Pyetje per taksat

• Kur qeveria vendos te aplikoje nje takes mbi nje

mall kush e perballon barren e takses?
Kapitulli 4 • Ai qe konsumon te miren apo ai qe e prodhon?
TAKSAT DHE ELASTICITETI • Dhe nese shitesit dhe bleresit e ndajne barren e
takses si percaktohet perpjestimi I ndarjes se tyre?
• A ka pushtet qeveria te vendose me ligj ndarjen e
barres fiskale,apo kjo gje percaktohet nga forcat e
Dr. Majlinda Cakalli ekonomise qe dalin nga kontrolli I saj?
MIKROEKONOMI 1

7.1

Efekti i nje takse mbi konsumin

Shembull ne veprim Supozohet se
aprovohet nje ligj qe ju
kerkon konsumatoreve
• Supozojme se nje administrate lokale deshiron te zhvilloje cdo vit te derdhin ne arken
Festen e Akullores me nje panair;fishekzjarre dhe diskutime nga komunale 0.50 euro
autoritetet publike te qytetit. Per financimin e ngjarjes vendoset nje per cdo akullore te
takes 0,50 euro per cdo akullore te shitur. Kur paraqitet projekti dy blere. Cfare efekti do
te kete ky ligj mbi
grupe shoqerore te nivelit lokal debatojne. Seksioni lokal i konsumatoret dhe
konfederates kombetare te prodhimit te akullores pohon se anetaret prodhuesit e akullores.
e vet qysh tani duhet te luftojne per te mbijetuar ne nje treg Mund ti referohemi
konkurrencial dhe se keshtu taksa duhet te paguhet nga procedures me tre faza
konsumatoret. Perfaqesuesit lokal te shoqates se konsumatoreve te qe kemi permendur:
akullores perkundrazi i permbahen idese se tashme keta nuk jane ne 1- Shikojme se cilat
gjendje te paguajne dhe pohojne se jane shitesit ata qe duhet te kurba ndikohen nga
paguajne taksen. Kryetari i bashkise duke shpresuar te arrije nje kjo ngjarje
kompromis, sygjeronte qe gjysma e takses te rendonte mbi nje 2-shikojme drejtimin e
kategori dhe gjysma tjeter mbi tjetren spostimit te kurbave
3-shqyrtojme efektet e
7.2
ketyre spostimeve
7.3
mbi
ekuilibrin.

1
 Efekti i nje takse mbi prodhimin
Perfundime
Supozojme se
administrate
1-Kur nje e mire i nenshtrohet taksimit, taksat lokale ju
dekurajojne aktivitetin e tregut.Ne kushtet e imponon
reja te ekuilibrit sasia e shitur e te mires eshte prodhuesve
me e vogel te akullores te
paguajne nje
2- Duke pare se bleresit paguajne nje cmim takse prej 0.50
me te larte,por shitesit arketojne per cdo euro per cdo
akullore nje shifer me te ulet,shitesit dhe akullore te
bleresit e ndajne midis tyre barren e shitur.
takses(fiskale) Cilat jane
efektet e kesaj
7.4 mase? 7.5

Elasticiteti dhe perqindja e taksave

Perfundime

• Taksa mbi konsumin dhe mbi prodhimin kane efekt te njejte ne treg.
• Ne te dy rastet taksa krijon nje diference ndermjet cmimit te paguar
nga konsumatori dhe atij te arketuar nga prodhuesi
• Diferenca ndermjet cmimit te bleresit dhe atij te shitesit eshte e
njejte pamvaresisht nese taksa eshte vendosur mbi konsumin apo
mbi prodhimin
• Ne te dy rastet taksa modifikon pozicionin e kurbave te kerkeses dhe
ofertes
• Ne ekuilibrin e ri qe formohet bleresit dhe shitesit ndajne taksen
• E vetmja diference ndermjet taksave te vendosura mbi konsumin dhe
atyre te vendosura mbi prodhimin eshte se ne doren e kujt
dorezohen financiarisht parate e takses per administraten publike

