ΗΜΕΡΙΔΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Αλεξάνδρα Παπαλεξάνδρου Καζαμία
Φιλόλογος
«Γιάννης Ρίτσος, Αποχαιρετισμός –
Οδυσσέας Ελύτης, “Ο Ύπνος των
Γενναίων”: συνανάγνωση»
 O Μία διδ. περίοδος κατά
O Τρεις διδακτικές την οποία
περίοδοι εκ των συνεξετάζονται το
οποίων οι δύο βασικό μας ποίημα με
αφορούν το βασικό το ποίημα του Οδ.
ποίημα, που είναι το Ελύτη Ο Ύπνος των
απόσπασμα από το Γενναίων με
ενδεικτικούς άξονες α)
ποίημα του Γ. Ρίτσου Δείκτης 6: Μεταφορική
Αποχαιρετισμός για σημασία Ήλιου και
εμβάθυνση και λειτουργία του ως
ανάλυση σύμφωνα με συμβόλου και β)
τους Δείκτες Ε.Ε.: Δείκτης 32:Αξιακό
4,5,6,7,8,32 περιεχόμενο: Αξίες
ενεργού πολίτη.
O Δημιουργία κλίματος Δεκτικότητας
O Ιστορικό πλαίσιο ποιήματος: ανάγνωση
άρθρου που δημοσιεύτηκε σε αθηναϊκή
εφημερίδα της 5ης Μαρτίου 1957 και
αφορά το χρονικό της θυσίας του ήρωα
O Απαγγελία του αποσπάσματος από τον
διδάσκοντα/ τη διδάσκουσα
O
Πρώτες εντυπώσεις/ Γενικές παρατηρήσεις
μαθητών είτε για το περιεχόμενο είτε για τη
Μορφή
O Καθοδήγηση των μαθητών
ώστε:
O να εντοπίσουν το
Ποιητικό Υποκείμενο (
Γρηγόρης Αυξεντίου) και
τον χωροχρόνο του
ποιήματος
O να αντιληφθούν το
ποιητικό τέχνασμα του
προσωπείου/persona
O Τέλειωσαν πια τα ψέματα – δικά μας και ξένα
Η φωτιά η παντάνασσα πλησιάζει. Δεν μπορείς
πια
Να ξεχωρίσεις αν καίγεται σκοίνος ή φτέρη ή
θυμάρι. Η φωτιά πλησιάζει.
O Κι όμως πρέπει να προφτάσω να ξεχωρίσω,
Να δω, να υπολογίσω, να σκεφτώ – ( για
ποιόν; Για μένα;
Για τους άλλους; ) Πρέπει.
Μου χρειάζεται πριν απ’ το θάνατό μου μια
ύστατη γνώση, η γνώση του θανάτου μου, για
να μπορέσω να πεθάνω.
 ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
O Εκμαίευση από τους μαθητές βασικών
χαρακτηριστικών μοντέρνας ποίησης
που εντοπίζονται στο απόσπασμα
O Διανέμεται το Φύλλο Εργασίας για
συμπλήρωση και επεξεργασία
 Ποιητική Σκηνοθεσία:
Δραματικός μονόλογος
Σκηνικά πρόσωπα:

Σκηνικός Χώρος:

Σκηνικός Χρόνος:
 α΄ β΄
σκηνή «Όλο ετοιμάζομαι …
σκηνή «Έτσι βρέθηκα σε
κι ανέβηκα στο τούτη τη σπηλιά …
βουνό» Γεια σας».

Περιγραφή της
Αναδρομική αναφορά
παρουσίας του Ήρωα
στο περιστατικό, το
και Αγίου Γρηγόρη
οποίο στάθηκε
Αυξεντίου στην
αφορμή να ενταχθεί
σπηλιά και μπροστά
στον αγώνα ο ήρωας
στον ήλιο
 Κατ΄οίκον εργασία

O Να αναφερθείτε στις αναμνήσεις που

ανακαλεί ο ήρωας στο απόσπασμα
εξηγώντας ταυτόχρονα πως επηρέασαν
την απόφασή του να θυσιαστεί για την
ελευθερία της πατρίδας του.
O Μέσα σε μία παράγραφο 100 λέξεων ή σε
ηλεκτρονικές διαφάνειες να παρουσιάσετε
στην τάξη σας τον άνθρωπο και ποιητή
Γιάννη Ρίτσο.
O Έλεγχος και αξιολόγηση εργασίας για το σπίτι

