ROMANTYZM CZ II

● Juliusz Słowacki (1809-1849 Paryż)

JAK SŁOWACKI PISZE O SWOJEJ POEZJI:

Słowacki wierzył, że poeta to wybraniec, człowiek wyjątkowy, czujący pewne
powołanie i posłannictwo, które wypełnia bez oglądania się na wszystko, co
mogłoby mu przeszkodzić.

● Adam Mickiewicz (1798-1855 Konstantynopol)

1. Kordian - Juliusz Słowacki (1833, wyd. 1834)

Dramat Słowackiego to m.in. polemika z Mickiewiczem i jego III cz.
"Dziadów" w kwestii roli Polski w historii i wizją patriotycznego czynu.

GENEZA:
W chwili wybuchu powstania listopadowego Słowacki przebywał w
Warszawie. W 1831 r. wyjechał do Drezna, a stamtąd do Paryża i Londynu.
Utwór napisał w 1833 roku w Genewie, wydał anonimowo w 1834 r. w
Paryżu. Autor w utworze próbuję odpowiedzieć na pytanie dlaczego
powstanie listopadowe upadło.

WINKELRIEDYZM - najwyższe poświęcenie, ofiara złożona by ocalić

innych.

KONTEKST KULTUROWY:
- Kordian przeżywa dramat pokolenia. ,,Dzieci wieku” dorastały w
epoce Napoleona. Zapatrzeni w jego geniusz, wierzyli, że świat
stanie przed nimi otworem. Nastąpiło jednak rozczarowanie po jego
upadku, dla dzieci wieku nastąpił koniec historii, czas się zatrzymał,
poczuły się niepotrzebne, przegrane, pozostały im puste zabawy i
błahe miłostki.

KONTEKST BIOGRAFICZNY:
- Wydanie Kordiana to podjęcie dyskusji ideowej z Mickiewiczem.
Słowacki chciał pokazać, żyjącym na emigracji Polakom, inną ideę
funkcjonowania w sytuacji utraty niepodległości.
Mickiewiczowskiemu hasłu: Polska Chrystusem narodów, zostaje
przeciwstawione: Polska Winkelriedem narodów. Mesjanizm (bierne
poddanie się cierpieni) został skontrastowany z winkelriedyzmem
(czynną walką z wrogiem, nawet okupionej własnym życiem). Polska
 walcząca i pociągająca za sobą do walki inne uciemiężone kraje
zamiast Polski cierpiącej.

KORDIAN - bohater werteryczny, jego imię oznacza mąż serca (osoba,

która sercem, uczuciami odbiera świat), nieszczęśliwie zakochany,
odczuwa chorobę wieku, przeżywa wszystko zbyt mocno
Kordian (w pierwszym akcie) jest przeciwieństwem Konrada z III cz
Dziadów. Jest to element ironii, w ten sposób Słowacki podejmuje polemikę
z Mickiewiczem.

PODRÓŻ KORDIANA
MIEJSCE SZCZYT RZECZYWISTOŚĆ
Londyn rozwoju cywilizacji światem rządzi pieniądz, wszystko można kupić
Dover rozwoju sztuki i literatury świat nie jest taki jak w książkach
Willa Włoska miłości miłość można kupić za pieniądze, materializm (Wioletta)
Watykan wiary, moralności, (Papież) los Polski obojętny dla Papieża

MOUNT BLANC:
Kordian przeszedł przemianę, odrodził się, znalazł sens życia. Postanawia
zostać przewodnikiem narodu podczas walk o wolność Polski. Nazywa
ojczyznę Winkelriedem narodów, porównując ją do narodowego bohatera
Szwajcarii, który poświęcił życie, umożliwiając rodakom odniesienie
zwycięstwa nad Austriakami.

PRZYCZYNY UPADKU POWSTANIA:

- niedojrzałość spiskowców
- nieposkromiona natura i niekonsekwencja
- zła organizacja
- nieudolni przywódcy
Słowacki nie gloryfikuje naszego kraju porównując go do umęczonego Chrystusa.
Podchodzi do sprawy realnie, dając Polakom do zrozumienia, że można odzyskać
niepodległość, tylko gdy zrywem będą kierować prawdziwi mądrzy patrioci oraz
żołnierze, którym dobro kraju leży na sercu. Słowacki krytykował podstawowe
wyznaczniki polskiego romantyzmu karzące wierzyć, że wybitna jednostka jest w
stanie zmienić losy ogółu ludzi.

