l~lsan 1937

Bursa Halkevi Dergisi

 Uzun FirdeysT
_(FirdevsT ~ i.,. RumT)

Hikmet Turt;ı?.ln f?ağlıoğlu

Dokuzuncu as.rı hicride Bursadn kayıtlı · olup 82 sahifeden ib~rettir.

·yetişen {uzun Firdevsi), edebiyat ·ta- Başlığı · (Kitabı gazevatı Midillı1) di-
rihimizde önemli bir yer almağa la- ye . başlar. Şimdi Halet efendi Kü-
yiktır. Çünki ikinci B_ e yazid devrin'" tüphanesi kitapları Süleymaniye
de. yetişen bu müthiş efsaneci (Şeh· kütüphanesindedir. ·
.. name)·d';ln daha büyük ve beynelmi-
Ffrdevsi Tuvsinin şöhretini duy-.
lel bir hikayeler mecmuası . yazmış~
mayan kim_se ~ar mıdır? Fakat bun~
. tır ki 360 cilttir ve tamamen Türk-
- mukabil Bursalı Uzqn Firdevsi o ka-
çedir:
dar şöhret kazanmamı~ır. ·Halbuki .
Biz bu yazımızla Firdevsiniİı . bu adam edebiyat tarihimizde ince-
.{Kiıtupname) veya· (Kifab'ı- gazevaf(- - ıenmiye, ve ·hakiki _Yerini almağa
Midillii) eserinden bahsedecek ve. . diğer muasırlarında;Il ·.ziyade hak ka-
h.azı parçalar alacağız (1). zaıimıştir. Bursalı T~ir bey mer-
hlµD uzun Firdevsi hakkında .şu ma.- .
Bu tarihi manzum eser, Venedik . lı1mab vermektedir. (1). ·
ve Fransızların -Midilliye hücumla-
- . rından bahseden bir ~ser ~lup Halet Bursalı Firdevsi ikmali tahsilden

efen~i Kütüphanesinin 4o5ı sıra· nu-
- mara.Sında ve 643 esai . numa~ada
(1) Bu kitabı Amaııyı;i; hattat Os~~İı
7
sonra tarih ve mtthaza~·at ile uğraŞtı:
Hihmet hendese ve nücum ile iştigal ~,
etti.. İstanbtila geldiğinde B~yazıd ·· ·

il nin emrile · Süleyman . aleyhissela- . ·

Nuri istinsah ej:µıiştir. - Ben kend$lerinden
mm ahval ve· menakıbinden bfilıis· ··
aldım, Teşekküı:ü bir borç bilirim.

H. T. ·i_
(1) Osmanlı Müellifleri; cilt 2, S. $si:·:
 ULUDAG 45
bir çoğu manzum olmak üzere telife ve tasavvuftan bahseder (Yahya E.f.
başladığı {Süleymantıame) yi bitiri- Kütüphanesindedir.
rek takdim··· etmiŞ isec}e umduğu ka-
VI - Pendnamei Eflatun.
dar kab.U:le mazhar olmayıp bu ese-
VII - Tercemei cameşuyname.
rin mürekkep olduğu 366 ct!Zden
Muhtelif kumaşlara al·ız olan lekele-
anca~ 8_0. cüzü intihab edildiğine
rin giderilmesinden bahseder. Mesi·
müteessir oldu, ve şikayetamiz bir
ruddi Tusinin eseridir.
man~ume yazarak Irana gitti. Bir
mtıddet sonra orada öldü. IIX - Davetname, S 93 H; Ba-
lık.esirde telif etmiştir.
Firdevsi asıl ·Firdevsii tuvsi· de-
recesinde· haşmet--ve tantana gös- 1X - Munazarai, seyif- ü ·kalem.
termemiş olmakla · beraber · onunla Bir .nüshası Fatihte ·~met Kütüpha·
boy ölçmek ist~yeİı bu: Türk edibini· nesin dedir. 980 tarihinde Balıkesir·
kemali hürmetle· selamlamak lazım· de telif etmiştir,
.dır (1). X - Hadikatül .Hak,
Firc;levsinin başlıca eserleri şun­
Firdevsinin bundan başk~ daha
lardır:
bir çok eserleri vardır. ·Güzel ya-
1 :- Süleymanname. 3~6 cüzün- .zıya malik olduğuna, müzedeki gü-
den. ve 499 meclisten· mürekkep lüstan şahadet etmektedir.
mühim .bir eserdir (2).
F.irdevsinin dili s~de ve samimi-
11 - SilahŞörname. (Bir kısmı dir. VaJc'aları çok iyf tahÜl etmek·
Viyana, bir kısmı da Romada tabe· tedir. ·
dilmiştir.)
Kütupname adlı eserinin · tetkik
I1I - $atrançi:ıamei kebir (Nu- ve mütalaasınd~İı da anlaşılae.ağı
ru ·;osmaniye kütüphanesindedir). Bu · üzere Firdevsi çok samimi manevi-
eseri 909 tarihinde Balıkesirde telif yatının ekserisi manidar, ve ·ruhu
etliğini, ve bundan başk~ 40 kadar okŞayıcıdır. Firdevsi herşeyden ev:yel
eser yazmış olduğunu yazar. mutekit ve memleketine aşık, .kahra-
IV - Kutup name ( Bu yazı. da manlığa meftundur. Şimdi kutup.na-
kendisinden bahsettiğimiz eser) me ve bnhseti:iği Midilli kazası hak-
kında kısa biı- mutalaada bulunalım .•
V - Hayat ve memat. Ahlak
K~tupname mesnevi ta:rzında ve
(3) . Cıwdet hakkında yazılan ldtap 322
(Failatü~, failatün) ve:z:ninde yazıl­
(4) Sicilli Osmaı:ıi 80 cüzünden mada-
sının. yakılmış· olduğunu ve eserin aslının mıştır. Şiirde cazibe olmamakla be-
380 cüzü oldu~nu y~zar, Cilt 4 S, 14. raber sade ve samimidir. Lisanda
 ULUDAG ·
Türkçe kelimeler .4akimdir. Firdev- vuku'u sıralarında Midillide bulurtu-
sinin şiii-ierinde bir çok mısraları : yordu. Veya Balıkesirden Midilliye
im~leli okumak lazım gelir. Kutup- geÇmiŞ olabilir~ Çünkü kendisi uzun
namede bir çok gllzel ve halis zaman Balıkesirde bulunmu~~ ve bir
Tür~çe kelimeler geçer. Kutupname çok: eserlerini orada- yazmışdır.
üzerinde esaslı bir tetkik, dilimizilı­
Kutilpnamenin mühim ve karak-
s~deliğini inceleme bakımındµn çok
teristik bazı "parçal_arını _ okuyucula-
faydalı olur. Midilliye, Venedik, Ja-
rımıza gelecek sayımızda sunaca-
ponya ve Fransızla (QP7. H-1501 M)
ğım (*).
senesinin 25 cemadiye ulasın~a hü-
. cum etmişlerdir. Fı:ı.kat devam eden ~ (*) Kitablanmdan uzak ve kütüP.hane-
çetin savaşlarda düşmanlar bir .şey siz bir yerde -bulundiığum iı;iıı bu yaz_ı· is-
. elde etmeğe muvaffak olıiıaı;ian geri tediğim şekilde olmadı. Okuyucularım_ın
dönmeğe mecbur olmuşlardır. Fir- kusurlarımı hoş gö~melei-ini dilerim.

devsi, anlaşıldığına göre bu harbin ·H_.T.