Światłolecznictwo- opracowanie na

podstawie literatury dr n. med. HannaTomczak

Dział fizykoterapii, w którym wykorzystuje

się promieniowanie podczerwone,
widzialne oraz nadfioletowe.
Helioterapia – wykorzystanie lecznicze promieniowania
słonecznego.
Podstawy fizyczne
Fale elektromagnetyczne wytwarzane są przez zmiany
w atomach emitujących je ciał, pod wpływem sił
elektrycznych lub innych np. rozżarzenie węgla,
metalu.
Rozchodzą się w postaci oddzielnych porcji energii
promieniowania elektromagnetycznego – kwantów
(minimalnych porcji energii)
z Światłolecznictwo
Cecha swoista promieniowania elektromagnetycznego
– długość fali
λ = c/f (nm) f – częstotliwość c = 300.000 km/s
Widmo elektromagnetyczne
Mała Częstotliwość
Wielka
Długie Długość fali
Krótkie
z Światłolecznictwo
Promieniowanie ulega:
z Odbiciu (całkowite, częściowe) – wprost
proporcjonalne do gładkości powierzchni, skład
chemiczny i własności optyczne ośrodka np..
reflektor, śnieg, woda
z Rozproszeniu – powierzchnia nierówna ,odwrotnie
proporcjonalne do gładkości
z Załamaniu – padanie skośne, przejście z jednego
ośrodka do drugiego
z Przenikaniu – długość fali i właściwości tkanki
(woda, tk. tłuszczowa)
z Pochłonięciu (całkowite, częściowe) – istota
działania leczniczego

z Światłolecznictwo
Absorpcja promieniowania przez skórę:
Odczyny z

powstające w skórze
Zależą od:
1. Zdolności przenikania promieni (długość fali)
2. Ilości pochłoniętej energii
E=i·t
 E – energia
i – natężenie promieniowania
t – czas ekspozycji
Odczyny z

powstające w skórze
Natężenie promieniowania zależy od:
z Prawo odwrotności kwadratów:
d = 50 cm - 100% mocy 2d = 100 cm -
25%
z Prawo cosinusów:

Kąt 90° - 100% mocy

Odchylenie źródła od pionu zmniejsza natężenie
promieniowania
Odczyny z

powstające w skórze
Zależą od:
z Właściwości danego promieniowania
Im krótsza fala tym silniejsze oddziaływanie biologiczne
i chemiczne.
Im dłuższa fala tym większe właściwości cieplne
z Wrażliwości osobniczej

z Światło widzialne
Działanie biologiczne:
z Zwiększa aktywność ogólną
z Polepsza samopoczucie
 z Nie ma działania fotochemicznego
Wpływ poprzez: narząd wzroku, szyszynkę
Zastosowanie:
z Chromoterapia – zastosowanie światła o
określonej długości fali (barwie) - filtry
 Światło czerwone (650nm) – pobudza
psychikę, łagodzi podrażnienia skóry;
 Światło niebieskie (450nm) – działanie
uspokajające, zmniejszenie bólu, działanie
fotooksydacyjne (przekształcenie bilirubiny w
nietoksyczne związki)
z Terapia „sunray lamp”

