Babbie w pigułce.  Ani prawdziwe ani fałszywe.

 Mniej lub bardziej użyteczne.

E. Babbie Badania spoleczne w praktyce  Nadaje kształt obserwacji.
 Pomagają określić, które pojęcia są ważne.
(rozdziały: 2,4,5,6,7,8,10,12, brakuje 18 i
 Paradygmaty : 1. Pozytywistyczny. / 2. Darwinizmu. / 3. Konfliktu. / 4.
19) Symbolicznego interakcjonizmu. / 5. Funkcjonalizmu. / 6.
by Maryla Feministyczne.
ROZDZIAŁ 2 PARADYGMATY, TEORIA I BADANIA Wczesny pozytywizm  August Comte.
SPOŁECZNE
 Społeczeństwo można badać naukowo.
PARADYGMAT.
 3 stadia rozwoju historii: teologiczne, metafizyczne, pozytywne
 Układ odniesienia.
(TMP).
 Model.
 Pozytywizm  naukowe podejście.
 Punkt widzenia.
 Sposób patrzenia. Darwinizm społeczny  Herbert Spencer.
 Leży u podstaw teorii.
 Karol Darwin 1858r. O powstawaniu gatunków  przetrwają jednostki
 Ukryte / oczywiste.
najlepiej przystosowane  społeczeństwo staje się coraz lepsze 
 Tak już po prostu jest. pogląd nie uzyskał powszechnej akceptacji.
 Paradygmat naukowy  teoria względności Einsteina / kopernikańska
Paradygmat konfliktu  Karol Marks.
koncepcja Ziemi.
 Stawiają opór zmianom.  Zachowania  proces, w którym stale dochodzi do konfliktu.
 Postęp  zastąpienie jednego paradygmatu innym.  Próby narzucenia i uniknięcia dominacji.
 Rzadko odrzucane w całości.
1
 Okazał się twórczy. Funkcjonalizm strukturalny  Comte / Spencer.
 Georg Simmel  konflikty na małą skalę.
 „teoria systemów społecznych”.
 Koncentruje się na walce płci.
 Społeczeństwo = organizm składający się z funkcjonujących części.

Symboliczny interakcjonizm  Georg Simmel / C.H. Cooley / G.H.  Społeczeństwo poszukuje funkcji.
Mead.  Kryminaliści – zapewnienie pracy policji.

 Skala „mikro”  w odróżnieniu do Marksa i Spencera. Paradygmaty feministyczne  J. Lever / M.F. Belenky.
 Badania interakcji między jednostkami.
 Ralph Linton The study of Man (1937)  kwestia męskich zaimków.
 Badania diad i triad.
 Ucisk kobiet.
 „Sieć wewnątrzgrupowych powiązań”.
 Lever  zrozumienie chłopców niewiele może powiedzieć o
 C.H. Cooley  „grupa pierwotna” = rodzina, przyjaciele  jaźń
dziewczynkach.
odzwierciedlona.
 Belenky  kobiece sposoby poznawania.
 G. H. Mead  „przyjmowanie postaw innych”  uogólniony inny
użycie języka w komunikacji.
TEORIE.
Etnometodologia  H. Garfinkel.
 Ich cel  Wyjaśniają.
 Koncentruje się na sposobach, jakich używają ludzie, by zrozumieć
 Są wzorcami.
życie społeczne w procesie jego przeżywania, tak, jakby każdy był
 „dlaczego?”.
badaczem.
 Są systemami powiązanych twierdzeń mających wyjaśnić aspekty życia.
 Ludzie tworzą swoje rzeczywistości.
 Dookreślają paradygmaty.
 Ludzie próbują zrozumieć życie.
 Jest wyjaśnieniem obserwacji.
 „Metodologia ludowa”.
2
 Wyjaśnia za pomocą pojęć. Określenie związku między zmiennymi
 Pojęcie to „podstawowe klocki teorii” według J. Turner inaczej

abstrakcyjny element reprezentujący klasy zjawisk z danej dziedziny
badań. Od tez do tematu badanego
 Zmienna  rodzaj pojęcia, zawierający zestaw wartości, jest mierzalna.
 Aksjomat / Założenie  twierdzenie uznane za prawdziwe, na którym
opiera się teoria.
 Hipoteza  sprawdzalne oczekiwanie wobec rzeczywistości, które TRADYCYJNY MODEL NAUKI
wynika z ogólniejszej tezy.
Wyprowadzenie hipotezy
 Składniki teorii społecznej  obserwacje, fakty, prawa, pojęcia,
zmienne, aksjomaty, założenia, tezy, hipotezy. 

