01291 ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ

ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΤΗΣ ΘΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΕΣΜΟ
«ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ»
ΕΛΕΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ
ΑΘΗΝΑ 1990


fe
ΑΘΗΝΑ 1990


ΑΘΗΝΑ 1990
© COPYRIGHT: 1990. ΕΛΕΝΗ Θ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ
Αφιερώνεται
σε όσους διδάσκουν,
σπουδάζουν και ασκούν
τη Νοσηλευτική επιστήμη
Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή έγινε ομόφωνα δεκτή από το Τμήμα
Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Συνεδρίαση της 30-4-90, με
το βαθμό «ΑΡΙΣΤΑ».
«Η έγκριση διδακτορικής διατριβής από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστη

μίου Αθηνών δεν σημαίνει και αποδοχή των γνωμών του συγγραφέα». (Σχετικές
οι διατάξεις του άρθρου 50 του νόμου 1268/82 σε συνδυασμό με τις διατάξεις
του οργανισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών, άρθρο 202 παρ. 2 του νόμου 5343/32).
Συμβουλευτική Επιτροπή
1. Λανάρα Βασιλική, καθηγήτρια (επιβλέπουσα)
2. Ραγιά Αφροδίτη, καθηγήτρια (μέλος)
3. Ανθόπουλος Λάμπρος, αναπληρωτής καθηγητής (μέλος)
Εξεταστική Επιτροπή
1. Λανάρα Βασιλική, καθηγήτρια (επιβλέπουσα)
2. Ραγιά Αφροδίτη, καθηγήτρια (μέλος)
3. Ανθόπουλος Λάμπρος, αναπληρωτής καθηγητής (μέλος)
4. Παπαευαγγέλου Γεώργιος, καθηγητής
5. Μόνος Δημήτριος, αναπληρωτής καθηγητής
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελίδα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 11
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13
ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 15
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17
1 ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ 19
2 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 23
3 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 29
4 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 31
5 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 37
6 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 47
7 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 53
ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 57
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 59
ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ 61
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ...;. 65
ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 79
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ _.._ 87
ΠΕΡΙΛΗΨΗ 91
ABSTRACT 95
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 97
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 102
Α' ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η σωστή και επαρκής στελέχωση των Κέντρων Υγείας, που αποτελούν τον
πυρήνα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στη χώρα μας, από κατάλληλα
προετοιμασμένο νοσηλευτικό προσωπικό, συμβάλλει αποφασιστικά στην επιτυχία
του σκοπού τον οποίον επιδιώκουν: την εξασφάλιση καλύτερης υγείας σε όλο τον
ελληνικό πληθυσμό.
Ο τ. γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Dr. Mal her, 70 ν
Ιανουάριο του 1985, εξέφρασε δημόσια το θαυμασμό του για την ενθουσιώδη
συμβολή της Νοσηλευτικής στην οργάνωση και λειτουργία της Πρωτοβάθμιας
Φροντίδας Υγείας σε πολλές χώρες του κόσμου. Ανάφερε χαρακτηριστικά: αναμ
φισβήτητα, έχει αποδειχθεί ότι η Νοσηλευτική είναι έτοιμη για τη μεγάλη αλλαγή
προς την κατεύθυνση «Υγεία για όλους το 2000» .
Η παρούσα μελέτη σκοπεύει ακριβώς στο να ερευνήσει πόσο έτοιμοι είναι οι
νοσηλευτές στη χώρα μας γι ' αυτή την αλλαγή, πώς βλέπουν οι ίδιοι το ρόλο τους
στην κοινότητα και πιο συγκεκριμένα, πώς βλέπουν τη νοσηλεία στο σπίτι που
αποτελεί δραστηριότητα των Κέντρων Υγείας, σύμφωνα με το άρθρο 15 του
νόμου 1397/1983. Μελετά ακόμη τους παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρ
φωση της θέσεως των νοσηλευτών προς τη νοσηλεία στο σπίτι.
Η Εργασία αποτελείται από το γενικό και το ειδικό μέρος.
Στο γενικό μέρος, μετά από σύντομη αναφορά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα
Υγείας και την προσπάθεια εφαρμογής της στη χώρα μας με τη λειτουργία των
Κέντρων Υγείας, γίνεται αναφορά στην κοινότητα και συζητείται η θέση της
Νοσηλευτικής σε σχέση με την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Με τη σύντομη
ιστορική αναδρομή της Νοσηλευτικής και την ανάλυση των παραγόντων που
διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Νοσηλευτική, διαγράφονται τα πλαίσια μέσα στα οποία
κινείται σήμερα η Νοσηλευτική επιστήμη. Ακολουθεί ανάλυση της Κοινοτικής
Νοσηλευτικής και περιγράφεται το περιεχόμενο της, αναπόσπαστο τμήμα του
οποίου αποτελεί, η νοσηλεία στο σπίτι.
12 ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Το ειδικό μέρος περιλαμβάνει το υλικό και τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε,

τα αποτελέσματα που προέκυψαν, τη συζήτηση, τα συμπεράσματα της μελέτης
και τις προτάσεις.
Θεωρώ υποχρέωση μου, να ευχαριστήσω όσους με βοήθησαν στη διεκπεραί
ωση της εργασίας αυτής.
Εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες στην Καθηγήτρια του Τμήματος Νοση
λευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Βασιλική Λανάρα, για το αμέριστο ενδια
φέρον και την πλήρη συμπαράσταση της σε όλη τη διάρκεια της εργασίας, η οποία
εκπονήθηκε κάτω από τη δική της εποπτεία. Στην κ. Αφροδίτη Ραγιά, Καθηγήτρια
του Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της συμβου
λευτικής επιτροπής, εκφράζω θερμές ευχαριστίες για την καθοδήγηση και τη
θετική βοήθεια της.
Ευχαριστίες οφείλω στον κ. Αάμπρο Ανθόπουλο, Αναπληρωτή Καθηγητή του
Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της συμβουλευτι
κής επιτροπής της διατριβής για το ειλικρινές ενδιαφέρον και την πολύτιμη
βοήθεια του.
Την κ. Αναστασία Τζώνου, επίκουρο καθηγήτρια του Εργαστηρίου Υγιεινής και
Επιδημιολογίας, θερμά ευχαριστώ.
Στην κ. Σταυρούλα Παπαμικρούλη, Πρόεδρο του ΕΣΔΝΕ, εκφράζω τις ευχαρι
στίες και την ευγνωμοσύνη μου για την ηθική ενίσχυση και την πολύτιμη ουσια
στική βοήθεια της στην ολοκλήρωση της εργασίας αυτής.
Β' ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΕΛΕΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ
Καθηγήτριας TEI ΑΘΗΝΑΣ
Ι. Σπουδές
- Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας, Κύπρου 1964.
- Τ. Ανωτέρα Σχολή «Νοσοκόμων και Επισκεπτριών» ΕΕΣ 1967.
- Batcheiori of Science (BSc), McGill University, 1973.
- Master of Science (MSc) Boston University, 1974.
II. Επαγγελματική δραστηριότητα

- Εκπαιδεύτρια «Ανωτέρας Σχολής Νοσοκόμων και Επισκεπτριών» ΕΕΣ
(1967-1971). -
- Καθηγήτρια Νοσηλευτικής ΑΣΝΕ, ΕΕΣ (1974-1986).
- Από το 1986 μέχρι σήμερα, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής TEI Αθήνας.
III. Επιστημονική δραστηριότητα

- Από 1981 μέχρι 1986 εκπρόσωπος της Ελλάδος (Programme manager)
στην Πολυεθνική Νοσηλευτική Έρευνα του Περιφερικού Γραφείου Ευρώ
πης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με θέμα: «Οι ανάγκες των ατό
μων για νοσηλευτική φροντίδα».
- Συμμετοχή στην εκπαίδευση των φοιτητών Νοσηλευτικής του Πανεπιστη
μίου Αθηνών στην Κοινοτική Νοσηλευτική από το 1982 μέχρι σήμερα.
- Παρουσίαση εργασιών και παρακολούθηση πολλών νοσηλευτικών και ιατρι
κών συνεδρίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
k.
Γ' ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Αφορμή για την επιλογή, του θέματος αποτέλεσε η συμμετοχή της συγ
γραφέως σε Πολυεθνική Νοσηλευτική Έρευνα, που έγινε από το Περιφερικό
Γραφείο Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) από το 1979
μέχρι το 1985. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 11 χώρες της Ευρώπης, μεταξύ
των οποίων και η Ελλάδα. Ήδη κυκλοφόρησε το βιβλίο με τα συμπεράσματα
της έρευνας στην αγγλική γλώσσα .
Στην ερευνητική αυτή εργασία, οι διπλωματούχοι νοσηλευτές των 11
χωρών διεπίστωσαν τις ανάγκες υγείας των ατόμων, οργάνωσαν, προσέφεραν
και αξιολόγησαν την αποτελεσματικότητα της νοσηλευτικής φροντίδας, χρη
σιμοποιώντας τη «Νοσηλευτική Διεργασία»
Από την ανάλυση των ευρημάτων στην πατρίδα μας και τη σύγκριση τους
με τα ευρήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, που συμμετείχαν στην έρευνα,
προέκυψε ότι:
Οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις στον πληθυσμό, που μελετήθηκε στη χώρα
μας, περιορίστηκαν κυρίως στη διδασκαλία και διαφώτιση των ατόμων/αρρώ
στων που συμπεριελήφθησαν στη μελέτη, ενώ η παροχή νοσηλείας ήταν πολύ
περιορισμένη, παρά τή διαπίστωση από τις ίδιες τις νοσηλεύτριες ότι οι
ανάγκες υγείας του πληθυσμού των ηλικιωμένων που μελετήθηκε, ήταν κύρια
οργανικές
Το ερώτημα, που παρουσιάζεται επιτακτικό, είναι: γιατί συμβαίνει αυτό
στην Ελλάδα; Μερικές εξηγήσεις που μπορεί να δοθούν είναι:
1. Ο προσανατολισμός των νοσηλευτών, που εργάζονται στα Κέντρα Υγείας,
ήταν διδασκαλία-διαφώτιση, όχι νοσηλεία.
2. Η εκπαίδευση και προετοιμασία των νοσηλευτών Ι επισκεπτών είχε επί
σης αυτόν τον προσανατολισμό.
3. Έλλειψη κάθε υποδομής και μέσων για την οργάνωση και προσφορά της
νοσηλείας στο σπίτι.
4. Επικράτηση της σκέψης ότι: η νοσηλεία δίδεται στο νοσοκομείο και η
διδασκαλία-πρόληψη στο Κέντρο Υγείας.
Ο νόμος 196/1969 που καθορίζει τα καθήκοντα των επισκεπτριών περι

λαμβάνει τη νοσηλεία στο σπίτι . Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι δεν
οργανώθηκε και δεν εφαρμόστηκε στη χώρα μας η νοσηλεία στο σπίτι, η δε
δραστηριότητα των Κέντρων Υγείας περιορίστηκε μόνο στη διδασκαλία και
ενημέρωση του πληθυσμού.
Οι δύο νομοθετικές διατάξεις, που ρυθμίζουν θέματα προγράμματος
πρώην σχολών Νοσοκόμων και επισκεπτριών τριετούς και τετραετούς φοίτη
σης, ενώ περιλαμβάνουν όλα τα μαθήματα τα σχετικά με τη Δημόσια και
Κοινωνική Υγιεινή, δεν κάνουν ειδική αναφορά στη νοσηλεία στο σπίτι7,8.
Ο δεύτερος παράγοντας, που επέδρασε στην επιλογή του θέματος, ήταν
η παγκόσμια κινητοποίηση, που ακολούθησε τη διακήρυξη της Alma-Ata και η
κατεύθυνση που δόθηκε από τον ΠΟΥ σε όλα τα κράτη-μέλη για την εφαρ
μογή της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας με το σύνθημα «Υγεία για όλους
„ Λ Λ η 9.10.11.12
το 2000»
Με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΟΚ (77/452/ΕΟΚ) και (77/453/ΕΟΚ)
επιβάλλεται στις χώρες-μέλη της κοινότητας η γενικευμένη νοσηλευτική
εκπαίδευση για τους νοσηλευτές γενικής φροντίδας, που πρέπει να είναι
ετοιμασμένοι να εργαστούν, τόσο στο νοσοκομείο, όσο και στην κοινότητα
Τα επόμενα ερωτήματα αποτέλεσαν τη βάση αυτής της μελέτης:
1. Πόσο ενημερωμένοι είναι οι νοσηλευτές στη χώρα μας σχετικά με την
Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ), την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη
Νοσηλεία στο σπίτι;
2. Πώς βλέπουν οι νοσηλευτές της Ελλάδας το θεσμό της «Νοσηλείας στο
σπίτι»; Θα θελήσουν να εργαστούν και να υποστηρίξουν το θεσμό αυτό;
3. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν θετικά ή και αρνητικά τη στάση τους απέ
ναντι στο θεσμό και κατά μεγάλο ποσοστό, την επιτυχία ή αποτυχία αυτού
του θεσμού;
Ο Σκοπός της μελέτης είναι:
Η διερεύνηση των παραγόντων που διαμορφώνουν τη θέση των νοση
λευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι».
1. ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ
Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί τα τελευταία χρό

νια, το κύριο θέμα συζήτησης και προβληματισμού των κυβερνήσεων
όλου του κόσμου, αλλά και αντικείμενο μελέτης και πειραματισμού των
υγιειονομικών υπηρεσιών κάθε χώρας ' ' .
Την τελευταία, ιδιαίτερα, δεκαετία έγινε συνείδηση σε διεθνείς και
διακρατικούς οργανισμούς, που ασχολούνται με την υγεία (ΠΟΥ, UNICEF,
ΕΟΚ κ.λπ. ) σε κυβερνήσεις, πολιτικούς, οικονομολόγους και υγιειονομι-
κούς ότι: παρά τα τεράστια έξοδα για τη συντήρηση τέλεια εξοπλισμένων
νοσοκομείων στις περισσότερες χώρες του κόσμου και παρά τη μεγάλη
τεχνολογική ανάπτυξη και επιστημονική πρόοδο που παρατηρείται, δεν
σημειώνεται και ανάλογη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού της
9,10,11
γης
Ο Dr. Η. Mahler, τότε διευθυντής του ΠΟΥ, σε ομιλία του στο Τόκιο
το 1986, τόνισε ότι: εξακολουθούν ακόμη να υπάρχουν στον κόσμο απαρά
δεκτες ανισότητες, π.χ. μόνο 40% ÏOU πληθυσμού στον κόσμο έχει προσ
δόκιμο επιβίωσης άνω των 60 χρόνων. Η μεγάλη πλειονότητα των χωρών
της Αφρικής, της Ν.Α. Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου έχουν βρε
φική θνησιμότητα μεγαλύτερη του 50 σε 1.000 γεννημένα ζωντανά βρέφη
και 44 χώρες στον κόσμο, από τις οποίες 29 στην Αφρική, έχουν βρεφική
θνησιμότητα μεγαλύτερη από 100 στα 1.000 γεννημένα ζωντανά βρέφη 1 8 .
Επίσης και μερικές ανεπτυγμένες χώρες, λόγω του τεράστιου κό
στους των υπηρεσιών υγείας, έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι απαι
τείται μια εντελώς νέα προσέγγιση για να αντιμετωπιστούν τα προβλή
ματα υγείας του πληθυσμού. Μια προσέγγιση, που θα επιδιώκει τη διατή
ρηση της υγείας με καλά οργανωμένες υπηρεσίες πρόληψης της νόσου
και όχι μόνο θεραπείας σε νοσοκομεία, όπως γίνεται μέχρι τώρα, υπηρε
σίες στις οποίες θα έχουν πρόσβαση όλα τα άτομα και θα είναι προσιτές
, , 19,20
σε όλους
1.1. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Πρωτοβάθμια Φροντίδα

Υγείας
Το 1978 έγινε το ιστορικό Διεθνές Συνέδριο του ΠΟΥ και της UNI
CEF στην Alma-Ata του Καζακστάν, το οποίο παρακολούθησαν εκπρόσω
ποι από 134 κράτη-μέλη και 67 οργανισμούς. Το συμπέρασμα του συνε
δρίου αυτού ήταν ότι: το κλειδί για την επιτυχία του σκοπού «Υγεία για
όλους το 2000» θα αποτελέσει η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας 9 .
Το συνέδριο αυτό συνέταξε την περίφημη διακήρυξη της Alma-Ata, η
οποία δίδει τον πιο κάτω ορισμό στην ΠΦΥ:
«Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας είναι η απαραίτητη φροντίδα
υγείας, που βασίζεται σε πρακτικές, επιστημονικά κατοχυρωμένες
και κοινωνικά αποδεκτές μεθόδους και τεχνολογίες, οι οποίες
είναι προσιτές σε όλα τα άτομα της κοινότητας, με τη δική τους
πλήρη και ενεργό συμμετοχή και σε κόστος που μπορούν να το
αντέξουν» .
Ο ΠΟΥ διετύπωσε 22 προτάσεις για να υποβοηθήσει την προώθηση του

προγράμματος «Υγεία για όλους το 2000», σε όλο τον κόσμο. Κυκλοφόρησε
σειρά ολόκληρη από βιβλία και έντυπα, με τα οποία διαμορφώνεται η στρατη
γική που πρέπει να ακολουθηθεί από τις κυβερνήσεις-μέλη και τα μέσα που
πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την επιτυχία των στόχων αυτών.
1.2. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το Περιφερικό Γραφείο Ευρώ

πης
Μετά τη διακήρυξη της Alma-Ata, το ΠΓΕ, στο οποίο ανήκει και η

Ελλάδα, ανέλαβε ιδιαίτερα έντονη πρωτοβουλία για την επιτυχία του πιο
πάνω σκοπού στις χώρες της Ευρώπης. Το 1980 καθιέρωσε μια κοινή
πολιτική υγείας με 38 στόχους σε όλες τις χώρες - μέλη του, η οποία έγινε
αποδεκτή από την περιφερική επιτροπή το 1984 και δημοσιεύθηκε το
198511.
Ο καθορισμός των 38 στόχων από το ΠΓΕ κάνει τον προγραμματισμό
για την Ευρώπη πιο συγκεκριμένο και προσανατολισμένο στα προβλήματα
των χωρών που αντιπροσωπεύονται. Παρά τα κοινά προβλήματα, ενδιαφέ
ροντα και προβληματισμούς των χωρών της Ευρώπης, κάθε χώρα-μέλος
του ΠΓΕ έχει τα ιδιαίτερα, συγκεκριμένα προβλήματα, τις ιδιαίτερες
συνθήκες ζωής, το ξεχωριστό δικό της σύστημα υγείας. Η κάθε χώρα,
επομένως, θα χρησιμοποιήσει άλλα μέσα, τρόπους και μεθόδους, για την
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ 21
εξασφάλιση καλύτερης υγείας στους πολίτες της, μέσα στα πλαίσια και
τις κατευθύνσεις του ΠΟΥ και του ΠΓΕ.
1.3. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα.
Στη χώρα μας αρχίζει η προσπάθεια εφαρμογής των κατευθύνσεων

αυτών και οργάνωσης της ΠΦΥ το 1983 με τη δημοσίευση του νόμου
1397/1983, που προβλέπει την ίδρυση κέντρων υγείας συνδεδεμένων με
τα νοσοκομεία από τα οποία εξαρτώνται 1 . Σύμφωνα με το νόμο αυτό, η
Νοσηλευτική αποτελούσε και αποτελεί μια από τις τρεις βασικές υπηρε
σίες του Κέντρου Υγείας, μαζί με την Ιατρική και Διοικητική υπηρεσία. Ο
κλάδος της Νοσηλευτικής στην κοινότητα έχει διεθνώς τον τίτλο «Κοινο
τική Νοσηλευτική».
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΠΟΥ και τα επικρατούντα σε όλες
τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, η Κοινοτική Νοσηλευτική έχει δύο
κύριες δραστηριότητες: α) Αγωγή υγείας και β) Νοσηλεία στο σπίτι.
Στο άρθρο 15 του νόμου 1397/83 «η νοσηλεία στο σπίτι» αποτελεί μια
από τις δραστηριότητες του Κέντρου Υγείας, την οποία πρέπει υπεύθυνα
να αναλάβουν οι νοσηλευτές της πατρίδας μας, παράλληλα με την αγωγή
υγείας, που ασκεί κάθε υγειονομικός .
Διεθνώς ο θεσμός της «Νοσηλείας στο σπίτι», προωθείται δραστή
ρια, κυρίως για λόγους οικονομικούς, αλλά και ψυχολογικούς, και κοινωνι-
, 22,23,24,25
κους
Στην Ελλάδα μετά τη δημοσίευση του νόμου 1397/83 οι δύο νόμοι
που ακολούθησαν 1579/1985 και 1759/1988 δεν αναφέρονται καθόλου
και δε διευκρινίζουν θέματα που αφορούν το νοσηλευτικό προσωπικό των
... .. 21, 26, 27
Κέντρων Υγείας „
Το Νοέμβριο του 1986, το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) ζήτησε
από τον Εθνικό Σύνδεσμο Διπλωματούχων Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΣΔΝΕ),
που αποτελεί το επιστημονικό σωματείο των νοσηλευτών, προτάσεις σχε
τικά με την οργάνωση της Νοσηλευτικής υπηρεσίας στα Κέντρα Υγείας,
τη στελέχωση, τις δραστηριότητες και τα προσόντα που απαιτούνται για
την πρόσληψη νοσηλευτικού προσωπικού σε κάθε βαθμίδα της νοσηλευτι
κής υπηρεσίας του Κέντρου Υγείας. Από τον ΕΣΔΝΕ συγκροτήθηκε επι
τροπή, η οποία επεξεργάστηκε το θέμα και έστειλε στο ΚΕΣΥ εμπεριστα
τωμένη μελέτη βασισμένη στις κατευθύνσεις του ΠΟΥ, τις προδιαγρα
φές της ΕΟΚ και τα διεθνή δεδομένα στο νοσηλευτικό επάγγελμα, το
Δεκέμβριο του 1986 . Δυστυχώς μέχρι σήμερα, καμιά συγκεκριμένη
ενέργεια δεν έγινε και δε διευκρινίστηκε η θέση της Νοσηλευτικής στα
Κέντρα Υγείας. Το αποτέλεσμα του κενού αυτού, είναι να δημιουργείται
σύγχυση στη διεκπεραίωση της εργασίας των νοσηλευτών με δυσμενείς

επιπτώσεις στην ποιοτική απόδοση της εργασίας στα Κέντρα Υγείας.
Επειδή η καλή λειτουργία των Κέντρων Υγείας, δε στηρίζεται μόνο
στην κτιριακή κατασκευή και τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό τους, αλλά κυ
ρίως στην αποδοτική εργασία του ανθρώπινου παράγοντα, επιβάλλεται να
οργανωθεί σωστά και να κατοχυρωθεί νομοθετικά, η θέση της νοσηλευτι
κής υπηρεσίας και να καθοριστούν τα συγκεκριμένα καθήκοντα της στον
.29,30
τομέα αυτό
2. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ
Ο όρος κοινότητα αναφέρεται σε σύνολα ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα,

τρόπο ζωής ή κοινά αισθήματα και προβλήματα και τα οποία έχουν στενή
και συχνή επικοινωνία μεταξύ τους .
Μια ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ, που συναντήθηκε το 1974 στη
Γενεύη, με αντικείμενο μελέτης την Κοινοτική Νοσηλευτική, έδωσε τον
πιο κάτω ορισμό στον όρο Κοινότητα:
Κοινότητα είναι μια κοινωνική ομάδα που χαρακτηρίζεται από κοινά
γεωγραφικά όρια ή κοινές αξίες, πεποιθήσεις και ενδιαφέροντα. Τα
μέλη της γνωρίζονται και επικοινωνούν μεταξύ τους, λειτουργεί σε ένα
ιδιαίτερο συγκεκριμένο κοινωνικό περίγυρο, δημιουργεί νόμους λει
τουργίας, αξίες, κοινωνικά ιδρύματα και οργανισμούς. Το άτομο ανήκει
στην ευρύτερη κοινωνία μέσω της οικογένειας και της κοινότητας
32
στην οποία ζει
Ανθρώπινη βιολογία
Ι
Τρόποι ζωής
της κοινότητος / ΥΓΕΙΑ > Σύστημα υγείας
Ι ΤΟΥ
? V ΑΤΟΜΟΥ J <,
Î
Περιβάλλον
Σχήμα 1: Παράγοντες που εΓιιδρούν στην Υγεία.

Η υγεία του ατόμου και της ομάδας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα

της πιο πάνω επιτροπής, προσδιορίζεται από την ανθρώπινη βιολογία, το
περιβάλλον, τον τρόπο ζωής της κοινότητας και το σύστημα υγείας
(σχήμαΐ ).
2.1. Χαρακτηριστικά κοινότητας
Η κοινότητα με τη γενική έννοια του όρου, αποτελείται από σύ

νολο ατόμων που έχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Δύο κυρίως
στοιχεία μπορούν να χαρακτηρίσουν μια κοινότητα: α ) Ο γεωγραφικός
χώρος και β) Τα κοινά ενδιαφέροντα 33,34 .
α) Συγκεκριμένος γεωγραφικός χώρος: μια κοινότητα μπορεί να προσδιορι

στεί από κάποιο συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, με ορισμένα γεωγρα
φικά όρια. Ο πληθυσμός της κοινότητας αυτής έχει ορισμένα χαρακτη
ριστικά όπως είναι: η σύνθεση, η πυκνότητα, ο αριθμός των κατοίκων,
τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού κατά γένος και ηλικία και η κίνηση
του πληθυσμού. (Γεννήσεις, θάνατοι κ.λπ. ). Ακόμη έχει συγκεκριμένες
συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος: κλίμα, έκταση, υγρασία, θερμοκρα
σία, καθώς και συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες, όπως: οργάνωση
και λειτουργία υγιειονομικών υπηρεσιών, ψυχαγωγία, εκπαίδευση, θρη
σκεία, πολιτική, οικονομία κ.λπ.
β) Κοινά ενδιαφέροντα: Είναι δυνατό να υπάρχει κοινότητα χωρίς το συ

γκεκριμένο χαρακτηριστικό του κοινού γεωγραφικού χώρου. Τα κοινά
ενδιαφέροντα ή κοινά προβλήματα μπορεί να συνδέσουν αριθμό ατό
μων, τα οποία να αποτελέσουν μια κοινότητα. Στις κοινότητες αυτές
μπορούν να υπαχθούν αθλητικοί σύλλογοι, φιλανθρωπικές ομάδες,
ομάδες ατόμων με κοινά προβλήματα υγείας (νεφροπαθείς, καρκινο
παθείς κ.λπ.), ομάδες μιας εθνικότητας ή και ομάδες ατόμων με κοινά
πολιτιστικά ή πνευματικά ενδιαφέροντα .
Κάθε συγκεκριμένη γεωγραφική κοινότητα κατά τη Spradley έχει
τρεις βασικές διαστάσεις, οι οποίες πρέπει οπωσδήποτε να υπολογι
στούν, προκειμένου να εκτιμηθούν οι ανάγκες υγείας των κατοίκων
της. Οι τρεις αυτές διαστάσεις, τις οποίες παρουσιάζει και σχηματικά,
είναι: α) το φυσικό περιβάλλον β) το κοινωνικό περιβάλλον και γ) ο
πληθυσμός36.
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 25
Σχήμα 2: Διαστάσεις της κοινότητας
2.2. Ανάλυση των χαρακτηριστικών της κοινότητας
α) Το φυσικό περιβάλλον επιδρά σημαντικά στην υγεία του πληθυσμού.

