VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI

6.SINIF KONU
6.ÜNİTE *Duyu Organları* NO: 19

Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2021 ©

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
DUYU ORGANLARI VE YAPILARI Deri, üst ve alt deri olmak üzere iki tabakadan oluşur.

Çevremizdeki ve vücut içindeki değişmeleri

Üst deri
algılayabilmemizi sağlayan yapılara duyu almaçları adı verilir.
Duyu almaçları, bulundukları organların dışa açılan yüzeylerine
yakın olduğu bölgelerde yer alan özel yapılardan oluşur. Alt deri
Çevremizdeki uyarıları alabilecek organlar duyu
organları olarak adlandırılır. Vücudumuzdaki duyu organlarıyla
tat, koku, dokunma, görme ve işitme ile ilgili uyarıları algılarız.

1. TAT ALMA DUYUSU

A) Üst deri
Tat alma duyu organımız dildir. Dil, epitel doku ile
Derinin en üst kısmına üst deri adı verilir. Dış (üst)
örtülüdür ve üzerinde tat tomurcukları bulunur. Tat
tarafı yassı ve ölü hücrelerden oluşan ve iç kıs-mına göre daha
tomurcukları içerisinde ise duyu hücreleri yer alır. Dilde yer alan
sert olan bir tabaka ile örtülüdür. Bu tabaka, derinin alt
duyu hücreleri acı, tatlı, tuzlu ve ekşi olmak üzere toplam dört
kısımlarını korumakla görevlidir. Üst derinin alt (iç) tarafı ise
ana tadı algılar.
deriye rengini veren özel yapılardan oluşur.
Tat tomurcukları dilin belli
kısımlarında yoğunlaşmıştır. Bu B) Alt deri
yüzden dilin bazı bölümleri belli
Alt deri, üst derinin altında yer alır ve kan damarları ile
tatları daha iyi algılar. Bir
sinir hücreleri bakımından zengindir. Alt deride kıl kökleri, kan
maddenin tadının algılanabilmesi
damarları, sinirler, duyu hücreleri, ter bezleri, bağ doku ve yağ
için maddenin tükürük sıvısı içinde
hücreleri bulunur.
çözünmesi gerekir. Dilde çözünen
www.fensepetim.com

tat molekülleri tat tomurcuklarını Alt derideki kan damarları ve ter bezleri vücut
uyarır. Uyarı, tat tomurcuğundan sıcaklığının ayarlanmasını sağlar.
sinirlere aktarılır ve beyne iletilir.
4. İŞİTME DUYUSU
Tadın alınmasında, besinin koku moleküllerini uyarmasıyla koku
alma duyu organı olan burun da rol oynar. Kulak, işitme ve denge organımızdır. Cisimlerin
titreşmesi sonucu havada ses dalgaları oluşur. Kulak, ses
2. KOKU ALMA DUYUSU dalgalarını algılar ve dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak
Koku alma duyu organımız burundur. Burun boşluğu iki üzere üç bölümde incelenir.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

delikle dışarı açılır. İç taraftan yutağa bağlanır. Burun

boşluğunun üstünde burnun içini örten epitel doku üzerinde
koku sinirlerinin yoğun olduğu sarı bölge vardır. Bu yüzey
mukus salgısı yapar. Buraya mukoza da denir. Koku sinir uçları
mukoza içinde gömülüdür. Koku taşıyan gazlar, burna girdikten
sonra mukus sıvısı içinde çözünerek duyu sinirlerini uyarır.
Sinirler uyarıları beyne iletir. Böylece koku algılanır.

Koku ve Tat Alma Duyuları Arasındaki İlişki

Bir maddenin tadının algılanmasında o maddenin
kokusunun da rolü vardır. Kokusu yeterince alınmayan
maddelerin tatları da buna paralel olarak az alınır.

