Historia psychologii

Opracowane przez grupę 9 psychologii biznesu i przedsiębiorczości w ramach zajęć z podstaw psychologii i
historii myśli psychologicznej.

Spis treści
1. Początki psychologii jako suwerennej nauki ............................................................................................. 2
2. Koncepcja paralelizmu psychofizycznego Wundta ................................................................................... 4
3. Opozycjoniści Wundta ............................................................................................................................... 5
3.1. Szkoła würzburska .............................................................................................................................. 5
3.2. Psychologia aktów .............................................................................................................................. 5
3.3. Psychologia postaci ............................................................................................................................. 5
4. Funkcjonalizm, behawioryzm, neobehawioryzm, socjobiologia ............................................................... 7
4.1. Funkcjonalizm..................................................................................................................................... 7
4.2. Behawioryzm ...................................................................................................................................... 7
4.3. Neobehawioryzm ................................................................................................................................ 8
4.4. Socjobiologia ...................................................................................................................................... 9
5. Koncepcje psychoanalityczne .................................................................................................................. 10
5.1. Nieświadoma świadomość ................................................................................................................ 10
5.2. Freud – koncepcja nieświadomej psychiki ....................................................................................... 10
5.3. „Aparat psychiczny” jako teoria osobowości ................................................................................... 11
5.4. Dziedzictwo archaiczne .................................................................................................................... 11
5.5. Psychologia indywidualna Alfreda Adlera ....................................................................................... 11
5.6. Psychologia analityczna Carla Gustava Junga .................................................................................. 11
6. Psychologia humanistyczna – trzecia siła ................................................................................................ 13
7. Tymczasem w Polsce ............................................................................................................................... 15
7.1. Szkoła Lwowsko-Warszawska ......................................................................................................... 15
7.2. Kazimierz Twardowski ..................................................................................................................... 15
7.3. Władysław Witwicki ......................................................................................................................... 16
7.4. Władysław Heinrich.......................................................................................................................... 16
7.5. Psychologia polska po 1945 roku ..................................................................................................... 16
Podsumowanie ............................................................................................................................................. 17
1. Początki psychologii jako suwerennej nauki
Opracowali: Michał Michalski, Ernest Murat, Mateusz Mieczkowski

Kazimierz Twardowski w latach 1898/1899 jako pierwszy wprowadził psychologię jako przedmiot
kształcenia uniwersyteckiego. Twardowski wprowadził psychologię na Uniwersytet Lwowski, gdzie została
zauważona przez kilku wybitnych psychologów i rozpowszechniona w innych Polskich miastach, takich jak
Warszawa czy Poznań. Do Warszawy została wprowadzona za sprawą Władysława Witwickiego i Stefana
Baley a w Poznaniu zaistniała dzięki Stefanowi Błachowskiemu.
Władysław Heinrich stworzył na Uniwersytecie Jagielońskim pierwsze w Polsce laboratorium
psychologiczne. Wówczas Stefan Szuman był tam pionierem psychologii wychowawczej i rozwojowej.
Jednak dopiero w latach pięćdziesiątych można było ukończyć psychologię z tytułem magistra
(wprowadzono to na uniwersytety w Warszawie, Poznaniu, Krakowie i na KUL). Początki psychologii dla
studentów w Polsce nie były łatwe, między innymi ze względu na brak podręczników. Podręcznik
Władysława Witwickiego był uznawany za wytwór burżuazyjnej psychologii (przez co nie był polecany). W
latach pięćdziesiątych studenci psychologii byli skazani na podręczniki serwowane przez władze stalinowskie,
przesiąknięte ideologią marksistowską, a czerpanie wiedzy z podręczników pochodzących z Zachodu mogło
się kończyć przykrymi konsekwencjami prawnymi.
Dopiero w 1975 roku pojawił sie podręcznik psychologii ogólnej pod tytułem ,,Psychologia"
Tadeusza Tomaszewskiego. W latach 70. i 80. XX wieku pojawiło się również parę innych podręczników
psychologii, jednak były one ukierunkowane i dotyczyły konkretnej dziedziny, jak np. psychologia społeczna,
psychologia rozwojowa czy pedagogika. Z czasem ilość podręczników zaczęła rosnąć, lecz mimo to studenci
wciąż korzystali z podręczników z lat 70. XX wieku.
W 1996 r. Jan Strelau podjął się próby wprowadzeia nowego podręcznika akademickiego
i zaproponował stworzenie go na zebraniu Komitetu Nauk Psychologicznych. Przed rokiem 2000 został on
wydany w trzech tomach (Podstawy Psychologi, Psychologia Ogólna oraz Jednostka w społeczeństwie i
elementy psychologi stosowanej).
Taki podział wiedzy zawartej w trzech tomach dawał studentom możliwość kształcenia się bardziej
wszechstronnie i otwierania sobie nowych ścieżek do badań i obserwacji z osobami o innej specjalności.
Osoba chcąca sprawnie poruszać się na przykład po tajnikach psychologii klinicznej za pomocą takiego
podręcznika mogła zgłębić zawarte w nim elementy konkretnej wiedzy i sprawnie poruszać się po tej
tematyce. Podręcznik dawał podstawy nie mającym jeszcze zbyt dużej wiedzy studentom, w przeciwieństwie
do podręczników specjalistycznych, jak na przykład "Metody psychofizjologiczne w badaniach
psychologicznych" T. Sosnowskiego i K. Zimmera.
Mimo iż psychologia była dostępna prawie na każdym uniwersytecie, liczba przyjęć była znikoma.
Dopiero w latach 70. i 80. XX wieku system limitu przyjęć studentów na psychologię przestał istnieć, a ilosć
studentów przyjmowanych na rok określał senat poszczególnych uczelni. Z powodu braku pieniędzy i stale
rosnącej ilości studentów uniwersytety masowo zaczęły wprowadzać studia płatne.
 Wracając do początków psychologii można zapytać: jaka była psychologia zanim stała się tą
psychologią, którą jest, a którą niebawem być przestanie?
Herman von Ebbinghaus, zgodnie z opinią historyka Carla Beckera, że wszystko co jest możemy
zidentyfikować jako szereg rzeczy, którymi cos było, czym jest i czym niebawem się stanie, pierwszy w
historii zbadał eksperymentalnie pamięć i stwierdził, że "Psychologia ma długie dzieje, lecz krótką historię".

Psychologia jako nauka narodziła się jesienią roku 1879. Wtedy przy uniwesytecie Lipskim została
otwarta pierwsza pracownia psychologiczna. Zorganizował ją prof. Wilhelm Wundt, którego uważa się
ojcem naukowej psychologii. Pomysł miejsca, w którym za pomocą różnych urządzeń bada się procesy
psychiczne, nawiązywał do idei laboratorium fizycznego lub chemicznego. Wundt nie krył swojej atencji dla
Roberta Bunsena, fizyka i chemika niemieckiego, twórcy spektroskopu. Pragnął, aby psychologia też stała się
nauką przyrodniczą, objaśniającą, a nie tylko opisową. Nie wystarczy więc introspekcja, należy do niej dodać
doświadczenie. Skoro bowiem unikatowym przedmiotem psychologii jest bezpośrednie doświadczanie
podmiotu osiągane na drodze introspekcji, to wszystkie inne nauki są „podległe”, jako że badają rezultaty
przetworzenia tego doświadczenia. Postawę taką nazywamy psychologizmem. Wobec wagi, jaką przypisuje
się tu samoobserwacji, Wundt starał się przezwyciężyć jej słabość, wprowadzając procedury eksperymentalne
stosowane w fizjologii. Tak oto powstała jego swoista „chemia duszy”, jak można by nazwać Wundtowski
program eksperymentalnej psychologii fizjologicznej. Dąży ona do odkrycia elementarnych faktów
psychologicznych, wychodząc od faktów fizjologicznych, z którymi są one związane. Według Wundta życie
psychiczne jest sumą bieżących procesów świadomości. Najprostszymi zjawiskami psychologicznymi są
wrażenia, czyli pierwotne stany, których doświadczamy. Mają one trzy cechy: siłę, jakość oraz stan wtórny,
zwany uczuciem. Uczucia nadają ton wrażeniu. Wrażenia są składnikiem wyobrażeń. Wyobrażenie
odniesione do przedmiotu rzeczywistego jest percepcją, zaś do pojęcia istniejącego tylko w myśli – pojęciem
wyobrażalnym. Z prostych elementów powstają złożone formy psychiczne, do których należą: wyobrażenia
złożone, wyobrażenia ogólne oraz formy intuicji, czyli czas i przestrzeń. Ale te złożone zjawiska psychiczne
są czymś więcej niż tylko sumą elementów prostych. Proces, dzięki któremu powstają one w świadomości,
opiera się na tzw. zasadzie twórczych rezultant (teoria syntezy twórczej).
2. Koncepcja paralelizmu psychofizycznego Wundta
Opracowały: Martyna Nowicka, Justyna Łącka, Karolina Mączyńska