z Promieniowanie
podczerwone - IR
IR-A – krótkofalowe tzw. bliskie 780-1400 nm
IR-B – średniofalowe 1400 – 3000 nm
IR-C – długofalowe tzw. dalekie 4000-15000 nm
Źródło: – ciało ogrzane, słońce
Głębokość wnikania: odwrotnie proporcjonalna do
długości fali:
IR-A – 30 mm – praktycznie 10 mm. Lampa
Hydrosun
IR-C – 0,5 – 3 mm (powierzchnia skóry)
z Działanie biologiczne IR
Absorpcja i zmiana w ciepło
z Reakcja naczyń włosowatych skóry
 z Reakcja naczyń głębokich zgodnie z prawem Dastre
– Morata
z Podwyższanie progu odczuwania bólu
z  napięcia mięśniowego
z Wzmożenie przemiany materii
z Pobudzenie receptorów cieplnych skóry – odruchy
ze stref Heada, skórno-trzewne – narządy
wewnętrzne, mięśnie gładkie
ZASADNICZA CECHA PROMIENIOWANIA IR TO
WŁAŚCIWOŚCI CIEPLNE
z Odczyn organizmu
a) Miejscowy – tzw. rumień cieplny
cechy: - występuje w trakcie naświetlania i
zależy od jego
czasu
- zaczerwienienie plamiste –
rozszerzenie naczyń
głębokich skóry
- ustępuje po zaprzestaniu emisji (max
1- 2 h)
b) Ogólny – dużo energii w warunkach
utrudniających oddawanie
przegrzanie
- przyspieszenie tętna i oddechu
- odwodnienie stroju (pocenie)
- przejściowe RR (rozszerzenie
naczyń, utrata
 wody
- obniżenie napięcia mięśniowego
Wskazania
z

do naświetlań IR
z Przewlekłe i podostre stany stany zapalne
z Przewlekłe i podostre zespoły bólowe
z Stany pourazowe (nie wcześniej niż 48 h po urazie)
z Stany po przebytym bakteryjnym zapaleniu skóry i
tkanek miękkich
z Stany po nadmiernej ekspozycji UV
z Ogrzanie przed masażem, kinezyterapią itp.
z Przeciwwskazania
do naświetleń IR
z Ostre stany zapalne i zespoły bólowe
z Wczesne stany pourazowe
z Żylaki i ich okolice, zmiany troficzne skóry
z Stany zagrażające krwawieniem (u. pokarmowy,
moczowy, narząd rodny)
z Zaburzenie ukrwienia kończyn (miażdżyca)
z Choroby nowotworowe
z Ciąża
z Ostrożnie u chorych z nadciśnieniem, zaburzeniami
czucia, w podeszłym wieku
z Aparatura do leczniczego
stosowania IR
Uwaga: każde ciało ogrzane emituje promieniowanie
IR; intensywność i długość fali zależą od stopnia
ogrzania
z Generatory nieświetlne – grzejniki - tylko IR

z Generatory świetlne – IR oraz widzialne:

- świetlanki (budki świetlne, budki Polano) –

żarówki o mocy 25-40W (od 4 do 24 sztuk)
temp. wnętrza max 45°C
- promienniki ksenonowe lub halogenowe –
lampa Hydrosun z filtrem wodnym – pochłania
IR długofalowe – eliminacja powierzchniowego
działania ciepła, możliwość głębokiego
przegrzania
z Aparatura do leczniczego
stosowania IR
Generatory świetlne cd:
- Promienniki wysokotemperaturowe -
żarówki z włóknem wolframowym lub
węglowym:
- szkło białe – 95% IR, 5% - widzialne
- szkło czerwone – długofalowe IR i
świetlne czerwone
- szkło niebieskie –( ogranicza IR),
świetlne niebieskie
Moc generatora:
mała – do 60W
 średnia – 200W do 500W
duża – 1000W do 1500W
z Aparatura do leczniczego
stosowania IR
Generatory świetlne cd:
Najczęściej stosowane lampy terapeutyczne:
 lampa Sollux

Budowa: żarówka, reflektor, nasada z tubusem

Rodzaj: lampy statywowe i stołowe
Filtry (szkło ołowiowe).
niebieski – wzmaga działanie przeciwbólowe
zastosowanie: nerwobóle,
przeczulica skóry,
czerwony - zastosowanie: stany zapalne
tkanek miękkich, gojenie ran,
nadmierny odczyn na UV
 lampa Minina – węglowa, 30W do 100W

Budowa: reflektor, szkło o różnych barwach.