7.6

2
 Perfundime Maksimizimi i Fitimit

• Barra fiskale Rendon me shume mbi komponentin me pak elastik te

tregut. • Analiza e ndryshimit te kostove dhe te ardhurave ne nivelin e prodhimit,ben
te mundur qe firma te zgjedh nivelin e prodhimit qe maksimizon fitimet e saj
• Perse?
• Ne thelb elasticiteti mat deshiren e bleresit ose te shitesit per te dale
nga tregu kur per ate vertetohen kushte te pafavorshme:
• Nje elasticitet I ulet I kerkeses tregon se bleresit nuk kane alternative
te mira ne dispozicion per konsumin e nje te mire te caktuar
• Nje elasticitet I ulet I ofertes tregon se shitesit nuk kane alternative te
mira ne dispozicion per prodhimin e asaj te mire te vecante. Nese kjo
e mire I nenshtrohet taksimit komponenti I tregut qe ka me pak
alternative te vlefshme nuk mund te dale nga tregu dhe prandaj
duhet te perballoje barren e nje kuote me te madhe te takses

7.8 7.9

Teoria e Ofertes Risku i marre persiper

Vendimi i firmave se sa prodhim te ofrojne varet nga
Kostot e prodhimit dhe te ardhurat qe ato
marrin nga shitja e produktit
Kostot
e prodhimit
•Firma hyn ne biznes duke e ditur se
suksesi nuk eshte i garantuar;
Te Ardhurat •nese planet deshtojne edhe parate
mund te humbasin

Firma zgjedh
nivelin e prodhimit

7.10 7.11

3
 Organizimi i biznesit Firma

•Ç’është firma? • një agjent(institucion) ekonomik qe transformon faktoret e prodhimit

•Si janë të organizuara firmat në
biznes?
•Pse disa prej tyre janë të mëdha e
ne mallra konsumi
• -vendimmarrese
• -bashkon
• -organizon dhe bashkërendon të gjithë faktorët e prodhimit (tokën,
punën, kapitalin dhe aftësitë sipërmarrëse)
• -për të krijuar një produkt ose shërbim, i cili paracaktohet për shitje.

disa prej tyre janë të vogla?

7.12 7.13

Format e organizimit te biznesit Format e organizimit te biznesit

• Firmë individuale • Kompanite
• -zoterohet nganje individ i vetem i cili
• eshte pergjegjes per fitimin dhe per
• humbjet
• Firma me okrtakeri
-zoterohet ne menyre te perbashket ng
dy ose me shume individ te cilet kane
pergjegjesi te pakufizuar
•Pronesi e ndare midis aksionereve
•Me te drejta ligjore per te prodhuar dhe
per te shitur
•Pergjegjesi te kufizuara
•shares of public companies resold on the
stock exchange

7.14 7.15

4
Per nje biznes te vazhdueshem dhe te
Burimet e brendshme te firmes
garantuar
• Nevojiten burime financiare te mjaftueshme. • -perdorimin ose rikthimin e nje pjese te fitimit ne biznes

• -burime financiare qe sigurohen brenda firmes • -perdorimin e pjeses se fondit te amortizimit te kapitalit qe ende nuk
eshte perdorur per te zevendesuar makinerite apo pajisjet e
konsumuara
• -burime financiare qe sigurohen jashte firmes

7.16 7.17

Burimet e jashtme te firmes Aksioni

• -shitja e aksioneve • 1.Aksioni eshte nje leter me vlere,e cila tregohet

nominalisht ne aksionin e blere
• -shitja e obligacioneve

• -marrja e kredise ose e huase • 2.Te jep te drejten te marresh pjese ne fitimet e
• bankare
firmes

• 3.E ardhura e siguruar nga aksioni quhet divident

7.18 7.19

5
 Obligacioni Diferenca

• -eshte nje leter me vlere • Obligacioni ndryshon nga Aksioni sepse zoteruesi i tij nuk eshte
• -i sjell mbajtesit te tij te ardhura te pervitshme ne baze te nje bashkepronar i firmes
perqindje fikse te percaktuar me pare
• Obligacioni ndryshon nga Aksioni sepse zoteruesi I tij nuk eshte • Zoteruesi i obligacionit eshte kreditor afatgjate i firmes
bashkepronar I firmes

7.20 7.21

Bursa Veprimet ne Burse

• Vendi ku tregtohen letrat me vlere • -Investimi (Ata qe blejne aksione per te marre pjese ne fitimet e nje
firme per nje kohe te gjate,realizojne nje investim-quhen investitore
• Kerkesa dhe Oferta e letres me vlere percakton edhe cmimin e nje • -Spekulimi(Ata individe qe blejne dhe shesin aksione per te kapur nje
letre me vlere ne burse fitim te shpejte afatshkurter quhen spekulante

7.22 7.23

6
 Diferenca Disa terma kyc

• Ne teorine e Kerkeses individet kerkojne te maksimizojne dobine • E ardhura është ajo çfarë fiton firma nga shitjet.