POLEMIKA SŁOWACKIEGO Z MICKIEWICZEM:

"Kordian" jest wyraźną polemiką z "Dziadami" w sferze interpretacji świata i idei.
Polemika dotyczy funkcji poety i poezji w życiu społeczeństwa (poeta jako
wieszcz, przywódca), postawy bohatera walczącego o niepodległość ojczyzny, a
także udziału jednostki w ulepszaniu świata. Utwór to dyskusja nad przyczynami
upadku powstania listopadowego, nie zaś walka z Mickiewiczem czy negacja
geniuszu jego dzieła.

MOTYWY:
- podróż w celu odnalezienia sensu życia
- nieszczęśliwa miłość
- przemiana

2. Grób Agamemnona - Juliusz Słowacki (1836-37 wyd. 1840)

GENEZA:
Inspiracją do napisania utworu był pobyt autora w budowli, którą wówczas
uważano za grobowiec króla Agamemnona, a która po późniejszych
badaniach okazała się być skarbcem Arteusza.
PODMIOT LIRYCZNY UTOŻSAMIA SIĘ Z AUTOREM

Pierwsza część utworu to opis emocji, które towarzyszą podmiotowi

lirycznemu podczas wizyty w grobowcu. Autor marzy o stworzeniu pieśni,
która poruszy ludzkie serca i zakończy bezczynność. Słowacki czuję się
winny bo nie walczył w powstaniu listopadowym. podmiot liryczny
porównuje dzieje Polski ze starożytną Grecją nie porównuję Polaków do
ciemnych Spartan a do niewolników skrępowany łańcuchem autor oskarża
o porażkę nie tylko przywódców A jesteś wszystkich swoich rodaków w
którym zabrakło odwagi i zaangażowania

3. Lilla Weneda - Juliusz Słowacki (napisana: 1839 r. wydana: 1840 r. Paryż)

GENEZA:
Opublikowana razem z Grobem Agamemnona i poprzedzona listem do
Zygmunta Krasińskiego.

ZNACZENIE:
Utwór jest przykładem rozważań na temat mitu założycielskiego
dotyczącego polskiej państwowości. Podejmuje ponadczasowy problem
ginącego narodu, pokazuje różne osobowości ludzkie, konflikt idei oraz
 mówi o konflikcie Wenedów z Lechitami, który nawiązuje do powstania
listopadowego oraz o roli harfy dla narodu.

MIT POCZĄTKU - opowieść o charakterze sakralnym odwołująca się do

czasów prehistorycznych, wyjaśnia ona członkom danej społeczności, kim
są, skąd pochodzą.

4. Rozłączenie - Juliusz Słowacki (1835)

LIST POETYCKI - utwór o charakterze lirycznym, mający formę listu do

fikcyjnego lub rzeczywistego adresata. Może posiadać cechy satyry, epiki,
panegiryku, oraz elementy filozoficzne.

GENEZA:
Został napisany w 1835 roku w Szwajcarii nad jeziorem Genewskim.
Początkowo uważano, że adresatką wiersza jest Maria Wodzińska,
przyjaciółka Słowackiego. Jednak wiersz ma charakter intymnego wyznania
i jest formą listu, który podmiot liryczny pisze do ukochanej osoby.

KONTEKST BIOGRAFICZNY:
Słowacki udał się do Genewy jesienią 1832 r. , zrażony złym przyjęciem
przez paryskie środowisko emigracyjne tomu Poezji. Inną przyczyną
wyjazdu, było sportretowanie w III części Dziadów jego ojczyma jako
zdrajcę i zausznika Nowosilcowa.

5. Testament mój - Juliusz Słowacki (pow. 1839-40 Paryż, wyd. 1857)

TESTAMENT POETYCKI - utwór stylizowany na ostatnią wolę, twórca

podsumowuje w nim swoje życie, a także zwraca się do bliskich z
przesłaniem.

KONTEKST BIOGRAFICZNY:
- Poeta nie myślał o umieraniu, czuł się jednak samotny na emigracji,
zniechęcony sporami w środowisku emigrantów i niedoceniany jako
twórca.

Podmiot liryczny dokonuje podsumowania swojego życia i twórczości

artystycznej. Monolog kieruje do jego przyjaciół, a także do współczesnego
mu pokolenia romantyków. Majątek, który pozostawił Słowacki, to nie
pieniądze i kosztowności, lecz testament poetycki, który prezentuje zbiór
myśli, uczuć i dorobek twórczy poety. Na swój temat mówi z goryczą, jego
 wypowiedź pełna jest rezygnacji. Dotkliwie odczuwa swoją samotność i
niezrozumienie jego poezji przez współczesnych. Utwór jest wezwaniem
do odrzucenia postawy rozpaczy i bezradności i podjęcia ofiarnej walki,
prowadzącej do odzyskania przez Polskę niepodległości.