Zasady wykonywania
z

naświetlań promieniami IR
z Dobór dawki zależy od:
- rodzaju i stadium choroby
- indywidualnej wrażliwości pacjenta
z Dawkę określa: subiektywne wrażenie cieplne
(ciepło przyjemne lecz dość intensywne)
 z Dawkę wyznacza:
- odległość generatora od skóry (20-100 cm)
- czas naświetlania (10 – 20 minut)
- działanie utrzymuje się 1 – 2 godzin
- częstość naświetlań – 1 lub kilka razy dziennie
z Zagrożenia podczas naświetlań
promieniami IR
z Oparzenia
Max. tolerowana temperatura na powierzchni
skóry 43,8°C, bezpośrednio pod skórą 47,8°C
granica tolerancji – ból !!!
Powstają:
1. Zbyt duża intensywność (odległość, czas
naświetlania)
2. Nierównomierne rozproszenie światła
3. Stan tkanki-zaburzenia czucia, blizny (brak
ukrwienia), obrzęki
4. Inne-metalowe przedmioty, leki

Zapobieganie:
1. Przestrzeganie techniki zabiegu
2. Sprawna aparatura
3. Przestrzeganie przeciwwskazań do zabiegów
4. Obserwacja pacjenta

z Zagrożenia podczas naświetlań

promieniami IR
 z Uszkodzenia narządu wzroku
Zapalenie spojówek
Uszkodzenie siatkówki, tęczówki, rogówki
(oparzenie)
Uszkodzenie soczewki (zaćma)- działanie
przewlekłe
Postępowanie:
Przerwać zabiegi
Konsultacja okulisty
Zapobieganie:
Konieczne okulary dla pacjenta i personelu !!
Systematyczne badanie narządu wzroku
z Reakcja paradoksalna naczyń krwionośnych

Objawy:
Zblednięcie skóry, drętwienie, sinica, ból (kurcz
naczyń)
Postępowanie:
Przerwać zabieg i skierować do lekarza.
z Możliwość porażenia prądem

Promieniowanie
z

nadfioletowe - UV
UV-A długofalowe (400 – 315 nm)
UV-B średniofalowe (315 – 280 nm)
UV-C krótkofalowe (280 – 200 nm)
Źródło – słońce, sztuczne promienniki
Głębokość wnikania wprost proporcjonalna do długości
fali:
 UV-C w całości pochłonięte w naskórku
UV-A przenika do skóry właściwej
z Promieniowanie
nadfioletowe UV
Działanie biologiczne – brak efektu cieplnego;
zasadniczą cechą promieniowania UV
jest wywołanie reakcji fotochemicznej
Efekt fotochemiczny
z Promieniowanie nadfioletowe
UV - następstwa
Cechuje je duża energia kwantów zdolna do jonizacji
atomów i cząsteczek
Silne działanie destrukcyjne (gł. UV-C, UV-B)
 działanie bakteriobójcze i antywirusowe

(destrukcja DNA, denaturacja białek)

 Działanie mutagenne (modyfikacja kodu

genetycznego)
 Inaktywacja niektórych enzymów -zmiany struktury

białek (ważne przy stosowaniu niektórych leków)

 Uszkodzenie włókien kolagenowych (starzenie

skóry)
  Działanie rakotwórcze- swoiste uszkodzenie DNA,
osłabienie funkcji komórek Langerhansa w skórze.
z Promieniowanie nadfioletowe
UV następstwa
Działania korzystne:
- Synteza witaminy D3
- Działanie immunomodulujące- wzmacnianie
własnych mechanizmów odporności
- Wpływ pobudzający na gruczoły wydzielania
wewnętrznego
- Przestrojenie układu autonomicznego-takie jak
podczas treningu
- Wpływ na gospodarkę Ca / P
- Wpływ na układ krążenia -  RR, zmniejszenie
lepkości krwi, wzrost zawartości tlenu
- Poprawa samopoczucia i reaktywności organizmu

z Działanie biologiczne
promieni UV
ODCZYNY FIZJOLOGICZNE
Rodzaj reakcji zależy od:
- Warunków ekspozycji – długość fali UV:UV-C w
całości pochłaniane w naskórku, UV-A do skóry
właściwej ok.10%
- Intensywności emisji – czas, odległość od skóry, kąt
padania promieni
 - Reaktywności fotochemicznej skóry-okolice ciała
- Wrażliwości osobniczej (u dzieci większa, po 50
roku życia mniejsza, karnacja, kolor włosów-blond
rudy)
zDziałanie biologiczne
promieni UV – odczyny
fizjologiczne
a) Odczyn rumieniowo-zapalny (rumień
fotochemiczny):
- Pojawia się po okresie utajenia -1÷6 h (dawka)

