Devre Analizi Dersi

Ders 6: Devre analiz yöntemleri1

Prof. Dr. Oğuz Üstün

Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü
Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
14300 Gölköy/Bolu

e-posta: oguzustun@yahoo.com

1
Kapsam

• Çevre akımları yöntemi

• Örnekler
• Çalışma soruları

2
Çevre akımları yöntemi
Göz sayısı kadar çevre oluşturulur, her çevrenin bir akım değerini temsil ettiği
kabul edilerek belirlenen çevrelere Ohm ve KK’ları uygulanarak yapılan bir
analiz yöntemidir.
R1 R3 R5

R6
vs i1 R2 i2 R 4 i3
R7

− vs + R1i1 + R2 (i1 − i2 ) = 0 1. çevreye ait denklem

R2 (i2 − i1 ) + R3i2 + R4 (i2 − i3 ) = 0 2. çevreye ait denklem
R4 (i3 − i2 ) + R5i3 + R6i3 + R7i3 = 0 3. çevreye ait denklem
3
Çevre akımları yöntemi-Devam
( R1 + R2 )i1 − R2i2 + 0i3 = vs 1. çevreye ait denklem
− R2i1 + ( R2 + R3 + R4 )i2 − R4i3 = 0 2. çevreye ait denklem
0i1 − R4i2 + ( R4 + R5 + R6 + R7 )i3 = 0 3. çevreye ait denklem

( R1 + R2 ) − R2 0   i1  vs 
 −R ( R + R + R ) − R  i  =  0 
 2 2 3 4 4
 2   
 0 − R4 ( R4 + R5 + R6 + R7 ) i3   0 

 R11 R12 R13   i1   v1 

R R22 R23  i2  = v2 
 21    
 R31 R32 R33  i3  v3 

4
Çevre akımları yöntemi-Devam
n sayıda göz bulunan bir devre için bu matrisi genelleştirebiliriz.

 R11 R12 L R1n   i1   v1 

R R L R  i   v 
 21 22 2n
 2  =  2 
 M M M M  M   M 
R L  i  v 
14n1 R
44n2
2444nn3 {
R n {n
R i v

Ri = v , buradan i = R -1 v ya da Cramer kuralı kullanılarak akımlar hesaplanır.

Burada R dirençler matrisi, i akım vektörü, v gerilim vektörünü temsil
etmektedir.
5
Örnek 1.
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.
3Ω 7Ω
i

20V 5Ω 10V

6
Örnek 1. . Devam
− 20 + 3i1 + 5(i1 + i2 ) = 0
8i1 + 5i2 = 20 3Ω 7Ω
i
− 10 + 7i2 + 5(i2 + i1 ) = 0
20V i1 5Ω i2 10V
5i1 + 12i2 = 10

5(8i1 + 5i2 ) = 5(20)

− 8(5i1 + 12i2 ) = −8(10)
− 71i2 = 20
i2 = −20 / 71 = − 0.28A
8i1 + 5(−0.28) = 20
i1 = 2.67A
i = i1 + i2 = 2.67 + (−0.28) = 2.39A
7
Örnek 1. Devam

Aynı devrenin matrissel çözümü

− 20 + 3i1 + 5(i1 + i2 ) = 0 − 10 + 7i2 + 5(i2 + i1 ) = 0

8i1 + 5i2 = 20 5i1 + 12i2 = 10

−1
8 5   i1  20  i1  8 5  20
5 12 i  = 10  ⇒ i  = 5 12 10 
  2     2     
 i1   0.17 − 0.07  20  2.67 
i  = − 0.07 0.11  10  = − 0.28
 2     

i = i1 + i2 = 2.67 + (−0.28) = 2.39A

8
Örnek 1. Devam

Aynı devrenin cramer kuralı ile çözümü

− 20 + 3i1 + 5(i1 + i2 ) = 0 − 10 + 7i2 + 5(i2 + i1 ) = 0

8i1 + 5i2 = 20 5i1 + 12i2 = 10

8 5 20 5 8 20
∆= = 71, ∆1 = = 190 , ∆ 2 = = −20
5 12 10 12 5 10
∆1 190
i1 = = = 2.67 A
∆ 71
∆ 2 − 20
i2 = = = −0.28A
∆ 71
i = i1 + i2 = 2.67 + (−0.28) = 2.39A

9
Örnek 2.
Aşağıda verilen devrede v geriliminin değerini çevre akımları metodu ile
bulunuz.
1Ω 2Ω

10V 1Ω 6V
2Ω 3Ω
v

5V 8V

2Ω

10
Örnek 2. Devam
− 10 + 1i1 + 1(i1 − i2 ) + 2(i1 − i3 ) = 0
1. çevre 1Ω 2Ω
4i1 − i2 − 2i3 = 10

10V i1 1Ω i2 6V
1(i2 − i1 ) + 2i2 + 6 + 3i2 = 0 2Ω 3Ω
2. çevre
− i1 + 6i2 = −6 v

5V i3 8V

− 5 + 2(i3 − i1 ) + 8 + 2i3 = 0 2Ω
3. çevre
− 2i1 + 4i3 = −3

11
Örnek 2.Devam
1. çözüm
i1 − 6
i2 = ,
6
2i1 − 3
i3 = ,
4
 i − 6   2i1 − 3 
4i1 −  1  − 2  = 10
 6   4 
4i1 − 0.17i1 + 1 − i1 + 1.5 = 10
i1 = 2.65A
2.65 − 6 2 × 2.65 − 3
i2 = = −0.56A , i3 = = 0.57 A
6 4
v = 2(i3 − i1 ) = 2(0.57 − 2.65) = − 4.15V
12
Örnek 2.Devam
2. çözüm
−1
 4 − 1 − 2  i1   10   i1   4 − 1 − 2  10 
 −1 6 0  i2  = − 6 → i2  =  − 1 6 0   − 6
          
