rozmnażanie i rozwój

grupa cechy budowy

systematyczna

Są obojnacze lub rozdzielnopłciowe. Rozwój zwykle złożony.

osłonice ● Larwa jest wolnożyjąca i ma strunę grzbietową, która u form dorosłych zanika
(wyjątkiem są ogonice, które mają strunę grzbietową przez całe życie).

U niektórych żachw i sprzągli występuje rozmnażanie bezpłciowe przez pączkowanie.

● Lancetnik jest organizmem rozdzielnopłciowym.

Gonady (26-30 par woreczkowatych gruczołów) znajdują się w dolnej części ściany gardzieli.
bezczaszkowce Ponieważ nie mają przewodów wyprowadzających gamety wydostają się na zewnątrz w
wyniku pęknięcia ich ścian.
Do zapłodnienia dochodzi w wodzie (zapłodnienie zewnętrzne).
Z jaja wylęga się larwa o asymetrycznej budowie.

● Krągłouste są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie jest zewnętrzne.

● Mają pojedynczy gruczoł rozrodczy męski lub żeński.
● Po dojrzeniu jaja lub plemniki wydostają się do jamy ciała, z której dostają się do
zatoki moczowo-płciowej, a następnie na zewnątrz.
krągłouste
Minogi nie odżywiają się podczas wędrówki godowej, co powoduje uwstecznienie przewodu
pokarmowego. Po odbyciu godów, giną.
● Stadium larwalne (ślepica, zwana też robaczycą) znacznie różni się od osobników
dorosłych. Żyje zagrzebana w mule rzecznym; przeobraża się po 2–4 latach.
S
T
R ● Ryby są w większości rozdzielnopłciowe.
U ● tarło - rozród
N ryby ● zapłodnienie zewnętrzne i jajorodność
O ● samica składa ikrę do wody
W ● zapłodnienie wewnętrzne i jajożyworodne
C
E ● Płazy są organizmami rozdzielnopłciowymi.
● Wyraźnie zaznaczony jest u nich dymorfizm płciowy (jaskrawe ubarwienie, modzele
i worki rezonansowe u samców).
Płazy posiadają parzyste gonady, które uchodzą do kloaki.

➢ Układ rozrodczy żeński składa się z parzystych jajników (połączonych z ciałami

tłuszczowymi odżywiającymi oocyty) i jajowodów.
➢ Układ rozrodczy męski składa się parzystych jąder (połączonych z ciałami
płazy tłuszczowymi) pozbawionych nasieniowodów. Dlatego plemniki samców trafiają do
nerki a następnie do przewodu moczowo-płciowego.

Zapłodnienie może być zewnętrzne lub wewnętrzne. Pierwsze występuje u płazów

bezogonowych a drugie u płazów ogoniastych i beznogich. Rolę narządu kopulacyjnego
służącego do zapłodnienia wewnętrznego spełnia wysuwany stek (kloaka), czyli końcowy
odcinek jelita, do którego uchodzą przewody układu rozrodczego i wydalniczego.
Większość płazów jest jajorodna choć spotykamy także gatunki żyworodne.

● Gady są rozdzielnopłciowe.
gady ● Posiadają parzyste gonady, które uchodzą do kloaki.
● Układ rozrodczy żeński składa się jajników i jajowodów, a układ rozrodczy męski z
 rozmnażanie i rozwój
parzystych jąder, najądrzy i nasieniowodów.
● Ponadto samce posiadają wynicowane z kloaki prącie. W związku z obecnością
narządu kopulacyjnego u gadów występuje zapłodnienie wewnętrzne.
Samice posiadają zbiornik nasienia (gdzie mogą przechowywać plemniki) oraz
gruczoł skorupkowy.
● U gadów występuje rozwój prosty.

Gady są na ogół jajorodne. Rozwój zarodka u większości odbywa się wewnątrz osłon
jajowych składanych na lądzie jaj. Jaja te mają skórzastą skorupkę, czasem dodatkowo
utwardzoną węglanem wapnia (u niektórych żółwi i krokodyli). Jaja składne są w norkach
S gady (wygrzebanych w ziemi w nasłonecznionych miejscach), butwiejących liściach czy
T próchniejącym drzewie.
Niektóre gady budują gniazda z roślin i mułu (krokodyle) lub liści (kobra królewska).
R
Niekiedy zarodek rozwija się w osłonach jajowych znajdujących się w organizmie samicy
U Jajożyworodne są niektóre jaszczurki i węże.
N
O ● Młode są na ogół samodzielne, dlatego u gadów rzadko występuje opieka nad
W potomstwem. Niektóre jaszczurki pomagają młodym opuścić jaja, a potem
C dokarmiają je przez jakiś czas. Krokodyle z kolei po wykluciu młodych przenoszą je w
E pysku do wody, gdzie początkowo otaczają je opieką.
● Największą zdobyczą gadów jest wytworzenie błon płodowych, które umożliwiają
rozwój zarodka w środowisku lądowym.