- Jednolity pod względem barwy

- Ograniczony ściśle do naświetlanego obszaru

- Ustępuje w zależności od dawki UV po kilku

godzinach lub dniach

- Następuje złuszczanie naskórka,

szaroczerwone zabarwienie
Mechanizm powstawania –głównie UV-B, UV-C:
- Denaturacja białek i uszkodzenie komórek

warstwy kolczystej naskórka

- Wydzielanie histaminy i serotoniny 

rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost

przepuszczalności (morfologicznie jest to
oparzenie I lub IIº)
 - Działanie biologiczne
promieni UV – odczyny
fizjologiczne
b) Reakcja barwnikowa:
Mechanizm powstawania – 2 etapy:
- Utlenianie melaniny istniejącej w skórze –

szybka opalenizna (UV-A)

- Utlenianie DOPA melanocytów do melaniny –

widoczne po 2 – 3 dniach zbrązowienie skóry

(UV-B)
Rola pigmentu:
- Posiada zdolność pochłaniania promieni

słonecznych, chroni organizm przed

promieniowaniem widzialnym i
podczerwonym (dz. cieplnym) ?
- Ochrona przed UV ?

-Działanie biologiczne
promieni UV – odczyny
fizjologiczne
c) Wytwarzanie związków przeciwkrzywiczych
(głównie UV-B)
Mechanizm powstawania:
15 minutowa dzienna ekspozycja twarzy i rąk jest
wystarczająca dla prawidłowego poziomu Vit.D3
 zDziałanie biologiczne
promieni UV – odczyny
fizjologiczne
d) Odczyn przewlekły
U osób narażonych na długotrwałe napromieniowanie
z Nadmierne rogowacenie skóry (naturalna ochrona)

z Zaburzenia barwnikowe (plamy soczewicowate,

piegi)
z Przyśpieszenie procesów starzenia skóry

(zmarszczki, bruzdy, wysuszenie, szorstkość)

z Teleangiektazje.

z Podstawowe właściwości
promieni UV
400÷315 nm
z 95% energii całkowitej UV
z Przenika przez szkło okienne (od 320nm)
z Wnika najgłębiej w skórę
z 1000-krotnie słabsze działanie na skórę niż UV-B
z Nie wywołuje prawie wcale odczynu rumieniowego
z Szybka pigmentacja skóry-utlenianie melaniny
z Wywołuje fotodermatozy
z Podstawowe właściwości
promieni UV
 315 ÷ 280
nm
z Nie przenika przez szkło okienne tylko kwarcowe
z Wnika tylko do naskórka
z Silne działanie fotochemiczne – odczyn
rumieniowy
z Wywołuje melanogenezę (pigmentacja powolna)
z Działanie przeciwkrzywicze
z Działanie rakotwórcze (<320nm)
z Podstawowe właściwości
promieni UV
280 ÷ 200 nm
z Normalnie nie docierają do powierzchni Ziemi
z Wytwarzane przez lampy stosowane do
wyjaławiania
z Najsilniejsze działanie fotochemiczne i szkodliwe
biologicznie
z Działanie rakotwórcze(254 nm)
Wrażliwość skóry
z

na promieniowanie UV
Zależy od:
z Okolicy ciała
 Tułów, brzuch, klatka piersiowa 100%
 Ramię 50-70%
 Czoło, szyja, łydki, uda 25-50%
 Dłonie <25%
 Skóra na okolicach zgięć jest bardziej wrażliwa niż na
częściach wyprostnych.
Wrażliwość skóry
z

