‫‪417‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺻﻠﯽ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎﻓﺘﯽ و ﻋﺮﺿﻪ آﻧﺘﯽژن‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪ ‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﯿﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪ ‬ﻧﻘﺶ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ‪ ‬و ‪ ‬ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪ ‬ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﺑﯽ و ﺑﺎزآراﯾﯽ ژنﻫﺎي ‪TCR‬‬

‫‪ ‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪TCR-CD3 :T‬‬

‫‪ ‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪ ‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪ ‪TCR-MHC‬‬

‫‪ ‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮﯾﺘﯽ ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪418‬‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي وﯾﮋه آﻧﺘﯽژن ﺳﻠﻮل ‪T‬ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬داراي ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﮐﻠﻮﻧﺎل و وﯾﮋه آﻧﺘﯽژن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻣﺎﻫﯿﺖ اﯾـﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ BCR‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ‪،‬‬
‫ﺿﺪ و ﻧﻘﯿﺾ ﺑﻮده و درك آن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺪل ﻣﺎده دﺷﻮار ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ﺳـﻠﻮل‬
‫‪ (TCR)T‬ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ B‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻋﻤﺪهاي دارد‪ .‬اول اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ TCR‬ﺑـﻪ ﻏﺸـﺎ ﻣﺘﺼـﻞ‬
‫ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ECR‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﻠﻮل وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﺑﺎ روشﻫﺎي ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ دﺷﻮار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ‬
‫آن ﺑﻪ آزﻣﻮنﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻧﯿﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوم اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ و اﺗﺼﺎل ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪهﻫـﺎي‬
‫ﺳﻠﻮل‪ T‬ﺑﻪ آﻧﺘﯽژن ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ از آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ آزﻣﻮنﻫﺎي ﺣﺴﺎسﺗﺮي ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬در‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ‪TCR‬ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي آﻧﺘﯽژن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي آﻧﺘﯽژن ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑـﻮل‬
‫ﮐﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ‪ MHC‬ﻧﯿﺰ اﺧﺘﺎﺻﺼﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺨﻠﯿﺺ ‪ TCR‬ﺑﺎ روشﻫﺎي‬
‫ﺳﺎده اﺗﺼﺎل ﺑﻪ آﻧﺘﯽژن ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎﻫﯽ ﭘﯿﭽﯿـﺪه‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﯿﻪ ‪TCR‬‬

‫در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1980‬ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ زﯾﺎدي در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻼش ﻫﺎي ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺟﺪاﺳﺎزي ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ آﻧﺘﯽژن ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﯿﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ B‬و ‪ T‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺗﻼش ﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﯿﻦ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦﻫﺎ و ‪TCR‬ﻫـﺎ‬
‫‪419‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬ﮔﺰارﺷﺎت دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺣﺎﮐﯽ از ﮐﺸﻒ اﯾﺰوﺗﺎﯾﭗﻫﺎي ‪ Ig‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﻠﻮل ‪ (IgI) T‬و‬
‫آﻧﺘﯽﺳﺮم ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮ روي آﻧﺘﯽﺑـﺎديﻫـﺎ و ‪TCR‬ﻫـﺎ را ﺑـﺎ‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺤﺖ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت اﺛﺒﺎت ﻧﺸﺪ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪ‬
‫‪ TCR‬و ‪ Ig‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﮔﺮ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ژﻧـﯽ‬
‫ﻣﺠﺰاﯾﯽ ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ‪ TCR‬ﺑﻪ ‪ MHC‬ﺧﻮدي را اﺛﺒﺎت ﮐﺮدهاﻧﺪ‬

‫در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1970‬اﯾﻤﻮﻧﻮﻟﻮژﯾﺴﺖﻫـﺎ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ‪ CTL‬ﻫـﺎي وﯾـﮋه‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫﺪف آﻟﻮده ﺑﻪ وﯾﺮوس اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮشﻫـﺎ ﺑـﺎ وﯾـﺮوس‬
‫‪ LCM‬آﻟﻮده ﺷﻮﻧﺪ‪ CTL ،‬ﻫﺎﯾﯽ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﺷـﺮاﯾﻂ ‪ in vitro‬ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﻟﯿـﺰ‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫﺪف آﻟﻮده ﺑﻪ ‪LCM‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ‪،‬ﺣﺎل‪CTL ،‬ﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﻪ وﯾـﺮوس ‪LCM‬‬
‫آزاد ﯾﺎ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي وﯾﺮوﺳﯽ آزاد ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺌﻮال از آزﻣﺎﺷـﺎت ﮐﻼﺳـﯿﮏ‬
‫زﯾﻨﮕﺮﻧﺎﮔﻞ و ﻫﺮ دو ﻫﺮﺗﯽ در ﺳﺎل ‪ 1974‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(8-15‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻧﺘﯽژن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮاي آﻧﺘـﯽژن‬
‫وﯾﺮوﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي آﻧﺘﯽژن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻧﯿﺰ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)ﺷﮑﻞ ‪.(9-1‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-1‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ‪ TCR‬ﺑﻪ ‪ MHC‬ﺧﻮدي‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪420‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﻪ‪ MHC‬ﺧﻮدي ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻤـﺎﯾﺰ روﻧـﺪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫آﻧﺘﯽژن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ B‬و ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫دو ﻣﺪل ﺑﺮاي ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ ‪ TCR‬ﺑـﻪ ‪ MHC‬ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺪل ‪dual-‬‬
‫‪ receptor‬ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ‪ T‬را ﯾﺎ دو ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻣﺠﺰا ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﯾـﺮاي آﻧﺘـﯽژن و دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﮐﻼس ‪ I‬ﯾﺎ ‪ II‬و ﻣﺪل ‪ altered-sefl‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺧﻮدي را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽدﻫـﺪ از ﻃﺮﯾـﻖ اﺗﺼـﺎل اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ ﺑﺎ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﮐﺎﭘﻠﺮ و ﻣﺎراك اﺛﺒﺎت ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﻢ ﺑﺮاي ‪ MHC‬و ﻫﻢ ﺑﺮاي آﻧﺘﯽژن وﯾﮋﮔﯽ دارد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ‬
‫از زﻣﺎن ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺪل ‪ altred-self‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪TCR -‬ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺘﯽﺑﺎديﻫﺎي ﮐﻠﻮﻧﻮﺗﺎﯾﭗ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺟﺪاﺳﺎزي ‪ TCR‬ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺎدي از آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻣﻨﻮﮐﻠﻮﻧﺎل ﺑﺮاي ﮐﻠﻮنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻠﻮل ‪ T‬و ﺳﭙﺲ ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮي آﻧﺘﯽﺑﺎديﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﯾﮏ آﻧﺘﯽﺑﺎدي وﯾﮋه ﮐﻠﻮن ﯾﺎ‬
‫ﮐﻮﻧﻮﺗﺎﯾﭗ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻋﻤﺪه را در‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهاي از ﯾﮏ ﮐﻠﻮن دﯾﮕﺮ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ و ﮐﻠﻮن ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ آﻧﺘـﯽژﻧـﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ اﯾﺪﯾﻮﺗﺎﯾﭗ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1980‬اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه را ﺟـﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن‪ ،‬ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮي ﻣﺘﺸﮑﻞ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ α‬و ‪ β‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫﺎي ‪ ،βα‬آﻧﺘﯽﺳﺮم ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺘﯽﺳـﺮمﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫﺎي ‪ αβ‬ﺗﻤﺎم ﮐﻠﻮنﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺘﯽﺳﺮمﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﯾﮋه ﮐﻠﻮن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ اﺳﯿﺪ آﻣﯿﻨـﻪ زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ‪ α‬و ‪TCR β‬‬
‫داراي ﻧﻮاﺣﯽ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺘـﯽﺑـﺎديﻫـﺎ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﯾﺰوﺗﺎﯾﭙﯽ و اﯾﺪﯾﻮﺗﺎﯾﭙﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧـﻮع دﯾﮕـﺮي از ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫـﺎي ‪TCR‬‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ γ‬و ‪ δ‬ﻧﯿﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪421‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫در اﻧﺴﺎن و ﻣـﻮش اﮐﺜـﺮ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ ،T‬ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫـﺎي ‪ βα‬را ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻘﯿـﻪ‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ ،T‬ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ γδ‬را ﺑﺎرز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ژن زﻧﺠﯿﺮه ‪ TCR β‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دورﮔﻪ ﺳﺎزي ﺣﺬﻓﯽ‪ ،‬ﮐﻠﻮن ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻫﺪرﯾﮏ و دﯾﻮﯾﺲ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺟﺪاﺳﺎزي ژنﻫﺎي ‪ RNA ،TCR‬ﮐﺪﮐﻨﻨﺪه زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي‬
‫‪ α‬و ‪ β‬ﯾﮏ ﮐﻠﻮن ﺳﻠﻮل ‪ TH‬را ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻨـﺪان ﺳـﺎده ﻧﻤـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫‪ mRNA‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﻞ ‪ mRNA‬ﺳﻠﻮﻟﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪.(9-2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-2‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﮐﻠﻮن ‪ cDNA‬ﮐﺪﮐﻨﻨﺪه ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪.T‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪422‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ mRNA %3‬ﻟﻨﻔﻮﺳﯿﺖﻫﺎ در ﺑﺨﺶ رﯾﺒﻮزوﻣﯽ ﻏﺸﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺬف ‪ mRNA %97‬ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻫـﺪرﯾﮏ و دﯾـﻮﯾﺲ ﺟﻬـﺖ ﺣـﺬف‬
‫‪ cDNA‬ﻧﺸﺎﻧﺪار ﺑﺎ ‪ P32‬ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از روﺷﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان دورﮔـﻪ‬
‫ﺳﺎزي ﺣﺬﻓﯽ ‪ DNA‬ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮآزﻣﻮن ﻫـﺎي ﻗﺒﻠـﯽ‬
‫دﯾﻮﯾﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن داد‪ %98 ،‬ژنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻟﻨﻔﻮﺳﯿﺖﻫﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ B‬و‬
‫‪T‬ﻣﺸﺘﺮك ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ %2 .‬ژنﻫﺎي ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ژنﻫﺎي ﮐﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻠﻮل‪ T‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ دورﮔﻪﺳﺎزي ﺣﺬﻓﯽ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‪cDNA‬ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬و ‪ B‬ﻣﺸﺘﺮك ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ را ﺣﺬف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪ cDNA ،‬ﻧﺸـﺎﻧﺪار ﺑـﺎ‬
‫‪ P32‬ﮐﻪ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﻧﺸﺪه و ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﺎﻗﯽﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻌـﺮف ‪ mRNA‬ﭘﻠـﯽرﯾﺒـﻮزوﻣﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﻮن ﺳﻠﻮل ‪ TH‬ﺑﻮده و ﺷﺎﻣﻞ ‪ mRNA‬ﮐﺪ ﮐﻨﻨﺪه ‪ TCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮن ﮐﺮدن ‪ GDNA‬ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﻧﺸﺪه ﻧﺸﺎﻧﺪار ﺷﺪه ﺑﺎ ‪ P32‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ از ‪10‬‬
‫ﮐﻠﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ cDNA‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻠـﻮن ﻫـﺎي ‪cDNA‬‬
‫وﯾﮋه ﺳﻠﻮل ‪T‬ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ‪ TCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘـﺮوبﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي ﺟﺴـﺘﺠﻮي‬
‫ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه در ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ βα TCR‬داراي ﻧﻮاﺣﯽ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ژنﻫﺎي آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ دﭼﺎر ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ DNA‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دو ﻣﺤﻘﻖ‪ DNA ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪، B،T‬ﮐﺒﺪي و ﻣﺎﮐﺮوﻓﺎژﻫﺎ را ﺑﺎ آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻟﮑـﻪﮔـﺬاري ﺳـﺎﺗﺮن‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ و اﺗﺼﺎل ﭘﺮوب ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ DNA‬در ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪T‬‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ در ﺳﻠﻮلﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺗﺼﺎﻻت وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺮوب‪ 6 ،cDNA‬اﻟﮕﻮي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ DNA‬از ‪ 6‬دودﻣﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎﻟﻎ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(9-2‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه‬
‫‪ TCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ TCR‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪T‬‬
‫ﺑﺎﻟﻎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ از اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ‪ 6‬دودﻣـﺎن‬
‫‪423‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﺳﻠﻮل ‪ T‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﻠﻪ ﮔﺬاري ﺳﺎﺗﺮن ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر در‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ‪ TCR‬ﻫﺮ ﯾﮏ از دودﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻠﻮل‪ T‬اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﻘﺶ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ βα TCR‬و ‪ δγ‬ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺳــﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫــﺎي ‪ βα‬و ‪ ،TCRδγ‬ﻣﺸــﺎﺑﻪ ﺑــﺎ ﺳــﺎﺧﺘﺎر دوﻣــﻦ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫــﺎي‬
‫اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦﻫﺎ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﻋﻀـﺎﯾﯽ از ﺧـﺎﻧﻮاده ﺑـﺰرگ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒـﻮﻟﯿﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ‪ TCR‬داراي دوﻣـﻦﻫـﺎي ﺣـﺎوي ﯾـﮏ ﭘﯿﻮﻧـﺪ‬
‫ديﺳﻮﻟﻔﯿﺪ داﺧﻞ زﻧﺠﯿﺮهاي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎوي ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 75‬اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دوﻣﻦ اﻧﺘﻬﺎي‬
‫آﻣﯿﻨﯽ در ﻫﺮ دوي اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻮع ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﺗـﻮاﻟﯽﻫـﺎي‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو دوﻣﻦﻫـﺎي ‪TCR‬از ﻟﺤـﺎظ ﺳـﺎﺧﺘﺎري‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ دوﻣﻦﻫﺎي ‪ C‬و ‪ V‬اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ‪Fab‬‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-3‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-3‬دﯾﺎﮔﺮام ﺷﻤﺎﺗﯿﮑﯽ از ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﯿﻦ ‪ IgM‬ﻏﺸﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮل ‪ B‬و ‪.αβT‬‬