• Ne teorine e Ofertes firmat kerkojne te maksimizojne fitimin • Kostot janë shpenzimet e prodhimit dhe shitjes.

• Fitimet janë teprica e të ardhurave mbi koston.

7.24 7.25

Per kontabilistet Per kontabilistet

• Te ardhurat totale jane te barabarta me shitjet totale shumezuar me • Kostot totale (pagat e punetoreve,qeraja e kapitalit.interesi I huave
cmimin dhe pagesat e tjera per faktoret e tjere te prodhimit)
(Nese nje firme do te shiste 1000 pale kepuce me nga 500L pala te • Nese firma u paguan punetoreve per te blere kepucet 200.000L,blen
ardhurat totale do te ishin 500.000L) materialet me nje vlere prej 100.000L pra kosto totale eshte 300.000L

7.26 7.27

7
Kontabiliteti i biznesit
• Bilanci dhe Pasqyra e tё Ardhurave dhe Shpenzimeve janё
dokumente bazё tё kontabilitetit tё firmёs
7.28
Mbajtja e kontabilitetit
• 3. Nё qoftё blihen aksione apo obligacione nё njё firmё, perpara
duhet tё studjohet gjendja ekonomike dhe financiare e firmёs
nepermjet bilancit te firmёs dhe pasqyrёs se tё ardhurave dhe
shpenzimeve tё saj pёr tё qenё tё sigurt pёr vendimin qё do tё
merret
7.30
Mbajtja e kontabilitetit
• 1. Menaxherёt (drejtuesit) e firmёs, duke u bazuar
nё informacionin qё marrin nga dokumentat bazё tё
kontabilitetit do tё jenë nё gjendje tё marrin
vendime sa mё tё drejta nё veprimtarinё e firmёs
qё drejtojnё.
• 2. Pronarёt dhe drejtuesit e firmave informohen
nёse firma nё aktivitetin e saj ёshtё me fitim apo
me humbje. Kur firma ёshtё me humbje, mbi kёtё
bazё, pёrcaktohen vёshtirёsitё dhe rrugёt e
zgjidhjes. 7.29
Bilanci i nje Firme
• -pasqyron gjendjen e përgjithshme financiare të firmës.
• -tregon se çfarë zotëron firma,
• -tregon se çfarë ka marrë hua nga tё tjerët dhe sa ёshtё vlera e saj në
një periudhë kohe tё dhёnё.
7.31
8
 Stoku dhe rrjedhjet Stoku dhe rrjedhjet
• Firma raporton dy lloje llogarish: • Firma me ane te llogarise per rrjedhën e burimeve raporton llogaritë
humbje-fitim për çdo vit
• -llogaria për mallin gjendje (stok)-matet ne nje cast kohor
• llogaria për mallin gjendje (stok) pasqyrohet me ane te një bilanci
kontabël ku tregohen aktivet dhe pasivet (detyrimet)
• -llogaria per rrjedhën e burimeve financiare qe i korrespondojnë
matjeve gjatë një periudhe kohe.

7.32 7.33

Pasurite dhe Detyrimet Bilanci

Ekzaminohet firma në një pikë të kohës, per MJETET = DETYRIMET + VLERËN NETO TË
rezultatitin e të gjithë aktivitetit tregtar të saj në të
kaluarën.
FIRMËS (1)

• Aktivet(pasurite)-Mjetet vlerë neto e firmës janë aktivet (mjetet) që

• Cfare zoteron firma ajo zotëron minus detyrimet e saj.

