ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ STEM Education หน้า 11

ใบความรู้
เรื่อง ระบบรอก

รอก หมายถึง เครื่องกลชนิดหนึ่งซึ่งอาจช่วยผ่อนแรงหรือไม่ผ่อนแรง แต่อานวยความสะดวก มีลักษณะเป็นวงล้อ

หมุนได้คล่องรอบตัว ทาด้วยไม้หรือโลหะ ข้าง ๆ วงล้อทาเป็นร่องสาหรับคล้องเชือกตรงกลางมีแกนและปลายทั้งสองของ
แกนติดกับที่ยึด ซึ่งเรียกว่า ปะกับรอก
รอกแบ่งออกเป็น 2 ชนิดคือ
1. รอกเดี่ยว (Single Pulley)
2. รอกพวง (Combination of Pulleys)
รอกเดี่ยว
รอกเดี่ยวแบ่งออกเป็น 2 แบบคือ
1. รอกเดี่ยวตายตัว เป็นรอกเดี่ยวที่ใช้แขวนติดอยู่กับเพดานเคลื่อนย้ายไปไหนไม่ได้ ดังภาพ

ภาพประกอบที่ 1 รอกเดี่ยวตายตัว
จากรูป (รอกสมดุล) พิจารณาที่มวลวัตถุ
E แรงขึ้น = แรงลง
E = W
เมื่อ E คือ แรงพยายาม หน่วยเป็น นิวตัน
W คือ น้าหนักของวัตถุ หน่วยเป็น นิวตัน

W W
การได้เปรียบเชิงกล (M.A.) = = 1
E
ดังนั้น M.A. = 1 หมายความว่า เครื่องกลไม่ผ่อนแรง (ไม่ได้เปรียบเชิงกล)
นั่นคือ รอกเดี่ยวตายตัวไม่ผ่อนแรงแต่อานวยความสะดวก เช่น การชักธงชาติขึ้นสู่ยอดเสา
2. รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ เป็นรอกเดี่ยวที่พาดอยู่บนเชือก ปลายข้างหนึ่งของเชือกยึดไว้กับเพดาน ส่วนปลายอีกข้าง
หนึ่งมีแรงพยายามดึงไว้ ดังภาพ
 ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ STEM Education หน้า 12

ภาพประกอบที่ 2 รอกเดี่ยวเคลื่อนที่

จากรูป พิจารณาที่มวลวัตถุ
2E แรงขึ้น = แรงลง
2E = W
เมื่อ E คือ แรงพยายาม หน่วยเป็น นิวตัน
W คือ น้าหนักของวัตถุ หน่วยเป็น นิวตัน
W
W การได้เปรียบเชิงกล (M.A.) = >1
2E

นั่นคือ รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ ช่วยผ่อนแรงได้หรือช่วยให้เราออกแรงน้อยลง เช่น ปั้นจั่น

รอกพวง
รอกพวง เป็นการนารอกหลาย ๆ ตัวมาต่อรวมกันและมีรอกเคลื่อนอย่างน้อย 1 ตัว

ภาพประกอบที่ 3 รอกพวงแบบต่าง ๆ