CHƯƠNG III.

DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG

BÀI 1. DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI

TÓM TẮT LÝ THUYẾT

+ Hạt tải điện trong kim loại là các electron tự do. Mật độ của chúng rất cao nên kim loại dẫn điện rất tốt.
+ Dòng điện trong kim loại là dòng chuyển dời có hướng của các electron tự do dưới tác dụng của điện trường.
+ Chuyển động nhiệt của mạng tinh thể cản trở chuyển động của hạt tải điện làm cho điện trở kim loại phụ
thuộc vào nhiệt độ. Đến gần , điện trở của kim loại rất nhỏ.
+ Vật liệu siêu dẫn có điện trở đột ngột giảm đến bằng 0 khi nhiệt độ .
+ Cặp nhiệt điện là hai dây kim loại khác bản chất, hai đầu hàn vào nhau. Khi nhiệt độ hai mối hàn  khác

nhau, trong mạch có suất điện động nhiệt điện  là hệ số nhiệt điện động.

TRẮC NGHIỆM ĐỊNH TÍNH

Câu 1. Hạt tải điện trong kim loại là:
        A. ion dương và ion âm.                B. electron và ion dương.        
        C. electron.                D. electron, ion dương và ion âm.
Câu 2. Hạt tải điện trong kim loại là:
        A. các electron của nguyên tử.        
        B. electron ở lớp trong cùng của nguyên tử.        
        C. các electron hóa trị đã bay tự do ra khỏi tinh thể.        
        D. các electron hóa trị chuyển động tự do trong mạng tinh thể.
Câu 3. Khi nhiệt độ tăng điện trở của kim loại tăng là do:
        A. số electron tự do trong kim loại tăng.        
        B. số ion dương và ion âm trong kim loại tăng.        
        C. các ion dương và các electron chuyển động hỗn độn hơn.        
        D. sợi dây kim loại nở dài ra.
Câu 4. Dòng điện trong kim loại là dòng chuyển động có hướng của:
        A. các ion dương cùng chiều điện trường.        
        B. các ion âm ngược chiều điện trường.        
        C. các electron tự do ngược chiều điện trường.        
        D. các proton cùng chiều điện trường.
Câu 5. Nguyên nhân gây ra điện trở của vật dẫn làm bằng kim loại là:
        A. do các electron va chạm với các ion dương ở nút mạng.        
        B. do các electron dịch chuyển quá chậm.        
        C. do các ion dương va chạm với nhau.        
        D. do các nguyên tử kim loại va chạm mạnh với nhau.
Câu 6. Điện trở suất của vật dẫn phụ thuộc vào:
        A. chiều dài của dây dẫn.        
        B. chiều dài và tiết diện vật dẫn.        
        C. tiết diện của vật dẫn.        
        D. nhiệt độ và bản chất của vật dẫn.
Câu 7. Phát biểu nào dưới đây không đúng với kim loại?
        A. Điện trở suất tăng khi nhiệt độ tăng.        
        B. Hạt tải điện là các ion tự do.        
        C. Khi nhiệt độ không đổi, dòng điện tuân theo định luật Ôm.        
        D. Mật độ hạt tải điện không phụ thuộc vào nhiệt độ.
Câu 8. Hiện tượng siêu dẫn là hiện tượng mà khi ta hạ nhiệt độ xuống dưới nhiệt độ  nào đó thì điện trở của
kim loại (hay hợp kim):
        A. tăng đến vô cực.        
        B. giảm đến một giá trị khác không.        
        C. giảm đột ngột đến giá trị bằng không.        
        D. không thay đổi.
Câu 9. Các kim loại đều:
        A. dẫn điện tốt, có điện trở suất không thay đổi theo nhiệt độ.        
        B. dẫn điện tốt, có điện trở suất thay đổi theo nhiệt độ.        
        C. dẫn điện tốt như nhau, có điện trở suất thay đổi theo nhiệt độ.        
        D. dẫn điện tốt, có điện trở suất thay đổi theo nhiệt độ giống nhau.
Câu 10. Khi vật dẫn ở trạng thái siêu dẫn, điện trở của nó:
        A. vô cùng lớn.                B. có giá trị âm.        
        C. bằng không.                D. có giá trị dương xác định.
Câu 11. Câu nào dưới đây nói về tính chất điện của kim loại là không đúng?
        A. Kim loại là chất dẫn điện.        
        B. Kim loại có điện trở suất khá lớn, lớn hơn .         
        C. Điện trở suất của kim loại tăng theo nhiệt độ.        
        D. Cường độ dòng điện chạy qua dây kim loại tuân theo đúng quy định luật Ôm khi nhiệt độ của dây kim
loại này thay đổi không đáng kể.
Câu 12. Câu nào dưới đây nói về hiện tượng nhiệt điện là không đúng?
        A. Cặp nhiệt điện gồm hai dây kim loại khác nhau có hai đầu hàn nối với nhau. Nếu giữ hai mối hàn này ở