Paralelizm psychofizyczny to pogląd filozoficzny, konsekwencja dylematu psychofizycznego, a dokładniej

jedno z jego "rozwiązań".
 człowiek złożony jest z dwu substancji, jednej materjalnej, przestrzennej, mianowicie ciała, i drugiej
niematerialnej, duszy czy też umysłu,
 zbieżność w czasie faktów na płaszczyźnie materialnej i niematerialnej jest spowodowana działaniem
jakiejś zewnętrznej siły, która ustaliła na samym początku bieg zdarzeń na obu płaszczyznach, tak
żeby pasowały do siebie, ale nie interweniuje już podczas stawania się faktów materialnych i
niematerialnych,
 harmonia przedustawna,
 twórcą jest Wilhelm Wundt.
Wilhelm Wundt jako pierwszy podjął próbę stworzenia psychologii naukowej. Interesował się związkami
między podmiotami a wrażeniami. Do teorii wrażeń zmyslowych zastosowal szkic programu
eksperymentalnych badań i zaproponował psychologię eksperymentalną, czyli fizjologiczną, która miałaby
własny status. Psychologia fizjologiczna za zadanie stawia sobie badanie procesów świdomości w ich
wzajemnych zwiazkach. Jedynie w ten sposób analiza procesów świadomości korzysta ze środków
pomocniczych jakie dostarcza fizjologia.
Metodą badań psychologicznych jest samoobserwacja, czyli introspekcja. Stanowi ona systematyczne
przeżywanie jakiejkolwiek treści doświadczenia bezpośredniego. Życie psychiczne nie jest niczym innym jak
sumą bieżących procesów świadomości.
Introspekcja była zorientowana na ujęcie podstawowych składników bezpośredniego doświadczenia - uczuć,
wrażeń, wyobrażeń. Wrażenia są to elementy idei: są mniej żywe, jasne i mniej intensywne od wrażeń.
Uczucie przyjemności, przykrość, pobudzenie, uspokojenie, napięcie, rozluźnienie. Elementy te są
różnorodne charakteryzuje je intensywność i modalność. Od ich kombinacji zależy treść obrazu.
Samoobserwacja jest właściwą drogą poznawania zjawisk psychicznych. Celem poznawania jest analiza
treści zjawisk psychicznych na składniki, a następnie rekonstrukcja treści złożonej z tych składników. Zlanie
się różnych treści psychicznych w danym momencie nazywa się percepcją.
Wyróżnił ognisko świadomość badają różnice w czasie reakcji mięśnia i aktu sensorycznego doświadczenia.
Czas reakcji jest dłuższa w akcie dowolnym. Świadoma koncentracja uwagi na reakcjach motorycznych jest
bardziej złożonym procesem.
Wundt głosi paralelizm psychofizyczny: zmianom psychicznym towarzyszą zmiany cielesne.
Produkt psychiczny, który powstał z jakiejś liczby elementów nie jest tylko ich sumą, ale czymś nowym
nieporównywalnym ze swymi składnikami pod względem nowych istotnych właściwości. Tę właściwość
psychicznego dziania nazwa się zasadą twórczych rezultatów.
3. Opozycjoniści Wundta
Opracowały: Agnieszka Mazur, Sylwia Niedźwiecka

3.1. Szkoła würzburska

Przeciw narzuconej przez Wundta ograniczonej roli eksperymentowi w psychologii wystąpił jego uczeń,
Oswald Külpe, uznany za twórce szkoły psychologicznej zwanej würzburską, którą tworzyli jego
uczniowie: Narziss Ach i Karl Bühler. Zmiany:
 Badani mieli wyrazić opinię o jakimś twierdzeniu metafizycznym czy ustosunkować się do aforyzmu
Nietzschego, potem dokonać opisu introspekcyjnego procesu myślowego, jaki doprowadził do
sformułowania odpowiedzi.
 Myślenie jest w rzeczywistości procesem nieświadomym.
 Tendencja determinująca (nastawienie psychiczne u osoby badanej) – osoba badana wybiera
odpowiednie do zadania skojarzenie z własnej sieci znaków asocjacyjnych.
 Klasyczna psychologia elementów – psychologia atomistyczna (świadomość tworzą elementarne
składniki np. wrażenia) tak jak ciała fizyczne składają się z atomów.

3.2. Psychologia aktów

Franz Brentano – założyciel i przewodzący.
Innymi członkami byli: Ernst Mach, Christian van Ehrenfels, Alexius Meinong
 Jakości postaciowe istnieją poza elementami zmysłowymi i są do nich jako do swego podłoża
dodawane przez umysł.
 Ehrenfels za cechę wyróżniającą przedmiot psychologii przyjmował aktywność umysłu skierowaną
na treść, a nie samą zawartość treściową aktu psychicznego.
 W Polsce propagatorem i kontynuatorem poglądów Brenta był Kazimierz Twardowski

Intencjonalność aktu psychicznego – kierować się ku czemuś zmierzać do czegoś to ukierunkowanie się na
przedmiot zewnętrzny w stosunku do podmiotu doświadczającego, dzięki czemu akt psychiczny jest zawsze
przedmiotowy (obiektywny). W przeciwieństwie do zjawisk fizycznych, którymi są zawsze przedmioty (np.
dźwięk), zjawiska psychiczne są zawsze aktami, w których te przedmioty istnieją w sposób intencjonalny
(przykładem jest słyszenie dźwięku). Intencjonalność jako fundamentalna właściwość zjawisk psychicznych
jest podstawą odróżnienia ich od zjawisk fizycznych.

3.3. Psychologia postaci

Max Wertheimer i Wolfgang Köhler.
Za formalny początek psychologii gestalt uważa się rok 1910, w którym Wertheimer rozpoczął badania
eksperymentalne nad spostrzeganiem ruchu pozornego (stroboskopowego) leżącego u podstaw percepcji
obrazu filmowego.
Psychologia postaci głosi więc psychologiczne, logiczne, epistemologiczne i ontologiczne pierwszeństwo
całości przed jej częściami, co znaczy, że całość jest nie tylko czymś więcej niż sumą części, lecz jest także
czymś innym. Postać nie tylko nie jest określona przez jej elementy składowe, ale same te elementy są
określone przez wewnętrzną naturę postaci.

Idee psychologów postaci inspirowały do podejmowania badań w zakresie subdyscyplin psychologii.

W sukurs (wsparcie) zwolennikom psychologii gestalt przyszedł funkcjonalizm.