na promieniowanie UV
Zależy od:
z Cech osobniczych – odcienia i barwy skóry
(typ skóry)
 typ I, II, III- blondyni, rudzi, albinosi – jasna
skóra
↑ wrażliwości:
intensywny rumień, słaba pigmentacja,
skłonność do oparzeń
 typ IV, V- bruneci – skóra jasnobrązowa,
brązowa
↓ wrażliwości:
pigmentacja nawet bez rumienia, oparzenia
rzadkie
 typ VI-czarnoskórzy;
z Wzrost wrażliwości
na działanie UV
z Wpływ niektórych związków i leków
(fotosensybilizatory- fotouczulacze) np.:
 Sulfonamidy, niektóre antybiotyki, leki
przeciwgruźlicze, przeciwcukrzycowe,
uspokajające, barbiturany, salicylany, złoto,
dziurawiec
 Kosmetyki-woda kolońska, szare mydło
 Furokumaryny – zawarte w warzywach (np.
marchew) i owocach (np. cytrusy)
 z Niektóre choroby – astma, wyprysk
z Pora roku -zima i wiosna-większa wrażliwość na
UV
z Kąpiel solankowa (wypłukanie kwasu
urokanowego)
z Naświetlanie IR przed ekspozycją UV
z Wskazania do leczenia
promieniami UV
1. Choroby skóry
 Łuszczyca
 Bielactwo
 Dermatozy ze świądem
 Przewlekła egzema
 Sklerodermia
 Trądzik
 Atopowe zapalenie skóry
z Wskazania do leczenia
promieniami UV
2. Trudnogojące się rany
3. Korzeniowe zespoły bólowe (miejscowo lub
segmentarnie, głównie UV-B)
4. Mialgie
5. Zapalenia okołostawowe
6. Profilaktyka i leczenie krzywicy i
osteoporozy
7. Rekonwalescencja
8. Zwiększona zapadalność na infekcje
9. Zaburzenia regulacji wegetatywnej
Przeciwwskazania
z

do leczenia promieniami UV
1. Gruźlica płuc
2. Ostre stany chorobowe
3. Nadczynność tarczycy
4. Czynna choroba wrzodowa
5. Toczeń układowy
6. Nowotwory
7. Ostre i przewlekłe choroby wątroby, nerek
8. Padaczka
9. Niewydolność krążenia
10. Zaburzenia ukrwienia skóry i tkanki podskórnej
(np.cukrzyca)
11. Znamiona barwnikowe
12. Stany zagrażające reakcją fototoksyczną lub
fotoalergiczną
z Aparatura do leczenia
promieniami UV
Sztuczne źródła promieni UV
 z Ciała ogrzane do wysokiej temperatury
(prawo Stefana-Boltzmana) 4000°C-2%,
5000ºC-6%
z Wyładowania elektryczne o charakterze
łuku elektrycznego w gazach szlachetnych
z Wyładowania jarzeniowe
z Lasery
Najczęściej -lampy kwarcowo-rtęciowe
z Aparatura do leczenia
promieniami UV
Budowa lamp kwarcowych: palnik i
reflektor
z źródło promieni UV – łuk elektryczny par
rtęci w gazie szlachetnym
z rodzaj promieni zależy od gazu oraz
ciśnienia w palniku
Podział:
z palniki wysokociśnieniowe (1-10 At)- λ=
580-180 nm
z palniki średniociśnieniowe (0,1 At)
z palniki niskociśnieniowe(0,001At) – λ =
max 235 nm (UV-C)
 z Aparatura do leczenia
promieniami UV
Rodzaje lamp kwarcowych:
z profesjonalne (gabinety fizykoterapii)
z domowe (kosmetyka lub profilaktyka)
z bakteriobójcze
z diagnostyczne (zjawisko fluorescencji)
z solaria (UV-A, UV-B, stosowane w
kosmetyce)
z Aparatura do leczenia
promieniami UV
Tradycyjne lampy kwarcowe:
z Lampa kwarcowo-rtęciowa typu Bacha
z Lampa kwarcowa typu Jesionka
z Lampa Kromayera – do naświetlań
punktowych (laryngologia, dermatologia)
z Lampy łączone z promieniami IR np.
Helios, Witalux,Sunlamp,Emita VT
z Lampy dermatologiczne –
PUVA(360÷365nm), MOD-
10(320÷420nm,max.325nm),SUP(300÷340
nm);
 z Zasady wykonywania naświetlań
sztucznymi promieniami UV
z Wybór odpowiedniego generatora –
zapoznanie się z instrukcją (charakterystyka
emitowanych promieni) (ważne!)
z Natężenie promieniowania zmniejsza się (osad