hai nhiệt độ khác nhau  thì bên trong cặp nhiệt điện sẽ xuất hiện một suất điện động nhiệt điện.        
        B. Độ lớn của suất điện động nhiệt điện trong cặp nhiệt điện chỉ phụ thuộc nhiệt độ của mối hàn nóng có
nhiệt độ cao hơn.        

        C. Độ lớn của suất điện động nhiệt điện trong cặp nhiệt điện tỉ lệ với hiệu nhiệt độ  giữa hai mối
hàn nóng và lạnh.        
        D. Cặp nhiệt điện được dùng phổ biến để làm nhiệt kế đo nhiệt độ.
 ĐÁP ÁN
1C 2D 3C 4C 5A 6D 7B 8C 9B 10C 11B 12B

TRẮC NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG

PHƯƠNG PHÁP CHUNG

+ Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm: .
+ Sự phụ thuộc của điện trở, điện trở suất vào nhiệt độ:

+ Suất điện động nhiệt điện: .

Câu 1. Một dây bạch kim ở  có điện trở suất . Xác định điện trở suất của dây bạch kim này
ở . Cho biết điện trở suất của dây bạch kim trong khoảng nhiệt độ này tăng bậc nhất theo nhiệt độ với
hệ số nhiệt điện trở không đổi bằng .
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Từ: .
Chọn C.
Câu 2. Dựa vào quy luật phụ thuộc nhiệt độ của điện trở suất của dây kim loại, tìm công thức xác định sự phụ
thuộc nhiệt độ của điện trở của một dây kim loại có độ dài  và tiết diện đều . Giả thiết trong khoảng nhiệt độ
ta xét, độ dài và tiết diện của dây kim loại không thay đổi.
Hướng dẫn

Từ .
Câu 3. Một bóng đèn  có dây tóc bằng vôn-fram. Khi sáng bình thường thì nhiệt độ của dây tóc
bóng đèn là . Biết nhiệt độ của môi trường là   và hệ số nhiệt điện trở của vôn-fram là
. Điện trở của bóng đèn khi thắp sáng bình thường và khi không thắp sáng lần lượt là:
        A.   và                 B.   và         
        C.   và                 D.   và
Hướng dẫn

Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn: .

Từ: .
Chọn C.
Câu 4. Một bóng đèn  có dây tóc làm bằng vôn-fram. Điện trở của dây tóc bóng đèn ở  là
. Cho biết hệ số nhiệt điện trở của vôn-fram là . Nhiệt độ của dây tóc khi bóng đèn
sáng bình thường là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn: .

Từ: .
Chọn A.
Câu 5. Khi cho dòng điện chạy qua sợi dây thép thì nhiệt độ của sợi dây này tăng thêm  và điện trở của
nó tăng gấp đôi. Xác định hệ số nhiệt điện trở của sợi dây thép này:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Từ: .
Chọn A.
Câu 6. Dây tóc của bóng đèn  khi sáng bình thường ở nhiệt độ  có điện trở gấp 10,8 lần
so với điện trở ở . Hệ số nhiệt điện trở  và điện trở  của dây tóc ở  lần lượt là:
        A.   và          B.   và         
        C.   và         D.   và
Hướng dẫn

Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn là:

Từ .
Chọn A.

Câu 7. Ở nhiệt độ , hiệu điện thế giữa hai cực của bóng đèn là  thì cường độ dòng điện
qua đèn là . Khi sáng bình thường, hiệu điện thế giữa hai cực của bóng đèn là  thì cường
độ dòng điện qua đèn là . Biết hệ số nhiệt điện trở của dây tóc làm bóng đèn là . Nhiệt
độ của dây tóc bóng đèn khi đèn sáng bình thường là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Điện trở dây tóc ở  và khi sáng bình thường:

Từ .
Chọn D.
Câu 8. Điện trở của một thanh graphit (than chì) giảm từ  xuống đến  khi nhiệt độ của nó tăng từ
 tới . Hệ số nhiệt điện trở của  thanh griphit này là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Từ .
Chọn B.
Câu 9. Một thanh đồng và một thanh graphit (than chì) có cùng tiết diện  được ghép nối với nhau. Cho biết

điện trở suất ở  và hệ số nhiệt điện trở của đồng là  và , của graphit là

 và . Xác định tỉ số độ dài của thanh đồng và graphit để thanh ghép nối
tiếp chúng có điện trở không phụ thuộc nhiệt độ.
        A. 0,013        B. 75        C. 0,012        D. 82
Hướng dẫn

Từ
Chọn D.
Câu 10. Khối lượng mol nguyên tử của đồng . Khối lượng riêng của đồng .