4. Funkcjonalizm, behawioryzm, neobehawioryzm, socjobiologia
Opracowały: Aleksandra Pawlos, Dominika Małyska, Natalia Nowakowska

4.1. Funkcjonalizm
Funcjonalizm jest nie tyle szkoła psychologiczną, ile punktem widzenia. Ukierunkowywał wszystkie badania
na praktykę, zastosowanie, obserwacje, znajdował się pod silnym wpływem ewolucji Darwina. Według tego
nurtu, człowiek jest przedstawicielem gatunku homo sapiens.
Metody jakie stosowano to obserwacje i eksperymenty.
Przedstawicielami byli Wiliam James i John Dawey.
Dla Williama Jamesa ważna była koncepcja strumienia świadomości. Wyszedł z założenia, że realnie istnieje
żywy strumień ludzkiej świadomości.
Elementami były:
 zmienność zjawisk świadomości,
 ciągłość (nie ma przerw świadomości, a jak są to patologiczne),
 ma charakter indywidualny,
 ma strukturę czasową (świadomość ludzka uwzględnia przeszłość, teraźniejszość i przyszłość),
 logiczną (zjawiska świadomości są powiązane zrozumiałe i łączące się ze sobą całości),
 przestrzenną (figura i tło).
Natomiast John Dawey obrał koncepcje myślenia problemowego i doświadczenia, zwrócił uwagę na funkcję
myślenia i podejmowania decyzji, zainteresowało go czemu służył proces myślenia i dlaczego myśleniu trzeba
przypisać dużą uwagę (po co myślimy). Odpowiedział, że każde nowe zadanie/sytuacja, są postrezgane przez
podmiot, jako problem wymagający ustosunkowania się, rozwiązania lub jakiegoś dostosowania zachowania.
Funkcjonalizm zwraca uwagę na to, że procesy człowieka wynikają z ukształtowanej świadomości.
Świadomość jest pochodną tego co doświadczyliśmy, widzieliśmy itp. W miarę upływu życia, pryzmat
świadomości jest szerszy.

4.2. Behawioryzm
Behawioryzm zakłada, że zachowanie człowieka to wyuczone popędy, zachowania mają naturę wrodzoną,
jednak podlegają uczeniu. Według założeń Johna Watsona psychologia behawiorystyczna jest w pełni
obiektywną, eksperymentalną dziedziną nauk przyrodniczych, Jej celem teoretycznym jest przewidywanie i
kontrola zachowania. Introspekcja nie jest podstawową z jej metod. Psychologia ta, dążąc do uzyskania
jednolitego schematu reakcji zwierząt, nie dostrzega linii oddzielającej człowieka od zwierząt. Zachowanie
człowieka, z całą swoją złożonością, jest jedynie częścią schematu badawczego behawiorysty.
Założenia:
 Oddzielenie psychologii od filozofii – uznanie psychologii za dziedzinę nauk przyrodniczych;
 Świadomość w takim sensie, w jakim ją dotychczas ją pojmowano, nie jest dostępna badaniom
eksperymentalnym;
 Skoro nie udało się określić świadomości jako nauki przyrodniczej, to świadomość w ogóle nie
 istnieje;
 Uznanie świadomości za instrument, którym naukowcy próbują usprawiedliwiać wyniki swoich
badań;
 Obiektywnym przedmiotem badań jest zachowanie – wszystko co można zbadać/zmierzyć;
 Zastąpienie terminów: świadomość, psychika, treści psychiczne itp., takimi wyrażeniami jak: bodziec,
reakcje, tworzenie się nawyków itp.;
 Zastosowanie do eksperymentalnych badań nad człowiekiem tych samych procedur, co w przypadku
badań nad zwierzętami;
 Pragnienie uzyskania jednolitego schematu reakcji zwierząt.

4.3. Neobehawioryzm
Neobehawioryzm jest odmianą behawioryzmu, nie ogranicza się do opisu związków zachodzących między
bodźcami i reakcjami, ale próbuje je wyjaśnić przyjmując istnienie także innych czynników działających
między innymi na bodźce i reakcje.
Głównym założeniem neobehawioryzmu był powrót psychologii do filozofii. Według Wundta do
prawdziwej, pełnej wiedzy nie dochodzi ani na drodze samej obserwacji empirycznej, ani na drodze analizy
racjonalnej, dlatego psychologia i filozofia potrzebują siebie nawzajem. Neobehawioryzm jest wynikiem
ożenku klasycznego behawioryzmu z europejskim neopozytywizmem, który przyszedł z pomocą ze swoją
metodą operacyjnego definiowania pojęć (metoda ta nakazywała definiować byty intersubiektywne
nieobserwowalne, np. zamiar, przez odniesienie ich do bytów intersubiektywnych obserwowalnych, np. do
zachowania).
Założenia:
 Zdecydowane przeciwstawienie się rozdziałowi psychologii i filozofii- podkreślanie zależności
psychologii od filozofii;
 Neobehawioryzm to połączenie behawioryzmu i neopozytywizmu;
 Nie można zbadać dokładnie natury człowieka bez uwzględnienia jego życia psychicznego, emocji,
uczuć;
 Przedmiotem psychologii jest poznanie wrażeń, spostrzeżeń, życia psychicznego, które jest kierowane
przez myślenie, pragnienie itp., to nie tylko fizjologia;
 To, że nie można znaleźć namacalnego dowodu na istnienie świadomości, nie jest dowodem na to, że
ona nie istnieje;
 Wprowadzenie operacjonizmu, który pozwala definiować byty intersubiektywnie nieobserwowalne;
 Branie pod uwagę faktów (jako pierwszego elementu struktury nauki empirycznej, od którego musi
wychodzić i na którym musi się kończyć);
 Branie pod uwagę teorii (czyli gromadzenie, analizowanie faktów);
 Stworzenie metody hipotetyczno-dedukcyjnej, która brała pod uwagę zarówno biologiczną, jak i
materialną koncepcję człowieka.
4.4. Socjobiologia
Socjobiologia jest nauką, obejmującą wszystkie gatunki, także człowieka. Socjobiologia jest bodaj jedyną
koncepcją, która zmierza do opisania koncepcji człowieka, a nawet szerzej – natury ludzkiej. Z perspektywy
człowieka istotne znaczenia mają zatem kryteria określania cech typowych dla danego gatunku.
Dyplomatami socjobiologii byli David Buss i Edward Wilson.
David Buss zauważa, ze podstawowe pytanie koncepcji natury ludzkiej dotyczy cech właściwych dla
wszystkich przedstawicieli danych gatunków i występujących w działaniach, motywacjach, poznaniu.
Wilson twierdzi, że człowiek jest typowym ssakiem, co można poznać po tym, że:
 mężczyźni dominują nad kobietami,
 potomstwo wymaga długotrwałej opieki,
 rodzice dziecka pozostają w długotrwałych, ścisłych związkach,
 dominującym rysem zachowania jest egoizm – działania w interesie własnym i najbliższych, a także
ksenofobia i terytorializm,
 powszechne jest zamiłowanie do zabaw i gier zręcznościowych.
Socjobiologia proponuje kilka takich kryteriów:
 powszechność występowania danej cechy- np. procent populacji, w której ona występuje,
 niemodyfikowalność danej cechy w skali gatunku – automatyzm jej występowania, spontaniczne
pojawianie się, nieuleczalność itp.,
 użyteczność adaptacyjnej danej cechy- radzenie sobie z problemami, przeżywalność, sukces rozrodczy
jako jej konsekwencja itp.
5. Koncepcje psychoanalityczne
Opracowały: Iga Pańczyszyn, Żaneta Oracka

5.1. Nieświadoma świadomość

Freud mianem „nieświadomego” określa proces psychiczny, który istnieje i opiera się na mocy
założenia. Uważa on, że innych ludzi postrzegamy świadomie, lecz w odniesieniu do samych siebie
postępujemy nieświadomie.

