GAZİ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM481 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI II

5B DİFÜZYON DENEY RAPORU

J2 GRUBU ÖĞRENCİLERİ:

161140032- PINAR GÜNGÖR

171140061- ZEYNEP ÖZKAYA

171140066- BÜŞRA SERT

181140752- ÖZÜM EZGİ ŞANLI

ÖĞRETİM ELEMANI: Prof. Dr. İRFAN AR

RAPOR TESLİM TARİHİ: 02.11.2021

1
ÖZET

Deneyin amacı, gazlarda ve sıvılarda difüzyon katsayılarının bulunması ve kullanılan maddenin

difüzyonla olan transfer akışının konsantrasyonu ile ilişkisini incelemektedir.

Sıvılarda difüzyon katsayısının belirlenmesi içim kullanılan yöntemde, stok çözeltiden oluşan
0.003M, 0.005M, 0.007M, 0.001M, 0.03M, 0.07M, 0.1M’ye sahip çözeltiler hazırlanır. Daha
sonrasında her birinin iletkenliğini ölçüp kalibrasyon grafiği oluşturulur. İletkenlik-
konsantrasyon grafiğinden yararlanarak saf suda NaCl çözeltisinin ne kadar difüzlendiği
hesaplanmış ve difüzyon katsayısı 3.184x10-7 m2/s olarak belirlenmiştir.

Gazlarda difüzyon katsayısının bulunması deneyinde uçuculuğu yüksek olan aseton kullanılmış
ve asetonun hava içindeki difüzyon katsayısı elde edilen verilerle hesaplanmıştır 20oC
sıcaklıkta ve atmosfer basıncında 126 dakika beklenerek bu süre sonunda alınan verilerle
difüzyon katsayısı 1.3064x10-7 m2/s bulunmuştur.

2
 İÇİNDEKİLER
ÖZET……………………………………………………………………………………….2

1.GİRİŞ…………………………………………………………………………………… .5

2.TEORİ …………………………………………………………………………………...6

2.1.1. Fick’in 1. Difüzyon Yasası………………………………………………………….6

2.1.2 Gazlarda Difüzyon Katsayısının Belirlenmesi………………………………………8

2.1.3. Sıvılar için Difüzyon Katsayısı……………………………………………………..9

2.1.4. Gözenekli Katılar için Difüzyon Katsayısı ………………………………………...10

2.1.5. Durgun veya Laminar Koşullardaki Akışkanlar …………………………………..10

İçinde Kararlı Hal Tek Yönlü Moleküler Difüzyon

2.1.6. A’nın durgun B içinde difüzyonu………………………………………………….10

2.1.7-A ve B’nin Ters Yönlü Eş Molar Difüzyonu……………………………………..11

3. DENEYSEL ………………………………………………………………………….11

3.1. Hava İçerisinde Difüzyon ………………………………………………………….11

3.2. Sıvı– Sıvı Difüzyonu……………………………………………………………….11

3.3. Membranda difüzyon ………………………………………………………………12

4.VERİLER ……………………………………………………………………………..12

5.HESAPLAMALAR……………………………………………………………………14

6.BULGULAR……………………………………………………………….................21

7. SONUÇLAR………………………………………………………………………….23

8.TARTIŞMA – YORUM………………………………………………………………24
9.SEMBOLLER ………………………………………………………………………...25
10.KAYNAKLAR………………………………………………………………………26

3
TABLOLAR LİSTESİ

Tablo-1: Membranda difüzyon deney sonuçları

Tablo-2 : Sıvı-sıvı difüzyonu deney verileri (değişkeni sıcak)

Tablo - 3 :Kalibrasyon Grafiği Değerleri

GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik-1 Kalibrasyon Grafiği

Grafik- 2 Sıvı asetonun yoğunluk ve spesifik ağırlık grafiği

4
1.GİRİŞ

Çalışmanın amacı NaCl çözeltisi ile elde edilen stok çözeltiden oluşturulan farklı
çözünürlüklere sahip çözeltilerin iletkenlik yardımıyla difüzyon katsayılarının bulunmasıdır.

Difüzyon, moleküllerin rast gele hareketleri sonucu yer değiştirmeleri olarak tanımlanır. Bir
difüzyon prosesi kısmi konsantrasyon değişimlerine karşı koymaya eğilimlidir ve bu
“Moleküler difüzyon” ya da “Basit difüzyon” olarak isimlendirilir. Akışkanlarda difüzyonun
kütle transferine etkisi karıştırma veya konveksiyonla büyük ölçüde artar. Difüzyon katı, sıvı
ve gazlarda meydana gelebilir. Sıvılardaki difüzyon; sıvı-sıvı ekstraksiyonu, gaz absorbsiyonu
ve destilasyon gibi ayırma proseslerinde önemlidir (McDonald ve Hadgood,1969.)