O Δημιουργία κλίματος Δεκτικότητας: ακουστικό υλικό :

ακρόαση μελοποιημένου ποιήματος της Αντωνούς
Αυξεντίου, μητέρας του ήρωα Γρ. Αυξεντίου: «Ξύπνα
Γληόρη» Σύνθεση: Γ. Θεοφάνους, Ερμηνεία:
Μαρινέλλα
O
O Πριν την ακρόαση καθοδηγούμε τους/τις
μαθητές/τριες να δώσουν σημασία στα λόγια του
τραγουδιού και ειδικά στους λόγους για τους οποίους
ο ήρωας οδηγήθηκε στη θυσία ώστε να αντιληφθούν
κατά την ανάλυση του ποιήματος τον δραματικό
μονόλογο του ήρωα.
 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
O Στην πρώτη σκηνή μάς δίνεται συνοπτικά το χρονικό
της ένταξης στον αγώνα και η στιγμή της συνείδησης
του χρέους του ήρωα. Ποια εκφραστικά μέσα
αξιοποιούνται για αυτό τον σκοπό και γιατί; (στίχοι 4-
14: «Θυμάμαι …δεν καλόβλεπα»)

O Σύμφωνα με μια άποψη «Αυτή η βαθιά συνείδηση

του χρέους πλημμυρίζει τον ήρωα με μια υπέρτατη
ευδαιμονία» (Ολυμπίου – Χρίστη:1999:40), η οποία
τον οδηγεί στη σφαίρα της φαντασίας και του
ονείρου. Υπάρχει πρωτότυπη εικονοποΐα με
εικόνες που εστιάζουν στο γήινο και ουράνιο
επίπεδο καθώς, επίσης, μεταφορές. Να εντοπίσετε
τις εικόνες όσο και τις μεταφορές και να εξηγήσετε
τον λειτουργικό τους ρόλο. (στίχοι 15-20: Κι όπως
τράβηξα …στον κόρφο μου»)
 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
O Στους τελευταίους στίχους της πρώτης
σκηνικής ενότητας διαγράφεται η
ανελικτική πορεία του ήρωα προς την
αποθέωση. Να εντοπίσετε τα στάδια
αυτής της ανέλιξης με αναφορά στους
σχετικούς στίχους.
 Κατ΄οίκον εργασία
O Να αναλύσετε τον αποφθεγματικό λόγο του ποιητή
«Τη λευτεριά το λοιπόν ο καθένας μας τήνε
χρωστάει σ' όλους. Μια λευτεριά μονάχα για
τον έναν, δε φελάει σε τίποτα (αν υπάρχει.)
Τίποτα δεν είναι μήτε για τον ίδιον» και «Ο
άνθρωπος είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή
την έγνοια του.». Να δώσετε παραδείγματα από
τη σύγχρονη πραγματικότητα και από την ιστορία,
τα οποία τεκμηριώνουν τους πιο πάνω στίχους.

O Στο απόσπασμα που έχετε μελετήσει παρατηρεί

κανείς μία διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη ζωή και
το θάνατο. Να εντοπίσετε συγκεκριμένα σχήματα
λόγου και εκφραστικούς τρόπους με τους οποίους
επιτυγχάνεται αυτή η διαλεκτική σχέση.
O Έλεγχος και αξιολόγηση των εργασιών.
O Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας: Οπτικοακουστικό υλικό : προβολή εικόνων
από τη ζωή του ήρωα Γρ. Αυξεντίου και ακρόαση μελοποιημένου
αποσπάσματος από το ποίημα , “Αποχαιρετισμός στον Γρηγόρη Αυξεντίου”,
του Γιάννη Ρίτσου σε μουσική Μάριου Τόκα.

O Πριν την ακρόαση καθοδηγούμε τους/τις μαθητές/τριες να δώσουν σημασία

στα λόγια του τραγουδιού:
O «Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου - το σώμα και το αίμα
του Γρηγόρη Αυξεντίου
ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονώ, απ’ το χωριό Λύση,
οδηγού ταξί το επάγγελμα,
πούμαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα τόσα μόνο γράμματα όσα να
φτιάχνουν τη λέξη
Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α»

O ώστε έπειτα κατά την ανάλυση των ποιημάτων που συνεξετάζονται να

εντοπιστεί το κοινό σημείο της φιλοπατρίας, που ήταν το κίνητρο για τη θυσία
των Γενναίων του Οδ. Ελύτη και του Γρ. Αυξεντίου στο ποίημα του Γ. Ρίτσου
αλλά και το χριστιανικό στοιχείο που ενυπάρχει στα δύο υπό συνεξέταση
ποιήματα.
O Ανάγνωση ποιήματος Οδ. Ελύτη «Ο Ύπνος των
Γενναίων» (παραλλαγή) από τη συλλογή Έξι και
μία τύψεις για τον ουρανό (ΚΝΕΛ, Β, 259-261)
από τον διδάσκοντα/ τη διδάσκουσα και πρώτες
εντυπώσεις μαθητών.