‫دوﻣﻦﻫﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ TCR‬ﺳﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻓﻮﻗﺎاﻟﻌﺎده ﻣﺘﻐﯿﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﻨﺪ ﻣﻌـﺎدل‬
‫‪CDR‬ﻫﺎي زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ﺳﺒﮏ و ﺳﻨﮕﯿﻦ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪424‬‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ دوﻣﻦ ﺛﺎﺑﺖ داراي ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ اﺗﺼﺎﻟﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ در‬
‫آن ﯾﮏ ﺑﯿﻨﺎن ﺳﯿﺴﺘﯿﺌﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﯿﻮﻧﺪ ديﺳﻮﻟﻔﯿﺪ ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮه دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺗﺼﺎﻟﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻏﺸﺎﮔﺬر ﺑﺎ ‪ 21‬ﯾﺎ ‪ 22‬اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ زﻧﺠﯿـﺮه‬
‫در ﻏﺸﺎي ﭘﻼﺳﻤﺎﯾﯽ ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوﻣﻦﻫﺎي ﻏﺸﺎﮔﺬر ﻫـﺮ دوي اﯾـﻦ زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎ داراي‬
‫ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎي اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬در ﮔﺮدش ﺧﻮن اﻧﺴﺎن و ﻣﻮش‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ﻫـﺎي ﺳـﻠﻮل ‪ βα T‬را ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎ ﺑﺎ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪي ﭘﺮدازش ﺷﺪه و ﻋﺮﺿﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺮ روي ﺳـﻄﺢ‬
‫‪APC‬ﻫﺎ‪ ،‬واﮐﻨﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ از ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ δγ‬ﺑـﺎ‬
‫آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﭘﺮدازش ﻧﺸﺪه و ﻋﺮﺿـﻪ ﻧﺸـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ‪ MHC‬واﮐـﻨﺶ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺘﺼـﻞ ﺷـﻮﻧﺪه ﺑـﻪ آﻧﺘـﯽژن ‪ δγ TCR . βαTCR‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﻟﯿﺴـﻮن و ﮔـﺎرﺑﻮﮐﺰي‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ δγ‬را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ در ﺧﻮن ﻣﺤﯿﻄﯽ اﻧﺴﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷـﻮد )‪δ2‬‬
‫و ‪ .(γ8‬ﺷﯿﺎر ﻋﻤﯿﻘﯽ در ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮل‪ ،‬ﻓﺴﻔﻮﻟﯿﭙﯿﺪ ﻣﯿﮑﺮﺑﯽ را در ﺧﻮد ﺟـﺎي ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ δγ‬ﺑﺮاي آن اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﻧﺘﯽژن ﺑﺪون ﻋﺮﺿﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ‪ MHC‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻔﺎوت آن ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ βα‬در ﺟﻬﺖﮔﯿـﺮي‬
‫ﻧﻮاﺣﯽ ‪ C‬و ‪V‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان زاﻧـﻮﯾﯽ ﺑـﯿﻦ ﻣﺤﻮرﻫـﺎي ﻃﻮﯾـﻞ ﻧـﻮاﺣﯽ ‪V‬و ‪C‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ ، δγTCR‬زاوﯾﻪ ‪111‬داﺷﺘﻪ و در ﻣﻮرد ‪ 148 ،βαTCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-4‬‬
‫‪425‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-4‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﮐﺮﯾﺴﺘﺎﻟﯽ ‪ αβTCR‬و ‪ (a) .γδTCR‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ زاوﯾﻪ زاﻧﻮﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ γδ‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎ‬
‫‪ (b) .αβ‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ γδTCR‬ﻣﻮش ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻏﯿﺮﮐﻼﺳﯿﮏ ‪.T22‬‬

‫ﭘﺲ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رزوﻧﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﻮﻧﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﺼـﺎل ﺑـﯿﻦ ‪TCR‬‬
‫‪ δγ‬و ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮ ‪ MHC-I‬ﻏﯿﺮ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ ،T22‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻗـﻮي ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ )‪.(Kd=0/1M‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎس اﺳﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﺘـﯽژن و ‪ δγ TCR‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺣﻠﻘـﻪ‬
‫‪ CDR3‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﮐﻨﺶ ﺑﯿﻦ ‪TCR‬ﻫـﺎي ‪ βα‬و آﻧـﯽژن‪ CDR3 ،‬ﯾـﮏ ﺗﻤـﺎس‬
‫ﻋﻤﺪه ﺑﺎ ﭘﭙﺘﯿﺪ آﻧﺘﯽژﻧﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣـﯽآورد‪ CDR1 .‬و‬
‫دو ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬واﮐـﻨﺶ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬در واﮐـﻨﺶ ﺑـﯿﻦ ‪-T22‬‬
‫‪ δγTCR‬ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎس ‪ CDR3‬ﺗﻤﺎس ﻋﻤﺪهاي ﺑﺎ آﻧﺘﯽژن ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﺎس‪ ،‬ﺑﺎ واﺳﻄﻪ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه در ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺧﺎرج از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﺼـﻞ‬
‫ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ از ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻏﯿﺮ ﮐﻼﺳﯿﮏ ‪ T22‬ﺗﻤﺎس اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮل‬
‫‪ T22‬در ﻏﯿﺎب ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ δγ‬ﺑـﯿﺶ از آن ﺑـﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪهﻫـﺎي ‪βα‬‬
‫ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﮔﺮاﻟﮕﻮ )‪ (RRR‬ﺷﺒﯿﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪426‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ و ﺑﺎزآراﯾﯽ ژنﻫﺎي ‪TCR‬‬

‫ژنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ βαT‬و ‪ δγ‬را ﮐﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻠﻮلﻫﺎي دودﻣﺎن ﺳﻠﻮل‬
‫‪ T‬ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺟﺎﯾﮕﺎه ‪ γ ،β ،α) TCR‬و ‪ (δ‬در رده زاﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ژنﻫﺎي اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-5‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ در ﻣــﻮرد ژنﻫــﺎي ‪ ،Ig‬ژنﻫــﺎي ﮐﺎرآﻣــﺪ ‪ TCR‬ﺑــﺎ ﺑــﺎزآراﯾﯽ ﻗﻄﻌــﺎت ‪V‬و ‪ J‬د‬
‫رﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬و ‪ γ‬و ﻗﻄﻌﺎت ‪ J ،V‬و ‪ D‬درﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬و ‪ δ‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮش‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ژن زﻧﺠﯿـﺮه ‪ β ،α‬و ‪ γ‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ در ﮐﺮوﻣـﻮزومﻫـﺎي ‪ 6 ،14‬و ‪ 13‬واﻗـﻊ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ژن زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬در ﮐﺮوﻣﻮزوم ‪ 14‬ﺑﯿﻦ ﻗﻄﻌﺎت ‪ Vα‬و ‪ Jα‬واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ژن زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺎزآراﯾﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ ﻗﻄﻌﺎت ژن زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺣﺬف ‪ Cα‬ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ‪ ،T‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ βαTCR‬ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ‪δγ‬‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﻬﺪ دودﻣﺎﻧﯽ در ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ βαT‬و ‪ γδ‬ﺑﺎ اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪427‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-5‬ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ رده زاﯾﺎ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮه ‪ γ ،β ،α‬و ‪.δ‬‬

‫‪ DNA‬رده زاﯾﺎي ﻣﻮش ﺣﺎوي ﺣﺪوداً ‪ 80‬ﻗﻄﻌـﻪ ‪ Vα‬و ‪ Jα‬و ﯾـﮏ ﻗﻄﻌـﻪ ‪ Cα‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ژﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬داراي ﺣﺪوداً ‪ 10‬ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ V‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾـﺎدي از ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ژﻧﯽ ‪ Vα‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻗﻄﻌﺎت ‪V‬ﻣﺸﺘﺮك در ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه زﻧﺠﯿﺮه‬
‫‪ α‬و زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ دو ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ Dδ‬و دو ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ Jδ‬و ﯾـﮏ ﻗﻄﻌـﻪ ‪Cδ‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ژن زﻧﺠﯿﺮه‪ 20 β‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ V‬و دو ﻗﻄﻌﻪ ﺗﮑﺮاري ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫‪ C,J, D‬دارد ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﮑﺮاري داراي ﯾﮏ ‪ Jβ 6 ، Dβ‬و ﯾﮏ ‪ Cβ‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫)ﺟﺪول ‪.(9-2‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪428‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ژﻧﯽ در اﻧﺴﺎن و ﻣﻮش ﺷﺎﻣﻞ اﻋﻀﺎي ﺟﻬﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﮐﺎرآﻣﺪ در ﻣﯽآورد‪ .‬اﯾﻦ ژنﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ژنﻫـﺎي اﯾـﻦ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ژﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺟﺰو ژنﻫﺎي ﮐﺎرآﻣﺪ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺟﺪول ‪9-3‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ژنﻫﺎي ﮐﺎرآﻣﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ژنﻫﺎي ﮐﺎذب در ﺗﻨﻮع ژﻧﯽ دﺧﯿـﻞ ﻧﻤـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 9-5‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژنﻫﺎي رده زاﯾﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ژنﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ ،TCR‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ژنﻫﺎي آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬

‫زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻄﻌﺎت ژن ‪ J،V‬و ‪ C‬ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ D ،J ،C‬و‬
‫‪ V‬ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬و ‪ TCR β‬ﻣﻮﺟﺐ اﺗﺼﺎل ‪ VJ‬ﺑﻪ زﻧﺠﯿـﺮه ‪ α‬و‬
‫اﺗﺼﺎل ‪VDJ‬ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪.(9-6‬‬
‫ﭘﺲ از ﻧﺴـﺨﻪﺑـﺮداري از ژنﻫـﺎي ﺑـﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه ‪ ،TCR‬ﭘـﺮدازش ‪ RNA‬و ﺗﺮﺟﻤـﻪ آن‪،‬‬
‫زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ α‬و ‪ β‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ديﺳـﻮﻟﻔﯿﺪ ﺑـﺮ روي ﻏﺸـﺎي ﺳـﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ TCR‬ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ دوﻣﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ اﺗﺼﺎﻟﯽ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺗـﻮاﻟﯽ‬
‫ﻏﺸﺎﮔﺬر و ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ ﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪429‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ ﻣﺮوري ‪ :9-6‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺑﺎزآراﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ژن ﮐﺎرآﻣﺪ ﮐﺪﮐﻨﻨﺪه ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ αβ‬ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ DNA‬رده زاﯾﺎ ﮐﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺛﺎﺑﺖ زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬و ‪ TCR β‬را ﮐﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺳـﺎده ﺗـﺮ از‬
‫‪ DNA‬رده زاﯾﺎي زﻧﺠﯿﺮه ﺳﻨﮕﯿﻦ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ DNA .‬زﻧﺠﯿـﺮه ‪ TCRα‬ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ C‬دارد‪ DNA .‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﺷﺎﻣﻞ دو ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ C‬و ‪ J‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ‬
‫اﯾﻦ دو ﮔﺮوه ژﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﭼﻨﺪ اﺳﯿﺪ آﻣﯿﻨﻪ ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ و ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ DNA‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ از آن ﻃﺮﯾـﻖ‪ DNA ،‬رده زاﯾـﺎ ‪ TCR‬ﺑـﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه و‬
‫ژن ﻫﺎي ﮐﺎرآﻣﺪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫـﺎي ﺑـﺎزآراﯾﯽ ژن ‪ Ig‬ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﭘﯿﺎم ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻧﻮﻧـﺎﻣﺮ و ﻫﭙﺘـﺎﻣﺮ )‪ (RSSs‬ﺷـﺎﻣﻞ ﻫـﺮ دو‬
‫ﺗﻮاﻟﯽ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪه ﯾﮏ ﭘﯿﭻ )‪ 12‬ﺟﻔﺖ ﺑﺎزي( و دو ﭘﯿﭻ )‪ 23‬ﺟﻔﺖ ﺑﺎزي( ﺑﻮده و در ﮐﻨﺎر ‪DNA‬‬
‫رده زاﯾﺎي ‪ ،TCR‬ﻗﻄﻌﺎت ژن ‪ J ،D ،V‬ﻗﺮار دارﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(5-6‬ﺗﻤﺎم ﺑﺎزآراﯾﯽﻫﺎي ژن ‪TCR‬‬
‫ﻧﯿﺰ از ﻗﺎﻧﻮن ﯾﮏ ﭘﯿﭻ‪/‬دوﭘﯿﭻ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ژنﻫﺎي ‪ Ig‬ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﯿﻦ دو‬
‫ﻧﻮع ‪ RSS‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪430‬‬
‫ﺳﻠﻮل ﻫﺎي ﭘﯿﺶﺳﺎز ‪ T‬ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻮل ﭘﯿﺶﺳﺎز‪ ،B‬ژنﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﮐﻨﻨﺪه ﻧـﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ‪(RAG-‬‬
‫)‪ 2,RAG-1‬را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺰﯾﻢ رﯾﮑﺎﻣﺒﻨﯿﺎز ‪ 2,RAG1‬ﭘﯿﺎمﻫﺎي ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻫﭙﺘﺎﻣﺮ و ﻧﻮﻧـﺎﻣﺮ‬
‫را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و اﺗﺼﺎل ‪ V-D-J,V-J‬را ﻃﯽ ﺑﺎزآراﯾﯽ ژن ‪ TCR‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(5-7‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐـﻪ در ﻓﺼـﻞ ‪ 5‬در ﻣـﻮرد ژنﻫـﺎي ‪ Ig‬ﺑﺤـﺚ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫‪ RAG-1/2‬ﯾﮏ ﺷﮑﺎف در ‪ DNA‬ﺗﮏ رﺷﺘﻪاي ﺑﯿﻦ ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﭘﯿﺎم و ﺗـﻮاﻟﯽﻫـﺎي ﮐـﺪ ﮐﻨﻨـﺪه‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺼـﻮر ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺣﻠﻘﻮي ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﺑﺮش‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺬﻓﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎ در ﻃﯽ ﺑـﺎزآراﯾﯽ ژن‬
‫‪ TCR‬ﮐﻪ در ﺗﯿﻤﻮﺳﯿﺖﻫﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ)ﺷﮑﻞ ‪.(5-8‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮ روي ﻣﻮشﻫﺎي ‪ ،SCID‬ﺷﻮاﻫﺪي از ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﺎزآراﯾﯽﻫـﺎي ژن ‪ TCR‬و ژن ‪Ig‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻮشﻫﺎي ‪ SCID‬در ژن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺟﻬﺖ ﺗـﺮﻣﯿﻢ ﺷﮑﺴـﺖﻫـﺎي ‪ DNA‬دو‬
‫رﺷﺘﻪ اي دﭼﺎر ﻧﻘﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺺ ﻗﻄﻌﺎت ژن ‪ D‬و ‪ J‬در ﻃﯽ ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪DNA‬‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ T‬و ﯾﺎ ‪ ،Ig‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(5-10‬اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از آن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪﮐﻪ آﻧﺰﯾﻢﻫﺎي ﺗﺮﻣﯿﻢ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ V-D-J‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ B‬و ‪ T‬ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﺬف آﻟﻠﯽ ژنﻫﺎي ‪TCR‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ژنﻫﺎي ‪ α‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﺎزآراﯾﯽ زﻧﺠﯿﺮه‪ α‬ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻃﺮد ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ژنﻫﺎي ‪ α‬ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﮐﺮوﻣﻮزوم واﻗـﻊ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف آﻟﻠﯽ ژنﻫﺎي زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ TCRβ ،α‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳـﺘﺜﻨﺎﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ C‬و ‪ J‬زﻧﺠﯿﺮهي ‪ β‬ﺑﻪ دو ﮔﺮوه دوﺗﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎزآراﯾﯽ ﻧﺎﮐﺎرآﻧﺪ رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻮﺳﯿﺖ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ ﺑـﺎزآراﯾﯽ دﯾﮕـﺮ را‬
‫ﺻﻮرت دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ V-J‬ﮐﺎرآﻣﺪ را ﺑﺮاي زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎزآراﯾﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﺮاي ﯾﮏ آﻟﻞ زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑـﺎزآراﯾﯽ آﻟـﻞ دﯾﮕـﺮ ‪β‬‬
‫‪431‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﻣﻬﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺣﺬف آﻟﻠﯽ‪ ،‬اﻏﻠﺐ اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎﯾﯽ در ژنﻫـﺎي زﻧﺠﯿـﺮه ‪ TCRα‬ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬آﻧﺎﻟﯿﺰ ﮐﻠﻮن ﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ‪ α/β‬ﺳـﻠﻮل ‪T‬را ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﻠﻮنﻫﺎ ﻫﺮدو آﻟﻞﻫﺎي زﻧﺠﯿﺮه‪ α‬را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎرآﻣـﺪ‬
‫ﺑﺎزآراﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﻨﻔﻮﻣﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑـﺎﻟﻎ ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪه ‪ α/β‬را‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎبﮐﻠﻮن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﻟﻞ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪β‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ داﺷﺘﻪ و آﻟﻞ زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ آاﻟﻞ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻠﻮن واﻟﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ TCR‬از ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻄﻌﺎت ‪ D ،V‬و ‪ J‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ TCR‬در ﺷﮑﻞ ‪ 9-7‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-7‬دﯾﺎﮔﺮام ﺷﻤﺎﺗﯿﮑﯽ از ژن ﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ αβ-TCR‬ﮐﻪ اﮔﺰون ﻫﺎي ﮐﺪﮐﻨﻨﺪه دوﻣﻦ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪ αβ‬ﺳﻠﻮل ‪ T‬و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪CDR‬ﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺗﻮﺳﻂ ﺗـﻮاﻟﯽﻫـﺎي ﺑـﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه ‪ V-J‬و ‪ V-D-J‬ﮐـﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ در ژنﻫﺎي ‪ ، TCR‬اﺗﺼﺎل ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ CDR1 ،Vα ،Vβ‬و‬
‫‪ CDR2‬را ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣـﯽآورﻧـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ اﻧﻌﻄـﺎف ﭘـﺬﯾﺮي اﺗﺼـﺎﻻﺗﯽ و اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪن‬
‫ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ N‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ‪ CDR3‬ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ژنﻫـﺎي ﺑـﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه ‪TCR‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ داراي ﯾﮏ اﮔﺰون ﮐﻮﺗﺎه رﻫﺒﺮ )‪ (L‬در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ‪ V-J‬و ‪ V-D-J‬ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪432‬‬
‫اﺳﯿﺪﻫﺎي آﻣﯿﻨﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﮔﺰون رﻫﺒﺮ ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ورود ﭘﻠﯽﭘﭙﺘﯿﺪ در ﺣﺎل ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ اﻧﺪوﭘﻼﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ TCR‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ C‬ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺰونﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي دارد )ﺷﮑﻞ ‪ (9-7‬ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ دوﻣﻦﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪-3‬‬
‫‪ .(9‬اوﻟﯿﻦ اﮔﺰون در ﻗﻄﻌﻪ ژن‪ ،C‬ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﻣﻦﻫﺎي ‪C‬زﻧﺠﯿﺮه را ﮐﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛ اﮔـﺰون ﺑﻌـﺪي‪،‬‬
‫اﮔﺰون ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ اﺗﺼﺎﻟﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘـﺲ از آن اﮔﺰوﻧـﯽ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻏﺸﺎ ﮔﺬر و دمﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ را ﮐﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻨﻮع ‪ TCR‬ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻨﻮع آﻧﺘﯽﺑﺎدي‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪون ﺟﻬﺶ ﺳﻮﻣﺎﺗﯿﮏ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ‪ DNA‬رده زاﯾﺎي ‪ TCR‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ‪ DNA‬رده زاﯾـﺎي ‪ ،Ig‬ﻗﻄﻌـﺎت ژن ‪ V‬ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﮐﻤﺘﺮي دارد وﻟﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻃﯽ ﺑﺎزآراﯾﯽ ژن ‪ TCR‬ﺳﺒﺐ ﺗﻨـﻮع ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺎﻻ در ‪TCR‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 9-3‬و ﺷﮑﻞ ‪ ،9-8‬اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع ﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي آﻧﺘﯽﺑﺎدي و ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي‬
‫‪ TCR‬ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-8‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻫﺎي دﺧﯿﻞ در اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع ژن ﻫﺎي ‪ TCR‬و ‪ .Ig‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻫﺎي ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪ c ،b ،a‬و ‪ (d‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ P‬در ژن ﻫﺎي ‪ Ig‬و ‪ TCR‬رخ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ و ﺟﻬﺶ ﻫﺎي ﺳﻮﻣﺎﺗﯿﮏ در ژن ﻫﺎي ‪ Ig‬ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﺗﺼﺎل ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ زﻧﺠﯿﺮه ﻫﺎي ﺑﯿﺎن‬
‫ﺷﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻨﻮع ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ‪ TCR‬و ‪ Ig‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪433‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﺗﻨﻮع ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻗﻄﻌﺎت ژن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ TCR‬را‬
‫ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣـﯽآورد‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت ژن ‪ TCR Vα ، Vβ‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت ‪ VL‬و ‪VH‬‬
‫اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﺑـﺎ ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎد ﻗﻄﻌـﺎت ‪ J‬در ‪ DNA‬رده زاﯾـﺎي‬
‫‪ TCR‬ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻦ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ آﻧﺘﯽژﻧﯽ ﯾﮏ ‪ TCR‬ﺑـﻪ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﻣﺘﻐﯿـﺮ ﻫـﺮ دو‬
‫زﻧﺠﯿﺮه ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ‪ 3×103‬ﺳﺎﺧﺖ ‪ Vα‬ﺑﺎ ‪ 4×6502‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪Vβ‬ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 1/4×106‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ TCRαβ‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﯾﺠـﺎد ﺗﻨـﻮع در ژنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ TCR‬ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺷﺮح داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 1/4‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮﺟـﻮد ﻣـﯽآﯾـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﮑﻼ ‪ 9-8‬ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﭘﯿﺎم ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﯾﮏ ﭘﯿﭻ و دو ﭘـﯿﭻ‪ ،‬در‬
‫‪ DNA‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬و ‪ TCR β‬از ‪ DNA‬زﻧﺠﯿﺮه ﺳﻨﮕﯿﻦ ‪ Ig‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻧـﻮع‬
‫آراﯾﺶ ‪RSS‬ﻫﺎ در ‪ DNA‬رده زاﯾﺎي ‪ ،TCR‬اﺗﺼﺎل ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ D‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻃﻮر دﯾﮕـﺮي‬
‫رخ دﻫﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﯾﮏ ﭘﯿﭻ‪/‬دو ﭘﯿﭻ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﮑﺎن اﯾﻦ وﺟـﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ Vβ‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ ‪ Dβ‬ﯾﺎ ‪ Jβ‬ﻣﺘﺼﻞ ﺷـﻮد و ﯾـﮏ واﺣـﺪ‬
‫‪ (VJ)β‬ﯾﺎ ‪ (VDJ)β‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬اﺗﺼﺎل ﻗﻄﻌﺎت ژﻧـﯽ زﻧﺠﯿـﺮه ‪ δ‬ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ‪ Dδ‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﯾـﮏ ‪ Dδ‬دﯾﮕـﺮ ﻣﺘﺼـﻞ ﺷـﺪه و‬
‫‪ (VDDDJ)δ ، (VDDJ)δ‬را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﺗﻨﻮع ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ را در ژنﻫـﺎي‬
‫‪TCR‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫اﺗﺼﺎل ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ در ﻃﻮل ﺑﺎزآراﯾﯽ ژن ‪ ،TCR‬اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي اﺗﺼﺎﻟﯽ را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ژن ﻫﺎي ‪ ،Ig‬اﯾﻦ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎزآراﯾﯽﻫـﺎي ﻧﺎﮐﺎرآﻣـﺪ ﺑﺴـﯿﺎري را ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﮐﺪ ﮐﺮدن ﭼﻨﺪﯾﻦ اﺳـﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ در ﻫﺮﯾـﮏ از اﺗﺼـﺎﻻت ﻧﯿـﺰ‪ ،‬ﺗﻨـﻮع اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ)ﺷﮑﻞ ‪ .(9-8‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ ﯾـﮏ از اﺗﺼـﺎﻻت اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﮔﺮدد و ﺑﯿﺶ از ‪ 5461‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻮﺟﻮد آورد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ از اﯾـﻦ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎزآراﯾﯽﻫﺎي ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻮﺟﺐ ﺧـﺘﻢ زﻧﺠﯿـﺮه ‪ TCR‬ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﯾـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ اﺳﯿﺪﻫﺎي آﻣﯿﻨﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ ﻣﺤﺼـﻮل زﻧﺠﯿـﺮه ‪ TCR‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪434‬‬
‫ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻧﻮاﺣﯽ اﺗﺼﺎل در ژن ‪ TCR‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10-20‬اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ را ﮐـﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﻨﻮع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻪوﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ N‬و ‪ P‬و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي اﺗﺼﺎﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎ ‪ 1013‬ﺗﻮاﻟﯽ اﺳﯿﺪ آﻣﯿﻨﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ اﺗﺼﺎﻟﯽ ‪ TCR‬ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻤﯽ ﮐﻪ از آن ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻨﻮع ‪ TCR‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر زﯾﺎدي از آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﭘﺮدازش ﺷﺪه را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫اﻧﺪﮐﯽ از ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ V‬رد ‪ TCR DNA‬ﺟﻬﺖ ﮐﺪ ﮐﺮدن ﺷﻤﺎر ﻣﺤﺪودي از ﻧﻮاﺣﯽ ‪CDR1‬‬
‫و ‪ CDR2‬ﺑﺎ ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺎرﭘﯿﭻ‪α‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﮔـﺰﯾﻨﺶ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﺟﺎﻟﺐ در ﻣﻮرد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ – MHC‬ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ TCR -‬ﺻﺪق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻧـﻮع‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ ﭘﭙﯿﺘﺪ و ‪ CDR1‬و ‪ CDR3‬ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎي ‪ TCR‬ﮐﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﭙﺘﯿﺪ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ MHC‬اﺗﺼﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺪرت داراي ﻧﺎﺣﯿـﻪ‬
‫‪ CDR3‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ CDR3 .‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪Ig‬ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻨـﻮع ﺑﯿﺸـﺘﺮي‬
‫دارد‪ .‬ﺗﻨﻮع در ‪CDR3‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻨﻮع اﺗﺼﺎﻟﯽ در ﻗﻄﻌﺎت ‪ ،J ،D ،V‬اﺗﺼﺎﻻت ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ‬
‫‪ D‬و واردﺷﺪن ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪﻫﺎي ‪ P‬و ‪ N‬در اﺗﺼﺎﻻت ‪ V-D-J‬و ‪ V-J‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ )ﺷـﮑﻞ ‪-7‬‬
‫‪.(9‬‬

