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¨ yd wNsfhda.
wxY myla hgf;a ±laúKs' ta wkqj fol ne.ska jeä m%;spdr ,o .eg¿ jQfha kùk
;dlaIKh Ndú; fkdlsÍu yd ta i|yd m%udKj;a myiqlï fkd;sîu ^2&" mdi,a
moaO;sfha lrkq ,nk fjkialï ms<sn|j mSG ±kqj;a fkdùu$ m%udo ùu ±kqj;a ùu
^2&"mSGj, l%shd;aul jk wOHdmk l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj
úIhud,d iïmdokh lsÍu ^2&' fkajdisld.dr .eg¿ ^2& yd isiqkag .=Kd;aul wdydr
fkd,eîu ^2& úh ^4'83 jk j.=j&' úIhud,dj yd bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO
.eg¿j, § fnfyúka wjOdrKh jQfha úIhud,dj b.ekaùug ld,h m%udKj;a fkdùu
yd h,a mek .sh iajNdjh" .fõIKd;aul bf.kqug we;s ndOd iy .=re .eg¿ iïnkaO
j h' mSG mßmd,kh yd m%;sm;a;sh iïnkaO .eg¨ ;;a;aj yhla jQ w;r tys § jeä
wjOdkh fhduq jQfha mdi,a wOHdmkh yd mSG wOHdmkh w;r in|;djla fkdùu"
isiqka n|jd .ekSfï .eg¿ yd m%Odk úIh yd wkq úIh iïnkaO .eg¿ úh' .=re
.eg¿j, § wjia:d ysÕlu m%ùKhkag wjia:d ysÕlu .=re mßmd,kh" ld,Sk ±kqu
hdj;ald,Sk fkdùu" ms<sn| wjOdrKh lr ;snqKs' isiq .eg¨ bf.kqu" myiqlï yd
wdydr iïnkaO j b,lal .; ù ;sìKs' myiqlï hgf;a kùk ;dlaIKh yd .=re ysÕh
u;= lr ;sìKs'
úoHdj úIhh
4'84 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¨ yd wNsfhda.
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
01 úIhud,dj yd bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¨ 04
h,a mek.sh úIhud,dj yd bf.kqï l%u Ndú;h 01
wOHdmk jHjydr úIh úêu;a l%ufõohla Tiafia lsÍug Wml%u 02
ie,iqï fkdlsÍu
mdi,aj,ska .=re mqyqKqj i|yd ,ndfok iydh m%udKj;a fkdùu 01
foaYmd,k /iaùïj,g mSG .ekSu ksid ie,iqï .; wOHhk lghq;= 01
wod< Èk" ld, jljdkq ;=< l< fkdyelsùu
úoHd.dr myiqlï Ndú;fha .eg¨ mej;Su 02
iSudjdiS wëlaIKj,g lÓldpd¾hjrhd hk Èk .=re YsIHhd okakd 02
ksid Tyq tÈkg iQodkï j meñKsh o wfkla Èkj, Wkkaÿfjka f;dr
j jev lsÍu$b.ekaùu
mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd;sîu 02
úfYaI úIhh i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ys.h 04
jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu 02
f,dal m%jK;d iu. wkq.; fkdùu 01
isiqkag meyeÈ,s wruqKq fkdùu 01
bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr ;=< isàu 03
úIhud,d fjkialï we;=<q j kj ±kqu ms<sn| ±kqj;a lsÍfï jevuq¿ 02
fkdmeje;aùu
isiqkaf.a OdrK Yla;sh wvqlu 02
isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u 03
jevuq¿ yd ieisj,ska ,nd fok kj ±kqu iïmQ¾Kfhka wka whg 01
ikaksfõokh lsÍfï jevuq¿ fkdmeje;aùu
isiqka wikakka njg m;aj ;sîu ksid u ks¾udKYS,S nj wvqùu 02
;dlaIKsl Wml%u Ndú;fha .eg¿
02 iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿
147 | P a g e
wka;¾cd, myiqlï iSñ; ùu 03
myiqlï iys; úoHd.dr fkd;sîu 01
myiqlï iys; mqia;ld, fkd;sîu 02
ksis fõ,djg fm<fmd;a fkd,eîu 01
.=re ud¾f.damfoaY ,nd .ekSfï ÿIalr;d 01
mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK mSGj,g ,nd fkd§u 01
iïm;a ysඟh yd úoHd.dr Ndú;fha .eg¨ mej;Su 19
iïm;a ,nd .ekSu i|yd we;s uQ,H .eg¿ 01
04 .=rejrhd iïnkaO .eg¨
mSGj,g iqÿiqlï ,;a wh m;a fkdlsÍu yd wod< ld, igyka ,nd 03
fkd§u
tlu mSGh ;=< jqjo lÓldpd¾hjre w;r ix.; njla fkdùu 02
kj úIhud,d fjkialï ms<sn| .=rejre ±kqj;a fkdlsÍu 02
03 mSG iïnkaO .eg¿ ^mßmd,kuh" m%;sm;a;suh iy fjk;a&
ue;sjrK lghq;= i|yd mSG fhdod .ekSu 01
mSG w;r ix.; njla fkd;sîu 02
úoHd mSG ix.%yhg wkqj kS;sÍ;s n,j;a fkdlsÍu 02
ishq .eg¨
isiqka wd;;sfhka miqìu 01
úfkdaoùfï wjia:d wvqlu 01
m%;sfmdaIK wvqlu 02
jD;a;slNdj $ wdl,am iïnkaO .eg¨
isiqka .=rejD;a;Sh fiajdjka f,i fkdis;sîu 02
148 | P a g e
4'85 jk j.=j( bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO j mj;sk .eg¿ yd wNsfhda.
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
úIhud,dj yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¿
mejreï wdlD;s yd mejreï j¾. úúO ùu 01
úIhud,dfõ úúO ieis" úúO fõ,djkays § úúO lÓldpd¾hjreka u.ska 01
isÿ lsÍu
ndysr we.hSu iqÿiqlï ,;a ±kg wod< lafIa;%fha isák mÍlaIljreka 02
u.ska fkdlsÍu
b;d ±ä$ wkuH ld, igyklg wkqj bf.kqï lghq;= lsÍu 01
wOHdmk ;dlaIKh i|yd wju msßjehla ±Íu 01
úIh ndysr lghq;=j,g ld,h ñvx.= ùu 01
isiqkaf.a bf.kqï mqreÿ$yelshd fjkiaùu 01
fuu mdGud,dj jD;a;Sh mdGud,djla jqj o úNd. i|yd jeä keUqrejla 02
;sîu
iSudjdiS mqyqKqj jir ueo weröu 01
úIh ks¾foaYh ksu lsÍu i|yd ,nd fok jir 2l wNHka;r ld,h 02
m%udKj;a fkdùu
we.hSï ,l=Kq mámdáh iïnkaO .eg¿ mej;Su ^lÓldpd¾hjrekag 01
,l=Kq m%odkh lsÍfï § ksoyia jd;djrKhla ke;' iEu <uhl=g u
Èh yels wju ,l=Kq 60 ls&'
jD;a;Sh úIh bf.kqug fmr wju jYfhka udi 6-12 olajd muKla 02
NdId l=i,;d ,nd §u
iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿
myiqlï$iïm;a ysÕh ^u,aá óähd" jhsÜ fndaâ" fm%dfclag¾ia ke; 3" 20
mka;s ldurj, myiqlï yd ;dlaIKh fhdod .; fkdyel" .=Kd;aul
fhojqï" Pdhd msgm;a ke; 3&'
mqia;ld, myiqlï fkdue;s ùu 02
bx.%Sis ijka §u yd l:khg wjYH WmlrK ,nd fkd§u 02
úIh ks¾foaY m%udKj;a j fkd,eîu 02
mSG iïnkaO .eg¿ ^mßmd,kuh" m%;sm;a;suh yd fjk;a&
cd;sl uÜgfï ;SrK .ekSfï § mSG iïnkaO lr fkd.ekSu 02
mßmd,kh ;=< we;s bx.%Sis NdId l=i,;d wvqlu 02
wOHdmksl fjkialï iDcqj u mSG ±kqj;a fkdlsÍu 02
mdi, yd mSGh w;r mj;sk úIh fjkiaùu 01
ndysr lghq;= i|yd mSG fhdod .ekSu 01
n|jd .ekSï b;d m%udo ùu 02
.=re .eg¿
ksis whqßka Wiiaùï fkd,eîu 04
wkqhqla; lÓldpd¾hjrekag mqyqKq wjia:d fkd,eîu ksid ±kqu" 01
wjfndaOh yd Ndú;h ms<sn| .eg¿ u;=ùu
ffoksl j msrúh hq;= f,aLk jeäùu 02
lÓldpd¾hjreka udkj iïm;la fia j¾Okh fkdlsÍu ^jD;a;Sh 02
l=i,;d kexùug úêu;a jev ms<sfj,la fkdùu&'
isiq .eg¿
m;aùï ,nd §fï § isiqka ,nk m%;sM,h u; m%Odk ks¾Kdhlhla 01
fkdùu ^úúO n,mEï u; Wkkaÿj wvq ÿ¾j, m%;sM, iys; isiqkag
m%Odk fmf<a mdi,a ,efnk w;r olaIhskag ÿIalr mdi,a ,efí&'
.=Kd;aul núka wvq wdydr mdk ,eîu 01
jD;a;slNdjh $wdl,am ms<sn| .eg¿
.=re isiqkaf.a .=re jD;a;Sh i|yd we;s wlue;a; ^fjk;a jD;a;Ska ke;s 02
ksid mSGj,g tau&
bx.%Sis úIhfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shg ndOd jk .eg¿ yd wNsfhda. wxY yhla
hgf;a bÈßm;a flßKs ^4'85 jk j.=j&' Wla; j.=j wkqj .=re ixcdkk u; nyq;r
149 | P a g e
m%;spdr ,o .eg¿ ;;a;aj jQfha myiqlï iïm;a ysඟh ^20&" ksis whqßka Wiiaùï
fkd,eîu ^4&" úIhud,dj wdjrKh lsÍu i|yd ld,h m%udKj;a fkdùu ^2& mqia;ld,
myiqlï ysඟh ^2&" bx.%Sis l:khg wjYH myiqlï fkdue;slu ^2&" úIh ks¾foaY
m%udKj;a j fkd,eîu ^2& yd lÓldpd¾hjreka udkj iïm;la fia ixj¾Okh fkd
lsÍu úh' fuys § o ks¾Kdhl 12la Tiafia lreKq olajñka bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
iïnkaO jeä u .eg¿ ;;a;aj mj;sk nj wjOdrKh lr ;sìKs'
tu .eg¿ úIhud,dj" ld,h" .=rejrhd" YsIHhd" m%;sm;a;sh" we.hSu" b.ekaùï
l%u" NdId l=i,;d f,i mq¿,a lafIa;% Tiafia me;sr mej;Su olakg ,eìKs' fuys §
iïm;a yd myiqlï ms<sn| .eg¿j i|yd by< u m%;spdr ,eî ;snqKs' mSG mßmd,kh
yd m%;sm;a;sh iïnkaO wjOdrKfhka ne,sh hq;= .eg¿ yhla biau;= lr ±laùu o
iqúfYaIS;ajhls'
.=re .eg¿j,ska Wiiaùï" mqyqKqj yd f,aLk msrùu hk wxY flf¾ wjOdkh
fhduq lr ;snqKs' wdydr yd m;aùï ,nd §fï l%ufõoh ms<sn| isiq .eg¿j,ska u;=lr
±laúKs' wkd.; .=rejreka f,i mqyqKq jk isiqkaf.a wdl,amuh jYfhka jD;a;shg
we;s wlue;a; o fuys § i,ld ne,sh hq;= wxYhla f,i lemS fmkqKs'
Wla; lreKq idlÉPdj u;" iuia;h ms<sn| j úuid ne,Sfï § úIh ;=kg u
.eg¿jla f,i n,md we;s m%Odk idOlh f,i .=re wOHdmk{hska olajd ;snqfKa
iïm;a yd myiqlï ysÕhhs' tys§ jeämqr u wjOdrKh ù ;snqfKa mrs.Kl wka;¾cd,
myiqlï we;=¿ j kùk ;dlaIKh Ndú; lsÍug we;s wvqmdvq j ms<sn| j h' bka miqj
úIh ;=kg u fmdÿ wfkla .eg¿j jQfha úIhud,dj wdjrKh lsÍu i|yd ld,h
m%udKj;a fkdùu ms<sn|j h' h,a mek .sh úIhud,dj .eg¿jla nj .Ks;h yd úoHdj
úIhj, § wjOdrKh lr ;snqKs' bx.%Sis úIhfha § ±ä úNd. flakaøSh nj .eg¿jla
nj fmkajd § ;snqKs' bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sfha § ta ta úIhhg iqúfYaIS jQ .eg¿
fuka u fmdÿfõ iuia;hg u n,md we;s wfkl=;a .eg¿ f,i mdi, yd mSGh w;r
ÿria: nj" wOHdmk jHjydr úIh ±kg l%shd;aul ùfï wvqmdvq" mqia;ld, Ndú;fha
we;s wvqmdvq yd isiqka bf.kqug olajk wvq iQodku yd wvq fm<Uùu" .=re ys ඟh"
.=rejrekag hdj;ald,Sk ùfï wjia:d ysඟh" kSri taldldÍ rgdjlska bf.kqu .,d hdu"
f,dal m%jK;dj,g wkq.; fkdùu" m¾fhaIK mdol bf.kqug olajk wvq wjOdkh
lemS fmksKs'
mßmd,kuh yd m%;m
s ;a;suh .eg¿ f,i úoHdmSG uqyqK ÿka m%Odk wNsfhda.
jQfha mdif,a isÿ lrk fjkialï m%udo ù ±kqj;a ùu" m%Odk úIh yd Wm úIh w;r
mj;sk .eg¿" cd;sl uÜgfï ;SrKj, § mSG iïnkaO lr fkd.ekSu" n|jd .ekSï
l%shdj,sfha wvqmdvq" mSG bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska
neyer j úIhud,d iïmdokh lsÍu" mSG mSG w;r ix.; njla fkdue;slu yd ndysr
lghq;=j,g mSG fhdod .ekSu ^WodyrK( foaYmd,k lghq;= & úh'
150 | P a g e
.=re .eg¿ ms<sn| j i,ld ne,Sfï § kqiqÿiaika mSGj,g m;a lsÍu" úfYaI{
mqoa.,hskag wjia:d fkd§u" Wiiaùï yd wjia:d iïmdokfha we;s wl%u;d" ±kqj;a
ùfï$hdj;ald,Sk ùfï wjia:d ysඟh lemS fmksK's
isiq .eg¿j, § bf.kqug wu;r j wfkl=;a myiqlï ms<sn| j jeä wjOdkh
fhduq ù ;sìKs' fmdaIHodhS wdydr fkd,eîu" fkajdisld.dr .eg¿" c, úÿ,sh iïnkaO
.eg¿" wd;;sh" úfkdaoùfï wjia:d wvqlu ta w;r m%Odk úKs' wOHdmksl f,i .Ks;h
isiqka Wiia mdi,lg f.dia w;a±lSï ,nd .ekSfï wvqj olajoa§ bx.%Sis isiqka m;aùï
,nd §fï § úêu;a idOdrK l%shd mámdáhla fkdùu .eg¿jla f,i fmkajd ;snqKs'
isiqkaf.a wdl,am yd jD;a;slNdjh ms<sn| .eg¿ mj;sk nj úoHdj yd bx.%Sis
úIhj,ska wjOdrKh flßKs' úoHdj úIhfhka fï ms<sn| j ±ä j wjOdrKh lr
;snqKs' Wod( isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u" meyeÈ,s wruqKq $b,lal fkdùu"
.=re jD;a;sh fiajdjla f,i fkdis;Su ±laúh yels h' bx.%Sis úIhfha § .=re jD;a;shg
we;s wlue;a; ^fjk;a jD;a;shla fkd,eîu ksid Bg meñKSu& m%o¾Ykh úKs' rfÜ
wkd.; wOHdmkfha Ndrlrejka$ kshuqjka fuf,i jD;a;slNdjh ms<sn|
wj;lafiarejlska ne,Su wOHdmkhg uQ,sl wNsfhda.hla jkq we;'
1'2 .=re wOHdmk{ ixcdkk wkqj cd;sl wOHdmk úoHd mSG bf.kqï-b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh Wfoid bÈßm;a flfrk fhdackd
Wla; lreKg wod< o;a; bÈßm;a lsÍu iy ú.%yh tla tla mdGud,djg wod< j
my; ±lafõ'
.Ks;h úIhh
.Ks; úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd my; ±lafjk mßÈ fõ'
151 | P a g e
m<mqreÿ wh úNd. m%Yak m;% iE§u" ms<s;=re m;a mÍlaIdjg n|jd .ekSu 02
m%dfhda.sl b.ekaùu i|yd wOHdmk jHjydr úIhh ,sÅ; m%Yak m;%hla 01
u.ska we.hSu
ldKav b.ekaùu wëlaIKh i|yd tu úIh m%ùKhka u.ska yd jD;a;Sh 01
lafIa;%fha wh u.ska muKla wëlaIKh lsÍu wksjd¾h lsÍu
kj wëlaIK l%uhla ie,iqï lsÍu 02
cd;sl wOHdmk wdh;kh yd wud;HdxY uÜgñka wëlaIKh lsÍu 02
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
mdi,a moaO;sfha isÿjk fjkialï úoHd mSGj,g ±kqj;a lsÍfï 02
l%ufõohla ieliSu
fm< fmd;a" .=re w;afmd;a úoHdmSGj,g ,eîfï l%uj;a jev ms<sfj<la 02
ieliSu
mSGj,g isiqka n|jd .ekSfï úêu;a l%ufõohla ieliSu 02
bx.%Sis udOHhg isiqka n|jd .ekSfï § bx.%Sis udOHfhka bf.kqu ,nd 02
ke;skï w'fmd'i' ^id'fm<& úNd.fha § bx.%Sis úIhhg A idud¾:hla
;sîu wksjd¾h lsÍu
iSudjdiS ld,fha § iy wOHhk jHjydr ldKav bf.kqu i|yd o m%Odk 02
úIh 1 ne.ska ,nd § mokï mdGud,djla f,i m%Odk úIh folla muKla
,nd §u ^tla whl= m%ùK jkafka tla úIhh lafIa;%hlg h hk ;¾lh
u;&
mdi, yd mSG w;r ukd iïnkaO;djla f.dv kඟd .ekSfï l%ufõo 01
ieliSu
úIh m%ùKhka u.ska muKla úIhud,d iïmdokh 02
.=re ixj¾Okh
iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu 03
lÓldp¾hjre ksis f,i we.hSu 01
wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
.=rejreka yd isiqka ;=< .=re jD;a;sh ms<sn| Ok wdl,am f.dv ke.Su 03
.Ks;h úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd wxY yhla hgf;a 4'86 jk j.=fjka
bÈßm;a flßKs' .=re wOHdmk{ ixcdkk u; jeä u m%;spdr ,o m%Odk fhdackd jQfha
úoHdmSG úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu ^6&" lÓldpd¾hjrekaf.a ±kqu hdj;ald,Sk
lsÍu ^5&" iïm;a iy myiqlï ,nd §u ^5&" .=rejreka yd isiqka ;=< .=re jD;a;sh ms<sn|j
Ok wdl,am f.dv ke.Su ^3&" iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu ^3& h' óg wu;r
j m%dfhda.sl yd kùk ;dlaIKsl l%ufõo Tiafia úIh b.ekaùu" úIh m%ùKhka úNd.