Διαφορετικά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των
ορεινών από τους κατοίκους των πεδινών περιοχών. Τα βουνά, οι
ποταμοί, οι λίμνες, η θάλασσα,ι-μπορεί να αποτελούν προσοδοφόρες
πηγές, αλλά συγχρόνως είναι δυνατό να εγκυμονούν κινδύνους για
τους κατοίκους, εάν δε χρησιμοποιηθούν σωστά. Τα πλούσια νερά και
οι πηγές είναι ευλογία για την κοινότητα, η επιμόλυνση όμως του
νερού και η κακή και ανθυγιεινή ύδρευση και αποχέτευση μπορεί να
δημιουργήσει μεγάλα και σοβαρά προβλήματα υγείας 3 7 .
Το κλίμα είναι βασικός, θετικός ή αρνητικός, συντελεστής της
υγείας. Προβλήματα υγείας μπορεί να δημιουργηθούν τόσο σε πολύ
ψυχρά, όσο και σε πολύ θερμά κλίματα. Είναι γνωστό ότι σε θερμά
κλίματα έχουμε τα λεγόμενα τροπικά νοσήματα, ενώ αντίθετα σε ψυ
χρά κλίματα παρατηρούνται ανάλογα σχετιζόμενα προβλήματα38.
Ακόμη, όλες οι αλλοιώσεις και οι μεταβολές του φυσικού περιβάλ
λοντος από τον άνθρωπο μπορεί να επιδράσουν στην υγεία. Ο τρόπος
που κτίζονται οι κατοικίες, οι αποστάσεις μεταξύ τους, η ύδρευση και
αποχέτευση, η οργάνωση χώρων πρασίνου, η διάθεση τοξικών αποβλή

των από τις βιομηχανίες και ο τρόπος απομάκρυνσης τους, όλα αυτά
_ , ,39,40
επιδρούν στην υγεία

β) Το κοινωνικό περιβάλλον αποτελείται από τις οικογένειες της κοινότη
τας, την τοπική διοίκηση, την εκκλησία, τα νοσοκομεία και τις άλλες
υγειονομικές υπηρεσίες και όλους τους οργανισμούς της κοινότητας,
που συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά και επηρεάζουν η μία την άλλη.
γ) Ο πληθυσμός: το πρώτο χαρακτηριστικό που έχει σχέση με την υγεία είναι
η πυκνότητα του πληθυσμού. Οι κάτοικοι αραιοκατοικημένων περιοχών
έχουν βέβαια πλεονεκτήματα, αλλά είναι δυνατό να αντιμετωπίσουν προ
βλήματα ως προς την κάλυψη των αναγκών υγείας τους από τις υγιειονομι-
κές υπηρεσίες. Από την άλλη πλευρά όμως, σε πυκνοκατοικημένες περιο
χές έχουμε συνωστισμό, περισσότερο άγχος και λιγότερο καθαρή ατμό
σφαιρα41 .
Η σύνθεση του πληθυσμού είναι σημαντικό στοιχείο. Διαφορετικά
είναι τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες που απο
τελούνται κυρίως από άτομα 65 χρόνων και άνω, όπως συμβαίνει σε μικρά
Σχήμα 3: Η κοινότητα σαν κοινωνική ομάδα

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 27
ορεινά χωριά της Ελλάδας, και άλλες ανάγκες παρουσιάζουν οι κοινότη

τες με περισσότερο νεανικό πληθυσμό. Ό λ α αυτά λαμβάνονται υπόψη
προκειμένου να οργανωθούν οι υγιειονομικές υπηρεσίες.
Είναι απαραίτητο, όλοι οι εργαζόμενοι για την υγεία της κοινότητας
να αντιληφθούν πώς λειτουργεί η κοινότητα σαν κοινωνική ομάδα
(σχήμα 3)
Η κοινότητα, σαν κοινωνικό σύστημα, αποτελείται από υποσυστήματα,
τα οποία επικοινωνούν και συνεργάζονται για την εξυπηρέτηση του
πληθυσμού, που την απαρτίζει. Κάθε μέλος της κοινότητας, όμως, έχει
κάποιο συγκεκριμένο ρόλο, σε κάθε ένα από τα υποσυστήματα αυτά, ανά
λογα με τη θέση που κατέχει και τις δραστηριότητες που αναπτύσσει .
Είναι απαραίτητο, όλοι οι εργαζόμενοι για την υγεία και συγκεκριμένα
οι νοσηλευτές, στους οποίους αναφέρεται η μελέτη, να αντιληφθούν πώς
λειτουργεί η κοινότητα σαν κοινωνική ομάδα και ποιες οι δυνατότητες και
αδυναμίες της, για να μπορέσουν να διαπιστώσουν και να καλύψουν απο
τελεσματικά τις ανάγκες υγείας μιας συγκεκριμένης κοινότητας.
3. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ
Πληροφορίες που δίδουν σοβαροί μελετητές της ιστορικής εξέλιξης

της Νοσηλευτικής, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τρία συστήματα φροντί-
43 44
δας επέδρασαν και επηρέασαν τη Νοσηλευτική
. Στο αρχαιότερο, παραδοσιακό σύστημα, η φροντίδα στα άτομα και την
οικογένεια δινόταν από παραδοσιακούς θεραπευτές, οι οποίοι είχαν μια
ιδιαίτερη αναγνωρισμένη από όλους θέση στην κοινωνία. Ήταν οι ίδιοι
υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και για την ανάπτυξη της τέχνης τους. Οι
πρώτοι πολιτισμένοι λαοί ανάπτυξαν την Ιατρική με έμφαση στη
„ . 45,46
θεραπεία
Το δεύτερο σύστημα φροντίδας αναπτύχθηκε από το Χριστιανισμό
και συνδέθηκε με τη φροντίδα συγκεκριμένων ομάδων ατόμων με ειδικές
ανάγκες. Δινόταν κυρίως φροντίδα στους αρρώστους, τους φτωχούς και
τα ορφανά. Η φροντίδα αυτή δινόταν στα σπίτια ή σε ειδικά ιδρύματα, που
47 48 49
δημιουργήθηκαν για το σκοπό αυτό ' ' .
Η νοσηλεύτρια της Χριστιανικής εποχής έδινε σωματική φροντίδα,
πνευματική και ηθική υποστήριξη στα άρρωστα άτομα φροντίζοντας για
την ικανοποίηση των βιολογικών, ψυχολογικών, πνευματικών και κοινωνι
κών αναγκών του ανθρώπου. Βέβαια, δεν υπήρχε τότε οργανωμένη συ
στηματική προσπάθεια προετοιμασίας και εκπαίδευσης των νοσηλευτών,
οι οποίοι εδιδάσκοντο μόνο με το παράδειγμα, την εξάσκηση και την πείρα.
Χαρακτηριστικό της εποχής αυτής είναι ότι τα ιδρύματα εξαρτιόνταν
από την Εκκλησία και μοναδικός σκοπός τους ήταν η προσφορά υπηρε-
-. . 50
σιων σε όσους είχαν ανάγκη, χωρίς οικονομικές αποδοχές ,
Το σύστημα αυτό, το βασισμένο στη χριστιανική διδασκαλία, σιγά σιγά
άρχισε να μετατρέπεται σε ένα τρίτο σύστημα, το οποίο αναπτύχθηκε
παράλληλα με την πρόοδο της Ιατρικής. Στο τέλος του 19ου αιώνα, πολ
λές ανακαλύψεις και τεχνολογικές πρόοδοι είχαν επίδραση στην άσκηση
της Ιατρικής επιστήμης. Η άσηπτη τεχνική, η αντισηψία, η αναισθησία, η
διαγνωστική ακτινολογία, συντέλεοαν στην εφαρμογή της μοντέρνας χει

ρουργικής .
Παράλληλα με την Ιατρική, η ιδρυματική φροντίδα και η ιατρική εκπαί
δευση, η οποία προσανατολίζεται πλέον στη θεραπεία, διευρύνθηκε. Ο
ρόλος των νοσηλευτών επεκτάθηκε στην εφαρμογή της αναπτυγμένης
ιατρικής θεραπευτικής στη φροντίδα των αρρώστων52.
Προς το τέλος του 19ου αιώνα και μετά τον κριμαϊκό πόλεμο η
Florence Nightingale, άρχισε την οργανωμένη νοσηλευτική εκπαίδευση
σε σχολές της Αγγλίας. Από τότε και μετά, η κάθε χώρα έχει τη δική της
νοσηλευτική ιστορία και νοσηλευτική εκπαίδευση '
Από το 1945 και μετά η ταχύτατη τεχνολογική ανάπτυξη και πρόοδος
της Ιατρικής επιστήμης, εξακολούθησε να επηρεάζει το νοσηλευτικό
επάγγελμα. Οι νοσηλευτές ελκύσθηκαν από την τεχνολογία και ανέλαβαν
καθήκοντα τα οποία προηγουμένως διεκπεραίωναν οι γιατροί. Με την
ενέργεια τους αυτή, δεν συνειδητοποιούσαν ότι ο ρόλος τους άλλαζε, ότι
δεν ανέπτυσσαν έτσι τη Νοσηλευτική, αλλά βάδιζαν στο ιατρικό και όχι
στο νοσηλευτικό μονοπάτι .
Παράλληλα, εμφανίζονται στο προσκήνιο νέα επαγγέλματα υγείας.
Ό λ ο ι οι εκπρόσωποι των διαφόρων αυτών κλάδων, μπήκαν στις υπηρε
σίες υγείας αναλαμβάνοντας την κατεύθυνση, τη διαφώτιση ή την αποκα
τάσταση του αρρώστου και πολλές άλλες δραστηριότητες, οι οποίες
περιλαμβάνονταν προηγουμένως στο νοσηλευτικό επάγγελμα.
Η Νοσηλευτική έτσι, άρχισε να περιορίζεται στην ίδια την εργασία και
τις διάφορες ρουτίνες της, παρά στον άρρωστο σαν άτομο. Για όλους
αυτούς τους λόγους, καθυστέρησε η ανάπτυξη των ειδικών γνώσεων,
βάσει των οποίων η Νοσηλευτική λειτουργεί σαν ξεχωριστή επιστήμη .
Στις διάφορες χώρες της Αμερικής και της Ευρώπης και σε διάφορες
χρονικές περιόδους, κυρίως από το 1970 και μετά, τόσο μέσα στο νοσηλευ
τικό επάγγελμα όσο και σε άλλα συγγενή επαγγέλματα, άρχισε ο προβλη
ματισμός σχετικά με το συγκεκριμένο ρόλο της Νοσηλευτικής. Σταδιακά,
οι ίδιοι οι νοσηλευτές άρχισαν να μην ικανοποιούνται από το ρόλο τους.
Έγινε πια συνείδηση ότι κάποιες διαστάσεις της Νοσηλευτικής έχουν
χαθεί. Στην άσκηση της Νοσηλευτικής υπάρχουν ενδείξεις ότι λείπει η
επιστημονική γνώση στην οποία να στηριχθεί σταθερά η κάθε νοσηλευ
τική ενέργεια. Για το λόγο αυτό, άρχισε εντατική προσπάθεια να συστημα
τοποιηθεί, οργανωθεί και καθοριστεί το περιεχόμενο της Νοσηλευτικής
και να αποδειχθεί η ιδιαιτερότητα του ανάμεσα στα άλλα επαγγέλματα
υγείας παρόλληλα με την ανάπτυξη νοσηλευτικών σπουδών πανεπιστη-
, _ 53
μιακου επίπεδου .
4. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ
ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ
Η Νοσηλευτική, σαν μια βασική ανθρώπινη ενέργεια και σαν αναπό

σπαστο τμήμα του συστήματος υγείας, επηρεάζεται από τις διάφορες
αλλαγές, εξελίξεις και τάσεις που παρουσιάζονται σε όλους τους τομείς
της ζωής, τόσο σε τοπικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να δούμε, ποιες μεγάλες αλλαγές και τά
σεις επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν την ποιότητα των
προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας και την εκπαίδευση των επιστημόνων
υγείας τις τελευταίες δεκαετίες, που συγχρόνως ασκούσαν και εξακο
λουθούν να ασκούν, σημαντική επίδραση και στη Νοσηλευτική επιστήμη.
4.1. Η ταχύτατη αύξηση γνώσεων και τεχνολογίας
Η εξαιρετική ταχύτητα με την,ρποία αυξήθηκε και εξαπλώθηκε η γνώ

ση και η τεχνολογία σε σχέση με τη θεραπεία, τις τελευταίες δεκαετίες
και η μεγάλη έμφαση που δόθηκε, τόσο από τους επιστήμονες υγείας,
όσο και από το κοινό, στη θεραπεία της αρρώστειας, επικέντρωσε τις
επιστημονικές προσπάθειες και όλες τις διαθέσιμες πηγές στη διάγνωση
και τη θεραπεία. ' Ολες οι επιστήμες επιστρατεύθηκαν για να βοηθήσουν
την Ιατρική στην καταπολέμηση της αρρώστειας .
Η Νοσηλευτική, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο επιστημονικό
κλάδο, ήταν υποχρεωμένη να ακολουθήσει και να χρησιμοποιήσει τις
γνώσεις αυτές και την τεχνολογία και να βαδίσει παράλληλα με την Ιατρι-
55
κή στην εφαρμογή της πολύπλοκης θεραπευτικής αγωγής .
Στην αντίληψη του κοινού, πολλών γιατρών, αλλά και των ίδιων των
νοσηλευτών, ήταν δύσκολο να διακριθεί η Νοσηλευτική σαν ξεχωριστός,
επιστημονικός κλάδος. Ό λ ε ς οι επιστήμες υγείας, αποτελούσαν τμήμα
της Ιατρικής και οι επιστήμονες υγείας, εκτός από τους γιατρούς, ανήκαν
, . 56
ατα «παραϊατρικά επαγγέλματα» .
Η άποψη, όμως, αυτή άρχισε σταδιακά να αλλάζει. Η σημερινή τάση
και πεποίθηση της Νοσηλευτικής, είναι η ανάγκη αναγνώρισης του επαγ
γέλματος σε ανεξάρτητο επιστημονικό, επαγγελματικό κλάδο, χωρίς, βέ
βαια, να διαταραχθεί η συνεργασία και αλληλοκατανόηση, που πρέπει να
επικρατεί ανάμεσα στους επιστήμονες όλων των επαγγελμάτων υγείας.
Ο σκοπός αυτός έχει ήδη επιτευχθεί στις περισσότερες αναπτυγμέ
νες χώρες του κόσμου, όπου ο νοσηλευτής εργάζεται σαν ξεχωριστός
επιστήμονας, τόσο στο χώρο του νοσοκομείου, όσο και στην κοινότητα.
4.2. Οι δημογραφικές μεταβολές και κοινωνιολογικές αλλαγές
Η ηλικιακή σύνθεση τα τελευταία χρόνια έχει μεταβληθεί. Ο ρυθμός

γεννήσεων στις αναπτυγμένες χώρες έχει πέσει και ο μέσος όρος ζωής
του ανθρώπου αυξήθηκε σημαντικά. Η θέση της σημερινής γυναίκας στην
κοινωνία έχει αλλάξει και τα χρόνια σπουδών αυξήθηκαν σημαντικά, με
αποτέλεσμα τα παραγωγικά χρόνια εργασίας των ατόμων να περιορίζο-
57
νται .
Ο παράγοντας της ηλικίας του πληθυσμού έχει ιδιαίτερη σημασία για
τη Νοσηλευτική. Ο πληθυσμός των υπερηλίκων, που σύμφωνα με τις
τελευταίες προβλέψεις, θα φθάσει τα 585 εκ. το 2000 προσθέτει έναν
επιπρόσθετο όγκο εργασίας στις υπηρεσίες υγείας με την ταχύτατη αύ-
,_ . 58
ξηση του .
Οι νοσηλευτές αποτελούν την καλύτερη πηγή προσφοράς επιστημο
νικής εργασίας για αξιολόγηση, διατήρηση και προαγωγή της υγείας των
υπερηλίκων στην κοινότητα, η δε ομάδα των υπερηλίκων αποτελεί μια
πρόκληση για το νοσηλευτικό επάγγελμα5 60 .
4.3. Η αύξηση των γνώσεων του κοινού σε θέματα υγείας
Οι άνθρωποι θεωρούν πια αναφαίρετο δικαίωμα τους να έχουν στη

διάθεση τους καλά οργανωμένες υπηρεσίες υγείας. Το ενδιαφέρον του
κοινού για ατομική, οικογενειακή και κοινοτική υγεία έχει αυξηθεί. Ο
πολίτης συνειδητοποίησε ότι, μια σωστά οργανωμένη υγιειονομική υπη
ρεσία, πρέπει να προσφέρει κάτι πολύ περισσότερο από τη διάγνωση και
θεραπεία μιας άρρωστειας .
Η αλλαγή αυτή επηρέασε και επηρεάζει σημαντικά τη σημερινή οργά
νωση των υπηρεσιών υγείας. Τώρα πια οι ίδιοι οι πολίτες αναζητούν
εναλλακτικές λύσεις για τα συστήματα που έχουν κέντρο το Νοσοκομείο
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 33
και είναι προσανατολισμένα στην αρρώστεια και τη θεραπεία. Ζητούν

συστήματα που να προσανατολίζονται στη διατήρηση και την προαγωγή
55
της υγείας και την πρόληψη της αρρώστειας .
4.4. Η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας
Η Νοσηλευτική αποτελεί σπουδαιότατο παράγοντα στην ΠΦΥ.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι στις υπηρεσίες αυτές η Νοσηλευτική πρόκειται
να αναλάβει πρωταρχικό ρόλο για την πρώτη επαφή της υπηρεσίας με το
άτομο 62,63 . Θα αναλάβει, λοιπόν, την απευθείας βοήθεια και φροντίδα
ενός αριθμού ατόμων της κοινότητας, χωρίς να είναι αναγκασμένη να
εξαρτηθεί από άλλα υγιειονομικά επαγγέλματα
Είναι απαραίτητο, να αναγνωριστεί ο μοναδικός, ξεχωριστός ρόλος
του νοσηλευτή και να ελευθερωθεί το νοσηλευτικό επάγγελμα από την
. , . . . . 66,67,68
παραδοσιακή εξάρτηση του απο το ιατρικό επάγγελμα
Το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών (ICN), σε ανακοίνωση του σχε
τικά με το ρόλο της Νοσηλευτικής τονίζει: είναι ανάγκη η Νοσηλευτική να
προσαρμόσει και να διευρύνει το ρόλο της ανάλογα με τις ανάγκες που
προκύπτουν. Ακόμη επισημαίνει τη σπουδαιότητα της συνεργασίας με
ταξύ της Νοσηλευτικής και της Ιατρικής επιστήμης με σκοπό την, όσο το
δυνατόν, καλύτερη ανάπτυξη και πρόοδο και των δύο επιστημών '
4.5 Οι αλλαγές στις έννοιες υγεία - αρρώστεια
Οι διάφορες αλλαγές που παρουσιάστηκαν, όπως οι αυξημένες απαι

τήσεις του κοινού από τις υπηρεσίες υγείας, η ανάπτυξη της τεχνολογίας
και οι νέες γνώσεις και πληροφορίες για την υγεία, απαιτούν να τεθεί
τέρμα στη φράση που συχνά και στη χώρα μας χρησιμοποιείται, ότι δηλαδή
«παραμορφώνονται οι νοσηλευτές». Είναι γεγονός ότι οινοσηλευτές
εκπαιδεύονται αρκετά ως προς τη θεραπεία της αρρώστειας, υστερούν
όμως στην ενημέρωση ως προς την πρόληψη . Η ανάγκη να οργανωθεί η
Νοσηλευτική εκπαίδευση σε πανεπιστημιακό επίπεδο τονίστηκε σε σχε
τικό συμπόσιο του ΠΟΥ, που έγινε το 1977. Το συμπέρασμα του συμπο
σίου ήταν:
Ο νοσηλευτής/τρία πρέπει να εκπαιδεύεται σε πανεπιστήμια ή άλλα
ανάλογα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης. Οι πλούσιες πηγές του Πανε
πιστημίου είναι οι μόνες κατάλληλες να προετοιμάσουν το φοιτητή /τρία
της Νοσηλευτικής για το επίπεδο και την έκταση της νοσηλευτικής γνώ
σης, που απαιτείται στην αναπτυγμένη σημερινή φροντίδα υγείας και για
μια μελλοντική σταδιοδρομία η οποία απαιτεί ευελιξία και ικανότητα προ

σαρμογής σε κάθε πρόσθετη αλλαγή .
4.6. Η αξιοποίηση του Νοσηλευτικού δυναμικού
Βασικό εμπόδιο για την εφαρμογή των διαφόρων συστημάτων και την
αλλαγή του Tpónou εργασίας στη Νοσηλευτική, απετέλεσε η έλλειψη
διαθέσιμων πηγών και συγκεκριμένα νοσηλευτικού δυναμικού. Ο περιορι
σμένος δηλαδή αριθμός κατάλληλα εκπαιδευμένων διπλωματούχων νοση
λευτών που να καλύπτουν τις ανάγκες των υπηρεσιών υγείας 6 7 . Η είσο
δος στα συστήματα υγείας και ο διορισμός ατόμων με περιορισμένη,
ελάχιστη ή καθόλου νοσηλευτική εκπαίδευση, το μόνο που πέτυχε είναι η
επιδείνωση της κατάστασης, τόσο στα νοσοκομεία, όσο και σε όλες τις
υπηρεσίες υγείας. Το γεγονός αυτό επέφερε σύγχυση τόσο μέσα στο
νοσηλευτικό επάγγελμα, όσο και στο κοινό, σχετικά με την προετοιμασία
και το ρόλο του νοσηλευτή 7 1 , 7 3 ' 7 4 .
Η πρόταση του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η
δημιουργία συστήματος νοσηλευτικής ιεραρχίας. Κάθε χώρα χρειάζεται
να αναλύσει την κατάσταση να αξιολογήσει και καθορίσει τα επίπεδα
νοσηλευτικής εκπαίδευσης και τα καθήκοντα που ανήκουν σε κάθε
επίπεδο. Κανένα άτομο χωρίς αναγνωρισμένη από το κράτος νοσηλευτική
εκπαίδευση δεν πρέπει να έχει δικαίωμα άσκησης νοσηλευτικού έργου.
Τα επίπεδα δε της νοσηλευτικής εκπαίδευσης πρέπει να ανταποκρίνονται
στα διεθνώς παραδεκτά και να βασίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές
του ΠΟΥ67.
4.7. Η ανάπτυξη της έρευνας
Η ανάπτυξη και ευρεία χρησιμοποίηση της έρευνας από όλες τις

επιστήμες δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη τη Νοσηλευτική. Η Νοσηλευ
τική έρευνα έχει τριπλό σκοπό75.
α) Να ελέγξει και επιβεβαιώσει πληροφορίες σχετικά με κάθε αλλαγή,
που εμφανίζεται στη νοσηλευτική οργάνωση, εκπαίδευση ή καθημε
ρινή άσκηση του νοσηλευτικού έργου.
β) Να αυξήσει και να στηρίξει επιστημονικά τις νοσηλευτικές γνώσεις.
γ) Να βελτιώσει την ποιότητα της νοσηλευτικής φροντίδας.
Είναι απαραίτητο να προετοιμαστούν νοσηλευτές με γνώσεις στη
μεθοδολογία της έρευνας, ικανοί να αναλάβουν ερευνητικό έργο για τον
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 35
εμπλουτισμό σε γνώσεις και την επιστημονική κατοχύρωση της Νοσηλεΐ-ΐ-

. 76
τικης .
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι οι υπηρεσίες υγείας του παρόντος
και του μέλλοντος, απαιτούν καλύτερη προετοιμασία και πιο σωστή χρήση
του νοσηλευτικού δυναμικού. Η συνεργασία μεταξύ των μελών της υγειο
νομικής ομάδας και ιδιαίτερα μεταξύ Ιατρικής και Νοσηλευτικής, αποδει
κνύεται απαραίτητη. Χρειάζεται ακόμη να καθοριστούν τα καθήκοντα και
ο ακριβής ρόλος της Νοσηλευτικής, καθώς επίσης και τα επί μέρους
καθήκοντα των διαφόρων κατηγοριών νοσηλευτικού προσωπικού77.
Κάθε χώρα έχει τα δικά της προβλήματα και ανάγκες που εξαρτώνται
από το στάδιο ανάπτυξης των υπηρεσιών υγείας, το επίπεδο της Ιατρικής
και Νοσηλευτικής εκπαίδευσης, το πολιτιστικό επίπεδο και τις κοινωνικές
και οικονομικές συνθήκες, που επικρατούν στη χώρα αυτή.
Αναφέρουμε μερικούς ορισμούς της Νοσηλευτικής που νομίζουμε
ότι εκφράζουν τις απόψεις που επικρατούν διεθνώς και δίδουν επιγραμ
ματικά το περιεχόμενο και το σκοπό της Νοσηλευτικής γενικότερα, αλλά
έχουν και ιδιαίτερη εφαρμογή στην Κοινοτική Νοσηλευτική.
Η Henderson δίδει στη Νοσηλευτική τον πιο κάτω ορισμό:
«Μοναδικός σκοπός της /νοσηλευτικής είναι να βοηθήσει
το άτομο, υγιές ή άρρωστο, να πραγματοποιήσει δραστηριότη
τες, που συντελούν στη βελτίωση και διατήρηση της υγείας του,
καθώς και την επαναφορά της σε περίπτωση αρρώστειας ή
ατυχήματος. Τις δραστηριότητες αυτές θα τις διεκπεραίωνε
μόνο του το άτομο, εάν είχε την απαραίτητη δύναμη, γνώση και
θέληση» .
Κατά τη Rogers:
«Η Νοσηλευτική σκοπεύει να βοηθήσει τον άνθρωπο να
φθάσει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας του. Η διατήρηση
και προαγωγή της υγείας, η πρόληψη της νόσου, η νοσηλευτική
διάγνωση και παρέμβαση και η αποκατάσταση της υγείας αποτε
λούν, το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι νοσηλευτικοί στό-
79
χοι» .
Ο ΠΟΥ δίδει τον πιο κάτω ορισμό:
«Η Νοσηλευτική είναι μια διεργασία επικοινωνίας μεταξύ
νοσηλευτή και αρρώστου κατά τη διάρκεια της οποίας ο νοση
λευτής αξιολογεί τις ανάγκες υγείας του αρρώστου, θέτει αντι
κειμενικούς σκοπούς, επιλέγει το πρόγραμμα φροντίδας και
εκτιμά τα αποτελέσματα της φροντίδας που προσφέρει. Ο νο-
σηλευτής ελέγχει την αξιοπιστία του προγράμματος μαζί με τον

άρρωστο σε κάθε στάδιο της διεργασίας αυτής και αναπτύσσει
στρατηγικές για να βοηθήσει τα άτομα να ζήσουν όσο πιο ανε
ξάρτητα μπορούν. Οι στρατηγικές αυτές ποικίλλουν και ευρύνο-
νται συνέχεια όσο η νοσηλευτική δραστηριότητα επεκτείνεται
30
στην Κοινότητα και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας» .
5. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ
5.1. Ορισμός και σκοποί της Κοινοτικής Νοσηλευτικής
Η Κοινοτική Νοσηλευτική είναι κλάδος (ή τομέας) της Νοσηλευτι- .