Biết rằng, mỗi nguyên tử đồng đóng góp một electron dẫn. Số Avogadro là . Mật độ
electron tự do trong đồng là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Xét  đồng, số nguyên tử đồng: .

Số electron tự do trong đồng cũng là: .
Chọn A.
Câu 11. Khi “khảo sát hiện tượng nhiệt điện”, các kết quả đo giá trị suất điện động nhiệt điện  và hiệu nhiệt

độ  tương ứng giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt – Constantan được ghi trong bảng số liệu dưới
đây:
0 10 20 30 40 50

0 0,52 1,05 1,56 2,07 2,62

Dựa vào bảng số liệu này, hãy vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của suất điện động nhiệt điện vào hiệu nhiệt độ
giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt – constantan được khảo sát ở trên, từ đó xác định hệ số nhiệt điện động
của cặp nhiệt này.
Hướng dẫn

Nối các điểm ta nhận thấy, đồ thị phụ thuộc   vào   có dạng đường thẳng. Như vậy,   tỉ lệ với

 hay  với  là hệ số nhiệt động.

Từ đồ thị:

  .
Câu 12. Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động  được đặt trong không khí ở
, còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ . Suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện
bằng:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Tính: .
Chọn C.
Câu 13. Nối cặp nhiệt đồng – constantan với một milivôn kế thành một mạch kín. Nhúng một mối hàn vào
nước đá đang tan và một mối hàn vào hơi nước sôi, thì milivôn kế chỉ . Xác định hệ số nhiệt điện
động của cặp nhiệt này.
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Từ: .
Chọn A.
Câu 14. Dùng cặp nhiệt điện đồng – constantan có hệ số nhiệt điện động là  nối với milivôn kế để
đo nhiệt độ nóng chảy của thiếc. Đặt mối hàn thứ nhất của cặp nhiệt điện này trong nước đá đang tan và nhúng
mối hàn thứ hai của nó vào thiếc đang chảy lỏng, khi đó milivôn kế chỉ . Nhiệt độ nóng chảy của
thiếc là:
        A.          B.          C.          D. 
 Hướng dẫn

Từ .
Chọn B.
Câu 15. Nhiệt kế điện thực chất là một cặp nhiệt điện dùng để đo nhiệt độ rất cao hoặc rất thấp mà ta không thể
dùng nhiệt kế thông thường để đo được. Dùng nhiệt kế điện có hệ số nhiệt điện động  để đo
nhiệt độ của một lò nung với một mối hàn đặt trong không khí ở  còn mối hàn kia đặt vào lò thì thấy
milivôn kế chỉ . Nhiệt độ của lò nung là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Từ .
Chọn C.
Câu 16. Cặp nhiệt điện sắt – constantan có hệ số nhiệt điện động là  và điện trở trong .
Nối cặp nhiệt điện này với điện kế  có điện trở trong là . Đặt một mối hàn của cặp nhiệt điện này trong
không khí ở  và nhúng mối hàn thứ hai vào trong lò điện có nhiệt độ . Cường độ dòng điện chạy
qua điện kế  là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Tính
Chọn A.
Câu 17. Nối cặp nhiệt điện sắt – constantan có điện trở là  với một điện kế có điện trở là   thành
một mạch kín. Nhúng một mối hàn của cặp nhiệt này vào nước đá đang tan và đưa mối hàn còn lại vào trong lò
điện. Khi đó điện kế chỉ . Cho biết hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện là . Nhiệt độ
bên trong lò điện là:
        A.          B.          C.          D. 
Hướng dẫn

Tính
Chọn D.