Tworzenie teorii Określenie znaczenia zmiennych  znaczenie jest takie jak określa to
definicja operacyjna
Określenie tematu



Jak zmierzymy zmienne?  Operacjonalizacja

Określenie zakresu zjawisk



Obserwacja
Określenie zmiennych i pojęć



Potwierdzenie lub obalalność hipotezy (jest wartościowe)

3
 Co jest przyczyną X?  Mikroteoria  dot. mniejszych jednostek lub cech społeczeństwa 
jednostki, grupy społeczne.
Y jest przyczyną X.
Hipoteza pocieszenia  Glock / Ringer / Babbie 
x= f (y) sprawdzalna hipoteza
POTWIERDZONA.
TEORIA SPOŁECZNYCH OGRANICZEŃ.
 Tutaj tak naprawdę nie było hipotezy.
 Im więcej ograniczeń na nas zarzucono, tym mniejsze  Od obserwacji, poprzez analizę zmiennych do wyjaśnienia
prawdopodobieństwo dopuszczenia się przez nas czynów karalnych np. teoretycznego.
zażywania narkotyków.  Brak spełnienia powoduje zwrot ku kościołowi.
 Ograniczeniem „chroniącym” mogą być normy społeczne – kobietom  Najbardziej religijni:
mniej wypada. o Najstarsi parafianie.
 Inne ograniczenie – kontrola finansowa nad studentami ze strony
o Osoby o niskim statusie.
rodziców.
o Kobiety.
 Badania dot. palenia marihuany na Uniwersytecie Hawajskim  D.
 Skala zaangażowania 
Takeuchi 
o Niezamężne, bezdzietne, stare, pochodzące z klasy niższej
o Kobiety mniej skłonne.
parafianki > młodzi, żonaci, pochodzący z klasy wyższej
o Azjaci mniej skłonni.
ojcowie.
o Studenci mieszkający w domu mniej skłonni.
PRAWA.
Zróżnicowanie teorii ze względu na obszar zainteresowania:
 Uniwersalne uogólnienia dotyczące klas faktów.
 Makroteoria  dot. złożonych cech społeczeństwa  walka klas,
 Np. prawo ciążenia.
religia, rodzina, stosunki międzynarodowe.
 Mają uniwersalny charakter.
4
 Nie wyjaśniają.  w modelu indukcyjnym teorie są rozwijane na podstawie analizy danych
 Są streszczeniem. z badań.
 Nie należy ich mieszać z teoriami.
Teoria sprawiedliwości dystrybutywnej  G. Jasso.
 Są prawidłowościami.
 Czy dostajemy to, „co nam się należy?”.
Dedukcja.
 Ludzie zastanawiają się nad posiadanymi dobrami.

 Sposób wnioskowania.  Ludzie porównują się z innymi.

 Występuje związek wynikania logicznego.  Uznajemy, że zostaliśmy albo sprawiedliwie albo niesprawiedliwie

 Od przesłanki do następstwa. potraktowani przy dystrybucji dóbr naturalnych i społecznych.

 W modelu dedukcyjnym badania są wykorzystywane do testowania  Poczucie s.d. jest funkcją tego, ile mam w porównaniu z innymi.

teorii.  Poczucie s.d. jest funkcją „faktycznego posiadania dóbr” i

Indukcja
 Sposób wnioskowania.
 Występuje związek wynikania logicznego.
 Z przesłanek do ogólnych wniosków.
 Sokrates  metoda ustalania prawdy i definiowania pojęć.
 Epikurejczycy  to wnioskowanie przez podobieństwa.
 Wyprowadzenie uogólnień.
 Jej zaczątki stworzył Bacon  indukcja + eksperyment = metody
ustalania prawdy.
„porównawczego posiadania”.
 „zasada pomiaru”  Dobra konkretne i mniej namacalne.
 Ludzie będą woleli ukraść coś członkowi swojej grupy niż osobie z
zewnątrz  maksymalizacja względnej zamożności.
ROZDZIAŁ 4 PLAN BADAŃ
 Cele badań społecznych  eksploracja opis wyjaśnianie  EOW 
większość badań posiada je wszystkie.
 Eksploracja 

5
 o przedmiot badań jest nowy. o Musimy rozróżnić jednostki i zbiorowości – bo niektóre własności
o odpowiednia dla trwalszych zjawisk. posiadają tylko jednostki.
o po eksploracji możemy zastosować fokus. o Jednakowoż poszczególne jednostki mogą mieć cechy jako grupa –

o cele  zaspokojenie ciekawości, zbadanie możliwości podjęcia np. członkowie gangu, studenci.

badań, wypracowanie metod badań. o 1. Jednostki indywidualne  typowe jednostki analizy 

o pomagają się rozeznać. pojedynczy ludzie  mogą być opisane w kategoriach

o kluczowe na nowym gruncie. przynależności do grup społecznych.