κής, ο οποίος συνδυάζει επιστημονικές γνώσεις και δεξιοτεχνίες, προερ
χόμενες τόσο από τη Νοσηλευτική, όσο και από τη Δημόσια Υγιεινή και τις
οποίες εφαρμόζει με σκοπό την προαγωγή της υγείας των ατόμων της
κοινότητας 31 .
Ο Αμερικανικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών (ΑΝΑ) δίδει τον πιο κάτω
ορισμό της Κοινοτικής Νοσηλευτικής.
«Η Κοινοτική Νοσηλευτική αποτελεί κλάδο της Νοσηλευτικής
επιστήμης, που συγκεντρώνει ειδικές γνώσεις και δεξιοτεχνίες,
τις οποίες χρησιμοποιεί στην αντιμετώπιση των αναγκών υγείας
των ατόμων, οικογενειών, ομάδων και κοινοτήτων, που βρίσκονται
στο συνηθισμένο περιβάλλον τους, όπως το σπίτι, το σχολείο ή και
το χώρο εργασίας. Είναι νοσηλευτική εργασία, που ασκείται έξω
από το παραδοσιακά θεραπευτικό περιβάλλον του νοσοκο-
80,81
μειου»
Ο Καναδικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών (CNA), δίδοντας ορισμό της
Κοινοτικής Νοσηλευτικής, συγχρόνως συνοπτικά αναλύει και το περιεχό
μενο και επισημαίνει τους αντικειμενικούς της σκοπούς.
«Κοινοτική Νοσηλευτική είναι η επιστημονική νοσηλευτική
εργασία, που έχει επίκεντρο της φροντίδας της τις ανάγκες υγείας
ατόμων, στο σύνηθες καθημερινό περιβάλλον του σπιτιού, του
σχολείου ή της εργασίας. Σαν τμήμα της όλης κοινοτικής προσπά
θειας, που γίνεται για την προαγωγή της δημόσιας υγείας, η Κοινο
τική Νοσηλευτική ενδιαφέρεται τόσο για το υγιές, όσο και για το
άρρωστο ή ανάπηρο άτομο της κοινότητας» .
Η Κοινοτική Νοσηλευτική, σύμφωνα πάντοτε με τον Καναδικό Σύνδε
σμο Νοσηλευτών, σκοπεύει:
α) Να προλάβει την αρρώστεια ή να περιορίσει την εξέλιξη της.

β) Να περιορίσει τις επιπτώσεις μιας αναπόφευκτης αρρώστειας.
γ) Να προσφέρει επιδέξια επιστημονική φροντίδα στο άρρωστο ή ανά
πηρο άτομο εκτός του νοσοκομείου.
δ) Να υποστηρίζει και να ενισχύει άτομα που περνούν κάποια κρίση ή
βρίσκονται σε κατάσταση άγχους.
ε) Να ενημερώνει, διδάσκει και παροτρύνει τα άτομα, οικογένειες ή ομά
δες στην απόκτηση υγιεινού τρόπου ζωής για την προαγωγή της κοινο
τικής υγείας.
5.2. Στάδια ανάπτυξης της Κοινοτικής Νοσηλευτικής
α) Νοσηλεία στην Κοινότητα (1860-1900) District Nursing
Η Κοινοτική Νοσηλευτική άρχισε βασικά σαν νοσηλεία στο σπίτι και

πιο συγκεκριμένα σαν εθελοντική προσφορά στους φτωχούς. Ο Wil
liam Rathbone, άγγλος φιλάνθρωπος, το 1859 διεπίστωσε από δική του
πείρα, την αξία της νοσηλείας στο σπίτι, αξιολογώντας τη φροντίδα
που δόθηκε στην άρρωστη σύζυγο του. Ο Rathbone, ήταν ο πρώτος
που συντέλεσε στην οργάνωση της νοσηλείας στο σπίτι για τους φτω
χούς του Liverpool .
Στην Αμερική,„η πρώτη νοσηλεύτρια που οργάνωσε κοινοτική φρο
ντίδα για τους φτωχούς της Νέας Υόρκης ήταν η Francis Root. Οι
πρώτες κοινοτικές νοσηλεύτριες διορίστηκαν από την πολιτεία της Ν.
Υόρκης το 1877. Μέσα σε λίγα χρόνια, η προσπάθεια αυτή επεκτάθηκε
και σε πολλές άλλες πόλεις της Αμερικής, όπου οργανώθηκαν υπηρε
σίες που προσέφεραν φροντίδα μόνο στους φτωχούς αρρώστους, με
τη σκέψη ότι, οι πλούσιοι διέθεταν αρκετά χρήματα για εξασφάλιση
ιδιωτικής φροντίδας. Κύριος σκοπός των υπηρεσιών αυτών ήταν η
φροντίδα των αρρώστων, γινόταν όμως από τις νοσηλεύτριες και δια
φώτιση σε θέματα ατομικής καθαριότητας και υγιεινής διαβίωσης. Οι
υπηρεσίες αυτές συντηρούνταν από εθελοντικούς ιδιωτικούς οργανι
σμούς, προσφορές ατόμων ή ομάδων και σε μερικές περιπτώσεις,
ατομική συμμετοχή των ίδιων των νοσηλευομένων ανάλογη με τις
,. . 52,84
οικονομικές τους δυνατότητες
' Στην αρχή, η νοσηλευτική αυτή φροντίδα δινόταν από άτομα που
δε διέθεταν ιδιαίτερη εκπαίδευση. Το 1893 η Lillian Wald άρχισε την
πρώτη οργανωμένη προσπάθεια Κοινοτικής Νοσηλευτικής στη Ν. Υόρκη,
χρησιμοποιώντας εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό. Η Florence
Nightingale, η οποία βοήθησε τη Lillian Wald στην εκπαίδευση των νο-
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 39
σηλευτριών αυτών τις αποκαλούσε «Νοσηλεύτριες υγείας στο σπίτι».

(Home Visiting Nurses). Οι ιδέες της Florence Nightingale ήταν αυτές
που βοήθησαν να οργανωθεί η νοσηλεία στο σπίτι, τόσο στην Αγγλία,
όσο και στην Αμερική.
Στην Ελλάδα, οι απόφοιτοι του «Νοσηλευτικού Παιδευτηρίου»,
που ιδρύθηκε από τη βασίλισσα Ό λ γ α το 1875, μετά από εξάμηνη
εκπαίδευση προσφέρουν «κατ' οίκον νοσηλείαν ασθενών ευπόρων και
απόρων εις την πόλιν των Αθηνών» μέχρι του έτους 1884. Τη φροντίδα
της εργασίας αυτής είχε ο «Σύλλογος Κυριών υπέρ της γυναικείας
Παιδεύσεως» .
β) Νοσηλευτική Δημόσιας Υγείας (1900-1970) (Public Health Nursing)
Με την είσοδο στον 20ό αιώνα, η Κοινοτική Νοσηλευτική επεκτά

θηκε για να περιλάβει τη φροντίδα υγείας όλων των ατόμων της κοινό
τητας, όχι μόνο των φτωχών. Αυτό προήλθε από την ευαισθητοποίηση
του πληθυσμού στην αναγκαιότητα της υγείας του συνόλου. Οργανώ
θηκαν έτσι προγράμματα ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάστηκαν.
Μερικά από αυτά ήταν: η προστασία μητέρας - βρέφους, πρόληψη
φυματίωσης και αφροδισίων νοσημάτων, προστασία εργαζομένων και σχο
λικού πληθυσμού. Αυτά όλα αύξησαν τις ανάγκες και τη ζήτηση των νοση
λευτών. Το 1902 διορίστηκε η πρώτη νοσηλεύτρια σχολικής υγιεινής από
το Υπουργείο Παιδείας στην περιοχή της Ν. Υόρκης. Το 1910 η νομοθεσία
ανάθεσε στις νοσηλεύτριες την ευθύνη της οργάνωσης υπηρεσιών υγείας
για τους πολίτες, ξεχωριστά σε κάθε πολιτεία της Αμερικής. Ο ρόλος της
νοσηλεύτριας, που ονομαζόταν «Νοσηλεύτρια Δημόσιας Υγείας» (ΝΔΥ)
επεκτάθηκε από τότε πάρα πολύ. Η Lillian Wald ήταν η πρώτη που χρησιμο
ποίησε τον όρο αυτό. Η ΝΔΥ επεξέτεινε το ρόλο της, τόσο στη νοσηλεία,
όσο και στην υγιεινή διαπαιδαγώγηση του κοινού, με σκοπό τη διατήρηση
της υγείας, πρόληψη της νόσου και υγιεινή διαβίωση .
Οι ΝΔΥ επεκτείνουν πια τη δραστηριότητα τους με τις γνώσεις και

τις δεξιοτεχνίες τους σε εξειδικευμένες περιοχές όπως: φυματίωση,
ψυχικά νοσήματα, σχολική υγιεινή, υγιεινή της εργασίας, καρκίνος
κ.λπ.
Σταδιακά έρχεται στο προσκήνιο ολόκληρη η οικογένεια σαν μο
νάδα φροντίδας και όχι το μεμονωμένο άτομο. Το άτομο, βέβαια, αλλά
μέσα στην οικογένεια. Τα ποικίλα προβλήματα, που παρουσιάζει η κάθε
οικογένεια, αναγκάζουν τη Νοσηλευτική να γενικευθεί αρκετά για να
αντιμετωπίσει τις πολλαπλές ανάγκες που παρουσιάζονται και να εξα

σφαλίσει συνέχεια της φροντίδας. Οι ΝΔΥ αποκτούν μεγαλύτερη ανε
ξαρτησία, τόσο σε σχέση με τη νοσηλεία, όσο και σχετικά με τη διαπαι
δαγώγηση του κοινού σε θέματα υγείας. Οι υπηρεσίες υγείας, στις
οποίες εργάζονται οι νοσηλεύτριες, είναι κρατικές και οργανωμένες
ανάλογα, σύμφωνα με τη νομοθεσία της κάθε πολιτείας της Αμερι-
, 87
κης .
Αυτό επεκτείνεται στον Καναδά και την Αγγλία και πολύ γρήγορα
και σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε κάθε άλλη πολιτισμένη
χώρα, ανάλογα με το σύστημα Υγείας το οποίο ακολουθεί .
Στην Ελλάδα, η Ελένη Βασιλοπούλου, που μαθήτευσε στο Παρίσι,
κοντά στον καθηγητή Calmette, έδωσε όλη της τη δραστηριότητα στον
αντιφυματικό αγώνα, που ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είχε αναπτύ
ξει από τον Απρίλιο του 1925 για τον εμβολιασμό όλων των παιδιών με
το εμβόλιο BCG. Κοντά της εργάστηκαν παλιές εθελόντριες, τις οποίες
η ίδια είχε εκπαιδεύσει σαν βοηθούς «επισκέπτριες αδελφές» με ένα
εξάμηνο πρόγραμμα διδασκαλίας και πρακτικής άσκησης.
Οι εθελόντριες αυτές εργάστηκαν στη Δημόσια Υγιεινή μέχρι που
αποφοίτησαν οι πρώτες διπλωματούχες «επισκέπτριες» από την
«Ανωτέρα Σχολή Νοσοκόμων και Επισκεπτριών του ΕΕΣ», την οποία
διηύθυνε η Ελένη Βασιλοπούλου. Η Σχολή Νοσοκόμων και επισκεπτριών
του ΕΕΣ λειτούργησε το Νοέμβριο του 1923 και αναγνωρίστηκε με το
νόμο 3711 /1928. Ακολούθησε η «Κρατική Σχολή Επισκεπτριών και Νο
σοκόμων», την οποία επίσης ίδρυσε η Ελένη Βασιλοπούλου το 1938.
Η Αθηνά Μεσολωρά είναι η πρώτη νοσηλεύτρια με ειδίκευση στη
Δημόσια Υγιεινή. Φοίτησε στο Kings College του Λονδίνου το 1920 με
υποτροφία της ' Ενωσης των Συνδέσμων των Ερυθρών Σταυρών και
διαδέχθηκε την Ελένη Βασιλοπούλου στη διεύθυνση της Ανωτέρας
Σχολής Νοσοκόμων και Επισκεπτριών του ΕΕΣ .
γ) Κοινοτική Νοσηλευτική (1970 μέχρι σήμερα) Community Health

Nursing
Από το 1970 και μετά, η ΝΔΥ μετονομάζεται Κοινοτική Νοσηλευ

τική χωρίς να αλλάξει καθόλου η έννοια της. Η αλλαγή του τίτλου
γίνεται περισσότερο για λόγους πρακτικούς και λειτουργικούς ακολου
θώντας τη γενική στροφή των υπηρεσιών στην επιδίωξη υγείας του
συνολικού πληθυσμού της κοινότητας. Σκοπός της κοινοτικής νοση
λευτικής είναι η διαπίστωση και ικανοποίηση των αναγκών υγείας του
.36
κοινού .
Συμπερασματικά, η Κοινοτική Νοσηλευτική είχε βασικά 3 στάδια

εξέλιξης με διαφορά ως προς τον κύριο προσανατολισμό της φροντί
δας.
Στο Α' στάδιο η Κοινοτική Νοσηλευτική είχε σαν κέντρο φροντί
δας το άρρωστο φτωχό άτομο. Έδιδε κυρίως θεραπευτική φροντίδα
και είχε χαρακτήρα εθελοντικό, όσον αφορά τις υπηρεσίες που την
παρείχαν.
Στο Β' στάδιο, το κέντρο φροντίδας είναι το άτομο μέσα στην
οικογένεια (πλούσιο ή φτωχό) και η φροντίδα, κυρίως θεραπευτική
αλλά και προληπτική. Άρχισε να οργανώνεται από το κράτος και από
ιδιωτικούς οργανισμούς.
Στο Γ' στάδιο, με κέντρο φροντίδας το σύνολο του πληθυσμού
της κοινότητας, η Νοσηλευτική καλύπτει όλα τα άτομα, άρρωστα ή
υγιή, πλούσια ή φτωχά, με σκοπό την προαγωγή της υγείας και πρό
ληψη της αρρώστειας.
5.3. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Κοινοτικής Νοσηλευτικής
Η Κοινοτική Νοσηλευτική έχει τα πιο κάτω 6 χαρακτηριστικά γνωρί-

84
σματα .
• Είναι τμήμα και αναπόσπαστος κλάδος της Νοσηλευτικής.
• Συνδυάζει γνώσεις και δεξιοτεχνίες Νοσηλευτικής και Δημόσιας
Υγιεινής.
• Είναι προσανατολισμένη στις συνολικές ανάγκες του πληθυσμού
της κοινότητας. •»
• Δίδει έμφαση στην υγεία παρά στην αρρώστεια.
• Συνεργάζεται στενά με άλλους επιστήμονες και ειδικούς στο χώρο
της υγείας και την κοινότητα.
• Προωθεί την ενεργό συμμετοχή των ατόμων της κοινότητας σε
θέματα υγείας.
5.3.1. Η Κοινοτική Νοσηλευτική Κλάδος της Νοσηλευτικής
Οι βασικές γνώσεις και δεξιοτεχνίες, που χρησιμοποιεί η Κοινο

τική Νοσηλευτική, είναι οι ίδιες με αυτές που χρησιμοποιεί η Νοσηλευ
τική επιστήμη. Σκοπός της είναι να δώσει ολοκληρωμένη, ανθρώπινη
και προσιτή φροντίδα σε όλα τα άτομα της κοινότητας. ' Οπως η Νοση-
λευτική, έτσι και η Κοινοτική Νοσηλευτική, χρησιμοποιεί τη νοσηλευ

τική διεργασία για την αξιολόγηση των αναγκών υγείας, τον προγραμ
ματισμό της φροντίδας, που θα χρειαστεί να προσφέρει και την εκτί
μηση του αποτελέσματος της φροντίδας αυτής. Δεν είναι, λοιπόν,
δυνατόν να υπάρχει Κοινοτική Νοσηλευτική χωρίς Νοσηλευτική και
δεν είναι δυνατόν να υπάρχει κοινοτικός νοσηλευτής χωρίς να είναι
πρώτα νοσηλευτής.
Η Κοινοτική Νοσηλευτική (ΚΝ) βασίζεται στη φιλοσοφία, τις αξίες και
τις θεωρίες της Νοσηλευτικής και χρησιμοποιεί τις νοσηλευτικές δε
ξιοτεχνίες. Περιλαμβάνει, όμως, έννοιες, γνώσεις, δεξιοτεχνίες και
τεχνικές και από πολλές άλλες ειδικότητες για να ανταποκριθεί στον
. . . , 8 4 , 9 0
ξεχωριστό ρολό της στην κοινότητα
5.3.2. Χρησιμοποίηση γνώσεων Δημόσιας Υγιεινής
Μερικές από τις απαραίτητες γνώσεις που δανείζεται η ΚΝ από τη

Δημόσια Υγιεινή είναι:
• Ιστορική εξέλιξη και πρόοδοι της Δημόσιας Υγείας
• Μέθοδοι και στοιχεία επιδημιολογίας και στατιστικής.
• Επίδραση των συνθηκών του περιβάλλοντος στην υγεία.
• Οργάνωση υγειονομικών υπηρεσιών.
• Επίδραση κοινωνικού περιβάλλοντος στην υγεία.
• Ανάλυση κοινοτικής πολιτικής της υγείας και οικονομίας υγείας.
5.3.3. Προσανατολισμός στις ανάγκες της κοινότητας
Ασχολείται με την ατομική και περιβαλλοντολογική υγεία των ομά

δων και κοινοτήτων. Η κοινότητα μπορεί να αναφέρεται στο σύνολο
των οικογενειών, που περιέχονται στον τομέα κάθε κοινοτικού νοση
λευτή ή και στο σύνολο των ατόμων που εξυπηρετούνται από ένα
Κέντρο Υγείας ή ακόμη και στο σύνολο των κατοίκων ενός μικρού
χωριού. Μπορεί να αποτελείται από σύνολο ατόμων, που είναι διασπαρ-
μένοι σε διάφορα μέρη γεωγραφικά αλλά, έχουν κοινά προβλήματα ή
κοινά ενδιαφέροντα.
Ο κοινοτικός νοσηλευτής συνεργάζεται με το άτομο, την οικογέ
νεια και την ομάδα. Ολη η εργασία της Κοινοτικής Νοσηλευτικής
όμως, σκοπεύει στη διατήρηση και προαγωγή της υγείας του συνόλου
των ατόμων της κοινότητας. Αυτή άλλωστε είναι και η διαφορά της από
τη Νοσηλευτική .
Η διαφορά αυτή σκιαγραφείται στο σχήμα 4. Η Γενική Νοσηλευτική

καλύπτει κυρίως τις ανάγκες του ατόμου, που βρίσκεται στο νοσοκο
μείο και παρουσιάζει κάποιο οξύ πρόβλημα υγείας. Το κύριο, λοιπόν,
αντικείμενο φροντίδας της είναι το ίδιο το άτομο, χωρίς, βέβαια, να
αποκλείεται και η συμμετοχή της οικογένειας του ή της ομάδας στην
οποία ανήκει. Στην κοινότητα, όμως, η νοσηλευτική φροντίδα έχει
ευρύτερη ακτίνα, διότι ο κοινοτικός νοσηλευτής μπαίνει στο σπίτι και
αντιμετωπίζει το άτομο μέσα στην οικογένεια του, την ομάδα που το
περιβάλλει και την κοινότητα στην οποία ζει 3 6 .
Σχήμα 4: Τομείς εργασίας νοσηλευτή στο νοσοκομείο

και την κοινότητα
5.3.4. Έμφαση στην υγεία παρά στην αρρώστεια
Τόσο η Ιατρική, όσο και η Νοσηλευτική, που ασκούνται στο χώρο

του νοσοκομείου, ασχολούνται με τα προβλήματα που σχετίζονται με
την αρρώστεια, χωρίς, βέβαια, να παραμερίζεται και η πρόληψη. Κύ

ριος σκοπός τους, όμως, είναι η θεραπεία. Αντίθετα, η Κοινοτική Νο
σηλευτική σκοπεύει στη διατήρηση και προαγωγή της υγείας των ατό-
32
μων της κοινότητας και στην πρόληψη της αρρώστειας .
Ο προληπτικός χαρακτήρας της εργασίας στην κοινότητα δίδει
στον κοινοτικό νοσηλευτή τη δυνατότητα να ερευνήσει και διαπιστώσει
την έκταση των διαφόρων προβλημάτων και με ανάλογη ενημέρωση να
περιορίσει την εξάπλωση τους .
5.3.5. Συνεργασία με άλλους επιστήμονες
Η Κοινοτική Νοσηλευτική αποτελεί τμήμα της όλης υγειονομικής

οργάνωσης και ο κοινοτικός νοσηλευτής είναι μέλος της υγειονομικής
ομάδας, η οποία εργάζεται για τον κοινό σκοπό: την προαγωγή της
υγείας του κοινού. Η συνεργασία, λοιπόν, και η συνεννόηση μεταξύ
των μελών της ομάδας είναι απαραίτητη για την επιτυχία του σκοπού
αυτού. Μεμονωμένος και ασυγχρόνιστος προγραμματισμός δεν είναι
δυνατό να επιτύχει. Αντίθετα, οδηγεί σε κατατεμαχισμό της φροντίδας
που δίδεται και το αποτέλεσμα θα είναι πολύ φτωχό '.
Για την επιτυχία αυτής της συνεργασίας, είναι απαραίτητο να κα
θοριστεί ο ρόλος και τα καθήκοντα του κάθε μέλους της υγιειονομικής
ομάδας, ώστε να μην υπάρχουν επικαλύψεις και συγκρούσεις αρμοδιο
τήτων και καθηκόντων, που διασπούν τη συνοχή, την ενότητα και συ
νεργασία της ομάδας.
Η ομάδα αυτή σήμερα, μετά την προσπάθεια που ξεκίνησαν όλες
οι χώρες με την κατεύθυνση του ΠΟΥ και την καθιέρωση της ΠΦΥ
λέγεται «Ομάδα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας» και περιλαμβάνει
όλους τους επιστήμονες που εργάζονται στην ΠΦΥ με τη στενή της
έννοια και ευρύτερα όλο το προσωπικό που εργάζεται στην ΠΦΥ και
άλλους κοινοτικούς παράγοντες όπως: τεχνικούς, διοικητικό προσω
πικό, βοηθητικό προσωπικό, οδηγούς κλπ. '
5.3.6. Προώθηση ενεργητικής συμμετοχής του κοινού
Η ενεργητική συμμετοχή του κοινού αποτελεί απαραίτητο χαρα

κτηριστικό, προϋπόθεση και επιδίωξη της ΠΦΥ και επομένως και της
Κοινοτικής Νοσηλευτικής.
Όπως ακριβώς δεν είναι δυνατόν να επέλθει μάθηση χωρίς να
συμμετέχει ο μαθητευόμενος, το ίδιο ακριβώς και εδώ. Δεν είναι
δυνατόν να γίνουν καταληπτοί οι σκοποί της Κοινοτικής Νοσηλευτικής,
χωρίς να εξασφαλιστεί η συνεργασία και η συμμετοχή του κοινού.

Ακόμη δεν είναι δυνατόν να επιτύχει η προσπάθεια για την εξασφάλιση
της υγείας των ατόμων μιας κοινότητας, εάν τα ίδια τα άτομα δεν
συνειδητοποιήσουν τη σημασία της, αποδεχτούν τα μέσα και τους τρό
πους που χρησιμοποιούνται και έχουν ενεργητική και συνεχή συμμετο-
Γιατο σκοπό της παρούσας μελέτης χρησιμοποιείται από την ερευνήτρια ο όρος «Κοινοτικός
νοσηλευτής» για το νοσηλευτή που εργάζεται στην κοινότητα.
6. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ
Η Νοσηλευτική ακολούθησε μέχρι σήμερα μια ιατρική κατεύθυνση.

Συνειδητά ή όχι, η νοσηλευτική άσκηση, η εκπαίδευση και η έρευνα
ακόμη, ακολούθησαν το ίδιο με την Ιατρική θεωρητικό πλαίσιο. Εάν, όμως,
η Νοσηλευτική διεκδικεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να είναι ανεξάρ
τητη επιστήμη, είναι απαραίτητο να υιοθετήσει το δικό της θεωρητικό
πλαίσιο, μέσα στο οποίο εντάσσονται τα φαινόμενα που αφορούν τη νοση
λευτική και εντοπίζονται τα προβλήματα υγείας που καλείται να λύσει
Η Tomich προειδοποιεί ότι η εξάρτηση της Νοσηλευτικής από το
θεωρητικό ιατρικό πλαίσιο, προκαλεί στο νοσηλευτικό επάγγελμα έλ
λειψη αυτονομίας και αυτοεξάρτησης και υποδηλώνει αίσθημα ανασφά
λειας και αβεβαιότητας σχετικά με την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητα
του νοσηλευτικού επαγγέλματος .
Η Νοσηλευτική συνεχίζει η Johnson, ακολουθώντας το ιατρικό μονο
πάτι, αποδεικνύει ότι αποτελεί απλά μια περιοχή ιατρικής επιδεξιότητας
και ιατρικής εφαρμογής 97 .
Είναι, βέβαια, πραγματικότητα το γεγονός ότι ένα σπουδαίο τμήμα
των νοσηλευτικών παρεμβάσεων πηγάζει και συνδέεται άμεσα με την
Ιατρική, και ασφαλώς ο σύνδεσμος αυτός Νοσηλευτικής και Ιατρικής
επιστήμης θα εξακολουθεί να υπάρχει. Το ζήτημα είναι πόσο και ποιο
μέρος των νοσηλευτικών δραστηριοτήτων επηρεάζει αυτό. Οι νοσηλευ
τές πιστεύουν ότι Νοσηλευτική είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό.
Μετά τη συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας, πολλοί νοση
λευτές αποφάσισαν και προσπάθησαν να βασίσουν τη διδασκαλία, την
άσκηση ή την έρευνα τους σε θεωρητικό ερευνητικό πλαίσιο ή και να
προχωρήσουν οε έρευνα, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των νοσηλευτι
κών θεωριών και την κατοχύρωση της Νοσηλευτικής επιστήμης98.
Οι νοσηλευτικές θεωρίες δεν μπορούν να εξηγήσουν όλα όσα αφο
ρούν τη Νοσηλευτική. Δίδουν τη δυνατότητα, αποτελούν το μέσο, το
όργανο με το οποίο αναλύουμε το κάθε φαινόμενο και προσπαθούμε να το

99
εξηγήσουμε επιστημονικά .
Οι νοσηλευτικές θεωρίες παρουσιάστηκαν στην αρχή στην Αμερική
πριν από τρεις δεκαετίες περίπου, με σκοπό να αντιμετωπιστεί η ανάγκη
για νοσηλευτική άσκηση, που να βασίζεται σε θεωρητική επιστημονική
γνώση.
Μερικοί αντιτείνουν στα πιο πάνω λέγοντας ότι οι βάσεις για την
ανάπτυξη της Νοσηλευτικής θεωρίας τέθηκαν πολύ πιο νωρίς από τη
Florence Nightingale .
Γιατί όμως η ανάπτυξη επιστημονικού θεωρητικού πλαισίου στη Νο
σηλευτική θεωρήθηκε τόσο απαραίτητη; Η Akinsanya αναφέρει δύο λό
γους: α) Η Νοσηλευτική θεωρείται τόσο επιστήμη όσο και τέχνη. Σαν
επιστήμη η Νοσηλευτική πρέπει να εμπεριέχει τα χαρακτηριστικά όλων
των άλλων επιστημών. Ένα από τα σπουδαιότερα είναι η ανάπτυξη επι
στημονικού θεωρητικού πλαισίου μέσα στο οποίο θα ασκείται η Νοσηλευ
τική με τη δημιουργία νοσηλευτικών μοντέλων, β) Η Νοσηλευτική για
πολλά χρόνια, βασίστηκε στην ιατρική θεωρητική γνώση από την οποία
είναι ανάγκη να αποδεσμευθεί.
Η νοσηλευτική θεωρία αποτελεί τον οδηγό για την κατεύθυνση των
νοσηλευτικών παρεμβάσεων με σκοπό την εξασφάλιση αποτελεσματικής
νοσηλευτικής φροντίδας και έχει σκοπό να περιγράψει, να ρυθμίσει και
να κατευθύνει τη νοσηλευτική φροντίδα στα επιθυμητά αποτελέσματα
Η δύναμη της νοσηλευτικής θεωρίας βρίσκεται στη δυνατότητα που
έχει να διεγείρει σκέψεις και να προσφέρει πληροφορίες για την αντιμε
τώπιση προβλημάτων . Η νοσηλευτική θεωρία αποτελείται από σύνολο
αλληλοσυνδεόμενων προτάσεων και ορισμών, οι οποίες παρουσιάζουν τη
συστηματική εικόνα μιας ή περισσότερων πλευρών της Νοσηλευτικής
102
επιστήμης
Σύμφωνα με τη George τη βάση για την επιστημονική άσκηση της
Νοσηλευτικής σε όλες τις θεωρίες αποτελούν οι έννοιες: Άτομο, Περί-
103 ·
βάλλον-Υγεία και Νοσηλευτική . Χωρίς αυτές τις έννοιες δεν είναι

