MATEMATİK TE

Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

1. Verilen Bir Grafiğin Fonksiyona Ait Olup Olmadığını

Belirleme
Bir grafiğe dikey doğrular çizerek grafiğin fonksiyon grafiği olup olmadığını anlama
yöntemine
dikey doğru testi denir.
Dikey eksen değer kümesi, yatay eksen tanım kümesi olmak üzere grafiği kesecek
şekilde çizilen
dikey doğrular;
 grafiği her zaman bir noktada kesiyorsa grafik fonksiyon grafiğidir.
 grafiği birden fazla noktada kesiyorsa grafik fonksiyon grafiğidir.

Örnek: Aşağıda verilen grafiklerden hangileri reel sayılarda tanımlı fonksiyon

grafiğidir?

1 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

y
I.

Şekilde görüldüğü gibi y–eksenine paralel olacak şekilde çizilen doğrular grafiği
bir noktada kestiği için grafik fonksiyon grafiğidir.

II. y

Şekilde görüldüğü gibi y–eksenine paralel olacak şekilde çizilen doğrular grafiği
bir noktada kestiği için grafik fonksiyon grafiğidir.

III. y

Şekilde görüldüğü gibi y–eksenine paralel olacak şekilde çizilen doğrular grafiği
birden fazla noktada kestiği için grafik fonksiyon grafiği değildir.

2 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

IV. y

Şekilde görüldüğü gibi y–eksenine paralel olacak şekilde çizilen doğrular

grafiği birden fazla noktada kestiği için grafik fonksiyon grafiği değildir.

2. Grafiği Verilen Fonksiyonun Tanım ve Görüntü

Kümelerinin Bulunması

Grafiği verilen fonksiyonun grafiği üzerindeki noktalardan x eksenine çizilen dik

doğruların x eksenini kestiği noktaların x değeri (apsisi), fonksiyonunun tanım
kümesinin elemanlarıdır. Bu işlem grafik üzerindeki her nokta için yapılarak
fonksiyonun tanım kümesi bulunur.
Şekilde verilen grafiğe göre fonksiyonunun tanım kümesi [a, b] aralığıdır.

Grafiği verilen fonksiyonunun grafiği üzerindeki noktalardan y eksenine çizilen dik

doğruların y eksenini kestiği noktaların y (ordinatı) fonksiyonunun görüntü kümesinin
elemanlarıdır. Bu işlem grafik üzerindeki her nokta için yapılarak fonksiyonun görüntü
kümesi bulunur. Şekilde verilen grafiğe göre fonksiyonun görüntü kümesi [c, d]
aralığıdır.

3 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

Buradan, [a, b] aralığının f fonksiyonu altındaki görüntüsü [c, d] aralığıdır denir ve

f([a, b]) = [c, d] şeklinde gösterilir.

Örnek: Şekilde grafiği verilen f fonksiyonun tanım ve görüntü kümelerini

bulunuz.

3
2
1
1
x
–2 –1 O 2 3 4 5
–1

f : A  R olsun. Buna göre, f fonksiyonunun tanım kümesi A, görüntü kümesi

f(A) olur.

Fonksiyonun grafiği üzerindeki noktalardan x eksenine çizilen dik doğruların x

eksenini kestiği noktaların apsisi, fonksiyonunun tanım kümesi olduğundan,
grafiğe x eksenine dik doğrular çizilir.

Buradan, f fonksiyonunun tanım kümesi A = [ –2, 2) Ç [ 3, 5)aralığı bulunur.

Grafiği verilen fonksiyonunun grafiği üzerindeki noktalardan y eksenine çizilen

dik doğruların y eksenini kestiği noktaların ordinatı fonksiyonunun görüntü
kümesi olduğundan, grafiğe y eksenine dik doğrular çizilir.

4 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

Buradan, f fonksiyonunun görüntü kümesi f ( A ) =  –1, 2   3 aralığı bulunur.

3. Grafiği Verilen Fonksiyonun Elemanların Görüntülerinin

Bulunması
Fonksiyonun tanım kümesi olan x ekseninde alınan bir a değerinin görüntüsünü bulmak
için;
• (a, 0) noktasından geçen x eksenine dik doğru çizilir.
• Çizilen doğrunun grafiği kestiği noktadan y eksenine dik doğru çizilir.
• Çizilen doğrunun y eksenini kestiği nokta (0, b) olsun.

Buna göre, x = a değerinin f fonksiyonu altındaki görüntüsü b’dir. Yani f(a) = b olur.

Grafiği verilen f fonksiyonunun görüntü kümesi olan y ekseninde alınan b değerinin ters
görüntülerini bulmak için;
• y eksenine (0, b) noktasından geçen dik doğru çizilir.
• Çizilen doğrunun grafiği kestiği noktalardan x eksenine dik doğrular çizilir.
• Çizilen doğruların x eksenini kestiği noktalar (a, 0) ve (c, 0) olsun.

5 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

y
y = f(x)

a c x
O

Yukarıdaki grafiğe göre; b’nin f fonksiyonu altındaki ters görüntüleri a ve c’dir.

Yani f(a) = b ve f(c) = b olur.

Örnek: Şekilde y = f(x) fonksiyonun grafiği verilmiştir.