6. Beniowski - Juliusz Słowacki (1841)

KONTEKST HISTORYCZNY- Maurycy Beniowski bohater poematu

Słowackiego to postać autentyczna. Choć był pochodzenia węgierskiego,
uważał się za polskiego szlachcica. Brał udział w konfederacji barskiej, za
co został skazany na zesłania w głąb Rosji, wtedy rozpoczął barwne pełne
przygód życie podróżnika i awanturnika.

POEMAT DYGRESYJNY - utwór o luźnej, fragmentarycznej kompozycji,

narrator bezpośrednio zwraca się do czytelnika, wchodzi z nim w dyskusje.
Dominującym środkiem stylistycznym jest ironia.

Fabuła utworu oparta jest na wątku romansowo-awanturniczym, w którym

dzieje wojenne Beniowskiego przeplatają się z historią miłości do Anieli.
Autor tworząc świat przedstawiony ośmiesza schematy romantyczne.

7. Liryki lozańskie - Adam Mickiewicz

GENEZA:
Liryki lozańskie powstały w latach 1839-40 w Lozannie nad jeziorem
Genewskim i opublikowane po śmierci twórcy.

Liryki lozańskie stanowią ostatni etap rozwoju Mickiewiczowskiej liryki

oraz niezwykłą przemianę w jego drodze twórczej. Wiersze cechuje
olbrzymia prostota i naturalność, choć jednocześnie dotykają one spraw
najważniejszych, zasadniczych problemów ludzkiego życia. Stanowią one
bolesny rozrachunek z własną przeszłością, refleksję na temat przemijania
i sensu istnienia.
MOTYWY:
- przemijanie,
- rozrachunek z życiem,
- refleksje na temat przeszłości.

LIRYK - krótki tekst poetycki cechujący się zwięzłością i wyrazistością

wypowiedzi.
 - Polały się łzy…
Pięciowersowy wiersz "Polały się łzy" stanowi spojrzenie wstecz na
kolejne etapy życia: dzieciństwo, młodość, wiek męski oraz ich
krótką ocenę. Z niedługiego utworu wyczytać można żal i
rozczarowanie.
- Snuć miłość…
- Nad wodą wielką i czystą…
Sonet "Nad wodą wielką i czystą" oparty jest na analogii między
przyrodą (jezioro, skały, chmury) a duchowym stanem bohatera
lirycznego, który czuje się niczym lustro odbijające zmiany
zachodzące w rzeczywistości, nie mając na nie wpływu.
- Gdy tu mój trup…

8. Nie boska komedia - Zygmunt Krasiński (1833 wyd. 1835)

DRAMAT ROMANTYCZNY - otwarta kompozycja, rozległy plan

czasowo-przestrzenny, fragmentaryczność akcji, obecność scen
zbiorowych, synkretyzm rodzajowy, mieszanie rzeczywistości empirycznej
z metafizyczną.

GENEZA:
Utwór powstał w 1833 r. Istotnym faktem, który wpłynął na napisanie
utworu, był zakaz udziału w powstaniu listopadowym wydanym poecie
przez ojca, słynnego arystokratę, lojalnego wobec cala. Młody Krasiński
obserwował także liczne zrywy narodowowyzwoleńcze.

KONTEKST KULTUROWY:
- Romantycy byli przekonani o wyjątkowości poetów. Uważali ich za
wybrańców Boga, losu, którzy patrzą na świat inaczej niż zwyczajni
ludzie. Słowa poety mają moc sprawczą, a sam on był duchowym
przywódca zbiorowości. Twórcy podkreślali, że talent poetycki to
zarówno dar jaki przekleństwo gdyż wielkość często jest okupiona
nadwrażliwością i zrozumieniem wyobcowaniem poczuciem
nieszczęścia.
-
KONTEKST BIOGRAFICZNY:
- Zygmunt Krasiński stracił matkę oraz cierpiał na chorobę oczu tak
samo jak Orcio, syn głównego bohatera Nie-Boskiej komedii.
Największy wpływ na życie twórcy wywarł ojciec Wincenty
Krasiński, generał napoleoński, lojalny wobec cara. Pod jego
wpływem Krasiński nie wziął udziału w Powstaniu Listopadowym,
 który ojciec uważał za akt rewolucyjny. Nie-Boska komedia ujawnia
skomplikowane relacje twórcy z despotycznym ojcem oraz jest
wyrazem utajonego buntu wobec niego i poczucia krzywdy.

