TRIADA HARMONICZNA – trzy trójdźwięki podstawowe,

którymi posługujemy się przy harmonizowaniu melodii.

Do nich należą:

T – Tonika – pierwszy stopień gamy .

S – Subdominanta – czwarty stopień gamy.
D- Dominanta – piąty stopień gamy.

T – akord ten ma szczególne znaczenie w konstrukcji

harmonicznej. Od niego uzależnione są akordy
zbudowane na innych stopniach gamy.

TONACJA. POJĘCIE FUNKCJI HARMONICZNEJ

Tonacja – to wzajemne zależności między stopniami

gamy oraz akordami zbudowanymi na poszczególnych
stopniach gamy. Ośrodkiem każdej tonacji jest tonika,
natomiast funkcja harmoniczna to określenie znaczenia
akordu, ze względu na jego zależność od tego na czym
jest zbudowany.

FUNKCJE AKORDU
Oznaczenie funkcyjne określa się nie tylko
dźwięk, ale i funkcje, jaką ten akord pełni. Stosunki
zachodzące między Dominantą, a Subdominantą z
jednej strony, a Toniką z drugiej strony określają
całkowicie tonację.
Funkcja akordu jest ściśle związana z pojęciem
tonacji: Np.:
Akord C E G – pełni inną funkcje w tonacji C-dur,
a inną w tonacji F-dur.
UKŁAD CZTEROGŁOSOWY; SKALA GŁOSÓW

Układ czterogłosowy jest podstawą wszelkiej

wielogłosowej konstrukcji harmonicznej. Składniki
akordu przyjmują nazwę od czterech głosów ludzkich.
Sopran, Alt, Tenor, Bas.
W kluczu wiolinowym: Sopran, Alt.
W kluczu basowym: Tenor, Bas.

Odległości między głosami:

Sopran – do oktawy
Alt – Tenor – mniej niż oktawa
Tenor – Bas – od decymy do dwóch oktaw
10
Niedozwolone jest krzyżowanie głosów.
Układ akordu może być skupiony lub rozległy.
Między trzy górne głosy nie można włożyć
żadnego dźwięku – układ skupiony.
Jeżeli między trzy górne głosy można włożyć
przynajmniej jeden dźwięk – układ rozległy.

Pozycja akordu – dźwięk w sopranie

Postać akordu – dźwięk w basie

Jeżeli w basie występuje pryma akordu, to jest

akord w postaci zasadniczej, albo bez przewrotu.
Sopran może być umieszczony między C- raz
kreślne, a A dwukreślne.
Alt między a- małe, a A- dwukreślne.
Bas między F- wielkie, a B- razkreślne.
STOSUNKI POKREWIEŃSTWA TRÓJDŹWIĘKAMI TRIADY

1. Stosunek pokrewieństwa- Kwintowe.

Prymy akordów są oddalone o kwintę czystą w górę lub
w dół :
T – S – T – D.

2. Stosunek niepokrewieństwa – akordy nie mają

dźwięku wspólnego. Oddalone o sekundę S – D.

Tonika jest …. Wyjścia i przyciąga do siebie pozostałe

akordy. Między Dominantą, a Toniką istnieje ścisły
związek. Dominanta – dźwięk prowadzący, przez co cały
akord dąży do połączeniu się z Toniką. Natomiast
pomiędzy Subdominantą, a Toniką nie ma tak ścisłego
związania, dlatego Subdominanta może łączyć się z
Toniką lub oddalić się od niej i połączyć się z Dominantą.

ŁĄCZENIE AKORDÓW. RUCHY GŁOSÓW. ŁĄCZENIE W

STOSUNKU KWINTY.

Dźwięki jednego akordu przechodzą na dźwięki

drugiego akordu. Przejawia się łamanie ruchu głosów.
Połączenie dwóch akordów jest możliwe wtedy, gdy
porusza się jeden ( odległość ) składnik akordu. Dźwięki
mogą poruszać się o interwał lub sekundę.
Dźwięki mogą poruszać się w ruchu:

Rodzaj połączenia Przykład

1. Ruch prosty – Dwa głosy w tym

samym kierunku w górę lub w
dół.