m%Yak m;% iE§u yd ms<s;r
= e m;% ne,Su" mdi,a úIhud,d fjkialï mSG ±kqj;a lsÍfï
l%ufõo ieliSu" bf.kqï øjH mSGj,g ,eîfï l%uj;a jev ms<sfj,la ieliSu" mSGj,g
isiqka n|jd .ekSfï úêu;a l%ufõohla ieliSu bx.%Sis udOHhg isiqka n|jd .ekSfï §
idudkH fm<A idud¾:h wksjd¾h lsÍu" úIh m%ùKhka u.ska muKla úIhud,d
iïmdokh iy m%Odk úIh folla muKla ,nd§u hk fhdackd i|yd m%;spdr fol
ne.ska ,eî ;snqKs ^4'86 jk j.=j&'
152 | P a g e
úoHdj úIhh
Wla; úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd 4'87 jk j.=fõ ±lafõ'
4'87 jk j.=j ( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg wod< fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh 05
kjl lÓldpd¾hjreka mqyqKq lsÍu 01
úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu 02
.=Kd;aulNdjh j¾Okh lsÍug l%Svd fuka u úIhdkqnoaO j o wka;¾ úoHd mSG 04
;rඟ ixúOdkh lsÍu
fyd| u mdvï bÈßm;a lrk YslaIK,dNSka cd;sl uÜgug y÷kajd§fï udOH 04
jevigyka ^rEmjdysksh& bÈßm;a lsÍu
.=re isiqkaf.a m%dfhda.sl b.ekaùï wjia:d ksÍlaIKh m%Yia; uÜgñka isÿ lr WÑ; 02
mßÈ iqúfYaIS Wmfoia ,nd§u' u.fmkaùu" ixj¾Okd;aul fhdackd idlÉPd lsÍu
iy Tjqkaf.a ks¾udKYS,S;ajh u;= lsÍug mshjr .ekSu hk lghq;= i|yd iqÿiq
ie,iqula bÈßm;a lsÍu
by< nqoaêhg wu;r j isiqka f;aÍfï § fm!reIh ms<sn| j o wjOdkh fhduq lsÍu 02
udOH lsysmhlska bf.kqu ,nk mSG isiqkag we;=<;a ùug fmr cd;sl iuඟs 03
jevigyka l%shd;aul lsÍu
m%;sfmdaIK jevigyka l%shd;aul lsÍu 01
mQcd jevigyka ixúOdkh lsÍu 04
mSG wdikakfha wdo¾Y mka;s ldurj,ska hq;a wdo¾Y mdi,a ks¾udKh lsÍu 02
iSudjdiS jir ;=< iïmQ¾K l< hq;= lKavdhï jHdmD;s foflka tlla mSGh ld,h 01
;=< § ^m<uq jir 2& iïmQ¾K lsÍu'
ish¨ úIh i|yd fjka jYfhka jevuq¿ meje;aùu 01
wOHdmkh i|yd 5s l%uh l%shd;aul lsÍu 01
wOHdmk jHjydr i|yd m%uqL;ajhla ,nd §u 01
úoHdmSG ixl,amh uekúka wjfndaO lrùug jev igyka ixúOdkh lsÍu 01
myiqlï m%j¾Okh
kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.kl hka;%" úoHd.drj,g ,nd §ug lghq;= lsÍu$ 09
flaj, hq., l%shdldrlï u.ska l=i,;d ixj¾Okhg wjYH úoHd.dr myiqlï jeä
ÈhqKq lsÍu
mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK úoHd mSGj,g o ,nd§u ^isiqka mdi,a 07
moaO;shg hk úg fuu WmlrK ms<sn| wjfndaOhla ñka we;s fõ' Wod(
bf,lafg%dksl WmlrK&
mqia;ld, myiqlï ixj¾Okh lsÍu rd;%S 8 jk;=rej;a újD; j ;eîu 04
úoHd.dr iïnkaO lghq;= lsÍfï § mß.klfha OHPyd m%dfhda.sl mÍlaIKj,g 03
wod<CD;eá f.dkq iïmdokh lsÍu
isiqkag myiqlï yd wdrlaIdj iy;sl jk fia fkajdisld.dr ixj¾Okh lsÍu 02
há;, myiqlï ÈhqKq lsÍu 04
we.hSu yd wëlaIKh
iïNjk we.hSï i|yd ,nd fok ,l=Kqj, idOdrK nj r|jd .ekSug ish¨ 01
úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u fyda wjYH úgl m¾fhaIK WmlrK
mÍlaId l< yels ;;a;ajfha m%ñ;shla we;s lsÍu
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
b.ekaùï mqyqKqj i|yd “A” idud¾: ,nd §fï § tu ;SrKh wëlaIK uKav,h 01
u.ska .ekSu
bx.%Sis udOH i|yd n|jd .ekSfï È l%uj;a l%ufõohla wkq.ukh lsÍu ^id' fm<A 02
idud¾:hla ;sîu fyda O/L fyda A/L bx.%Sis udOHfhka yodrd ;sîu&
wdh;ksl l<ukdlrKh úêu;a lr jev fnod yeÍu iy j.lSï mejÍu 03
U.G.Cu.ska úYajúoHd,j,g f;dard .kakd wdldrhg uZ ,l=Kq wkq ms<sfj,g 04
YslaIK,dNSka f;dard .ekSu
.=re ixj¾Okh
úoHdmSG lÓldpd¾hjreka i|yd M,odhS ikaksfõok l%u Ndú; lsÍu 04
jD;a;Sh odhl;ajh i|yd úksúoNdjhlska hqla;j YsIH;aj ,nd §u 01
153 | P a g e
lÓldpd¾h uKav,h i|yd jD;a;Sh ixj¾Okhg fuka u wdl,am ixj¾Okhg 05
wjYH mshjr .ekSu
lÓldpd¾hjrekaf.a j.lSïj,g wod< iajhx iajdëk l%s hdldß;ajhg wksis n,mEï 03
fkdlsÍu
fkajdisl lÓldpd¾hjre yjiajre yd rd;%S ld, jev igyka Èß .ekaùu" ^we.hSu 02
yd úfYaI wëlaIK wud;HdxYh u.ska ie,iqï l< hq;= h&
YsIH ksjdi md,lhska f,i lÓldpd¾hjreka kï lr Èß §ukd ,nd §u 01
f,dal .=re Èkh jevigyk ;=< olaI;d olajk lÓldpd¾hjreka we.hSu 01
isiq ixj¾Okh
isiqkaf.a ffoksl §ukd" ld,hg .e,fmk f,i ixfYdaOkh lsÍu^uyfmd< 02
wdOdrhg iudkqmd; j&
f,dal .=re Èkh jevigyk ;=< olaI;d olajk isiqka we.hSu 01
úoHdj úIhfha mj;sk .eg¨ ksrdlrKh i|yd bÈßm;a jQ ixj¾Okd;aul fhdackd wxY
yhla hgf;a ±laúKs ^4'87 jk j.=j&' tu j.=j wkqj nyq;r m%;spdr ,o fhdackd jQfha
kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.kl hka;% úoHd.drj,g ,nd §ug lghq;= lsÍu ^9&
mdi,aj,g ,nd fok úoHd WmlrK mSGj,g ,nd §u ^7&" kjl lÓldpd¾hjreka mqyqKq
lsÍu ^5&" lÓldpd¾h uKav,h i|yd jD;a;Sh $wdl,am ixj¾Okhg wjYH mshjr .ekSu
^5&" fyd|u mdvï bÈßm;a lrk isiqka udOH u.ska cd;sl uÜgug y÷kajd §u ^4&"
isiqkaf.a bf.kqï wjia:d ksÍlaIKh lr WÑ; Wmfoia §u yd ks¾udKYS,s;ajh u;=
lsÍug lghq;= lsÍu ^4&" mSG wdikakfha wdo¾Y mdi,la bÈ lsÍu ^4&" mqia;ld, myiqlï
m%j¾Okh ^4&" há;, myiqlï ÈhqKq lsÍu ^4&" .=rejreka i|yd M,odhS ikaksfõok l%u
Ndú; lsÍu ^4&' úh ^4'87 jk j.=j&'
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd my; ±lafjk mßÈ fõ ^4'88 jk
j.=j&'
4'88 jk j.=j( .=Kd;aul wOHdmk ixj¾Okhg fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh
isiqkaf.a b.ekaùu fkdlvjd wëlaIKh lsÍu yd ksjerÈ lsÍu
isiqkaf.a b.ekaùu fkdlvjd wëlaIKh 02
isiqkag m%dfhda.sl mqyqKq jevuq¿ ,nd §u 02
úIh ks¾foaYfha úIh wka;¾.;h jdr wkqj meyeÈ,s j fn§fuka b.ekaùfï 01
talSh;dj /lSu
úIhud,d fjkialï mdi,a moaO;sfha l%shd;aul lsÍug fmr .=re 01
wOHdmk{hka ±kqj;a lsÍu
úoHdmSG úIh ks¾foaYfha isÿ lrk fjkialï úoHdmSG i|yd Wiia uÜgñka 01
±kqj;a lsÍu
úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk lsÍu 01
m%dfhda.sl wOHdmk wjia:d jeä lsÍu 03
isiq úkh ;Èka mj;ajd .ekSu 01
ndysr l%shdldrlï wOHdmk lghq;=j,g fhdojd ld,h w;r ;=,khla mj;ajd 01
.ekSu
isiqkaf.a ±kqu yd l=i,;d mq¿,a lsÍug WÑ; f,i iumoia: ksÍlaIK jv 01
jvd fhdod .ekSu
m%dfhda.sl ÈYdkq.;ùï jeä lr úIh ixLHdj wvq lsÍu 01
fojk NdIdjla f,i bx.%Sis b.ekaùfï ämaf,daudjg wod< iqúfYAIs úIh 01
f;dard .ekSu
154 | P a g e
isiqka n|jd .ekSfï § ^.=re N+ñldjg WÑ;& fm!reIh ms<sn| wjOdkh fhduq 01
lsÍu
ukd .=re isiq in|;d meje;aùu 01
wLKav mqyqKq ieis$jevuq¿ u.ska .=rejrekag kj ±kqu ,nd §u 01
isiqka iajhx wOHhkhg fhduq lsrSu 02
udkisl wd;;sh wvq lsrSug wjYH fi!kao¾hd;aul yd úfkdaod;aul l%Svd" 03
pdßld jeks úIh iu.dó l%shdldrlïj, ksr;ùfï wjia:d iq,N lsÍu
myiqlï m%j¾Okh
isiqkag kùk ;dlaIK WmlrK Ndú;hg wjia:d ie,iSu 10
Pdhd msgm;a ,nd§ug mSG u.ska ie,iqï lsÍu 04
bx.%Sis NdId.dr ,nd §u 04
.=Kd;aul fhojqï ,nd §u 03
mqia;ld, myiqlï ,nd §u 01
fmdÿ úIh lreKq mokï lr.;a w;afmd;a ,nd §u 01
we.hSu yd wëlaIKh
mqyqKq ld,h ;=< iïmsKaä; mÍlaIK wju lrñka follaj;a meje;aùu 02
^wjidk úNd.hg we;=<;a jk mßÈ&
wLKav we.hSu úêu;a lsÍu 02
wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav, ksrka;rfhka úêu;a j kshdukh yd 02
we.hSu
iEu uila wjidkfha u m%.;s jd¾;d fmd;a tl;= lsÍu 01
m%;sm;a;sh u; mokï jQ wdh;ksl mßmd,kh úêu;a lsÍu
.=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh lsÍug WÑ; l%shdud¾. .ekSu 10
bx.%Sis NdId mdGud,djg isiqka f;aÍfï § úNd.hlska Tjqka f;dard .ekSu 03
isiqkag yd lÓldpd¾hjrekag iqÿiq udkisl;ajhlska lghq;= lsÍug wjYH 03
mßirh" wdh;ksl mßmd,kh ;=<ska we;s lsÍug iqÿiq mqoa.,hska tu
;k;=rej,g m;a lsÍu
mdGud,djla w;r;=r fkdj w¨;a mdGud,djla wdrïNfha § kj fjkialï 01
l%shd;aul lsÍu
.=rejrekag yd isiqkag iïnkaO úh yels moodle? jeks mß.kl yd wka;¾cd, 03
iïnkaO bf.kqï mßirhla iEu mSGhl u ia:dms; lsÍu
j¾Ih wdrïNfha § ^ckjdß& isiqka n|jd .ekSu 03
lÓldpd¾hjrekag YsIH;aj iy Wiiaùï ,nd §fï § moaO;shg Tjqka úiska 02
,nd ÿka odhl;ajh i,ld ne,Su
iïm;a idOdrK j fnod yeÍu yd jeä iïm;a ksis mßÈ l<ukdlrKh 01
.=rejrekaf.a úIh b.ekaùfï meh .Kk iSud lsÍu 01
.=re ixj¾Okh
.=rejreka we.hSu 01
bx.%Sis úIhhg wod< ixj¾Okd;aul fhdackd wxY myla hgf;a ±laúKs' tys nyq;r
m%;spdr ,o fhdackd f,i kùk ;dlaIKsl WmlrK Ndú;hg wjia:d ie,iSu ^11&"
.=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh i|yd WÑ; l%shdud¾. .ekSu^10&" mSG
u.ska Pdhd msgm;a ,nd §u^4&" bx.%Sis NdId.dr ,nd §u ^4&" m%dfhda.sl wOHdmk wjia:d
jeä lsÍu ^3&" .=Kd;aul fhojqï ,nd §u ^3&" udkisl wd;;sh wvq lsÍfï wjia:d
iïmdokh ^3&" bx.%Sis NdId mdGud,djg isiqka úNd.hlska f;dard .ekSu ^3&" .=rejrekag
yd isiqkag iqÿiq udkisl;ajfhka lghq;= lsÍug iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a lsÍu
^3&" mrs.Kl yd wka;¾cd, iïnkaO bf.kqï mßirhla iEu mSGhl u ia:dms; lsÍu
iy j¾Ih wdrïNfha isiqka n|jd .ekSu úh'
úIh ;=kg wod< iuia; ;;a;ajh ms<sn| j ie,lSfï § .eg¨ wju
lrñka m%dfhda.sl;ajhg jeä nrla fok kfjda;amdol u; mokï jQ bf.kqï-b.ekaùï
155 | P a g e
l%shdj,shl wjYH;dj .=re wOHdmk{hska úiska wjOdrKh lr ;sìKs' iïm%odhsl h,a
mek .sh úIhud,dfjka neyer j f,dal m%jK;d u; mokï fjñka m%shckl bf.kqï
mßirhla ks¾udKh lsÍfï wjYH;dj ñka ±ä j u;= lr ;snqKs' Wla; ;;a;ajh lrd
hdfï § we;s jk ndOd bj;a lsÍug WÑ; fhdackd o bÈßm;a úKs' ta i|yd wjYH
iïm;a yd myiqlï ie,iSu" kùk ;dlaIKh Ndú;hg wjia:d ,nd§u wdh;ksl
mrsmd,kh úêu;a lsÍu" n|jd .ekSï" Wiia ùï ms<s.;a idOdrK l%ufõo u; ,nd §u"
Wiia jD;a;slNdjhla we;s lsÍfï wruqKk
s a wdl,am ixj¾Okh" wdh;k w;r
iïnkaO;dj yd ix.; njla we;s lr .ekSu" .=re ±kqu hdj;ald,Sk lsÍu hk wxY
ixj¾Okh lsÍfï wjYH;dj ±ä j wjOdrKh lr ;snqKs'
156 | P a g e
bx.%Sis NdId ixj¾Okh i|yd jev igyka l%shd;aul lsÍu 5 2 2
02 m%dfhda.sl Ndú;h$l%shdldrlï jeä ÈhqKq lsÍu
bx.%Sis l:kh flf¾ jeä wjOdkhla fhduq lsÍu 2 1 3
m%udKj;a f,i m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu 3 1
úIh ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a 5 8 3
m%dfhda.sl ùu
m%dfhda.sl l%shdldrlï$mÍlaIK jeä lsÍu yd ta ms<sn| jeä 1 2 3
±kqula ,nd§u
b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| wjfndaOhla .ekSu i|yd iDcq 4 1
w;a±lSï ,nd§u
úIh iu.dó lghq;= ixj¾Okh$;rඟdj,s meje;aùu 2 3 3
03 fN!;sl iïm;a yd fjk;a myiqlï ixj¾Okh iy kj
;dlaIKh Ndú;h
mqia;ld, ixj¾Okh lsÍu iy tajd mßyrKhg m%udKj;a 2 2 2