Freud stawiając swoją hipotezę nieświadomości „obudził” swoich krytyków. Ich niechęć do jego poglądów
wynikała z braku dowodów potwierdzających istnienie nieświadomości.

Ludzkość musi oswoić się z własnym „ja”, że tak naprawdę nie ono rządzi i dowiedzieć się co odbywa się
nieświadomie w jego życiu duchowym.

Freud samotnie stawiał czoło opozycji. Twierdził, że stosunek do psychoanalizy to przede wszystkim wyraz
nastawienia do własnych kompleksów, tęsknot, lęków i urazów.

5.2. Freud – koncepcja nieświadomej psychiki

Procesy psychiczne nie układają się w nieprzerwane szeregi, są pełne luk. Dlatego trzeba przyjąć, że:

Istnieją procesy fizyczne/somatyczne Psychika sama w sobie jest nieświadoma.

- towarzyszą one psychice, przysługuje im
większa kompletność, ponieważ niektórym
odpowiadają paralelne1 procesy świadome.
Freud przyjął drugą ewentualność, uważając luki za punkty, w których procesy świadome zostały zastąpione
nieświadomymi, nie przestając być psychicznymi.

Przeciwstawił się obecnemu dla swojej epoki poglądowi Heringa i Milla, którzy utożsamiają procesy
świadome z psychiką, a procesy nieświadome z procesami fizycznymi/somatycznymi.

Freud przyjął założenie o ciągłości procesu psychicznego czyli fundament terapii psychoanalitycznej, w której
terapeuta uzupełnia psychikę nieświadomą poprzez wnioski, czyli akty świadome.

Nieświadome jako:

ZJAWISKO
To jedna z trzech jakości przysługujących
procesowi psychicznemu, który może być:
- świadomy
- przedświadomy (działanie, które bez naszego
udziału staje się świadome)
- nieświadomy (może stać się świadome dzięki
naszemu wysiłkowi)
SYSTEM
System przestrzenny, rozciągły, mający
charakter celowy i rozwinięty dzięki potrzebom
życiowym, nazywany przez Freuda „aparatem
psychicznym”.

1
Paralelny - trwający lub zachodzący jednocześnie z czymś innym, takim samym lub podobnym pod pewnym względem
5.3. „Aparat psychiczny” jako teoria osobowości
Osobowość się z trzech „instancji”. Każda z nich ma własną dynamikę, mechanizmy
i funkcje, jednak działają one tak blisko siebie, że trudno je rozdzielić.

ID EGO SUPEREGO
to pierwotna energia, która to element kontaktujący się ze nazywane jest sumieniem lub
zasila pozostałe systemy. Jegoświatem zewnętrznym. To ego poziomem społecznym.
celem jest zachowanie wie co trzeba zrobić aby Przechowuje ono wszystkie
optymalnego poziomu energii osiągnąć zadowolenie i obniżyć nakazy i zakazy społeczne,
w organizmie. Jeśli więc jest jej
poziom energii. Ego jest w moralne, prawne. Superego
zbyt dużo, id dąży go tego abystanie odróżnić to co jest hamuje nieakceptowane
ją rozładować. Id bywa rzeczywiste i istnieje w świecie społecznie impulsy id i dąży do
nazywane naturalnym zewnętrznym od tego co doskonałości w rozumieniu
popędem, albo też znajduje się jedynie w wpojonych człowiekowi
wewnętrznym dzieckiem, działa wyobraźni człowieka. Ego wartości i zasad.
bowiem właśnie jak dziecko, decyduje o działaniu i o tym na
które chce unikać przykrości ijakie bodźce nastąpi reakcja
dążyć do przyjemności. organizmu. Można je
przyrównać do dorosłego, który
wie co trzeba zrobić i w jaki
sposób, aby osiągnąć dany cel.
Psychoanaliza freudowska pozwoliła na pełniejsze wykorzystanie pojęcia "nieświadomości" w psychologii.
Choć sama teoria o istnieniu nieświadomych dla człowieka procesów psychicznych i ich treści, była dziełem
znacznie starszym niż teorie Freuda, to on doprowadził do tego, że procesy nieświadome stały się tematem
badań. Na badaniu właśnie tych nieświadomych treści opiera się psychoanaliza w swojej formie
terapeutycznej.

5.4. Dziedzictwo archaiczne

Freud uznaje za nie ślady pamięciowe, które nie mogą pochodzić ani z naszych własnych doświadczeń życia
dojrzałego ani też z zapomnianego okresu dzieciństwa, lecz przeżycia przodków, które dziedziczymy z chwilą
przyjścia na świat, zanim jeszcze uzyskamy możliwość zdobycia własnych doświadczeń.

5.5. Psychologia indywidualna Alfreda Adlera

U jej podstaw znalazło się przekonanie o motywującej roli dążenia do czegoś doskonalszego niż jest obecnie.
Czynnikiem działalności życiowej jest świadomość niepełnosprawności i potrzeba działań kompensacyjnych
w kierunku dążenia do mocy doskonałości co wyznacza indywidualny styl życia. Według Alfreda Adlera
życie człowieka jest zdeterminowane indywidualnie przez poczucie społeczne. Teoria Adlera zbliżona jest do
teorii kratyzmu.

Teoria kratyzmu – założenie, że ambicja jest naturalnym mechanizmem wywołującym nieustanne dążenie
do górowania nad otoczeniem.

5.6. Psychologia analityczna Carla Gustava Junga

W psychoanalizie Freuda na treść nieświadomości składały się pierwotnie świadome motywy, które zostały
następnie wyparte do nieświadomości. Jung wychodzi poza relację „świadome-nieświadome” i wchodzi w
obszar „nieświadome-nieświadome” – treści tworzą motywy, które nigdy nie były uświadomione. I tak jak
Freudowskie dziedzictwo archaiczne, tak i one towarzyszą człowiekowi od chwili narodzin jako dziedziczone
cechy nabyte. Owe archetypy składają się na nieświadomość zbiorową, która oprócz nieświadomości
personalnej zawiera również treści należące do całej grupy jednostek. Jung uznał za główny cel osobistego
rozwoju człowieka samorealizację, którą nazywa indywiduacją.
6. Psychologia humanistyczna – trzecia siła
Opracowały: Marianna Michalak, Andżelika Nowak, Aleksandra Nowakowska

