ICS 83.

060 TÜRK STANDARDI TS 1490

ISO 471/Nisan 2000

ÖN SÖZ
− Bu standard, ISO tarafõndan kabul edilen ISO 471 standardõ esas alõnarak, TSE Petrokimya
Hazõrlõk Grubu’nca TS 1490 (84)’nin revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulunun 14
Nisan 2000 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

− Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir.

− Bu standardõn kabulü ile TS 1965 (ISO 1826) numaralõ standard iptal edilecektir.
ICS 83.060 TÜRK STANDARDI TS 1490
ISO 471/Nisan 2000

İÇİNDEKİLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARİF.................................................................................................................... 1
3.1 - KONDİSYONLAMA ................................................................................................... 1
4 - SICAKLIKLAR VE NEMLER ................................................................................ 1
4.1- STANDARD LÂBORATUVAR SICAKLIĞI .................................................................. 1
4.2 - STANDARD LÂBORATUVAR NEMİ.......................................................................... 2
4.3 - DİĞER ŞARTLAR...................................................................................................... 2
5 - DENEY SÜRESİ.................................................................................................... 2
6 - TOLERANSLAR ................................................................................................... 2
6.1 - SICAKLIK .................................................................................................................. 2
6.2 - BAĞIL NEM............................................................................................................... 2
6.3 - DENEY SÜRESİ........................................................................................................ 2
7 - MADDENİN İMALÂTI1) VE DENEYE TÂBİ TUTULMASI ARASINDA GEÇEN
SÜRE.......................................................................................................................... 3
8 - KONDİSYONLAMA .............................................................................................. 3
9 - DENEYLER........................................................................................................... 3
10 -DENEY RAPORU1) .............................................................................................. 4
ICS 83.060 TÜRK STANDARDI TS 1490
ISO 471/Nisan 2000

LÂSTİKLER - KONDİSYONLAMA VE DENEYLER İÇİN SICAKLIKLAR,

NEMLER VE SÜRELER

1 - KAPSAM
Bu standard, her tür lâstik deney parçalarõnõn kondisyonlanmasõ ve deneye tâbi tutulmasõ için
uygulanacak sõcaklõk, nem ve süreyi kapsar. Bazõ özel deneyler, maddeler ve özel bir iklim ortamõ
oluşturmak için gereken şartlar bu standardõn kapsamõ dõşõndadõr. Ayrõca, bir bütün halindeki mamul
maddeleri deneye tâbi tutmak için gerekli şartlar kapsama dahil edilmemiştir. Bu standard, lâstik deney
parçalarõnõn ve mamullerinin kondisyonlanmasõ ve deneye tâbi tutulmasõ arasõnda geçen zaman
aralõğõnõ da belirler. Bu şartlarõn belirlenmesi, tekrarlanabilir deney sonuçlarõnõn elde edilmesinde ve
alõcõ ile imalâtçõ arasõndaki anlaşmazlõklarõn en aza indirilmesinde yararlõ olur.

NOTLAR :
1 - Her bir deney için gerekli kondisyonlama şartlarõ ilgili deney metodunda verilmelidir.
2 - Bu standard, “TS 642 ISO 554 - Kondisyonlama ve/veya Deney İçin Standard Atmosferler- Şartlar”
dikkate alõnarak hazõrlanmõştõr.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Aşağõda verilen, atõf yapõlan standardlarõn hükümleri bu standardõn hükümleri sayõlõr. Tarih belirtilen
atõflarda, daha sonra yapõlan tadil ve revizyonlar uygulanmaz. Bununla birlikte, bu standarda dayalõ
anlaşmalarda taraflara, aşağõda verilen standardlarõn en yeni baskõlarõnõ uygulama imkanõnõ
araştõrmalarõ önerilir. Tarih belirtilmeyen atõflarda, ilgili standardõn en son baskõsõ kullanõlõr. Bütün
standardlarõn yürürlükte bulunan baskõlarõ TSE’den temin edilebilir.

EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ

No (İngilizce)
ISO 139:1973 Textiles -Standard atmospheres
for conditioning and testing
ISO 3383:1985 Rubber-General directions for
achieving elevated or subnormal
temperatures for test purposes
(Türkçe)
TS 240: Tekstil-Kondisyonlama ve
EN 20139:1995 Deneyler İçin Standard
Atmosfer Şartlarõ
TS 4525:1985 Kauçuklar-Deneylerde
Standardõn Üzerindeki ve
Altõndaki Sõcaklõklarõn
Sağlanmasõ İçin Genel
Hükümler

3 - TARİF
Bu standardõn amacõ için aşağõdaki tarif geçerlidir.

3.1 - KONDİSYONLAMA
Kondisyonlama, tekrarlanabilir deney sonuçlarõ elde etmek için bir lâstik deney parçasõnõn, deneye tâbi
tutulmadan hemen önce belirli bir süre, belli sõcaklõk ve/veya nem ortamõna maruz bõrakõlmasõdõr.