Bu deneyde, farklı molariteye sahip NaCl çözeltileri hazırlanır. Bu çözeltiler 100 ml’ye
tamamlanacak şekilde saf suyla doldurulur. Daha sonrasında her birinin iletkenliğini ölçülür ve
kalibrasyon grafiği oluşturulur. Sonrasında aralarından seçilen üç tanesi amber şişelere koyulur.
Amber şişeler büyük beherlere yerleştirilir ve üzerine amber şişenin tam ağzına gelecek şekilde
saf su ilave edilir. Saf su amber şişenin ağzıyla temas ettiği anda kronometre başlatılır ve 10
dakika bekledikten sonra iletkenlik ölçülür. Bu işlem seçilen üç çözelti için de uygulanır. Daha
sonra stok çözeltiden elde edilen 0.05M lık olan çözelti membran tüpüne yerleştirilir.
Membranın karşısına saf su koyulur. Saf su ile çözelti temas ettiği anda kronometre açılır ve
membran tüpü manyetik karıştırıcıya koyulup 10 dakika sonra iletkenlik ölçümü yapılır.
Sonrasında kendi seçtiğimiz difüzyonu etkileyen faktörlerden birini seçip değişken üzerinde
deney yapıldı. Bu deneyde etkili değişken olarak sıcaklık seçildi. Bu deneyde öncelikle
membranın içi temizlendi. Daha sonra 0.05M lık NaCl çözeltisi hazırlanıp 20℃, 30℃, 40℃,
50℃ lerde suyu ve çözeltiyi ısıttık. İstenilen sıcaklığa gelen çözelti ve suyu membaranın içine
koyup 40 rpm de 15dk manyetik karıştırma ile karıştırdık. Karışan maddelerden saf su kısmının
15 dk sonrasında iletkenlik ölçümü yapıldı ve not edildi.

Raporda difüzyonun tanımı, kullanılan birimler, çözünürlüğe etki eden faktörler, deneyin
amacı, difüzyon katsayısı ile ilgili teorik bilgilere yer verilmiş olup gerekli kavramlar, deney
düzenekleri ve deney cihazları anlatılarak açıklanmıştır. Ek olarak, yapılan deneyin bilgi ve
bulgularıyla istenilen hesaplama ve grafik sunulmuştur. Son bölümde ise, yapılan hesaplamalar
doğrultusunda kazanılan ve öğrenilen bilgiler tartışılıp yorumlanmıştır.

5
2. TEORİK BİLGİ

2.1 Difüzyon

Durgun bir akışkan içinde konsantrasyon farkı ile kütle transferinin olması difüzyon olayı
ile açıklanabilir. Suyla dolu bir bardağa bir damla mürekkep damlatıldığında, mürekkebin mavi
renginin yavaş yavaş tüm suya dağıldığı ve sonunda düzenli bir karışım elde edildiği bilinen bir
gerçektir. Ayrıca, benzer olayı sadece sıvılar içinde değil de gazlar içinde de gözlemek
mümkündür. Böyle örneklerde gözlenebilecek difüzyon olayı, kinetik teoriye göre moleküllerin
termal enerjileri nedeniyle yaptıkları hareketin bir sonucudur. Bilindiği gibi kinetik teoriye göre
moleküller sıcaklığa bağlı olarak sahip oldukları termal enerjileri nedeniyle zig-zag hareketi
yaparlar. Komşu moleküllerle çarpışmaları arasında hareket edebilecekleri mesafeye ortalama
serbest yol denir. Akışkan ortam içinde bir bileşen konsantrasyon gradyantı varsa, o bileşene
ait moleküller bu kinetik teoriye göre yaptıkları hareketi azalan konsantrasyon yönünde
yapmayı tercih edeceklerdir ki sonuçta bütün ortam içinde konsantrasyonları düzenli bir değere
ulaşabilsin. İşte bu proses sonucu, bir molekülün aldığı net yol, zig-zag hareketten dolayı kat
ettiği gerçek yoldan çok daha kısa olarak gözükür. Bunun sonucunda da bu net hareket mesafesi
dikkate alınırsa, difüzyon olayının çok yavaş bir hareket olduğu anlaşılır.