o źródło dla teorii ugruntowanej. o 2. Grupy  jednostki analizy, np. gang, rodzina, możemy
wnioskować o cechach grupy na podstawie cech ich członków.
o wada  rzadko dają odpowiedzi, nie mają charakteru ostatecznego.
o 3. Organizacje  jednostki analizy , przedsiębiorstwa,
 Opis  co kiedy gdzie jak ?
kongregacje kościelne, szkoły, dywizje, supermarkety.
o Sytuacji lub wydarzenia.
o 4. Wytwory społeczne  wytwory istot lub ich zachowań, książki,
o Naukowy ma większą wartość niż zwykły.
wiersze takie tam, interakcje społeczne  bójki, egzaminy.
o Przykład opisowych badań  spis ludność w USA, profile
o To, jak nazwiemy daną jednostkę analizy nie jest ważne, trzeba
demograficzne.
tylko zdecydować, co badamy.
o Cel badań jakościowych.
o BŁĄD nr 1 : Błąd ekologiczny  dot. czegoś większego niż
o Do opisu dąży etnografia antropologiczna.
jednostki, to założenie, że to, czego się dowiadujemy o jednostce
 Wyjaśnianie  dlaczego?
zbiorowej mówi nam coś o elementach, z których się składa / tutaj
o Np. Dlaczego jedni ludzie chodzą do kościoła, a drudzy nie?
wyciągamy wnioski o jednostkach na podstawie obserwacji
 Jednostki analizy  coś lub ktoś, poddany badaniu  są jednostkami grup / niebezpieczeństwo – wnioskowanie bez faktycznej
obserwacji  przedmioty, które badamy, aby stworzyć ich syntetyczny obserwacji jednostek.
opis.

6
 o BŁĄD nr 2 : Redukcjonizm  wyjaśnienie zjawisk za pomocą  Badania kohort demograficznych – badania na
wąskiego zbioru pojęć / np. redukcjonizm ekonomiczny, zasadzie „tu tak, a tu inaczej”  analiza zmian w
psychologiczny / on sugeruje, że pewne zmienne są istotniejsze subpopulacjach np. w grupie wiekowej, wśród ludzi
od drugich. urodzonych w czasie wojny wietnamskiej.
 Wymiar czasowy  czas wpływa na wyniki badań (niebywałe) /  Badania panelowe – badania przesunięć  dot. tego
wyróżniono: samego zbioru ludzi, np. męczymy tych samych
o Badania przekrojowe – badania grup wiekowych  obserwacja wyborców / pokazują precyzyjne prawidłowości /
np. przekroju populacji w jednym punkcie w czasie (np. powstaje problem, jak ktoś nam np. umrze.
Amerykański Spis Powszechny). o Porównując  dynamiczne mają przewagę nad przekrojowymi,
 Robimy „zdjęcia” różnych zjawisk np. uprzedzeń jednak przewaga ta jest osiągana nakładami czasowymi i
rasowych. finansowymi.
 Z tymi „zdjęciami” wiąże się problem uogólnień. o Proces badawczy
o Badania dynamiczne  zaplanowane na dłuższy czas / Zainteresowania  Idea  Teoria
bezpośrednia obserwacja i wywiad pogłębiony to badania  
dynamiczne / trudne w kwantyfikacji / najlepsza metoda badania 
zmian w czasie / np. Badania trendów, kohort demograficznych, Konceptualizacja Wybór metody Populacja i dobór
panelowe. próby
 Badania trendów – badania przesunięć  
koncentracja na zamianach w czasie wewnątrz jakiejś Operacjonalizacja
populacji / np. czy obecnie obywatele są bla bla niż  
poprzednie pokolenie? 
Obserwacje

7
   Obserwacja  zebranie danych empirycznych.
Przetwarzanie danych  Przetwarzanie danych  kodowanie.
  Analiza  interpretacja danych / ich wyniki dają sprzężenie zwrotne
Analiza w kierunku początkowych zainteresowań, idei lub teorii.
  Zastosowanie  publikacja raportu.
Zastosowanie  Elementy oferty badawczej 
ZIT
o Problem lub cel.