Nazwa „psychologia humanistyczna” pojawiła się na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, kiedy to Abraham
Maslow i Anthony Sutich ogłosili konkurs na tytuł nowego czasopisma. W ten sposób w 1961 roku ujrzał
światło dzienne pierwszy numer „Journal of Humanistic Psychology”.
Psychologowie humanistyczni sądzili, że psychologia powinna skoncentrować się na subiektywnym i
świadomym doświadczeniu jednostki. Podkreślali o wyjątkowość człowieka i jego wolność i wyborze własnej
drogi życiowej. Uważali, że metod nauki przyrodniczych nie można stosować do badania człowieka
(„epibehawiorystyczna”, „epifreudowska”).
Według psychologii humanistycznej człowiek posiada narzędzie rozwoju, którym jest intuicja. Co więcej jej
twórcy postulują, że nadrzędnym interesem człowieka jest jego rozwój, a silą napędową rozwoju jest potrzeba
samorealizacji.
Psychologia humanistyczna wyraźnie celebruje indywidualizm oraz optymizm.
Carl Rogers zakładał, że ludzie w istocie są dobrzy. Według niego każda osoba jest czymś niepowtarzalnym
i jej podstawową potrzebą jest potrzeba uznania, ważny jest szacunek i podziw ze strony innych ludzi. Ludzie
rodzą się z potrzebą rozwoju i wzrostu.
Charakterystycznymi cechami humanistycznego podejścia do człowieka są:
 Odrzucenie dotychczasowego dystansu wobec przedmioty badan. (Rogers opracował terapię
skoncentrowaną na kliencie).
 Zasada komunikacji (nadawca - komunikat – odbiorca). Kontakt z osobą badaną oparty jest na dialogu.
Psycholog prowadzi rozmowy nie tylko z osobą badaną ale także z odbiorcami jego wytworów.
 Nie neguje wykładu innych kierunków do gromadzenia wiedzy o człowieku.
Założenia psychologii humanistycznej:
 Każda osoba jest całością nierozdzielną, o złożonych relacjach wzajemnych, zachodzących między jej
psychiką i organizmem. Człowiek jest całością
 Człowiek istnieje w środowisku innych ludzi, a wchodzenie z związki z innymi osobami ma znaczenie
dla realizowania potrzeb podstawowych.
 Człowiek jest istotą świadomą, a świadomość jest podstawowym składnikiem ludzkiego istnienia.
 Człowiek dysponuje wyborem, nie jest on ślepo popychany przez instynktowne siły.
Psychologia humanistyczna proponuje podejście badawcze, które usiłuje zrozumieć ludzkie zachowanie nie
z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora lecz tzw. Wewnętrznego punktu widzenia odnoszonego do
zachowującej się osoby. Psychologowi ma w tym pomóc zdolność empatii, do przejmowania perspektywy
drugiego człowieka.
Ważnym wydarzeniem w psychologii humanistycznej jest stworzenie przez Abrahama Maslowa piramidy
potrzeb (czyli teorii potrzeb), która zakłada, że mechanizmem sterującym ludzkim zachowaniem są potrzeby,
pojmowane jako brak czegoś.
Maslow koncentrował się na motywach jakie kierują ludźmi. Sądził że istnieją dwa rodzaje motywacji:
  Motyw obrony,
 Motyw wzrostu (bycie kochanym, podziwianym).
Badając te motywy w różnych sytuacjach, zauważył że układają się one w specyficzny wzór – hierarchie
potrzeb. Wierzył, że te hierarchiczne potrzeby są wrodzone i obecne na początku u wszystkich ludzi. Na
przykład, potrzeby niższe takie jak zaspokojenie głodu muszą być przynajmniej częściowo zaspokojone by
stało się istotne zaspokojenie potrzeb stojących wyżej w hierarchii.
7. Tymczasem w Polsce
Opracowali: Jakub Pietryka

7.1. Szkoła Lwowsko-Warszawska

1. Polska szkoła filozoficzna zapoczątkowana została przez Kazimierza Twardowskiego we Lwowie. Celem
jej było utworzenie silnego ośrodka Filozoficznego na ziemiach Polskich. Ze względów politycznych,
ważnym ośrodkiem tej szkoły stała się również Warszawa gdzie stanowisko profesora filozofii objął
Łukasiewicz, przez wzgląd na to, że Twardowski nie zdecydował się na opuszczenie Lwowa gdzie wciąż
nauczał przyciągając do siebie między innymi Romana Ingardena, który przybył ze względu na wysoki
poziom filozofii we Lwowie.
2. Szkoła przyczyniła się w olbrzymim stopniu do rozwoju takich nauk jak Filozofia, Psychologia, oraz nauki
przyrodnicze. Szczególne uznanie w świecie zyskały Logika, oraz właśnie Filozofia. Która stała się nawet
(szkoły lwowsko-warszawskiej) głównym prekursorem tego kierunku na ziemiach Polskich. Niestety rozwój
szkoły filozoficznej jak i innych został zakończony śmiercią Twardowskiego oraz wybuchem II wojny
światowej. Znaczna część uczniów musiała uciekać z kraju, a wielu pozostałych w nim poniosło śmierć z rąk
któregoś z okupantów. Niemożliwe było odrodzenie szkoły po skończeniu wojny przez wzgląd na oficjalną
doktrynę państwową która uniemożliwiała powstawanie niezależnych ośrodków myśli Filozoficznej.

7.2. Kazimierz Twardowski

Urodzony w Wiedniu 1866 roku, a zmarł 1938 we Lwowie. Studiował Filozofię, Matematykę, Filologię
klasyczną, oraz fizykę. Ze względów narodowościowych nie mógł liczyć na rozwój swojej kariery naukowej
w zaborze Austriackim, dlatego zdecydował się przenieść do Lwowa, gdzie miał większe możliwości
działania. Co nie zaszkodziło jego wykładom na które przybywały tłumy ludzi. Co nie powinno dziwić
zważywszy na fakt, że posiadał zdaniem jego studentów ogromną wiedzę której dorównywało jedynie jego
niezwykłe uzdolnienia w przekazywaniu wiedzy w taki sposób aby każdy słuchacz nie tyle zrozumiał to o
czym się mówiło, lecz także przyswoił to w sposób możliwie najprostszy.
Kazimierz Twardowski cieszył się również ogromnym autorytetem wśród ówczesnych ludzi, co było
widoczne nie tylko wśród jego studentów, ale także w grupach ówczesnych filozofów i innych ludzi nauki.
Znany jest głównie dzisiaj z założenia wcześniej wspomnianej szkoły Lwowsko-Warszawskiej, chociaż sam
nie nie zdecydował się na opuszczenie Lwowa, a jego wkład w Warszawie powstał głównie dzięki jego
uczniom. Opublikował on także wiele prac jak np.: O psychologii, jej przedmiocie zadaniach, metodzie… , O
dostojeństwie Uniwersytetu czy O tak zwanych prawach względnych.
Niestety olbrzymia część jego dorobku została zniszczona za sprawą drugiej wojny światowej, wiele osób
mogących kontynuować jego dziedzictwo bezpowrotnie zostało utraconych dla świata za sprawą drugiej
wojny światowej i dokonywanych wówczas rzezi. Ci którym udało się przetrwać wyjechali za granicę w
obawie za represjami, a tym którzy mogliby kontynuować jego dziedzictwo i idee posiadania Polskiej prężnie
się rozwijającej szkoły Filozofii na ziemiach Polski zamknęła usta propaganda komunistyczna nieuznająca
innej „Wartości” aniżeli Socjalizm i Komunizm.
7.3. Władysław Witwicki
Urodzony w Lubaczowie roku 1878 zmarł w Konstancinie 1948r.
Znany psycholog Polski uczeń szkoły Warszawko-Lwowskiej znany również ze swoich tłumaczeń, oraz w
mniejszym stopniu jako teoretyk sztuki.
Jako jeden z dwóch pierwszych uczniów obok Łukasiewicza, to właśnie Władysław Witwicki jest
odpowiedzialny za rozpoczęcie Lwowsko-Warszawskiej szkoły w Warszawie. Był on znany podobnie jako
swój mentor Twardowski jako przykład wybitnego wykładowcy. Angażował się bardzo mocno w życie
uniwersytetu, który funkcjonował mimo wielu trudności jak np.: brak pomocy naukowych, bądź nieposiadanie
ich w ilości wystarczającej dla studentów. Niektore zostały wykonane przy pomocy samego Profesora, jak i
jego studentów. Chociaż nie jest to tak znana postać jak Twardowski bez wątpienia jest on osobą która
przyczyniła się w niemały sposób w rozwój Psychologi Polskiej. Do jego prac zaliczamy między innymi:
Zarys Psychologi, W sprawie przedmiotu i podziału Psychologi, Z Psychologi stosunków osobistych. Jednak
mimo olbrzymiego wkładu w rozwój tej nauki, nie kontynuowano Psychologi w kierunku jaki za odpowiedni
uważał Witwicki, mimo tego jego prace są znane po dziś dzień. Znane są także jego inne prace jak: Dialogi
Platona, Uczta, Wiara oświeconych, pogadanki obyczajowe, czy rozmowa o jedności prawdy i dobra.