2.1.1 Fick’in 1. Difüzyon Yasası

Akışkanlar mekaniğinde (momentum transferi) Newton yasasına uyan akışkanlar için,

momentum akısının hız gradyantı ile orantılı olduğu ve orantı katsayısı olarak da viskositenin
() Newton’un viskosite yasası ile tanımlandığı bilinmektedir.
dv x
xy = −
dv y

Isı transferinde ise kondüksiyonla olan ısı akısı, sıcaklık gradyantı ile orantılı olduğundan
orantı katsayısı olarak ısı iletkenlik katsayısı (k) Fourier kondüksiyon yasası ile
tanımlanmaktadır.

q / A = -k (dt /dy)

6
 Bunlara benzer olarak kütle transferinde de bir maddenin difüzyonla olan transfer akısının
o maddenin konsantrasyon gradyantı ile orantılı olduğu ifade edilebilir. Orantı katsayısı olarak
da difüzyon katsayısı tanımlanır. Bu Fick’in 1. Difüzyon Yasası‘dır.
dci
J* = −Dik
dy
Dik: ‘i’ bileşeninin karışım içindeki difüzyon katsayısı
Fick’in 1. yasası birimler cinsinden yazılırsa, difüzyon katsayısını birimi bulunabilir.

mol /m2-s = D mol/m3 1/m

D =m2/s

Newton’un viskosite yasasını kullanarak;

yx= ( ) d(x)
 dy

momentum difüzyon katsayısının (kinematik viskositenin) tanımının

=  =kg m3  = m2
 m-s kg s

olduğu ve Fourier ısı kondüksiyon yasasını kullanarak

q / A = -( k) d(.cp.T)
.cp .dy

Isı (termal) difüzyon katsayısının tanımının

7
 = k =  J m3 kg-K  = m2
.cp m-s-K kg J s

olduğu hatırlanırsa, bunların ve Dik’nin birimlerinin aynı olduğu görülür.

Fick’in 1. yasası kütlesel birimlerde de yazılabilir.

Ji= - Dik di

dy

İki bileşenli sistemler için, A’nın B içindeki difüzyon katsayısını DAB ile göstererek A bileşeni
için şöyle yazılabilir:

J*A= - C.DAB dxa

dy

J A= - .DAB dwa dy

2.1.2 Gazlarda Difüzyon Katsayısının Belirlenmesi

İkili bir gaz karışımında seyreltik bölgede yani atmosfer basıncında veya ona yakın düşük
basınçlarda difüzyon katsayısı gaz kinetik teoriden hesaplanabilir. Bu teoride gazların sert,
küresel taneciklerden oluştuğu, diğer taneciklerle çarpışmalarının momentumun gösteren tam
elastik bir çarpışma olduğu ve moleküller arasında itme ve çekme kuvvetlerinin bulunmadığı
kabule edilir.
Daha doğru ve özenli bir yaklaşım ise moleküller arasındaki itme ve çekme kuvvetlerini ve
A ve B’nin farklı boyutlardaki moleküllere sahip olabileceğini dikkate almalıdır. Chapman ve
Enskog, ortalama serbest yol yerine bir dağılım fonksiyonunu kullanan Boltzman eşitliğini
çözmüşlerdir. Bu eşitliğin çözümü, belli bir molekül çifti arasındaki itme ve çekme kuvvetleri
için bir bağıntı kullanılası gerekir. Polar olmayan molekül çiftleri için Lennard-Jones
fonksiyonu kabul edilebilir bir yaklaşımdır.

8
 A ve B molekül çifti için difüzyon sabitini veren sonuş ifadesidir;
3 1/ 2
1,8583 *10 −7 * T 2  1 1 
D AB =  +  , m2 / s (1)
P *  AB *  D , AB  A
M M B 

Burada;
DAB : Difüsyon sabiti m2/s
MA,MB : sırasıyla A ve B gazlarının molekül ağırlığık, kg/egmol
 AB : ortalama çarpışma yarıçapı

 D, AB : Lennord-Jones potansiyeline bağlı bir çarpışma integralidir.

2.1.3 Sıvılar için Difüzyon Katsayısı

Sıvılarda difüzyon katsayılarının hesaplanmasında teorik modeller pek başarılı değildir.

Bundan dolayı literatürde birçok deneysel korelasyonlar önerilmiştir. Bunlardan en uygunu
Wilke-Chang denklemidir.