na wewnętrznej ścianie) po 700 godzinach o

33% (UV-A) i o 22% (UV-B)
z W lampach wysokociśnieniowych pełna emisja

po kilku minutach
z Prowadzenie ewidencji pracy lampy

z Systematyczna kontrola emisji

promieniowania (test biologiczny)

z Pacjenta naświetlamy zawsze tą samą lampą

Dobór dawki – dawka zależy od:

z Natężenia światła emitowanego przez lampę

z Wrażliwości pacjenta

z Zasady wykonywania naświetlań

sztucznymi promieniami UV
Test biologiczny – wykonanie tzw. rumieniomierz
Miejsce: przyśrodkowa część przedramienia,
klatka piersiowa, brzuch
Odległość: 50 cm, 100 cm
Promień centralny: środek rumieniomierza
Odsłanianie otworów: 10-30 sek. lub 0,5-1 min
Odczyt: po 24 godzinach
z Indywidualna wrażliwość na UV
MED = BIODOZA = BIO
progowa dawka rumieniowa
Czas potrzebny do uzyskania najmniejszego
widocznego zaczerwienienia skóry
Miarą progowego rumienia jest czas naświetlania pola bez
odczynu, które poprzedza pole z wyraźnym odczynem.
GDYŻ:
Progowy odczyn występuje zwykle po 3 godz. utajenia i znika
po 12 godz. a odczyt po 24 godzinach.
Obliczanie czasu
z

naświetlania promieniami UV

X=A( ) 2
X – czas naświetlania
A – MED
B – odległość wykonywania zabiegu.
(pożądana)
C – odległość przy wykonywaniu testu
biologicznego
 z

Zasady dawkowania promieni UV

Stopnie odczynu rumieniowego:
Odczyn progowy 1MED
Odczyn Iº, E1 2 MED
Odczyn IIº, E2 3 - 4 MED
Odczyn IIIº, E3 5 - 6 MED – dawka zapalna
Odczyn IVº, E4 7 - 9 MED – oparzenie IIº
Odczyn Vº, E5 8 - 10 MED – oparzenie IIIº
Zasada:
Im większa dawka, tym mniejsze pole
naświetlania
z
 Podział odczynu
rumieniowego wg. Konarskiej
z Zasady dawkowania promieni UV

Wielkość dawki:
z Indywidualna wrażliwość (MED)
z Natężenie emitowanego
promieniowania
zNaświetlania
miejscowe UV
Dawki słabe: 1 – 2 MED, rzadziej 3-4 MED
Odległość: 50 – 75 cm (l. Kromayera-
kontaktowo)
Okolice: kończyna górna, kończyna dolna,
twarz lub mniejsze pola 4x6, 12x15 (np.
strefy Heada, uśmierzanie bólu)
Seria: 6 – 8 zabiegów, co 2 dzień
UWAGA: Naświetlane pole musi być w
całości objęte promieniowaniem.
z Naświetlania
miejscowe UV
z Naświetlania

ogólne UV
Dawki podprogowe, progowe: 1 – 2 MED
Odległość: 100 cm
Okolice: z wyjątkiem narządów płciowych i
brodawek sutkowych u kobiet
Seria: 12 – 18 zabiegów, codziennie lub co 2
dzień, górna granica 10 MED
UWAGA: Obowiązkowe okulary ochronne.
z Naświetlania
u dzieci
Test biologiczny: skóra łopatki
Naświetlanie ogólne: stosuje się od 1/8 do ½
dawki progowej w zależności od wieku
dziecka. Górna granica dawki- 2÷8MED w
zależności od wieku.
Naświetlania miejscowe:
2
 do 3 miesięcy: do 20 cm
 do 1 roku: 50 cm2