7.4. Władysław Heinrich

Założyciel Krakowskiej Pracowni Psychologii Doświadczalnej, która od samego początku miała charakter
eksperymentalny, ukierunkowany na problematykę psychofizyczną i psychofizjologiczną. Wypracował teorię
psychofizjologicznego mechanizmu uwagi jako funkcji akomodacyjnej aktywności narządu zmysłu.
Poszukiwał odpowiedzi na pytanie: czym jest uwaga w funkcjonowaniu organizmów zmysłowych, nie zaś w
świadomości człowieka. Wynikało to z jego ogólnego pojmowania psychologii jako zrozumienia zachowania
człowieka, a nie odkrywania jego świadomości. Był on więc prekursorem behawioryzmu rangi teoretycznej.

7.5. Psychologia polska po 1945 roku

Wznowiły działalność:
Warszawa – Władysław Witwicki i Stefan Baley
Kraków – Stefan Szuman
Poznań – Stefan Bałachowski
Utworzono:
Wrocław – Mieczysław Kreutz i Helena Słoniewska
Lublin – Tadeusz Tomaszewski
Toruń – Andrzej Lewicki
Łódź – Albert Dryjski, Eugeniusz Geblewicz, Marta Liberachowa i Józef Pieter
Podsumowanie

W czasie zajęć studenci biorą udział w dyskusji, która ma na celu ukazanie podobieństw i różnic pomiędzy
poszczególnymi nurtami w psychologii.
Najważniejsze elementy z poszczególnych podejść
1. Początki psychologii jako suwerennej nauki
Herman von „Wprawdzie to Arystoteles wzniósł gmach psychologii, ale dopiero Wilhelm Wundt
Ebbinghouse w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku zaszczepił na starym pniu wszystkie te
latorośle nowej psychologii”.
Rudolf Goclenius W jego pracy po raz pierwszy termin „psychologia” pojawił się w druku w 1590
roku.
David Hume 1739 - uważał za priorytet rozwinięcie nauki o człowieku poprzez zastosowanie
metody eksperymentalnej.
John Stuart Mill 1843 – określił przedmiot psychologii jako „prawidłowości następstwa, prawa wedle
których jeden stan psychiczny następuje po innym; wedle których jeden stan
psychiczny zostaje przyczynowo wywołany przez inny lub co najwyżej przyczynowo
po nim następuje”.
Wilhelm Wundt 1879 – pracownia eksperymentalnych badań psychologicznych na Uniwersytecie
Lipskim
1882 – Instytut Psychologii w Lipsku

2. Wundta koncepcja paralelizmu psychofizycznego

Wilhelm Wundt 1879 – pracownia eksperymentalnych badań psychologicznych na Uniwersytecie
Lipskim (miało to miejsce w okresie lipskim).
W kontekście sporu pomiędzy zwolennikami XIX wiecznego materializmu
przyrodników niemieckich a spirytualistami. Wundt uważa za najbardziej
zagrażający przyszłej psychologii materializm psychofizyczny (materialistyczną
pseudonaukę), zgodnie z którym zjawiska psychiczne pochodzą od fizycznych i
dlatego należy je opisywać i wyjaśniać w języku procesów fizjologicznych.
Zasada paralelizmu psychofizycznego „wszędzie, gdzie zachodzą prawidłowe
stosunki między zjawiskami psychicznymi a fizycznymi, oba rodzaje zjawisk nie są
identyczne, ani też jedne nie mogą przekształcić się w drugie, gdyż same w sobie są
one nieporównywalne; wszelako zjawiska te są w ten sposób do siebie wzajemnie
przyporządkowane, że w stanie prawidłowym pewnym zjawiskom psychicznym
odpowiadają pewne zjawiska fizyczne lub że – jeśli wyrazić się obrazowo – toczą się
one równolegle”
Oznacza to, że Wundt odrzuca kartezjański pogląd na duszę jako substancję
niematerialną, ale jednocześnie zachowuje podstawowe założenie kartezjanizmu:
dualizm „bezpośredniości” świadomości i „pośredniości” świata zewnętrznego.
Okres heidelberski kiedy Wundt stworzył program heidelberski w psychologii. W
okresie tym Wundt bazuje na przekonaniu, że psychologia jako nauka empiryczna
musi opierać się na faktach, a są nimi fakty świadomości. Uważa on, że (1) postęp
wiedzy wiąże się z doskonaleniem metod badania oraz, (2) że nową metodą w
psychologii jest prowadzenie introspekcji (samoobserwacji) w warunkach nadzoru
eksperymentalnego. Jego zdaniem samoobserwacja eksperymentalna umożliwia
wnioskowanie o naturze nieświadomych procesów psychicznych.
Nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa, w której metoda
badania jest historyczna, a przedmiotem badania są wytwory kultury. Jest ona
antyindywidualistyczna, w przeciwieństwie do indywidualistycznej psychologii
eksperymentalnej, fizjologicznej.
Źródła pomocnicze w zakresie psychologii historyczno-kulturowej:
1. Opisy charakterów, popędów i namiętności ludzkich, zebrane przez
historyków,
 2. Obfity materiał z doświadczeń codziennego życia, zebrany przez statystykę,
3. Wyniki badań nad rasami i plemionami, historią ich religii i obyczajów,
mową i rozwojem ich języków.
Przedmiotem jej badania miały być wszystkie wyższe czynności psychiczne
niepoddające się badaniu, a w tym myślenie.
Co interesujące Wundt zakładał znacznie większe powodzenie psychologii
historyczno-kulturowej, niż eksperymentalnej, jednak okazało się być zupełnie
odwrotnie.

Edward B. „Introspekcja eksperymentalna to jedyna droga do wiedzy psychologicznej”.