 BMB
DAB= 1.17x 10-13
m.VA 0.6

DAB : Seyreltik çözeltilerde difüzyon katsayısı ,m2/ s

MB :Çözücünün moleküler ağırlığı, kg/kmol
T: Mutlak sıcaklık,K
VA : Çözünen maddenin normal kaynama sıcaklığındaki molar hacmi,m3/kmol
: Çözeltinin viskositesi, cp (1 cp= 10-3 kg/m-s)
B: Çözücü B için birleşme parametresi (**)

(**) Birleşme parametresi değerleri (Bknz: Kütle Transferi Esasları ve Uygulamaları, Bekir
Zühtü Uysal, Bölüm 2-Tablo 2.6)

9
2.1.4 Gözenekli Katılar için Difüzyon Katsayısı

Katılar içinde difüzyon incelenirken, yukarıda bahsedilen moleküler (adi) difüzyonun yanı sıra
Knudsen difüzyonunu ve yüzey difüzyonunu da dikkate almak gerekebilir.
Eğer, moleküllerin ortalama serbest yol uzunluğu , gözeneklerin çapından daha küçükse,
moleküller gözenek duvarlarının varlığını hissetmeden moleküler (adi) difüzyon ile, azalan
konsantrasyon yönünde katı içinde hareket edeceklerdir. Ancak ortalama serbest yol,
gözeneklerin çapından daha büyük ise, moleküller birbiri ile çarpışmadan önce duvar ile
çarpışma olasılığına sahiptirler. Böylece hem gözenek duvarına, hem de birbirleri ile
çarpışmaları sonucu ilerleyen moleküllerin bu hareketine Knudsen difüzyonu denir. Bunlara ek
olarak gözenek yüzeyinde bir noktaya tutunan bir molekül, yüzeyi tekrar terk etmeden yüzey
üzerinde azalan konsantrasyon yönünde kayabilir. Buna da yüzey difüzyonu denir.

2.1.5 Durgun veya Laminar Koşullardaki Akışkanlar İçinde Kararlı Hal Tek Yönlü
Moleküler Difüzyon

Difüzyon yavaş bir olay olduğundan, difüzyon ile kütle transferi, durgun haldeki veya küçük
hızlarla laminar rejim şartlarında hareket eden akışkanlar içinde etkin olabilir. Böyle
durumlarda, akışkan içinde seçilecek bir sistem (kontrol hacim elementi) için kütle transferine
tabii olan ‘A’ bileşeninin madde denkliği aşağıdaki gibi ifade edilebilir.

Kütle giriş hızı - Kütle çıkış hızı + Homojen reaksiyonla A’nın üretim hızı = A’nın
birikim hızı 

Kararlı hal şartlarında ve reaksiyonun olmadığı hallerde, bu madde denkliği şu şekli alır.

Kütle giriş hızı - Kütle çıkış hızı= 0

10
2.1.6. A’nın durgun B içinde difüzyonu

Sıvı A ve durgun gaz fazındaki B’den oluşan basit bir sistem incelendiğinde; sabit toplam
basınç ve sıcaklıkta, kapta bulunan sıvı ‘A’ bileşeni sıvı-gaz ara yüzeyinin hemen üstünde
başlangıçta sadece ‘B’ bileşeni bulunan gaz fazında buhar basıncına eşit bir kısmi basınca sahip
olabilmek için, bir miktarı buharlaşıp gaz fazına geçecektir. Daha sonra, kabın üst ucunda kendi
konsantrasyonunun çok küçük (veya 0) olmasından dolayı, bu itici gücün etkisiyle, yukarıya
doğru difüzyona başlayacaktır Bu olay yaklaşık olarak durgun B içinde A’nın difüzyonu olarak
düşünülebilir.

2.1.7-A ve B’nin Ters Yönlü Eş Molar Difüzyonu

Sabit kesit alanlı (S=sabit) bir kabuk için, yazılacak denklikte NA = - NB veya (NA+NB =0)
olduğu dikkate alınmalıdır.

Gazlar için c = Pt / RT olduğu dikkate alınırsa A ve B’nin ters yönlü eş molar difüzyonu
aşağıdaki denklikle ifade edilebilir:

NA= DAB.(pA1-pA2)
R.T.z

3. DENEYSEL

3.1. HAVA İÇERİSİNDE DİFÜZYON

Gaz difüzyon düzeneğinin U bağlantısı üzerine uçuculuğu yüksek bir sıvı olan aseton konularak
sıvı yüksekliği işaretlenir. Düz borunun bir ucu hava hattına bağlanır. Hava hızı yaklaşık 10
ml/dakika olacak şekilde ayarlanır. Hava akımının sisteme verildiği an deney başlangıç saati
olarak kaydedilir. U bağlantının kollarında işaretlenmiş olan sıvı seviyesi hassas olarak
ölçülecek kadar azalınca deney sonlandırılır.