− 2 0 4  i3   − 3 i3  − 2 0 4   − 3

 i1  0.353 0.059 0.176  10 

i  = 0.059 0.176 0.029 − 6
 2   
i3  0.176 0.029 0.338  − 3
 i1   2.65 
i  = − 0.56
 2  
i3   0.57 
v = 2(i3 − i1 ) = 2(0.57 − 2.65) = − 4.15V
13
Örnek 2.Devam
3. çözüm
4 −1 − 2
∆ = −1 6 0 = 68
−2 0 4
10 −1 − 2
∆1 180
∆1 = − 6 6 0 = 180 i1 = = = 2.65A
∆ 68
−3 0 4
2.65 − 6
i2 = = −0.56A ,
6
2 × 2.65 − 3
i3 = = 0.57 A
4
v = 2(i3 − i1 ) = 2(0.57 − 2.65) = − 4.15V
14
Örnek 3.
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.

10V 1Ω

i
6A 4Ω 2Ω 4V

15
Örnek 3. Devam
Akım kaynaklarının oluşturduğu çevreler için denklem düzenlenmez bu nedenle
yapay çevre adı verilir. Akım kaynakları üzerinden başka çevre akımları
geçirilmez. 10V 1Ω
4(i1 − 6) + 10 + 2(i1 − i2 ) = 0
i
6i1 − 2i2 = 14
6A 4Ω 2Ω 4V
6A i1 i2

2(i2 − i1 ) + i2 − 4 = 0
yapay çevre
− 2i1 + 3i2 = 4

 6 − 2  i1  14
− 2 3  i  =  4 
  2   

16
Örnek 3. Devam
4 + 2i1
i2 = ,
3
 4 + 2i1 
6i1 − 2  = 14 ,
 3 
6i1 − 1.33i1 − 2.67 = 14
i1 = 16.67 / 4.67 = 3.57A,
4 + 2 × 3.57
i2 = = 3.71A
3
i = i1 − i2 = 3.57 − 3.71 = − 0.14A

• Diğer iki yolla da çözümleri gerçekleştiriniz.

17
Örnek 4.
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.
30V
4Ω

i
4A 3Ω 5Ω 5A 1Ω

2Ω

18
Örnek 4. Devam

30V
4Ω

i i2
4A 3Ω 5Ω 5A 1Ω
4A i1
5A

2Ω
3(i1 + 4) + 30 + 4i1 + 5(i1 − i2 ) = 0
1. çevre
12i1 − 5i2 = −42
5(i2 − i1 ) + 1(i2 + 5) + 2i2 = 0
2. çevre
− 5i1 + 8i2 = −5
 12 − 5  i1  − 42  i1   − 5.08
− 5 8  i  =  − 5  , i  = − 3.80 A , i = − 1.28A
  2     2  
19
Örnek 5.
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.

i 1Ω

2Ω
12V 3Ω
2i

20
Örnek 5. Devam

− 12 + 1i1 + 2(i1 − i2 ) + 2i = 0 i 1Ω
i = i1
5i1 − 2i2 = 12 2Ω
12V i1 i2 3Ω
− 2i + 2(i2 − i1 ) + 3i2 = 0
2i
i = i1
− 4i1 + 5i2 = 0

 5 − 2  i1  12
− 4 5  i  =  0 
  2   
 i1  3.529
i  = 2.823 A i = i1 = 3.529
 2  

21
Örnek 6.
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.

2Ω i 4Ω

1Ω 2Ω 10V
2i

22
Örnek 6. Devam
1(i1 + 2i ) + 2i1 + 2(i1 + i2 ) = 0
i = i1
7i1 + 2i2 = 0
− 10 + 4i2 + 2(i2 + i1 ) = 0
2Ω i 4Ω
2i1 + 6i2 = 10

1Ω 2Ω i2 10V
7 2  i1   0  i1
2 6 i  = 10 2i 2i
  2   
 i1  − 0.526
i  =  1.842  A
 2  
i = i1 = −0.526

23
Çalışma sorusu1
Aşağıda verilen devrede bağımlı kaynağın gücünü bulunuz.

1Ω 2Ω

3Ω
12V v 4Ω

10v

Çevre yönleri kaynağa göre seçilmesi durumunda

C: i1 = 56.57 A , i2 = −39.42 A , p=42.295kW

24
Çalışma sorusu2
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.

2Ω 4Ω
i
12V
5V 25V
3Ω 2Ω

5A

C: i=1A

25
Çalışma sorusu3
Aşağıda verilen devrede i akımının değerini çevre akımları metodu ile bulunuz.

i
5Ω 5Ω 5Ω

5i 15V 10V

C: i=2A

26
Çalışma sorusu4
Aşağıda verilen devre için çevre akımları matrisini yazınız ve i akımının
değerini bulunuz.

6i

2Ω 5Ω i

4Ω 20Ω
i1 i2
15A 80V

C: i=1.8A

27
Çalışma sorusu5
Aşağıda verilen devrede bağımsız kaynağın gücünü bulunuz.
2v

4Ω

10V
3Ω
v
2Ω 2Ω
i 5A

4i

C: p=66.66W
28
Çalışma sorusu6

Aşağıda verilen devre için çevre akımları matrisini yazınız. (Dirençler 5Ω).

i
10V 20V
10v

8i

29