2
 1-2 lata: max 100 cm

Dawka: 1÷2 MED

Zabiegi u małych dzieci w obecności matki.
z Zagrożenia podczas naświetlań UV
Objawy
z
przedawkowania
Miejscowe
Lekkie – objawy zapalenia skóry 1-4 h


po naświetlaniu
 Ciężkie – oparzenia II i III stopnia

z Ogólne – niepokój, stany podgorączkowe,

objawy wegetatywne (bladość skóry,
zwolnienie tętna, potliwość) – wynikają z
toksycznego działania ozonu i tlenków
azotu
z Zagrożenia podczas naświetlań UV
Uszkodzenie narządu wzroku
z Zapalenie spojówek, zaćma, uszkodzenie

siatkówki
z Owrzodzenie rogówki (absorpcja

promieniowania)
Przewlekłe zatrucia tlenkami azotu i
ozonem
 z Objawy: bóle głowy, senność, nudności,
wymioty, suchy kaszel, przewlekłe
nieżyty dróg oddechowych, spadek
ciśnienia krwi, stany zapalne i
owrzodzenia jamy ustnej
Ważne: przestrzeganie przepisów BHP
Porażenie prądem elektrycznym
Zagrożenia podczas naświetlań UV
z

Reakcje fototoksyczne
z Głównie UV-A w przypadku

obecności w skórze lub krwi

pewnych leków lub substancji
(kosmetyki).
z Objawy: oparzenia skóry

następujące w krótkim czasie

Reakcje fotoalergiczne
z Obecność leków, wybielacze w
proszkach do prania, środki słodzące
z U osób wrażliwych powoduje
reakcje alergiczne najczęściej po 7-
21 dniach!
z Zagrożenia podczas naświetlań UV
Zmiany zwyrodnieniowe tkanki łącznej
skóry
z Utrata sprężystości – zmarszczki

pojawiają się przedwcześnie u osób

nadmiernie eksponowanych na
działanie słońca lub UV (solaria)
Powstawanie zmian nowotworowych
skóry
z u osób nadmiernie eksponowanych
na działanie słońca lub UV (solaria)
z BHP w dziale światłolecznictwa

z Organizacja stanowiska pracy

 Lampy ustawiać tak, aby w wypadku

pęknięcia zapobiec oparzeniu i

zranieniu chorego
 Prowadzenie książki metrykalnej

palników kwarcowych
 Nie dotykać palcami palników

kwarcowych
 Nie przesuwać zapalonych lamp

zabiegowych
 Umieszczenie apteczki pierwszej

pomocy
  Tablice ostrzegawcze dla chorych –
ochrona przed oparzeniem i
uszkodzeniem wzroku
z Zagrożenia wynikające z obsługi działu
światłolecznictwa
z BHP w dziale światłolecznictwa
 Zabezpieczenie pracowników
 Okulary ochronne