3. DOKUNMA DUYUSU
1. Dış Kulak
Deri, vücudu çepeçevre saran, en geniş yüzeyli
Dış kulak, kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. Kulak
organımızdır. Deri, insanda; dokunma, basınç, sıcaklık, ağrı gibi
kepçesi, kıkırdaktan yapılmış, üzeri deri ile örtülmüş ve kıvrımlı
mekanik duyuları algılar. Terlemeyle boşaltıma yardımcı olur.
yapıya sahip olan kısımdır. Kulak kepçesi, çevreden gelen ses
Mikropların girişini engeller ve vücut ısısının ayarlanmasında
dalgalarını toplayarak kulak yoluna iletir.
görev yapar.
 :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Kulak yolu, kulak kepçesi ile kulak zarı arasın-da uzanan Göz, dıştan içe doğru sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka
birkaç cm uzunluğundaki kanaldır. Kulak yoluna işitme kanalı da (retina) olmak üzere üç kısımdan oluşur.
denir. Kulak yolu, kulak kepçesi tarafından toplanan ses
dalgalarının kulak zarına iletilmesini ve kulak zarının 1. Sert Tabaka
titreşmesini sağlar. Kulak yolunda bulunan salgı bezleri kulak Gözün en dış kısmındaki gözü dıştan saran, gözü dış
kiri denilen sarı renkli salgı üretirler. Kulak kiri, kulağa giren toz etkilerden koruyan beyaz renkli koruyucu tabakadır. Sert
ve mikropların tutulmasını, kulak zarının nemli ve esnek tabakada kan damarları bulunmaz. Sert tabaka gözün ön kısmın-
olmasını sağlar ve kulak zarının yırtılmasının önler. da küreselleşerek saydam tabakayı oluşturur. Sert tabakanın
gözün ön kısmında küreselleşmesiyle oluşan tabakaya saydam
2. Orta Kulak tabaka denir. Saydam tabaka göze ışığın ilk geldiği yerdir.
Orta kulak, kulak zarı ile dış kulağa, oval pencere ile de iç Saydam tabaka göze gelen ışığı kırarak göz bebeğine düşürür.
kulağa bağlıdır. Orta kulakta kulak zarı, çekiç-örs-üzengi
2. Damar Tabaka
kemikleri bulunur ve orta kulağın içi havayla doludur. Kulak yolu
ile gelen ses dalgaları kulak zarına çarparak kulak zarını Sert tabaka ile ağ tabaka arasında bulunan tabakadır.
titreştirir. Kulak zarı titreşince buraya bağlı olan çekiç-örs- Damar tabakanın yapısında çok sayıda kılcal kan damarı ve
üzengi kemikleri de titreşir. Bu kemikler, kulak zarından siyah renk pigmentleri (tanecikleri) bulunur. Damar tabakadaki
aldıkları ses titreşimlerinin şiddetini arttırarak bu titreşimleri iç kan damarları göz hücrelerini besler, siyah renk pigmentleri ise
kulaktaki oval pencereye verirler. gözünün içinin karanlık olmasını, yansıma olmamasını ve net
görüntü elde edilmesini sağlar. Damar tabaka gözün ön kısmında
Orta kulağı yutağa bağlayan boruya östaki borusu denir.
iris ve göz bebeğini oluşturur.
Östaki borusu dış kulak ile orta kulak arasındaki (kulak zarının
her iki yanındaki) hava basıncının dengelenmesini ve kulak - İris
zarının yırtılmamasını sağlar.
Gözün ön kısmında, düz kaslardan yapılan renkli (siyah,
3. İç Kulak kahverengi, mavi, yeşil, ela) tabakadır. İris dışarıdan gelen ışığın
miktarına göre büyüyüp küçülerek göz bebeğinin büyüyüp kü-
www.fensepetim.com

Orta kulağa oval pencere ile bağlıdır. İç kulakta oval çülmesini sağlar.
pencere, dalız, salyangoz, yarım daire kanalları, işitme duyu
hücreleri, işitme duyu sinirleri, denge ile ilgili sinirler bulunur ve - Göz Bebeği
iç kulağın içi sıvıyla doludur.
Gözün ön kısmında ve irisin ortasında bulunan
Orta kulaktan gelen ses titreşimlerini alan ve salyangoza açıklıktır. Göz bebeği, göze gelen ışığın gözün iç kısmına ilk
ileten organa dalız denir. İç kulakta işitme duyu hücrelerinin girdiği yerdir. Göz bebeği, iris sayesinde büyüyüp küçülerek
bulunduğu, işitme duyu sinirlerinin bağlandığı ve içi sıvıyla dolu göze giren ışık miktarını ayarlar.
olan organa salyangoz denir.
3. Ağ Tabaka (Retina)
Beyincik ile birlikte vücudun dengesini sağlayan ve içi
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

sıvıyla dolu olan kanallara yarım daire kanalları denir. Yarım Gözün en iç tabakasıdır. Gözdeki görme duyu hücreleri
daire kanallarına denge ile ilgili sinirler bağlıdır. bu tabakada bulunur, görme duyu sinirleri bu tabakadan çıkar
ve görme olayı bu tabakada gerçekleşir. Ağ tabaka gözün ön
5. GÖRME DUYUSU kısmında göz merceğini oluşturur. Sarı benek ve kör nokta da ağ
tabakada bulunur.
Göz, görme duyu organıdır. Göz, kafatasının önündeki
göz çukuru (yuvarlağı) içinde bulunur. Gözde görme olayını - Sarı Benek (Sarı Leke)
sağlayan görme duyu hücreleri ile görüntüyü beyne iletebilen
Ağ tabakada en net görüntünün oluştuğu yerdir ve göz
görme duyu sinirleri bulunur. Gözdeki görme duyu hücreleri
bebeğinin tam karşısında bulunur. Görüntü sarı benekte ters ola-
tarafından alınan uyarılar, görme duyu sinirleri ile beynin görme
rak oluşur.
duyu merkezine iletilir ve gelen uyarılar burada değerlendiri-
lerek görme olayı gerçekleştirilir. - Kör Nokta
Sarı beneğin altında bulunan, görme duyu sinirlerinin
gözden çıktığı yerdir. Kör noktada görme duyu hücreleri bulun-
maz ve burada görüntü oluşmaz.

- Göz Merceği (Lens)

Ağ tabakanın gözün ön kısmındaki bölümüdür. Göz
merceği, göz bebeği ve irisin arkasında yer alan ince kenarlı bir
mercektir. Göz merceği ağ ve damar tabakaya (kirpiksi) kaslar
sayesinde bağlanmıştır. Göz merceği, göz bebeğinden gelen ışın-
ları, (kirpiksi) kaslar sayesinde incelip şişkinleşerek kırar ve sarı
benek üzerine düşürür. Bu sayede göz uyumunu gerçekleştirir.