o Przegląd literatury.
KWP o Obiekt badań.
 o Pomiar.
o Metody zbierania danych.
OPAZ
o Analiza.
 Konceptualizacja  trzeba wyjaśnić, co rozumiemy poprzez określone
o Harmonogram.
pojęcia, np. religijność.
o Budżet.
 Operacjonalizacja  wybór technik pomiaru, określenie sposobu
zbierania danych, np. określenie brzmienia pytań
ROZDZIAŁ 5 KONCEPTUALIZACJA, OPERACJONALIZACJA I
kwestionariuszowych.
POMIAR
 Populacja  grupa, na której temat będziemy formułować wnioski.
 Mierzymy wszystko, co istnieje.
 Próbę dobieramy spośród danych, które mogłyby być w idealnych
 Zmienne rzadko mają jedno znaczenie, nie istnieją w sposób, w jaki
badaniach zebrane i zanalizowane.
istnieją np. skały.
 Próbę należy tak dobrać, aby odzwierciedlić populację.
 Sami tworzymy zmienne i nadajemy im znaczenie w określonym
 Dobór próby wymaga precyzji.
celu, np. miłości, nienawiści.
8
 Koncepcja  każdy z nas posiada np., koncepcję uprzedzeń / obraz
mentalny, którego używamy jako sposobu gromadzenia
doświadczeń, które mają ze sobą coś wspólnego.
 Konceptualizacja  proces dochodzenia do porozumienia co do
znaczenia terminów / pomost pomiędzy przedmiotami bezpośrednio
i pośrednio obserwowalnymi, a użytecznymi konstruktami / proces
w toku którego określamy, co mamy na myśli używając danego
terminu w badaniach / proces ten wymaga wskaźników i wymiarów.
 Pojęcie  wynik konceptualizacji / to konstrukt / odzwierciedla
uzgodnione znaczenie przypisywane terminom / nie istnieją w
świecie rzeczywistym.
 3 klasy rzeczy, które mierzą uczeni  A. Kaplan  przedmioty
obserwowalne bezpośrednio (kolor czegoś tam) i pośrednio (płeć )
oraz konstrukty (IQ).
 Konstrukt  twór teoretyczny, oparty na obserwacji, lecz nie
obserwowalny ani bezpośrednio ani pośrednio.
 A. Kaplan: pojęcie to rodzina koncepcji, konstrukt powstały z
koncepcji.
 Sami wymyśliliśmy konstrukty, na drodze uzgodnienia.
 Sami nadajemy słowom znaczenie i z kupy liter x) stają się słowami
o konkretnym znaczeniu.
 Terminów nie powinno się na siłę precyzować.
9
 Konstrukty nie istnieją ale są pożyteczne.
 Ad konceptualizacji Wskaźniki i Wymiary 
o Wskaźnik – znak obecności lub nieobecności badanego
pojęcia np. wyrywanie muszkom skrzydełek jako wskaźnik
okrucieństwa  / są one wymienialne – „jeśli kilka różnych
wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo
pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak, jak
zachowywałoby się owo pojęcie, gdyby było rzeczywiste i
mogło być obserwowane”…
o Wymiar – możliwy do wyszczególnienia aspekt pojęcia (np.
współczucie ma kilka).
 Definicje  realne, nominalne, operacyjne.
o Definicja realna  stwierdzenie zasadniczej natury danego
bytu, bierzemy konstrukt za coś rzeczywistego.
o Definicja nominalna  przypisana do danego terminu bez
roszczeń co do tego, że stanowi odbicie realnego bytu / są
arbitralne / stanowią odbicie konsensusu.
o Definicja operacyjna  precyzuje sposób pomiaru pojęcia,
jakie będziemy w tym celu wykonywać / raczej realna niż
nominalna / daje maksimum jasności co do znaczenia.
 Tworzenie ładu pojęciowego  lejek pojęciowy (cokolwiek to
znaczy) / koncentracja zainteresowań / uściślanie pojęć.
 Kroki pomiaru:  Wartość zmiennej jest cechą czegoś.
KonceptualizacjaDefinicja nominalnaDefinicja  Płeć to zmienna z dwóch wartości – kobiety i mężczyzny.
operacyjnaPomiary.  Każda zmienna musi mieć dwie cechy : wartości muszą być
 Przykład konceptualizacji  anomia  pojęcie socjologiczne  wyczerpujące i rozłączne. Nikt nie może być jednocześnie jednym i
poczucie bezradności  społeczny stan braku norm  bezprawie drugim. (Miriam to wyjątek)
 brak szacunku dla prawa boskiego  E. Powell (odniesienie do  Poziomy pomiaru:
jednostki): stan zaniku sensu  E. Durkheim : cecha o Nominalny  Miary nominalne, to zmienne, których
makrospołeczna  E. Durkheim i R. Merton – odniesienie do wartości są rozłączne i wyczerpujące. Np. chłop i kobita.
społeczeństwa  skala L. Srole’a – miernik anomii w postaci pytań o Porządkowy  Miary porządkowe to zmienne o
ankietowych, probierz dla badaczy społecznych. wartościach, które możemy logicznie uporządkować. Np.
 Definicje  mają dużą wagę / robimy je wedle określonych poziom intelektualny.
kryteriów / w badaniach wyjaśniających są mniej problematyczne. o Interwałowy  Miary interwałowe to zmienne o
 Operacjonalizacja  stworzenie konkretnych procedur wartościach oddalonych od siebie. Np. IQ.
badawczych, które pozwolą na dokonanie empirycznych obserwacji o Ilorazowy  Wartości mają strukturę pomiaru
odpowiadających tym pojęciom w świecie rzeczywistym / ma swój interwałowego, ale też oparte są na prawdziwym punkcie
zakres zmienności (którego nie trzeba mierzyć globalnie, bo różnica, zerowym. Np. temperatura.
która nie czyni żadnej różnicy, nie jest różnicą ;) ) / przedłużenie o Poziomy pomiaru: Ilorazowe  Interwałowe 
konceptualizacji / wymaga określenia zakresu, stopnia precyzji porządkowe  Nominalne.
pomiaru, wyjaśnienia wymiarów, zdefiniowania wartości  Wyróżniamy wskaźniki proste i złożone.
zmiennych. / trwa przez wszystkie fazy procesu badawczego.  Kryteria jakości pomiaru 
 Jeśli nie masz pewności, ile szczegółów umieścić w pomiarze,
o Precyzja.
uwzględnij więcej niż mniej.
o Poprawność.
10
o Rzetelność.  czy zawsze otrzymujemy ten sam wynik?  Skala i indeks  mierniki zmiennych / porządkują jednostki
 Techniki krzyżowego badania rzetelności mierników: analizy.
 Metoda testu powtórnego.  Indeks tworzymy przez zsumowanie wyników przypisanych
 Metoda połówkowa  więcej niż jeden pomiar wartościom. Kumuluje wskaźniki zmiennej.
zjawiska (np. kwestionariusz składa się z 10 pytań,  Skalę tworzymy przypisując wynik pewnym układom odpowiedzi
dzielimy na pół, ale wynik pomiaru czegoś tam musi wykorzystując różnice w intensywności wartości tej samej zmiennej.
być taki sam). Wykorzystuje strukturę intensywności wskaźników zmiennej.
 Stosowanie sprawdzonych mierników.  Skale mają wyższość nad indeksami.
 Rzetelność osób zatrudnionych przy realizacji.  Budowa indeksu 
o Trafność.  czy miernik odzwierciedla prawdziwe znaczenie o Dobór pytań.
danego pojęcia?  Trafność fasadowa  jak chcesz mierzyć
 Fasadowa  miernik może nie zgadzać się z naszymi konserwatyzm, to któreś z pytań musi na
uzgodnieniami dot. danego pojęcia. konserwatyzm wskazywać (oO).
 Kryterialna  (inaczej trafność predykcyjna)  opiera  Jednowymiarowość  złożony miernik powinien
się na kryterium zewnętrznym. odzwierciedlać tylko jeden wymiar danego pojęcia.
 Teoretyczna  opiera się na logicznych powiązaniach  Ogólnie, czy szczegółowo.
między zmiennymi.  Zmienność.
 Treściowa  oznacza zakres, w jakim miernik obejmuje o Badanie zależności empirycznych.
skalę znaczeń zawartych w pojęciu.  Zależności dwuzmiennowe. (między dwiema
zmiennymi)  odpowiedzi na pytania powinny być
ROZDZIAŁ 6 INDEKSY SKALE I TYPOLOGIE powiązane.