Titchener Titchener przeszczepił psychologię Wundta na grunt amerykański, jako jego uczeń, i
okazał się przy tym być bardziej wundtowski niż sam Wundt. W jego ujęciu
psychologia jest nauką właśnie dzięki metodzie eksperymentalnej i wszystko to, co
nie poddaje się tej metodzie – nie należy do psychologii eksperymentalnej.
3. Opozycjoniści Wundta
Szkoła Załozycielem szkoły würzburskiej był uczeń Wundta - Oskar Külpe oraz dwaj jego
würzburska uczniowie - Narziss Ach i Karl Bühler.
- Zauważyli, że zadania, które Wundt dawał swoim badanym nie wymagały od nich
Oskar Külpe myślenia. Sami decydowali się dawać badanym znacznie trudniejsze zadania, w
którym badani mieli wyrazić opinię o twierdzeniu metafizycznym lub ustosunkować
się do aforyzmu Nietzschego, a dopiero później dokonać introspekcyjnego opisu
procesu myślowego, który doprowadził ich do sformułowania odpowiedzi.
Odpowiedź Wundta: eksperymentalne badanie procesu myślenia nie spełnia
najważniejszego warunku metodologicznego – powtarzalności wyników. Co więcej
uważa, że nie można jednocześnie myśleć o zadaniu oraz go obserwować.
Zanikła, kiedy Külpe przeniósł się na uniwersytet w Bonn i zarzucił swoją pracę.
Odkryła myśli nienaoczne czyli nieobrazowe, przelotne myśli, które towarzyszą
świadomym wyobrażeniom, uczuciom i aktom woli. Doprowadziły one do uznania
myślenia za proces nieświadomy. Nie podjęto tego w dalszych badaniach.
Psychologia Psychologia aktów zarzuca Wundtowi, że nie uwzględnia ważnego składnika
aktów sytuacyjnego – jakości postaciowej. Jakości postaciowe istnieją poza elementami
- zmysłowymi i są do nich dodawane przez umysł. Np. melodię możemy zagrać na
Franz Brentano różnych skalach, zmieniając jej elementy, jednak wciąż rozpoznamy w niej tą samą
melodię, czyli tą samą jakość postaciową. W związku z tym psychologia aktów za
cechę wyróżniającą przedmiot psychologii przyjmowała aktywność umysłu
skierowaną na treść, a nie na samą zawartość treściową aktu psychicznego. Brentano
uważał, że przedmiotem psychologii prawdziwie empirycznej jest aktywne i
intencjonalne doświadczenie. W przeciwieństwie do zjawisk fizycznych, którymi są
zawsze przedmioty (np. dźwięki), zjawiska psychiczne są zawsze aktami, w których
te przedmioty istnieją w sposób intencjonalny (np. słyszenie dźwięku).
Intencjonalność, jako fundamentalna właściwość zjawisk psychicznych jest
podstawą odróżnienia ich od zjawisk fizycznych.
Brentano nie był przeciwnikiem eksperymentów, ale był zwolennikiem pracy
teoretycznej, która odpowiednio do nich przygotowuje.
Psychologia aktów zrywała z wundtowską tradycją analizy treści świadomego
doświadczenia.
Psychologia Gestalt – postać, forma, kształt, całość, schemat.
postaci (Gestalt) Wertheimer rozpoczął badania eksperymentalne nad spostrzeganiem ruchu
- pozornego (stroboskopowego), leżącego u podstaw percepcji obrazu filmowego
Max (https://www.youtube.com/watch?v=UocF4ycBnYE).
Wertheimer, W psychologii postaci uznaje się, że całość stoi przed swoimi częściami składowymi,
Wolfgang a wręcz, że jest czymś więcej, ponieważ w rezultacie odpowiedniego układu
Köhler, czasowo-przestrzennego bodźców spostrzegane zjawisko jest jakościowo inne.
Kurt Kofka Włodzimierz Szewczuk przedstawił dorobek psychologów postaci, podkreślając ich
niewątpliwe zasługi, a mianowicie: zniesienie tradycyjnej przepaści między
 spostrzeganiem a myśleniem i motoryką. Jednocześnie zauważył, że ustalone przez
nich prawa postaci są prawami pozornymi, które uniemożliwiają wyjaśnienie
obiektywnych zależności.
4. Funkcjonalizm; Behawioryzm; Neobehawioryzm; Socjobiologia
Funkcjonalizm Jest raczej punktem widzenia, niż szkołą psychologiczną. Podstawą dla
funkcjonalizmu jest:
1) Psychologia treści - wywodzący się od Wundta, gdzie zadanie stanowiła
introspekcyjna analiza świadomych doświadczeń normalnego osobnika;
2) Psychologia aktów – oparta na paradygmacie biologii ewolucyjnej i
zajmująca się psychiką od strony historycznej;
3) Psychologia rozwojowa – badająca zmiany zachodzące w indywidualnym
organizmie od początku życia embrionalnego po dojrzałość;
4) Psychologia porównawcza – badająca procesy psychiczne organizmu w
relacji do zachowania wewnątrz różnych gatunków lub w obrębie tego
samego gatunku.
Funkcjonalizm bada umysł jako narzędzie przystosowania człowieka do
środowiska. Funkcjonaliści próbowali zrozumieć jak określonego rodzaju
bodźce prowadzą do określonego rodzaju reakcji. Według Williama Jamesa
funkcja świadomości polega na tym, że ułatwia dostosowanie zachowania
jednostki do jej środowiska, co jest istotne dla jej przeżycia. Z kolei według
Johna Dewey zadanie świadomości to koordynacja pomiędzy organizmem a
środowiskiem.
Behawioryzm Liderem tej szkoły psychologicznej jest John Watson. Według niego świadomość,
w takim sensie, w jakim pojmowali ją współcześni psychologowie, jest niedostępna
badaniom ekspetymentalnym. W związku z czym postulował on porzucenie badań
nad stanami psychicznymi i skoncentrowanie się na badaniach nad tym, co
obserwowalne: zachowaniu. Stąd też nazwa kierunku (ang. behawior – zachowanie).
Watson jest autorem dzieła Psychologia, jaką widzi ją behawiorysta, potocznie
nazywanego manifestem behawiorystycznym. Nawoływał on do badania człowieka
w taki sposób, w jaki bada się zwierzęta, które są mniej rozwinięte, niż człowiek.
Jako cel behawioryzmu przyjmował przewidywanie i kontrolę zachowania. Tak jak
würzburczycy i William James Wundt podważał sens stosowania introspekcji.
Posunął się jednak dalej, sprowadzając świadomość do mechanizmu regulującego
zachowanie i decydując się badać zachowanie, jako obserwowalne i poddające się
badaniom eksperymentalnym.
Neobehawioryzm O ile Watson robił wszystko aby trzymać behawioryzm z daleka od filozofii, o tyle
Wundt widział związek pomiędzy psychologią a filozofią i uzasadniał konieczność
poddawania ich wzajemnej analizie. Z kolei Burrhus Skinner zgadzał się co prawda
z tym, że człowiek jest organizmem odczuwającym i myślącym, jednak uważał, że
badanie takich stanów jak emocje czy myślenie, niczym nie różni się od badania
obserwowalnego zachowania.
Operacjonizm polega na tworzeniu definicji operacyjnych, a więc na wiązaniu
terminów teoretycznych z terminami obserwacyjnymi, na tłumaczeniu terminów
rozmaitych dyscyplin naukowych poprzez odwołanie do intersubiektywnie
obserwowalnych przedmiotów i zdarzeń psychicznych.
Neobehawioryzm wprowadza zmienne pośredniczące pomiędzy bodźcem a
reakcją wprowadzonych przez behawioryzm.
Socjobiologia Jest to syntetyczna dyscyplina naukowa, której cel stanowi wyjaśnienie zachowań
społecznych (również homo sapiens), poprzez rozpatrywanie zachowań w kontekście
działania sił doboru naturalnego. Nazwę stworzył Edward Osborne Wilson.
Pierwotnym obszarem zainteresowania socjobiologii były owady społeczne (mrówki,
pszczoły, osy, termity) oraz inne naczelne (nie człowiek). Według Wilsona człowiek
jest typowym ssakiem, ponieważ:
1) Mężczyźni dominują nad kobietami,
2) Potomstwo wymaga długotrwałej opieki,
 3) Dominującym rysem zachowania jest egoizm, ksenofobia i terytorializm,
4) Powszechne jest zamiłowanie do gier i zabaw zręcznościowych.
Istotna jest także koncepcja altruizmu, który w socjobiologii zawsze jest
motywowany egocentrycznie. Wyróżnia się jego dwa rodzaje
1) altruizm krewniaczy, występuje gdy jednostki są ze sobą spokrewnione,
gatunek jest bardziej skupiony terytorialnie niż rozproszony, gatunek
dysponuje dużą zdolnością różnicowania krewnych oraz
2) altruizm odwzajemniony, który pojawia się w tedy, gdy pociąga za sobą
małe ryzyko, przynosi duży zysk, role z łatwością mogą się odwrócić
(donator zostanie beneficjentem) oraz gdy ofiarodawca i beneficjent potrafią
rozpoznać się w przyszłości.
Socjobiologowie odnoszą się także do agresji, stwierdzając, że:
1) mężczyźni są bardziej agresywni niż kobiety,
2) młodsi są bardziej agresywni niż starsi,
3) agresja jest silniejsza wobec obcych niż, „swoich” i bliskich.
5. Koncepcje psychoanalityczne; Psychologia indywidualna
Psychoanaliza Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt (Sigmunt) Freud, wiedeński neurolog, który
zauważył, że sens objawów wszelkich schorzeń nerwicowych jest zawsze ukryty
przed chorym, co mogło oznaczać, że nic z warunków psychicznych, które
doprowadziły do powstania danego objawu, nie dotarło do jego świadomości. Freud
uważał więc, że istnieje coś nieświadomego w psychice. Według niego tym
nieświadomym jest proces psychiczny istniejący na mocy założenia.
Freud uważa za nieświadomość właściwą te procesy psychiczne, które z trudem
zostają uświadomione, ponieważ ich treścią są wyparte wspomnienia i skłonności. W
koncepcji Freuda istnieje świadomość oraz nieświadomość. Freud nie wyróżniał
podświadomości. Wyróżniał ją Edward Abramowski, określając tym terminem
pamięć utajoną.
Freud jest autorem teorii osobowości, która (osobowość) składa się z trzech instancji:
id, ego i superego.