δυνατό να υπάρχει νοσηλευτική θεωρία. Σε κάθε νοσηλευτική θεωρία
προσδιορίζεται το περιβάλλον του ατόμου, παρουσιάζεται η αντίληψη του
συγγραφέα για την υγεία, δίδεται ο ορισμός της Νοσηλευτικής και περι
γράφεται η νοσηλευτική διεργασία.
Οι θεωρίες αποτελούνται από έννοιες βασικές και δευτερεύουσες
που προκύπτουν από την κάθε θεωρία. Οι βασικές έννοιες ονομάζονται
και «θεωρητικοί τομείς» 1 0 0 . Ο όρος «θεωρητικοί τομείς», που χρησιμο
ποίησε η Kim, αποδείχθηκε πιο εύχρηστος στην πράξη. Με τη χρησιμο
ποίηση των θεωρητικών τομέων δε θεωρείται πια απαραίτητο, κάθε θεω-
ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 49
pia να περιλαμβάνει και τις 4 πιο πάνω έννοιες. Θεωρίες μπορούν να

προέλθουν από τη χρησιμοποίηση μιας μόνο έννοιας ή τομέως από όπου
θα προκύψουν άλλες δευτερεύουσες έννοιες για τον κάθε τομέα. Οι
θεωρίες, λοιπόν, μπορούν να ξεκινήσουν από έναν τομέα και να ασχολη-
~ ,-, «. . ,104,105
θουν με έννοιες που σχετίζονται ειδικά με τον τομέα αυτό
Κατά τους Walker and Avant η «έννοια» αποτελεί τη νοητική εικόνα
ενός φαινομένου. Είναι μια ιδέα που συλλαμβάνεται και οργανώνεται στο
μυαλό, σε σχέση με ένα αντικείμενο ή μια δραστηριότητα
Οι Chinn and Jacobs καθορίζουν την «έννοια» σαν μια πολύπλοκη
διανοητική σύνθεση αντικειμένου ή γεγονότος που προκύπτει από την
αντίληψη ή την εμπειρία του ατόμου. Οι έννοιες αποτελούν τους οικοδο
μικούς λίθους για τη διαμόρφωση της θεωρίας και τη συγκεκριμενο-
Μ ι · .101
ποίηση των φαινομένων, που αφορούν τη Νοσηλευτική επιστήμη
Οι νοσηλευτικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν για να εξηγήσουν τα
νοσηλευτικά φαινόμενα είναι πολλές όπως: Henderson, Hall, Peplau,
Abdellah, Orlando, Orem, Roy, Rogers κ.λπ.107,108
Η άσκηση της Νοσηλευτικής στην κοινότητα έχει διαφορετικές παρα
μέτρους από αυτή που ασκείται στο στενό συγκεκριμένο χώρο ενός
νοσοκομείου ή οποιουδήποτε άλλου.ιδρύματος, που παρέχει «κλειστή»
περίθαλψη. Κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι ότι είναι μακράς διάρ
κειας και για το λόγο αυτό είναι και δυσκολότερο να μελετηθεί. Οι
Lawrence and Lawrence μετά από σχετικές μελέτες τους, τονίζουν ότι
οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις στο χώρο της κοινότητας έχουν διαφορετι
κή μορφή σε σύγκριση με αυτές που απαιτούνται στο νοσοκομείο όπου
συνήθως δίδεται μικρής διάρκειας εντατική φροντίδα με κύριο προσανα
τολισμό την αρρώστεια, στην οξεία φάση της. Τα άτομα της κοινότητας
που δέχονται τη νοσηλευτική φροντίδα των κοινοτικών νοσηλευτών είναι
κυρίως άνθρωποι που ζουν στο stress της ανάρρωσης ή την αρχή μιας
χρόνιας αρρώστειας ή αναπηρίας και αγωνίζονται να μπουν ή να διατη
ρηθούν στην κατάσταση αυτή της προσαρμογής. Οι Lawrence and
Lawrence, ονομάζουν την κατάσταση «Σύνδρομο προσαρμογής»
Adaptation Syndromme 9 .
Η ιδιαιτερότητα αυτή της Κοινοτικής Νοσηλευτικής αντιμετωπίζεται
καλύτερα ή βρίσκεται πιο κοντά με δύο από τις πολλές θεωρίες που
αναπτύχθηκαν και πιστεύεται ότι έχουν ιδιαίτερη εφαρμογή στην Κοινο
τική Νοσηλευτική. Οι θεωρίες αυτές είναι της Roy και της Orem 110, 1 " .
Τόσο η Roy όσο και η Orem αναφέρουν ότι οι θεωρίες τους έχουν
ιδιαίτερη εφαρμογή στην Κοινοτική Νοσηλευτική, η δε Orem αναφέρει
ιδιαίτερα το συγκεκριμένο χώρο του σπιτιού του αρρώστου, σαν τομέα
„ . 113,114,115
εφαρμογής της θεωρίας της
^mÊl ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
;Η θεωρία της Orem στηρίζεται στην έννοια «άνθρωπος», τον οποίο

ϊβλε'πει σαν βιοψυχοκοινωνική οντότητα, με δυνατότητα «αυτοφροντί-
δας». Τα προβλήματα Υγείας αποτελούν διαταραχή της ικανότητας του
ατόμου για αυτοφροντίδα.
Σκοπός της Νοσηλευτικής, κατά την Orem, είναι να διατηρήσει στο
άτομο την ισορροπία και τη δυνατότητα για αυτοφροντίδα και να παρεμ
βαίνει διδάσκοντας, υποστηρίζοντας και καθοδηγώντας το άτομο σε περί
πτωση διαταραχής της δυνατότητας του αυτής
Η μοναδικότητα της Νοσηλευτικής, κατά την Orem, βρίσκεται σε
αυτή την παρέμβαση. Γενικά, οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις επικεντρώνο
νται στις αδυναμίες που παρουσιάζει το άτομο για αυτοφροντίδα, οι
οποίες αποτελούν και τα νοσηλευτικά προβλήματα. Βασική έννοια στη
θεωρία της Orem αποτελεί ο όρος «αυτοφροντίδα» (Self-care)
Η θεωρία της Roy βασίστηκε στις κλινικές της παρατηρήσεις, τη θεω
ρία «προσαρμογής» του Helson και τη θεωρία των συστημάτων (General
Systems Theory). «Προσαρμογή» (Adaptation) κατά τη Roy, καλείται η
θετική αντίδραση σε μια ποικιλία ερεθισμάτων, με την έννοια ότι η αντί-
,- . _ . _ . . 108,115
δράση αυτή διατηρεί τη βιοψυχοκοινωνική συνοχή του άτομου
Σκοπός της Νοσηλευτικής είναι να διευκολύνει την προσαρμογή αυ
τή του ατόμου και οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις σκοπεύουν τα ερεθί
σματα, τα οποία προσπαθούν να αμβλύνουν, να αυξήσουν ή και να διατη
ρήσουν σταθερά, ανάλογα με τις συνθήκες. Η θεωρία της Roy αποδει
κνύει τη σπουδαιότητα και ιδιαιτερότητα της Νοσηλευτικής επιστήμης,
αφού έχει τη δυνατότητα να χειρίζεται και να αντιμετωπίζει τα ερεθί
σματα που επιδρούν στο άτομο, ενώ αυτό κινείται στον άξονα «Υγεία-αρ-
ρώστεια» και να το διατηρεί ή να το επαναφέρει στην κατάσταση
117,118,119
«προσαρμογής»
Η θεωρία της Roy χρησιμοποιήθηκε στη φροντίδα ατόμων με ποικίλα
προβλήματα Υγείας. Χρησιμοποιήθηκε, όμως, ιδιαίτερα σε άτομα με χρό
νια προβλήματα, σε υπερήλικες καθώς και στην,άσκηση της Κοινοτικής
. . . . . 111,120
Νοσηλευτικής, γενικότερα
Την εφαρμογή της θεωρίας της Roy στην Κοινοτική Νοσηλευτική
επιβεβαιώνουν και δύο σχετικές ερευνητικές μελέτες, που έγιναν πρό
σφατα τόσο στο Λονδίνο όσο και στο Sydney. Οι κοινοτικοί νοσηλευτές
εργάστηκαν με βάση τη θεωρία της Roy και κινήθηκαν στο θεωρητικό
πλαίσιο που προδιαγράφει, καταλήγοντας και οι ίδιοι σε δικές τους θεω
ρητικές έννοιες, που κινούνται στα ίδια επιστημονικά πλαίσια
Οι έννοιες, που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης,
μπήκαν σε κατάλογο, ομαδοποιήθηκαν και οδήγησαν στην πιο κάτω ταξι
νόμηση:
ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 51_
Απομόνωση - μοναξιά (Aloness) - Υπέρβαση (Transcendence) και Επι

κοινωνία (Interaction)
Η Κοινοτική Νοσηλευτική αγκαλιάζει το άτομο σε όλη την πορεία του
άξονα Υγεία - Αρρώστεια και σε οποιοδήποτε σημείο και αν βρίσκεται την
κάθε στιγμή.
Πλήρης
Ανικανότητα
ΠΛΗΡΗΣ
ΥΓΕΙΑ
ΘΑΝΑΤΟΣ
Σχήμα 5: Αξονας Υγείας - Αρρώστειας
Η υγεία είναι όρος σχετικός και όχι απόλυτος και το άτομο δε βρίσκε
ται στη μία ή την άλλη κατάσταση, «υγιές», ή «άρρωστο» με την απόλυτη
έννοια του όρου. Τόσο η υγεία, όσο και η αρρώστεια, έχουν διάφορα
επίπεδα και το άτομο, η οικογένεια και η κοινότητα, βρίσκονται και κινού
νται πάντοτε σε αυτό τον άξονα .
Η υγεία έχει υποκειμενική και αντικειμενική διάσταση. Η υποκειμε
νική διάσταση αναφέρεται στο πώς αισθάνεται το άτομο και η αντικειμε
νική διάσταση στο πώς συμπεριφέρεται, ή πώς εκδηλώνεται. Αισθάνεται
υγιές και έχει πλήρη συμμετοχή σε δραστηριότητες, που χαρακτηρίζουν
το υγιές σωματικά, ψυχικά, κοινωνικά και πνευματικά άτομο. Οι δραστη
ριότητες, οι εκδηλώσεις αυτές, αποτελούν την αντικειμενική διάσταση.
Για να εκτιμηθεί, επομένως, η θέσηΎου ατόμου στον άξονα υγείας υπολο
γίζονται και εκτιμούνται τόσο τα υποκειμενικά αισθήματα όσο και οι εξω
τερικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες του διαπιστώνονται, δηλαδή, οι
ανάγκες υγείας του ή τα προβλήματα που προκύπτουν από την αρρώστεια
ή με οποιοδήποτε τρόπο συνδέονται με αυτή.
Επειδή το κάθε άτομο αποτελεί μεν ενιαία βιοψυχοκοινωνική οντότη
τα αλλά είναι συγχρόνως και μια ιδιαίτερη ξεχωριστή προσωπικότητα, ο
καλύτερος τρόπος προσέγγισης, διαπίστωσης και αντιμετώπισης των
αναγκών του είναι η χρησιμοποίηση της νοσηλευτικής διεργασίας, της
εξατομικευμένης δηλαδή επιστημονικής μεθόδου νοσηλευτικής εργα-
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ
Για τον προγραμματισμό της εργασίας στην Κοινοτική Νοσηλευτική

και τη νοσηλεία στο σπίτι προτείνεται να χρησιμοποιηθεί κυρίως η θεωρία
της Roy, όπως συζητήθηκε γενικά αλλά και με τις συγκεκριμένες μεταβο
λές που πρέπει να υποστεί στην κοινότητα.
Κατά τη Μ. Schmitz, όταν ο χώρος, στον οποίο δίδεται η νοσηλευτική
φροντίδα, είναι το σπίτι του αρρώστου, η εφαρμογή της θεωρίας της Roy
χρειάζεται να υποστεί μερικές μεταβολές για τους λόγους, που αναφέ-
126
ρονται στη συνέχεια:
α) Στην κοινότητα, η έννοια άτομο επεκτείνεται περισσότερο και περι
λαμβάνει όλη την οικογένεια, στην οποία ανήκει, τόσο τη βιολογική
οικογένεια με τη στενή έννοια του όρου, όσο και οποιοδήποτε άλλο
άτομο που επιδρά στις σχέσεις του με το περιβάλλον. Ο κοινοτικός
νοσηλευτής αξιολογεί και αντιμετωπίζει όχι μόνο τις ανάγκες του
ατόμου με το συγκεκριμένο πρόβλημα και τη δυνατότητα προσαρμογής
του αλλά συγχρόνως και τις ανάγκες, την επάρκεια και τη δυνατότητα
προσαρμογής όλων των μελών, που απαρτίζουν την οικογένεια και το
περιβάλλον του.
β) Η βοήθεια, υποστήριξη και καθοδήγηση, που δίδεται στο άτομο, είναι
ανάλογη με την κατάσταση και τις ανάγκες του. Τόσο το άτομο όσο και
η οικογένεια είναι ανάγκη να συμμετέχουν περισσότερο στη φροντίδα,
αφού η παρουσία του νοσηλευτή στο σπίτι δεν μπορεί να είναι συνε
χής, όπως συμβαίνει στο νοσοκομείο. Ο βασικός σκοπός του νοση
λευτή στην κοινότητα είναι να αυξάνει καθημερινά την προσαρμοστική
ικανότητα του ατόμου και της οικογένειας. Οσο το άτομο προσαρμό
ζεται, τόσο ο ρόλος του νοσηλευτή περιορίζεται.
γ) Βασικό σκοπό της Κοινοτικής Νοσηλευτικής αποτελεί η πρόληψη. Ενώ
το άτομο αναρρώνει από την οξεία φάση ή προσαρμόζεται στη χρονιό-
τητα μιας αρρώστειας, ο νοσηλευτής κατευθύνει την ενεργητικότητα

του στην πρόληψη της αρρώστειας και την προαγωγή της υγείας. Η
βελτίωση και προαγωγή του επιπέδου υγείας αποτελεί σκοπό της θεω
ρίας «προσαρμογής» στην κοινότητα.
δ) Η νοσηλευτική παρέμβαση στο χώρο της κοινότητας επίσης μετατρέ
πεται. Το σπίτι αποτελεί τον ιδιωτικό χώρο του αρρώστου και ο κοινοτι
κός νοσηλευτής είναι επισκέπτης. Ο άρρωστος και η οικογένεια έχουν
μεγαλύτερη πρωτοβουλία αλλά και περισσότερη υπευθυνότητα για το
αποτέλεσμα της φροντίδας. Ο ρόλος του νοσηλευτή παίρνει άλλη
μορφή. Συντονίζει, διδάσκει, υποστηρίζει τους μηχανισμούς προσαρ
μογής του αρρώστου και της οικογένειας και είναι περισσότερο ευέλι
κτος στο πρόγραμμα και τις παρεμβάσεις του.
Κρίνεται, όμως, σκόπιμο να χρησιμοποιηθούν και μερικές από τις
έννοιες που ανέπτυξε η Coombs στη μελέτη που βασίστηκε στη θεω
ρία της Roy και έγινε στο συγκεκριμένο χώρο της κοινότητας και της
. . . . . 111.112
«Νοσηλείας στο σπίτι»
Απομόνωση
Νοσηλευτής •. Επικοινωνία m Άτομο
Προσαρμογή
Υπέρβαση
Σχήμα 6: Θεωρητικό πλαίσιο Κοινοτικής Νοσηλευτικής
Το σχήμα 6 επεξηγεί την τοποθέτηση. Κύρια έννοια αποτελεί η

«προσαρμογή» όπως την τοποθετεί η Roy. Η Coombs στη μελέτη της
την ονομάζει «Υπέρβαση». Χρησιμοποιεί ακόμη δύο όρους τον όρο
«απομόνωση - μοναξιά» και «Επικοινωνία»
Ο άρρωστος που νοσηλεύεται στο σπίτι, έχει να αντιμετωπίσει το
stress της «προσαρμογής» στα προβλήματα και τα ποικίλα ερεθίσματα
που προκαλεί η αρρώστεια. Στην προσπάθεια του αυτή, αισθάνεται
«απομόνωση» τόσο ο ίδιος όσο και το οικογενειακό του περιβάλλον. Η
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Κ.Ν. 55
αντιμετώπιση του προβλήματος της απομόνωσης εξαρτάται από τη

δυνατότητα «προσαρμογής» του ατόμου στη νέα κατάσταση.
Ο σκοπός της νοσηλευτικής παρέμβασης είναι: να βοηθήσει το
άτομο και την οικογένεια να καταπολεμήσει το αίσθημα της απομόνω
σης, διαπιστώνοντας έγκαιρα και αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τα
ποικίλα «ερεθίσματα» ή προβλήματα, που αντιμετωπίζει στην προσπά
θεια του να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση, που δημιουργεί η αρρώ-
στεια. Αυτό, βασικά, επιτυγχάνεται με την «Επικοινωνία», η οποία θα
βοηθήσει το νοσηλευτή να διαπιστώσει τα συγκεκριμένα προβλήματα
και να βρει την κατάλληλη νοσηλευτική παρέμβαση, με αποτέλεσμα να
οδηγηθεί το άτομο και η οικογένεια στην «Προσαρμογή», σύμφωνα με
τη Roy, την οποία η Coombs ονομάζει «Υπέρβαση»
Η Επικοινωνία αποτελεί τη βάση και το ξεκίνημα της νοσηλευτικής
διεργασίας, που ολοκληρώνει όλη αυτή την εργασία στην κοινότητα.
Σε όλους τους τομείς εργασίας του κοινοτικού νοσηλευτή Σπίτι-
οικογένεια, σχολείο, χώροι εργασίας (σχήμα 7), η συστηματική και ορ-
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ
4t
ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
4 t
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
4 t
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
ΣΧΟΛΕΙΟ «
ΣΠΙΤΙ - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Σχήμα 7: Τομείς εργασίας Κοινοτικού Νοσηλευτή

γανωμένη μελέτη και καταγραφή των αναγκών υγε,ίας του ατόμου δίδει
τη βάση για οργάνωση και προσφορά νοσηλευτικής φροντίδας υψηλής
ποιότητας. Κύτταρο της ΠΦΥ, αλλά και ορμητήριο και βάση των δρα
στηριοτήτων του κοινοτικού νοσηλευτή αποτελεί το καλά οργανωμένο
Κέντρο Υγείας, που βρίσκεται κοντά στο χώρο εργασίας, σπουδών ή
36,67,127
διαμονής του άτομου
Η υγεία του συνόλου του πληθυσμού της κοινότητας, που αποτε
λεί τον αντικειμενικό σκοπό της Κοινοτικής Νοσηλευτικής θα επιτευ
χθεί μόνο με την εξατομικευμένη προσέγγιση, που βασίζεται και κα-
ι . ^ . 122,128
τευθυνεται απο τη νοσηλευτική διεργασία
Η νοσηλευτική διεργασία αποτελεί το σκελετό και την ίδια την
ύπαρξη της Νοσηλευτικής. Αποτελεί μια διανοητική δραστηριότητα με
την οποία η νοσηλευτική εργασία διεκπεραιώνεται με ένα προγραμμα
τισμένο, συστηματικό και επιστημονικά κατοχυρωμένο τρόπο 2 9 ' 1 3 0 .
(Σχήμα 8)
ΣΤΑΔΙΑ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ
ΔΙΕΡΓΑΣΊΑΣ
Αξιολόγηση υγείας
,i
+ Διαπίστωση αναγκών
Δ 4 ...
Αντικειμ. σκοποί
1
Νοσ/κή παρέμβ.
Εφαρμογή προγρ.
Ι
Εκτίμηση αποτελ.
_î
Σχήμα 8: Ο νοσηλευτής στην κοινότητα

ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Νοσηλευτική του 1990, πρέπει να χαρακτηρίζεται από έρευνα

και μελέτη στη Νοσηλευτική θεωρία και την καθημερινή άσκηση της
Νοσηλευτικής επιστήμης. Η Νοσηλευτική εκπαίδευση πρέπει να ετοι
μάζει τους νοσηλευτές να εργαστούν ανεξάρτητα και υπεύθυνα στην
κοινότητα, να αναπτύξουν τη Νοσηλευτική επιστήμη και να είναι οι ίδιοι
υπεύθυνοι για τις ενέργειες τους απέναντι στα άτομα που δέχονται τις
υπηρεσίες τους, τόσο στο νοσοκομείο, όσο και στην κοινότητα. Ο ΠΟΥ
κυκλοφόρησε το 1985 οδηγό, σύμφωνα με τον οποίο τα νοσηλευτικά
προγράμματα πρέπει να προσαρμοστούν στις κατευθύνσεις της ΠΦΥ
και να ετοιμάζουν πολυδύναμους νοσηλευτές έτοιμους να εργαστούν
τόσο στην κοινότητα, όσο και στο νοσοκομείο. Χρειάζεται να μελετη
θούν οι προϋποθέσεις, που θα δώσουν στους νοσηλευτές της κοινότη
τας τη δυνατότητα να αναπτύξουν το διττό τους ρόλο, τόσο σε σχέση
με την αγωγή υγείας όσο και σε σχέση με τη νοσηλεία στο σπίτι
Ο θεσμός αυτός της «Νοσηλείας στο σπίτι» χωλαίνει στη χώρα
μας και η ανάγκη να οργανωθεί παρουσιάζεται επιτακτική. Από την
ανάγκη της σωστής οργάνωσης αυτού του θεσμού προέκυψε και η
παρούσα μελέτη, με σκοπό να διερευνήσει τους παράγοντες που δια
μορφώνουν τη θέοη των νοσηλευτών προς το θεσμό της «Νοσηλείας
στο σπίτι».
Η Ερευνητική μελέτη άρχισε με τις πιο κάτω υποθέσεις:
α) Η εκπαίδευση και ενημέρωση των νοσηλευτών σε σχέση με την ΠΦΥ,
την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη νοσηλεία στο σπίτι είναι ανεπαρκής.
β) Ό σ ο περισσότερη ενημέρωση έχουν οι νοσηλευτές σε σχέση με την
ΠΦΥ, την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη νοσηλεία στο σπίτι τόσο πιο
θετικά τοποθετούνται προς το θεσμό.
γ) Οι νοσηλευτές, που έχουν ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή (Κοινοτική
Νοσηλευτική), τοποθετούνται περισσότερο θετικά προς τη νοσηλεία

στο σπίτι.
δ) Ό σ ο νεώτεροι στην ηλικία είναι οι νοσηλευτές, τόσο πιο θετικά τοπο
θετούνται προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι».
ε) Ό σ ο πιο ικανοποιημένοι αισθάνονται οι νοσηλευτές από το νοσηλευ
τικό επάγγελμα γενικά, τόσο πιο θετικά τοποθετούνται προς το θεσμό.
Οι σκοποί της μελέτης είναι:
Να διερευνηθεί:
α) Πόσο ενημερωμένοι είναι οι νοσηλευτές σχετικά με την ΠΦΥ, την Κοινο
τική Νοσηλευτική και τη «Νοσηλεία στο σπίτι».
β) Πώς βλέπουν το ρόλο τους οι νοσηλευτές στην Κοινότητα και αν οι ίδιοι
είναι διατεθειμένοι να εργαστούν στο πρόγραμμα «Νοσηλεία στο σπίτι».
γ) Πόσο έτοιμοι αισθάνονται από πλευράς γνώσεων για να εργαστούν
στην κοινότητα.
δ) Ποια είναι η σχέση της ικανοποίησης από το επάγγελμα με την τοποθέ
τηση των νοσηλευτών έναντι του θεσμού «Νοσηλεία στο σπίτι».
ε) Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες, που επιδρούν στη διαμόρφωση της
θέσης των νοσηλευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι».
8. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ
Το υλικό της μελέτης αποτέλεσαν 503 νοσηλευτές, πτυχιούχοι Νο

σηλευτικής:
α) Πανεπιστημιακής Σχολής (ΑΕΙ)
β) Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (TEI και ΚΑΤΕΕ)
γ) Απόφοιτοι πρώην Σχολών Υπουργείου Υγείας-Πρόνοιας.
Από τους 503 νοσηλευτές που περιελήφθησαν στο δείγμα, οι 166 έχουν
ειδίκευση στη Δημόσια Υγιεινή, παρακολούθησαν δηλαδή εξάμηνο ή ετήσιο
πρόγραμμα ειδικότητας στις σχολές εκπαίδευσης τους.
Στο ερευνητικό δείγμα περιλαμβάνονται διπλωματούχοι νοσηλευτές,
που εργάζονται σε νοσοκομεία, της Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων,
Πάτρας και Σερρών. ' Εγινε προσπάθεια να συγκεντρωθεί δείγμα από τις
μεγαλύτερες πόλεις της χώρας για να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπρο
σωπευτικό και να συμπεριληφθούν μεγάλα νοσοκομεία με πολλές νοση
λευτικές ειδικότητες για να μελετηθεί η τοποθέτηση των νοσηλευτών,
που εργάζονται σε όλους τους"νοσηλευτικούς τομείς. .
Στην Αθήνα χρησιμοποιήθηκαν τα πιο κάτω νοσοκομεία:
Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», «Ιπποκράτειο», Γε
νικό Νοσοκομείο, Γενικό Λαϊκό Νοσοκομείο, Νοσοκομείο Ε.Ε. Σταυρού,
Νοσοκομείο Ατυχημάτων «Απόστολος Παύλος», Νοσοκομείο Παίδων
«Αγλαΐα Κυριακού», Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας» και Αντικαρκινικό Νο
σοκομείο «Μεταξά».
8.1. Μεθοδολογία
Το ερωτηματολόγιο, αποτέλεσε το μέσο συγκέντρωσης των πληρο