ld,hla ,nd§u
m%%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï ixj¾Okh 11 8 4
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh 30 23 17
Ndú;h
04 bf.kqï b.ekaùï l%u ixj¾Okh
úoHdmSGh ;=, b.ekaùfï l%shdj,sh úúO bf.kqï l%u Tiafia 5 3 3
lsÍu
úúO bf.kqï l%u ms<sn| jeäÿr ±kqj;a lsÍu 5 1 2
5E l%uh fjkia lsÍu 4
05 we.hSu yd wëlaIKh
we.hSï i|yd ,ndfok ,l=Kq jeä lsÍu - 1 -
udisl mÍlaIK meje;aùu$jdr mÍlaIK meje;aùu 1 1 4
mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;a j 1 2 12
,l=Kq ,nd§u
06 m¾fhaIK Èß .ekaùu 13 11 15
wdrïNfha § u l%shduQ,sl m¾fhaIK ms<sn| ±kqu ,nd § 3 2
m¾fhaIKj,g fhduq lsÍu
mSG ;=, flaj, yd lKavdhï f,i jHdmD;s l%shd;aul lsÍu 1 2
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhfha § úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;=
wx.$ixj¾Okh úh hq;= wx. ms<sn| .=re isiqka m%;spdr olajd ;snq Ks' ,o m%;spdr wxY
yhla hgf;a 4'89 jk j.=fjka bÈßm;a flßKs' tys § jeämqr u m%;spdr ,o ks¾Kdhl
jQfha bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh Ndú;h ^30&" úIh
bf.kqu$úIh ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu ^14&"
m%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï ixj¾Okh ^11&' Èk igyka yd jdr igyka ,shk
wdldrh ms<sn| ;jÿrg;a ±kqj;a lsÍu ^8&" mdi,a úIh ks¾foaYh ixfYdaOkh jk úg"
.=re isiqka ta ms<sn| ±kqj;a lsÍu yd úIh ks¾foaYh" mdi,a úIh ks¾foaYh yd iïnkaO
j ixj¾Okh lsÍu ^6&" úIh ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a m%dfhda.sl
ùu ^5&" úoHdmSGh ;=< b.ekaùfï l%shdj,sh úúO bf.kqï l%u ms<sn| jeäÿr ±kqj;a
lsÍu ^5& úKs'
úoHdj úIhh
úoHdj úIhfha § nyq;r m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha" bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha § jeämqr kùk ;dlaIKh Ndú;h ^23&" úIh bf.kqu$±kqu ;jÿrg;a
ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu ^17&" úIh ks¾foaYh yd bf.kqï
b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a m%dfhda.sl ùu ^8&" m%udKj;a f,i fN!;sl myiqlï
157 | P a g e
ixj¾Okh ^8&" mdi,a úIh ks¾foaYh ixfYdaOkh jk úg .=re isiqka ta ms<sn| ±kqj;a
lsÍu yd úIh ks¾foaYh" mdi,a úIh ks¾foaYh yd iïnkaO j ixj¾Okh lsÍu ^4&"
bf.kqï l%shdj,sh wod< fm<fmd;a wdY%s; ±kqu iuඟ ,nd§u ^4&" b.ekaùï l%shdj,sh
ms<sn| wjfndaOhla .ekSu i|yd iDcq w;a±lSï ,nd§u ^4&" úh ^4'87 jk j.=j&'
bx.%sis úIhh
bx.%sis úIhfha § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha È jeämqr kùk ;dlaIKh
Ndú;h ^17&" úIh bf.kqu$±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä
nrla ;eîu ^13&mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;aj ,l=Kq ,nd§u
^12&" m%dfhda.sl ±kqu yd úIh ±kqu l%uj;a j tlfia ,nd§u ^9&" úêu;a foaYk meje;aùu
^8& .=re mqyqKq ld,h §¾> lsÍu ^5& úKs ^4'89 jk j.=j&'
iuia;h ms<sn| i,ld ne,Sfï § bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ixj¾Okh úh
hq;= uQ,sl wx.h f,i úIh ;=fka § u bÈßm;a j we;s uQ,sl b,a,Su jQfha" jeämqr kùk
;dlaIKh Ndú;hhs' jvd id¾:l bf.kqula yd b.ekaùula i|yd kùk ;dlaIKh
Ndú;h uQ,sl wjYH;djla j we;s nj bka meyeÈ,s fõ' wk;=rej úIh ;=fka iuia;h
ne,Sfï § fjkia úh hq;= fyda ixj¾Okh úh hq;= uQ,sl wx. f,I isiqka fmkajd §
;snqfKa úIh ±kqu$bf.kqu ixj¾Okh lsÍu yd m%Odk úIhhg jeä nrla ;eîu" úIh
ks¾foaYh yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh jvd;a l%uj;a j m%dfhda.sl j fjñka iDcq
w;a±lSï ,efnk fia isiqkag iïfm%alaIKh lsÍu" úúO bf.kqï l%u ms<sn| ±kqj;a
fjñka úúO l%u Tiafia bf.kqfuys fh§u" yd Èk igyka" jdr igyka ,shk wdldrh
ms<sn| j ±kqj;a ùu h' fuu b,a,Sï ish,a, bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd iïnkaO
fõ' tys ixlaIsma;h jkafka ±kqu yd ±kqu mdi,a YsIHhdg ,nd fok wdldrh ms<sn|
±kqj;a ùfï wjYH;dj fõ' wfkla m%Odk b,a,Sï jQfha fN!;sl myiqlï ixj¾Okh"
.=re mqyqKq ld,h §¾> lsÍu yd mdvï wëlaIKh ;jÿrg;a ixúê;j lsÍu yd úêu;a
j ,l=Kq ,nd §u h'
4'9'2'2 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. ixj¾Okh lsÍu i|yd
bÈßm;a flfrk fhdackd
bf.kqï-b.ekaúï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd .=re isiqka úiska
ixj¾Okd;aul fhdackd bÈßm;a lr ;snqKs' tajd ta ta úIhhg iqúfYaIS j fjka j
bÈßm;a flf¾'
.Ks;h úIhh
.Ks;h úIhh bf.kqï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu iඳyd bÈßm;a l< fhdackd 4'90
jk j.=fõ ±lafõ'
158 | P a g e
4'90 jk j.=j# bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lsÍu
iඳyd fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
mka;s ldurj, úúO bf.kqï l%u fhdod .ekSu 5
mdi,a úIhud,dj ms<sn| ukd ±kqula ,nd § tu ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh 7
lr kj úIhud,d m%;sixialrK we;s jQ jydu tajd ms<sn| .=re isiqka ±kqj;a
lsÍu
Power point presentation ms<sn| ±kqj;a lsÍug jeä ld,hla .ekSu 17
bx.%Sis NdIdfõ l=i,;d 4 ms<sn| jeä mqyqKqjla ,nd §u 4
bx.%Sis mdGud,d ixúOdkh 2
kj bf.kqï l%u y÷kajd §u 6
.Ks;h úIhud,dj .Ks;fha kj foa fidhd .ekSug uඟ i,id 4
úIhud,djla ùu
úIh ms<sn| .eUqre ±kqula ,nd§ wod< lreKq ir,j b.ekaùu 4
5E l%uh iEu úIhlg fhÈh fkdyels ùu 2
f;dr;=re ;dlaIKh ms<sn| ,nd fok ±kqu jvd ixj¾Okh lsÍu 7
fi!kao¾h yd idys;H ld,ÉfPao jeä lsÍu 1
mqia;ld, ld,ÉfPao m%udKh jeä lsÍu 3
Èk igyka yd jdr igyka ,shk wdldrh ms<sn| ±kqj;a lsÍu 3
02 .=re mqyqKqj
6 - 11 úIh ks¾foaYh wdjrKh jk fia i;shlg ld,ÉfPao 3la b.ekaùu 1
ldKav b.ekaùï m%udKh jeä lsÍu 1
iSudjdiS ld,h ;=, bf.kqu i|yd mdi, iDcqj iïnkaO lr .ekSu 1
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh
fN!;sl myiqlï kexùu 11
úúO l%u j,ska b.ekaùug mdi,a mßirh ;=, wjYH myiqlï ,nd §u 3
04 fjk;a 2
lÓldpd¾hjrekaf.a jvd;a iqyoYS,S ùu 2
.Ks;h úIhh iඳyd ,o m%;spdr wxY y;rla hgf;a 4'90 jk j.=fõ ±lafõ' ta
wkqj jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha bÈßm;a lsÍï i|yd ^Power point presentation)
ms<snඳ ±kqj;a lsÍug jeä ld,hla .ekSu ^17&‚fN!;sl myiqlï kexùu ^11&‚f;dr;=re
;dlaIKh ms<snඳ ,nd fok ±kqu jvd ixj¾Okh lsÍu ^7&‚mdi,a úIh ud,dj ms<snඳ
ukd ±kqula ,nd § tu ±kqu ;j ÿrg;a ixj¾Okh lr kj úIhud,d m%;sixialrK
we;s jQ jydu tajd ms<snඳ .=re isiqka oekqj;a lsÍu ^7&‚mka;s ldurj, úúO bf.kqï l%u
fhdod .ekSu ^5&‚.Ks;h úIhud,dj .Ks;fha kj foa fidhd .ekSug u. i,ik
úIhud,djla ùu ^4&‚úIh ms<snඳ .eUqre ±kqula ,nd§u yd úIhhg wod< lreKq ir,j
b.ekaùu ^4&‚bx.%Sis NdIdfõ l=i,;d y;r ms<snඳ jeä mqyqKqjla ,nd Èu úKs'
159 | P a g e
úoHdj úIhh
úoHdj úIhhg wod<j ,o m%;spdr 4'91 jk j.=fõ wxY myla hgf;a ±lafõ'
4'91 jk j.=j# bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lsÍu iඳyd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh
úIh ±kqu .eUqßka ,nd§u 13
iEu YsIHhl=g u mß.kl ;dlaIKh ms<sn| mq¨,a ±kqula ,nd§u 32
úIhud,d m%;sixialrK ms<sn| mSG isiqka ±kqj;a lsÍu 8
;ks ;ksj m%dfhda.sl l%shdldrlïj, kshe,Sug wjia:dj ,nd §u 7
ld, igyk" .=re isiqkag fjfyildÍ nj wvqjk f,i l%shd;aul lsÍu 4
úIhud,dj ;j ÿrg;a mq¨,a lsÍu 6
bx.%Sis l:kh i|yd jevuq¨ meje;aùu 3
mka;s ldurh ;=, bf.kSug wjia:dj ,nd §u 2
bf.kqï wdOdrl ieliSu yd Ndú;h ms<sn| ±kqj;a lsÍu 2
m%dfhda.sl mÍlaIK i|yd ld,h jeä lsÍu 3
bf.kqï ld,h jeä lsÍu 1
m%dfhda.sl mÍlaIK jeämqr lsÍu u.ska w;a±lSï ,nd§u 12
02 .=re mqyqKqj
mdif,a m%ùK .=rejrhl=f.a fyd| mdvula wOHhkh lsÍug wjia:dj §u 5
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh
úoHd.dr WmlrK yd udkj iïm;a iemhSu 15
04 we.hSu
jdrhlg jrla úNd. mÍlaIK meje;aùu 4
wëlaIKfha § fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh b.ekaùug jeä 10
,l=Kq ,nd§u
05 fjk;a
l:sldpd¾h uKav,h iEu mSGhlg u iufia fnfok f,i ,nd§u 4
ta ta úIh i|yd iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka n|jd .ekSu yd Tjqkaf.a 9
m%ùK;dj we;s úIhh muKla Tjqkag b.ekaùug §u
úoHdj úIhfha § iEu YsIHhl=g u mß.Kl ;dlaIKh ms<snඳ mq¨,a ±kqula ,nd §u
^32&" úoHd.dr WmlrK yd udkj iïm;a iemhSu ^15&‚úIh ±kqu .eUqßka ,nd §u
^13&‚m%dfhda.sl mÍlaIK jeämqr lsÍu uඟska w;a±lSï ,nd §u ^12&‚mdvï wëlaIKfha §
fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh b.ekaùug jeä ,l=Kq ,nd §u ^10&‚ta ta
úIhh iඳyd iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka nඳjd .ekSu yd Tjqkaf.a m%ùK;dj we;s
úIhh muKla Tjqkag b.ekaùug §u ^9&‚úIhud,d m%;sixialrK ms<snඳ mSG isiqka
±kqj;a lsÍu ^8&‚;ks ;ks j m%dfhda.sl l%shdldrlïj, kshe,Sug wjia:dj ,nd §u
^7&‚úIhud,dj ;j ÿrg;a mq¿,a lsÍu ^6&‚hk ks¾Kdhl iඳyd nyq;r m%;spdr ,eî ;snqKs
^4'91 jk j.=j&'
160 | P a g e
bx.%Sis úIhh
bx.%Sis úIhfha jeäu m%;spdr ,o ks¾Kdhl jQfha kùK ;dlaIKh jeä jYfhka
fhdod .ekSu ^19&‚foaYk iඳyd kùk ;dlaIKh fhdod .ekSu ^7&‚wOHdmk jHjydr Èk
.Kk jeä lsÍu ^7&‚jdrhlg wkqj úNd.$ we.hSï lsÍu ^6&‚bx.%Sis idys;H
‚jHdlrKj,g jeä ld,hla fjka lsÍu ^5&‚ksÍlaIKh l< hq;= mdvï .Kk jeä lsÍu
^5& úKs ^4'92 jk j.=j&'
4'92 jk j.=j# bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha fjkia úh hq;= wx. fjkia lssÍu iඳyd
fhdackd
wkq ks¾Kdhl m%;spdr
wxlh .Ks;h
úoHdj
01 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh
wOHdmk jHjydr úIhfha m%dfhda.sl Ndú;h jeä ÈhqKq lsÍu 1
úIh iu.dó lghq;= i|yd ld,h jeä lsÍu 2
mejreï kej; isiqkag ,nd§u 2
bx.%Sis idys;Hh jHdldrKj,g jeä ld,hla fjka lsÍu 5
bx.%Sis ±kqu ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu 3
wOHdmk jHjydr Èk .Kk jeä lsÍu 7
kHdhsl ±kqu jeämqr ,nd§u 2
iajhx bf.kqug uඟ fmkaùu 2
m%dfhda.sl l%shdldrlï u.ska ^l%shduQ,sl m¾fhaIK& ,nk w;a±lSï u; 1
bf.kqug fok wjia:d jeä lsÍu
ld, l<ukdlrKh u; foaYk meje;aùu 3
02 .=re mqyqKqj 1
ldKav b.ekaùï l%shdj,sh jeä ÈhqKq lsÍu 3
m%%dfhda.sl mqyqKqj i|yd ;j;a ld,h fjka lsÍu 1
ksÍlaIKh l< hq;= mdvï .Kk jeä lsÍu 5
mdi, ;=, .=re isiqkag jeo.;a ;ekla ,nd§ug mdi,a mßirh ilia lsÍu 1
tla whl= i|yd mdif,a WmdOHhka lsysm fofkl= m;alr Tjqkaf.a idudkH 1
,l=Kq ,nd .ekSu