2. Ruch prosty równoległy . Dwa

dźwięki poruszają się o tę samą
odległość

3. Ruch przeciwny – dwa głosy

poruszają się w dwóch różnych
kierunkach.

4. Ruch przeciwrównoległy dwa
głosy posuwają się w
przeciwnych kierunkach, lecz w
interwałach dających w sumie
oktawę czystą

5. Ruch uboczny – jeden głos

pozostaje bez zmian, a drugi
porusza się w dowolnym
kierunku.
Każdy z tych ruchów ma zastosowanie włączeniu, lecz
osobnym restrykcjom: ruch równoległy i
przeciwrównoległy. Tu niedozwolone są: pryma, kwinta,
oktawa.

ŁĄCZENIE AKORDÓW W STOSUNKU KWINTY

Oba akordy mają jeden wspólny dźwięk. Przy

połączeniu takich akordów należy:
1. Zachować wspólny dźwięk.
2. Poprowadzić bas skokiem o kwintę w górę lub w
dół.
3. Pozostałe głosy poprowadzić najbliższą drogą.
W połączeniu Dominanty z Toniką / gdzie tercja
dominanty dźwiękiem prowadzącym / tercja Dominanty
o pół sekundy do góry na prymę toniki, bez względu w
którym głosie jest.

ŁĄCZENIE AKORDÓW
We wzajemnym stosunku sekundy powstają
Subdominanta i Dominanta. Akordy te nie mają dźwięku
wspólnego. Wydawałoby się, że najdroższym sposobem
akordów byłoby przesuwanie składnika 1 i 2. Jednak
„takie łączenie” powoduje przesuwanie się głosów w
ruchu równoległym, co powoduje równości
niedozwolone, Kwinta, Oktawa, Pryma.
Dlatego, by poprawnie połączyć Subdominantę i
Dominantę, należy w basie o sekundę prymę do 2.
Pozostałe głosy ruchem przeciwnym na najbliższe
składniki.
POWTARZANIE AKORDU

Następstwo dwóch jednakowych akordów jest

powtórzeniem tego samego akordu oznaczony dwoma
kropkami / T../
Akord może być powtórzony ze zmianą lub bez
zmiany w układzie 4-głosowym.
bez zmiany głosy się nie ruszają, może jedynie
bas skoczyć o oktawę w górę lub w dół, pamiętać jednak
trzeba, by nie było krzyżowania głosów.
Przy powtórzeniu akordu ze zmianą w układzie
głosów należy rozróżnić:
1) Powtarzanie z tej samej pozycji, ze zmianą
układu.
2) Sopran pozostaje bez zmian, bas może pozostać
lub skoczyć o oktawę, głosy środkowe zmieniają
swoje położenie.
3) Ze zmianą pozycji, bez zmiany układu.
4) Trzy górne głosy przesuwają się w tym samym
kierunku na najbliższe dźwięki akordowe.
5) Ze zmianą układu i pozycji.

Ze skupionego na rozległy, sopran skacze do góry na

najbliższy lub następny dźwięk akordowy.
Z rozległego na skupiony sopran skacze w dół,
jeżeli skacze na najbliższy dźwięk akordowy to alt
pozostaje bez zmian, a tenor w ruchu przeciwnym do
sopranu.
Jeżeli sopran skacze nie na najbliższy, to tenor
pozostaje bez zmian, a alt skacze w ruchu prostym do
sopranu.
 Postać akordu

Postać akordu określa jego przewrót. W

zależności od tego, który składnik akordu znajduje się
najniżej.
Akord może być:

1. W postaci zasadniczej – najniższym

dźwiękiem jest pryma akordu.
2. W 1 przewrocie – tercja akordu
3. W 2 przewrocie – kwinta akordu
4. W 3 przewrocie – septyma akordu
5. W 4 przewrocie – nona akordu
6. W 5 przewrocie – undecyma akordu
7. W 6 przewrocie – tercdecyma akordu