11
  Zależności wielozmiennowe między pytaniami.  o W Grecji, Francji i Japonii kobiety nadal nie miały dostępu
każde pytanie musi dodawać coś nowego do oceny do władzy.
respondenta. o Mężczyźni jako główni żywiciele to statystyczny mit.
 Wskaźniki  przyczynowe i skutkowe  K. Bollen  wskaźnik  Budowa skali  istnieje wiele metod skalowania 
zależny od zmiennej jest jej skutkiem  zmienna zależna od o Skala dystansu społecznego Bogardusa  służy do
wskaźnika jest jego przyczyną. pomiaru skłonności ludzi do uczestniczenia w
 Punktacja indeksu  odpowiedziom należy przypisać wartości zróżnicowanych co do stopnia bliskości stosunkach
punktowe i ich zakres  zaletą jest duża gradacja stopni pomiaru społecznych z innymi grupami ludzi.
zmiennej  pytaniom należy przypisać taką samą wagę. o Skala Thurstone’a  próba opracowania formatu
 Braki danych  można je wyłączyć  można potraktować jako grupowania wskaźników zmiennej, które powiązane są
jedną z kategorii odpowiedzi  można zinterpretować ich znaczenie przynajmniej w strukturę empiryczną. (np. oceniam pytania
 można je odpowiednio punktować  osłabiają czystość indeksu. w skali od 1 do 10 i te najlepiej ocenione trafiają do
 Walidacja indeksu  ocena trafności indeksu. kwestionariusza).
o Walidacja wewnętrzna Analiza pytań. o Skala Likerta  dot. popularnych kategorii odpowiedzi
o Walidacja zewnętrzna. „zdecydowanie zgadzam się”, „zgadzam się” „nie zgadzam
 Status kobiety – przykład procesu tworzenia indeksu  Indeks się”, „zdecydowanie nie zgadzam się”. Pozwala ona na
rozwoju wg płci porównał kobity i chłopów na podstawie: określenie intensywności pytań. Rzadko się ją obecnie
1) Długości życia. stosuje.
2) Wykształcenia. o Dyferencjał semantyczny  dot. dwóch przeciwstawnych
3) Dochodu. postaw, dodając stopnie intensywności  od „podoba mi
o Najwyżej uplasowały się: Norwegia, Szwecja, Finlandia, się” do „nie podoba mi się” przy określeniu pomiędzy tymi
Dania.