O Εκμαίευση από τους μαθητές χαρακτηριστικών

μοντέρνας ποίησης που εντοπίζονται και στα δύο
ποιήματα.

O Καθοδηγούμενος διάλογος με τους μαθητές ώστε

να διερωτηθούν γιατί ο/η καθηγητής/τρια τους
επέλεξε το συγκεκριμένο ποίημα για
συνανάγνωση με τον «Αποχαιρετισμό» έτσι ώστε
από μόνοι τους να επισημάνουν τους άξονες
συνεξέτασης.

O Διανέμεται το Φύλλο Εργασίας

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
O 1. Η Χρυστάλλα Κανελλίδου πολύ
εύστοχα υποστηρίζει πως ο
Αποχαιρετισμός «… είναι μια πορεία
προς τον ήλιο, η οποία επιχειρείται
διά της εξόδου από τη σπηλιά»
(Κανελλίδου:2013:185).*
O α) Να διαβάσετε προσεχτικά το
απόσπασμα από το ποίημα του Γ.
Ρίτσου καθώς, επίσης, και το ποίημα
του Οδ. Ελύτη «Ο Ύπνος των
Γενναίων» και να επισημάνετε πού
οδηγούν οι θυσίες των γενναίων και
του ηρωομάρτυρα Αυξεντίου.
O β) Ποιο κοινό θεματικό μοτίβο
εντοπίζετε στα δύο ποιήματα, πώς
περιγράφεται αυτό σε κάθε ποίημα
και τι συμβολίζει; Δικαιολογήστε.
2. Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται η μετουσίωση των
γενναίων και του ήρωα Γρ. Αυξεντίου από τη γήινη,
φθαρτή τους υπόσταση στην άφθαρτη και αθάνατη;
O [Δείκτες 6,7]
3. Στο ποίημα «Ο Ύπνος των Γενναίων» υπάρχει ένα
έντονο αντιπολεμικό μήνυμα. Σε ποιους στίχους το
εντοπίζετε; Σας παραπέμπει σε κάποιο έργο τέχνης;
O [Δείκτες 8,30, 32]
O Έργο τέχνης: πίνακας Picasso Guernica. Απόδοση του πίνακα σε
γραπτό λόγο
O Η πιο πάνω ερώτηση μπορεί να αποτελέσει αφορμή για συζήτηση
προφορική γύρω από το πιο κάτω ερώτημα:
O Πιστεύετε ότι οι ποιητές, που μελετήσατε, συνδιαλέγονται και με
άλλες μορφές τέχνης ή επιστήμες;
O Μέσω της συνεξέτασης εισάγεται στη μελέτη της Λογοτεχνίας η
Διακειμενικότητα (ένας ανοιχτός διάλογος μεταξύ κειμένων ομοειδών
ή άλλου είδους, σύγχρονων ή παλαιότερων, ξένων ή και με άλλες
μορφές τέχνης γύρω από τον ίδιο θεματικό άξονα ή σύνδεσμο).
Κατ΄ οίκον εργασία:
O Στα δύο ποιήματα
εφαρμόζεται το χριστιανικό
μοτίβο του αυτοπροαίρετου
θανάτου που θα οδηγήσει
στην Ανάσταση.
Τεκμηριώστε με στοιχεία από
τα δύο ποιήματα.

O Να εντοπίσετε το σημείο, με
το οποίο φαίνεται να
«συνομιλούν» ο Γ. Ρίτσος
στο ποίημα
«Αποχαιρετισμός» με τον
Κωνσταντίνο Καβάφη στο
ποίημα «Θερμοπύλες». Να
τεκμηριώσετε την άποψη
αυτή με στοιχεία από τα δύο
ποιήματα.
O Εναλλακτικά ένα άλλο άγνωστο ποίημα
για συνεξέταση- για λόγους
αξιολόγησης- θα μπορούσε να είναι του
Ναζίμ Χικμέτ «Για τη ζωή»