03 fN!;sl iïm;a ixj¾Okh yd kùk ;dlaIK Ndú;h
kùk ;dlaIKh jeä jYfhka fhdod .ekSu 19
Yío úldYk hka;% ,nd§u 4
iEu mSGhlg ICT wxYhla ,nd§u 2
foaYk i|yd kùk ;dlaIKh fhdod .ekSu 7
mka;s ldurj,g kùk myiqlï ,nd§u 1
mqia;ld, myiqlï jeä ÈhqKq lsÍu 2
04 we.hSu
jdrhlg wkqj úNd.$ we.hSï lsÍu ,l=Kq §ug iEu wdpd¾hjrhl=g u 6
l%ufõohla ;sîu
we.hSï j,g m%Odk ;ekla ,nd§u 1
,l=Kq ,nd§fï § wmlaImd;S ùu 2
05 fjk;a
m%%úK;d úNd.hlska isiqka f;dard .ekSu 1
161 | P a g e
ms<sn| fmdÿ lreKq jQfha wod< úIh ms<sn| .eUqre ±kqula ,nd§u" mdi,a úIhud,dj
ms<sn| ±kqu ,nd foñka úIhud,d m%;sixialrK l%shd;aul jk wjia:dfõ u ta ms<sn|
isiqka ±kqj;a lsÍu h' ta ta úIhhg wod< nyq;r m%;spdr ,o fhdackd o úKs' ta wkqj
.Ks;h úIhfha iqúfYAIS fhdackd jQfha kj foa fidhk úIhud,djla ùu" bx.%Sis NdId
l=i,;d ixj¾Okh lsÍu h' úoHdj úIhfha § m%dfhda.sl mÍlaIK meje;aùu"
wëlaIKfha § fmdÿ lreKqj,g idudkH ,l=Kq ,nd § úIh lreKqj,g idudkH ,l=Kq
,nd § úIh lreKqj,g jeä ,l=Kq ,nd§u" ta ta úIhhg iqÿiqlï ,;a lÓldpd¾hjreka
n|jd .ekSu hk ks¾Kdhl iqúfYaIS fhdackd úh' wOHhk jHjydr Èk .Kk jeä
lsÍu" jdr wkqj we.hSï lsÍu" ksÍlaIs; mdvï .Kk jeä lsÍu hk ks¾Kdhl bx.%Sis
úIhhg wod< iqúfYaIS fhdackd úKs'
iïuqL idlÉPd ish,a, má.; lrkq ,enQ w;r" th kej; f,aLk.; lrk ,È'
f,aLK wdY%s;j fuu o;a; úYaf,aIKh isÿlrk ,enQ w;r" ta i|yd f;aud wdY%s;
úYaf,aIK l%uh wkq.ukh lrk ,È' tf,i y÷kd.kq ,enQ f;aud yd Wm f;aud u;=
±lafõ'
162 | P a g e
úoHdmSG mdGud,d iïnkaO mSGdêm;sjreka i;= n,;,
1' úoHdmSG mdGud,d ;SrKh lsÍfï iDcq n,;, mSGdêm;sjrekag fkdue;'
2' úoHdmSG flduidßia yryd mdGud,dfõ iq¨ ixfYdaOk isÿ l< yelsh'
3' úoHdmSG mdGud,d ilia lsÍug mSGdêm;sjreg n,;, fkdue;'
4' mdGud,d ixfYdaOk i|yd mSGdêm;sjreka fhdod.; fkdyel'
5' foaYmd,k wjYH;d u; mdGud,d fjkia fõ'
ld,Sk wjYH;d wkqj úoHdmSG mdGud,d kùlrKh úh hq;= h'
WmfoaYkh yd ud¾f.damfoaYkh" úoHd yd ;dlaIKfõohg wod< úIh I.C.T.jeks úIhka
kùlrKh úh hq;= nj;a" j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd
ta yd ne÷Kq mdGud,d ilia úh hq;= h hkak iïuqL idlÉPdfõ § mSGdêm;sjreka u;=
lrk ,§' tfuka u l=vd mdi,a l<ukdlrKh" nyq fY%aKs b.ekaùu jeks úIhka
mdGud,dj,g tla l< hq;= nj;a mj;sk úIh wka;¾.;h úêu;aj mdi,a úIhud,dfõ
fjkiaùï iu. fyd¢ka taldnoaO l< hq;= hkak Tjqkaf.a ixcdkk úh'
úoHdmSG úIhud,dj id¾:lj l%shd;aul lsÍu i|yd mdGud,d wka;¾.;fha isÿ l< hq;=
fjkialï
úoHdmSG mdGud,d jvd;a m%dfhda.sl keUqrejla iys;j l%shd;aul lsÍu
YsIHhka i|yd iajhx bf.kqï wjia:d j¾Okh lsÍu
úIh ksiairK" úIh ixfYdaOk yels blaukska úoHd mSG úIhud,djg tla
lsÍug lghq;= lsÍu
163 | P a g e
úoHd mSG .=re YsIHhka we.hSFï l%ufõoh fjkia lsÍu
w;sf¾l lshùï øjH wka;¾cd, myiqlï iq,n lsÍu
m%dfhda.sl b.ekaùï$bf.kqï wjia:d iq,n lsÍu
úIhud,d ixfYdaOk i|yd lÓldpd¾h jreka o fhdod .ekSu
úIhud,d kùlrKh ms<sn| ±kqj;a msßia ta i|yd fhdod .ekSu
úoHd mSG ;=< l%shd;aul jk ieÕjqKq úIhud,dj ;=<ska wfmalaIs; wruqK bgqlr
.ekSfï úêu;a jev ms<sfj,la ixúOdkh l< hq;h
= s'
úIhud,d ixfYdaOk ms<sn| mqyqKq lsÍï läkñka yd úêu;a rduqjlg wkqj isÿ
lsÍu
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh i|yd l< hq;= m%;sm;a;suh fjkialï
lÓldpd¾hjreka n|jd .kq ,nk l%ufõo h<s ie,iqï lsÍu
lÓldpd¾hjreka i|yd úêu;a jHdma;Sh mqyqKqjla ,nd§u
wNHka;r yd ndysr kshdukh i|yd ish¨ úoHd mSG i|yd Ndú;d l< yels fmdÿ
we.hSï jHqyhka ks¾udKh lsÍu
nyqúO b.ekaùï m%fõY i|yd wjYH há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu
úoHd mSG .=re isiqka iSud jdiS ld,fhka neyerj jqj o we.hSug k;=jk mßÈ
we.hSï l%ufõo ilia lsÍu
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh ixj¾Okh lsÍu i|yd fmdÿ ixj¾Ok fhdackd
úoHdmSG iïnkaOj wOHdmk wud;HdxYfha kshduk l%shdj,sh ±kg jvd úêu;a
ùu
úoHdmSG iïnkaOj cd;sl wOHdmk wdh;kfha ld¾hNdrh úêu;a lsÍu
úoHd mSG m;aùï" udre lsÍï" yd mrdmd,kh ms<sn|j we;s foaYmd,ksl n,mEï
wju lsÍu
úoHdmSGfha wjika M,h we.hSu i|yd jk kS;sÍ;s moaO;sh yd n,;, úoHd mSG
n,OdÍkag ,nd Èh hq;=hs'
úoHdmSGj, wOHhk yd mßmd,k jYfhka wxY folla fjka fjka jYfhka
úêu;a l< hq;=hs'
úoHd mSG ks,OdÍkaf.a jHdma;sh ixj¾Okh i|yd fukau wdfhdackhka
ia:dmkh l< hq;=hs'
úoHd mSG mSGdêm;sjrhdf.a md,khg uQ,sl;ajh ,efnk mßÈ mßmd,k rgdj
ieliSu
úoHdmSG iïnkaOju úIhud,dj" bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh" mßmd,kh
l<ukdlrKh ixj¾Okh i|yd úIh úfYaI{hskaf.a iydh ,nd .ekSu l<
hq;=hs'
164 | P a g e
YsIHhka i|yd ;jÿrg;a iaj wOHhk jev igyka jHdma; l< hq;=hs'
YsIH ix.ï jvd;a úêu;a yd M,odhS l< hq;h
= s'
úIhfha jeo.;a lu wkqj b.ekaùï ld,h fjka l< hq;h
= s'
m%Odk úIh" wúIh f;dard .ekSfï§ we;s ndOd bj;a lr ix.; njla we;s l<
hq;=hs'
.=reNj;=kag úfoaY mqyqKq wjia:d ixmdokh l< hq;=hs'
kùk ;dlaIKh bf.kqï l%ufõo ms<sn| ±kqj;aNdjh ,ndÈhhq;=hs'
úIh ixfhdack lsÍfï§ ±kg mj;sk ndOd bj;a l< hq;h
= s'
ndysr wdh;k yd iïnkaO ù mqyqKq wjia:d j¾Okh lsÍu
mSGh ;=<g mqyqKq wjia:d iïmdokh l< hq;=hs'
wOHhk ld, iSudj jeä l< hq;h
= s'
l%Svd" fi!kao¾h" úIh iu.dó" ndysr l%shdldrlï i|yd wkq.%y wkqn, ,nd§u
ixj¾Okh l< hq;h
= s'
wOHhk ld, iSudj §¾. l< hq;h
= s'
YsIHhkag fkajdislj /§ isàug jev ms<sfj,la we;s l< hq;=hs'
lKavdhï ye.Su" iduQyl
s ;ajh j¾Okh jk l%shdldrlï ;jÿrg;a ixj¾Okh
l< hq;h
= s'
YsIHhkaf.a YdÍßl fhda.H;djh j¾Okh lsÍug lghq;= iïmdokh l< hq;=hs’
YsIHhka we.hSfï l%ufõoh ld,Skj fjkia lsÍug lghq;= l< hq;=hs'`
165 | P a g e
úh' ksÍlaIs; b;sß úoHdj mdvï ;=k yd .Ks;h mdvï y;r úIh b.ekaùfï l%ufõo
ms<sn| .=re l=i,;d j¾Okhg fhduq jq mdvï h'
iuia; ksÍlaIKfhka u;= lr.;a lreKq fmdÿ lafIa;% ;=kla hgf;a meyeÈ,s
lsÍfï wjia:dj mj;S' f;dard.;a úIh wka;¾.;h" úIh wka;¾.;h iïfm%aIKfha §
fhdod.;a l%ufõo yd wdY%s; YslaIKfõoh" Ndú; YslaIKfõoh ;=< jQ WmfoaYd;aul
iajrEmh .=re isiqkaf.a mka;s ldur bf.kqï b.ekaùï ld¾h fufyhùu i|yd jk
odhl;ajh tu lafIa;% ;=k fõ' .=re isiqkag ,nd §ug wfmalaIs; úIhh wka;¾.;h
f;dard .ekSfï §" úIh ks¾foaYfha ksmqK;d uÜgu ,nd §ug fhda.H mßÈ úIh lreKq
f;dard .ekSug ish¨ u lÓldpd¾hjre lghq;= lr ;snq nj ksÍlaIKh úh' tfy;a
f;dard.;a ksmqK;djg wod< wka;¾.;fha úIh lreKq meyeÈ,sj ks¾jpkh lr
fkd.ekSu ksid mdvfï iqúfYaI wruqKq meyeÈ,s fkdjQ tla wjia:djla .Ks;h úIh
fou< udOHh mka;s ldurhl ksÍlaIKh úh' f;dard .;a úIh lreKq bÈßm;a lsÍfï
§ jvd fhda.H bf.kqï b.ekaùï m%fõYh f;dard .ekSu mdvï 12l ksÍlaIKh jQ kuq;a
.Ks;h yd bx.%sis úIhg wod< mdvï foll § f;dard .;a l%ufõohg jvd fhda.H
l%ufõo mej;s nj ksÍlaIKh úh' lKavdhï l%shdldrlï weiqßka tu mdvï fol
l%shd;aul lsÍug ie,iqï lr ;snqK o" th tu mdvï i|yd jvd fhda.H u m%fõYh
fkdjk nj ksÍlaIs; h' iuia; jYfhka ksÍlaIs; mdvïj, l%shdldrlï weiqßka úIh
lreKq .fõIKhg wjia:dj iïmdokh lr ;snqKs' ish¨u lÓldpd¾hjre úIh ±kqu
yd l=i,;d .=re isiqka fj; ,nd§ug lKavdhï l%shdldrlï ie,iqï lr ;sîu ksÍlaIs;
fmdÿ ,laIKhls' tla úoHdj mdvul § nyqúO m%fõY weiqfrka .=re isiqka .fõIKhg
fhduq l< wjia:djla úh' tfia u úIhg yd úIh lreKqj,g .e,fmk bf.kqï
l%shdldrlï fufyhùug ish¨ lÓldpd¾hjre m%h;ak ord ;snqKq nj ksÍlaIs;h' kuq;a
tajdfhys M,odhS;dj wju wjia:d o úh' l%shdldrlïj, úúO;ajhla fkdùu" YsIH
uÜgu ms<sn| t;rï wjOdkh fhduq fkdlr mdvï ie,iqï lsÍu" YsIH flakaøSh núka
jeä YsIH iyNd.s;ajh m%udKj;a f,i ,nd fkd.ekSu yd jvd;a M,odhS f,i fhdod
.; yels wjia:d ms<sn| wjOdkh fhduq fkdlsÍu Bg fya;= f,i ksÍlaIs; lreKq w;r
fõ' tfia u fou< udOH .Ks;h úIh tla mdvul o mdif,a mka;s ldur isiqka
jHdl+, lsÍug fya;=jk wdldrfha l%shdldrlula o wka;¾.;j ;snqKs'
úIh lreKq b.ekaùfï § tu lreKq ksjerÈ j ;yjqre jk mßÈ bf.kqï
wdOdrl fhdod .ekSu w;HjYH lreKls' ksÍlaIs; ish¨u mdvïj, § iq¨ fyda bf.kqï
wdOdrlhlaNdú; lsÍug lÓldpd¾hjre W;aidy lr ;snQ nj ksÍlaIKh úh' kuq;a
fhdod.;a bf.kqï wdOdrlh w;HjYHu fkdjk wjia:djla o ksÍlaIKh úh' tu
bf.kqï wdOdrl Ndú;h lD;su mßirhla we;s lsÍug fya;=jla jQ nj ksÍlaIKh úh'
.Ks;h úIhg wod<j ksÍlaIs; mdvï 6ka úIh lreKq ksjerÈ j ;yjqre jk f,i
bf.kqï wdOdrl fhdod .ekSu wju jQ wjia:d folla ksÍlaIKh jQ w;r u" b;du;a
M,odhS wkaoñka bf.kqï wdOdr Ndú; l< wjia:djla .Ks;h úIh tla mdvul §
ksÍlaIKh úh' tu wjia:dj úfYaIfhka isiq Ñka;kh wjê lrk iq¨ wjia:djla úh'
166 | P a g e
iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:djls' iuia;hla f,i .;a l< ksÍlaIs; mdvï w;rska
idfmalaIj úoHdj úIhg wod< mdvïj, isiqka iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:d wvq
h' ksÍlaIs; úoHdj mdvï 06ka 4lu .=re isiqka iajhx bf.kqug fhduq l< wjia:d
ksÍlaIKh fkdù h' úoHd úIhg wod< j W.kajk úIhg wod< úIh lreKq ksjerÈj
bÈßm;a fkdjQ wjia:djla ksÍlaIKh ùu wjOdkh fhduq l< hq;= ;;a;ajhls' tu
mdvu W.ekaùfuys ksr; lÓldpd¾hjrhd wod< úIfhys m%ùKhl= fkdùu Bg fya;=j
nj wkdjrKh úh'
mka;s ldur bf.kqï b.ekaùï l%shdj,shg .=re isiqkaf.a iQodku hym;a
uÜgñka mej;s w;r" fhdod.;a l%shdldrlïj, mej;s taldldÍ nj yd YsIH uÜgu ms<sn|
wjOdkh fhduq fkdlr l%shdldrlï ie,iqï lr ;snQ wjia:dj, § yer Tjqkaf.a
iyNd.s;ajh o Wmßu j mej;=ks' ksÍlaIs; mdvï 14ka 6la u ld,h M,odhSj fhdod
.ekSfï ÿ¾j,;d mej;=ks' tu ;;a;ajh ksÍlaIs; .Ks; úIh mdvï wdY%s; j jeä
jYfhka ^3$6la& ksÍlaIKh úh' úoHdj mdvï 6ka tla mdvul o" ksÍlaIs; bx.%sis mdvï
02ysu o fuu ;;a;ajh ksÍlaIKh úh' mdvug kshñ; ld,hg jeä ld,hla fhdod
.ekSu jeä jYfhka ksÍlaIs; ;;a;ajhls'
iuia; jYfhka ie,l+ l< ish¨ mdvïj, ksÍlaIs; iqúfYaIS ;;a;ajhla
úh' lKavdhï l%shdldrlï weiqßka ±kqu yd l=i,;d ,nd §ug fhduq jQ ksÍlaIs; ish¨
mdvïj, .=re isiqka ,jd wod< úIh lreKq mdif,a mka;s ldurj, isiqka fj;
iïfm%aIKh lrk wdldrh wdo¾Ykhla iys;j bÈßm;a lsÍu wfmalaId lrñka mdvï
ie,iqï lr ;snqKs' kuq;a tu wjia:dj, § .=re isiqkaf.a WmfoaYd;aul iajrEmfha
ÿ¾j,;d fmkajd foñka Tjqka ixj¾Okhg fhduq l< yels wjia:d mej;sh o ta ms<sn|
úfYaIfhka fyda úfYaI wjOdkhla fhduq fkdlsÍu ±lsh yels úh' kso¾Ykhla