Buna göre;

I. f(–3), f(2) ve f(3) değerlerini bulunuz.

II. Görüntü kümesinde yer alan 1 ve 2’nin ters görüntülerini bulunuz.

y
y = f(x)
5
4
3
2
1
–3 –2
x
–1 O 1 2 3
–1
–2

I. f(–3), f(2) ve f(3) değerlerini bulmak için –3, 2 ve 3 noktalarından x eksenine

dik doğrular çizilir. Çizilen doğruların grafiği kestiği noktalardan y eksenine
dik doğrular çizilir.

6 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

Çizilen doğruların y eksenini kestiği noktalar (0, 3), (0, 5) ve (0, –2)
olduğundan,
f(–3) = –2, f(2) = 3 ve f(3) = 5 bulunur.
II. Görüntü kümesinde yer alan 1 ve 2’nin ters görüntülerini bulmak için; y
eksenine (0, 1) ve (0, 2) noktalarından geçen dik doğru çizilir. Çizilen
doğrunun grafiği kestiği noktalardan x eksenine dik doğrular çizilir.

Çizilen doğruların x eksenini kestiği noktalar (0, 0) ve (–1, 0) olduğundan

1’in ters görüntüsü –1, 2’nin ters görüntüsü 0 olur.

7 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

4. y = f(x) Fonksiyonunun Fonksiyon Sıfırları

a  R için f(a) = 0 oluyorsa a sayısına f fonksiyonunun sıfırı denir.

Başka bir ifadeyle; f fonksiyonunun sıfırları; f(x) = 0 denkleminin kökleri ve dolayısıyla

fonksiyonun grafiğinin x–eksenini kestiği noktaların x değerleridir.

Örnek: Aşağıda grafikleri verilen fonksiyonların sıfırlarını bulunuz.

I. y

x
–3 –2 –1 O 1 2

y = f(x)

II. y

y = g(x)

x
–3 –2 –1 O 1 2

8 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

5. f(x) = 1 ve f(x) = x0 Fonksiyonlarının Grafikleri

y = f(x) = 1 fonksiyonunun Grafiği

1 y = f(x) = 1

x
–2 –1 O 1 2 3

n = 0 için f(x) = x° = 1 fonksiyonun Grafiği

1 y = f(x) = 1

x
–2 –1 O 1 2 3

6. n ∈ Z+ için f(x) = xn Biçimindeki Fonksiyonların Grafikleri

n = 1 için f(x) = x1 fonksiyonunun Grafiği

y

y = f(x) = x
3
2
1
–2 –1
x
O 1 2 3
–1
–2

9 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

n = 2 için f(x) = x2 fonksiyonunun Grafiği

y

y = f(x) = x2
9
8
7
6
5
4
3
2
1
x
–2 –1 O 1 2 3

n = 3 için f(x) = x3 fonksiyonunun Grafiği

y
y = f(x) = x3
27

1
–2 –1
x
O
–11 2 3

–8

10 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

7. n∈Z– için f(x) = xn Fonksiyonun Grafiği

n = –1 için f(x) = x–1 fonksiyonunun Grafiği

y

1/2
1/3
–2 –1 –1/2
x
O 1/2 1 2 3
–1/2
–1

–2

n = –2 için f(x) = x–2 fonksiyonun Grafiği

1
1
—
4
x
–2 –1 – —
1 1 1
— 2
2 2

11 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

8. Değişim Oranı (Hızı) veya Ortalama Değişim Oranı (Hızı)

y = f(x)

y2
B(x2, y2)

y1
A(x1, y1)

x
O x1 x2

Değişim oranı ya da ortalama değişim hızı, bir niceliğin değerlerindeki değişiminin

başka bir nicelikteki değişime kıyasla ortalama ne kadar olacağını gösteren bir orandır.

y değerlerindeki değişim y – y1
Değişim Oranı = = 2  x1  x 2  ile bulunur.
x değerlerindeki değişim x 2 – x1

Örnek: f(x) = 2x2 + 1 ve g(x) = x3 + 2 fonksiyonlarının [–1, 2] aralığındaki

değişim oranlarını bulunuz.

y = f(x) = ax + b fonksiyonu için A(x1, y1) değerlerinden B(x2, y2) değerlerine

y 2 – y1
geçişte yaşanan değişim oranı olur.
x 2 – x1

x = – 1  f  –1 = 2 + 1 = 3 ve x = 2  f  2  = 8 + 1 = 9 olduğundan,

f(x) = 2x2 + 1 fonksiyonunun [–1, 2] aralığındaki değişim oranı;

y 2 – y1 f  2  – f  –1
=
x 2 – x1 2 –  –1
9–3
=
2 – (–1)
6
=
3
= 2 bulunur.

12 / 13
MATEMATİK TE
Bir Fonksiyonun Grafiği ve Değişim Oranı

x = – 1  g  –1 = – 1 + 2 = 1 ve x = 2  g  2  = 8 + 2 = 10 olduğundan,

g(x) = x3 + 2 fonksiyonunun [–1, 2] aralığındaki değişim oranı;

y 2 – y1 g  2  – g  –1
=
x 2 – x1 2 –  –1
9–0
=
3
= 3 olur.

13 / 13