12
 skrajnościami stopnia : bardzo, raczej, obojętnie, raczej,
bardzo.
o Skala Guttmana  niektóre z pytań mogą okazać się
bardziej intensywnymi wskaźnikami zmiennej. Np. badając
postawę kobiety wobec aborcji badamy : czy jest zamężna,
czy jej życie jest zagrożone etc. Obecnie najpopularniejsza.
o Wzorce odpowiedzi  typy skalarne i mieszane.
 PRÓBA PROBABILISTYCZNA  Gdy badacz chce uzyskać
ROZDZIAŁ 7 LOGIKA DOBORU PRÓBY
 PRÓBY NIEPROBABILISTYCZNE  taką próbę stanowią np.
bezdomni, narkomani.
o Dobór oparty na dostępności badanych.  Np. zatrzymujemy
ludzi na ulicy.
o Dobór celowy lub arbitralny  taką sytuację należy uznać za
pilotaż, próbę dobieramy na podstawie własnej wiedzy,
dobieramy jak najróżniejszych respondentów.
o Metoda kuli śnieżnej  przydatna, gdy trudno jest odszukać
członków danej populacji.  bezdomni  każda odszukana
osoba podaje inne osoby – akumulacja.
o Dobór kwotowy  uwzględnia kwestię reprezentatywności 
tworzymy macierz, potrzeba jest wiedza np. o udziale kobiet i
mężczyzn w badanej populacji.  po ustaleniu udziału
13
procentowego zbieramy danej od określonej „komórki” opisanej
w tabeli, a „komórce” przypisujemy wagę odpowiednią do
udziału w populacji.
o Wybór informatorów  informator to nie to samo, co
respondent. Respondent udziela info o sobie w celu stworzenia
obrazu grupy, natomiast informator jest członkiem grupy, który
może się o niej wypowiadać.
dokładny opis statystyczny wielkich populacji, zwraca się ku
losowemu (probabilistycznemu) doborowi próby.
o Próba musi mieć taką samą zmienność jak populacja, żeby
mogła ją reprezentować.
o Obciążenie próby  ma to miejsce, gdy wybrane osoby nie są
„typowe” lub „reprezentatywne” dla populacji, z której zostały
wybrane. Nie można go uniknąć. Dotyczy często sondaży
telefonicznych i internetowych.
o Próbę można uznać za reprezentatywną, jeśli jej zagregowane
cechy odzwierciedlają cechy populacji, z której została pobrana.
o Próba jest reprezentatywna, jeśli wszyscy członkowie populacji
mają jednakowe szanse bycia wybranym do próby. Taką próbę
określamy mianem EPSEM (skrót od metody równego
prawdopodobieństwa wyboru).
o Próba rzadko idealnie reprezentuje populację, z której pochodzi. o Rachunek prawdopodobieństwa  dostarcza podstaw do
o Próby losowe są w największym stopniu wolne od obciążeń. szacowania parametrów populacji.
o Rachunek prawdopodobieństwa pozwala oszacować o Parametr  syntetyczny opis jakiejś zmiennej w populacji. Np.
reprezentatywność próby losowej. średni dochód.
o Dobór probabilistyczny polega na procedurze losowania. W o Rozkłady prób 
losowaniu każdy element może zostać wybrany z takim samym  Rozkład z prób dla dziesięciu przypadków.
prawdopodobieństwem. Np. rzut kostka, monetą. Dla badacza  Rozkład z prób i szacowanie błędu z próby.
jednak bardziej typowe jest posługiwanie się tabelami i  Statystyka  syntetyczny opis zmiennej w próbie.
programami komputerowymi.  Reguły, jakich dostarcza rachunek prawdopodobieństwa
o Element  jednostka, o której zbiera się informacje i która 
dostarcza podstaw do analiz. To z reguły ludzie lub pewne typy  Jeśli z jakiejś populacji pobierze się wiele
ludzi. W badaniach elementy i jednostki analizy często są te niezależnych prób, statystyki z tych prób będą
same, choć te pierwsze odnoszą się do doboru próby, a drugie do rozproszone wokół rzeczywistego parametru populacji
analizy danych. w pewien znany sposób.
o Populacja  określony teoretycznie zbiór elementów badania.  Rachunek dostarcza wzoru dla oszacowania, na ile

o Badana populacja  to ten zbiór elementów, z którego próba blisko statystyki z prób są skupione wokół prawdziwej

jest faktycznie pobrana. wartości, czyli oszacowania błędu z próby.

o Jednostka losowania  element lub zbiór elementów, który o Gdy wielkość próby rośnie, próby skupiają się bliżej prawdziwej

jest brany do wylosowania na jakimś etapie procesu doboru wartości.

próby. o Dokładność naszych statystyk z prób wyrażamy w kategoriach

o Zalety losowego doboru  kontrola obciążenia próby i poziomu ufności co do tego, że statystyki te mieszą się w

korzystanie z zasobów rachunku prawdopodobieństwa. określonym przedziale od parametru. Np. mamy 95% ufność, że