3.2. SIVI – SIVI DİFÜZYONU

Deneye başlamadan ilk önce 0,1M’lık bir stok çözelti hazırlanır.daha sonra bu stok çözeltiden
saf su ile seyreltilerek hazırlanan farklı derişimlerde (0.003M, 0.005M, 0.007M, 0.001M,
0.03M, 0.07M, 0.1M’ye) NaCl çözeltilerinin iletkenlikleri ölçülür. Bulunan iletkenlik değerleri
konsantrasyona değerlerine karşı grafiğe geçirilerek bir kalibrasyon grafiği elde edilir.
Daha sonra içerisinde üç farklı derişimde NaCl çözeltisi ( 0.03 M ; 0.05 M ve 0.07 M ) bulunan
tamamen dolu üç küçük şişe içlerinde sadece saf su bulunan üç ayrı büyük beherin içerisine

11
daldırılır. 15 dakika sonra (içerisindeki küçük şişe ve çözeltiye dokunmadan) her kaptan örnek
alınarak örneğin iletkenliği ölçülür. Deney 10 ’er dakikalık periyotlarda üç kez daha
tekrarlanarak bitirilir. Bulunan iletkenlik değerleri yardımıyla kalibrasyon grafiğinden
konsantrasyon değerleri okunur.

3.3. MEMBRANDA DİFÜZYON

Ortasında membran bulunan iki bölmeli deney hücresinin bir tarafına saf su, diğer tarafına ise
0.1 M ‘lık NaCl çözeltisi konulur. 15 dakika sonra her iki taraftan numune alınarak iletkenlikleri
ölçülür. Bulunan değerlere karşılık gelen konsantrasyon değerleri kalibrasyon grafiğinden
okunur.

4.VERİLER

• Sıvı-Sıvı Difüzyonu:
*Amber şişenin yarıçapı : 1 cm

0.1 M’lik NaCl Çözeltisi için ;

𝑔
𝑀1 𝑉1 = 0,1 ∗ 0,5𝐿 = 0,05 𝑚𝑜𝑙 𝑁𝑎𝐶𝑙 = 58.44
𝑚𝑜𝑙

58,44𝑔
𝑔 = 0,05 𝑚𝑜𝑙 ∗
𝑚𝑜𝑙

= 2,9208 𝑁𝑎𝐶𝑙 (500𝑚𝐿 0,1 𝑀 çö𝑧𝑒𝑙𝑡𝑖𝑠𝑖 𝑖ç𝑖𝑛 𝑔𝑒𝑟𝑒𝑘𝑙𝑖 𝑁𝑎𝐶𝑙 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤)

konsantrasyon 15. dakikada iletkenlik

0.01 M NaCl 4.1 µS
0,03 M NaCl 12.1 µS
0,07 M NaCl 21.6 µS

• Hava içerisinde difüzyon:

U borunun çevresi = 3,2 cm
Deney süresi= 2 saat 6 saniye
Ölçülen yükseklik farkı=0.6 cm = 0,006 m
• Membranda difüzyon :

12
Membran kalınlığı = 0.4cm = Δz

Membran Çevresi = 2*r = 8,8 cm = A membran

Karıştırma hızı = 40 rpm

a)1.hafta deney verileri:

0,2 Molarlık çözelti tarafı Saf su tarafı

t= 15 dk 0,59 ms 1,8 μs
Tablo-1: membranda difüzyon deney sonuçları

b)2.hafta deney verileri:

konsantrasyon 15. dakikada iletkenlik Sıcaklık Değerleri Hacim (L)
0,05 M 47,9 µS 20°C 42 mL
0,05 M 82,4 µS 30°C 41 mL
0,05 M 2,82 mS 40°C 40 mL

0.05 M 5.5 ms 50°C 39 mL

Tablo-2 : Sıvı-sıvı difüzyonu deney verileri (değişkeni sıcak)

13
Kalibrasyon Grafiği için Hazırlanan Çözeltiler

Konsantrasyon İletkenlik
Saf su 1.8 μs
0,003 M 298 μs
0,005M 521 μs
0,007M 570 μs
0,01M 983 μs
0,03M 2.56 ms
0.05 M 4.24 ms
0.07 M 4.64 ms
0.1 M 5.96 ms

Tablo - 3 :Kalibrasyon Grafiği Değerleri

Membran kalınlığı = 0.4cm = Δz

Membran Çevresi = 2*r = 8,8 cm = A membran

Karıştırma hızı = 40 rpm

5.HESAPLAMALAR
Hava içinde difüzyon katsayısının hesaplanması
T= 273 + 20 = 293 K
ln P° = A- [B/(C+T)]
A: 16,6513
B: 2940,46
C:-35,93
ln P° = 16,65 – [2940,46/(-39,93+293)] = 5,03
P°=152.93 mmHg x 1 atm/760 mmHg = 0,201 atm