jYfhka yqkq mqjrej ksjerÈj Ndú;h" mdif,a mka;s ldur YsIH uÜgu ms<sn| wjOdkh
fhduq lr Tjqkaf.a .%yKhg yd f;areï .ekSug fhda.H jk f,I Wmfoia §u"
l%udkql+, meyeÈ,s lsÍu" mshjr wkqj meyeÈ,s lsÍu jeks lreKq iïnkaOfhka ksjerÈ
lsÍï" u. fmkaùï ksÍlaIKh jQfha wju jYfhks' .=re isiqjd ;=< ixj¾Okh úh hq;=
wxY lÓldpd¾hjrhd ta fudfydf;au wod< isÿùu isÿjQ wjia:dj yd iïnkaO lr
.ksñka fmkajd §u" ksjerÈ lsÍu .=re – YsIHhdf.a wxYfhka jvd M,odhS l%shdjls' kuq;a
ta ms<sn| wjOdkh fhduq lsÍu wju ùu lÓldpd¾h N+ñldfõ ixj¾Okh lr .; hq;=
wx.hla f,I ksÍlaIKh úh' tkï lÓldpd¾hjre" .=re isiqka ;=< hï m%;M
s ,hls we;s
lsÍfï WmlrKhla ^Mediate tool) f,I l%shd l< hq;= jqjo tu ;;a;ajh wju h'
lÓldpd¾h N+ñldj .=re isiqkaf.a jD;a;Sh N+ñldfõ l=I,;d jeä
ÈhqKqjg wdo¾Yhla f,i l%shd;aul jk wdldrh bx.%Sis úIh tla mdvul § iy .Ks;h
úIh tla mdvul § yer wfkl=;a mdvïj, § ksÍlaIs; hym;a ;;a;ajhls' tfia u
Tjqyq .=re N+ñldjg wod< .=re isiqkaf.a fm!reI ixj¾Okhg fhda.H wdlD;shla f,I
l%shd;aul jk ,§'
167 | P a g e
miajk mßÉfPaoh
ks.uk iy fhdackd
Y%S ,xldfõ cd;sl wOHdmk úoHdmSG mdGud,d yd ine|s bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh ms<sn|j jQ fuu wOHhkfha o;a; úYaf,aIKh u; mokï
jQ f;dr;=re wkqj ks.ukj,g t<ôKs' tu ks.uk iy Bg wod< jQ ixj¾Okd;aul
fhdackd fuu mßÉfPaofhka bÈßm;a flf¾' ks.uk o;a; úYaf,aIKfhka ú.%y jQ my;
±lafjk wxY y;r hgf;a fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'
5'1 úoHd" .Ks; bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh ^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis&
wka;¾.;h .=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh'
5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh
úIhj,ska ,efnk odhl;ajh
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
5'4 bf.kqï b.ekaùï l%shdj,s ixj¾Okhg wNsfhda. f,i n,mE fjk;a idol
5'1 úoHd .Ks; bx.%Sis mdGud,dj, m%Odk úIh ^úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis& wka;¾.;h
.=re ksmqK;d ixj¾Okhg odhl jQ wdldrh
5'1'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis hk m%Odk úIhhj, úIh wka;¾.;fha ikaOdr
úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk
5'1'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk
168 | P a g e
ixLHdjla ,nd § we;' bx.%Sis úIh m%dfhda.sl Ndú;h m%.=K l< hq;= úIhhla jqj;a"
úIh ks¾foaY jvd;a Ydia;%Sh lreKq yd kHdhd;aul lreKqj,ska iq,n ù we;'
YsIH úúO;ajh
YsIH úúO;aj hk f;audjg wod< j .Ks;h úIfha § m%dfhda.sl Ndú;hg wjia:d
fkd;snqK w;r úoHd úIhfha § kHdhsl lreKq flfrys úIh ks¾foaYfha wjOdkh
fhduqlr fkd;snqKs' Wla; úIh folg idfmalaI j bx.S%is úIh ks¾foaYfha YsIH
úúO;ajhg jeä wjOdkhkla fhduq lr we;'
169 | P a g e
;lafiarelrKhg úoHdj ;=< m%dfhda.sl jeo.;alula ,nd È ;sfí' YsIH iajhx
;lafiarelrK l%shdldrlï yd YsIH m%.;sh jd¾;dlrK ms<sn| j úoHdj úIh
ks¾foaYfha i|yka ù fkdue;' bx.%Sis úIh ;=< ;lafiarelrK i|yd jeo.;alula ,nd
§ we;' fmdÿfõ .;a l< bx.%Sis úIh ;=< kHdhsl yd m%dfhda.sl md¾Yjhka fol flfrys
u wjOdkhla fhduqlr we;' tfia kuq;a bx.%Sis úIh ks¾foaYh ;=< o YsIH iajhx
;lafiarelrKh i|yd bv m%ia:d ,nd È fkdue;'
iduqysl iïnkaO;d
iduQysl iïnkaO;d hk f;audj ms<sn| úuiSfï § úoHdj yd bx.%Sisj,g
idfmalaIj .Ks;fha iuQy iïnkaO;d wvq w.hla f.k we;' iyfhda.S;djh yd
YsIHhkag Wmfoia ,nd§u hk wkq f;aud muKla .Ks; úIh ks¾foaY ;=< y÷kd.;
yels úh' úoHd úIfha § iyfhda.S;djh hkakg jvd jeo.;alula ,nd § we;' bx.%Sis
úIh ks¾foaYfha iduQyl
s iïnkaO;d ms<sn| j kHdhd;aulj fuka u m%dfhda.slj
wjOdrKh lr ;sfí' úfYaIfhka u bx.%Sis úIh ks¾foaYfha YsIH Wmfoia ,nd§u hk
Wm f;audjg wod< j m%dfhda.sl Ndú;h i|yd jeä keUqre;djla olajd we;'
170 | P a g e
ms<sn| uQ,sl ±kqu yd l=i,;d isiqkag ,ndÈu WÑ;h' Wod( úoHd.dr b;sydih" tys
;dlaIKh yd l<ukdlrKh
bx.%Sis idys;H úIhfha w'fmd'i' ^Wiiafm<& .oH fldgi fjkia úh hq;= h'
bx.%Sis NdIdjg wod< m%dfhda.sl fldgia ^ijkaÈu" l:kh& flf¾ jeä wjOdkh fhduq
l< hq;= h' úIh ms<sn| jeäÿr bf.kSu$ yeoEÍu i|yd wdY%s; .%ka: f,aLkhla ,nd Èh
hq;= h'
o úoHdj
6 - 11 úoHdj úIh wka;¾.;h iDcq f,i u mdi,a bf.kqï b.ekaùï
l%shdj,sh flakø lr .ksñka ilia l< hq;= h' tys § fN!;sl úoHdj" ridhk
úoHdj yd cSj úoHdj wOHhkh lsÍu WÑ; h'
úoHdj úIhh wka;¾.;hg we;eï úIh fldgia we;=,;a lsÍu WÑ; h'
Wod(- 8'3 ksmqK;djg wod< j laIqø cSj úoHdfõ m%dfhda.sl l%shdldrlï jeä
lsÍu yd Bg cSjdkqyrK l%u we;=,;a lsÍu äcsg,a ;dlaIKh yd fldkagï
fN!;sl úoHdfõ isoaOdka; 5E l%uh wod< mdvï i|yd fhdod .ekSu yd
ks¾udmS bf.kqu we;=,;a lsÍu WÑ; h'
o bx.%Sis
bx.%Sis NdIdfõ m%dfhda.sl Ndú;h ^l:kh&jeä l< hq;= h'
NdIdjl .=Kd;aulNdjh jeä lsÍu iy m%dfhda.sl Ndú;h jeä lsÍu wksjd¾h
wx.hls' tys § l:kh yelshdj fkdue;s ni u< NdIdjlajkq we;' bx.%Sis
l:kh ms<sn| Y%S ,xldfõ .eg¨jla mj;sk w;rfuys m%dfhda.sl Ndú;h jeä
lsÍu Bg úi÷ula o jkq we;'
bx.%Sis mqyqK qjk isiqkag ix.S;h bf.kqug wjia:d ie,ish hq;= h'
iunr fm!reIhla ks¾udKh lsÍfuys,d th jeo.;a jkq we;'
úIh wka;¾.;hg kj fldgia tla úh hq;= h ^Wod( 6 jk j.=j&
171 | P a g e
bf.kqï b.ekaùï l%ufõoj, fjkia úh hq;= fldgia
o .Ks;h
b.fkqu i|yd YsIH flakøSh m%fõYh u; mokï jQ b.ekaùï l%u jvd WÑ;
h' ^Wod( wkdjrK l%u" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK" ieiÿï f,aLK& tys
§ bf.kqï l%ufõo w¨;a ùu wjYH h' wOHdmk ixj¾Okh Wfoid
ks¾udKd;aul m%fõYlrd t<Uqu ld,Sk wjYH;djls'
o úoHdj
úoHdj bf.kSfï § m%dfhda.sl;ajh u; mokï jQ ks¾udKd;aul yd
.fõIKd;aul bf.kqï b.ekaùï l%ufõo wkq.ukh lsÍu WÑ;h' Wod(
lafIa;% pdßld" jHdmD;s u.ska w;a±lSï ,nd §u" kùk ;dlaIKsl WmlrK
Ndú;fhka b.ekaùu" 21 ishjig WÑ; ks¾udKd;aul l%u Ndú;h" t<suyka
wOHhkh
o bx.%Sis
bx.%Sis úIfha bf.kqï-b.ekaùï l%ufõo jvd m%dfhda.sl úh hq;= h' NdIdjl
cSjh ksjerÈ l:kh yd WÉPdrKh u; mj;S' m%dfhda.sl;ajfhka f;dr j
NdIdjla bf.kSu wiSre h'
myiqfjka bx.%sis bf.kqu i|yd kj ;dlaIK Ndú;h iq,N úh hq;= h fuka
u ta i|yd iqÿiq mßirhla ks¾udKh úhhq;= h'
172 | P a g e
o bx.%Sis
wka;¾cd, myiqlï iys; j kj ;dlaIKh iu.ska f,dj kùk bf.kqï
l%ufõo yd bf.kqï l%shdldrlï weiqfrka kj bf.kqï l%ufõo ielish hq;= h'
bf.kqug myiqlï iemhSu i|yd jd.a úoHd.dr ilia lsÍu WÑ; h'
5'2 hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd úoHd" .Ks;" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh
úIhj,ska ,efnk odhl;ajh
5'2'1 úoHdj" .Ks;h" bx.%Sis mdGud,djkays jD;a;Sh úIh wka;¾.;fha ikaOdr
úYaf,aIKh u; mokï jQ ks.uk
5'2'2 m%Yakdj,s" iïuqL idlÉPd iy ksÍlaIK u; mokï jQ ks.uk
YsIH úúO;ajh
YsIH úúO;ajh ms<sn| jeä jYfhka lreKq wjOdrKh l< hq;= jkafka ufkda
úoHdj úIfhka jqj;a ta ms<sn| j lrekq jeä jYfhka wjOdrKh lr we;af;a wOHdmk
jHjydr úIhfhka h' tneúka ufkda úoHdj úIh i|yd YsIH úúO;aj y÷kd .ekSu
i|yd jQ úIh wka;¾.;hla ±kg mj;sk úIh ks¾foaYhg jvd jeä hula tl;= l<
hq;= h'
b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKh
b.ekaùu i|yd ie,iqïlrKhg wod< .=re ksmnqK;d ixj¾Okhg wOHdmk
jHjydr úIh odhl ù we;' wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhfha b.ekaúu
i|y die,iqïlrKhg wod< úIh lreKq wvq jdr .Kkla i|yka ù we;' tneúka
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh jD;a;Sh úIh i|yd b.ekaùu i|yd
ie,iqïlrKhg wod< úIh lreKq we;=,;a lsÍu'
173 | P a g e
b.ekaùu
b.ekaùug wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk iudc úoHdj úIh odhl
ù we;' tneúka úoHdmSG úIhud,dfõ wOHdmk jHjydr úIhfhka id¾:l .=rejrfhl=
jYfhka b.ekaùug wod< ie,iqï lsÍu l%shd;aul lsÍu we.hSu yd b.ekaùu m%fõY
ikaksfõok l%u ;dlaIKh fhdod .ekSu iïnkaO jQ wfkl=;a ish¨u úIhkaf.ka
,nd.;a w;a±lSï m%dfhda.sl j l%shd;aul jk ksid wOHdmk jHjydr úIh ;=< ;jÿrg;a
b.ekaùug wod< lreKq we;=<;a lsÍu wjYH fkdjk nj lsj yel' tfiau mdvu
wjia:dfjdaÑ;j fjkia lsÍug iïnkaO woyia jD;a;Sh úIhh ;=< we;=<;a lsÍu WÑ;h'
ikaksfõokh
ikaksfõokhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a
l<ukdlrKh úIh yd wOHdmk ñkqu we.hqu yd ;lafiarelrKh úIh bjy,a ù
we;' ta wkqj wfkl=;a úIh ioyd ikaksfõokhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg
wjia:d ,nd §u WÑ;h'
;lafiarelrKh
;lafiarelrKhg wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk ñkqu we.hqu yd
;lafiarelrKh úIh bjy,a ù we;' wOHdmk iudc úoHdj' wOHdmk jHjydr"
wOHdmk uQ,sldx. yd mdi,a l<ukdlrKh hk úIhh i|yd o ;lafiarelrKhg wod<
úIh wka;¾.;hla we;=<;a lsÍu WÑ;h'
iduQysl iïnkaO;d
iduQysl iïnkaO;dj,g wod< .=re ksmqK;d ixj¾Okhg wOHdmk uQ,sldx. yd
mdi,a l<ukdlrKh úIhh yd wOHdmk iudc úoHdj úIhh bjy,a ù we;' wOHdmk
ufkda úoHdj yd wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhhj, iduQysl
iïnkaO;dj,g wod< úIh wka;¾.;hla ;jÿrg;a we;=<;a l, hq;=h'
m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg
m%;HdfõlaIKh yd jD;a;Sh ixj¾Okhg wod< .=re ksnqK;d ixj¾Okhg
wOHdmk jHjydr úIh bjy,a ù we;'
174 | P a g e
wOHdmk ufkdaúoHdj
úIh ;=fka § u .=re isiqka wOHdmk ufkda úoHdj úIh bf.kqfuka hym;a
bf.kqï w;a±lSï ,nd we;' Wod( uki yd ukfia úúO;ajh iy jhia uÜgug
.e<fmk f,i b.ekaùï l< hq;= wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùu' nqoaê ixj¾Ok
wjê y÷kd .ekSu" isiq wjYH;d y÷kd .ekSu"isiq .eg¨j,g ms<shï fh§u
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd úIh ;=fka § u .=re isiqkag wOHdmk ufkda
úoHdj úIhh bf.kqu m%fhdackj;a ù we;' Wod( isiqkag b.ekaùu myiqùu"
YsIH úúO;ajh bf.kqï l%shdj,sh yd iïnkaO lsÍu" úúO bf.kqï l%u Ndú;h
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh
wOHdmk ud¾f.damfoaYh yd WmfoaYkh úIhh bf.kqfuka ,o w;a±lSï
mdGud,d ;=fka§ u id¾:l mka;s ldur jHjydr" i|yd .=re isiqkag msájy,la
ù we;'
Wod( mdi,a isiq .eg¨j,g WmfoaYkh ,nd Èh hq;= wdldrh" .eg¨j,g uqyqK
§fï § lghq;= l< hq;= wdldrh" .eg¨ ksrdlrKh i|yd wjYH kHdhsl ±kqu"
WmfoaYk l=i,;d ixj¾Okh
Wod( isiq .eg¨j,g úi÷ï ,nd§ug iydh ùu" l<yldÍ isiqka i|yd ksis u.