● Wszystkie ptaki są rozdzielnopłciowe.

● Zapłodnienie jest wewnętrzne, choć tylko nieliczne samce posiadają narząd
kopulacyjny wynicowany z kloaki. U większości ptaków przekazanie plemników następuje na
skutek zetknięcia kloak kopulujących ze sobą partnerów. Samice posiadają zredukowany w
połowie układ rozrodczy, który składa się z lewego jajnika i jajowodu. Jest to kolejne
ptaki przystosowanie do lotu polegające na zmniejszeniu ciężaru ciała ptaka. Wszystkie ptaki są
jajorodne. Jaja znoszone są pojedynczo w pewnych odstępach czasowych.

● Większość ptaków buduje gniazda, w których jaja są na ogół wysiadywane przez

samice (czasem także przez samców lub przez oboje rodziców). Niektóre ptaki (np.
kukułka) nie wysiadują jaj, lecz podrzucają je innym ptakom, co nazywane jest
pasożytnictwem lęgowym. Z jaj wylęgają się pisklęta, które przez jakiś czas pozostają
pod opieką rodziców.

W zależności od samodzielności młodych oraz stopnia ich rozwoju wyróżniamy dwie grupy
ptaków: gniazdowniki i zagniazdowniki.
● Pisklęta zagniazdowników zaraz po wykluciu opuszczają gniazdo. Są opierzone,
potrafią samodzielnie chodzić, a opieka rodziców (zwykle matki) ogranicza się do
wodzenia młodych za sobą, ochrony przed napastnikami i wskazywania pokarmu.
● Młode gniazdowników są całkowicie bezradne i niesamodzielnie.
Na ogół ślepe i nagie zdane są na pomoc swoich rodziców, którzy karmią je i ogrzewają.

dymorfizm płciowy - zróżnicowanie barwy sierści i rozmiarów ciała

● zaplemnienie i zapłodnienie wewnętrzne
● okres godowy - ruja
● rozwój prosty, owodniowce - wykształcają się błony płodowe
ssaki
● większość gatunków żyworodna
➔ łożyskowce - zarodek rozwija się w macicy, odżywiając się za pośrednictwem
łożyska, obecna pępowina
➔ torbacze - nie wytwarzają łożyska, po ciąży trwającej 9 - 40 dni młode pełzną
do torby lęgowej, tam następuje ich dalszy rozwój
● jajorodne
➔ stekowce -samice składają 1-3 jaja w norach lęgowych (dziobak)
samice składają 1 jajo przyklejone wydzieliną z kloaki do torby lęgowej (kolczatka)
 rozmnażanie i rozwój
ssaki Po wylęgu młode są karmione mlekiem, które zlizują z sierści matki. (pola gruczołowe)

● rozmnażanie bezpłciowe:
- podział - pojedynczego osobnika wzdłuż długiej osi ciała
- fragmentacja ciała - oddzielenie części kolonii, a następnie regeneracja jej
brakującego fragmentu
gąbki
- pączkowanie - na powierzchni ciała pojawia się wypukłość, która stopniowo
rośnie, rozwijając się w nowe zwierzę
● rozmnażanie płciowe - osobniki obojnacze i rozdzielnopłciowe

Gąbki nie mają gonad.

B
E ● Parzydełkowce rozmnażają się płciowo i bezpłciowo poprzez pączkowanie,
podział (poprzeczny i podłużny) oraz strobilizację
Z ● Bezpłciowo rozmnażają się zazwyczaj polipy, a najczęstszym sposobem takiego
K rozrodu jest pączkowanie. Nowy, początkujący polip może się oderwać od macierzystego,
R ale bywa też, że pozostaje z nim złączony i w ten sposób tworzy się kolonia osobników. Z
Ę polipów może także wypączkować meduza, która po oderwaniu się zaczyna prowadzić
samodzielne życie w toni wodnej. Rzadziej u polipów dochodzi do podziału osobnika wzdłuż
G parzydełkowce
długiej osi ciała, a zupełnie wyjątkowo do podziału poprzecznego.
O
W Strobilizacja - dojrzały polip zaczyna dzielić się poprzecznie na swego rodzaju talerzyki,
które u nasady polipa są jeszcze słabo zaznaczone. Im wyżej, tym stają się wyraźniejsze, a
C szczytowe talerzyki odrywają się i przekształcają w młode meduzy zwane efyrami.
E Efyry po kilku tygodniach przekształcają się w dorosłe meduzy.