4 - SICAKLIKLAR VE NEMLER
4.1- STANDARD LÂBORATUVAR SICAKLIĞI
Standard lâboratuvar sõcaklõğõ, ülke şartlarõna göre 23°C veya 27°C (Türkiye şartlarõna göre 23°C)
olmalõdõr.

NOT 3 - Normal olarak, 23°C sõcaklõk orta enlemlerdeki, 27°C sõcaklõk ise tropikal ve sub-tropikal
ülkelerdeki standard lâboratuvar sõcaklõğõdõr.

1
ICS 83.060 TÜRK STANDARDI TS 1490
ISO 471/Nisan 2000

4.2 - STANDARD LÂBORATUVAR NEMİ

Sõcaklõk ve nemin birlikte kontrol edilmesi gereken durumlarda, standard lâboratuvar nemi 23°C’da %
50 bağõl nem, 27°C’da ise % 65 bağõl nem olmalõdõr.

Bazõ durumlarda, özellikle tekstil bileşenler ihtivâ eden malzemeler için, teknik nedenlerden dolayõ, bu
durum deney raporunda açõkça belirtilmek kaydõyla, 20°C sõcaklõk ve % 65 bağõl nemde de çalõşõlabilir
(TS 240 EN 20139).

4.3 - DİĞER ŞARTLAR

4.3.1 - Sõcaklõk ve nem kontrolünün gerekmediği hallerde mevcut ortam sõcaklõğõ ve neminde
çalõşõlmalõdõr.

4.3.2 - Teknik nedenlerden dolayõ aksi belirtilmedikçe normalden düşük veya yüksek sõcaklõklarda
çalõşmak gerektiğinde, bu sõcaklõk aşağõda verilen tercihli değerlerden seçilmelidir:

a) - 85°C; - 70°C; - 55°C; - 40°C; - 25°C; - 10°C veya 0°C

b) 40°C; 55°C; 70°C; 85°C veya 100°C
c) 125°C; 150°C; 175°C; 200°C; 225°C; 250°C; 275°C veya 300°C

5 - DENEY SÜRESİ
Deney parçasõnda belli bir değişme elde etmek için gerekli süre genel olarak lastiğin tipine, bileşimine,
kürlenme şekline ve deney şartlarõna bağlõdõr.

Kapsamlõ bir inceleme gerektiğinde, maddedeki değişiklikler, genel olarak belirli zaman aralõklarõnda
deneye tâbi tutmak suretiyle yapõlõr. Kontrol amacõyla yapõlan incelemeler için böyle bir işlem genelde
gerekmez ve tek bir deney yapmak yeterli olur.

Her iki halde de, deney süresi(leri)nin aşağõda verilen tercihli değerlerden seçilmesi tavsiye edilir:

a) 8 saat veya 16 saat

b) 24 saat; 48 saat; veya 72 saat
c) 168 saat veya 7 günün katlarõ

6 - TOLERANSLAR
6.1 - SICAKLIK

6.1.1 - Madde 4.1’de belirtilen standard lâboratuvar sõcaklõklarõ için normal tolerans ± 2°C’dur. Daha
dar bir tolerans aralõğõ istenirse, ± 1°C alõnmalõdõr. Ortamõn ortalama sõcaklõğõ, belirtilen sõcaklõğa
mümkün mertebe yakõn olmalõdõr.

6.1.2 - Madde 4.3.2.a ve Madde 4.3.2.c’de belirtilen sõcaklõklar için normal tolerans ± 2°C, Madde
4.3.2.b’de belirtilenler için normal tolerans ± 1°C alõnmalõdõr. Her bir durum için, ortamõn ortalama
sõcaklõğõ belirtilen sõcaklõğa mümkün mertebe yakõn olmalõdõr.

NOT 4 - Tekrarlanabilir deney sonuçlarõ elde etmek gerektiğinde daha dar tolerans aralõğõ kullanõlabilir.

6.2 - BAĞIL NEM

Madde 4.2’de belirtilen standard bağõl nemler için normal tolerans ± % 5 bağõl nemdir. Daha dar bir
tolerans aralõğõ istendiğinde ± % 2 bağõl nem alõnmalõdõr. Ortamõn ortalama bağõl nemi, belirtilen bağõl
neme mümkün mertebe yakõn olmalõdõr.

6.3 - DENEY SÜRESİ

6.3.1 - Madde 5.a’da belirtilen deney süreleri için normal tolerans ± 0,25 saattir.

6.3.2 - Madde 5.b’de belirtilen deney süreleri için normal tolerans 0 saat/-2 saattir.

2
ICS 83.060 TÜRK STANDARDI TS 1490
ISO 471/Nisan 2000

6.3.3 - Madde 5.c’de belirtilen deney süreleri için normal tolerans ± 2 saattir.

6.3.4 - Teknik nedenlerle daha dar tolerans aralõğõ gereken durumlarda, tolerans deney metodunda
belirtildiği gibi olmalõdõr.