14
PA1 =0,2 atm PB1= 1-0,2 = 0,8 atm
PA2=0 PB2= 1 atm

(PB)LM= (PB2- PB1)/(ln(PB2/ PB1)) = (1-0,8)/ln(1/0,8) = 0,896 atm

U borunun çevresi Ç= 3,2 cm
2Пr = 3,2 cm ise r = 0,51 cm = 0,0051 m
V= Пr2h= П(0,0051)2(0,006)=2.12 x10-7 m3
A= Пr2= П(0,0051)2=8,17 x 10-5m2
Deney süresi= 2 saat 6 saniye = 7560 s
n=(Vxd)/(Mw)= (2.12x10-7m3x792 kg/m3x1kmol/58,08kg) = 2,89 x10-6 kmol
NA=PT.DAB(PA1 - PA2)/R.T.Δz (PB)LM = 2,89 x10-6kmol/(8,17x10-5m2x7560s)
= 1 atmDAB(0,2atm-0)/(0,082x293Kx0,0026mx0,0896atm)

DAB=1.3064*10-7 m2/s

Sıvı-sıvı difüzyon katsayısının hesaplanması:

0.01 M NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu

∆t= 10 dk= 600s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 0,0041 ms CA1 = 3.90*10-3 M

Vçözelti= 60 ml = 0,06 L= 0.06m3

d= 2 cm = 0,02 m r= 0,01 m
A= Пr2= П(0,01)2= 3.14 x10-4m2
∆z= 0,01 m
NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)
• seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.

n= CA.v =(3.90*10-4mol/L)(0,06L)= 2.34*10-7 kmol

15
NA= n / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)
(2.34*10-7 kmol)/( 3.14 x10-4m2)(600s) = DAB (3.90*10-3mol /L)/ 0,01 m

DAB = 3.18*10-6 m2/s

0.03 M NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu

Kalibrasyondan
iletkenlik = 0,012ms CA1 = 3,9012*10-3 M

∆t= 10 dk= 600s

Vçözelti= 60 ml = 0,06 L= 0.06m3

d= 2 cm = 0,02 m r= 0,01 m
A= Пr2= П(0,01)2= 3.14 x10-4m2
∆z= 0,01 m
t= 10 dk anında çözeltideki NaCl çözeltisinin DAB değeri
n= CA.v =(3.9012*10-3mol/L)(0,06L)= 2.3407*10-7 kmol
NA= n / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)
(2.3407*10-7 kmol)/( 3.14 x10-4m2)(600s) = DAB (3.9007*10-3mol /L)/ 0,01 m

DAB = 3.184*10-6 m2/s

0.03 M NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu
∆t= 10 dk= 600s
Vçözelti= 60 ml = 0,06 L= 0.06m3

Kalibrasyondan
iletkenlik = 0,021ms CA1 = 3,902*10-3 M

d= 2 cm = 0,02 m r= 0,01 m
A= Пr2= П(0,01)2= 3.14 x10-4m2
∆z= 0,01 m
t= 10 dk anında çözeltideki NaCl çözeltisinin DAB değeri
n= CA.v =(3.902*10-3mol/L)(0,06L)= 2.341*10-7 kmol

16
NA= n / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)
(2.341*10-7 kmol)/( 3.14 x10-4m2)(600s) = DAB (3.902*10-3mol /L)/ 0,01 m

DAB = 3.1847*10-6 m2/s

Membranda difüzyon

0,05 M’lık NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu (membran)

∆t= 15 dk= 900 s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 0.47ms CA = 3.947*10-3M

V=42ml=0.042L=0.042 m3
membranın çevresi = 8.8 cm = 0,088 m

2Пr= 0,088 ise r= 0,0140 m

A= Пr2= П(0,0140)2=6.162x10-7 m2

∆z= 4 x 10-3 m

NA= (Ct-C0) / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)
• seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.
•
n = CA .v = (3.947*10-3mol/L)( 0.042 L)= 1,65 x10-7 kmol
NA= n /(A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

(1,65 x10-7 kmol)/( 6.162x10-7 m2)(900s) = DAB (3.947*10-3x mol/L)/ 4x10-3 m

DAB = 3,02*10-7 m2/s

17
Membranda difüzyon (değişkeni sıcaklık olan difüzyon deneyi)

0,05 M’lık NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu (membran)

20oC
∆t= 15 dk= 900 s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 0.47ms CA = 3.947*10-3M

V=42ml=0.042L=0.042 m3
membranın çevresi = 8.8 cm = 0,088 m

2Пr= 0,088 ise r= 0,0140 m

A= Пr2= П(0,0140)2=6.162x10-7 m2

∆z= 4 x 10-3 m

NA= (Ct-C0) / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)
• seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.
•
n = CA .v = (3.947*10-3mol/L)( 0.042 L)= 1,65 x10-7 kmol
NA= n /(A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