KONTEKST LITERACKI:
- Krasiński nawiązał do tytułu poematu Dantego Alighieri Boska
komedia. Określenie nie-boska dosłownie znaczy ludzka, w sensie
metaforycznym ma być komedią ludzką, która przedstawia dzieje
świata materialnego, w odróżnieniu od prezentacji zaświatów w
średniowiecznym poemacie.

BOHATEROWIE:
Pankracy i Henryk są dwoma biegunami tego samego buntu przeciwko
światu. Jeden nie może istnieć bez drugiego, a ich konflikt łączy ich w
paradoksalny sposób. Krasiński chciał pokazać że każda skrajność jest zła,
a konflikt w dłuższej mierze jest destrukcyjny dla wszystkich.

OBRAZ REWOLUCJI
- celem było zaspokojenie głodu, przywrócenie równości i wolności
- w obozie panuje chaos, anarchia
- zabójcy, kluby lokai, bluźniercy palący krzyże, rzeźnicy, wyzwolone
kobiety
- rewolucja jest bardzo brutalna, krwawa, mordercza

POETA I POEZJA WEDŁUG KRASIŃSKIEGO:

Krasiński dokonuje porachunku z poezją romantyczną i potępia ją, gdyż
jego zdaniem, doprowadza ona człowieka do egoizmu i zatracenia
autentycznej miłości. Poezja romantyczna jest zbyt oderwana od
rzeczywistości - zabija w ludziach miłość.
Poeta według autora ma nieograniczone możliwości twórcze, ma w sobie
coś z Boga, należy mu się chwała i szacunek. Z drugiej strony jest
przeklęty i nieszczęśliwy.

● Cyprian Kamil Norwid (1821-1833 Paryż)

KULT WYBITNEJ JEDNOSTKI:

Norwid w swoich utworach bardzo często opisywał wybitne jednostki,
które swoją twórczością i działaniami przyczyniły się do rozwoju świata.
Uważał, że miarą człowieczeństwa jest konstruktywne działanie, a nie to co
myślą o tym inni. Stwierdził, że wybitne jednostki zmieniają losy świata.
9. Fortepian Szopena - Cyprian Norwid (18634)

GENEZA:
- śmierć Fryderyka Chopina
- wyrzucenie fortepianu kompozytora na bruk

- Wiersz to wyraz hołdu dla wielkiego kompozytora i pianisty.

- Podmiot liryczny to erudyta, znawca twórczości Chopina i osoba
jemu bliska.
- Każde dzieło sztuki żeby stać się ideałem musi zostać sponiewierane
przez współczesnych. Wtedy odrodzi się jako ideał i będzie służyło
przyszłym pokoleniom.

KONTEKST JĘZYKOWY:
Spolszczenie nazwiska kompozytora w tytule ma na celu uwypuklenie
związku Chopina z Polską i polskością.

10.Czarne kwiaty - Cyprian Norwid (wyd. 1856)

Jest to zbiór wspomnień Norwida ze spotkań z bliskimi przyjaciółmi,
wybitnymi jednostkami tuż przed ich śmiercią.

WSPOMNIENIE O CHOPINIE:
Muzyk był bliskim przyjacielem pisarza, znali się przed jego chorobą.
Dotyczy wizyty w jego mieszkaniu. Ich ostatnie spotkanie miało miejsce,
gdy silnie niedomagał i nie chciał przyjmować gości . Wypomniał
Norwidowi, że dawno się nie widzieli (co świadczy o dużej zażyłości
między nimi). Wtedy już głównie leżał, a jego nogi były ogromnie
spuchnięte. Opowiadał mu o przeprowadzce do mieszkania przy placu
Vendome. Nie udało się jednak go tam pożegnać, ponieważ zmarł niedługo
po przenosinach (1849).

11. Bema pamięci żałobny rapsod - Cyprian Norwid (1851 wyd. 1910)
Dla Norwida generał Józef Bem był symbolem najwyższych wartości
moralnych i cnót wojskowych. W wierszu opisano wizję pogrzebu Bema.
Jest on stylizowany na sposób antyczny, przywołuje Średniowiecze, oraz
kojarzy się z pochówkiem słowiańskim.
Wiersz przekazuje, że rolą wybitnych postaci jest nie tylko dokonywanie
wielkich czynów, ale też inspirowanie innych do działania - nie kończy się
ona wraz ze śmiercią, lecz trwa.
 RAPSOD - Utwór poetycki o podniosłym stylu sławiący wybitnego
bohatera. Rapsod żałobny opiewa zmarłą postać oraz opisuje przebieg
pogrzebu.

HEKSAMETR- wiersz stosowany w starożytnych eposach bohaterskich np

w ,,Iliadzie”. Utwór ma brzmienie marszu żałobnego. Jest używany w celach
stylizacyjnych, aby dodać wierszom patosu.