VLERA NETO E FIRMËS = AKTIVET

• Pasivet(detyrimet)
(MJETET) – DETYRIMET (2)
• Cfare detyrimesh ka firma afatshkurtra dhe afatgjata
7.34 7.35

9
 Hyrjet dhe Daljet Rezultati Ekonomik
Diferenca ndёrmjet tё ardhurave dhe
• Objektivi kryesor i firmёs ёshtё dhe do tё mbetet kostove(shpenzimeve) jep fitimin ose
maksimizimi I fitimit tё saj.
humbjen e firmёs pra rezultatin
ekonomik tё firmёs apo ndёrmarrjes .
• Hyrjet e burimeve financiare nё firmё paraqesin tё
ardhurat e saj Fitimi = Tё Ardhurat e Pёrgjithshme -
Kostot e Pёrgjithshme Kontabёl

• Daljet janё kostot e saj pra tё gjitha shpenzimet qё

kryhen pёr realizimin e prodhimit.

7.36 7.37

Simbolet Fitimi dhe Humbja

TR-TC = Rezultat Financiar • Firma ka fitim ,kur tё ardhurat totale tё siguruara

janё mё tё mёdha se
TR >TC - Fitim kostot(shpenzimet)totale.Kёshtu fitimi pёrfaqёson
TR < TC- Humbje tepricёn e tё ardhurave mbi shpenzimet e kryera
pёr aritjen e kёtyre tё ardhurave.
TR-Te Ardhurat Totale
• Humbje kemi nё njё situate ekonomike kur tё
TC- Kosto Totale ardhurat e pёrgjithshme janё mё tё vogla se kostot
Kur fitimi ekonomik ёshtё zero :TR-TC=0 (shpenzimet)e pёgjithshme.
themi se firma realizon fitim normal.

7.38 7.39

10
 Snark International balance sheet
Nga e majta ne te djathte
31 December 2000
ASSETS LIABILITIES
•Shuma e shtyllёs sё majtё (aktivi) duhet
tё jetё gjithmonë nё mёnyrё tё Cash £ 40,000 Accounts payable £ 90,000
domosdoshme e barabartё me shumёn Accounts receivable
Inventories
70,000 Salaries payable
100,000 Mortgage from insurance
50,000

e shtyllёs sё djathtё (pasivi) Factory building

(original value £250,000)
company
200,000 Bank loan
150,000
60,000
Other equipment _______
(original value £300,000) 180,000 350,000

Net worth 240,000

£ 590,000 £ 590,000
======== =======

7.40 7.41

Kostot Faktore Prodhimi

• -njё faktor vendimtar nё marrjen e vendimeve tё kostoja e prodhimit pёrcaktohet nga

prodhimit dhe tё çmimit. -teknologjia e pёrdorur,e cila pёrcakton se sa faktorё prodhimi duhen
pёr tё prodhuar kёtё sasi prodhimi
• Vendimi i firmёs se sa do tё prodhojё dhe ofrojё nё -çmimi qё duhet tё paguajё firma pёr blerjen e kёtyre faktorёve
treg lidhet me pёrgjigjen e dy pyetjeve:
• -Sa do tё kushtojё prodhimi?
• -Sa tё ardhura do tё sigurohen nga shitja e
prodhimit?