φοριών, το οποίο και συμπλήρωναν μόνοι τους οι νοσηλευτές. Προτιμή
θηκε το ερωτηματολόγιο αντί της συνέντευξης, με τη σκέψη ότι οι πληρο-
φορίες θα δίνονταν πιο εύκολα και πιο αντικειμενικά από τους νοσηλευ
τές, αφού απαντούσαν ανώνυμα και χωρίς την προσωπική παρουσία του
ερευνητή. Όπως αναφέρουν οι Selltiz Jahoda and Deutsch: «Ψυχολο
γικά οι ερωτόμενοι αισθάνονται ασφάλεια στην ανωνυμία τους και απα
ντούν πιο ελεύθερα», ιδιαίτερα όταν το θέμα αναφέρεται σε τοποθέτηση,
132
αισθήματα ή διαθέσεις, όπως η παρούσα μελέτη. Είναι απαραίτητο να
σημειωθεί ότι οι απαντήσεις από το ερωτηματολόγιο χρησιμοποιούνται με
επιφύλαξη, αφού δεν δίδει τη δυνατότητα στον ερευνητή να μετρήσει την
απόλυτη ακρίβεια των απαντήσεων αυτών.
Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε δεν αποτελεί μετάφραση ή
τροποποίηση άλλου που χρησιμοποιήθηκε σε άλλη χώρα ή άλλη μελέτη. Η
κατάρτιση του στηρίχθηκε στα πιο κάτω:
132 133 134
α) Στη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία
β) Την ελληνική πραγματικότητα σχετικά με τη Νοσηλευτική, όπως δια
μορφώνεται σήμερα στη χώρα μας.
γ) Στη δοκιμαστική μελέτη (Pilot study), που προηγήθηκε και έδωσε
κατευθύνσεις για διορθώσεις και προσθήκες στο ερωτηματολόγιο.
Το ερωτηματολόγιο περιέχει 14 ομάδες ερωτήσεων που σχετίζονται
με τα ατομικά και επαγγελματικά στοιχεία των ερωτόμενων, την τοποθέ
τηση τους απέναντι στο νοσηλευτικό έργο γενικότερα, τη συγκεκριμένη
τοποθέτηση απέναντι στο ρόλο του νοσηλευτή στην κοινότητα και στο
θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι», καθώς και αιτιολόγηση της τοποθέτη
σης. Μελετάται ακόμη ο βαθμός ενημέρωσης των νοσηλευτών καθώς και
το πόσο έτοιμοι αισθάνονται για την ανάληψη του ρόλου τους στην κοινό
τητα. Περιλαμβάνονται ερωτήσεις σχετικά με τα κίνητρα που χρειάζονται
να δοθούν για την προσέλκυση νοσηλευτών στα Κέντρα Υγείας, καθώς
και κατά πόσο οι ίδιοι οι νοσηλευτές θα θελήσουν να εργαστούν στην
κοινότητα.
Το ερωτηματολόγιο περιέχει μία σελίδα, στην οποία δίνονται βασικές
οδηγίες για τη συμπλήρωση του και εξηγείται ο σκοπός του. Μετά το
τέλος του ερωτηματολογίου εσωκλείεται τμήμα του νόμου 1397/83 για
την οργάνωση των Κέντρων Υγείας που περιλαμβάνει το άρθρο 15, το
αναφερόμενο στις δραστηριότητες των Κέντρων Υγείας συμπεριλαμβα
νομένης και της νοσηλείας στο σπίτι.
Πριν από την επίσκεψη στο νοσοκομείο, προηγείτο τηλεφωνική συ
νεννόηση με τη Νοσηλευτική Διεύθυνση του Ιδρύματος. Η ερευνήτρια,
περνούσε απ' όλες τις νοσηλευτικές μονάδες και έδινε τα ερωτηματολό
για σε όλους τους διπλωματούχους νοσηλευτές που είχαν πρωινή υπηρε
σία, αφήνοντας και για όσους απουσίαζαν την ημέρα εκείνη. Για να δοθεί
η δυνατότητα σε όλους τους νοσηλευτές να συμμετέχουν, η ερευνήτρια
ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 63
συγκέντρωνε τα ερωτηματολόγια την επομένη ημέρα το μεσημέρι. Ο

χρόνος περιορίστηκε στο ένα 24ωρο διότι με την πάροδο περισσοτέρου
χρόνου ο κίνδυνος να χαθούν ήταν μεγαλύτερος. (Συγκεκριμένα τα ερω
τηματολόγια έμεναν στο κάθε νοσηλευτικό τμήμα από το πρωί της μιας
ημέρας μέχρι το μεσημέρι της επομένης). Έτσι, όλοι οι διπλωματούχοι
νοσηλευτές είχαν ίση δυνατότητα να συμπεριληφθούν στο δείγμα.
Αποφεύχθηκε η διανομή και συγκέντρωση ερωτηματολογίων τους
θερινούς μήνες και κατά τη διάρκεια των διακοπών για τον κίνδυνο να
αποκλεισθούν όσοι νοσηλευτές απουσίαζαν. Δεν χρησιμοποιήθηκε το
ταχυδρομείο για την αποστολή των ερωτηματολογίων γιατί από σχετική
δοκιμή που προηγήθηκε, η επιστροφή ήταν μικρότερη του 50% των απο
στελλομένων.
8.2. Στατιστική μέθοδος ανάλυσης των δεδομένων
Για τη στατιστική ανάλυση των στοιχείων χρησιμοποιήθηκε το χ2 για

τη σύγκριση ποιοτικών χαρακτηριστικών. Χρησιμοποιήθηκε ο τύπος χ2 για
134,135
τετράπτυχο πίνακα
, (a.d-b.c)2.n
Χ=
(a+b).(c+d).(a+c).(b+d).
Το χ2 σε τετράπτυχο πίνακα, (με 1 βαθμό ελευθερίας) υπολογίζεται
με μεγαλύτερη ακρίβεια εάν ο όρος (ad-bc) πριν υψωθεί στο τετράγωνο,
ελαττωθεί κατά απόλυτο τιμή κατά η/2. Η ελάττωση αυτή του όρου (ad-
bc) κατά η/2 ονομάζεται διόρθωση κατά Yates. Τούτο χρησιμοποιήθηκε
και στην παρούσα μελέτη. Ο ακριβής τύπος είναι:
2 (/ad-bc/ -n/2)2.π
Χ=
(a+b).(c-hd).(a+c).(b+d).
Χρησιμοποιήθηκε ακόμα η λογιστική παλινδρόμηση (logistic regres
sion) για τη μελέτη της επίδρασης των πέντε σπουδαιότερων ανεξάρτη
των μεταβλητών επί της εξηρτημένης. Οι πέντε ανεξάρτητες μεταβλη
τές που μελετήθηκαν είναι:
α) Ειδικότητα των νοσηλευτών στη Δημόσια Υγιεινή,
β) Ενημέρωση των νοσηλευτών σχετικά με την ΠΦΥ και την Κοινοτική
Νοσηλευτική,
γ) Ικανοποίηση των νοσηλευτών από το επάγγελμα,
δ) Ηλικία,
ε) Οικογενειακή κατάσταση.
Η νοσηλεία στο σπίτι αποτελεί την εξηρτημένη μεταβλητή.
Τα χαρακτηριστικά της μελέτης ήταν μόνο ποιοτικά.

Η ηλικία διαβαθμίστηκε σε 5 κατηγορίες
(20-24/25-29/30-34/35-39/40 +
Η οικογενειακή κατάσταση σε 2 κατηγορίες
(έγγαμος/άγαμος/ή διαζευγμένος)
Οι άλλες μεταβλητές είναι Ναι = 1 Ό χ ι = 0 (Θετική και αρνητική
τοποθέτηση).
Η ανάλυση των στοιχείων έγινε με βάση τα προγράμματα της δέσμης
SPSS (Statistical Package for Social Sciences).
9. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
9.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ
Συμπληρώθηκαν συνολικά 503 ερωτηματολόγια από 445 γυναίκες και 12

άνδρες. Αυτό θεωρείται φυσικό, αφού η Νοσηλευτική, ιδιαίτερα στον
τόπο μας μέχρι σήμερα, είναι κατεξοχήν γυναικείο επάγγελμα. Από το
σύνολο των 503 ατόμων, 46 δε συμπλήρωσαν το φύλο τους.
Στον Πίνακα 1 δίδεται η κατανομή των ερωτηθέντων ατόμων κατά ηλι
κία.
Πίνακας 1: Κατανομή των 503 ερωτηθέντων ατόμων κατά ηλικία.
Ομάδες ηλικίας Αριθμός (%)

20-24 76 15%
25-29 120 24%
30-34 J09 21%
35-39 96 20%
40-Ι 72 14%
Δ. Α.* 30 6%
Σύνολο 503 100%
Από τα δεδομένα του πίνακα 1 προκύπτει ότι το δείγμα αποτελείται

από σχετικά νεανικό πληθυσμό αφού μόνο 14% (72/503 άτομα) είναι άνω
των 40 ετών.
*Δ.Α.: Δεν απάντησαν.

Π ί ν α κ α ς 2: Κατανομή των 503 ερωτηθέντων ατόμων ανάλογα με τα χρόνια

προϋπηρεσίας.
Χρόνια προϋπηρεσίας Αριθμός (%)

0-4 91 18,5%
5-9 159 31,5%
10-19 169 33,5%
20+ 38 7,5%
A.A.* 46 9,0%
Σύνολο 503 100,0%
Οπως προκύπτει από τον πίνακα 2 οι νοσηλευτές που έχουν περισσό

τερα από 20 χρόνια προϋπηρεσίας είναι μόνο 7,5% (38/503 άτομα).
Π ί ν α κ α ς 3: Κατανομή των 503 ερωτηθέντων ατόμων ανάλογα με την οικογενειακή

τους κατάσταση.
Οικογεν. κατάσταση Αριθμός (%)

Έγγαμοι 270 53,7%
Άγαμοι 210 41,7%
Διαζευγμένοι 16 3,2%
Χήροι 2 0,4%
A.A. 5 1,0%
Σύνολο 503 100,0%
Στον πίνακα 3 σημειώνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντα

νοσηλευτών είναι έγγαμοι.
*Δ.Α.: Δεν απάντησαν.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 67
ΣΧΗΜΑ 9
Κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι νοσηλευτές δεν είναι ικανοποιημέ
νοι από το επάγγελμα σε σχέση με την ηλικία.
Κυριότερα
προβλήματα
100%
80%
60%
40%
20%
0% Ι Ι Ι ι ι
20-24 25-29 30-34 35-39 40+
HAIKIA
• α) Έλλειψη αναγνώρισης από την κοινωνία 86%
+ ζ) Μη ικανοποιητικός μισθός 79%
* γ) Έλλειψη περιγραφής καθηκόντων 77%
Χ β) Απασχόληση με εξωνοσηλευτικά καθήκοντα 58%
Ο δ) Προβλήματα συνεργασίας με άλλες ειδικότητες 40%
£3 ε) Προβλήματα συνεργασίας με νοσηλευτές 35%
Δ στ) Ανεπάρκεια γνώσεων 19%
Οι τρεις πρώτοι λόγοι για τους οποίους οι νοσηλευτές δεν είναι
ικανοποιημένοι από το επάγγελμα, για όλες τις ηλικίες των νοσηλευτών,
είναι η έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης, ο μη ικανοποιητικός μισθός και
η έλλειψη περιγραφής καθηκόντων.
Π ί ν α κ α ς 4: Ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή των 503 ερωτηθέντων.
Ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή Αριθμός νοσηλ. (%)

ΝΑΙ 166 33%
ΟΧΙ 325 65%
Δ.Α. 12 2%
Σύνολο 503 100
Ο πίνακας 4 παρουσιάζει ότι ποσοοτό 33% των νοσηλευτών παρακολού

θησαν ετήσιο ή εξαμηνιαίο πρόγραμμα ειδικότητας στη Δημόσια Υγιεινή.
Π ί ν α κ α ς 5: Ειδικότητα στη Δημοσία Υγιεινή των 503 ερωτηθέντων νοσηλευτών κατά

ηλικία
Ειδικότητα Νοσηλευτές κατά ηλικία

σ τ η Δ.Υ. 20-24 25-29 30-34 35-39 40+ Σύνολο
ΝΑΙ 10 (13%) 39 (32,5%) 31 (28,5%) 31 (32,5%) 42 (58,5%) 153 (32,5%)
ΟΧΙ 66 (87%) 79 (66,0%) 74 (68,0%) 60 (60,5%) 30 (41,5%) 309 (65,5%)
Δ.Α. 0 2 (1,5%) 4 (3,5%) 5 (7%) 0 11 ( 2,0%)
Σύνολο* 76 120 109 96 72 473 100%
Από τον πίνακα 5 είναι φανερό, ότι οι νεώτεροι αε ηλικία νοσηλευτές,

έχουν σε πολύ μικρότερη αναλογία ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή. Το
ποσοστό είναι 7% (13/76 άτομα) στην ηλικία 20-24 ετών και 61% (44/72
άτομα) στην ηλικία 40 ετών και άνω.
* Στον πίνακα 5, 30 νοσηλευτές δεν σημείωσαν την ηλικία τους.

Π ί ν α κ α ς 6: Κατανομή των • 503 ερωτηθέντων ανάλογα με την ενημέρωση στην Πρωτοβάθ-

μια φροντίδα Υγείας και την Κοινοτική Νοσηλευτική.
Ενημέρωση Αριθμός (%)

ΝΑΙ 315 63%
ΟΧΙ 165 33%
Δ.Α. 22 4%
Όπως προκύπτει από τον πίνακα 6, το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτη

θέντων νοσηλευτών, 63%, απαντούν ότι είναι ενημερωμένοι σχετικά με
Την ΠΦΥ και την Κοινοτική Νοσηλευτική.
Π ί ν α κ α ς 7: Πηγές ενημέρωσης των 305 νοσηλευτών, που απάντησαν ότι ενημερώθηκαν

στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας και την Κοινοτική Νοσηλευτική*.
Πηγές ενημέρωσης για την ΠΦΥ Συνολικό δείγμα νοσηλευτών

1. Μέσα μαζικής επικοινωνίας 68%
2. Επιστημονικές ομιλίες 44%
3. Εσώκλειστο έντυπο 40%
4. Συνέδρια ΕΣΔΝΕ 33%
5. Επιστημονικά περιοδικά 32%
6. Σεμινάρια Υπουργείου 20%
7. Συνδικαλιστικά σωματεία 14%
Στον πίνακα 7 παρουσιάζεται σαν σπουδαιότερο μέσο ενημέρωσης των

νοσηλευτών για την ΠΦΥ, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας σε ποσοστό 68%.
* Στον πίνακα 7 οι νοοηλευτές δίδουν περιοσότερες από μία απαντήσεις.

ΣΧΗΜΑ 10
Κατανομή των 503 νοσηλευτών ανάλογα με τη δυνατότητα τους να
ανταποκριθούν στο ρόλο τους στην κοινότητα από άποψη γνώσεων και
δυνατοτήτων, όπως την κρίνουν οι ίδιοι.
Μπορούν 36% 182 άτομα
Δεν μπορούν 5% 26 άτομα
Μετά από σεμινάριο 57% 286 άτομα
Δ.Α. 2% 9 άτομα
Από το σχήμα 10 είναι φανερό ότι ένα μεγάλο ποσοστό των νοσηλευ
τών 57% (286 άτομα) αισθάνονται την ανάγκη να παρακολουθήσουν κά
ποιο ενημερωτικό σεμινάριο πριν αισθανθούν ικανοί να εργαστούν στην
κοινότητα.
Π ί ν α κ α ς 8: Κατανομή των 503 ερωτηθέντων νοσηλευτών ανάλογα με την τοποθέτηση

τους προς το ρόλο του νοσηλευτή στην κοινότητα.
Τοποθέτηση προς το ρόλο Αριθμός (%)

του νοσηλευτή νοσηλευτών
στην Κοινότητα
Θετικά 410 82%
Αρνητικά 21 4%
Αδιάφορα 44 9%
Δ.Α. 28 5%
' Οπως προκύπτει από τον πίνακα 8 το συντριπτικό ποσοστό των ερωτη
θέντων νοσηλευτών, 82%, (410/503 άτομα) βλέπουν θετικά το ρόλο του
νοσηλευτή στην κοινότητα και μόνο 4% αρνητικά.
Π ί ν α κ α ς 9: Κατανομή των 503 ερωτηθέντων ανάλογα με την τοποθέτηση τους προς το

θεσμό «νοσηλεία στο σπίτι».
Τοποθέτηση Αριθμός %
προς τη νοσ ηλεία στο σπίτι νοσηλευτών)
Θετικά 437 87%
Αρνητικά 59 12%
Δ.Α. 7 1%
Από τον πίνακα 9 προκύπτει ότι οι νοσηλευτές, σε ποσοστό 87% τοπο

θετούνται θετικά προς το θεσμό της νοσηλείας στο σπίτι και μόνο 12%
αρνητικά.
Π ί ν α κ α ς 10: Τοποθέτηση των 503 ερωτηθέντων σχετικά με το αν θέλουν να έργα-

ατούν στην κοινότητα.
Τοποθέτηση σχετικά με την Αριθμός %

εργασία στην κοινότητα νοσηλευτών
ΝΑΙ 282 56%
ΟΧΙ 209 42%
Δ.Α. 1 2%
Από τον πίνακα 10, παρατηρείται ότι πολύ λιγότεροι νοσηλευτές θέ
λουν να εργαστούν στην κοινότητα, παρά το γεγονός ότι βλέπουν θετικά,
τόοο το ρόλο του νοσηλευτή στην κοινότητα, όσο και τη «νοσηλεία στο
σπίτι». Μόνο 56% απαντούν ότι επιθυμούν να εργαστούν στην Κοινότητα,
ενώ 42% απαντούν αρνητικά.
Π ί ν α κ α ς 11 : Κατανομή των 503 ερωτηθέντων σε σχέση με την ικανοποίηση από το νοση

λευτικό επάγγελμα.
Ικανοποίηση από το Αριθμός νοσηλευτών %

νοσηλευτικό επάγγελμα
ΝΑΙ 193 38,5%
ΟΧΙ 299 59,5%
Δ.Α. 11 2,0%
Σύνολο 503 100,0%
Από τον πίνακα 11 επισημαίνεται ότι το 59,5% των νοσηλευτών δεν είναι
ικανοποιημένοι από το επάγγελμα.
ΣΧΗΜΑ 11
Λόγοι για τους οποίους οι 503 νοσηλευτές δεν θέλουν να εργαστούν στην
κοινότητα και τη νοσηλεία στο σπίτι.
Άλλοι
i8%i
λόγοι
Προτιμώ την εργασία στην κοινότητα
Π 2% Ι χωρίς να περιλαμβάνει τη νοσηλεία στο σπίτι
!13%! Δεν πιστεύω στο θεσμό της νοσηλείας στο σπίτι
Ϊ20%| Δεν μου αρέσει η εργασία στη Δ.Υ.
!28%! Δεν έχω ειδικότητα Δ.Υ.
Δεν θέλω αλλαγή

152° εργασίας
10 20 30 40 50
Ο συχνότερος λόγος για τον οποίο οι ερωτηθέντες νοσηλευτές απάντη

σαν ότι δεν θέλουν να εργαστούν στην κοινότητα, όπως φαίνεται στο σχήμα
11, είναι γιατί «δεν θέλουν να αλλάξουν περιβάλλον εργασίας» σε ποσοστό
52% και ακολουθούν όλοι οι άλλοι σε μικρότερο ποσοστό. Ο λόγος που δε
θέλουν να εργαστούν στην κοινότητα δε φαίνεται να είναι η νοσηλεία στο
σπίτι, διότι μόνο 12% (26 άτομα) σημειώνουν τον παράγοντα αυτό και 13% (28
άτομα) αναφέρουν ότι δεν πιστεύουν στην επιτυχία του θεσμού.
ΣΧΗΜΑ 12
Σπουδαιότερα κίνητρα για την προσέλκυση νοσηλευτών στα Κέντρα Υγείας
κατά ηλικία.
100%.
80% -
60%-
40% -
20% -
0% _ι_ _1_
20-24 25-29 30-34 35-39 40+
ΗΛΙΚΙΑ
• α) Οικονομική ενίσχυση 93%
• β) Εξασφάλιση υλικού και μέσων . . . . Γ 69%
+ γ) Ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση 68%
* δ) Εξασφάλιση μεταφορικού μέσου 65%
' Αλλες απαντήσεις 12%
Από το σχήμα 12 επισημαίνεται ως σπουδαιότερο κίνητρο για την προ
σέλκυση νοσηλευτών στα ΚΥ το οικονομικό που σημειώνεται από όλους
σχεδόν τους ερωτηθέντες (93%). Ακολουθεί η εξασφάλιση υλικού και
μέσων (υλικοτεχνικής υποδομής γενικότερα) κάτι που δείχνει πόσο οι
νοσηλευτές αντιλαμβάνονται την έλλειψη τους και πόσο απαραίτητη τη
θεωρούν για τη σωστή λειτουργία των Κέντρων Υγείας. Ακόμη ποσοστό
68% ζητούν «επιμόρφωση», διότι προφανώς συνειδητοποιούν ότι είναι
απαραίτητη για τη διεκπεραίωση του έργου στην κοινότητα.
9.2. ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ

ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ
Π ί ν α κ α ς 1 2 : Συσχέτιση της Εξαρτημένης μεταβλητής «Νοσηλεία ατο σπίτι» σε σχέση με την

«Ειδικότητα στη ΔΥ».
Ειδικότητα νοσηλευτών στη Δημόσια Υγιεινή

Νοσηλεία στο σπίτι ΝΑΙ ΟΧΙ Σύνολο
ΝΑΙ 184 ( 92,9%) 243 ( 85%) 427
ΟΧΙ 14 ( 7,1%) 43 ( 15%) 57
* Σύνολο 198 (100,0%) 286 (100%) 484
2
χ ,=6.40 Ρ=0,0011
Οσοι παρακολούθησαν πρόγραμμα ειδικότητας τοποθετούνται με με
γαλύτερη συχνότητα θετικά προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι». Η
διαφορά είναι στατιστικά σημαντική.
Π ί ν α κ α ς 13". Συσχέτιση της εξαρτημένης μεταβλητής «Νοσηλεία στο σπίτι« σε σχέση με

την ενημέρωση των νοσηλευτών στην ΠΦΥ
Ενημέρωση για την ΠΦΥ και Κοινοτική Νοσηλευτική

ΝΑΙ 283 ( 91,3%) 133 (81,6%) 416
ΟΧΙ 27 ( 8,7%) 30 (18,4%) 57
** Σύνολο 310 (100.0%Τ 163 (100,0%) 473
Χ 2 2 =8.58 Ρ=0,003
Από τους νοσηλευτές που ενημερώθηκαν σχετικά με την ΠΦΥ και την
Κοινοτική Νοσηλευτική το μεγαλύτερο ποσοστό τάσσεται υπέρ της νοση
λείας στο σπίτι. Ό σ ο πιο ενημερωμένοι είναι οι νοσηλευτές σχετικά με
την ΠΦΥ τόσο πιο θετικά τοποθετούνται προς τη νοσηλεία στο σπίτι. Η
διαφορά είναι στατιστικά σημαντική.
* Δ.Α. 19 νοσηλευτές
** Δ.Α. 30 νοσηλευτές.
Π ί ν α κ α ς 14: Συσχέτιση της εξαρτημένης μεταβλητής «Νοσηλεία στο σπίτι» σε σχέση με

την ικανοποίηση από το επάγγελμα.
Ικανοποίηση νοσηλευτών από το επάγγελμα

ΝΑΙ 176 ( 92,6%) 252 ( 85,4%) 428
ΟΧΙ 14 ( 7,4%) 43 ( 14,6%) 57
Σύνολο* 190 295 485
Χ23=5.11 Ρ=0,0024
Από τους νοσηλευτές που είναι ικανοποιημένοι από το επάγγελμα, το
μεγαλύτερο ποσοστό τοποθετείται θετικά προς το θεσμό «Νοσηλεία στο
σπίτι». Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική.
Π ί ν α κ α ς 15: Συσχέτιση της εξαρτημένης μεταβλητής «Νοσηλεία στο σπίτι» σε σχέση με

την ηλικία.
Ηλικία νοσηλευτών
Νοσηλεία στο σπίτι 20-24 25-29 30-34 35-39 40+ Σύνολο
ΝΑΙ 63 ( 83%) 101 ( 84%) 96 ( 88%) 84 ( 88%) 65 ( 92%) 437 ( 87%)
ΟΧΙ 13 ( 17%) 18 ( 15%) 9 ( 8%) 11 ( 11%) 6 ( 8%) 59 ( 12%)
Δ.Α. 0 1 ( 1%) 4 ( 4%) 1 ( 1%) 0 6 ( 1%)
Σύνολο** 76 120 109 96 71 472
Όπως προκύπτει από τον πίνακα 15, η θετική τοποθέτηση οτο θεσμό
«Νοσηλεία στο σπίτι», αυξάνεται, αυξανομένης της ηλικίας.
*18 νοσηλευτές δεν απάντησαν στην ερώτηση.

**30 νοσηλευτές δεν έδωσαν την ηλικία τους.
Π ί ν α κ α ς 16: Συσχέτιση της εξαρτημένης μεταβλητής «Νοσηλεία στο σπίτι» με την

οικογενειακή κατάσταση των νοσηλευτών.
Οικογενειακή κατάσταση
Νοσηλεία στο σπίτι ' Εγγαμος Αγαμος Σύνολο
ΝΑΙ 247 ( 88,5%) 180 ( 86%) 427
ΟΧΙ 32 ( 11,5%) 30 ( 14%) 62
Σύνολο* 279 208 489
2
χ = 1.58 Ρ=0,45
Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των εγγάμων και
αγάμων νοσηλευτών, σε σχέση με την τοποθέτηση τους προς το θεσμό
«Νοσηλεία στο σπίτι».
Π ί ν α κ α ς 1 7 : Συγκεντρωτικός πίνακας συσχέτισης των ανεξάρτητων μεταβλητών με τη

«νοσηλεία στο σπίτι» (εξαρτημένη).
Ανεξάρτητες μεταβλητές
1. Ειδικότητα στη Δημόσια Υγεινή 2.36 0.12
2. Ενημέρωση στην ΠΦΥ και ΚΝ 8.11 0.004*
3. Ικανοποίηση από το επάγγελμα 7.61 0.006*
4. Ηλικία 2.54 0.64
5. Οικογενειακή κατάσταση 1.14 0.29
Από το συγκεντρωτικό πίνακα προκύπτει ότι: Πολύ μεγάλη επίδραση

στην εξαρτημένη μεταβλητή ασκούν δύο κυρίως από τις μεταβλητές που
μελετούνται, α) Η ενημέρωση των νοσηλευτών για την ΠΦΥ και την
Κοινοτική Νοσηλευτική και β) Η ικανοποίηση των νοσηλευτών από το
επάγγελμα. Οι δύο άλλες μεταβλητές (ειδικότητα στη ΔΥ και ηλικία), ενώ
δείχνουν σημαντικότητα στους απλούς πίνακες συσχέτισης, η επίδραση
τους περιορίζεται όταν συνυπολογιστούν οι δύο πιο σημαντικοί παράγο
ντες. Η οικογενειακή κατάσταση των νοσηλευτών, τόσο εδώ, όσο και
στους πίνακες συσχέτισης δεν έχει σημαντική επίδραση. Δύο είναι, επο
μένως, οι σημαντικοί παράγοντες που επιδρούν στην τοποθέτηση των
*14 νοσηλευτές δεν απάντηοαν στην ερώτηση.