‫‪ -‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪TCR-CD3 :T‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ‪ 4‬ﺷﺮح داده ﺷﺪ‪ Ig ،‬ﻏﺸﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ B‬ﺑﺎ ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦﻫـﺎي ﻏﺸـﺎﯾﯽ‬
‫‪ Igβ/Igα‬در ارﺗﺒﺎط ﻣﯽﺑﺎﺷﺪو ‪ BCR‬را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد )ﺷﮑﻞ ‪ .(4-22‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ‪ TCR‬ﺑـﺎ‬
‫‪ CD3‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮده و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻏﺸﺎﯾﯽ ‪ TCR-CD3‬را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺷﻮاﻫﺪي ﮐﻪ ﻧﺸﺎن داد ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﻏﺸﺎﯾﯽ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ از‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﺎﺗﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻓﻠﻮرﺳﺎﻧﺖ ﺿﺪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺠﻤﻊ ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ‬
‫ﻏﺸﺎي دﯾﮕﺮي )‪ (CD3‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺸﺎت آﻟﯿﺴﻮن و ﻻﻧﯿﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌـﺮفﻫـﺎي اﯾﺠـﺎد‬
‫‪435‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪه اﺗﺼﺎل ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو زﻧﺠﯿﺮه ‪13 A0‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ آزﻣﺎﯾﺸـﺎت ﺑﻌـﺪي‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ‪ CD3‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼً در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ βα‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺎن آن ﺟﻬﺖ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻏﺸﺎﯾﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﺎي ‪ βα‬و ‪ δγ‬ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺿﺮوري ﺑﻮده و ﻫﺮ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ﺑﺮ روي ﻏﺸـﺎي‬
‫ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎ ‪ ،CD3‬ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﻓﻘـﺪان ژنﻫـﺎي ﮐـﺪ ﮐﻨﻨـﺪه ‪ CD3‬و ﯾـﺎ‬
‫زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ TCR‬ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ CD3‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 5‬زﻧﺠﯿﺮه ﭘﻠﯽﭘﭙﺘﯿﺪي ﺛﺎﺑﺖ )ﻧﺎﻣﺘﻐﯿﺮ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺳﻪ داﯾﻤﺮ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي اﭘﺴﯿﻠﻮن و ﮔﺎﻣﺎ )‪ ،(γε‬ﯾﮏ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي اﭘﺴـﯿﻠﻮن‬
‫و دﻟﺘﺎ )‪ (εδ‬و ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮي از زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي زﺗﺎ و اﺗﺎ )‪ (ζη‬ﯾﺎ ﻫﻤﻮداﯾﻤﺮي از زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي زﺗـﺎ‬
‫)‪)(ζζ‬ﺷﮑﻞ ‪.(9-9‬‬
‫زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ ζ‬و ‪ η‬ﺗﻮﺳﻂ ژنﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﮐﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺗﻔـﺎوت در ﭘـﺮدازش‬
‫‪ ،RNA‬در اﻧﺘﻬﺎي ﮐﺮﺑﻮﮐﺴﯿﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ %99‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎي ‪ CD3‬داراي‬
‫ﻫﻤﻮداﯾﻤﺮ ‪ ζζ‬و ﻣﺎﺑﻘﯽ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ ηζ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ δ ،γ‬و ‪ ε‬ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ CD3‬اﻋﻀﺎﯾﯽ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺰرگ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﺑﻮده و ﻫﺮ ﯾﮏ‬
‫داراي ﯾﮏ دوﻣﻦ ﺧﺎرج ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﻏﺸـﺎﮔﺬر و ﭘـﺲ از آن ﯾـﮏ دوﻣـﻦ‬
‫ﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 40‬اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ ζ‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﺑـﺎ ﺗﻨﻬـﺎ ‪ 19‬اﺳـﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﻏﺸـﺎﮔﺬر و ﯾـﮏ‬
‫دمﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ ﻃﻮﯾﻞ ﺣﺎوي ‪ 113‬اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ دارد‪ .‬ﻧﻮاﺣﯽ ﻏﺸﺎﮔﺬر ﺗﻤﺎم زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ﭘﻠﯽﭘﭙﺘﯿﺪ‬
‫‪ CD3‬داراي ﯾﮏ ﺑﻨﯿﺎن اﺳﯿﺪآﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ )اﺳﯿﺪ آﺳﭙﺎرﺗﯿﮏ ﯾﺎ ﮔﻠﻮﺗﺎﻣﯿﮏ اﺳﯿﺪ( ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ دو اﺳﯿﺪ آﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻏﺸﺎﮔﺬر ﻫـﺮ ﯾـﮏ از زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ‪TCR‬‬
‫واﮐﻨﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-9‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪436‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-9‬دﯾﺎﮔﺮام ﺷﻤﺎﺗﯿﮑﯽ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ TCR-CD3‬ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ آﻧﺘﯽ ژن ﺳﻠﻮل ‪ T‬را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫دمﻫﺎي ﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ CD3‬داراي ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﻮاﻟﯽ ﺗﯿﺰوزﯾﻨﯽ ﻓﻌـﺎلﮐﻨﻨـﺪه‬

‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه اﯾﻤﻨﯽ )‪ (ITAM‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ITAM .‬ﻫﺎ در ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﻈﯿﺮ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ‬
‫‪ Igβ/Igα‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ BCR‬و ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ‪ IgG Fc‬و ‪ IgE‬ﻧﯿﺰ ﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎي ‪ ITAM‬ﺑﺎ ﺗﯿﺮوزﯾﻦ ﮐﻨﯿﺎزﻫﺎي واﮐﻨﺶداده و در اﻧﺘﻘـﺎل ﭘﯿـﺎم ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬در ‪ ، CD3‬زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ δ ،γ‬و ‪ ε‬ﻫﺮ ﯾﮏ داراي ﯾﮏ ‪ ITAM‬ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ ζ‬و ‪ η‬ﺳﻪ ﻧﺴﺨﻪ از آن را دارﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-9‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ ﺳﻠﻮل‪T‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ -MHC‬آﻧﺘﯽژن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ TCR-CD3‬ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‬
‫وﻟﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﻏﺸﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻧﺘﯽژن و ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺳﻠﻮل ‪ ،T‬ﻧﻘﺶ ﮐﻤﮑـﯽ‬
‫‪437‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ )ﺟﺪول ‪ .(9-4‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﺤﮑﺎم واﮐﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪T‬‬
‫و ‪ APC‬ﯾﺎ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫﺪف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﯽ در اﻧﺘﻘـﺎل ﭘﯿـﺎم ﻧﻘـﺶ داﺷـﺘﻪ و ﺑﺮﺧـﯽ ﻫـﺮ دو‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ‪ CD4‬و ‪ CD8‬ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﮐﻼس ‪I‬‬

‫و ‪ II‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫـﺎي ﻏﺸـﺎﯾﯽ ‪ CD4‬و ‪ CD8‬ﺑـﻪ دو ﮔـﺮوه‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ CD4+T‬آﻧﺘﯽژن را‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC-II‬ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻋﻤـﺪه ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪ ، CD8+‬آﻧﺘـﯽژﻧـﯽ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ در ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺑـﺎ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ‪ MHC-I‬ﺑـﻮده و ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎﯾﺘﻮﺗﻮﮐﺴﯿﮏ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ CD4 .‬ﯾﮏ ﮔﻠﯿﮑﻮﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻏﺸـﺎﯾﯽ ﻣﻨـﻮﻣﺮ ﺑـﺎ ‪ 55‬ﮐﯿﻠـﻮ داﻟﺘـﻮن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ داراي ‪ 4‬دوﻣﻦ ﺷﺒﻪ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﺧﺎرج ﺳﻠﻮﻟﯽ )‪ ،(D1-D4‬ﯾـﮏ ﻧﺎﺣﯿـﻪ آﺑﮕﺮﯾـﺰ‬
‫ﻏﺸﺎﮔﺬر و ﯾﮏ دمﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ (9-10‬و داراي ﺳﻪ ﺑﻨﯿﺎن ﺳﺮﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺴﻔﺮﯾﻠﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-10‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﺎي ‪ CD4‬و ‪CD8‬؛ دوﻣﻦ ﻫﺎي ﺷﺒﻪ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻠﻘﻪ‬
‫ﻫﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ CD8 .‬داراي ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ αβ‬ﯾﺎ ﻫﻤﻮداﯾﻤﺮ ‪ αα‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪CD4‬‬
‫ﻣﻨﻮﻣﺮ داراي ﭼﻬﺎر دوﻣﻦ ﭼﯿﻦ ‪ Ig‬ﺑﻮده و ﻫﺮ زﻧﺠﯿﺮه در ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ CD8‬داراي ﯾﮏ دوﻣﻦ ﭼﯿﻦ ‪Ig‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪438‬‬
‫‪ CD8‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﯾﮏ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ βα‬ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ديﺳﻮﻟﻔﯿﺪ ﯾﺎ ﻫﻤﻮداﯾﻤﺮ ‪ αα‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ دو زﻧﺠﯿـﺮهﻫـﺎي ‪ CD8 α,β‬ﮔﻠﯿﮑـﻮﭘﺮوﺗﺌﯿﻦﻫـﺎي ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﺑـﺎ وزن ‪ 30-38‬ﮐﯿﻠـﻮ داﻟﺘـﻮن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎ داراي ﯾﮏ دوﻣﻦ ﺷـﺒﻪ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒـﻮﻟﯿﻦ ﺧـﺎرج ﺳـﻠﻮﻟﯽ‪،‬ﯾـﮏ‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﺎﻗﻪ ‪ stalk‬و ﻧﺎﺣﯿﻪ آﺑﮕﺮﯾﺰ ﻏﺸﺎﮔﺬر و ﯾﮏ دمﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ (9-10‬ﮐﻪ‬
‫داراي ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 27‬ﺑﻨﯿﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺴﻔﺮﯾﻠﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ CD4‬و ‪ CD8‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ – MHC‬ﭘﭙﺘﯿﺪ و ﻧﻘـﺶ آﻧﻬـﺎ‬
‫در اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻤﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دوﻣﻦﻫﺎي ﺧﺎرج ﺳـﻠﻮﻟﯽ ‪ CD4‬و‬
‫‪ CD8‬ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ‪ MHC‬ﺑﺮ روي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪه آﻧﺘﯽژن ﯾﺎ‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫﺪف ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻠﻮرﻧﮕﺎري ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ ، MHC-I‬ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ آﻧﺘﯽژن و ﯾﮏ ﻫﻤﻮداﯾﻤﺮ ‪CD8 αα‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ‪ CD8‬ﺑـﺎ اﺗﺼـﺎل از ﻃﺮﯾـﻖ دوﻣـﻦﻫـﺎي ‪ α2‬و ‪MHC-I α3‬و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ‪β2‬‬
‫ﻣﯿﮑﺮوﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC-I‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ .(9-11‬در اﯾﻦ اﺗﺼـﺎل‪ ،‬ﺟﻬـﺖ‬
‫دوﻣﻦ ‪ α3‬ﮐﻼس ‪ I‬اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﺼﺎﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻣﺘﺼﻞ‬
‫ﺑﻪ ‪ CD8‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻫﯿﭻ ﺷﺎﻫﺪي ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل اﺗﺼﺎل ﮐﻼس ‪ I‬ﻣﻮﻟﺘﯽﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪﻫـﺎي‬
‫‪ CD8‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬داده ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻮه اﺗﺼـﺎل ‪ CD4‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC-II‬ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ CD8‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﮐﻨﺶ ﺑﯿﻦ ‪ CD4‬و ‪ MCH-II‬ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺗﻤـﺎس‬
‫دوم دﯾﺴﺘﺎل ﻏﺸﺎﯾﯽ ‪ CD4‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﻔﺮه آﺑﮕﺮﯾﺰ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺑﻨﯿـﺎنﻫـﺎي دوﻣـﻦﻫـﺎي ‪ α2‬و ‪β2‬‬
‫‪ MHC-II‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-11‬‬
‫‪439‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-11‬ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﮐﻤﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ‪ TCR‬و ‪ (a) .MHC‬دﯾﺎﮔﺮام روﺑﺎﻧﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ‬
‫ﺑﻌﺪي ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ HLA-A2‬ﮐﻼس ‪ I‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ (b) .CD8αα‬ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ دوﻣﻦ ﺧﺎرج‬
‫ﺳﻠﻮﻟﯽ ‪ CD4‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪.MHC-II-‬‬

‫‪ CD4‬در ﻧﯿﺘﺠﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪ ‪ MHC-II‬اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم و ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺳﻠﻮلﻫـﺎي‬

‫‪ T‬را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻧﻘـﺶ ﮐﻤـﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪهﻫـﺎي ‪ CD4‬و ‪ CD8‬ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻓﺮﺿﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎدآوري ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺷـﺒﺎﻫﺖﻫـﺎي ﺳـﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫اﺗﺼﺎل ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﮐﻼس ‪ I‬و ‪ II‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﮐﻼس‬
‫‪ I‬ﺷﯿﺎر ﺑﺴﺘﻪاي دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬دادهﻫـﺎي‬
‫اﺧﯿﺮ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ زاوﯾـﻪاي ﮐـﻪ درآن‪ TCR ،‬ﺑـﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﭘﭙﺘﯿـﺪ‪ MHC-‬دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﮐﻼسﻫﺎي ‪ I‬و ‪ II‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎ در اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﮐﻤﮏﭘﺬﯾﺮﻧـﺪهﻫـﺎي‬
‫‪ CD4‬و ‪ CD8‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ در اﺗﺼﺎل ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ در‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ 10‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ CD4‬و ‪ CD8‬ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎمﻫﺎي ﮐﻤﮏ ﺗﺤﺮﯾﮑﯽ ﺳﻠﻮل‬
‫‪ T‬ﮐﻤــﮏ ﻣــﯽﮐﻨــﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻــﯿﺎت اﻧﺘﻘــﺎل ﭘﯿــﺎم ﻫــﺮ دو ‪ CD4‬و ‪ CD8‬از ﻃﺮﯾــﻖ دوﻣــﻦﻫــﺎي‬
‫ﺳﯿﺘﻮﭘﻼﺳﻤﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽﮔﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪440‬‬

‫‪ -‬ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي ‪ TCR‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‬