12. W Weronie - Cyprian Norwid (1854)

KONTEKST LITERACKI:
- Wiersz odwołuje się do ,,Romea i Julii” Szekspira. Autor przypomina
spór dwóch rodów oraz tragiczną miłość bohaterów.
- Wiersz odwołuje się do ,,Romantyczności” Mickiewicza. Nawiązuje
do sporu między starcem a Karusią, co w wierszu Norwida jest
sporem między cyprysami i ludźmi uczonymi. Konflikt w obu
utworach toczy się o narzędzia poznania świata.

13. Coś ty atenom zrobił Sokratesie - Cyprian Norwid (1856)

Wiersz powstał w związku ze śmiercią Mickiewicza (1855) oraz
sprowadzeniem jego ciała do Paryża. Porusza on problem wzajemnego
stosunku wybitnej jednostki i społeczeństwa, w którym przyszło żyć. Autor
pisze o ludziach wybitnych jako o ciałach sprzecznych ulepionych z innej
gliny. Ich twórczość wykraczała poza ramy epoki przez co byli
niezrozumiani. Tworzy się prawidłowość, którą jest zmiana stosunku
świata do wielkich ludzi po ich odejściu.

14. Promethidion - Cyprian Norwid (1850 wyd. 1851 Paryż)

Utwór jest głosem poetyckim w rozważaniach o sztuce, pięknie, pracy,
dobru i prawdzie. Wszystkie te pojęcia poeta wartościuje jako dobre,
pochodzące od Boga, ściśle związane z rzeczywistością i stanowiące
ważny czynnik odrodzenia społecznego i narodowego Polaków.

HUMANIZM CHRZEŚCIJAŃSKI - współistnienie w utworach treści

antycznych i chrześcijańskich.

KONTEKST FILOZOFICZNY:
W utworze widzimy odwołania do filozofii Platona - że prawdziwą,
pierwotną rzeczywistość stanowią wieczne i niezmienne idee, istniejące
poza świadomością człowieka. Ten pogląd to idealizm.
 POJĘCIA
RACJONALIZM - pogląd uznający umysł, rozum za podstawowe narzędzie
poznania. Postawa odrzucająca twierdzenie nieuzasadnione naukowo oraz
wszelkie inne nienaukowe sposoby poznawania świata.

INNY - ktoś kto z różnych powodów religijnych, narodowych, rasowych,

seksualnych nie przystaje do powszechnie uznawanej normy.

EGZALTACJA - przesada w przeżywaniu uczuć, nadmierny emocjonalizm,

zachwyt, przesadne uniesienie.

MIŁOŚĆ ROMANTYCZNA - uczucie jedyny w swoim rodzaju, pełne

sprzeczności i namiętności, przynosi ekstazę i cierpienie, daje rozkosz i prowadzi
do szaleństwa. Pozwala zrozumieć sens istnienia. Nie mieszcząca się w
przyjętych normach, stanowi również manifestacje romantycznego
indywidualizmu a także przejaw buntu jednostki.

HISTORIOZOFIA - filozofia historii, refleksja nad sensem dziejów w kontekście

przemian społecznych. Przedstawia w jaki sposób wydarzenia historyczne
ukształtowały nasze poglądy i idee.
 ZADANIA Z PODRĘCZNIKA
1) .
2) NOWATORSTWO DRAMATU ROMANTYCZNEGO:
- luźna kompozycja
- zerwanie z zasadą trzech jedności
- zerwanie z zasadą decorum
- mieszanie się stylów
3) Najważniejszym wydarzeniem historycznym przedstawionym w Dziadach
jest proces filomatów i filaretów. Z kolei w Nie boskiej autor próbuje
przedstawić, że choć rewolucja wydaje się być postępowaniem logicznym,
to nie należy do niej dopuszczać.
4) Kordian zakochany jest w Laurze, ale jest to uczucie nieodwzajemnione,
które wyrządza mu w sercu pustkę. Główny bohater nie odczuwa
szczęścia, co doprowadza go do próby samobójczej. Następnie Kordian
romansuje z Wiolettą, ale ich relacja oparta jest na korzyściach
materialnych, nie zaś na samych emocjach, dlatego bohater również nie
doznaje w niej szczęścia spokoju.
Hrabia Henryk jest mężem, który na widok widma dziewicy postanawia
zdradzić żonę oddając się, w wir poezji. Doprowadza tym samym do
załamania i szaleństwa ukochanej, co now konczy sie miloscia
nieszczęśliwa. Bohater sam jest winien takiej sytuacji.
5)