14
 nasza statystyka z próby mieści się w przedziale +/- 5% od  Interwał losowania  standardowa odległość
parametru w populacji. Gdy poszerza się przedział, nasza ufność między elementami dobieranymi do próby.
się zwiększa.  Interwał = wielkość populacji
---------------------
o Sondażowe zastosowania rachunku prawdopodobieństwa nie
wielkość próby
zawsze są uzasadnione technicznie.  Proporcja losowania  stosunek liczby
o Operat losowania  to lista lub quasi-lista elementów, z której elementów wylosowanych do liczebności całej
losuje się próbę. Np. Jeśli próba studentów jest losowana z populacji.
wykazu studentów, wykaz ten jest operatem losowania.  Proporcja losowania = wielkość próby
-------------------
 Właściwie dobrana próba dostarcza informacje nadające
wielkość populacji
się do opisania populacji elementów, tworzących operat
 Dobór ten jest dokładniejszy niż prosty dobór
losowania.
losowy.
 Operat losowania musi być zbieżny z populacją, którą
chcemy badać.  Dobór warstwowy  daje możliwość modyfikacji
 W praktyce dostępne operaty losowania definiują badaną użycia poprzednich dwóch.
populację niż na odwrót. o Pozwala na zwiększenie reprezentatywności
o Typy doboru próby  poprzez obniżenie możliwego błędu.
 Prosty dobór losowy  po właściwym ustaleniu operatu o Badacz gwarantuje, że w próbie znajdzie się
badacz numeruje wszystkie elementy listy, następnie liczba elementów wylosowanych z
używając tablic liczb losowych. homogenicznych podzbiorów tej populacji,
 Dobór systematyczny  do próby dobierany jest co k-ty zamiast zdawać się na losowanie próby z całej
element. Techniczne określenie tej metody to „próba populacji.
systematyczna z losowym punktem startowym”. o Np. z kierunków studiów .

15
 o Celem stratyfikacji jest uporządkowanie populacji o Próba grupowa może być stosowana wtedy, gdy
w homogeniczne podzbiory, a potem sporządzenie wyczerpującej listy elementów wchodzących w
wylosowanie odpowiedniej liczby elementów z skład populacji jest niemożliwe.
każdego z nich. o Ten dobór wymaga spisywania i losowania. Sporządzamy
o Płeć jest często stosowana do warstwowania. listę jednostek. Dzieli się je niekiedy na warstwy przed
o 2 metody warstwowania  losowaniem. Potem losuje się próbę tych jednostek.
 Sortowanie elementów populacji na grupy Następnie robimy spis elementów wybranych tych jednostek
wyodrębnione ze względu na zastosowane i dzieli się je na warstwy. Później losujemy jednostki
zmienne stratyfikacyjne. losowania z list wtórnych. :]
 Pogrupowanie, później połączenie grup w o Błędy 
listę. Przeprowadzamy losowanie  Początkowa grupa prób reprezentuje populację tych
systematyczne z losowo dobranym grup z uwzględnieniem zakresu błędu z próby.
punktem startowym.  Próba elementów dobranych w ramach danej grupy
o Dobór warstwowy umożliwia reprezentację reprezentuje wszystkie elementy w tej grupie tylko w
zmiennych stratyfikacyjnych, co polepsza takim zakresie, jaki jest możliwy po uwzględnieniu
reprezentatywność pod względem innych błędu z próby.
zmiennych, które są z nimi związane.  Jest redukowany przez dwa czynniki. 
 DOBÓR PRÓBY WIELOSTOPNIOWY GRUPOWY   Zwiększenie wielkości próby.
Schemat doboru próby jest złożony. Losujemy grupy elementów  Zwiększenie homogeniczności losowanych
(tzw. grona lub wiązki) i później z gron losujemy elementy. elementów.
 Próba grup będzie reprezentatywna dla wszystkich
grup, gdy wszystkie grupy będą do siebie podobne.