 Specjalistyczne badania

okulistyczne
 Rotacje

 Wentylacja pomieszczeń

 Bawełniana odzież ochronna

 Systematyczna kontrola aparatury

z BHP w dziale światłolecznictwa

 Zabezpieczenie chorych
 Pouczenie
 Okulary ochronne (ważna dezynfekcja!)
 Usunąć przedmioty metalowe i z tworzyw
sztucznych
 Ściśle przestrzegać zaleceń lekarza
 Wykonanie testu biologicznego (UV)
 Obserwacja chorego
  Sprawdzenie daty ostatniego zabiegu i
dawki UV
 Oczyścić skórę z maści i leków
 Dzieci do lat 7 – tylko pod opieką
dorosłych
z Helioterapia
z Promieniowanie słoneczne – skład
 40% promienie widzialne (41-45%)
 59% promienie IR (52-60%)
 1% promienie UV (1-5%)
z Intensywność i skład ulegają zmianom
 Warunki przenikania światła
 dym, kurz, para wodna - ↓UV
 Zachmurzenie nieba - ↓IR
 Dziura ozonowa - ↑UV
 Pora roku i dnia
 Czerwiec UV sześciokrotnie, a IR trzykrotnie
więcej niż zimą
 W ciągu dnia – południe (prostopadłe padanie
promieni)
 Wzniesienie nad poziomem morza
 Mniejsza warstwa przyziemna atmosfery
 Czystsze powietrze – wzrasta intensywność UV
z Helioterapia
z Światło słoneczne
 Promieniowanie bezpośrednie
 Promieniowanie rozproszone (odbite
od powierzchni ziemi, wody (2x↑),
śniegu etc.)
Skóra pochłania 75% ogólnego
promieniowania słonecznego
 Promieniowanie widzialne – przenika
1-10mm
 Nadfiolet i fiolet – pochłaniane w
naskórku (30-40% odbite
 Podczerwień – 2-5 cm i są pochłaniane
przez naczynia krwionośne
Wpływ światła słonecznego na
z

ustrój
z Odczyn miejscowy w skórze:
 Rumień – cieplny / fotochemiczny
 Pigmentacja
 Pocenie – występuje po 15-20’
ekspozycji
 Odczyn ogólny
 ↑ tętna
 ↓RR
 ↓i pogłębienie oddechu
 Przegrzanie ustroju
Ustępuje 15-30’ po naświetlaniu
Odczyn nieprawidłowy – zbyt duże dawki,
nadwrażliwość
 Odczyny przewlekłe
 z Zasady naświetlań promieniami
świetlnymi
W uzdrowiskach tzw. solaria (leżaki, natryski,
osłony)
W Polsce od V-VIII w godz. 10-15 unikać
bezpośredniej ekspozycji skóry głowy, szyi,
twarzy, ramion, barków, oczu. (odzież,
okulary, kremy)
Okulary ochronne– przyciemniane z filtrem
albo szkło fotochromatyczne
Kremy ochronne:
Wskaźnik SPF (sun protective factor) – podaje ile
razy dłużej można przebywać w słońcu.
Do 12 – ochrania tylko podczas zwykłej ekspozycji
Do opalania >= 15
Kremy i emulsje po opalaniu
z Dawkowanie kąpieli słonecznych
z Osoby o jasnej karnacji 7-8 minut na każdą
strone ciała
z Inne – 15-20 minut
z Wydłużać codziennie o 2-5 minut (do 2-3 h
dziennie)
z Unikać opalania w godz. 12-14
z Opalać się 1,5 h po posiłku
 z Opalać się w ruchu
z Robić przerwy w opalaniu (cień, natrysk)

Po pierwszej kąpieli słonecznej odporność

skóry na UV wzrasta o ok. 30%
z Kąpiele słoneczne
małych dzieci
z Wrażliwa skóra, chwiejna regulacja
cieplna!!!
z Rozpocząć od kąpieli powietrznych
z Potem 2-4 min. Zwiększane co 3 dzień o 4
minuty
z Dzieci 6-8 mies. Max 15-20’ dziennie
z Dzieci 8 mies. – 2 lat 20-30’ dziennie
z Dzieci 3-7 lat do 60’ dziennie
z Chronić głowę i oczy!
z Wskazania do helioterapii
z Choroby skóry
z Osteoporoza, osteomalacja
z Nieaktywne postacie chorób
reumatoidalnych
z Choroby dróg oddechowych
z Nadciśnienie w pierwszych okresach wg
WHO
z Depresje
z Profilaktyka krzywicy, osteoporozy
z Zwiększenie odporności i sprawności
umysłowej
z Przeciwwskazania do helioterapii
z Gruźlica płuc
z Stan po ostrym reumatycznym zapaleniu
stawów
z Ciężkie postacie miażdżycy
z Przewlekłe zapalenie nerek, wątroby
z Choroby gorączkowe
z Choroby zakaźne
z Psychonerwice przebiegające z lękiem i
bezsennością
z Podeszły wiek
z Wysokie i długo trwające nadciśnienie
z Nadwrażliwość na promienie słoneczne