Pozycja akordu

Pozycja akordu określa składnik, który jest

najwyższym dźwiękiem w akordzie C-dur przykładowo
trójdźwięk C-dur w pozycji tercji najwyżej umieszczoną
tercje, - czyli dźwięk E.
Harmonizowanie melodii za pomocą triady muzycznej
Melodia to następstwo dźwięków w różnej
wysokości. Wykorzystuje ona dźwięki określonej gamy.
W melodii jednak nie występuje jedna po drugiej lecz w
dowolnej kolejności i w dowolnym kierunku. Ośrodkiem
każdej melodii jest pierwszy stopień gamy. Melodia,
która wykorzystuje wyłączenie dźwięki gamy, nazywa się
Dominanta. Trójdźwięki triady zawierają w sobie
wszystkie stopnie gamy. Każdy dźwięk melodii może być
składnikiem któregoś akordu triady muzycznej.
Harmonizowanie melodii polega więc na nadaniu
każdemu dźwiękowi znaczenia składnika akordu i
włączenie melodii do czterogłosowej konstrukcji
harmonicznej.
Zasady określania treści harmonicznej
I. Pierwszym i ostatnim akordem jest Tonika
II. Po Dominancie występuje Tonika, a nie
Subdominanta.
III. Jeżeli melodia skacze z jednego dźwięku
akordowego na drugi, należy akord powtórzyć.
IV. Jeżeli w melodii dźwięk się powtarza, należy go
przydzielić do dwóch różnych akordów, o ile to
możliwe.
V. Po kresce taktowej nie powtarzać akordu
ostatniego.
VI. Wybrać odpowiedni układ w zależności od
wysokości dźwięku.
 Do f1 – skupiony
 Od g1 do d2 – obojętny
 Od e2 – rozległy
Stopień I i II należy do dwóch cnych akordów: wybór
akordu musi być zgodny z zasadą najbliższej drogi:

1. Pierwszy stopień gamy należy do Toniki gdy:

a) poprzedza go lub następuje po nim dźwięk
pochodzący (IV stopień) lub inny dźwięk akordu
toniki.
b) jest dźwiękiem wspólnym z następującą bądź
poprzedzającą subdominantą.
2. Pierwszy stopień gamy należy do Subdominanty,
gdy:
a) Poprzedza go inny dźwięk subdominanty
b) Jest dźwiękiem wspólnym z poprzedzającą
lub następującą toniką.
c) Występuje po nich dźwięk prowadzący lub
inny dźwięk subdominanty.
3. Piąty stopień gamy należy do toniki, gdy:
a) Następuje po nim lub poprzedza go IV stopień
gamy lub inny dźwięk toniki.
b) Jest dźwiękiem wspólnym z poprzedzającą lub
następującą Dominantą.
4. Piąty stopień gamy należy do dominanty, gdy:
a) Jest dźwiękiem wspólnym z poprzedzającą lub
następującą toniką
b) Poprzedza go VI stopień gamy
c) Poprzedza go lub następuje po nim inny dźwięk
tego samego akordu.
Jeżeli połączenie najbliższą drogą jest niemożliwe
oznacza to że żle dobrano akordy i należy je zmienić.
Konstrukcja harmoniczna

Jest to szereg połączeń akordowych. Dźwięki

składowe akordów po sobie tworzą linie melodyczną.
Z poprzedzającego materiału wynika:
1. Żaden głos nie może skoczyć o septymę, ani o
odległość większą o oktawę.
2. Niedozwolone są dwa skoki dające septymę lub
odległość większą od oktawy.
Środkiem pomocniczym dającym funkcje
harmoniczną w postaci oznaczenia funkcyjnego.
Kreska pionowa między funkcjami oznacza kreskę
taktową. Wartość oznacza ilość akordów w takcie. Cyfra
nad funkcją odnosi się do sopranu tzn. pozycji akordu,
brak cyfry oznacza dowolną pozycje akordu, ale tylko w
pierwszym akordzie.