fmkaùu" idkqlïmsl j isiq .eg¨ foi ne,Su" ixlS¾K .eg¨ iys; isiqka
jD;a;Sh WmfoaYljreka lrd fhduq lsÍu
175 | P a g e
úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrKh
id¾:l mka;s ldur jHjydr i|yd úIh ;=fka §u" .=re isiqka úIhud,dj yd
mdi,a l<ukdlrKh úIhh bf.kqfuka ,o w;a±lSï bjy,a ù we;'
Wod( wOHdmk lafIa;%h ms<sn| ±kqu" mdi,a l<ukdlrKh ms<sn| ±kqu" .=re
N+ñldj ms<sn| mq¨,a ±kqu
.=rejrfhl= f,i l%shd lsÍfï § úIhud,dj yd mdi,a l<ukdlrK úIhh
ms<sn| ±kqu .=re isiqkag m%fhdackj;a ù we;'
Wod( mdi,a jHqyh" l%shdldß;ajh yd ld¾hNdrh ms<sn| ±kqu" ukd in|;d f.dv
k.d .ekSu" .=re N+ñldj ukd f,i y÷kd .ekSu" bf.kqï - b.ekaúï l%shdj,s
ixj¾Okh
wOHdmk jHjydr
wOHdmk jHjydr úIhh .=re isiqkag id¾:l bf.kqï w;a±lSï ,eîu i|yd
mdol ù we;'
Wod( ksjerÈ j mdvï ie,iqï lsÍu yd jd¾;dlrKh" úúsO bf.kqï l%u ms<sn|
kHdhsl ±kqu yd m%dfhda.sl Ndú;h" mka;s ldurh ;=< ukd j bf.kqï-
b.ekaùï l%shdj,shl ksr; ùu"
wOHdmk jHjydr úIhh bf.kqu id¾:l b.ekaùï l%shdj,shl ksr; ùu
m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiq wdl¾Ykh ,nñka id¾:lj b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;ùu" úúO
bf.kqï l%u Ndú;h" ksjerÈ mdvï ie,iqïlrKh yd jd¾;dlrKh
iudc úoHdj úIhh bf.kqfuka .=re isiqka ,o w;a±lSï .=Kd;aul yd
Okd;aul uÜgul mj;S'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu y÷kd .ekSu" mdi," m%cdj yd wjg
mßirh ms<sn| wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk
wdldrh" wod< úIhh ms<sn| .eUqßka ±kqu ,eîu
wOHdmk iudc úoHdj
hym;a mka;s ldur jHjydr i\yd iudc úoHd úIhh ±kqu .=re isiqkag úIh
;=fka § u m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól uÜgu y|qkd .ekSu" mdi," m%cdj yd wjg
mßirh ms<sn| wjfndaOh" isiqka mka;s ldurh ;=< iudcdkqfhdackh jk
wdldrh" úIhh ms<sn| .eUqßka ±kqu ,eîu
hym;a mka;s ldur jHjydr i|yd iudc úoHd úIhh ±kqu .=re isiqkag úIh
;=fka § u m%fhdackj;a ù we;'
Wod( isiqkaf.a iudc wd¾Ól miqìu" iudc mka;h
s " iudc ixialD;sh y÷kd
.ekSu yd ta wkqj lghq;= lsßu" ukd m%cd in|;d meje;aùu" YsIH úúO;ajh
u; bf.kqï ld¾hh ie,iqï lsÍu yd ta wkqj b.ekaùfï ksr; ùu'
176 | P a g e
5'3 mdGud,d ld,h ;=< YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu
fuys§ .=re m%;spdr u; mokïjQ ks.uk wNHka;r ld, iSudj iy iSudjdiS mqyqKq
ld,h jYfhka fjka jYfhka bÈßm;a flf¾'
5'3'1 wNHka;r wOHhk ld, iSudfõ§ YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug ±lajq iQodku yd
iajhx fm<Uqu
o .Ks;h
wNHka;r ld,iSudfõ § we;eï YslaIK,dNSkaff.a bf.kqug olajk ,o iQodku
yd iajhx fm<Uqï iy .; njg wod< Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod(- mejreï ksu lsÍu ^7&
l<g fõ,djg jev lsÍu ^4&
mqia;ld, mßyrKh ^3&
bf.kqug we;s Wkkaÿj^3&
b.ekaùï mqyqKqjg olajk Wkkaÿj^3&
wNHka;r ld, iSudfõ§ we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug ±lajQ iQodku yd
iajhx fm<Uqu ms<sn| iDKd;aul ,laIK mj;S'
Wod( mejreï fkdlsÍu ^5&
mdvï fkdlsÍu ^4&
mqia;ld,fhka úIhhg wod< fmd;aj,g jvd kjl:d fmd;a .ekSu ^3&
WodiSk nj
m%%dfhda.sl l%shdldrlïj,g olajk wvq leue;a; ^3&
bf.kqï wdOdrl Ndú;fha we;s oq¾j,;d ^3&
wNHka;r ld,iSudfõ § .Ks;h úIhh bf.kqu ,o YslaIK,dNSkaf. bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<Uqug wod< Okd;aul ,laIKj,g jvd iDKd;aul ;;a;aj jeä
h' .=Kd;aul wOHdmkhla lrd t<öfï § tajd .eg¨ úh yels h'
o úoHdj
wNHka;r ld, iSudfõ § úoHdj úIhh yodrK ,o we;eï YslaIK,dNSkaf.a
bf.kqug iQodku iy iajhx fm<Uùï iy.; njg wod< idlaIs mj;S'
Wod(- fyd¢ka lemùfuka wOHdmkfha ksr;ùu ^9&
bf.kqï øjH ilia lsÍu yd Ndú;h ^5&
úIh ndysr l%shdldrlï lsÍu ^5&
ks¾udKYS,Sj úIh lreKq bÈßm;a lsÍu ^4&
mdvug iQodku mka;shg hdu ^3&
wdo¾Y mka;s ldur meje;aùug we;s Wkkaÿj ^3&
wNHka;r ld,iSudfõ § we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug olajk ,o iQodku
yd iajhx fm<Uqu wvq h'
Wod(- kshñ; Èkg mejreï Ndr fkd§u ^10&
177 | P a g e
bf.kqï wdOdrl ;ekSug we;s ue,slu ^5&
mdvï ie,iqï úêu;a j fkd,sùu ^4&
mqia;ld, mßyrKh iSñ; ùu ^4&
.=Kd;aul fhojqï Ndú;h ÿ¾j,ùu ^3&
ks¾udKYS,S;ajfhka f;drùu ^3&
úNd. yd ±kqu flakaøSh jQ wOHdmkh ms<sn| we;s isiq leue;a; ^3&
;dlaIK Ndú;hg Wkkaÿ fkdùu ^3&
m;aùu ,eîu iaÓr ksid bf.kqug we;s wvq iQodku ^3&
idfmalaIj iei§fï § wNHka;r ld,iSudj ;=< úoHdj bf.kqug isiqka ;=< ;snQ
iQodku yd iajhx fm<Uqu wvq h' bf.kqug we;s wvq iQodku" úêu;a wOHhk lghq;=
ksis f,i fkdlsÍu" ie,iqï fkdue;slu" W!k ks¾udKYS,s;ajh" ;dlaIK Ndú;hg
we;s wvq fm<Uqu .=Kd;aul wOHdmkhg we;s ndOd fõ'
o bx.%Sis
wNHka;r ld, iSudfõ § bx.%sis úIhh bf.kqu ,o we;eï YslaIK,dNSkaf.a bf.kqug
iQodku yd iajhx fm<Uqug wod< Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod(- mejreï ksu lsÍu yd mÍlaIKj,g fyd¢ka ,sùu ^14&
Wkkaÿfjka bf.kSu
ukd .=re isiq in|;dj
foaYkj, § ksrka;r m%YaklrKh yd ms<s;=re §u ^6&
mqia;ld, mßyrKh ^8&
úIh ks¾foaYhg wod< lreKq fiùu ^4&
igyka fmd;a l%uj;a j ;nd .ekSu ^4&
Wla; Okd;aul ,laIK .=Kd;aul wOHdmk t<Uqu flf¾ hym;a j n,mE yels h'
wNHka;r ld, iSudfõ § bx.%Sis úIhhg wod< j we;eï YslaIK,dNSka ±lajQ
bf.kqug iQodku yd iajhx fm<Uqu ms<sn| we;eï whym;a ;;a;aj mj;S'
Wod(- mejreï ksis mßÈ iïmQ¾K fkdlsÍu ^9&
mqia;ld, mßyrKhg ue<snj ^5&
mka;s ldurhg mud ù meñKSu ^4&
b.ekaùfï taldldÍ nj ksid isiqka bf.kqug olajk WodiSk nj ^3&
wlaIr fodaI ^3&
foaYk w;r;=r ksod .ekSu$wEkqï weÍu$w,i nj$ ks¾udKYS,s;ajhla
fkdue;slu ^3&
iajhx wOHhkhg ue,slu
idfmalaI j iei§fï § isiqkaf.a bx.%Sis bf.kqu ms<sn| j jQ Okd;aul ;;a;aj
jeä h' th wOHdmkh iïnkaO j hym;a m%jK;djls' mejreï jeä fofkl= ksu
lsÍu" Wkkaÿfjka bf.kSu" ukd .=re isiq in|;dj" ksrka;r m%YaklrKh bf.kqï
iïnkaO Okd;aul ;;a;aj fõ' fuys iDKd;aul me;s i,ld ne,Sfï § jeä fofkk=
178 | P a g e
mqia;ld, mßyrKhg ue,snj mud ù mka;s ldurhg meñKSu" neyer l< hq;= ;;a;aj
fõ' l=vd l< isgu isiqka lshùug keUqre ù mQ¾K;ajhg meñKSu wjYH jqj;a thg
ue,snj neyer l< hq;= w;r taldldÍ nj ksid bf.kqug olajk ,o WodiSk nj i,ld
ne,sh hq;= ;;a;ajhls' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ;=< mj;sk fodaI" bf.kqu rij;a
w;a±lSï u; ,nd fkd§u" bf.kqu ms<sn| Woõ$Wmfoia ,nd §u yd ta u; isiqka
fufyhùfï § ufkda úoHd;aul m%fõY wkq.ukh fkdlsÍu óg fya;=ka úh yels h'
wNHka;r ld, iSudj ;=<" úIh ;=fka§ u YsIH p¾hdj yd wdl,am ms<sn| j
úuid ne,Sfï § Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( l,g fõ,djg jev lsÍu ^4&
bf.kqug we;s Wkkaÿj ^3&
NdId.dr mßyrKh ^3&
.=rejrhd tk;=re u.n,d isàu ^2&
Wla; ;;a;aj bf.kqug hym;a ;;a;aj f,i n,mdkq we;' idfmalaI j ne,Sfï
§ úIh ;=fkys u .=re isiqkaf.a Okd;aul YsIH p¾hd yd Okd;aul wdl,amj,g jvd
iDKd;aul YsIH p¾hd yd iDKd;aul wdl,am jeä h' tajd bf.kqug ndOd fõ'
Wod( .=re jD;a;sh i|yd we;s wlue;a; ^3&
j.lSï ksis f,I bgq fkdlsÍu ^3&
jeämqr ksjdvq .ekSu ^3&
m;aùu ,eîu iaÓr ksid bf.kqug we;s iQodku wvqùu ^3&
;dlaIK Ndj;shg Wkkaÿ fkdùu ^3&
bf.kqulska f;drj úNd.j,g ms<s;=re iemhsh yelsh hkqfjka isiq
mrmqfrka mrmqrg woyia yqjudre ùu ^3&
Wla; ;;a;aj ms<sn| .eUqßka i,ld ne,Su wjYH fõ' rch fkdñf,a ,nd fok
wOHdmkfhka ksis M, ,nd fkd.ekSu wvqjls' ,o foa yd fok foa ms<sn|j jákdlula
fkdue;slu o .eg¨ fõ' isiqka jeämqr ksjdvq .ekSug W;aidy lsÍu yd .=re jD;a;shg
we;s wlue;a; o i,ld ne,sh hq;= ;;a;aj fõ' th jD;a;slNdjh ms<sn| j o .eg¨jls'
tf,i u th jD;a;slNdjh ke;sùug o fya;=jla úh yels h' .=re jD;a;shg meñKSug
fmr isg u YslaIK,dNSka ;=< .=re jD;a;shg wdorh yd f.!rjhla mej;Su wjYH jk
w;r th uq, isg u fkdmej;Su wvqjla úh yels h'
5'3'2 iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § .=re isiqka bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shg ±lajQ
iQodku yd iajhx fm<Uqu
o .Ks;h
iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § we;eï isiqka bf.kqï -b.ekaùï l%shdj,shg
±lajQ iQodku yd iajhx fm<Uqï iy.; nj ms<sn| Okd;aul ;;a;aj mj;S'
Wod( ukd iQodkulska hq;= j mka;s ldurhg hdu ^6&
179 | P a g e
meyeÈ,s j jdr igyka ,shd w;aika lr wkqu; lr .ekSu ^6&
bf.kqï wdOdrl Ndú;h ^5&
mdvï wëlaIKh lrjd .ekSug leue;a;la ±laùu ^2&
úêu;a ie,iqula iys;j" ukd iQodkfuka hq;= j .=re isiqka mka;s ldurhg
f.dia bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr; ùu hym;a m%jK;djls'
o úoHdj