7 - MADDENİN İMALÂTI1) VE DENEYE TÂBİ TUTULMASI ARASINDA

GEÇEN SÜRE
7.1 - Bütün deneylerde, maddenin imalâtõyla deneye tâbi tutulmasõ arasõnda geçecek süre en az 16
saat olmalõdõr. Mamullerden kesilen deney parçalarõ veya mamulün tamamõ, meselâ köprü takozlarõ,
deneye tâbi tutulduğunda 16 saatten daha fazla bir süreye ihtiyaç vardõr. Bu durumlarda geçmesi
gereken en az süre mamulün şartnamesinde veya ilgili deney metodunda belirtildiği gibi olmalõdõr.

7.2 - İşlenmemiş deney parçalarõ deneye tâbi tutulmadan önce en fazla 4 hafta bekletilmelidir. Deney
sonuçlarõnõn mukayese edilebilir olmasõ için deneyler mümkün mertebe aynõ zaman aralõğõnda
yapõlmalõdõr.

7.3 - Mamuller deneye tâbi tutulduğunda, mümkün olduğu takdirde mamulün imalâtõ ile deneye tâbi
tutulmasõ arasõndaki süre 3 ayõ geçmemelidir. Başka hallerde, deneyler maddenin müşteri tarafõndan
kabulünden itibaren 2 ay içerisinde yapõlmalõdõr.

7.4 - Bu süreler, maddenin işlenmemiş halde iken ve teslim safhasõnda yapõlan madde ve mamul
deneyleri için geçerlidir. Bazõ özel hallerde, örneğin proses kontrolü veya uygun olmayan depolama
şartlarõnõn mamul üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi amacõyla herhangi bir anda deneyler
yapõlabilir. Böyle durumlarda da yapõlan işler deney raporunda açõkça belirtilmelidir.

8 - KONDİSYONLAMA
8.1 - Sõcaklõk ve bağõl nem önceden belirtilmiş ise, madde deneyden hemen önce en az 16 saat
kondisyonlanmalõdõr.

8.2 - Bağõl nem kontrolü istenmemiş ve standard lâboratuvar sõcaklõklarõndan biri belirtilmiş ise, madde
deneyden hemen önce en az 3 saat kondisyonlanmalõdõr.

8.3 - Bağõl nem kontrolü istenmemiş ve standard lâboratuvar sõcaklõklarõndan farklõ bir sõcaklõk
belirtilmiş ise, madde istenilen sõcaklõğa ulaşõncaya kadar kondisyonlanõr. Kondisyonlama için gerekli
süre, madde şartnamesinde verilmişse bu süre kullanõlõr.
Sürenin verilmediği hallerde dengeye varmak için gerekli kondisyonlama süresi TS 4525 (ISO
3383)’den de alõnabilir.

8.4 - Kondisyonlama esnasõnda lâstik deney parçalarõ veya mamul; üzerine herhangi bir kuvvet
uygulamadan, her tarafõ aynõ ölçüde kondisyonlanacak şekilde yerleştirilmelidir.

8.5 - Aksi belirtilmemişse, lâstik deney parçalarõ veya mamuller karanlõk bir yerde kondisyonlanõr.

9 - DENEYLER
Aksi belirtilmemişse, deneyler kondisyonlamanõn yapõldõğõ sõcaklõk ve bağõl nemde yapõlmalõdõr.

NOT 5 - Deney parçalarõ Madde 4.1 ve Madde 4.2’de verilen standard lâboratuvar sõcaklõklarõ ve bağõl
nemlerden birinde kondisyonlanmõşsa, deneyler kondisyonlamadan hemen sonra Madde
4.3.1’de verilen ortam şartlarõnda yapõlõr. Böyle durumlarda, sõcaklõk ve bağõl nemdeki
değişiklikler, deney sonuçlarõnõ etkilemez.

1) “İmalât” kelimesi, maddenin imalâtõndan sonra mâruz bõrakõldõğõ termal işlem süresini de ihtiva
eder.

3
ICS 83.060 TÜRK STANDARDI TS 1490
ISO 471/Nisan 2000

10 -DENEY RAPORU1)
Deney raporu en az aşağõdaki bilgileri ihtivâ etmelidir:
Bu standardõn numarasõ (TS 1490 ISO 471),
a) Kondisyonlama için kullanõlan sõcaklõk veya sõcaklõk ve bağõl nem,
b) Kondisyonlama sõcaklõğõ ve bağõl nemi için alõnan toleranslar,
c) Kondisyonlama süresi,
d) Mamulün imalâtõyla deneye tâbi tutulmasõ arasõnda geçen süre,
e) Deney için kullanõlan sõcaklõk veya sõcaklõk ve bağõl nem,
f) Deney sõcaklõğõ ve bağõl nem için alõnan toleranslar,
g) Deney tarihi.

1) TSE NOTU: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilâveten, TS EN 45001’e uygun olarak Ek
MA’da verilen bilgileri de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.