‫‪-7‬‬
‫ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي ‪ TCR‬ﺑﺮاي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ – MHC‬ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻢ ﯾﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮده و ﻣﯿﺰان ‪ Kd‬از ‪ 10-4‬ﺗﺎ‬
‫‪ 10‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ واﮐﻨﺶﻫﺎي آﻧﺘﯽژن – آﻧﺘﯽﺑـﺎدي ﺿـﻌﯿﻒ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﯿﺰان ‪ Kd‬آن ﺣﺪود ‪ 10-6‬ﺗﺎ ‪ 10-10‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ)ﺷﮑﻞ ‪ .(9-12‬ﺑﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺎ ‪ TCR‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد و ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﭼﺴﺒﺎن ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮل ‪ T‬و ﺳﻠﻮل ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪه آﻧﺘﯽژن ﯾﺎ ﺳﻠﻮل ﻫـﺪف را اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﻣـﯽﺑﺨﺸـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﮐﻤﮑﯽ ﻏﺸﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ‪ CD28 ،LFA-1 ،CD2‬و ‪ CD45R‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻟﯿﮕﺎﻧﺪﻫﺎي دﯾﮕﺮﺑﺮ روي ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ﻋﺮﺿـﻪ ﮐﻨﻨـﺪه آﻧﺘـﯽژن ﯾـﺎ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ﻫـﺪف ﻣﺘﺼـﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ)ﺟﺪول ‪ 9-4‬و ﺷﮑﻞ ‪.(9-12‬‬
‫‪441‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-12‬ﻧﻘﺶ ﮐﻤﮏ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﻫﺎ در ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي اﺗﺼﺎل ‪ (a) .TCR‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي زﯾﺴﺘﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ (b) .‬دﯾﺎﮔﺮام ﺷﻤﺎﺗﯿﮑﯽ از ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ‪ TCR‬و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬و ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ﮐﻤﮑﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻟﯿﮕﺎﻧﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ روي ﯾﮏ ‪) APC‬ﭼﭗ( و ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﻫﺪف )راﺳﺖ(‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎس ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺳﻠﻮل از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﭼﺴﺒﺎن ﺳـﻠﻮﻟﯽ ﺻـﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪،‬‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬را در ﻏﺸﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎي اﺧﯿﺮ در ﻣﻮرد ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺧﺎرج ﺳـﻠﻮﻟﯽ ‪ CD4‬و ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﭘﭙﺘﯿـﺪ‪-‬‬
‫‪ MHC‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﯿـﻞ ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻔﯽ ﺑـﯿﻦ آﻧﻬـﺎ وﺟـﻮد دارد و در ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﺎت‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺗﺼﺎﻟﯽ ﻧﺸﺎن داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ)ﺷﮑﻞ ‪ .(9-11‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑـﺮاي‬
‫اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت در ﺷﮑﻞ ‪ 9-13‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﯿﻦ ‪ CD4‬و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ TCR‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﯾــﻦ دﯾــﺎﮔﺮام ﻧﺸــﺎن ﻣــﯽدﻫــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑــﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ‪ TCR‬و ﻣﻮﻟﮑــﻮل ‪ CD4‬ﺑــﺎ‬
‫ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫﺎي دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑـﻮل اﻧﺘﻘـﺎل ﭘﯿـﺎم ‪ p56LCK‬و ﻫـﺮ دو ‪ CD4‬و ﻫﻤـﻮداﯾﻤﺮ‪ζζ‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪442‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ CD3‬ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ‪ CD4‬ﺑﺮ روي ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫در ﻓﺮاﺧﻮاﻧﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي دﺧﯿﻞ در اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-13‬ﻧﻘﺶ ‪ CD4‬در ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮل ‪ T‬و ‪ APC‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺎ دو ﺗﻤﺎس اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ‬
‫ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺗﺼﺎل ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺧﺎرج ﺳﻠﻮﻟﯽ ‪ CD4‬و ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ‪ MHC‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ داﺧﻞ ﺳﻠﻮﻟﯽ ‪ CD4‬و اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻟﮑﻮل اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ‪ P56lck‬ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮه ‪ζ‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ CD3‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ -MHC‬ﭘﭙﺘﯿﺪ‪TCR-‬‬

‫ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ‪ TCR‬در ﯾﮏ آﻧﺘﯽژن ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ‪ MHC‬در ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﯽ و ﻫﻮﻣﻮرال ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺻﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﺑﺎ ﺑﻠﻮرﻧﮕـﺎري‬
‫ﭘﺮﺗﻮ ‪ x‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ TCR‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ ﺑﻌﺪي اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺎرﺑﻮﮐﺰي و واﯾﻠﯽ ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎﻣﻞ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ α‬و ‪ TCR β‬و ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ HLA‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿـﺪ‬
‫آﻧﺘﯽژﻧﯽ از رﺗﺮووﯾﺮوس اﻧﺴﺎﻧﯽ ‪ HTLV-1‬ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ‪TCR‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﻫﺮﯾﮏ‬
‫از ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﻼس ‪ I‬ﯾﺎ ‪ II‬ﺣﺎﮐﯽ از وﺟﻮد اﺧﺘﻼف در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻤـﺎس ‪ TCR‬ﺑـﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫‪443‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ‪ TCR‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ‪γδ‬‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-4‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-14‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ (a) .MHC-TCR-‬ﻣﺪل ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ‪ TCR‬اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫)ﺑﺎﻻ( و ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪) HLA-A2‬ﭘﺎﯾﯿﻦ( ﺑﺎ ﭘﭙﺘﯿﺪ ‪ Tax‬از ‪ (b) HTLV-1‬دﯾﺎﮔﺮاﻣﯽ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ‪TCR‬‬
‫ﻣﻮش ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل‪ H-2b/k‬و ﭘﭙﺘﯿﺪ ‪ CDR1, 2‬دوﻣﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮ زﻧﺠﯿﺮه ‪ TCRα‬و ‪ CDR1, 2‬دوﻣﻦ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬و ‪ CDR3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ (c) .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬از ﺑﺎﻻ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ آﻧﺎﻟﯿﺰ ﭘﺮﺗﻮ ‪ ، x‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﭙﺘﺪ‪ αβTCR-MHC-‬ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬ﻣﺘﺼـﻞ ﺑـﻪ‬

‫ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ‪ MHC‬و ﭘﭙﺘﯿـﺪ آن ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ TCR .‬از ﻃﺮﯾـﻖ دوﻣـﻦﻫـﺎي ﻣﺘﯿﻐﯿـﺮ ﺧـﻮد ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(9-14‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﻟﮑـﻮل ‪ MHC‬و ﭘﭙﺘﯿـﺪ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ‪ TCR‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻃﻮﻟﯽ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣـﻮرب‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(9-14‬ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ‪ CDR3‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬و ‪ TCR β‬در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﭘﭙﺘﯿﺪ و‬
‫ﺣﻠﻘﻪ ‪ CDR1‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ TCRα‬در اﻧﺘﻬﺎي آﻣﯿﻦ اﯾـﻦ ﭘﭙﺘﯿـﺪ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ‪CDR1‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪444‬‬
‫زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬در اﻧﺘﻬﺎي ﮐﺮﺑﻮﮐﺴﯿﻞ اﯾﻦ ﭘﭙﺘﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻠﻘﻪﻫـﺎي ‪ CDR2‬در ﺗﻤـﺎس ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-14‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦﻫﺎ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﭘﭙﺘﯿـﺪ‪ MHC-‬از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻫﺮ دو زﻧﺠﯿﺮه ‪α‬و ‪ TCR β‬ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﭘﭙﺘﯿﺪ و ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﺑﺰرﮔـﯽ از‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ‪ TCR‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻋﻤﻘﯽ در ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﺷﻮد )ﺷﮑﻞ ‪ (9-14‬و ﻣﻮﻟﮑـﻮل ‪ TCR‬در ﻣﻮﻟﮑـﻮل ‪MHC‬‬
‫ﺟﺎي ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺻﺎف‪ TCR ،‬ﺑـﺎ ﭘﭙﺘﯿـﺪ و ‪ MHC‬ﺗﻤـﺎس ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ CDR1‬ﺑﺎ ﻫﺮ دو ﭘﭙﺘﯿﺪ و ‪ MHC‬ﺗﻤﺎس ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻧـﻮاﺣﯽ‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ CDR3‬در اﺗﺼﺎل ﭘﭙﺘﯿﺪ دﺧﯿﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ TCR-‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﻼس ‪ I‬و ‪ II‬واﮐﻨﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‬

‫آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﮐﻼس ‪ – I‬ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ TCR-‬ﺑﻪ ﺑـﺮﻫﻤﮑﻨﺶﻫـﺎي‬
‫‪ TCR‬ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﻼس ‪ II‬ﭘﯽﺑﺮد؟ راﯾﻦﻫﺮز و ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ اﯾﻦ ﺳـﺌﻮال را ﺑـﺎ آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﮐـﻼس ‪ II‬ﻣـﻮش و آﻧﺘـﯽژن اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ آن‪ ،‬ﺣـﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻧﻮاﺣﯽ اﺗﺼﺎل ﺑـﻪ ﭘﭙﺘﯿـﺪ در ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ﮐـﻼس ‪ I‬و ‪ II‬ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﮑﻨﺶ ﻫﺎي ﯾـﮏ ‪ TCR‬ﺑـﺎ ﭘﭙﺘﯿـﺪ‪ MHC-I-‬و ﭘﭙﺘﯿـﺪ‪ MHC-II-‬ﯾـﮏ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ در زاواﯾﻪاي ﮐﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬ﺑﺮ روي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ‪ MHC‬ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(9-15‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻨﯿـﺎنﻫـﺎي ﺗﻤﺎﺳـﯽ ﺑـﯿﻦ ‪ TCR‬و ‪MHC-II‬‬
‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﺎﻻﺗﺮي ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪445‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ (a) :9-15‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-I -αβTCR-‬و )‪ (b‬ﭘﭙﺘﯿﺪ‪MHC-II -αβTCR-‬‬

‫‪ -‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮﯾﺘﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪T‬‬

‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺶ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬در ﻋﺮﺿﻪ آﻧﺘـﯽژن ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬و‬
‫ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ‪TCR‬ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾـﻦ وﺟـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي‬
‫‪ MHC‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻘﺸﺸﺎن در ﭘﺲزدن ﺑﺎﻓﺖ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ زودﺗﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﭘﺲزدن‬
‫ﭘﯿﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎﻓﺘﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻓﺮاد ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻠﯽﻣﻮرﻓﯿﺴـﻢ ﺑـﺎﻻي‬
‫‪ ،MHC‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي از ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬و ﯾﺎ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎﻓﺘﯽ را‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﻓﺼﻞ ‪ .(17‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺆﺛﺮي ﺑﻪ آﻟﻮﮔﺮاﻓﺖﻫﺎ )ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻋﻀﺎي ﯾﮏﮔﻮﻧﻪ( ﭘﺎﺳﺦ داده و ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ آﻟﻮآﻧﺘﯽژﻧﯿﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ CD4+T‬ﺑـﻪ آﻟـﻮ آﻧﺘـﯽژنﻫـﺎي ﮐـﻼس ‪II‬‬
‫آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮ ﺑﻮده و ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ CD8+T‬ﺑﻪ آﻟﻮ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﮐﻼس ‪ I‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪446‬‬
‫آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮﯾﺘﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اول اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﺷـﻮاﻫﺪي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫـﺎي ‪MHC‬‬
‫ﺧﻮدي ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي‪ ،T‬ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺣﺎوي ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪MHC‬‬
‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ دوم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺎﺳـﺦ ﺳـﻠﻮل ‪ T‬ﺑـﻪ ﻣﻮﻟﮑـﻮلﻫـﺎي ‪MHC‬‬
‫آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤﯿﻦ زده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ‪ %1-5‬ﮐﻞ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺑﺎ ﯾﮏ آﻟﻮآﻧﺘﯽژن ﺧﺎص واﮐﻨﺶ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮاواﻧـﯽ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ آﻧﻬﺎ از ﺳﻠﻮلﻫﺎي‪ T‬ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﻨـﺪه ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﭘﭙﺘﯿـﺪآﻧﺘﯽژﻧـﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫‪MHC‬ﺧﻮدي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﻤﮑـﻦ از ﻟﺤـﺎظ زﯾﺴـﺘﯽ ﺑـﺮاي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺑـﺎﻻي ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي‪T‬‬
‫آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﮏ ‪ TCR‬وﯾﮋه ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ آﻧﺘﯽژﻧـﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﯾـﮏ ﻣﻮﻟﮑـﻮل‬
‫‪ MHC‬ﺧﻮدي‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺧﺎﺻﯽ واﮐﻨﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ آﻟﻮژﻧﯿـﮏ ﻫﻤـﺮاه ﺷـﻮد‪ ،‬ﯾـﮏ ﻧـﻮع‬
‫‪ TCR‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي آﻟﻮژﻧﯿﮏ ‪ 105‬ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC-I‬ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺣﺎﻣﻞ ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺑـﺎ‬
‫واﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ و ﻣﯿﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آﻟﻮآﻧﺘﯽژن ﻏﺸﺎﯾﯽ )ﺑـﺎ ﺗـﺮاﮐﻢ ﺑـﺎﻻ( اﺗﺼـﺎل‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴـﻢﻫـﺎي اﺗﺼـﺎل ‪ TCR‬آﻟﻮراﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﺳـﻂ راﯾﺴـﺮ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﯾﮏ ‪ TCR‬ﻣﻮش در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﮐـﻼس ‪I‬‬
‫آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺣﺎوي ﯾﮏ اﮐﺘﺎﭘﭙﺘﯿﺪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺳـﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪه را ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ‪ TCR‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ‪ MHC-I‬ﺧﻮدي آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻖ اﺛﺒﺎت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺤﻮه ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫـﺎي ‪ MHC‬ﺧـﻮدي‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪447‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ MHC‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻏﯿـﺮ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ )ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ MHC ،T‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ را ﭘﺲ از ﭘﺮدازش‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﻋﺮﺿﻪ آن در اﺗﺼـﺎل ﺑـﺎ‬
‫‪ MHC‬ﺧﻮدي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ( ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(9-16‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-16‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮﯾﺘﯽ ﺳﻠﻮل ﻫﺎي ‪ T‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻟﻮآﻧﺘﯽ ژن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﺪل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ MHC ،‬ﻏﯿﺮﺧﻮدي در ﺷﮑﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ و دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺪل‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﭙﺘﯿﺪﻫﺎي ﻣﺸﺘﻖ از ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﮐﻪ ﭘﺮدازش ﺷﺪه و ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﺮاﻫﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ‪ MHC‬ﺧﻮدي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي‪ T‬ﻣﯿﺰﺑﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دو‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﻣﺪل ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻋﺪم ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﻨﻔﯽ ﺑـﺮاي ﭘﭙﺘﯿـﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺎﻻي ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬آﻟﻮراﮐﺘﯿـﻮ دﺧﯿـﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﺧـﺘﻼف در ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي در ﻣﻌـﺮض ﻣﻮﻟﮑـﻮل ‪MHC‬‬
‫آﻟﻮژﻧﯿﮏ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺪﯾﺪه آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮﯾﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎر‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺟﻮد ﺗﻌﺪاد زﯾﺎد آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ MHC‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﭘﭙﺘﯿﺪي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪448‬‬

‫‪ -‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺎﻟﯿﻨﯽ‬
‫‪ -‬ﺑﺎزآراﯾﯽﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ‬
‫در ﺳﺮﻃﺎنﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ ،T‬ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻠﻮﻧﺎل ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮐﻨﺘـﺮل ﻧﺸـﺪه‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬درﻣﺎن ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺳـﺮﯾﻊ‪ ،‬دﻗﯿـﻖ و ﻗﻄﻌـﯽ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﻣﺎن ﺷﺮوع ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﻪ رژﯾﻢ درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﯾـﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدي ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﺻﻞ‪ ،‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻃﺎنﻫﺎي ﺳﻠﻮلﻫﺎي‬
‫‪ T‬ﻣﺎﻫﯿــﺖ ﮐﻠﻮﻧــﺎل دارﻧــﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿــﺖ ﺳــﻠﻮل ‪ T‬ﺳ ـﺮﻃﺎﻧﯽ ﺷــﺪه را ﻣــﯽﺗــﻮان از روي ﻋﺮﺿــﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ TCR‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ TCR‬وﯾـﮋه ﮐﻠـﻮن ﺑـﺎ ﯾـﮏ آﻧﺘـﯽﺑـﺎدي‬
‫ﻣﻨﻮﮐﻠﻮﻧﺎل وﯾﮋه ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﻬﯿﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﺘﯽﺑـﺎدي اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ‬
‫ﺿﺪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮده و ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻫﻤـﻪ ﺳـﺮﻃﺎنﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬ﺣﻀﻮر ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﺰار دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﯾﮏ ﮐﻠﻮن از ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ DNA ،T‬آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮي ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎزآراﯾﯽ ژنﻫﺎي ‪ ،TCR‬ﯾﮏ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد را ﺑﺮاي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورد‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزآراﯾﯽ‬
‫ژنﻫﺎي ‪ TCR‬در ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ ،T‬ﭘﯿﺶ از ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺻﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪449‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ‪ DNA‬ﮐﻪ از ﺑﺎزآراﯾﯽ اﯾﻦ ژنﻫﺎ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ TCRβ‬ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷـﻮد را ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 70‬ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ ‪ Vβ‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻃﯽﺑﺎزآراﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑـﯽ از‬
‫دو ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ D‬و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ‪ 14‬ﻗﻄﻌﻪ ژن ‪ J‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ )ﺷـﮑﻞ ‪ 9-6‬و‬
‫‪ .(9-8‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ژنﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ V‬در ﮐﻨﺎر ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮدي واﻗـﻊ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ‪ DNA‬ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮل‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮاﻟﯽ ﺟﺪﯾﺪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻟﮑﻪﮔﺪاري ﺳﺎﺗﺮن و ‪ PCR‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗـﻮاﻟﯽ ﮐﺎﻣـﻞ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ‪ J،D‬و ‪ C‬ژن ‪ βTCR‬ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐﺎوﺷـﮕﺮﻫـﺎ و‬
‫آﻧﺰﯾﻢﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم روشﻫﺎي ﻟﮑﻪ ﮔﺬاري ﺳﺎﺗﺮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ‪ DNA‬ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار ﺗﺸﺨﯿﺼـﯽ در‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﻮرم ﻏﯿﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺰﻣﻦ ﻏﺪد ﻟﻨﻔﺎوي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﻟﺘﻬﺎب در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻣﺰﻣﻦ ﯾﺎ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﻟﻨﻔﻮﺋﯿﺪي ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮارد اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻠﻮلﻫﺎ از اﻧﻮاﻋﯽ از ﮐﻠﻮنﻫﺎ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ‪ DNA‬ﺟﺪا ﺷﺪه از آﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﺗﻮاﻟﯽﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ TCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﯿﭻ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮدي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرم ﻏﺪد‪ ،‬ﻣﺪاوم ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪة ﺗﮑﺜﯿـﺮ ﮐﻠـﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ‪ DNA‬ﻏﺎﻟﺐ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ﺳـﺮﻃﺎﻧﯽ‬
‫داراي ﺗﻮاﻟﯽ ‪ TCR DNA‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮده و ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎزآراﯾﯽ ‪ DNA‬در ﺳﻠﻮل واﻟﺪ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﺌﻮال ﮐﻪ آﯾﺎ ﺗﻮرم ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺷﺪ ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ ﺧﺎص در ‪ DNA‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ژنﻫﺎي ‪ Ig‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ژنﻫﺎي ‪ TCR‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬روشﻫـﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎوﺷﮕﺮﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻠﻮﻧﯽ ﺳـﻠﻮل ‪ B‬ﺑـﺎ اﻟﮕﻮﻫـﺎي ‪DNA‬‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬از اﯾـﻦ رو اﯾـﻦ روش ﺑـﺮاي ﻃﯿـﻒ وﺳـﯿﻌﯽ از‬
‫ﺳﺮﻃﺎنﻫﺎي ﻟﻨﻔﻮﺋﯿﺪ ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪450‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ‪ DNA‬ﺣﺎﺻﻞ از ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه ‪TCR‬‬
‫ﯾﺎ ‪ ،Ig‬ﺗﮑﺜﯿﺮ و ﺑﺪﺧﯿﻤﯽ ﺳﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬و ‪ B‬را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ وﻟـﯽ ﻓﻘـﺪان ﭼﻨـﯿﻦ ﻗﻄﻌـﻪاي‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻧﺒﻮد ﺳﺮﻃﺎن ﺳﻠﻮل ﻫﺎي ﻟﻨﻔﻮﺋﯿﺪي ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻠﻮﻟﯽ ﮐﻪ درﮔﯿﺮ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻓﺎﻗﺪ ژنﻫﺎي ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ TCR‬ﯾﺎ ‪ Ig‬ﺑﺎﺷﺪ و اﯾـﻦ اﻣـﺮ را ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﺎ روشﻫـﺎ ﯾـﺎ‬
‫ﮐﺎوﺷﮕﺮﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آزﻣﺎﯾﺶ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺸﺨﯿﺼﯽ ﻗﻄﻌﻪ ‪ DNA‬ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪه ﮐـﻪ ﺑﯿﻤـﺎر‬
‫ﺳﺮﻃﺎن ﺳﻠﻮل ﻟﻨﻔﻮﺋﯿﺪ دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ درﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﺎﯾﺶ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﯾـﻦ درﻣـﺎن‬
‫را ﻣـﯽ ﺗــﻮان ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از ﮐﺎوﺷــﮕﺮ ‪ DNA‬ارزﯾـﺎﺑﯽ ﮐــﺮد‪ .‬در ﺻــﻮرﺗﯽ ﮐــﻪ رژﯾــﻢدرﻣــﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %1-2‬ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي ‪ T‬ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻟﮑﻪﮔﺬاري ﺳﺎﺗﺮن دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ روش ﺣﺴﺎس ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ PCR‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﮑﺜﯿﺮ و اﯾﺠﺎد ﻧﺴﺨﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد از‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ وﯾﮋه ‪ DNA‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ‪ PCR‬اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺮاﯾﻤﺮﻫﺎ را ﻣﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫دو اﻧﺘﻬﺎي اﯾﻦ ﺗﻮاﻟﯽ وﯾﮋه ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﻧﻤﻮد و ﯾﮏ ﻧﺴﺨﻪ از آن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮاز ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ‪ DNA‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ ،TCR‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ V‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﭘﺮاﯾﻤﺮ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ C‬زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮاﯾﻤﺮ دﯾﮕﺮي‬
‫ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ‪ DNA‬ﺑﺎزآراﯾﯽ ﺷﺪه ‪ TCR‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺪازه و ﮐﯿﻔﯿﺖ آن‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻟﮑﺘﺮوﻓﻮرز ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺧﯿـﺮاً روشﻫـﺎي ﮐﻤ‪‬ـﯽ ‪ PCR‬ﺟﻬـﺖ ﮐﻨﺘـﺮل‬
‫ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رژﯾﻢ درﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪،‬ﺗﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪451‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬

‫‪ -‬ﺧﻼﺻﻪ‬
‫‪ ‬اﮐﺜﺮ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﺑﺎ آﻧﺘﯽژن ﻣﺤﻠﻮل واﮐﻨﺶ ﻧﺪاده ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ آﻧﺘﯽژن ﭘﺮدازش‬
‫ﺷﺪه و ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪MHC‬ﺧﻮدي واﮐﻨﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪TCR ‬ﻫﺎ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺘﯽﺑﺎديﻫﺎي ﻣﻨﻮﮐﻠﻮﻧﺎل ﮐﻠﻮﻧﻮﺗﺎﯾﭙﯿﮏ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮﻫﺎﯾﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﯾﮏ زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬و ﯾﮏ زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬ﯾﺎ ﯾﮏ زﻧﺠﯿﺮه ‪ γ‬و ﯾﮏ‬
‫زﻧﺠﯿﺮه ‪ δ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي ‪،δα‬آﻧﺘﯽژنﻫﺎ را ﺑﺪون ﭘﺮدازش و ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ MHC‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي ‪ TCR‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻏﺸﺎ در دوﻣﻦﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﻣﻦﻫﺎي ‪ TCR‬ﻣﺸﺎﺑﻪ دوﻣﻦﻫﺎي ‪ Ig‬ﺑﻮده و ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ V‬داراي ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ DNA ‬رده زاﯾﺎي ‪ TCR‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﭼﻨﺪ ژﻧﯽ ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮهﻫﺎي‪γ ،β ،α‬و ‪δ‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ژﻧﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع ‪ TCR‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع آﻧﺘﯽﺑﺎدي‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ در ژنﻫﺎي ‪ TCR‬ﺟﻬﺶ ﺳﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ TCR ‬ﮐﺎﻣﻼً در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ‪ CD3‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ CD3 .‬ﺟﻬﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﺳﻄﺤﯽ ‪ TCR‬ﺿﺮوري‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ ،T‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﻧﻈﯿﺮ ‪ CD28 ،LAF-2 ،CD2 ،CD8 ،CD4‬و‬
‫‪ CD45R‬را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ﻧﻘﺶ ﮐﻤﮑﯽ اﯾﻔﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ‪ -MHC‬آﻧﺘﯽژن‪ R-‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺗﺼﺎل ﯾﮏ ﭘﭙﺘﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮل‬
‫‪ MHC‬و ﺳﭙﺲ اﺗﺼﺎل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ -MHC‬ﭘﭙﺘﯿﺪ ﺑﻪ ‪ TCR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ ﺑﯿﻦ ‪ TCR‬و ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHC-‬از ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺶ آن ﺑﺎ ﭘﭙﺘﯿﺪ‪ MHCII-‬در ﻧﻘﺎط‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬و ‪ TCR‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪452‬‬
‫‪ δγTCR ‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آن در اﺗﺼﺎل ﺑﻪ آﻧﺘﯽژنﻫﺎي اﺻﻠﯽ از ‪ βαTCR‬ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬ﻋﻼوه ﺑﺮ واﮐﻨﺶ ﺑﺎ ‪ MHC‬ﺧﻮدي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آﻧﺘﯽژنﻫﺎي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪ MHC‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﭘﺲزدن ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي‬
‫آﻟﻮژﻧﯿﮏ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺌﻮاﻻت درﺳﯽ‬
‫‪ -1‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺟﻤﻼت زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﺗﺼـﻮر‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮔﺰﯾﻨﻪاي ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ دﻟﯿﻞ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻣﻨﻮﮐﻠﻮﻧﺎل اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ‪ ، CD4‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ BCR‬را ﺑﺎ ‪ CD4‬رﺳﻮب‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( دورﮔﻪﺳﺎزي ﺣﺬﻓﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻏﻨﯽﺳﺎزي ‪)mRNA‬ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﻠﻮل‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و در ﺳﻠﻮل دﯾﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد( اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫پ( آﻧﺘﯽﺑﺎدي ﻣﻨﻮﮐﻠﻮﻧﺎل ﮐﻠﻮﻧﻮﺗﺎﯾﭙﯿﮏ ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ‪ TCR‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ت( ﺳﻠﻮل ‪ T‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ از ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ V ،D‬و ‪ J‬را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻮل ‪ B‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ ‪ C‬ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ث( ‪ βαTCR‬دو ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ ﺑﻮده و دو ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺗﺼﺎل ﺑﻪ آﻧﺘﯽژن دارد‪.‬‬
‫ج( ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ αβT‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ آﻟﻞ زﻧﺠﯿﺮه ‪ β‬و ﯾﮏ آﻟﻞ زﻧﺠﯿﺮه ‪ α‬را ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫چ( ﻫﺘﺮوداﯾﻤﺮ ‪ Igα/Igβ‬و ‪ CD3‬ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ‪ BCR‬و‬
‫‪TCR‬دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼﺮا زﯾﻨﮑﺮﻧﺎﮔﻞ و دوﻫﺮت اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ‪ TCR‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻫﺮ دو‬
‫آﻧﺘﯽژن و ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ‪MHC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪453‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫‪ -3‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﯾﻪ ‪TCR‬را رﺳﻢ ﮐﺮده و آن را ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﯾﻪ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ﻏﺸﺎﯾﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ TCR‬در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻧﺘﯽژن و ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺳﻠﻮل‬
‫‪ T‬دﺧﯿﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﻏﺸﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮل‪ T‬را‬
‫ﺷﺮح دﻫﯿﺪ‬
‫ب( ‪CD4‬‬ ‫اﻟﻒ(‪CD3‬‬

‫ت(‪CD2‬‬ ‫پ( ‪CD8‬‬

‫‪ -5‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﺪام ﯾﮏ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ،TCR‬ﮐﺪام ﯾﮏ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪Ig‬‬

‫ﺳﻠﻮل ‪ B‬ﺑﻮده و ﮐﺪام ﯾﮏ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮ دو ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Ig ،TCR‬و‬
‫)‪ (TCR/Ig‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( در اﺗﺼﺎل ﺑﺎ ‪ CD3‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( ﯾﮏ ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ اﺳﺖ‬
‫پ( ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﺗﺮﺷﺤﯽ و ﻏﺸﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ت( داراي دوﻣﻦﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭼﯿﻦ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﺒﻮﻟﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ث( ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ‪ MHC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺗﻨﻮع ﻧﺎﺷﯽ از اﺗﺼﺎل ﻧﺎدرﺳﺖ ﻗﻄﻌﺎت ژﻧﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫چ( ﺗﻨﻮع ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻬﺖ ﺳﻮﻣﺎﺗﯿﮏ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻫﺪرﯾﮏ و دﯾﻮﯾﺲ از روشﻫﺎي دورﮔﻪﺳﺎزي ﺣﺬﻓﯽ ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﮐﻠﻮنﻫﺎﯾﯽ از‬
‫‪cDNA‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻮنﻫﺎ ‪ TCR‬را ﮐﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ از اﯾﻦ‬
‫روش ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ‪ cDNA‬ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮل ژﻧﯽ را ﮐﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و داراي ﮐﻠﻮن ﻫﺎﯾﯽ‬
‫از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻠﻮلﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ‪ cDNA‬ﯾﺎ ‪ mRNA‬ﺑﺮاي‬

‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪454‬‬
‫دورﮔﻪﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻮل ژﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺘﻮن ﭼﭗ ﺟﺪول زﯾﺮ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫دودﻣﺎن ﺳﻠﻮل ‪ ، (A) TH1‬دودﻣﺎن ﺳﻠﻮل ‪ ، (B) TH2‬دودﻣﺎن ﺳﻠﻮل ‪ ،(C) Tc‬ﻣﺎﮐﺮوﻓﺎژ‬
‫)‪ ،(D‬ﺳﻠﻮل ﻣﯿﻠﻮﻣﺎي ﺗﺮﺷﺢ ﮐﻨﻨﺪه ‪ ،(E) IgA‬ﺳﻠﻮل ﻣﯿﻠﻮﻣﺎي ﺗﺮﺷﺢ ﮐﻨﻨﺪه ‪،(F) IgG‬‬
‫ﭘﯿﺶﺳﺎز ﻣﯿﻠﻮﺋﯿﺪي )‪ ،(G‬دودﻣﺎن ﺳﻠﻮل ‪.(H) B‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻮشﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻮﯾﻪﻫﺎي درونزاي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﺘﻮن ﭼﭗ ﺟﺪول زﯾﺮ ﺑﺎ وﯾﺮوس ‪LCM‬‬
‫آﻟﻮده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه از ﻃﺤﺎل اﯾﻦ ﻣﻮشﻫﺎي آﻟﻮده ﺷﺪه ﺑﺎ ‪ LCM‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ در ﻟﯿﺰ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫـﺪف ﻧﺸﺎﻧﺪار ﺑﺎ ‪ Cr51‬و آﻟﻮده ﺑﺎ ‪LCM‬‬
‫ﺳﻮﯾﻪﻫﺎي ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻي ﺟﺪول‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (+‬و )‪ (-‬ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﺪ ﮐﻪ ‪ Cr51‬از ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻫﺪف رﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬

‫‪ δγTCR-8‬در ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﺑﺎ ‪ βαTCR‬ﺗﻔﺎوت دارد‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‬

‫از ﭼﻪ ﻟﺤﺎظ اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎي آﻧﺘﯽژن ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪455‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻧﺪه ﺳﻠﻮل ‪T‬‬
‫‪ -9‬ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از ﺳﻠﻮلﻫﺎي ‪ T‬آﻟﻮراﮐﺘﯿﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ‪20‬‬
‫ﺳﻠﻮل ‪ ، T‬ﯾﮑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آﻟﻮﮔﺮاﻓﺖﻫﺎ واﮐﻨﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﯾﮏ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺎﺷﻨﺎس ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ‪ TCR‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ‬
‫آﻧﺘﯽژن ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺪون اﻓﺸﺎي ﻫﯿﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن از آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬
‫ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮐﺎﻣﻼً واﺿﺢ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﯾﮏ از اﺷﮑﺎل اﯾﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻧﻮع ‪ TCR‬ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫‪ -11‬ﻣﻮش ﻫﺎي ژن ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪه زﻧﺠﯿﺮه ‪ TCR α‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮشﻫﺎي ژن ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪه‬
‫زﻧﺠﯿﺮه ‪ CD3 ζ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺷﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ﭼﺮا؟‬
‫‪ -12‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع در ‪ βα TCR‬و ‪ BCR‬را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺧﻮد ﻫﺮ دو زﯾﺮواﺣﺪ اﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪهﻫﺎ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