iSudjdisl mqyqKq ld, iSudfõ § bf.kqug olajk ,o iQodku iy iajhx fm<Uqu
ms<sn| we;eï .=re isiqkaf.a Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( iQodkulska hq;=j mka;s ldurhg f.dia b.ekaùu yd mdvï igyka ,sùu
^13&
kss¾udKYS,S oDIHdOdr Ndú;h 9
mejreï ,sùu 3
oDIHdOdr Ndú; lr iQodkulska hq;= j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha
fh§u hym;a ,laIKhls'
iSudjdisl mqyqKq ld,iSudfõ o we;eï .=re isiqkaf.a bf.kqug fm<Uqu ms<sn|
iDKd;aul ,laIK o mj;S'
Wod( bf.kqï wdOdrl fhda.H mßÈ fhdod fkd.ekSu ^6&
ks¾udKYS,S mdvï olakg fkdùu ^4&
lÓldpd¾hjrhd meñfKk Èkg muKla iQodkï j meñKSu ^3&
180 | P a g e
idfmalaIj i,ld ne,Sfï § úoHdj úIhh bf.kqug wod< iDKd;aul
,laIKj,g jvd Okd;aul ,laIK mej;Su hym;a ;;a;ajhls'
o bx.%Sis
iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § bx.%Sis úIhh yeoErE we;eï YslaIK,dNSka
bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ms<sn| olajk ,o iQodku iy iajhx fm<Uqu ms<sn|
Okd;aul ,laIK mj;S'
Wod( ukd ie,iqula u; mdvï igyka yd jdr igyka ,sùu yd mj;ajdf.k
hdu ^13&
Wkkaÿfjka iy iQodkñka hq;= j b.fkqï b.ekaùï l%shdj,sfha ksr;
ùu ^10&
bf.kqï wdOdrl ieliSu yd Ndú;h ^7&
mdif,a úÿy,am;s yd .=rejreka iu. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu yd
mdi,a lghq;=j,g l%shdldÍ j odhl;ajh §u ^4&
.eg¨ ksrdlrKh i|yd wëlaIl iydh me;Su ^4&
181 | P a g e
iSudjdiS mqyqKq ld, iSudfõ § úIh ;=fkys u we;eï .=re isiqkaf.a p¾hdj yd
wdl,am ms<sn| iDKd;aul ,laIK mj;S'
Wod( iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu
±ä w,ilu
.=re jD;a;shg we;s wlue;a; ^2&
fcHIaG .=rejreka kjl .=rejreka ms<sn| olajk iDK wdl,am ^2&
idfmalaI j ne,Sfï § YsIH p¾hdj yd wdl,am ms<sn| Okd;aul iy iDKd;aul
,laIK ñY%j mj;S' wLKav j mdi,a meñKSu bf.kqu i|yd iqNodhS ,laIKhls' ±ä
w,ilu yd iïm%odhsl w,i .=re pß; f,i lghq;= lsÍu wOHdmk m%.uKhg ndOdjls'
.=re jD;a;shg wdOqkslhka f,i u .=re jD;a;shg we;s wlue;a; o úuish hq;= m%Yakhls'
fcHIaG .=rejreka kjl .=rejreka ms<sn| iDKd;aul Ñka;kfha miqùu wdOqkslhkaf.a
bÈß m%.ukhg ndOdjla úh yels h' m%ùKhka wdOqkslhkag u. fmkaùu' w;a±lSï
fnodyod .ekSu Tjqkaf.a ksmqK;d Tm uÜgï lr .ekSug wjia:d Wodlr§u yd Woõ
,nd fkd§u wvqjls'
bx.%Sis yd úoHdj úIhj, § nyq;r .=re isiqka m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd
idOkSh keUqrejla mj;S'
Wod(- l%shduQ,sl m¾fhaIK w¾:j;a j lsÍu ^34&
jHdmD;s w¾:j;a j lsÍu ^2&
bx.%Sis yd úoHdj úIhj, § isiqkaf.ka iq¨;rhla m¾fhaIKd;aul bf.kqug
olajk ,eÈhdj wvq h'
Wod( jHdmD;s yd m¾fhaIK fhdackd ksis l,g Ndr fkd§u yd fyd|ska tajdfha
ksr; fkdùu ^5&
m%;HfõlaIK c¾k,h ksis mßÈ mj;ajd f.k fkdhdu ^2&
;u Ydia;%Sh odhl;ajh j¾Okh jk whqrg m¾fhaIKj, ksr; fkdùu
^2&
idfmalaI j iei§fï § isiqkaf.a m¾fhaIKd;aul bf.kqu i|yd we;s leue;a;
yd fm<Uùu jeä h' th wOHdmkfha kj ±kqu fidhd .ekSug yd mj;sk ±kqu
j¾Okh úug fya;=jla úh yels h'
182 | P a g e
fuys§ ld,h" úIhud,dfõ h,a mek .sh iajNdjh" ks¾udKYS,s m%fõY wkq.ukh
fkdlsÍu ms<sn| .eg¨ u;= fõ' bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfha § myiqlï yd mßmd,kh
iïnkaO .eg¨ mj;S'
Wod( kùk ;dlaIKh Ndú; fkdlsÍu yd th Ndú; lsÍu i|yd m%udKj;a
myiqlï fkdiemhSu
mdi,a moaO;sfha lrkq ,nk fjkialï ms<sn| mSG ±kqj;a fkdùu$m%udo ù
±kqj;a ùu" n|jd .ekSfï l%ufõofha ÿ¾j,;dj ^olaI isiq msßi u.ska .=re mrmqr
ixj¾Okh úh hq;=h hkak wjfndaO lr fkd.ekSu&' úoHdj mdGud,dj i|yd .Ks;h
wkq úIh f,i l%shd;aul lsÍu o" .Ks;h mdGud,dj i|yd wkq úIh f,i úoHdj
úIhh l%shd;aul lsÍu o wid¾:l ùu ^fuu.ska úIh úfYaI{hska ìys fkdfõ&' mSGj,
l%shd;aul jk wOHdmk l%shdj,sh m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj úIhud,d
iïmdokh lsÍu" bx.%Sis udOH i|yd isiqka n|jd .ekSfï § bx.%Sis udOHfhka bf.k
fkd.;a isiqka n|jd .ekSu ksid .eg¨ u;=ùu' hdj;ald,S kj wjia:d ys.lu" kùk
;dlaaIKh Ndú;h i|yd myiqlï fkdue;slu wvqjls' mdi,a moaO;sfha jk fjkialï
mSG ±kqj;a fkdùu$m%udo ù ±kqj;aùu mdi,a yd mSG w;r ix.; njla fkdue;slu
i|yd fya;=jla úh yels h' th bf.kqï-b.ekaùï ls%hdj,shg ndodjls' n|jd .ekSfï
l%ufõoj, ÿ¾j,;d" olaI isiqkag .=re jD;a;sh i|yd uQ,sl wjia:d fkd,eîu o
.=Kd;aulNdjh wvqùug lreKla úh yels h' m¾fhaIKd;aul f;dr;=rej,ska f;drj
úIhud,d iïmdokh o .=Kd;aul nj ms<sn| wvqjls' bx.%Sis udOH i|yd isiqka n|jd
.ekSu ms<sn| .eg¨ mj;S' bx.%Sis udOHfhka bf.kqu fkd,;a isiqka bx.%Sis udOH i|yd
n|jd .ekSu ksid .eg¨ mek ke.S we;' Wla; YsIH lKavdhï fol w;r bx.%Sis NdIdj
ms<sn| ±kqu iy Ndú;fha fjkialï bf.kqï l%shdj,shg ndOdjla ùu Bg fya;=j úh
yels h' m%Odk úIh yd wkq úIh w;r o .eg¨ mj;S' .=rejreka i|yd hdj;ald,Sk
wjia:d ys.lu wOHdmkh flf¾ iDKd;aul j n,mE yels ;;a;ajhls'
Wod(- úfYaI{ mqoa.,hkag wjia:d fkd§u
w;a±lSï wvq wh úNd. fomd¾;fïka;=jg le|jd m%Yak m;% ieliSu yd
W;a;r m;% ne,Su
hdj;ald,Sk wjia:d ys.lu
fkajdisld.dr .eg¨
.=Kd;aul wdydr fkd,eîu
úfYaI{ mqoa.,hkag yd w;a±lSïj,ska mßK; m%ùKhkag wjia:d ys.lu iy
hdj;ald,Sk wjia:d ysÕh .=Kd;aul wOHdmkhg ndOdjls' udkisl ixhufhka yd
i;=áka bf.kSfï ksr;ùug isiqkag mj;sk fkajdisld.dr .eg¨ ndOdjla úh yels h'
.=Kd;aul wdydr fkd,eîu isiqkaf.a YdÍßl fi!LHh flf¾ whym;a f,i n,mE
yels ;;a;ajhls' W!K fmdaIKh isiqkaf.a u;l Yla;sh flfrys o wys;lrj n,mE
yels h'
183 | P a g e
o úoHdj
úoHdj úIhud,dj yd bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO .eg¨ mj;S'
h,a mek.sh úIhud,dj yd h,a mek.sh bf.kqï l%u Ndú;h
úfYaI úIh i|yd lÓldpd¾hjrekaf.a ys.h
bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr ;=< cx.u ÿrl;k Ndú;h
isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u
mdi,aj,ska .=re mqyqKj
q i|yd ,nd fok iydh m%udKj;a fkdùu
iSudjdiS wëlaIKj, lÓldpd¾hjrhd hk Èk .=re YsIHhd okakd ksid
Tyq tÈkg iQodkï j meñKsh o wfkla Èkj, Wkkaÿfjka f;dr j
b.ekaùu
mqia;ld, Ndú;hg m%udKj;a ld,hla fkd;sîu
jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu
úIhud,d fjkialï we;=¿ j kj ±kqu ms<sn| ±kqj;a lsÍfï jev uq¨
fkdmeje;aùu
isiqkaf.a OdrK Yla;sh wvqlu
isiqka wikakka njg m;aj ;sîu ksid u ks¾udKYS,s nj wvqùu
úNd. flakaøSh yd ±kqu flakaøSh wOHdmk l%uh fuka u h,a mek .sh
bf.kqï l%u Ndú;h yd .=re ys.h wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh flf¾
wys;lr n,mEula we;s flf¾'
isiqka wikakka njg m;a j ;sîu ksid u ks¾udKYS,S;ajh wvqùug o Wla;
lreKq fya;= úh yels h' isiqka wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§u" wëlaIK Èkj, muKla
iQodkñka b.ekaùu" OdrK Yla;sh wvqlu isiqkaf.a .=Kd;aulNdjh ms<sn| wvqmdvq fõ'
tajd wOHdmkhg wys;lr j n,md yels h' bf.kqug jvd ks;r u isiqka fkajdisld.dr
;=< cx.u ÿrl;k Ndú;h uE;ld,Sk j moaO;shg tla jQ kj .eg¨jla fõ' isiqkaf.a
OdrK Yla;sh wvqlug yd wOHdmkhg uq,a ;ek fkd§ug o th fya;=jla úh yels h'
mdi,aj,ska .=re mqyqKq i|yd m%udKj;a iydhla fkd,eîu o wvqjls' mqoa.,hd
mQ¾K;ajhg m;aùug lshùu w;HjYH idOlhla jqj;a mSG ;=< tu wjia:dj iSñ; ùu
o whym;a ;;a;ajhls' ld,Sk úIhud,d kùlrK ms<sn| ±kqj;a fkdùu kj ±kqu .,d
tau ms<sn| wvqjla úh yels h' jHdmD;s$m¾fhaIK i|yd ld,h iSñ; ùu o .eg¨jls'
mj;sk ±kqfuys i;H nj tys wvqmdvq fuka u fuf;la fkdokakd ±kqu fidhdhdug
kï m¾fhaIK Èßu;a l< hq;= jqj;a ta i|yd ld,h iSñ; ùfuka wOHdmk m% .ukhg
ndOd u;=fõ'
úoHdj úIhh bf.kqï l%shdj,sfha § iïm;a yd myiqlï wvqlu ms<sn| .eg¨ mj;S'
Wod( iïm;a ys.h yd úoHd.dr Ndú;fha .eg¨ mej;Su
wka;¾cd, myiqlï iSñ; ùu
184 | P a g e
myiqlï iys; mqia;ld, fkd;sîu
Wla; myiqlï wvqlu bf.kqug n,md we;s .eg¨ fõ'
úoHdj bf.kqï l%shdj,sh ;=< .=re .eg¨ mj;S'
mSG m;alsÍï yd ;k;=re ,nd§fï § iqÿiqlï ,;a wh m;a fkdlsÍu
lÓldpd¾hjre w;r ix.; njla fkdùu kj úIhud,d m%;sixialrK ms<sn|
mSG lÓldpd¾hjreka ±kqj;a fkdùu iqÿiaika iqÿiq ;k;=rej,g m;a fkdùu
wOHdmkfha .=Kd;aulNdjhg iDcqj n,md we;s .eg¨jls' isiq .=re ukd ixj¾Okh
i|yd ix.; njla fkdùu yd ld,Sk úIhud,d fjkialï ms<sn| ±kqj;a fkdùu
wys;lr j n,mE yels h' úoHdj bf.kqfï § mSG mßmd,kh" m%;sm;a ;sh yd YsIHhd
iïnkaO .eg¨ mj;S'
Wod( mSG w;r ix.;njla fkdùu
úoHdmSG ix.%yhg wkqj kS;s Í;s n,j;a fkdlsÍu
úfkdaoùfï wjia:d wvqlu
YslaIK,dNSka .=re jD;a;Sh fiajdjla f,i fkdis;Su
mSG ;=< ix.; njla fkdùu yd kS;sÍ;s n,j;a fkdùu bf.kqfï iDKd;aul
;;a;ajhls' isiqkag úfkdaoùfï wjia:d wvqlu o .eg¨jls' ta i|yd mSG;=< u.
