LUDZIE BEZDOMNI

1) Powieść Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni powstała w latach 1898-99.

Wydanie drukiem (1899) powieści było momentem ugruntowania pozycji
Żeromskiego. Pisarz przygotowywał się do pisania książki bardzo starannie,
poprzez:

a) zbieranie statystyk (dane o chorobach ludności i ich stopie życiowej)

b) odwiedzanie przeróżnych miejsc (autentyzm miejsc powieści, np.

Nałęczów w powieści to Cisy)

2) Ludzie bezdomni to historia człowieka, który musi wybrać między miłością i

szczęściem osobistym, a altruizmem wobec pokrzywdzonej warstwy
społecznej.

3) Akcja powieści toczy się w latach 90. XIX wieku. Karty książki przedstawiają:

a) Paryż

b) Cisy

c) Nałęczów

d) Miejsca w retrospekcjach: Warszawa, Kielce, Głogi, Mekarzyce,

Krawczyska

4) Tytuł powieści można odczytywać dwojako – bezdomność w znaczeniu:

a) dosłownym – brak godziwych warunków życia biedniejszych

mieszkańców

b) metaforycznym:

→ samotność (np. Joanna Podborska)

→ emigracja (np. Wiktor Judym)

→ odrzucenie przez społeczeństwo (np. Tomasz Judym)

c) egzystencjalnym – ból istnienia doświadczany przez Korzeckiego jako

dekadenta
 LUDZIE BEZDOMNI

5) Doktor Tomasz Judym to główny bohater powieści Ludzie bezdomni. Urodził

się w biednej rodzinie i był wychowywany przez ciotkę, która płaciła za jego
edukację, a sam Judym czuł, że ma wobec niej dług, który chciał spłacić.
Studiował i odbywał praktyki medyczne w Paryżu. Chciał być lekarzem ludzi
biednych, których nie było stać na wizytę lekarską. Jednak podczas głoszenia
referatu na temat niesienia pomocy biednym, zostaje pogardliwie oceniony
przez grono lekarskie, przez co jego plan niesienia pomocy nędzarzom z
wsparciem ludzi wykształconych lega w gruzach. Bohater postanawia działać
na własną rękę. Jego miłością była Joanna Podborska, którą Judym kocham
równie mocno jak ona jego, lecz odrzuca jej uczucia wierząc, że to
przeszkodzi mu w realizacji swoich ideałów zawodowych. Pracował jako
lekarz w uzdrowisku w Cisach, jednak po pewnym czasie odkrył, że sporo
ludzi choruje na przewlekłe choroby wywołane zarazkami pochodzącymi z
Cisowskich stawów. Postanowił wyeliminować zagrożenie osuszając je.
Pomysł ten nie spodobał się Krzywosądowi, w wyniku czego Tomasz opusza
Cisy i zaczyna pracować w Zagłębiu, gdzie zauważa podobny problem ludzi
biednych. Zaczyna nabierać pewnego rodzaju więzi z górnikami, lecz zdaje
sobie sprawę, że uczucia będą mu przeszkadzały w pracy jaka go czeka.
Tomasz Judym jest bohaterem trzech epok:

a) romantyzmu:

→ miłość to proces duchowy

→ jest rozdarty wewnętrznie

→ buntuje się przeciw niesprawiedliwości społecznej

→ jest bohaterem skrytym w sobie

b) pozytywizmu:

→ realizuje hasła pracy organicznej i pracy u podstaw (pomoc

biednym)

→ scjentysta (wierzy w potęgę nauki)

→ altruista (pomaga biednym bezinteresownie)

→ utylitarysta (jest użyteczny dla społeczeństwa)

c) Młodej Polski:

→ szuka ucieczki od niepokoju w naturze

 LUDZIE BEZDOMNI

→ popada w dekadentyzm

→ ma zmienność nastrojów

6) Tomasz Judym jest postacią tragiczną, ponieważ musiał wybrać pomiędzy

miłością do Joasi a pracą na rzecz ubogich. Ta sytuacja jest w powieści
opisana mianem rozdartej sosny, czyli wewnętrznego rozdarcia Judyma, co
utwierdza, że Tomasz był postacią romantyczną. Rozdarcie bohatera
utwierdzają słowa:

→ Widzisz… Ja jestem z motłochu, z ostatniej hołoty. Ty nie możesz

mieć wyobrażenia jaki jest motłoch. (…) Jesteś z innej kasty. Kto
sam z tego pochodzi (…) wie wszystko… Tu ludzie w wieku
trzydziestego roku życia umierają, bo są starcami. Dzieci ich - to
idioci.

→ Muszę to oddać, com wziął. Ten dług przeklęty… Nie mogę mieć ani
ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do
serca z miłością, dopóki do wnętrza ziemi nie znikną te podłe zmory.
Muszę być sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mię nie
trzymał!