(1,65 x10-7 kmol)/( 6.162x10-7 m2)(900s) = DAB (3.947*10-3x mol/L)/ 4x10-3 m

DAB = 3,02*10-7 m2/s

0,05 M’lık NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu (membran)

30oC
∆t= 15 dk= 900 s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 0.82ms CA = 3.908*10-3M

18
V=41ml=0.041L=0.041 m3
membranın çevresi = 8.8 cm = 0,088 m

2Пr= 0,088 ise r= 0,0140 m

A= Пr2= П(0,0140)2=6.162x10-7 m2

∆z= 4 x 10-3 m

NA= (Ct-C0) / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)
• seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.

n = CA .v = (3.908*10-3mol/L)( 0.041 L)= 1,602 x10-7 kmol

NA= n /(A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

(1,602x10-7 kmol)/( 6.162x10-7 m2)(900s) = DAB (3.908*10-3x mol/L)/ 4x10-3 m

DAB = 2,957*10-7 m2/s

0,05 M’lık NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu (membran)
40oC
∆t= 15 dk= 900 s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 2.82ms CA = 4,182*10-3M

V=40ml=0.04L=0.04 m3
membranın çevresi = 8.8 cm = 0,088 m

2Пr= 0,088 ise r= 0,0140 m

A= Пr2= П(0,0140)2=6.162x10-7 m2

∆z= 4 x 10-3 m

NA= (Ct-C0) / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)

19
 • seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.

n = CA .v = (4,182*10-3mol/L)( 0.04 L)= 1,602 x10-7 kmol

NA= n /(A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

(1,672x10-7 kmol)/( 6.162x10-7 m2)(900s) = DAB (4,182*10-3x mol/L)/ 4x10-3 m

DAB = 2,957*10-7 m2/s

0,05 M’lık NaCl çözeltisi- saf su difüzyonu (membran)
50oC
∆t= 15 dk= 900 s
Kalibrasyondan
iletkenlik = 5,5 ms CA = 4,45*10-3M

V=39ml=0.039L=0.039 m3
membranın çevresi = 8.8 cm = 0,088 m

2Пr= 0,088 ise r= 0,0140 m

A= Пr2= П(0,0140)2=6.162x10-7 m2

∆z= 4 x 10-3 m

NA= (Ct-C0) / (A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

NA=DAB . ∆CA/(∆z. XBM)
• seyreltik çözeltiler için XBM = 1’ dir.

n = CA .v = (4,45*10-3mol/L)( 0.039 L)= 1,7355 x10-7 kmol

NA= n /(A. ∆t) = DAB . (∆CA/∆z)

(1,7355x10-7 kmol)/( 6.162x10-7 m2)(900s) = DAB (4,45*10-3x mol/L)/ 4x10-3 m

DAB = 2,81*10-7 m2/s

20
6. BULGULAR

Asetonun hava içindeki difüzyon katsayısı, DAB=1.3064*10-7 m2/s

m2/s

NaCl çözeltisinin saf su içindeki difüzyon DAB=3.02*10-7 m2/s

katsayısı, m2/s (membran için)

20 oC için DAB=3.02*10-7 m2/s

NaCl çözeltisinin (sıcaklık değişkenli)
30 oC için DAB=2.957*10-7 m2/s
membranda saf su ile difüzyon katsayısı,
m2/s 40 oC için DAB=2.88*10-7 m2/s

50 oC için DAB=2.81*10-7 m2/s

21
 0,01 M DAB = 3.18*10-6 m2/s
NaCl çözeltisinin (amber şişelerdeki) saf su 0,03 M DAB = 3.184*10-6 m2/s
ile difüzyon katsayısı, m2/s 0,07 M DAB = 3.1847*10-6 m2/s