7.42 7.43

11
Ekonomistёt dhe kontabilistёt i masin kostot nё
mёnyra tё ndryshme
• Kontabilisti interesohet në ndjekjen e hyrjeve dhe daljeve në të holla
të një kompanie.
• Ekonomisti interesohet se si ndikojnë të ardhurat dhe kostoja në
vendimet e ofertës të firmës, në akordimin e burimeve në aktivitete
të veçanta
7.44
Ekonomistёt dhe kontabilistёt i masin kostot nё
mёnyra tё ndryshme
• kostot oportune tё prodhimit ndahen ne:
• -kosto te drejtperdrejta
Çdo kosto qё kosto ka tё bёj me dalje parash nga
ana e firmёs ёshtё njё kosto e drejtpёrdrejtё.
• Kostot e drejtpёrdrejta paraqesin kostot
kontabёl,aq sa I kushton firmёs prodhimi I produktit
ose shёrbimit
7.46
Ekonomistёt dhe kontabilistёt i masin kostot nё
mёnyra tё ndryshme
• Ekonomistët e identifikojnë koston e përdorimit të
një burimi jo si një pagesë të bërë por si koston e
tyre oportune.
• Kosto oportune
• sasia e humbur nga mos perdorimi i nje burimi ne
menyren me te mire alternative
• Kur ekonomisti flet per kostot e prodhimit te nje
firme,ai kupton te gjitha kostot oportune qe firma
perballon per te realizuar prodhimin e te mirave
dhe sherbimeve
7.45
Shpenzimet dhe Ekonomistet
• -kosto te nenkuptuara(Nese ju drejtoni nje firme tuajen duhet te
perfshini ne llogari koston e kohes sepunes suaj ne firme)
7.47
12
Kostot e nenkuptuara Fitimi Supernormal
• Ne qofte se ne bejme nje deklarim te ardhurash -fitimi i paster ekonomik dhe matja e duhur e te gjithe kostove
ekonomike
prej 20.000euro/vit per firmen themi se kjo eshte
dicka e mire.
-tregues i vertete se sa mire po i perdorni fondet tuaja ne biznes
• Nese ne do te kishim punuar per dike tjeter do te
kishim 25000 euro,duke qene te vetepunesuar -jane nxitje per zhvendosje te burimeve brenda ose jashte biznesit
humbasim 5000euro panvaresisht prej nje fitimi
kontabel prej 20.000euro.
• Ky konkluzion shperfill koston oportune te kohes
suaj!

7.48 7.49

Ekonomistet dhe kontabilistet do te arijne ne

Fitimi kontabel
vlera te ndryshme te fitimit
• Ekonomistet e matin fitimin ekonomik duke zbritur nga te ardhurat
totale te gjitha kostot oportune • Fitimi kontabel duke mos marre ne konsiderate kostot e nenkuptuara
eshte gjithmone me I madh se fitimi ekonomik
• Kontabilisti mat fitimin kontabel te firmes duke zbritur nga te
ardhurat totale vetem kostot e drejtperdrejta

7.50 7.51

13
Vendimi i prodhimit Objektivi i maksimizimit te fitimit
•Per cdo nivel prodhimi, firma orvatet te
minimizoje kostot • Nenkupton nje rritje te prodhimit marzhinal te firmes ne nje shkalle
te tille qe shtesa e te ardhurave qe merret nga shitja e prodhimit te
jete ritur ose = me shtesen e kostos se prodhimit

•Supozojme se firma synon te maksimizoje

fitimet

•Fitimet varen si nga KOSTOT ashtu edhe nga

E ARDHURA

7.52 7.53

Maksimizimi i fitimeve

•Kosto margjinale (MC) eshte rritja ne koston Nese MR > MC, nje rritje ne
prodhim do te rrise fitimet
gjithsej nese prodhimi rritet me 1 njesi.

MC, MR
•E ardhura margjinale (MR) eshte rritja ne te MC Nese MR < MC, nje renie ne
ardhuren gjithsej nese prodhimi rritet me 1 Prodhim do rrise fitimet.
njesi
E Keshtu, fitimet maksimiz-
ohen kur MR = MC ne Q1
MR
(per aq kohe sa firma
0 mbulon kostot variabel)
Q1 Prodhimi

7.54 7.55

14
Firma zgjedh nivelin optimal te A do perpiqen firmat te maksimizojne
prodhimit fitimet?
• -per te maksimizuar fitimin e pergjithshem ekonomik • Firmat e medha nuk drejtohen nga pronaret e tyre
• ka nje ndarje midis pronesise dhe administrimit
• -vendimi per zgjedhjen e nivelit ekzaminohet nga barasvlefshmeria e • Menaxheret mund te ndjekin objektiva te ndryshem
MC dhe MR
• p.sh. madhesia, rritja
• Por firmat qe nuk maksimizojne fitimet mund te jene te
ndjeshme ndaj gllaberimit prej firmave te tjera
• ose menaxhereve mund t’u jepet mundesia per t’u bere aksionere
per te ndikuar nxitjen e tyre per maksimizimin e fitimeve

7.56 7.57

Humbjet prodhimin

• Nese fitimet jane negative ne kete prodhim,firma duhet te

mbyllet.nese kjo zvogelon humbjet prodhimin
• Nje zhvendosje lart ne lakoren e MC ZVOGELON prodhimin
• Nje zhvendosje lart ne lakoren e te MR RRIT prodhimin

7.58

15