Rozmnażanie płciowe zachodzi zarówno u polipów, jak i u meduz. Gamety powstają z

komórek interstycjalnych. Krążkopławy są rozdzielnopłciowe, a rozwój mają złożony.
Występuje w nim dwubocznie symetryczna, orzęsiona larwa - planula.
Niektóre gatunki, jak na przykład bałtycka chełbia modra wykazują regularną przemianę
pokoleń związaną ze zmianą sposobu rozmnażania.

● Charakteryzuje je hermafrodytyzm . Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe.

płazińce Zróżnicowany jest również rozwój osobnika.
● Wirki charakteryzują się rozwojem prostym, zaś pasożyty rozwojem złożonym.
Bardzo różna jest liczba jaj produkowanych przez płazińce. Wolno żyjące wirki składają
około 200 w ciągu swojego życia, a u wewnętrznych pasożytów liczy się je w milionach sztuk.

● Nicienie są na ogół rozdzielnopłciowe. Wiele z nich cechuje dymorfizm płciowy.

Najczęściej samica jest większa od samca. Narządy rozrodcze mają postać cewek.
● U samic są najczęściej parzyste i tworzą jajniki, jajowody i macice łączące się we
wspólną pochwę, która zakończona jest otworem płciowym uchodzącym na zewnątrz po
brzusznej stronie ciała. Samce posiadają pojedyncze jądro, nasieniowód i przewód
wytryskowy, który uchodzi do kloaki, (końcowego odcinka przewodu pokarmowego
nicienie wspólnego z układem wydalniczym i/lub rozrodczym).

● U nicieni dochodzi do zapłodnienia zewnętrznego. Samce często giną po kopulacji.

Samice są najczęściej jajorodne, rzadko jajożyworodne (włosień kręty). Liczba jaj jest
zróżnicowana – od kilku (u form wolno żyjących) do nawet miliona (u pasożytów). Jajo
początkowo rozwija się w macicy, następnie zostaje złożone i zapłodnione przez samca.

● Pierścienice mogą być rozdzielnopłciowe (wieloszczety) lub obojnacze (większość

skąposzczetów i pijawek).
pierścienice Rozmnażają się głównie płciowo, wieloszczety mogą rozmnażać się także bezpłciowo przez
podział podłużny.
● Narządy rozrodcze mają skomplikowaną budowę. U skąposzczetów i pijawek
występuje zapłodnienie krzyżowe (wymiana plemników między dwoma kopulującymi
 rozmnażanie i rozwój
osobnikami obojnaczymi). Jaja rozwijają się w mufce wytworzonej przez gruczoły siodełka.

● Rozwój jest prosty, nie występuje postać larwalna.

● U wieloszczetów do zapłodnienia dochodzi w wodzie (zapłodnienie zewnętrzne).
pierścienice
Rozwój jest najczęściej złożony – występuje orzęsiona planktoniczna larwa tzw.
B trochofora.
E
Z Stawonogi rozmnażają się w sposób płciowy, na ogół są rozdzielnopłciowe i jajorodne.
K ● Układ rozrodczy męski składa się z pary jąder, dwóch nasieniowodów oraz narządu
R kopulacyjnego.
Ę ● Układ rozrodczy żeński składa się z pary jajników, dwóch jajowodów, pochwy a
stawonogi
G czasem także zbiorniczka nasienia.
● Zapłodnienie może być zewnętrzne (u form wodnych) lub wewnętrzne (u form
O
lądowych). Niektóre lądowe stawonogi (owady, roztocza) posiadają narząd służący do
W składania jaj tzw. pokładełko. Rozwój stawonogów może być prosty lub złożony.
C ● U owadów rozwój złożony przebiega z przeobrażaniem zupełnym lub niezupełnym.
E
mięczaki Mięczaki rozmnażają się w sposób płciowy.
● Są rozdzielnopłciowe lub obojnacze.
● Zapłodnienie jest zewnętrzne (u form morskich) lub wewnętrzne (u form lądowych).
● Rozwój może być prosty (głowonogi, ślimaki płucodyszne) lub złożony (małże,
niektóre
ślimaki skrzelodyszne) z wolno pływającą larwą trochoforą, która przekształca się w
dorosłego mięczaka lub w drugie stadium larwalne czyli żeglarka (weligiera).

szkarłupnie Szkarłupnie są na ogół rozdzielnopłciowe.

● Nie występuje u nich dymorfizm płciowy.
● Zapłodnienie jest zazwyczaj zewnętrze.
● Przechodzą rozwój złożony. Planktoniczna larwa (dipleurula) jest dwuboczna
symetryczna i wolnopływająca.