→ Naokół stały karłowate, nędzne sosny. Jedna z nich rosła na samym

brzegu zawaliska. Oberwana ziemia ściągnęła w głębinę prawy jej
korzeń, a lewy został na twardym gruncie. Tak ją dzieje kopalni
rozdarły na dwoje. (…) Widział z głębi swojego dołu jej pień
rozszarpany, który ociekł krwawymi kroplami żywicy. Patrzał w to
rozdarcie długo, bez przerwy. (…) Słyszał dokoła siebie płacz
samotny, jedyny, płacz przed obliczem Boga. Nie wiedział tylko, kto
płacze… Czy Joasia? – Czy grobowe lochy kopalni płaczą? Czy
sosna rozdarta?

7) Wiktor Judym:

a) brat głównego bohatera, z którego był dumny, ale jednocześnie zazdrościł

mu wykształcenia

b) wyjechał do Szwajcarii, ponieważ był poszukiwany przez policję

c) był robotnikiem i emigrantem

d) miał brodę i bladą, nieopaloną twarz

 LUDZIE BEZDOMNI

e) planował wyjazd do Ameryki

f) Wiktor – jęknęła Judymowa – nie rzucisz mię? (…) Ale napiszę, jak
pierwszą robotę dostanę. (…) Prędko ją objął, uścisnął. (…) Widać było
palto odsiedziane, spodnie z nędznego kortu, wypchnięte na kolanach,
szerokie, niezakrywające cholewek, kamaszków, kapelusz zrudziały,
„płaski melon”.

8) Joanna Podborska:

a) ma 26 lat

b) jest guwernantką sióstr Orszeńskich

c) rozumna, pracująca na siebie i braci kobieta

d) dumna i pełna godności

e) pragnęła miłości, ale nie polowała na męża

f) chciała być nowoczesną kobietą

g) wierzyła w dobro i postęp

h) pragnęła się stale uczyć i doskonalić w kulturze

i) pokochała Tomasza Judyma, ale odeszła od niego z godnością, nie chcąc

go zatrzymywać

j) Ciemna brunetka z niebieskimi oczami.

k) Były to oczy szczere aż do naiwności. Zarówno jak cała twarz

odzwierciedlały subtelne cienie myśli przechodzących, oddawały niby
wierne echo każdy dźwięk duszy i wszystko mówiły bez względu na to, czy
kto widzi lub nie ich wyraz.

9) Pani Niewadzka:

a) bogata wdowa po założycielu uzdrowiska w Cisach

b) babcia i opiekunka sióstr Orszeńskich

c) zwierzchniczka Joanny Podborskiej

 LUDZIE BEZDOMNI

10) Natalia Orszeńska:

a) starsza wnuczka Niewadzkiej i starsza siostra Wandy Orszeńskiej

b) siedemnastoletnia panna

c) cyniczna i śmiała kokietka

d) szuka przygód

e) odrzuca konwenanse (przyjęte normy moralne)

f) ucieka z Karbowskim, którego nazywa kwiatem tuberozy

g) Miała na głowie lekki kapelusik, a twarz zasłoniętą woalką.

11) Wanda Orszeńska:

a) młodsza wnuczka Niewadzkiej i młodsza siostra Natalii Orszeńskiej

b) spokojna i wyważona dziewczyna

c) Była to śniada blondynka z twarzą o cerze mętnej, smagławej.

12) Inżynier Korzecki:

a) jest inżynierem pracującym w kopalni w Sosnowcu

b) przyjaźnił się z Judymem, którego poznał w Sosnowcu

c) przybiera maskę salonowca, ale wewnątrz jest wrażliwy na cierpienie

innych

d) żyje skromnie, mimo dobrych zarobków

e) czuje się bezradny i bezsilny

f) znajduje ukojenie w literaturze i podróżach

g) jest dekadentem i myśli o śmierci

h) popełnia samobójstwo
 LUDZIE BEZDOMNI
i) Owym znajomym był inżynier Korzecki. (…) Judym spotkał się z nim w
Paryżu, a potem w Szwajcarii, gdzie Korzecki siedział dla zdrowia.

13) Leszczykowski:

a) filantrop i współzałożyciel uzdrowiska w Cisach

b) po upadku powstania styczniowego opuszcza polskę (emigrant polityczny)

c) prowadzi przedsiębiorstwo handlowe

d) wspomaga młode talenty

e) był jedyną osobą, która pomogła Tomaszowi Judymowi

14) Krzywosąd Kobrzański:

a) administrator cisowskiego uzdrowiska

b) pracowity, uzdolniony i stary kawaler

c) staje przeciwko Judymowi, kiedy ten chce osuszyć stawy w Cisach

15) W Ludziach bezdomnych Stefan Żeromski przedstawił bardzo nędzny obraz

biedoty, która żyje i pracuje w skrajnych warunkach, m.in. w:

a) noclegowni paryskiej Château – Rogue:

Jest to obskurne miejsce, w którym gość ma prawo siedzenia przy stole do
godziny 20:00. W czasie mroźnych dni bezdomni leżą jeden na drugim.
Później udają się oni na hol centralny, żeby zjeść zupę z ryżu i w dzień
pomagać urzędowym tragarzom. W zimowy wieczór w Cheteau- Rouge
przebywa 500 osób.

b) mieszkaniach przy ulicy Cichej i Krochmalnej:

Opis ulic biedy ukazuje obraz nędzy i upodlenia ludzkiego. Czuć tam fetor i
wydaje się, że wszystko tam gnije. Ludzie są wychudzeni i zajmują się
drobnym handlem. Odrazę budzi kobieta sprzedająca wodę sodową w
brudnych szklankach. Uwagę zwracają żółte i zzieleniałe dzieci, których
oczy były obojętne na śmierć. To ulice, na których wychowywał się
Tomasz, a dotąd mieszka Wiktor. Żeromski nazywa ludzi istotami, chcąc
 LUDZIE BEZDOMNI

podkreślić ich prymitywizm. Ulice Cicha i Krochmalna są dzielnicami

robotniczymi.

c) fabryce cygar:

Praca w fabryce cygar była bardzo ciężka. Odbywała się w upale bez
dostępu do świeżego powietrza. Ludzie wdychali pył, co powodowało
choroby płuc, oczu i często prowadziło do zadrapań skóry. W salach
fabryki panuje półmrok.

d) stalowni:

Miejsce pracy Wiktora to stalownia, w której panują szkodliwe warunki dla

zdrowia. Praca jest bardzo ciężka, a mężczyźni z racji wysokich temperatur
pracują półnadzy. W stalowni panuje hałas, przez co pracownicy chorują
na choroby uszu i oczu od blasków piecy hutniczych. Robotnicy nie mają
strojów ochronnych, a w stalowni nie ma lekarza. Są nędznie
wynagrodzeni, a kiedy chorują, są zwalniani z pracy. Tomasz Judym jest
przerażony warunkami pracy w hucie, która trwa nawet do 12. godzin.

e) czworakach:

Czworaki były to nędzne rudery, w których żyli chłopi, gdzie panował brud i
fetor – czuć było wilgoć i pleśń. Chłopskie mieszkania nie posiadały
kanalizacji. W jednej izbie mieszkała wielodzietna rodzina, a warunki były
bardzo trudne. Chłopi spali na siennikach ze słomy. Nędzarze często
chorowali, a dzieci umierały z powodu zarazków z Cisowskich stawów. Ten
świat konstrastował z przepychem Cisowskiego uzdrowiska, w którym
leczyli się wyłącznie bogaci mieszkańcy Cisów.

f) kopalni Sykstus:

Praca górników w kopalni Sykstus była bardzo ciężka. Górnicy mieszkają

w obskurnych budynkach, wokół których jest szaro i brudno, a ścieki są
wylewane do rynsztoków (ścieków ulicznych), gdzie bawią się wychudzone
i pozostawione bez opieki dzieci. Domy górnicze nie spełniają warunków
mieszkań, ponieważ to budy, których warunki uwłaczają ludzkich godności,
gdyż m.in. nie posiadają toalet. Górnicy pracują od 12. do 16. Godzin na
dobę i chorują na choroby oczu i płuc, ponieważ pracują w korytarz, w
których panuje przeciąg, a one same grożą zawaleniem.

16) Cechy powieści młodopolskiej:

a) rozluźnienie kompozycji utworu:

 LUDZIE BEZDOMNI

→ wprowadzanie wątków pobocznych (np. wątek Natalii Orszeńskiej)

→ dodanie licznych epizodów (np. historia swawolnego Dyzia)

→ umieszczanie rozdziałów, które nie posuwają akcji naprzód

→ brak ciągu przyczynowo-skutkowego między rozdziałami

b) synkretyzm:

→ symbolizm:

▪ tytuł – bezdomność dosłowna, metaforyczna i

egzystencjalna

▪ rozdarta sosna – tragizm Tomasza Judyma

▪ Wenus z Milo – miłość Tomasza i Joasi

▪ Rybak – cierpiący i skrzywdzeni przez los ludzie

▪ krzyk pawia – śmierć

▪ kwiat tuberozy – pozorne piękno

→ naturalizm – opis życia nędzarzy

→ impresjonizm – opis wrażeń zewnętrznych i liryzacja prozy

→ ekspresjonizm – opisy uczuć i stanów duchowych

c) wprowadzenie narracji z punktu widzenia i perspektywy bohatera

d) dodanie stylu:

→ gawędziarskiego – opartego na mowie potocznej i ironii

→ poetycko-patetycznego – występuje w przeżyciach bohaterów

e) otwarte zakończenie powieści