BÀI TOÁN TƯƠNG TỰ VÀ BIẾN TƯỚNG

Câu 1. Dây tóc của một bóng đèn  khi thắp sáng bình thường có nhiệt độ là  và có điện trở
lớn gấp 16 lần so với điện trở của nó ở . Cho biết trong khoảng nhiệt độ này, điện trở của dây tóc đèn
tăng bậc nhất theo nhiệt độ. Điện trở của dây tóc bóng đèn này khi thắp sáng bình thường và hệ số nhiệt điện
trở của nó lần lượt là:
        A.   và         B.   và         
        C.   và                 D.   và
Câu 2. Một bóng đèn sáng bình thường ở hiệu điện thế  thì dây tóc có điện trở xấp xỉ . Hỏi bóng
đèn có thể thuộc loại nào dưới đây?
        A.          B.          C.          D. 
Câu 3. Một mối hàn của một cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động  được đặt trong không khí ở ,
còn mối hàn kia được nung nóng đến , suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện khi đó là . Hệ
số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện đó là:
        A.          B.          C.          D. 

Câu 4. Một dây bạch kim ở  có điện trở suất . Tính điện trở suất của dây dẫn này ở
. Biết hệ số nhiệt điện trở của bạch kim là .
        A.                  B.          
        C.                  D. 
Câu 5. Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động  đặt trong không khí ở ,
còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ . Suất nhiệt điện động của cặp nhiệt điện khi đó là:
        A.          B.          C.          D. 
Câu 6. Một cặp nhiệt điện có đầu  đặt trong nước đá đang tan, còn đầu  cho vào nước đang sôi, khi đó suất
điện động nhiệt điện là . Nếu đưa đầu  ra không khí có nhiệt độ  thì suất điện động nhiệt điện
bằng bao nhiêu?
        A.          B.          C.          D. 
Câu 7. Một thanh kim loại có điện trở  khi ở nhiệt độ , khi nhiệt độ là  thì điện trở của nó là
. Hệ số nhiệt điện trở của kim loại đó là:
        A.          B.          C.          D. 
Câu 8. Ở nhiệt độ , hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn là , cường độ dòng điện là . Khi đèn
sáng bình thường, cường độ dòng điện vẫn là , nhiệt độ của bóng đèn khi đó là . Hỏi hiệu điện thế
hai đầu bóng đèn lúc đó là bao nhiêu? Biết hệ số nhiệt điện trở của dây tóc bóng đèn là .
        A.          B.          C.          D. 
Câu 9. Một bóng đèn  được nối với hai cực của một nguồn điện. Ở , khi hiệu điện thế giữa hai
cực của đèn là  thì cường độ dòng điện chạy qua nó là . Xác định nhiệt độ của dây tóc bóng đèn
khi đèn được thắp sáng bình thường. Cho biết hệ số nhiệt điện trở của dây tóc bóng đèn là .
        A.          B.          C.          D. 
Câu 10. Dùng cặp nhiệt điện đồng – constantan với milivôn kế để thành một mạch kín. Giữ một mối hàn của
cặp nhiệt điện trong không khí ở , nhúng mối hàn còn lại vào khối thiếc đang nóng chảy. Khi đó milivôn
kế chỉ . Cho biết hệ số nhiệt điện dộng của cặp nhiệt điện là . Xác định nhiệt độ của thiếc
nóng chảy.
        A.          B.          C.          D. 
Câu 11. Dây tóc bóng đèn  khi sáng bình thường ở  có điện trở lớn gấp  lần so
với điện trở của nó ở . Cho biết điện trở của dây tóc đèn trong nhiệt độ này tăng bậc nhất theo nhiệt độ.
Hệ số nhiệt điện trở của dây tóc đèn và điện trở của dây tóc bóng đèn ở  lần lượt là:
        A.   và                 B.   và         
        C.   và                 D.   và
Câu 12. Một thanh đồng có tiết diện  và một thanh graphit (than chì) có tiết diện  được ghép nối tiếp với

nhau. Cho biết điện trở suất ở  và hệ số nhiệt điện của đồng là  và , của
graphit là  và . Khi ghép hai thanh ghép nối tiếp thì điện trở của hệ không
phụ thuộc nhiệt độ. Tỉ số độ dài của thanh đồng và graphit gần giá trị nào nhất sau đây?
        A. 0,13        B. 75        C. 13,7        D. 82
Câu 13. Nối cặp nhiệt điện sắt – constantan có điện trở là với một điện kế có điện trở là thành một mạch kín.
Nhúng một mối hàn của cặp nhiệt này vào nước đá đang tan và đưa mối hàn còn lại vào trong lò điện. Khi đó

số chỉ điện kế là . Cho biết hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện là . Nếu .
Nhiệt độ bên trong lò điện là:
        A.          B.          C.          D. 

ĐÁP ÁN
1C 2B 3C 4C 5D 6B 7A 8A 9C 10A 11C 12C 13A