Freud uważał także, że w życiu psychicznym jednostki mogą występować nie tylko
treści przeżyte osobiście, ale także treści pochodzenia genetycznego, czyli
dziedzictwo archaiczne, które obejmowałoby nie tylko dyspozycje, ale także pewne
treści, ślady wspomnień wcześniejszych pokoleń.
Psychologia Alfred Adler uważał, że z człowieczeństwem wiąże się z poczuciem niższości oraz
indywidualna ustawicznym dążeniem do przezwyciężenia go. Uważał więc, że tym, co napędza
człowieka do działania jest świadomość niepełnosprawności i potrzeba działań
kompensacyjnych w kierunku dążenia do mocy, czyli doskonałości, które wyznacza
indywidualny styl życia. Według Adlera życie każdego człowieka jest
zdeterminowane przez poczucie społeczne (albo poczucie wspólnoty), które chroni
go przed ucieczką w neurotyczne lub aspołeczne fiksacje. Było to inspiracją dla
 założenia poradni psychologicznych w szkołach, a także dla powstania ruchu, który
do prowadził do powstania neopsychoanalizy oraz zakwestionowania przez Karen
Horney koncepcji tożsamości Freuda i psychoanalizy.
Bardzo podobną do teorii Adlera była teoria polskiego psychologa Władysława
Witwickiego, nazywana teorią kratyzmu. Według niej ambicja jest naturalnym
mechanizmem dla każdego człowieka, który wywołuje nieustanne dążenie do
górowania nad otoczeniem (społecznym i fizycznym). Teoria ta przeszła jednak
niezauważona w światowej psychologii, ponieważ Witwicki nie zadbał o jej
publikację w innym języku niż polski, ani o jej popularyzację. Adler nie mógł więc
znać tej teorii, kiedy tworzył psychologię indywidualną i koncepcję dążenia do
mocy.
Psychologia Carl Gustav Jung porusza się po płaszczyźnie nieświadomości. Odnosząc to do
analityczna Freuda, który poruszał się pomiędzy świadomością a nieświadomością, w przypadku
Junga należy stwierdzić, że porusza się on pomiędzy nieświadomością a
nieświadomością. W jego teorii treść nieświadomości tworzą motywy, które nigdy
nie były uświadomione. Archetypy są podobne do Freudowskiego dziedzictwa
archaicznego, ponieważ towarzyszą człowiekowi od chwili narodzin, jako
dziedziczone cechy nabyte. Te dynamiczne archetypy składają się na nieświadomość
zbiorową. Jest to druga część nieświadomości (poza nieświadomością personalną),
która zawiera treści należące do grupy jednostek, narodu, a nawet wszystkich ludzi.
Mają one możliwość manifestowania się w snach. Za główny cel rozwoju człowieka
Jung uznał samorealizację, którą nazwał indywiduacją. Jest to stawanie się sobą
polega na integrowaniu sprzecznych treści i archetypowych procesów
nieświadomości.
6. Psychologia humanistyczna, pozytywna
Psychologia W odpowiedzi na behawioryzm i psychoanalizę Abraham H. Maslow stworzył
humanistyczna psychologię humanistyczną. Psychologia humanistyczna koncentrowała się na tym,
co pomijała psychoanaliza i behawioryzm, a mianowicie ludzkie zdolności i
możliwości, twórczość, miłość, Ja, obiektywność, autonomia, tożsamość,
odpowiedzialność, zdrowie psychiczne itd. Tak jak psychoanaliza i behawioryzm
również psychologia humanistyczna dążyła do dostarczenia człowiekowi wiedzy o
jego tożsamości. Humaniści byli zdania, że psychoanaliza koncentruje się na
niezdrowej, groźnej i złej nieświadomości, w związku z czym nie dostrzega ludzkich
możliwości ukierunkowanych na zdrowie. Z kolei behawioryzm przeoczył zdolność
człowieka do świadomego przekraczania siebie i swojej kultury. Psychologia
humanistyczna uznała, że osoba ma zdolność formułowania siebie z własnego
wyboru, bowiem jest ona zarówno aktualizacją, jak i potencjalnością, co więcej
traktuje ona wewnętrzną, uwarunkowaną biologicznie naturę człowieka jako dobrą
lub neutralną i uważa, że powinno się ją uzewnętrzniać i rozwijać.
Maslow jest autorem piramidy potrzeb:
 Psychologia Psychologia pozytywna to dziedzina psychologii, która zajmuje się podłożem
pozytywna szczęścia i dobrego samopoczucia, a także męstwem i cnotami ludzkimi. Za jej
twórcę uznaje się Martina Seligmana. Proszę obejrzeć wykład autora w ramach Ted
Talks :)
https://www.ted.com/talks/martin_seligman_on_the_state_of_psychology/up-
next?language=pl
Ważne pojęcia to dobrostan subiektywny a więc postrzeganie przez człowieka
zadowolenia z fizycznego, psychicznego i społecznego stanu własnego życia.
Z kolei inny psycholog pozytywny, Mihály Csíkszentmihályi, wprowadził do
psychologii pozytywnej pojęcie stanu flow, czyli stanu przepływu. Jest to stan
pomiędzy satysfakcją a euforią, wywołany całkowitym oddaniem się jakiejś
czynności.
https://www.ted.com/talks/mihaly_csikszentmihalyi_on_flow/up-next?language=pl
Treść filmów również obowiązuje na kolokwium.
7. Orientacja poznawcza
Psychologia Pod koniec lat 60. XX wieku Ulric Neisser opublikował pracę pod tytułem cognitive
poznawcza psychology, która stała się przełomem w sposobie myślenia. Neisser –
(kognitywna) przeciwstawiając się koncepcji człowieka pasywnego – zaproponował koncepcję
ang. Cognitive aktywnego umysłu. Traktował on psychologię poznawczą jako naukę o
psychology mechanizmach funkcjonowania umysłu. W psychologii poznawczej najważniejsze
jest przekonanie, że gromadzenie doświadczenia polega na tworzeniu
dychotomicznych (czarne – białe, duże – małe, smutne – wesołe itd.) odwzorowań
rzeczywistości. Z treści tych odwzorowań (konstruktów) wynikają zachowania.
W psychologii poznawczej kładzie się nacisk na stawianie hipotez, a następnie ich
weryfikowanie (falsyfikowanie) w toku eksperymentu naukowego.
Nurt poznawczy traktuje człowieka jako badacza, a życie jako stałe
eksperymentowanie i sprawdzenia hipotez. Dlatego też źródłem zmian w człowieku
jest gromadzenie i nieustanna restrukturalizacja doświadczenia, a więc uczenie się.
Jednak inne, niż w behawioryzmie, bowiem jest to uczenie się bez wzmocnień,
poprzez modelowanie i uczenie się przez instrukcje słowne.