fmkajkakl= fkdùu óg fya;=j úh yels h' .=re jD;a;sh fiajdjla f,i fkdis;k
.=rejreka jD;a;shg m%fõY ùu o .eg¨jls'
o bx.%Sis
bx.%Sis úIhh bf.kqfï § úIhud,dj yd bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh iïnkaO
.eg¨ mj;S'
Wod( fuu mdGud,dj jD;a;Sh mdGud,djla jqj oúNd. i|yd jeä keUqrejla
;sîu
jD;a;Sh úIh bf.kqug fmr wju jYfhka udi 6 isg j¾Ihla olajd NdId
l=i,;d muKla ,nd§ug ie,iqula fkdue;s ùu'
ndysr we.hSu iqÿiqlï ,;a ±kg wod< lafIa;%fha isák mÍlaIljreka u.ska
fkdlsÍu
úIh ks¾foaYh ksu lsÍu i|yd ,nd fok jir foll wNHka;r ld,h
m%udKj;a fkdùu
Wla; .eg¨ bx.%Sis bf.kqug .eg¨ f,i n,md we;' bx.%Sis úIhh NdIdjla neúka
NdId l=i,;d kexùu flf¾ jeä wjOdkhla fhduq lsÍu wjYH wod< m%ùK;djg
<.d fkdùug fya;=jla úh yels h'
iïm;a yd myiqlï fkdue;slu ^ys.h& bx.%Sis bf.kqug ndOdjla j we;'
Wod( iïm;a ys.h ^u,aá óähd" iqÿ mqjre" fm%dfclag¾ia fkdue;slu" mka;s
ldurj, ;dlaIKh fhdod .ekSug fkdyelslu" .=Kd;aul fhojqï yd
185 | P a g e
Pdhd msgm;a fkd,eîu&" mqia;ld, myiqlï fkdue;slu" ijka §u yd
l:khg wjYH WmlrK fkd,eîu" úIh ks¾foaY m%udKj;a j fkd,eîu"
.=Kd;aul bf.kqula lrd hdfï § iïm;a ys.h u.ska ndOd u;= úh yels
h'
.=re isiqka .=re jD;a;shg md ;eîug fmr isg u ta ms<sn| iDK wdl,am j,ska
hqla; h' fjk;a jD;a;Ska fkdue;slu ksid Tjqka ;ud b,a,Sulska f;drj ,o jD;a;shg
msúiSu mdi,a wOHdmkhg wys;lr j n,mE yels h' wOHdmkhg Tjqkaf.ka ,eìh hq;=
ksis fiajhla ,efí o hkak ms<sn| m%Yakh fuys § u;= fõ'
186 | P a g e
5'5 fhdackd
úoHdmSG bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha .=Kd;aulNdjh Wfoid .=rejreka yd
isiqka bÈßm;a l< fhdackd o ie,ls,a,g f.k fuys È ixj¾Okd;aul fhdackd bÈrsm;a
flf¾'
187 | P a g e
5'5'2' wdh;ksl uÜgfuka ^ wOHdmk wud;HdxYh yd cd;sl wOHdmk wdh;kh & úh
hq;= fjkialï ms<sn| fhdackd
úIhud,d iïmdokh
mdGud,d ie,iqï lsÍfï § úIh wka;¾.;fha YSCIKfõoh ^Pedagogy&"
WmfoaYd;aul bf.kqu ^Instructural learning& u;= hq;= h' fuys §
WmfoaYd;aul ie,iqï l%shdj,sh ^Instructural design process& b;d jeo.;a
fõ' fjk;a rgj, fuh jD;a;sh úIh ldKavhls' WmfoaYd;au ie,iqu
^Instructural design& Y%S ,xldfõ mdGud,dj, fkdue;s w;r WmfoaYd;aul
bf.kqu ^Instructural learning& u;= lsÍfï § Wmfoia ,nd fok úg f;areï
.kakd ufkda úoHd wxYh o ,xldfõ ke;' Wla; wvq j iïmQ¾K l< hq;=
h'
isiqkag Ndú; lrk udOHfhka bf.kSu i|yd Wmldrh ,nd Èh hq;= h'
úIh wka;¾.;h ;=< l%shdldrlï ie,iqï lsßfï È Bg wod< Wm,CIK
^Attributes& ,nd Èh hq;= h' tajdg wod< ksjerÈ Wmfoia ,nd Èh hq;= h' tys
È ueÈy;aùfï fuj,ula f,i ^Wod (- f,i mska;+rhla fmkaùu$ ùäfhda
m%o¾Ykh& ,nd .; hq;= f;dr;=re ms<sn| ksjeros Wmfoia ,nd oSu wjYHh'
fuys oS wkqms<sfj<" f;afrk NdIdj" iïm%cdkKhg wkq.; úu jeks
lreKqj,g wod<j Wmfoia §u jeo.;afõ ^WodyrK f,i ILTES ijka§fï
mÍlaIKh" tys § úkdä mylg fmr m%Yak m;%h ,nd Èu" m%Yak n,d miqj
ijkaÈfï wNHdi wefikakg ie,eiaúu' fuys È iSñ; Odß;djl È wefika
yd lfkka f;dr;=re f.k m%cdkkfhka l%shd;aul ^cogítively active& fõ&
úIh" úIh fldgia" úIh f;aud" b.ekaùfï § tajdg úúO wdo¾Yk ^Models)
kHdh ^Theories& mj;S' bf.kqï b.ekaùï l%ufõo i|yd fuu
kHdh$wdo¾Yk we;=<;a l< hq;= h' YslaIK,dNSka mka;s ldurhg f.dia
b.ekaùfï § fuu wdo¾Yk$kHdh Ndú;hg .; yels h' ,xldfõ tjekakla
olakg ke;s w;r tu wvqj msrúh hq;= h'
188 | P a g e
hym;a wdl,am" jD;a;slNdjh we;s jk mßÈ úoHdmSG úIhud,d ie,iqï l<
hq;= h' rcfhka ,nd fok foa i|yd isiqka fiajhla fkdfokafka wehs o iy
,o foh ms<sn| jákdlula ke;af;a wehs o hkak ms<sn| j .eUqßka i,ld
n,d uf.a $wfma mdi, ixl,amh iy .=re jD;a;shg wdorhla ùfï wdl,am
isiqka ;=< cks; jk uÜgug Tjqka f.k hd hq;= h' jD;a;slNdjh ,nd §fï
§ úIhhg wod< jD;a;slNdjh o jeä l< hq;= h'
mSGj, mqia;ld, Ndú;h i|yd fjka l< ld,h wju ùfï .eg¨j úi|d
.ekSu i|yd bßod Èkj, mqia;ld, fiajlhka i|yd w;sld, §ukd ,nd §
mqia;ld, újD; lr ;eìu WÑ; h' mqia;ld, l%shdj,sh jvd úêu;a lsßu
i|yd mqia;ld, fmd;a mß.Kl .; l< hq;= h'
189 | P a g e
isiqkaf.a fmdaIK .eg¨j úi|d .ekSu i|yd iun, l%uj;a" fi!LHu;a wdydr
rgdjla Wfoid mSG ;=<u fmdaIK ixialD;shla ks¾udKh l< hq;= h' ta i|yd
uQ,sl mshjrla f,i N+ñfha j.d lr tajd wdydr msiSfï § Ndú; l< hq;= h'
isiqkag fld< le| yd T!Iëh le| ,ndÈh hq;= h'
m%;HfõlaIK c¾k,fha jd¾;d ,sùu l%uj;a l< hq;= h' isiqka
.=re mqyqKqjg ^Block Teaching& hdfï§ m%;sfõlaIK c¾k,h Ndú; jk w;r
tys § .eg¨ u;= lr .ekSug wjia:d ie,ish hq;= h' .eg¨ u;=lr .ekSu i|yd
u. fmkajñka m%;HfõlaIK igyka ,sùu ms<sn| ksjerÈ u. fmkaùu yd
wëlaIKh wjYHh'
.=rejrekaf.a lghq;=j, .=Kd;aul nj j¾Okh lsßu i|yd WÑ; l%shdud¾. .;
hq;= h' .=re ±kqu hdj;ald,Sk l< hq;= h'
j;=lrfha wOHdmk ixj¾Okh wruqKq lr.;a úoHdmSG i|yd ta yd ne÷Kq
mdGud,d ilia úh hq;= h'
l=vd mdi,a l<ukdlrKh yd nyqfY%aKs b.ekaùu hk úIh mdGud,dj,g tl;=
úh hq;= h'
úoHdmSg iïnkaO j wOHdmk wud;HdxYfha kshduk l%shdj,sh yd cd;sl
wOHdmk wdh;kfha ld¾hNdrh jvd úêu;a úh hq;= h'
úoHdmSG m;aùï udrelsÍï yd mßmd,kh foaYmd,k n,mEïj,ska f;dr úh hq;=
h'
úoHdmSGj, wOHhk yd mßmd,k jYfhka wxY folla ia;dms; lsÍu WÑ; h'
190 | P a g e
foaYk l%ufhka neyer j kj bf.kqï l%u yd b.ekaùï l%shdj,sh i|yd Ndú;
l< hq;= h' foaYk l%ufhka isiqka wikakka njg m;afõ' bka neyer j kj
l%u y÷kajd §u yd Ndú;h ^wkdjrK l%uh" m¾fhaIKd;aul l%u" .fõIK
iei֕ f,aLK iyfhda.S bf.kqu t<suyka wOHhkh" jHdmD;s u.ska bf.kqu
;dlaIKh u.ska b.ekaùu - lafIa;% pdßld & WÑ; h'
jevuqM l,a we;sj ixúOkh lr foaYljrekag ±kaùu WÑ; h'
bf.kqu i|yd kj ;dlaIKh Ndú; l< hq;= h' ish¨ mdGud,dj, úIh kj
;dlaIKfhka b.ekaùfï kj l%u ielish hq;= h'
bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh yd mSG fiiq l%shd u.ska isiqkaf.a ks¾udKYS,s;ajh
u;= l< hq;= h' isiqka ks¾udKYS,s;ajhg fhduq l< hq;= h'
bx.%Sis mdGud,dfõ isiqkag udi 6 isg j¾Ihla olajd bx.%Sis NdId l=i,;d ,nd
Èh hq;= h'
úoHdmSG úIh ks¾foaY hdj;ald,Sk l< hq;= h'
mSG w;r úIh ixj¾Okh ms<sn| woyia yqjudre lr .ekSfï l%ufõo ielish
hq;= h'
iajhx wOHhkh i|yd isiqka fhduq l< hq;= h'
.=Kd;aulNdjh j¾Okh lsÍu i|yd msG w;r l%Svd fuka u úIhdkqnoaO ;r.
ixúOdkh lsÍu WÑ; h'
fyd| mdvï bÈßm;a lrk YslaIK,dNSka cd;sl uÜgug y÷kajd §fï udOH
jevigyka ^rEmjdyskS& ixúOdkh lsÍu WÑ;h'
by< nqoaêhg wu;rj isiqka f;aÍfï § fm!reIh ms<sn| j o wjOdkh fhduq
l< hq;= h'
mSG wdikakfha wdo¾Y mka;s ldurj,ska hq;a wdo¾Y mdi,la ks¾udKh lsßu
WÑ;h'
o myiqlï $iïm;a ixj¾Okh
kj ;dlaIKsl WmlrK" mß.Kl wka;¾ cd, myiqlï" úoHd.dr myiqlï
m%j¾Okh l< hq;= h'
mSGj, fN!;sl myiqlï yd há;, myiqlï jeä ÈhqKq l< hq;= h' ish¨
isiqkag kùk ;dlaIKsl WmlrK Ndú;hg wjia:d i,iñka u.fmkaúh hq;=
h'
mdi,aj,g ,nd fok úoHd.dr WmlrK mSGj,g o ,nd Èu WÑ;h ^ Wod(
bf,lafg%dksl WmlrK&
bx.%Sis úIh i|yd jd.a úoHd.dr ixj¾Okh l< hq;= h'
mqia;ld, myiqlï ixj¾Okh lrñka tajd rd;%S 8 jk;=re újD; lr ;eîu WÑ;
h' mqia;ld, myiqlï ,nd §u wjYH;djls'
191 | P a g e
isiqkag myiqlï yd wdrlaIdj iy;sl jk fia fkajdisld.dr ixj¾Okh l<
hq;= h'
úIh" úIh w;r ix.; j bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sh isÿ lsÍug wjYH u.
fmkaúu iy fmdÿ úIh lreKq mokï lr.;a w;afmd;a ,nd §u WÑ;h'
o we.hSu iy wëlaIKh
wNHka;r yd ndysr kshdukh i|yd ish¨ úoHdmSG i|yd Ndú; l< yels fmdÿ
we.hSï jHqyhla ks¾udKh l< hq;= h'
m<mqreÿ" iqÿiqlï ,;a wh u.ska m%Yak m;% ;ekSu yd ms<s;=re m;% mÍlaId lsßu
WÑ;h'
ldKav b.ekaùu wëlaIKh i|yd tu úIh m%ùKhka yd jD;a;Sh úIh
lafIa;%fha wh u.ska muKla wëlaIKh lsÍu wksjd¾h l< hq;= h'
iïNjk we.hSu i|yd ,ndfok ,l=Kqj, idOdrK nj r|jd .ekSug ish¨
úoHdmSGj,g iu ñkqï wjia:d ,nd §u yd wjYH úg tajd mÍlaId l< yels jk
fia m%ñ;s we;s lsßu WÑ; h'
wOHhk yd wkOHhk ld¾h uKav,j, ld¾h ksrka;rfhka wëlaIKh yd
kshdukh l< hq;= h'
iqÿiq mqoa.,hka ;k;=rej,g m;a l< hq;= h'
.=rejreka ksis f,i we.hsh hq;= h'
jD;a;Sh odhl;ajh wkqj úksúoNdjhlska hq;=j YsIH;aj ,nd Èh hq;= h'
.=rejrekaf.a jD;a;Sh ixj¾Okhg fuka u wdl,am ixj¾Okhg wod< mshjr
.; hq;= h'
.=rejreka i|yd ksis l<g Wiiaúï ,nd Èh hq;= h'
.=rejreka ffoksl j msrúh hq;= f,aLk wju lsÍfï l%ufõo ielish hq;= h'
o wdl,am$jD;a;slNdjh ixj¾Okh
.=rejreka yd isiqka ;=< jD;a;sh ms<sn| Ok wdl,am f.dv ke.sh hq;= h' ta i|yd
úIh fuka u úIh ndysr jevigyka ixúOdkh l< hq;= h'
ksrka;rfhka YslaIK,dNSka ;=< hym;a wdl,am cks; jk wdldrfhka
bf.kqï- b.ekaùï l%shdj,sh ie,iqï l< hq;= h'
o YsIH ixj¾Okh
fmdaIHodhS wdydr fõ,la isiqkag iemhsh hq;= h'
isiqkaf.a ffoksl §ukd" ld,hg .e,fmk f,i ixfYdaOkh l< hq;= h'
192 | P a g e
olaI;d olajk isiqka we.hSu i|yd jev igyka ixúOdkh l< hq;= h'
bf.kqu rij;a w;a±lSula yd úfkdaodxYhla lr .ekSug isiqka fhduq l< hq;=
h'
193 | P a g e
wdYs%; .%ka: kdudj,sh
wOHdmk wud;HdxYh ^1981&' wOHdmk m%;sixialrK fhdackd' fld<U rcfha uqo%K kS;s.;
ixia:dj'
wOHdmk wud;HxYh ^1997&' idudkH wOHdmkh ms<sn`o ckdêm;s ld¾h idOl n,ldh' idudkH
wOHdmk m%;sixialrK'
wOHdmk wud;HdxYh ^2001&' wOHdmk úoHdmSG ix.%yh' n;a;ruq,a," biqremdh
wOHdmk wud;HxYh ^2008&' mdi,a wOHdmk l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh" cd;sl wOHdmk
m%ñ;s ud¾f.damfoaYh" cd;sl wOHdmk m%ñ;s ud¾f.damfoaYh iy .=re WmfoaYl
ksmqK;d' biqremdh" n;a;ruq,a,'
wOHdmk wud;HxYh ^2009&' mdi,a wOHdmk l%shdj,sfha .=Kd;aul ixj¾Okh iii" cd;sl
wOHdmk m%ñ;s ud¾f.damfoaY iy .=re WmfoaYl ksmqK;d' l<ukdlrK yd m%ñ;s
Mallh" wOHdmk wud;HxYh" biqremdh" n;a;ruq,a,'
wOHdmk wud;HdxYh ^2014&' wfma mdi, fld;rï .=Kd;aul o@ mdi,a wOHdmkfha .=Kd;aul
;yjqrej i|yd jQ we.hSï l%shdj,sh' biqremdh" n;a;ruq,a,'
cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj ^2003&' YS% ,xldfõ idudkH wOHdmkh ms<sn`o cd;sl m%;sm;a;s
rduqjla i`oyd fhdackd' kqf.af.dv" iSudiys; §mdks uqo%K m%ldYk ^fm!oa.,sl&'
cd;sl wOHdmk fldñiu ^2009&' Ys% ,xldfõ idudkH wOHdmkh ioyd kj wOHdmk
mk;la"ixo¾Nh .eg¿ iy fhdackd' wjika jd¾;dj'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2007&' we.hSï mámdáh" cd;sl wOHdmk úoHDmSG' uyr.u wdh;ksl
ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012&' ishkE cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn|
j wOHhkhla' cd;sl wOHdmk wdh;kh" uyr.u'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2012&' Y%Smdo cd;sl wOHdmk úoHdmSGfha l%shd;aul iajrEmh ms<sn|
wOHhkhla' wdh;ksl ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j'
cd;sl wOHdmk wdh;kh ^2013& cd;sl YslaIK úoHd ämaf,daud mdGud,dj ls%hd;aul lsÍu
flfrys n,mdk fN!;sl yd udkj iïm;a ms<sn| wOHhkhla' wdh;ksl ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j" uyr.u'
cd;sl wOHdmk wdh;kh" ^2016&' Y%S ,xld wOHdmkfha oYl y;rl úldYh" 1969-2009" iii
fldgi" ;D;shsl wOHdmkh iy fiajdia: .=re wOHdmkh' m¾fhaIK iy ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j"uyr.u'
uqKisxy" hQ' ^2008&' .=re jD;a;Sh ixj¾Ok i;aldrh 1'mdi,a úIhud,dj ixj¾Okh yd
l<ukdlrK' mdÿlal" wOHdmk jD;a;Sh ksmqK;d ixj¾Ok flakaøh'
194 | P a g e
rùkaø" B.,K.,S. ^2016'09'09&' Y%S ,xld m%cd;dka;%sl iudcjd§ ckrcfha .eiÜ m;%h wxl 1984"
fld<U 08" rcfha uqo%K fomd¾;fïka;=j'
Y%S ,xld m%cd;dka;%sl iudcjd§ ckrcfha md¾,sfïka;=j ^1986&' 1986 wxl 30 orK wOHdmksl
úoHd;k mk;' fld<U" Y%S ,xld uqo%K fomd¾;fïka;=j'
Australian University Teaching Criteria and standards framework. www. Uniteaching Criteria.
Edu. An. www Bradley. Edu/dot Assest/ Retrived data, 2017.02.05.
Beeth, M.E, & Adadan, E (2006). The influence of university-based course work on field
experience. Journal on field experience, Journal of science" Teacher education,
17(2),103-120.
De Loure., Jak., (1996). Learning Treasure within, Education for 21st century. UNESCO, Paris.
Hightower. M.A., Delgado C.R., Liyad C.S., Wittenstein, R., Seller, C. & Swanson, B.C.
(2011). Improving student learning by supporting Quality teaching: key issues,
Effective Strategies by 2011 by Editorial Projects in Education. www. Edweek
org/media/eperc – quality teaching – 12.11 pdf, Retrived data 2017.02.05
Kelly, A.,V., (2004). The curriculum theory and practice. 5th Edition, London, Sage
Publication.
Moir, E. (2009). Accelerating teacher effectiveness: lesson learned from two decades of teacher
induction. phi Delta kaappan, 91, 14-21.
National Institute of Education, (2007). Evaluation procedure for Nationl Diploma in Teaching
Courses Conducted by National Colleges of Education. Department of Institutional
Development, Maharagama.
NCATE Lint Makes in teacher Effective, a summary of key research findings on teacher
preparation, National Council for Accrediabion of Teacher Education. www. Ncate.
Org/Link Click. Aspw, Retrived data 2017.2.10.
Polgampola, A.S.V., Hong, S., & Fang, H. (2016). Where We are And Where We need To Be:
Pre – Service Science Teacher Preperation in China & Sri Lanka. Anurionn Journal of
Educational Research, Vol 4, No 16
195 | P a g e
Teaching quality framework – University of Soath Australia. WZ. Unisa. Edu.au/ .. /
teaching/ framework. Asp. Retrived data, 2017.03.08.
Watkins, p. (2005). The principle role in attracing, retaining, and developing new teachers:
three strategies for collaboration and support, the clearing house. a Journal of
Educational strategies, issues and ideas 79(2) 85-87.
Yin, R. k. (2009). Case study research: Design & Methods (4thed). Thousand oaks, California,
SAGE Publications.
Yadav, S.K. (2011). Comparative study of pre – service teacher education programme at
secondary stage in Bangladesh. India, Pakistan and Sri Lanka. Educational Research
& Revtews, Vol 6 ^22 & , pp 1046 – 1050" 19 December.
196 | P a g e