Ruchy głosów
1. Prosty równoległy – dwa głosy w jednym kierunku –
góra lub dół.
2. Ruch równoległy – dwa głosy w jednym kierunku –
jednakowo od siebie odległe.
3. Ruch przeciwny – dwa głosy posuwają się w dwóch
różnych kierunkach.
4. Ruch przeciwrównoległy – dwa głosy posuwają się
w dwóch różnych kierunkach – tworzą oktawę.
5. Ruch uboczny – jeden głos w miejscu, a drugi w
dowolnym kierunku.
Swobodne łączenie akordów w stosunku kwinty

Łączenie według zasady najbliższej drogi powoduje

ściśle określone ruchy melodyczne głosów, przez co
ogranicza inne ruchy. Aby umożliwić sposobniejsze
poruszanie ( szczególnie sopranowi ) trzeba niekiedy
odstąpić od tej zasady i zastosować sposobniejsze
łączenie akordów.

Przy połączeniu swobodnym trzeba przestrzegać

następującej zasady.

Jak wiadomo w głosie niedopuszczalne jest ruch o

odległość zwiększoną oraz dwa kolejne skoki, które w
sumie dają odległość zwiększoną.

Swobodne łączenie triady w stosunku kwinty

1. Zachowanie dźwięku wspólnego

bas z prymy na prymę
wspólny dźwięk zostaje
Jeden głos o sekundę w górę lub w dół
Drugi dźwięk o kwintę w górę lub w dół.
2. Bez zachowania dźwięku wspólnego.
Bas o kwartę na prymę następnego akordu
pozostałe głosy w ruchu przeciwnym do basu na
najbliższe składniki
układ akordu bez zmian
pozycja się zmienia
3. Przy połączeniu Dominanty z Toniką, tercja
Dominanty musi iść o sekundę do góry. Jeżeli nie
 znajdujemy dźwięku wspólnego w tym
połączeniu; w Tonice opuścić kwintę akordu, a
podwoić prymę. Pozostaje tzw. Akord niepełny.
Można go stosować na dokończenie konstrukcji
harmonicznej przy połączeniu Dominanty w
pozycji kwinty z Tercją.
Swobodne łączenie akordów w stosunku kwinty w tej
zmianie pozycji i układzie jest niemożliwe, gdyż
powoduje równoległe i przeciwrównoległy kwinty i
oktawy.

W stosunku sekundy
Bas posuwa się o prymę Dominanty, głosy
tworzące z basem kwintę i oktawę przechodzą w ruchu
przeciwnym do basu, jeden na najbliższy drugi na dalszy
składnik, natomiast głos tworzący z basem tercje
posuwa się ruchem równoległym do basu lub skacze w
ruchu przeciwnym na dalszy składnik akordu.

Swobodne powtarzanie akordu w stosunku sekundy

1. Bas pozostaje bez zmian, sopran o oktawę w
górę lub w dół, głosy środkowe w ruchu
równoległym do sopranu.
2. Trzy górne głosy skaczą o oktawę w gó® lub w
dół, bas bez zmian.
Bas cyfrowy

Jest to harmonizowanie melodii basowego. Treść

harmoniczna tego głosu oznaczają cyfry nad lub pod
nutą basową / partie instrumentu towarzyszące klarnet,
organy w formie basu cyfrowego wykonawcy realizowali
na poczekaniu /
Cyfra:
1. Brak cyfry lub cyfra 5 lub 5/3 oznacza, że dźwięk
w basie jest prymą akordu, tryp trójdźwięku
oznaczają znaki przykluczowe, a układ jest
dowolny, jeżeli nie jest napisany.
2. Znak chromatyczny, jeżeli nie ma przy nim cyfry
oznacza zamianę tercji licząc od nuty basowej.
3. Cyfra 6 oznacza, że dźwięk w basie jest tercją
akordu, czyli oznacza w pierwszym przewrocie
4. Cyfra w nawiasie oznacza pozycję akordu

Pierwszy i drugi przewrót trójdźwięku

Podstawą akordu jest pryma. Jeżeli w najniższym
głosie jest pryma to akord jest w postaci zasadniczej –
bez przewrotu.
Jeżeli w basie występuje tercja, a nie pryma
mówimy, że akord jest w I przewrocie.
Natomiast, jeżeli w basie występuje kwinta
mówimy, że akord jest w II przewrocie.

I Przewrót