νοσηλευτών προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι»: α) Η ενημέρωση

στην ΠΦΥ και την ΚΝ β) Η ικανοποίηση από το επάγγελμα.
Τα αποτελέσματα σύμφωνα με τον τύπο είναι:
log —^— = 1.237 + 0 . 8 7 6 x 2 + 0.814x3
1-Ρ (0.226) (0.292) (0.334)
To Odds για θετική απάντηση πολλαπλασιάζεται επί ρΟ-876 = 2.40 όταν η

απάντηση είναι θετική για την μεταβλητή 2 και ρΟ-8"14 = 2.26 όταν η απάντηση
είναι θετική για τη μεταβλητή 3 οι δύο από τις πέντε μεταβλητές που είχαν
σημαντική επίδραση στην εξηρτημένη μεταβλητή που είναι η νοσηλεία στο
σπίτι.
Στις παρενθέσεις έχουμε το τυπικό σφάλμα (Standard error) της εκτίμη
σης.
Τα αποτελέσματα στη λογιστική παλινδρόμηση εξήχθησαν με τον πιο κάτω

τύπο:
ρ
log — = α + β,χ1 + β 2 χ 2 +...
1-Ρ
Όπου Ρ = πιθανότητα η απάντηση στη νοσηλεία στο σπίτι να είναι Ναι.
Όπου χ,, χ2... είναι οι ανεξάρτητες μεταβλητές.
Όπου β,, β2είναι συντελεστές που χρησιμοποιούνται με τη μέθοδο μέγι
στης πιθανοφάνειας στο πρόγραμμα GLIM για τον μικροϋπολογιστή.
Χρησιμοποιούμε τον έλεγχο λόγου πιθανοφανειών (που μας δίνει μια τιμή
χ2) για να εξετάσουμε αν μια ανεξάρτητη μεταβλητή πρέπει να είναι στο
regression ή όχι - δηλαδή, αν έχει στατιστικά σημαντική σχέση ή όχι με την
εξαρτημένη μεταβλητή σ' αυτή την πολυπαραγοντική ανάλυση.
10. ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η παρούσα μελέτη διερεύνησε τους παράγοντες που επιδρούν στη

διαμόρφωση της θέσεως των νοσηλευτών προς το θεσμό της νοσηλείας
στο σπίτι και επικεντρώθηκε στην εξέταση πέντε κυρίως παραγόντων που
είναι δυνατόν να επιδρούν θετικά η αρνητικά στη διαμόρφωση της θέ
σεως αυτής. Οι παράγοντες αυτοί είναι:
α) Η ενημέρωση των νοσηλευτών σχετικά με την ΠΦΥ, την Κοινοτική
Νοσηλευτική και τη νοσηλεία στο σπίτι
β) Η ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή
γ) Η ικανοποίηση των νοσηλευτών από το νοσηλευτικό επάγγελμα
δ) Η ηλικία και
ε) Η οικογενειακή κατάσταση
Στον πίνακα 1 φαίνεται ότι το νοσηλευτικό δείγμα αποτελείται από
αρκετά νεανικό πληθυσμό, αφού το 80% των νοσηλευτών, που περιλαμβά
νονται στη μελέτη, είναι κάτω των 39 ετών: Παρουσιάζεται αμέσως το
ερώτημα: που οφείλεται το γεγονός, όπως τουλάχιστον εμφανίζεται στην
παρούσα μελέτη, ότι οι νοσηλευτές που υπηρετούν στα νοσοκομεία της
χώρας μας είναι κατά 80% κάτω των 39 ετών; Δύο εξηγήσεις είναι πιθανόν
να δοθούν στο ερωτηματικό αυτό:
α) Τα 2-3 τελευταία χρόνια αρκετές νοσηλεύτριες αποχωρούν από
την ενεργό υπηρεσία, μετά τη συμπλήρωση 15ετίας στο Δημόσιο, φοβού
μενες μήπως η δυνατότητα αυτή της συνταξιοδότησης, που δίνεται στις
μητέρες, παύσει να ισχύει στο μέλλον.
β) Αρκετοί νοσηλευτές αποχώρησαν από την ενεργό υπηρεσία μετά
τη δημοσιοποίηση των νοσοκομείων στα οποία υπηρετούσαν και την ανά
γκη εξαγοράς των χρόνων προϋπηρεσίας, προκειμένου να ενταχθούν στο
Δημόσιο. Οι υποθετικές αυτές εξηγήσεις αξίζει να μελετηθούν περισσό
τερο με ξεχωριστή σχετική έρευνα. Μερικές έμμεσες απαντήσεις στο
καυτό ερώτημα: γιατί οι νοσηλευτές στη χώρα μας προσπαθούν να αποχω-
ρήαουν από το επάγγελμα, δίνονται στο σχήμα 9, όπου παρουσιάζονται οι

κύριοι λόγοι που προκαλούν στους νοσηλευτείς έλλειψη ικανοποίησης
από το επάγγελμα. Σαν πρώτος λόγος αναφέρεται η «έλλειψη κοινωνικής
αναγνώρισης» από το 86% των νοσηλευτών, ακολουθεί η «έλλειψη ικανο
ποιητικού μισθού» 79% και «έλλειψη περιγραφής καθηκόντων» 77%. Το
πρόβλημα αυτό της πρόωρης αποχώρησης των νοσηλευτών από το επάγ
γελμα απασχόλησε το νοσηλευτικό κόσμο σε πολλές χώρες. Ενδεικτικά
αναφέρεται πρόσφατη μελέτη, που έγινε στον Καναδά, στην οποία συ
μπεραίνεται ότι ο κυριότερος λόγος αποχώρησης ή αλλαγής επαγγέλμα
τος, μετά από λίγα χρόνια υπηρεσίας, είναι «οι δύσκολες συνθήκες εργα
σίας», που προέρχονται από την ίδια τη φύση του νοσηλευτικού επαγγέλ
ματος 137 . Αντίθετα με τα δικά μας αποτελέσματα, το νοσηλευτικό επάγ
γελμα έχει ευρύτατη κοινωνική αναγνώριση και ο μισθός θεωρείται ιδιαί
τερα ικανοποιητικός στη χώρα αυτή. Οι νοσηλευτές που αποχωρούν από το
νοσηλευτικό επάγγελμα, καταφεύγουν σε επαγγέλματα όπως διοίκηση μεγά
λων επιχειρήσεων, δημόσιες σχέσεις και εκπαίδευση. Η δεξιοτεχνία και η
άνεση στην ανθρώπινη επικοινωνία, που τους πρόσφερε η άσκηση του νοση
λευτικού έργου, συντελεί στη μεγάλη απόδοση τους στα επαγγέλματα αυτά 137 .
Η ευρύτερη έρευνα και η μελέτη του προβλήματος στη χώρα μας
είναι επιτακτική, αφού και η έλλειψη σε νοσηλευτικό προσωπικό είναι
ιδιαίτερα έντονη. Το απαιτούμενο νοσηλευτικό προσωπικό για την κά
λυψη των στοιχειωδών αναγκών στη χώρα μας, σύμφωνα με τα διεθνή
48
δεδομένα, είναι 60.000 , από τις οποίες 30.000 τουλάχιστον διπλωματούχες,
ενώ διαθέτουμε σήμερα μόνο 7.128 διπλωματούχους νοσηλευτές σε όλη τη
χώρα . Το πρόβλημα παρουσιάζεται ακόμα πιο έντονο με την επέκταση
του νοσηλευτικού ρόλου στην κοινότητα και την ανάγκη στελέχωσης των
Κέντρων Υγείας
Ο πίνακας 2 επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα, που παρουσιάστηκαν
στον πίνακα 1, αφού 83% των νοσηλευτών έχουν λιγότερα από 19 χρόνια
προϋπηρεοίας και δημιουργεί τα ίδια ερωτηματικά με τον πίνακα 1.
Στον πίνακα 4 παρουσιάζεται το ποσοστό των νοσηλευτών, που έχουν
ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή, αφού το θέμα που ερευνάται έχει σχέση
με το ρόλο του νοσηλευτή στην κοινότητα. Ο πίνακας 4 περιλαμβάνει
τους νοσηλευτές που παρακολούθησαν: α) Το ετήσιο ξεχωριστό πρό
γραμμα ειδικότητας στη Δημόσια Υγιεινή, που δινόταν από τις 3 πρώην
ανώτερες σχολές Νοσοκόμων και Επισκεπτριών του Υπουργείου Υγείας
Πρόνοιας, που λειτουργούσαν από το 1971-1982 σύμφωνα με το νόμο
781/70 . και β) Το εξαμηνιαίο ενσωματωμένο στη βασική εκπαίδευση
πρόγραμμα ειδικότητας στη ΔΥ, που δινόταν από τις ίδιες σχολές μέχρι
το 1971, που μετατράπηκαν σε σχολές τετραετούς φοίτησης με ετήσιο
πρόγραμμα ειδικότητας. Για να επιβεβαιωθεί το είδος της ειδικότητας και

να αποφευχθούν τυχόν λάθη ή παρανοήσεις σχετικά με το πρόγραμμα
ειδικότητας στη Δημόσια Υγιεινή, ζητήθηκε από τους νοσηλευτές, που
απάντησαν ότι παρακολούθησαν πρόγραμμα ειδικότητας, να σημειώσουν
το συγκεκριμένο πρόγραμμα που παρακολούθησαν. Αξίζει να σημειωθεί
ότι, ενώ 246 άτομα από τα 503 απάντησαν ότι παρακολούθησαν πρό
γραμμα ειδικότητας στη Δημόσια Υγιεινή, μόνο 166 (ποσοστό 33%) παρα
κολούθησαν τα δύο συγκεκριμένα προγράμματα ειδικότητας. Ό λ ε ς οι
νοσηλευτικές σχολές από το 1960 και μετά περιελάμβαναν δίμηνο πρό
γραμμα εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγιεινή και προφανώς ορισμένοι νοση
λευτές το εξέλαβαν σαν ειδικότητα.
Στον πίνακα 5 είναι φανερό ότι η ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή
παρουσιάζεται σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα στα μεγαλύτερα σε ηλικία
άτομα, ενώ περιορίζεται πάρα πολύ στην ηλικία 20-24 ετών, όπου 10 μόνο
άτομα (13%) αναφέρουν ότι έχουν ειδικότητα. Η διαφορά αυτή εξηγείται
από το γεγονός ότι το νοσηλευτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα άλλαξε μετά
τη δημοσίευση του νόμου 1404/83 για την ίδρυση των TEI και την ανα
στολή λειτουργίας των πρώην σχολών Υπουργείου Υγείας Πρόνοιας,
τρεις από τις οποίες έδιναν την ειδικότητα της Δημόσιας Υγιεινής 139 . Ο
τελευταίος χρόνος λειτουργίας των σχολών αυτών ήταν το 1984, ενώ από
το 1985 λειτουργούσαν μεν αλλά με πρόγραμμα TEI, που δεν έδινε την
ειδικότητα. Τα 10 άτομα (ηλικίας 20-24 χρόνων), που αναφέρουν ειδικό
τητα Δημόσιας Υγιεινής, φαίνεται ότι παρακολούθησαν την ειδικότητα το
τελευταίο έτος λειτουργίας της, αποφοίτησαν δηλαδή το 1984 και συ
μπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο της μελέτης πριν κλείσει το 1987, οπότε
δεν ήταν ακόμα 25 ετών για να συμπεριληφθούν στην επόμενη ομάδα
ηλικίας.
Στον πίνακα 6, φαίνεται ότι το &3% του συνόλου των νοσηλευτών, που
συμμετείχαν στη μελέτη, απαντούν ότι ενημερώθηκαν σχετικά με την
ΠΦΥ και την Κοινοτική Νοσηλευτική, ενώ στον πίνακα 7 παρουσιάζονται
οι πηγές ενημέρωσης. Την πρώτη σε αναλογία πηγή ενημέρωσης των
νοσηλευτών για την ΠΦΥ αποτελούν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας (τηλε
όραση, ραδιόφωνο, τύπος κ.λπ.) σε ποσοστό 68%. Αυτό, βέβαια, έχει
καταρχήν θετική πλευρά, αφού φαίνεται ότι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας
ανταποκρίθηκαν στην ανάγκη των καιρών για ενημέρωση του πληθυσμού
σχετικά με τη διεθνή προσπάθεια οργάνωσης της ΠΦΥ, καθώς και τις
ανάλογες προσπάθειες που γίνονται στη χώρα μας για την οργάνωση και
λειτουργία Κέντρων Υγείας. Χωρίς να αμφισβητείται η συμβολή των μέ
σων μαζικής επικοινωνίας στην ενημέρωση του κοινού, του οποίου τμήμα
αποτελούν και οι νοσηλευτές, προβάλλει το εξής ερώτημα: είναι αρκετή
η ενημέρωση που δίνουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, καθώς και οι

υπόλοιπες πηγές, που αναφέρονται στον πίνακα 7, για να ετοιμάσουν το
νοσηλευτή και να του δώσουν τα θεωρητικά και άλλα εφόδια που χρειάζε
ται για να εργαστεί αποδοτικά και να διεκπεραιώσει το ρόλο του στην
κοινότητα; Η διεθνής βιβλιογραφία και η διεθνής πραγματικότητα βεβαιώ
νουν ότι δεν είναι αρκετά. Χρειάζεται εντατική προετοιμασία των ήδη
διπλωματούχων νοσηλευτών, τουλάχιστον τρίμηνης διάρκειας, για να
μπορέσουν να ενημερωθούν αρκετά
Στην Αυστραλία το πρόγραμμα που οργανώθηκε για να ετοιμάσει
νοσηλευτές να εργαστούν στην κοινότητα και συγκεκριμένα στο πρό
γραμμα νοσηλείας στο σπίτι, της περιοχής του Sydney, διήρκεσε ένα
χρόνο και περιέλαβε, τόσο θεωρητική διδασκαλία, όσο και κλινική άσκηση
στην κοινότητα. Η εκπαίδευση, όμως, αυτή έδωσε άριστα αποτελέσματα112.
Η ανάγκη ενημέρωσης των νοσηλευτών της χώρας μας σχετικά με την
ΠΦΥ, την εργασία στην κοινότητα και τη νοσηλεία στο σπίτι, επιβεβαιώνε
ται και από το σχήμα 10. Εδώ παρατηρείται ότι το 57% των νοσηλευτών
της μελέτης τονίζουν ότι για να αισθανθούν ασφαλείς από πλευράς γνώ
σεων και δυνατοτήτων να ανταποκριθούν στο ρόλο τους στην κοινότητα,
θεωρούν απαραίτητο να προηγηθεί σχετικό ενημερωτικό σεμινάριο.
Στον πίνακα 8 οι νοσηλευτές, σε ποσοστό 82%, βλέπουν θετικά το
ρόλο τους στην κοινότητα και στον πίνακα 9 σε ακόμα μεγαλύτερο ποσο
στό 87% βλέπουν θετικά τη νοσηλεία στο σπίτι, σαν βασικό τμήμα της
Κοινοτικής Νοσηλευτικής. Το γεγονός της θετικής τοποθέτησης των
νοσηλευτών προς το θεσμό της νοσηλείας στο σπίτι, μπορεί να θεωρηθεί
ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς και η σημασία των διαφόρων παραγόντων
(μεταβλητών), που μελετώνται στη συνέχεια και επιδρούν θετικά ή αρνη
τικά στη διαμόρφωση της τοποθέτησης, αφού αυτό αποτελεί έναν από
τους αντικειμενικούς σκοπούς της παρούσης μελέτης.
Προσφέρονται, λοιπόν, από τα μέχρι τώρα δεδομένα που αναλύθη
καν, βάσιμες ενδείξεις ότι οι νοσηλευτές βλέπουν την οργάνωση της
νοσηλείας στο σπίτι με θετική διάθεση. Ο πίνακας 10, όμως, που ακολου
θεί, παρουσιάζει κάποια διστακτικότητα των νοσηλευτών να εργαστούν οι
ίδιοι προσφέροντας νοσηλεία στο σπίτι. Το ποσοστό των νοσηλευτών που
θέλουν να εργαστούν μειώνεται στο 56%. Στο σχήμα 11 παρουσιάζονται οι
λόγοι για τους οποίους οι νοσηλευτές που απάντησαν αρνητικά, δε θέ
λουν να εργαστούν στη νοσηλεία στο σπίτι. Το βασικό στοιχείο που επιση
μαίνεται στο σχήμα 11, είναι ότι πολύ μικρό ποσοστό νοσηλευτών (μόνο
12%) δείχνουν κάποια απαρέσκεια στη νοσηλεία στο σπίτι και σημειώνουν
ότι θα προτιμούσαν να εργαστούν στην κοινότητα, χωρίς να περιλαμβάνε
ται στα καθήκοντα τους, η νοσηλεία στο σπίτι. Κύριος λόγος για τον οποίο
δε θέλουν να εργαστούν στην κοινότητα, που αναφέρεται από το 52% των

ερωτηθέντων, είναι το ότι δεν επιθυμούν να αλλάξουν τρόπο εργασίας.
' Ισως επειδή κάθε αλλαγή χρειάζεται ενημέρωση και προετοιμασία για να
γίνει σταδιακά αποδεκτή από τους ενδιαφερόμενους. Αυτό αποτελεί
έναν επιπλέον λόγο, που ενισχύει την ανάγκη οργάνωσης ειδικού ενημε
ρωτικού σεμιναρίου για την προετοιμασία των νοσηλευτών να αποδεχθούν
την επέκταση του ρόλου τους στην κοινότητα. Διότι έχει αποδειχθεί ότι
όσο πιο ενημερωμένοι αισθάνονται οι άνθρωποι σχετικά με αυτό που
πρόκειται να αναλάβουν, τόσο πιο ασφαλείς νιώθουν και πιο αποφασιστι
κοί αποδεικνύονται στο να αποδεχθούν τη συμμετοχή τους αυτή
Τα όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω, ενισχύονται ακόμα από το γεγονός
ότι 28% των νοσηλευτών, που δε θέλουν να προσφέρουν νοσηλεία στο
σπίτι, αναφέρουν σαν αιτία το ότι δεν έχουν ειδικότητα στη Δημόσια
Υγιεινή. Αυτό έμμεσα ίσως υποδηλώνει την αβεβαιότητα που αισθάνονται
και την ανεπαρκή προετοιμασία που θεωρούν ότι έχουν, προκειμένου να
αισθανθούν έτοιμοι να προσφέρουν νοσηλεία στην κοινότητα.
Τρία βασικά σημεία υποδεικνύουν όλα τα πιο πάνω δεδομένα:
1 ) Τη βασική ανάγκη οργάνωσης ειδικού ενημερωτικού σεμιναρίου διάρκειας
3-6 μηνών για τους διπλωματούχους νοσηλευτές της χώρας, προκειμένου
να ετοιμαστούν για την επέκταση του ρόλου τους στην κοινότητα, το
οποίο να παρακολουθήσουν όλοι οι νοσηλευτές σταδιακά.
2) Οργάνωση προγράμματος ειδικότητας Κοινοτικής Νοσηλευτικής διάρ
κειας ενός έτους για όσους νοσηλευτές θα στελεχώσουν τα Κέντρα
Υγείας και δεν έχουν αποκτήσει ειδικότητα.
3) Επαναπροσανατολισμό των βασικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, σύμ
φωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ, ώστε οι νέοι απόφοιτοι να
είναι έτοιμοι να εργαστούν, τόσο στο νοσοκομείο, όσο και στην κοινό
τητα 1 3 1 .
Στον πίνακα 11 παρουσιάζεται η ικανοποίηση των νοσηλευτών από το
επάγγελμα και επισημαίνεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι 59,5% των ερωτηθέ
ντων δεν είναι ικανοποιημένοι.
Το πολύ υψηλό ποσοστό νοσηλευτών, που θεωρούν σαν κυριότερο
πρόβλημα στο επάγγελμα την έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης, χρειάζε
ται να επισημανθεί ιδιαίτερα, αφού όπως αποδεικνύεται στον πίνακα 14 η
ικανοποίηση από το επάγγελμα σχετίζεται άμεσα με την τοποθέτηση των
νοσηλευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι».
Στο σχήμα 12 παρουσιάζονται τα κίνητρα που, σύμφωνα με τη γνώμη
των νοσηλευτών της μελέτης, θα συντελέσουν στην προσέλκυση νοση
λευτών στα Κέντρα Υγείας. Το οικονομικό τονίζεται πρώτο και σε αναλο
γία 93%. Αυτό προτείνεται να δοθεί σε διάφορες μορφές όπως: μεγαλύτε-
ρος μισθός, επίδομα ευθύνης, λιγότερες ώρες εργασίας, υπερωριακή

απασχόληση κ.λπ. Ακολουθεί η εξασφάλιση υλικού και μέσων σε ποσοστό
69% και τρίτο η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση σε ποσοστό 68%. Φαίνεται
ότι οι νοσηλευτές έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη της συνεχούς
επιμόρφωσης και ενημέρωσης για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο
ρόλο τους στην κοινότητα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία οι νοση
λευτές που εργάζονται στην κοινότητα έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη
να στηριχθούν στις γνώσεις και τις δυνατότητες τους, τις οποίες χρειάζε
ται συνέχεια να εμπλουτίζουν, αφού καλούνται συχνά μόνοι τους να
αντιμετωπίσουν τις ποικίλες ανάγκες που παρουσιάζονται στο σπίτι του
αρρώστου, χωρίς να περιβάλλονται από όλους τους άλλους συναδέλφους,
που έχουν κοντά τους στο χώρο του νοσοκομείου 108 · 126 .
Στον πίνακα 12, παρουσιάζεται η συσχέτιση της ειδικότητας στη
Δημόσια Υγιεινή με την τοποθέτηση των νοσηλευτών προς τη νοσηλεία
στο σπίτι. Ο πίνακας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι νοσηλευτές που έχουν
ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή με στατιστικά σημαντική διαφορά τοπο
θετούνται θετικά προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι» (Ρ = 0,0011).
Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα επαληθεύεται η τρίτη υπόθεση της
μελέτης που αναφέρει ότι: οι νοσηλευτές που έχουν ειδικότητα στη ΔΥ
τοποθετούνται περισσότερο θετικά προς τη νοσηλεία στο σπίτι.
Το ερώτημα που παρουσιάστηκε και από τους πίνακες 4 και 5 και το
σχήμα 10 είναι κατά πόσο χρειάζεται να οργανωθεί πρόγραμμα ειδικότη
τας για τους νοσηλευτές που πρόκειται να στελεχώσουν τα Κέντρα Υγείας
και το οποίο να έχει ετήσια διάρκεια.
Στον πίνακα 13, παρουσιάζεται η συσχέτιση της ενημέρωσης των νοση
λευτών σχετικά με την ΠΦΥ και την Κοινοτική Νοσηλευτική με την τοποθέ
τηση τους προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι». Ο πίνακας οδηγεί στο
συμπέρασμα ότι: οι νοσηλευτές που ενημερώθηκαν για την ΠΦΥ και την
Κοινοτική Νοσηλευτική με στατιστικά σημαντική διαφορά (Ρ = 0,003) τοποθε
τούνται θετικά προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι». Το συμπέρασμα
αυτό μας οδηγεί στα δεδομένα που προέκυψαν από τους πίνακες 6, 7 και 12
και ενισχύει την ανάγκη οργάνωσης προγράμματος ενημέρωσης των νοση
λευτών, σχετικά με την ΠΦΥ, την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη νοσηλεία στο
σπίτι.
Επαληθεύεται επομένως η δεύτερη υπόθεση της μελέτης σύμφωνα με
την οποία, η ενημέρωση των νοσηλευτών στην ΠΦΥ, την ΚΝ και τη νοσηλεία
στο σπίτι συντελεί στο να δημιουργηθεί θετική στάση των νοσηλευτών προς
τη νοσηλεία στο σπίτι.
Στον πίνακα 14, παρουσιάζεται η συσχέτιση της ικανοποίησης των νοση
λευτών από το επάγγελμα με την τοποθέτηση τους προς το θεσμό της
«Νοσηλείας στο σπίτι». Είναι φανερό ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των νοση
λευτών, που είναι ικανοποιημένοι από την εργασία τους, τοποθετούνται θε
τικά προς το θεσμό αυτό (92,6%), ενώ μόνο ελάχιστο ποσοστό τοποθετείται
αρνητικά (7,4%). Η σχέση της ικανοποίησης με την τοποθέτηση είναι στατι
στικά σημαντική (Ρ = 0,0024) στους νοσηλευτές που είναι ικανοποιημένοι από
το επάγγελμα. Το γεγονός αυτό μπορεί να θεωρηθεί φυσικό, αφού η ικανοποί
ηση από το επάγγελμα δίνει στα άτομα που το ασκούν την άνεση και τη
διάθεση να το εξασκήσουν και σε ένα νέο περιβάλλον, όπως η κοινότητα, υπό
την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα υπάρχουν και οι ανάλογες συνθήκες εργα
σίας.
Υποστηρίζεται η πέμπτη υπόθεση σύμφωνα με την οποία όσο πιο ικανο
ποιημένοι είναι οι νοσηλευτές από το επάγγελμα τόσο πιο θετική είναι η θέση
τους στη νοσηλεία στο σπίτι.
Στον πίνακα 14, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμα η συσχέτιση
της αρνητικής τοποθέτησης. Παρατηρείται ότι οι νοσηλευτές που δεν είναι
ικανοποιημένοι από το επάγγελμα σε στατιστικά σημαντικό ποσοστό (Ρ =
0,0024) τοποθετούνται επίσης θετικά προς το θεσμό. Σαν πιθανές εξηγήσεις
στο αποτέλεσμα αυτό, μπορούν να δοθούν οι πιο κάτω:
α) Οι νοσηλευτές που δεν είναι ικανοποιημένοι από το επάγγελμα ζητούν μια
διέξοδο, μια αλλαγή, εκτός του νοσοκομείου,
β) Οι νοσηλευτές που δεν είναι ικανοποιημένοι ίσως βλέπουν την εργασία στην
κοινότητα πιο ανεξάρτητη, με πιο ανοικτούς ορίζοντες δράσης,
γ) Μια τρίτη αιτία για τη θετική τοποθέτηση στο θεσμό ίσως είναι η διάθεση των
νοσηλευτών να απομακρυνθούν από το καταθλιπτικό περιβάλλον του νοσοκο
μείου.
Τόσο ο πίνακας 11, όσο και το σχήμα 11 επισημαίνουν τα προβλήματα που
προκαλούν δυσαρέσκεια και προβληματίζουν τους νοσηλευτές στην άσκηση
του έργου τους. Το θέμα της «έλλειψης κοινωνικής αναγνώρισης» του νοση
λευτικού επαγγέλματος αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα, τόσο για
την προσέλευση, όσο και την παραμονή των νοσηλευτών στο επάγγελμα και
την ικανοποίηση τους από αυτό.
Τη σχέση της ηλικίας με την τοποθέτηση των νοσηλευτών προς το θεσμό
της «Νοσηλείας στο σπίτι», δείχνει ο πίνακας 15. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία
νοσηλευτές τοποθετούνται πολύ πιο θετικά προς το θεσμό από τους νεώτε
ρους. Σε αυτό μπορεί να δοθούν οι πιο κάτω εξηγήσεις:
α) Οι μεγαλύτεροι έχουν περισσότερη εμπειρία στη νοσηλεία και αισθά
νονται πιο άνετα να νοσηλεύουν άρρωστο και στο σπίτι.
β) Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους νεώτε
ρους έχουν ειδικότητα στη Δημόσια Υγιεινή, όπως δείχνει ο πίνακας 5. Η
ειδικότητα Δημόσιας Υγιεινής, σύμφωνα με τον πίνακα 13, ασκεί θετική
επίδραση στην τοποθέτηση των νοσηλευτών προς το θεσμό.