Grafik-1 Kalibrasyon Grafiği

22
6. SONUÇLAR
Difüzyon deneyinin birinci kısmında 1 atm ve 20 °C ‘lik ortam şartlarında asetonun hava
içinde difüzlenmesi olayında 2 saat sonunda difüzyon katsayısı değeri 1.3064*10-7 m2/s
olarak hesaplanmıştır. İkinci kısımda başlangıçta deney için hazırlanan 0,1 M ‘lık stok
çözeltisinden seyreltilerek oluşturulan 0.01 M, 0.03 M ve 0.07 M olmak üzere üç farklı
konsantrasyondaki NaCl çözeltilerinin iletkenlik değerleri ölçülmüştür. Daha sonra iletkenlik
– konsantrasyon kalibrasyon grafiğinden yararlanarak belirli sürelerde saf suda NaCl
çözeltisinin ne kadar difüzlendiği hesaplanmıştır. Kalibrasyon grafiğinden okunan
değerlerden yapılan hesaplamalar sonunda 0.01 M NaCl çözeltisi difüzyon katsayısı 3.18 x10-
6
m2/s, 0.03 M NaCl çözeltisi için difüzyon katsayısı 3.184x10-6 m2/s ve 0.07 M NaCl
çözeltisi için difüzyon katsayısı 3.1847x10-6 m2/s olarak hesaplanmıştır.
Son kısımda membranda 0.1 M ‘lık NaCl çözeltisinin su içinde difüzyonu sonucu difüzyon
katsayısı 3.02*10-7 m2/s olarak hesaplanmıştır.2. hafta difüzyonun sıcaklık ile değişimi
incelenmek üzere farklı sıcaklıklarda NaCl çözeltisinin membranda saf su ile difüzyonu
yapılmıştr. Difüzyon katsayıları; 20 oC için DAB=3.02*10-7 m2/s, 30 oC için DAB=2.957*10-7
m2/s ,40 oC için DAB=2.88*10-7 m2/s ,50 oC için DAB=2.81*10-7 m2/s olarak bulunmuştur.

23
7.TARTIŞMA – YORUM

Difüzyon olayında ortamlar arası konsantrasyon farkı itici güçtür.Bu olay tamamlandığında

ortamlar arasında konsantrasyon dağılımı uniform bir değere ulaşmış olur.Difüzyon ,deney

başlangıcında hızla gerçekleşmektedir ancak konsantrasyon dağılımı uniform bir değer

olmasına yakın bu olay gitgide yavaşlamaya başlar.

Deneyde , uçuculuğu yüksek bir madde olan asetonun hava içindeki difüzyonu sonucu

difüzyon katsayısı 1.3064*10-7 m2/s hesaplanmıştır.Bu değer literatür değerinden farklılık

göstermektedir. Daha uzun deney süresi için daha duyarlı sonuçların elde edilebileceği
söylenebilir.

Deney için hazırlanan NaCl çözeltilerinin saf suya ve membranda difüzlenme olayları da

oldukça yavaş gerçekleşmektedir. İletkenlik-konsantrasyon kalibrasyon grafiğinden okunan

değerlerinin tam olmaması ve iletkenlik ölçen cihazın iyi kalibre edilmemiş olması bu

farklılığa sebep olmuştur.

24
8.TERİM DİZİMİ
8.SEMBOLLER

P : Basınç, atm
T : Sıcaklık, K
R : İdeal gaz sabiti, atm . m3 / kmol . K
PA : Asetonun kısmi basıncı, atm
PB : Havanın kısmi basıncı, atm
(PB)LM : Havanın ortalama logaritmik basıncı, atm
DAB : Difüzyon katsayısı, m2/s
A : Alan, m2
V : Hacim, m3
t : Zaman, s
NA : Kütlesel akı, kmol / m2.s
CA : Konsantrasyon, mol/L
Δz : Sıvı seviyesi, m
Δz : Membranın kalınlığı,m
Difüzyonun olduğu sıvı seviyesi kalınlığı, m

25
9.KAYNAKLAR

1. Uysal, B. Zühtü, ‘Kütle Transferi Esasları ve Uygulamaları’, Gazi Üniversitesi Kimya

Mühendisliği Bölümü, 2. Baskı, 2003.

2. Geankoplis, C.J., ‘Transport Process and Seperation Process Principles’, 4th Edition, Prentice
Hall, New Jersey.

3. Bird, R.B., Stewart, W.E., Lightfoot, E.N., “Transport Phenomena”, Wiley, 2nd Edition,
2007.

4. Sherwood, T.K., Pigford, R.L., Wilke, C.R, “ Mass Transfer”, McGraw Hill Kogakusha,
1975.

5. McCabe, W.L, Smith, J., Harriot, P., 1993, Unit Operations of Chemical Engineering,
McGraw Hill International Editions, Fifth Edition, Singapore.

6. Welty, J.R., Wicks, C.E., Wilson, R.E., Fundamentals of Momentum, Heat and Mass
Transfer, John Wiley and Sons, New York, NY (1984).

7. Uysal, B.Z., 1996, Kütle Transferi Esasları ve Uygulamaları, Gazi Üniversitesi Yayınları,
Yayın No: 211, Ankara.

26
10. EKLER

Grafik- 2 Sıvı asetonun yoğunluk ve spesifik ağırlık grafiği

27