Η συσχέτιση, όμως, της ηλικίας των νοσηλευτών με την τοποθέτηση τους
προς το θεσμό δεν παρουσιάζει στατιστική σημαντικότητα (Ρ = 0,07). Καταρ
ρίπτεται, λοιπόν, η υπόθεση της μελέτης.
Η συσχέτιση της οικογενειακής κατάστασης των νοσηλευτών με την
τοποθέτηση τους προς το θεσμό Νοσηλεία στο σπίτι, δεν παρουσιάζει κάποια
σημαντική συσχέτιση, όπως προκύπτει από τον πίνακα 16.
Από τη λογιστική παλινδρόμηση (logistic regression) προκύπτει ότι τη
μεγαλύτερη επίδραση στην εξαρτημένη μεταβλητή, που είναι η νοσηλεία στο
σπίτι, ασκούν δύο από τις πέντε ανεξάρτητες μεταβλητές, που μελετήθηκαν,
όπως φαίνεται και στον πίνακα 17. Οι δύο αυτές μεταβλητές είναι: α) Η
ενημέρωση των νοσηλευτών σχετικά με την ΠΦΥ και την Κοινοτική Νοσηλευ
τική και β) Η ικανοποίηση που αισθάνονται οι νοσηλευτές από το επάγγελμα.
Οι άλλες τρεις μεταβλητές, ενώ δείχνουν μια σημαντικότητα στους πίνακες
συσχέτισης, η επίδραση τους περιορίζεται όταν συνυπολογιστούν οι δύο
σημαντικές μεταβλητές που αναφέρθηκαν πιο πάνω.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ένα αισιόδοξο μήνυμα της διατριβής αυτής είναι το γεγονός ότι οι

νοσηλευτές βλέπουν με θετική διάθεση τόσο το θεσμό της «Νοσηλείας
στο σπίτι» όσο και το ρόλο του νοσηλευτή στην κοινότητα και τα Κέντρα
Υγείας. Παρουσιάζονται όμως διστακτικοί να εργαστούν και να προσφέ
ρουν νοσηλεία στο σπίτι οι ίδιοι. Η διστακτικότητα αυτή μπορεί να ξεπερα
στεί με τη βοήθεια και συνεργασία της πολιτείας. Η συμβολή της πολι
τείας και των υπεύθυνων φορέων, γενικά, μπορεί να συνοψιστεί στα πιο
κάτω σημεία.
1. Είναι απαραίτητο να οργανωθεί η νοσηλευτική υπηρεσία στην Πρωτοβάθ
μια Φροντίδα Υγείας και να καθοριστούν τα νοσηλευτικά καθήκοντα, οι
προϋποθέσεις πρόσληψης και τα προσόντα, που απαιτούνται για τους
νοσηλευτές της κοινότητας. Να γίνουν δηλαδή ανάλογες ρυθμίσεις με
αυτές που αφορούν το ιατρικό προσωπικό και περιλαμβάνονται στα δύο
νομοθετικά διατάγματα που ακολούθησαν το νόμο 1397/83, τα οποία δεν
αναφέρονται καθόλου στο νοσηλευτικό προσωπικό των Κέντρων
ο i Oft QT k.
Υγείας . Να ενεργοποιηθεί ο νόμος αυτός και ιδιαίτερα το άρθρο 15

που αφορά τις δραστηριότητες των Κέντρων Υγείας και να αποκαταστα
θεί η αυτοτέλεια της νοσηλευτικής υπηρεσίας η οποία ουσιαστικά έχει
καταργηθεί σήμερα.
2. Η εσωτερική οργάνωση και λειτουργία των Κέντρων Υγείας και η εξασφά
λιση υλικοτεχνικής υποδομής που να περιλαμβάνει γραπτό σύστημα επι
κοινωνίας, σύστημα παραπομπών, επάρκεια νοσηλευτικού υλικού και με
ταφορικών μέσων για την εξοικονόμηση χρόνου και την άνετη μετακίνηση
των εργαζόμενων είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουρ
γία των Κέντρων Υγείας πολύ δε περισσότερο για την οργάνωση και
προσφορά νοσηλείας στο σπίτι. Η λειτουργική σύνδεση των Κέντρων
Υγείας με τα νοσοκομεία που προβλέπει ο νόμος 1397/83 διευκολύνει
την οργάνωση αυτή.
3. Να δρομολογηθεί και στη χώρα μας συγκεκριμένο πρόγραμμα τόσο για

την προσέλκυση όσο και την παραμονή των νοσηλευτών στο νοσηλευτικό
επάγγελμα. Ο προγραμματισμός αυτός πρέπει να αναφέρεται στις ανά
γκες ολόκληρου του νοσηλευτικού δυναμικού της χώρας και να γίνει με
τη συμμετοχή και των νοσηλευτών. Το πρόβλημα της έλλειψης νοσηλευ
τικού προσωπικού στη χώρα μας γίνεται ακόμη μεγαλύτερο με την επέ
κταση του νοσηλευτικού έργου στην κοινότητα και τη δημιουργία των
Κέντρων Υγείας
Οι νοσηλευτές στη χώρα μας δεν επαρκούν για να καλύψουν ούτε τις
στοιχειώδεις ανάγκες των νοσηλευομένων οτα νοσοκομεία. Πού θα στη
ριχθεί, λοιπόν, η λειτουργία των Κέντρων Υγείας και πώς θα εφαρμοστεί η
τόσο απαραίτητη για τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού εφαρμογή της
νοσηλείας στο σπίτι; Η διεθνής βιβλιογραφία και η διεθνής νοσηλευτική
πείρα, απέδειξαν ότι είναι απολύτως απαραίτητη η οργάνωση και λειτουρ
γία της υπηρεσίας νοσηλείας στο σπίτι για λόγους οικονομικούς, κοινωνι-
- , 142-145
κους και ψυχολογικούς
4. Η εκπαίδευση και προετοιμασία του νοσηλευτικού προσωπικού για να εργα
στεί αποδοτικά στην ΠΦΥ τα Κέντρα Υγείας και τη Νοσηλεία στο σπίτι, είναι
απαραίτητη.
Χρειάζεται να εφαρμοστούν άμεσα αλλαγές στη βασική και μεταπτυ
χιακή εκπαίδευση των νοσηλευτών σε όλα τα επίπεδα. Τα βασικά προ
γράμματα νοσηλευτικής εκπαίδευσης τόσο στα ΑΕΙ όσο και στα TEI πρέ
πει να ευθυγραμμιστούν με τις οδηγίες του ΠΟΥ και της ΕΟΚ, οι οποίες
περιλαμβάνονται σε όλα τα έντυπα που κυκλοφόρησαν τα 20 τελευταία
χρόνια. Οι αλλαγές σχετικά με την εκπαίδευση πρέπει να οργανωθούν σε
_ 131,146,147
τρια επίπεδα
α) Στη βασική εκπαίδευση που σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα πρέπει
να είναι τριτοβάθμια, χρειάζεται να υλοποιηθεί ο επαναπροσανατολι-
σμός των προγραμμάτων με έμφαση στην πρόληψη και διατήρηση της
υγείας τόσο στη θεωρητική διδασκαλία όσο και την άσκηση της Νοση
λευτικής.
β) Η Μεταπτυχιακή Νοσηλευτική εκπαίδευση μας, επίσης, πρέπει να
οργανωθεί σε σχέση με το διευρυμένο ρόλο του νοσηλευτή στην κοινό-
148,149,150
τητα
γ) Για τους νοσηλευτές που έχουν ήδη αποφοιτήσει και δεν έχουν παρα
κολουθήσει το γενικευμένο και προς την υγεία της κοινότητας προσα
νατολισμένο πρόγραμμα, είναι απαραίτητο να οργανωθεί ειδικό ενημε
ρωτικό σεμινάριο τρίμηνης τουλάχιστο διάρκειας με σκοπό την ενημέ
ρωση τους σχετικά με την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το διευ
ρυμένο ρόλο του νοσηλευτή στην Κοινότητα. Τα σεμινάρια αυτά πρέ-
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 89
πει να παρακολουθήσουν σταδιακά όλοι οι νοσηλευτές σε οποιαδήποτε

υπηρεσία και αν βρίσκονται. Απόλυτη προτεραιότητα για παρακολού
θηση του συστηματικού σεμιναρίου ενημέρωσης έχουν οι νοσηλευτές
που ήδη εργάζονται στα Κέντρα Υγείας, χωρίς να έχουν την απαραί
τητη προετοιμασία και χωρίς να γνωρίζουν τον ακριβή ρόλο τους στην
Κοινότητα, με αποτέλεσμα η Νοσηλεία στο σπίτι να μένει μονόγραμμα
του νόμου, χωρίς να εφαρμόζεται.
5. Η ειδικότητα στην Κοινοτική Νοσηλευτική είναι απαραίτητη για τους
νοσηλευτές που πρόκειται να στελεχώσουν τα Κέντρα Υγείας. Από την
παρούσα μελέτη προέκυψε ότι η παρακολούθηση προγράμματος ειδικό
τητας προετοιμάζει πολύ καλύτερα το νοσηλευτή για την εργασία στην
κοινότητα και την οργάνωση προσφοράς νοσηλείας στο σπίτι.
Η ειδικότητα στην Κοινοτική Νοσηλευτική πρέπει να θεσμοθετηθεί
σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος Β του νόμου 1579/85, που αναγνωρί
ζει και τις άλλες νοσηλευτικές ειδικότητες (Ψυχιατρική, Παθολογική, Χει
ρουργική και Παιδιατρική Νοσηλευτική26.
Τόσο τα συμπεράσματα, όσο και οι προτάσεις της μελέτης στηρίζονται
στις απαντήσεις που δόθηκαν από τους νοσηλευτές με την επιφύλαξη και τον
περιορισμό που επιβάλλει η χρησιμοποίηση ενός ερωτηματολογίου.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα μελέτη ερεύνησε τους παράγοντες που επιδρούν στη

διαμόρφωση της θέσεως των νοσηλευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο
σπίτι».
Αφορμή για την επιλογή του θέματος αποτέλεσε η δημοσίευση του
νόμου 1397/83, που προβλέπει την ίδρυση Κέντρων Υγείας στη χώρα μας,
στις δραστηριότητες των οποίων περιλαμβάνεται και ο θεσμός της «Νο
σηλείας στο σπίτι».
Οι επί μέρους σκοποί της μελέτης ήταν να διαίιίστωθεί:
α) Πόσο έτοιμοι και ενημερωμένοι είναι οι νοσηλευτές για να αναλάβουν το
ρόλο αυτό στην κοινότητα,
β) Πώς διατίθενται απέναντι στο θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι»,
γ) Πόσο πρόθυμοι είναι να εργαστούν στο πρόγραμμα «Νοσηλεία στο σπίτι»,
δ) Ποιοι παράγοντες επιδρούν θετικά ή αρνητικά στη διαμόρφωση της στά
σης των νοσηλευτών προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο σπίτι».
Το ερευνητικό δείγμα απετέλ»σαν 503 νοσηλευτές, που εργάζονται
σε διάφορα νοσοκομεία της περιοχής Αθηνών (Ευαγγελισμός, ΕΕ Σταυ
ρός, Ιπποκράτειο, Γενικό Λαϊκό Νοσοκομείο, Νοσοκομείο Ατυχημάτων,
Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας», Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαία
Κυριακού»), της Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Πάτρας και Σερρών. Έγινε
προσπάθεια να συμπεριληφθούν νοσηλευτές που εργάζονται σε όλους
τους νοσηλευτικούς τομείς.
Για τη συγκέντρωση των πληροφοριών χρησιμοποιήθηκε προδιατυπω-
μένο ανώνυμο ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπλήρωναν μόνοι τους οι νο
σηλευτές.
Στη στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το χ2 για
τετράπτυχους πίνακες ( 2 x 2 ) για τη σύγκριση ποιοτικών χαρακτηριστι
κών με τη διόρθωση του Yates (εκτός από την ηλικία που διακρίνεται σε 5
ομάδες). Τα χαρακτηριστικά της μελέτης ήταν μόνο ποιοτικά. Η ανάλυση
των στοιχείων έγινε με βάση τα προγράμματα της δέσμης SPSS (Statistical

Package for Social Sciences).
Για τους πίνακες χρησιμοποιήθηκε το σύστημα Quantum και για την
πολυπαραγοντική ανάλυση το CUM.
Τα συμπεράσματα της μελέτης συνοψίζονται ως εξής:
1. Οι νοσηλευτές σε ποσοστό 82% βλέπουν θετικά το ρόλο τους στην
κοινότητα, 87% τοποθετούνται θετικά προς το θεσμό της «Νοσηλείας στο
σπίτι» και 56% θα ήθελαν να εργαστούν οι ίδιοι στο θεσμό αυτό.
2. Από τη μελέτη των παραγόντων, που επιδρούν στη διαμόρφωση της θέ
σεως των νοσηλευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι» προέκυψαν
από τους πίνακες συσχέτισης τα ακόλουθα.
Οι παράγοντες που κυρίως επιδρούν στη διαμόρφωση της τοποθέτη
σης των νοσηλευτών προς το θεσμό «Νοσηλεία στο σπίτι» είναι τρεις:
α) Η ειδικότητα των νοσηλευτών στη Δημοσία Υγιεινή (Κοινοτική Νοση
λευτική) σχετίζεται θετικά με την τοποθέτηση τους προς το θεσμό της
«Νοσηλείας στο σπίτι». Η σχέση είναι στατιστικά σημαντική (Ρ = 0,0011 ).
Οι νοσηλευτές που έχουν παρακολουθήσει πρόγραμμα ειδικότητας
στη Δημοσία Υγιεινή σε στατιστικά σημαντικό ποσοστό βλέπουν θετικά
τη νοσηλεία στο σπίτι,
β) Η ενημέρωση των νοσηλευτών σε σχέση με την Πρωτοβάθμια Φρο
ντίδα Υγείας, την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη νοσηλεία στο σπίτι
έχει επίσης σημαντική συσχέτιση (Ρ = 0,003 ). Οι νοσηλευτές που είναι
ενημερωμένοι σε στατιστικά σημαντικό ποσοστό βλέπουν θετικά τη
νοσηλεία στο σπίτι,
γ) Η ικανοποίηση από το νοσηλευτικό επάγγελμα, σχετίζεται θετικά σε
στατιστικά σημαντικό ποσοστό με τη νοσηλεία στο σπίτι (Ρ = 0,0024).
Οι νοσηλευτές που είναι ικανοποιημένοι από το επάγγελμα σε στατι
στικά σημαντικό ποσοστό βλέπουν θετικά τη νοσηλεία στο σπίτι.
Οι δύο άλλοι παράγοντες που μελετήθηκαν δεν έχουν στατιστικά σημα
ντική επίδραση. Οι παράγοντες αυτοί είναι:
α) Η ηλικία των νοσηλευτών. Με τη στατιστική αναλογία παρουσιάζεται
κάποια τάση, η οποία, όμως, δεν επιβεβαιώθηκε με το Trend test
(Ρ = 0,07 ). Διακρίθηκε σε 5 κατηγορίες: 20-24/25-29/30-35/36-39/40+.
β) Η οικογενειακή κατάσταση επίσης δεν παρουσιάζει σημαντική συσχέ
τιση. Διακρίθηκε σε δύο κατηγορίες:
Άγαμος/Έγγαμος ή διαζευγμένη χήρα (Ρ = 0,45).
Από την πολυπαραγοντική ανάλυση διαπιστώθηκε ότι οι δύο μόνο παράγο
ντες επιδρούν αποφασιστικά,
α) Η ικανοποίηση από το επάγγελμα και,
β) Η ενημέρωση των νοσηλευτών.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ 93
3. Διαπιστώθηκε ότι η ενημέρωση των νοσηλευτών σε σχέση με την ΠΦΥ,

την Κοινοτική Νοσηλευτική και τη «Νοσηλεία στο σπίτι» είναι ανεπαρκής.
Το 57% των νοσηλευτών της μελέτης θεωρούν ότι για να αισθανθούν
ασφαλείς από πλευράς γνώσεων και δυνατοτήτων να ανταποκριθούν στο
ρόλο τους στην κοινότητα, είναι απαραίτητο να προηγηθεί ειδικό ενημε
ρωτικό σεμινάριο.
Προκύπτει, λοιπόν, άμεσα η ανάγκη οργάνωσης ειδικού προγράμμα
τος ενημέρωσης των νοσηλευτών για το διευρυμένο ρόλο τους στην
κοινότητα, τρίμηνης τουλάχιστον διάρκειας, το οποίο να παρακολουθή
σουν σταδιακά όλοι οι νοσηλευτές.
4. Οι νοσηλευτές σε ποσοστό 59,5% δεν είναι ικανοποιημένοι από την εργα
σία τους. Τρία είναι κυρίως τα προβλήματα που αναφέρουν:
α) Η έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης του επαγγέλματος (89%).
β) Ο μη ικανοποιητικός μισθός (79%) και,
γ) Η έλλειψη περιγραφής καθηκόντων (77%).
Επιβάλλεται να ληφθούν μέτρα εκ μέρους της πολιτείας και να δοθούν
κίνητρα για την προσέλκυση νέων στο επάγγελμα.
Τα μέτρα που προτείνονται είναι:

α) Συστηματική εκπαίδευση και προετοιμασία των ήδη πτυχιούχων νοσηλευ
τών για την εργασία στην ΠΦΥ, την ΚΝ και τη νοσηλεία στο σπίτι.
β) Θεσμοθέτηση και οργάνωση της ειδικότητας της Κοινοτικής Νοσηλευτι
κής.
γ) Ενεργοποίηση του άρθρου 15 του νόμου 1397/83 και διατήρηση της αυτο
τέλειας της νοσηλευτικής υπηρεσίας στα κέντρα υγείας.
δ) Παροχή κινήτρων για την προσέλκυση νοσηλευτών στα κέντρα υγείας.
ε) Οργάνωση και υλοποίηση του προγράμματος νοσηλείας στο σπίτι από τους
νοσηλευτές των κέντρων υγείας.
HELEN KYRIAKIDOU RN, BSc, Msc
FACTORS AFFECTING NURSES ATTITUDES TO HOME NURSING
Doctoral Dissertation
University of Athens, Department of Nursing, Athens
1990
ABSTRACT
The purpose of this study was to investigate the factors affecting nurses'
attitudes to home nursing.
Following the international efforts for the promotion of Primary Health
Care, Greek government enacted the law 1397/83, according to which Health
Centers are organized and home care is included in their activities.
Therefore, this study intended to investigate:
a) Nurses' readiness and preparation for their extended role in the com-
munity.
b) Nurses' feelings about home nursing.
c) Nurses' willingness to work for home nursing.
d) Factors contributing to the formulation of Nurses' attitudes to home
nursing.
The sample studied included 503 1st level nurses working in large hospi-
tals in Athens, Thessaloniki, Patra, loannina and Serres. The method used
for data collection was a written questionnaire. The statistical analysis was
done with x2 using Yates correction. Progressive regression was also used.
The data analysis was done using the Statistical Package for Social Sciences
(SPSS) program. The QUANTUM system was used for the figures and the
CLIM system for the progressive regression analysis.
The main findings of the study are:
1. Eighty-two per cent of nurses interviewed indicated that they accept
their expanded role in the community, 87 % accept home nursing but
only 56% are willing to work for home nursing themselves.
2. The factors or variables which affect positively nurses' attitudes to
home nursing are:
a) Nurses' specialization in Public Health (P = 0,0011).
b) Nurses' preparation in relation to Primary Health Care, Community
Nursing and Home Nursing (P = 0,003).
c) Nurses' satisfaction from the profession (P = 0,0024).
3. Έχετε παρακολουθήσει πρόγραμμα ειδικότητας στη Δημοσία Υγιεινή;

ΝΑΙ D ΟΧΙ D
Εάν ΝΑΙ, διευκρινείστε:
α. Σχολή Νοσοκόμων/Επισκεπτών παλαιού τύπου με 6μηνη εκπαίδευση στο
Δ.Υ. (Τριετές ενοποιημένο) D
β. Σχολή Νοσοκόμων/Επισκεπτών παλαιού τύπου με 1 χρόνο ειδικότητα στη
Δ.Υ. (Τετραετές) D
γ. Είμαι απόφοιτος Πανεπιστημιακής Νοσηλευτικής Σχολής D
δ. Ενημερωτικά 15νθήμερα σεμινάρια του Υπουργείου D
ε. ' Αλλο σχετικό πρόγραμμα D
4. Εάν υπολογίσουμε ότι εργάζεστε 8 ώρες την ημέρα, παρακαλούμε υπολογεί-

στε πόσες ώρες περίπου ξοδεύετε, για τον καθένα από τους πιο κάτω τομείς
δραστηριότητας, στη διάρκεια μιας συνηθισμένης ημέρας.
α. Γραφική εργασία Π
β. Ιατρική επίσκεψη D
γ. Νοσηλείες (ορροί, φάρμακα, ενέσεις, παρακεντήσεις, κ.λπ.) D
δ. Διδασκαλία - Ενημέρωση (αρρώστων - συγγεν. - προσωπικού) D
ε. Κυρίως νοσηλευτική φροντίδα
(στρώσιμο, φροντίδα αρρώστου, διατροφή) ϋ
στ. Φροντίδα για αντιμετώπιση Ψυχολογικών και Κοινωνικών προβλημάτων αρ
ρώστων D
ζ. Άλλα D
5. Ενημερωθήκατε για τις αρχές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και τα
σχετικά προγράμματα του Υπουργείου Υγείας - Πρόνοιας και Κοινωνικών
ασφαλίσεων για τα Κέντρα Υγείας;
ΝΑΙ D ΟΧΙ D
Εάν ΝΑΙ, με ποιο τρόπο.
α. Παρακολούθησα ειδικά σεμινάρια του Υπουργείου D
β. Ομιλίες επιστημονικές - ενημερωτικές D
γ. Από επιστημονικά περιοδικά D
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 99
δ. Ομιλίες σε συνέδρια ΕΣΔΝΕ D

ε. Ομιλίες από συνδικαλιστικά σωματεία D
στ. Από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ραδιόφωνο, T.V., εφημερίδες) D
ζ. Από το εσώκλειστο έντυπο D
η. Άλλη πηγή Q
6. Πώς βλέπετε το ρόλο της Νοσηλεύτριας στην Κοινότητα, όπως διαμορφώνε
ται με το νέο νόμο για τα Κέντρα Υγείας;
Θετικά D Αρνητικά • Αδιάφορα D
7. Θα θέλατε να συμπεριληφθεί στα καθήκοντα της Κοινοτικής νοσηλεύτριας η
νοσηλεία στο σπίτι, εάν βέβαια εξασφαλιστούν από το κράτος τα μέσα και οι
απαραίτητες προϋποθέσεις;
ΝΑΙ D ΟΧΙ G
8. Σε περίπτωση που εφαρμοστεί αυτό στα Κέντρα Υγείας θα θέλατε να εργα
στείτε στον τομέα αυτό;
ΝΑΙ D ΟΧΙ D
Εάν η απάντηση σας είναι αρνητική σημειώστε γιατί.
α. Δεν θέλω να αλλάξω τρόπο εργασίας •
β. Δεν μου αρέσει η φύση της εργασίας στη Δ.Y. D
γ. Δεν πιστεύω στην επιτυχία του θεσμού αυτού •
δ. Δεν έχω ειδικότητα στα Δ.Υ. . D
ε. Θα προτιμούσα να εργαστώ στη Δ*Υ. χωρίς να υπάρχει σ' αυτή ο θεσμός
της νοσηλείας στο σπίτι D
στ. ' Αλλος λόγος D
9. Εάν, όπως προβλέπεται από το νόμο 1397/83, άρθρο 15, λειτουργήσει πρό
γραμμα νοσηλείας στο σπίτι, πώς αισθάνεσθε τον εαυτό σας από την άποψη
των γνώσεων και δυνατοτήτων σας να ανταποκριθείτε;
α. Νομίζω ότι με τις γνώσεις που έχω, μπορώ να ανταποκριθώ D
β. Δεν αισθάνομαι καθόλου επαρκής να το αναλάβω Π
γ. Μπορώ να το αναλάβω μετά από ένα τρίμηνο ενημερωτικό σεμιναρίου
10. Εάν τελικά συμπεριληφθεί η νοσηλεία στο σπίτι στις δραστηριότητες που θα
αναληφθούν από τα Κέντρα Υγείας και οργανωθεί με ομάδα από γιατρούς,
διπλωματούχες Νοσηλεύτριες, απόφοιτες μέσων Νοσηλευτικών σχολών, βο
ηθητικό προσωπικό και κατάλληλο υλικό, νομίζετε ότι μπορούν να νοσηλευ
τούν στα σπίτια τους άτομα 65 χρόνων και πάνω με τις πιο κάτω περιπτώσεις,
μετά από σύντομη νοσοκομειακή φροντίδα, όπου αυτή είναι απαραίτητη;
α. Υπέρταση Ο
β. Διαβήτης D
γ. Εγκεφαλικά επεισόδια Π
δ. Κατάγματα G
ε. Αρθροπάθειες Π
στ. Καρκίνος - Χημειοθεραπείες D
ζ. Καρδιοπάθειες D
η. Νεφροπάθειες D
θ. Αναιμίες D
ι. Αναπνευστικά προβλήματα D
11. Θεωρείτε ότι η ομάδα των ηλικιωμένων είναι η πολυπληθέστερη και έχει
μεγαλύτερη ανάγκη από οργανωμένη Νοσηλευτική Φροντίδα και νοσηλεία
στο σπίτι από τις άλλες ομάδες πληθυσμού;
ΝΑΙ D ΟΧΙ* D
12. Είστε ικανοποιημένη από την εργασία σας;
ΝΑΙ D ΟΧΙ D
Κυριώτερα προβλήματα:
α. Έλλειψη αναγνώρισης της εργασίας μου από την κοινωνία D
β. Προβλήματα συνεργασίας με άλλες ειδικότητες
(γιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί, κ.λπ.) D
γ. 'Ελλειψη περιγραφής Νοσηλευτικών καθηκόντων D
δ. Προβλήματα συνεργασίας με Νοσηλευτές άλλου Νοσηλευτικού
επιπέδου Π
ε. Απασχόληση με καθήκοντα εξωνοσηλευτικά D
στ. Ανεπάρκεια στις γνώσεις μου Π
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 101
ζ. Μη ικανοποιητικός μισθός D
η. ' Αλλοι λόγοι D
13. Σημειώστε όποια από τα πιο κάτω νομίζετε ότι πρέπει να περιλαμβάνονται στα
Νοσηλευτικά σας καθήκοντα.
. ΝΑΙ ΟΧΙ
α. Ενέσεις - φάρμακα D D
β. Καθετηριασμός ουροδόχου κύστεως, μόνιμος καθετήρας D D
γ. Πλύση κύστεως D D
δ. Φλεβοκέντηση • D
ε. Διδασκαλία - ενημέρωση αρρώστου-συνοδών D D
στ. Περιποίηση κατάκλισης D D
ζ. Υγιεινή φροντίδα κατακεκλιμένου D D
η. Λούσιμο κεφαλής D D
θ. Συμπλήρωση νοσηλευτικών δελτίων D D
ι. Χρέωση φαρμάκων D D
κ. Επίβλεψη καθαριότητας θαλάμων D D
λ. Διδασκαλία προσωπικού - επίβλεψη εργασίας D D
μ. Επικοινωνία με τον άρρωστο για αντιμετώπιση κοινωνικών και ψυχολογικών
προβλημάτων του G D
ν. Συμπληρώστε ότι άλλο νομίζετε D G
14. Ποια θεωρείτε σαν τα σπουδαιότερα κίνητρα για την προσέλκυση Νοσηλευ
τών στα Κέντρα Υγείας;
1. Παροχή οικονομικής ενίσχυσης (επίδομα) G
2. Εξασφάλιση μεταφορικού μέσου Q
3. Εξασφάλιση του απαραίτητου νοσηλευτικού υλικού G
4. Ευκαιρίες για συνεχή ενδοϋυπηρεσιακή επιμόρφωση G
5. Συμπληρώστε ό,τι άλλο νομίζετε G
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. WORLD HEALTH ORGANIZATION. Regional Office for Europe. People's needs for
nursing care - A European study. Copenhagen, 1987.
2. W H O - EURO. Medium Term Program in Nursing - Midwifery - workshop on the

Nursing process. Copenhagen. January, 1982 (ICP-MPM 026).
3. WHO- EURO. The work of WHO in the European region in 1983. Copenhagen,
1984 (Annual report of the Regional Director).
4. KYRIAKIDOU H. Multinational study on people's health and their need for nursing
care from Greece. Presentation in International Congress in Nursing research,
Vienna, September 1985.
5. ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ Ε. Νοσηλευτικά οφέλη από την πολυεθνική μελέτη του Περιφ. Γραφ. Ευρ.
του ΠΟΥ ΙΑ' Παν. Νοσηλ. Συνέδριο. Αλεξανδρούπολη. Πρακτικά 1984: 179-184.
6. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Περί καθορισμού καθηκόντων επισκεπτριών αδελφών.

Β.Δ. 196/1969 ΦΕΚ 53/Α/ 23/3/69.
7. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Περί καθορισμού εισαγωγικών εξετάσεων προγράμμα
τος εκπαιδεύσεως Σχολών αδελφών νοσοκόμων και επισκεπτριών και τύπου διπλώ
ματος αποφοίτων. Νόμος 136/1970. ΦΕΚ 37/Α 14/2/70.
8. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Περί εκπαιδεύσεως και ασκήσεως επαγγέλματος
αδελφής νοσοκόμου, αδελφής νοσοκόμου και επισκέπτριας, μαίας και φυσιοθερα-
πευτού. Νόμος 781/1970 ΦΕΚ 291 Α' 31/12/70.
9. WORLD HEALTH ORGANIZATION. Primary Health Care (Alma-Ata USSR. September
6-12 Geneva, 1978.
10. W H O - EURO. Global strategy for Health for all by the year 2000. Geneva, 1981.
11. WHO- EURO. Targets for Health for all 2000. Targets in support of the European
regional strategy for health for all. Copenhagen, 1985.
12. WHO- EURO. Targets for Health for all - Implications for nursing. Copenhagen,
1986.
13. ΕΠΊΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΚΟΙΝΟΤΉΤΩΝ. 176/1 - 5/7/77. Οδηγία του
Συμβουλίου 77/452/Ε.Ο.Κ.
14. ΕΠΊΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΏΝ ΚΟΙΝΟΤΉΤΩΝ. 176/8 - 15/7/77. Οδηγία του
Συμβουλίου 77/453/Ε.Ο.Κ.
15. FEUERSTEIN Μ. A comprehensive community approach to rural health problems
in developing countries. Int Nurs Rev 1985, 23: 174-182.
16. HEALTH FOR ALL BY THE YEAR 2000. The Finnish National Strategy. Helsinski,
Ministry of Social Affairs and Health, 1987.
17. HEALTH FOR A L L 2000. Workshop for the Republic of Slovenia in Yugoslavia.
Reorientation to reach the European targets of Health for all. Yugoslavia, WHO-
EURO and Republic Commitee of Education Health and Social welfare, 1986.
18. MAHLER H. Nurses lead the way. WHO features 1985, 97. Geneva.
19. HAM C. Health Policy in Britain. London, Mac Miliari Co, 1982.
20. HOLLAND W. Evaluation of health care. Oxford, University Press,1983.
21. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Εθνικό Σύστημα Υγείας. Νόμος 1397/83. Τεύχος 1
Φ.Ε.Κ. 143 Αθήνα, 1983.
22. WISEMAN Μ. Setting standards for home I.V. therapy. Am J Nurs 1985, 4: 421-
423.
23. HOLMES W. Chemotherapy at home. Am J Nurs 1985, 2: 168-169.
24. HILDERBRANDT D. Respite care in the home. Am J Nurs 1983, 10: 1428-1435.
25. HASKELL D. Home with anew heart- Home care supplement. Am J Nurs 1987, 6:
813-819.
26. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Ρυθμίσεις για την εφαρμογή και ανάπτυξη του Εθνικού
Συστήματος Υγείας και άλλες διατάξεις. Νόμος 1579/85. ΦΕΚ 217. Τεύχος 1,
Αθήνα, 1985.
27. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Ασφαλιστική κάλυψη ανασφάλιστων ομάδων και άλλες
διατάξεις. Νόμος 1759/88. ΦΕΚ 50. Τεύχος 1, Αθήνα, 1988.
28. ΕΣΔΝΕ Προτάσεις προς το Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας σχετικά με την οργάνωση της
νοσηλευτικής υπηρεσίας στα ΚΥ. Αθήνα 1986.
29. WHO. Nursing in support of the goal health for all by the year 2000. Geneva,
1982.
30. WHO- EURO. Nursing and the 38 European regional targets for health for all. A
discussion paper. Copenhagen, 1986.
31. LITTLEWOOD J. Community Nursing. Ree Adv Nurs 1987, 15: 1-26.
32. WHO Expert Committee. Community Health Nursing - Technical report Series.
Geneva, 1974.
33. SHAMANSKY S CLAUSEN C. Levels of Prevention: Examination of the concept.

Nurs Outlook 1980, 28: 104-108.
34. BALY M. A new approach to district nursing. London, Heinemann medical

books, 1984.
35. SHAMANSKY S, PESZNECKER B. A community is Nurs Outlook 1981, 29: 182-
185.
36. SPRADLEY B. Community Health nursing - Concept and Practice. Boston, Little
Brown Co, 1985.
37. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ Δ. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΥ Α. Προληπτική Ιατρική. Αθήνα, Παρισιάνος, 1985.

38. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ Δ. ΤΣΑΧΑΓΕΑΣ Γ. Μαθήματα Υγιεινής. Αθήνα, Παρισιάνος, 1972.
39. HARLON J, PICKETT E. Public Health - Administration and Practice. St Louis,
Mosby Co, 1984.
40. ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ Γ. Στοιχεία Υνιειονομίας περιβάλλοντος και Υγιειονομικής μηχανι

κής. Αθήνα, 1984.
41. NAN Η. Health education - Community health. Their health in our hands? Nurs
Times, 1983, 34: 22-26. „
42. ALEXANDER J. Community Health Nursing. Am J Nurs 1983, 12: 1702-1708
43. HAMELIN I. Nursing in the ninetteen eighties - an examination of some urgent

issues. Copenhagen, WHO-EURO, 1976.
44. HENDERSON V. The nature of Nursing. N. York, Me Miliari, 1966.
45. DALMOTTE N. Model of components contributing to the quality of nursing care.
Leuven, St. Rafael Hospital, 1980.
46. WHO. The promotion and development of traditional medicine. WHO Technical
Report Series 622. Geneva, 1978.
47. DAVIS C. Rewriting Nursing History. New Jersey, Groom Helm books, 1980.
48. ΠΑΠΑΜΙΚΡΟΥΛΗ Σ. Η Νοσηλευτική στην Ελλάδα - Προοπτικές. Πρακτικά ΙΑ' Παν.:

Νοσηλ. Συν., Αλεξανδρούπολη, 1984: 13-36.
49. ΛΑΝΑΡΆ Β. Ηρωισμός και Νοσηλευτική. Αθήνα, 1977.
50. ΡΆΓΙΑ Α. Βασική Νοσηλευτική Αθήνα 1987.

51. DOLAN Α. Nursing in society -A historical perspective. Philadelphia, Saunders,
1983.
52. FRIEDMAN M. Family Nursing. Philadelphia, Prentice Hall, 1981.
53. FARRELL M. Pushing to Progress. World Health Forum, 1987.
54. HENDERSON V. Preserving the essence of Nursing in a Technological age. Journ

of Adv. Nurs, 1980, 5: 245-259..
55. AULD M. Nursing in a changing society. J Adv Nurs. 1979, 4: 287-298.
56. HALL A. A position paper on nursing. Copenhagen, WHO-EURO, 1979.

57. HIRSCHFIELD M. The World Health Organizations regions of the Eastern Medi
terranean and Europe: ageing of the population and nursing care. J Adv. Nurs
1987, 12: 151-158.
58. MCGILLOWAY A. Care of the elderly: a national and International issue. J Adv
Nurs 1979, 4: 545-554.
59. SKEET M. The age of Aging: Implications for nursing. WHO and International
Council of Nurses. Geneva, WHO and ICN, 1988.
60. HAZARD P, KEMP E. Keeping the well - Elderly well. Am J Nurs 1983, 4: 567-69.
61. TITMUS M. Essays on the welfare state. London, George Allen and Unwin, 1976.
62. DIERS D, MOLDE S. Nurses in Primary Care. The new carekeepers? Am J Nurs
1983, 5: 742-745.
63. FIELD A. An ethnography: Four Public health Nurses perspectives of Nursing. J

Adv Nurs 1982, 7: 103-115.
64. NGUGI E. Setting the pace: new approaches in nursing practice. J Adv Nurs
1982, 7: 191-194.
65. SMITH J. Nursing and Health care in the 20th century: myth, reality and
dichotomy. J Adv Nurs 1986, 11: 127-132.
66. MAHLER H. The battle for health. World health Forum 1988, 9: 143-146.
67. WHO. The role of Nursing personnel in the strategy of Health for all. The 36th
World Health Assembly. Geneva, 1983.
68. WHO. The role of Nursing and Midwifery personnel in the strategy for health for
all. Progress report by the Director General. 39th world Health Assembly.
Geneva, 1986.
69. International Council of Nursing (ICN). Code for Nurses. (1973).
70. International labour conference. Recommendation concerning employment
and conditions of work and life of Nursing personnel. Recommendation 157,
1977.
71. BAUMGART A. Nursing for a new century - a future framework. J Adv Nurs 1982,
7: 11-17.
72. WHO. Regional Office for Europe. The Nursing Process - Report on the first
meeting of the Technical Advisory group. Nottingham, 1977.
73. BEARL G. A question of status. The Can Nurse 1988, 84: 18-20.
74. CLARK M. Stress and coping constructs for nursing. J Adv Nurs 1984, 9: 3-7.
75. MORSE M, CONRAD A. Research and you. Towards a research based clinical
Practice. Alberta, University of Alberta Hosp, 1982.
76. BERGMAN R. Research in Community Nursing. Ree Adv Nurs. 1987, 15: 27-49.
77. HALL D. The nature of Nursing and the education of the nurse. J Adv Nurs 1980,
5: 149-159.
78. HENDERSON V. Basic Principles of nursing care. Geneva, ICN, 1977.
79. ROGERS E. Nursing Concepts of Practice. London, Collier MacMillan, 1971.
80. AMERICAN NURSES ASSOCIATION. Standards of nursing practice. Kansas city,

ANA 1973.
81. AMERICAN NURSES ASSOCIATION. Community Nursing Division. A conceptual

model of Community Health Nursing. Kansas, ANA 1980.
82. CANADIAN NURSES ASSOCIATION. A definition of Nursing Practice - Standards of

Nursing Practice. Ottawa, CNA, 1980.
83. RATHBONE W. History and Progress of district nursing. New York, McMillan,
1980.
84. FREEMAN R. Community Health Nursing Practice. Philadelphia, Saunders Co,

1980.
85. ΛΑΝΑΡΆ Β. Τα εκατό χρόνια της Σχολής Αδελφών Νοσοκόμων του Ευανγελισμού.
Αθήνα, 1978.
86. AMERICAN PUBLIC HEALTH ASSOCIATION. Definition and role of Public health
Nursing in the delivery of health care. Amer. J Pubi Health 1982, 72: 210-212.
87. BRAINARD M. The evolution of Public Health Nursing. Philadelphia, Saunders

Go, I922.
BB. BULLOUGH V, BULLOUGH B. The care of the sick - The emergence of modern
Nursing. New York, Neale Watson, 1979.
89. ΠΑΠΑΜΙΚΡΟΥΛΗ Σ. Τα 60 χρόνια του Σώματος Ελληνίδων Νοσοκόμων του Ελλην.

Ερυθρού Σταυρού. Αθήνα, 1983.
90. WILLIAMS Α. Making things happen: Community health nursing and the policy
arena. Nurs Outlook 1983, 31: 225-228.
91. ΠΑΠΑΜΙΚΡΟΥΛΗ Σ. Συλλογική προσέγγιση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. ΙΕ'

Πάνελ. Νοσηλ. Συνέδριο. Λευκωσία, Πρακτικά 1988: 73-86.
92. ΡΑΠΑ Α. Η Νοσηλευτική στην ΠΦΥ ΙΕ' Παν. Νοσηλ. Συν. Λευκωσία, Πρακτικά 1988:
21-32.
93. BOWLING Α. District Health Authority policy and the extended clinical role of the
nurse in Primary Health Care. J Adv Nurs 1985, 10: 443-454.
94. ADAM E. Frontiers of Nursing in the 21st century. Development of models and
theories on the concept of Nursing. J Adv Nurs 1983, 8: 41-45.
95. AGGLETON P, CHALMERS H. Nursing research, nursing theory and the nursing
process. J Adv Nurs 1986, 11: 197-202.
96. TOMICH H. The expanded role of the nurse - current status and future prospects.
The nursing profession views through the mist. N. York, McGraw Hill, 1978.
97. JOHNSON E. The behavioral system model for nursing. In. Conceptual Models
for Nursing Practice. New York Appleton Crofts, 1980.
98. AKINSANYA A. Theories and models of Nursing. Ree Adv Nurs 1989, 24: 1-2.
99. GRUENDING L. Nursing theory: a vehicle of Professionalization? J Adv Nurs
1985, 10: 553-558.
100. FALCO M. Major concepts in the development of nursing theory. Ree Adv Nurs
1989, 24: 2-18.
101. CHINN L. JACOBS K. Theory and Nursing: A systematic approach. St Louis,

Mosby Co, 1983.
102. FAUCETT J. Analysis and Evaluation of Conceptual Models of Nursing. Phila

delphia, Davis, 1984.
103. G E O R G E Β. Nursing theories. The base for professional nursing practice.

E n g l e w o o d Cliffs, Prentice Hall, 1985.
104. K I M S. The nature of theoretical thinking in Nursing. Norwalk, A p p l e t o n Crofts,

1983.
105. M E L E I S I. Theoretical nursing: development and progress. Philadelphia, Lipin-

cott, 1985.
106. W A L K E R O, A V A N T C. Theory construction in nursing. Norwalk, A p p l e t o n Crofts,

1983.
107. ΡΆΓΙΑ Α. Νοσηλευτικές θεωρίες. Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Αθήνα, 1989.
108. RiEL J , R O Y C. Conceptual models for nursing Practice. Norwalk, A p p l e t o n

Co,1980.
109. LAWRENCE A, LAWRENCE M. A model of adaption to the stress of chronic illness.

Nurs Forum. 1979, 18: 33-42.
110. M C F A R L A N E A. Nursing theory. The comparison of four theoretical proposals. J

Adv Nurs 1980, 3-19.
111. KRATZ R. Care of the long-term sick in the community. London, Churchill
Livingstone, 1978.
112. C O O M B S M.A conceptual framework for home nursing. J Adv Nurs 1984, 9:157-
163
113. O R E M D. Nursing: Concepts of Practice. New York, McGraw Hill, 1971.
114. O R E M D. The behavioral system model for Nursing in Conceptual Models for
Nursing Practice. New York, A p p l e t o n , 1980.
115. R O Y C. Adaption: a basis for nursmg practice. Nurs O u t l o o k 1971, 19: 254-257.
116. O R E M D. Nursing: Concepts of Practice. New York, M c G r a w Hill, 1985.
117. R O Y C, ROBERTS L. Theory construction in Nursing: An adaptation model.

E n g l e w o o d , Prentice Hall, 1981.
118. R O Y C. Introduction to Nursing: An adaptation model. Englewood Cliffs, Pren

tice Hall, 1976.
119. R O Y C. Introduction to Nursing: An adaptation model. Englewood Cliffs, Pren

tice Hall, 1984.
120. A L L E N M. Models of Nursing: Implications for research in Nursing. Ree A d v

Nurs 1989, 24: 77-92.
121. C H A L M E R S A. Theories and models of Nursing and the Nursing Process. Ree
Adv Nurs 1989, 24: 32-45.
122. CHENITZ C. Surfacing Nursing Process: a method for generating Nursing theory
from practice. J A d v Nurs 1984, 9: 205-215.
123. KRATZ R. The Nursing Process. L o n d o n , Bailliere Tindall, 1979.
124. G O S N E L D. Help with the Nursing Process. N. Carolina, C a n o n g C o , 1980.
125. MCFARLANE A, C A S T L E D I N E G. A guide to the practice of Nursing using the

Nursing Process. L o n d o n , Mosby Co, 1982.
126. SCHMITZ M. The Roy adaptation model: Application in a community setting in

Conceptual Models for Nursing Practice by Riehl J . and Roy C Norwalk,
Appleton 1980, 193-206.
127. ΚΥΡΙΑΚΙΛΟΥ Ε. Η θέση της Κοινοτικής Νοσηλευτικής στην ΠΦΥ IB' Πάνελ. Νοσηλ.
Συνέδριο Αθήνα, Πρακτικά 1985: 45-52.
128. W H O - EURO. The Nursing Process - Teaching manual. C o p e n h a g e n , 1981.
129. W H O - EURO. The Nursing process - T e a c h i n g manual W H O . C o p e n h a g e n ,

1981.
130. STUSSI E. The multinational study. Presentation in t h e w o r k s h o p of European

nurse researchers. Vienna, 1985.
131. W H O . A guide to curriculum review for basic nursing education: Orientation to

Primary Health Care and C o m m u n i t y Health. Geneva, 1985.
132. S E L L T I Z C, J A H O D A M, D E U T S C H M. C O O K S. Research methods in social rela

tions. New York, Holt, Rinehart and Winston, 1960.
133. KNAPP R. Basic statistics for nurses. New York Wiley medical, 1978.
134. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Ιατρική Στατιστική. Αθήνα, Παρισιάνος, 1975.
135. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Επιδημιολογία - Αρχές και μέθοδοι εφαρμογής. Αθήνα, Παρισιάνος,

1982.
136. ΕΘΝΙΚΉ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΉ ΕΠΕΤΗΡΊΔΑ. Αθήνα, 1987.
137. W I L S O N J . Why nurses leave nursing. Can Nurs 1987, 3: 20-23.
138. W O R L D HEALTH ORGANIZATION. Regional Office for Europe. Health manpower

personnel in the European region. Copenhagen, 1986.
139. ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ Τ Η Σ ΚΥΒΕΡΝΉΣΕΩΣ. Δομή και λειτουργία των τεχνολογικών ιδρυμάτων.

Νόμος 1404/83 ΦΕΚ 174/Α.
140. MCGOVERN W, RODGERS J. Bringing about change. A m J Nurs 1986, 5: 566-567.
141. W O R L D HEALTH ORGANIZATION. Regional Office for Europe. Health personnel dev
elopment in support of Health for all. Copenhagen, 1987.
142. BAKER D. Ten years of TNP at home. A m J Nurs 1984, 10: 1248-1252.
143. BAYER M, S C H O L L D, FORD G. Tube feeding at home. A m J Nurs 1983,9: 1321-28.
144. B L O O M D, SPACE S. ZAHOUREK P. The house bound alcoholic. A m J Nurs 1986, 2:

167-173.
145. BENNETT J . Aids beyond the hospital. A m J Nurs 1986, 9: 1015-1020.
146. W O R L D HEALTH ORGANIZATION. Regional office for Europe. Training for primary
health care. Copenhagen, 1984.
147. W H O - E U R O . Nursing in support of the European Health forali Targets Vienna,

1988.
148. W H O - W E U R O . European conference on Nursing. Summary report. Vienna,

1988.
149. ΠΑΠΑΜΙΚΡΟΥΛΗ Σ. Σύγχρονες διαστάσεις της Νοσηλευτικής. Πρακτικά. IB' Πάνελ.

Νοοηλ. συνέδριο - Εναρκτήρια ομιλία. 1985: 11-28.
150. W O R L D H E A L T H ORGANIZATION. Regional Office for Europe. Continuing educa

tion of Health personnel and its evaluation. Copenhagen, 1986.
Καλλιτεχνική Επιμέλεια - Στοιχειοθεσία - Φίλμς - Μοντάζ
Σ. Βογιατζή & ΣΙΑ O.E., «Sofigraf», Ατελιέ Γραφικών Τεχνών
Σόλωνος 20 - Καλλιθέα - 17673 Αθήνα
Φ 9427427

01291 ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01291 ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΕΛΕΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΕΛΕΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΕΛΕΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

«Η έγκριση διδακτορικής διατριβής από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστη­

Το ειδικό μέρος περιλαμβάνει το υλικό και τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε,

II. Επαγγελματική δραστηριότητα

III. Επιστημονική δραστηριότητα

Γ' ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Ο νόμος 196/1969 που καθορίζει τα καθήκοντα των επισκεπτριών περι­

Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί τα τελευταία χρό­

1.1. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Πρωτοβάθμια Φροντίδα

Ο ΠΟΥ διετύπωσε 22 προτάσεις για να υποβοηθήσει την προώθηση του

1.2. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το Περιφερικό Γραφείο Ευρώ­

Μετά τη διακήρυξη της Alma-Ata, το ΠΓΕ, στο οποίο ανήκει και η

1.3. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα.

Στη χώρα μας αρχίζει η προσπάθεια εφαρμογής των κατευθύνσεων

σύγχυση στη διεκπεραίωση της εργασίας των νοσηλευτών με δυσμενείς

Ο όρος κοινότητα αναφέρεται σε σύνολα ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα,

Σχήμα 1: Παράγοντες που εΓιιδρούν στην Υγεία.

Η υγεία του ατόμου και της ομάδας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα

2.1. Χαρακτηριστικά κοινότητας

Η κοινότητα με τη γενική έννοια του όρου, αποτελείται από σύ­

α) Συγκεκριμένος γεωγραφικός χώρος: μια κοινότητα μπορεί να προσδιορι­

β) Κοινά ενδιαφέροντα: Είναι δυνατό να υπάρχει κοινότητα χωρίς το συ­

Σχήμα 2: Διαστάσεις της κοινότητας

2.2. Ανάλυση των χαρακτηριστικών της κοινότητας

α) Το φυσικό περιβάλλον επιδρά σημαντικά στην υγεία του πληθυσμού.

αποχέτευση, η οργάνωση χώρων πρασίνου, η διάθεση τοξικών αποβλή­

επιδρούν στην υγεία

Σχήμα 3: Η κοινότητα σαν κοινωνική ομάδα

ορεινά χωριά της Ελλάδας, και άλλες ανάγκες παρουσιάζουν οι κοινότη­

Πληροφορίες που δίδουν σοβαροί μελετητές της ιστορικής εξέλιξης

διαγνωστική ακτινολογία, συντέλεοαν στην εφαρμογή της μοντέρνας χει­

Η Νοσηλευτική, σαν μια βασική ανθρώπινη ενέργεια και σαν αναπό­

4.1. Η ταχύτατη αύξηση γνώσεων και τεχνολογίας

Η εξαιρετική ταχύτητα με την,ρποία αυξήθηκε και εξαπλώθηκε η γνώ­

4.2. Οι δημογραφικές μεταβολές και κοινωνιολογικές αλλαγές

Η ηλικιακή σύνθεση τα τελευταία χρόνια έχει μεταβληθεί. Ο ρυθμός

Οι άνθρωποι θεωρούν πια αναφαίρετο δικαίωμα τους να έχουν στη

και είναι προσανατολισμένα στην αρρώστεια και τη θεραπεία. Ζητούν

4.4. Η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας

Η Νοσηλευτική αποτελεί σπουδαιότατο παράγοντα στην ΠΦΥ.

4.5 Οι αλλαγές στις έννοιες υγεία - αρρώστεια

Οι διάφορες αλλαγές που παρουσιάστηκαν, όπως οι αυξημένες απαι­

μια μελλοντική σταδιοδρομία η οποία απαιτεί ευελιξία και ικανότητα προ­

4.6. Η αξιοποίηση του Νοσηλευτικού δυναμικού

4.7. Η ανάπτυξη της έρευνας

Η ανάπτυξη και ευρεία χρησιμοποίηση της έρευνας από όλες τις

εμπλουτισμό σε γνώσεις και την επιστημονική κατοχύρωση της Νοσηλεΐ-ΐ-

σηλευτής ελέγχει την αξιοπιστία του προγράμματος μαζί με τον

5.1. Ορισμός και σκοποί της Κοινοτικής Νοσηλευτικής

Η Κοινοτική Νοσηλευτική είναι κλάδος (ή τομέας) της Νοσηλευτι- .

α) Να προλάβει την αρρώστεια ή να περιορίσει την εξέλιξη της.

5.2. Στάδια ανάπτυξης της Κοινοτικής Νοσηλευτικής

α) Νοσηλεία στην Κοινότητα (1860-1900) District Nursing

Η Κοινοτική Νοσηλευτική άρχισε βασικά σαν νοσηλεία στο σπίτι και

σηλευτριών αυτών τις αποκαλούσε «Νοσηλεύτριες υγείας στο σπίτι».

β) Νοσηλευτική Δημόσιας Υγείας (1900-1970) (Public Health Nursing)

Με την είσοδο στον 20ό αιώνα, η Κοινοτική Νοσηλευτική επεκτά­

«Η έγκριση διδακτορικής διατριβής από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστη

Ο νόμος 196/1969 που καθορίζει τα καθήκοντα των επισκεπτριών περι

Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί τα τελευταία χρό

1.2. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το Περιφερικό Γραφείο Ευρώ

Η κοινότητα με τη γενική έννοια του όρου, αποτελείται από σύ

α) Συγκεκριμένος γεωγραφικός χώρος: μια κοινότητα μπορεί να προσδιορι

β) Κοινά ενδιαφέροντα: Είναι δυνατό να υπάρχει κοινότητα χωρίς το συ

αποχέτευση, η οργάνωση χώρων πρασίνου, η διάθεση τοξικών αποβλή

ορεινά χωριά της Ελλάδας, και άλλες ανάγκες παρουσιάζουν οι κοινότη

διαγνωστική ακτινολογία, συντέλεοαν στην εφαρμογή της μοντέρνας χει

Η Νοσηλευτική, σαν μια βασική ανθρώπινη ενέργεια και σαν αναπό

Η εξαιρετική ταχύτητα με την,ρποία αυξήθηκε και εξαπλώθηκε η γνώ

Οι διάφορες αλλαγές που παρουσιάστηκαν, όπως οι αυξημένες απαι

μια μελλοντική σταδιοδρομία η οποία απαιτεί ευελιξία και ικανότητα προ

Με την είσοδο στον 20ό αιώνα, η Κοινοτική Νοσηλευτική επεκτά

αντιμετωπίσει τις πολλαπλές ανάγκες που παρουσιάζονται και να εξα

Από το 1970 και μετά, η ΝΔΥ μετονομάζεται Κοινοτική Νοσηλευ

Οι βασικές γνώσεις και δεξιοτεχνίες, που χρησιμοποιεί η Κοινο

λευτική, έτσι και η Κοινοτική Νοσηλευτική, χρησιμοποιεί τη νοσηλευ

Ασχολείται με την ατομική και περιβαλλοντολογική υγεία των ομά

την αρρώστεια, χωρίς, βέβαια, να παραμερίζεται και η πρόληψη. Κύ

Η ενεργητική συμμετοχή του κοινού αποτελεί απαραίτητο χαρα

Απομόνωση - μοναξιά (Aloness) - Υπέρβαση (Transcendence) και Επι

Το υλικό της μελέτης αποτέλεσαν 503 νοσηλευτές, πτυχιούχοι Νο

Το ερωτηματολόγιο, αποτέλεσε το μέσο συγκέντρωσης των πληρο

Οπως προκύπτει από τον πίνακα 2 οι νοσηλευτές που έχουν περισσό

Ο πίνακας 4 παρουσιάζει ότι ποσοοτό 33% των νοσηλευτών παρακολού