16
  Elementy wchodzące w skład danej grupy są bardziej  Eksperyment klasyczny 
homogeniczne niż wszystkie elementy tej populacji o Najczęściej stosowany rodzaj.
razem wzięte. o Składa się z:
o Dobór proporcjonalny.  każda grupa ma szansę znaleźć się  Zmienne zależne i niezależne. 
w próbie proporcjonalną do swojej wielkości. Jest skuteczna  Istotą jest zmierzenie wpływu zmiennej
i wydajna przy doborze prób grupowych. niezależnej na zależną.
o Dobór nieproporcjonalny i ważenie.   Zmienna niezależna przyjmuje postać bodźca i
 Próba samoważąca się – jeśli wszystkie elementy może być obecna lub nieobecna.  przyczyna.
próby miałyby taką samą szansę znalezienia się w  Zmienna zależna  skutek.
próbie, to każdy z nich ma taką samą wagę : 1.  Pretest i posttest. 
 Ważenie  nadanie niektórym przypadkom
 Pretest  pomiar zmiennej zależnej.
większych wag niż innym.
 Postest  pomiar zmiennej zależnej. Przy
 Podsumowanie probabilistycznego doboru próby  jest efektywny,
czym:
pozwala na uniknięcie obciążeń, reprezentatywny, pozwala na
Pretest  bodziec (zmienna niezależna)  Posttest
oszacowanie błędu.
 Odnotowana różnica jest przypisana
bodźcowi…
ROZDZIAŁ NR 8 EKSPERYMENT
 Trzeba pamiętać, że sam fakt badania może
 Eksperymenty wymagają 
zmienić badany przedmiot.
o Podjęcia działania.
 Grupy eksperymentalne i kontrolne. 
o Obserwowania skutków tego działania.  Grupa eksperymentalna –poddana bodźcowi.
 Eksperyment bardziej nadaje się do celów wyjaśniających niż  Grupa kontrolna – nie poddana bodźcowi.
opisowych.

17
  Eksperyment Hawthrone  Western Electric
Works  24-33  Chicago  warunki pracy
a produktywność  lepsze oświetlenie –
większa produktywność  w istocie robotnicy
odpowiadali wydajnością na okazane im
zainteresowanie.
 Przykład eksperymentu – podanie placebo
zamiast leku.
 Grupy kontrolne zabezpieczają przed skutkami
samego eksperymentu a także wydarzeń
zewnętrznych.
 Eksperyment podwójnie ślepy. 
 Eksperymentatorzy mają tendencję do
przeszacowywania wyników i często np.
„widzą” poprawę stanu pacjentów.
 Eksperyment podwójnie ślepy to wyklucza,
gdyż ani badacze ani badani nie wiedzą, która
z grup jest grupą eksperymentalną, a która
kontrolną.
 Dobór uczestników 
o Najczęściej są to studenci.
18
o Poza kwestią uogólniania wyników, podstawową zasadą
doboru uczestników w eksperymencie jest porównywalność
grup eksperymentalnej i kontrolnej.
 Dobór losowy  rzadko, bo wymaga dużej próby.
 Z operatu losowania badacz może dobrać
losowo dwie próby. Jeśli obie są podobne do
populacji, z której zostały pobrane, będą
podobne również do siebie.
 Randomizacja  ulosowienie.
 Osoby są przydzielane losowo do grupy E i K.
Np. parzyste numery będą należeć do
eksperymentalnej, a nieparzyste do kontrolnej.
 Wraz ze wzrostem liczby osób badanych
randomizacja ma sens.
 Dobieranie grup przez dopasowanie 
 Podobny do doboru kwotowego.
 Np. 12 białych chłopów dzielimy po 6 do K i 6
do E.
 Będzie efektywne, jeśli przygotujemy macierz
kwotową na podstawie wszystkich
właściwości.
 Osoby niepodobne do innych nie biorą udziału.
  Grupy muszą być do siebie maksymalnie  Pomiar  ktoś zmienia pod nas odpowiedzi.
podobne.  Narzędzia  lepiej użyć jednego rodzaju
 Odmiany schematów eksperymentalnych  kwestionariusza, bo później będzie problem z
o Trzy preeksperymentalne schematy badawcze  porównaniem.

Campbell i Stanley  Regresja statystyczna  zmiany, które zaszły

1. Studium przypadku z pojedynczym pomiarem.  ze względu na dobór osób są kwestią

badacz dokonuje pomiaru jednej grupy badanych pod skrajnych pozycji, a nie bodźca.

względem zmiennej zależnej po wprowadzeniu  Obciążenia doboru.

bodźca.  Wymieranie grup.

2. Schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie.   Przyczynowy porządek czasowy.

Dodanie pretestu dla grupy eksperymentalnej – nie ma  Rozpowszechnienie lub naśladowanie.

w nim grupy kontrolnej. Możliwe, że inny czynnik niż  Rekompensata.

bodziec spowodował różnicę między pretestem a  Rywalizacja o rekompensatę.

posttestem.  Zniechęcenie.

3. Statyczne porównanie międzygrupowe.  badania  Źródła nietrafności zewnętrznej : (Campbell i

opierają się na grupie eksperymentalnej i kontrolnej, Stanley).

ale nie mają pretestu.  Czterogrupowy schemat Solomona 

o Trafność w badaniach eksperymentalnych  zajmuje się problemem interakcji testowania

 Źródła nietrafności wewnętrznej : (Campbell i z bodźcem.

Stanley)  Wymaga 4 grup .

 Historia  np. wojna.  Grupa nr 1 : pretest  bodziec 

 Dojrzewanie  np. ktoś kopnął w kalendarz. posttest

19
  Grupa nr 2 : pretest  --------- 
posttest
 Grupa nr 3 : ---------  bodziec 
posttest
 Grupa nr 4 : ---------  --------- 
posttest
 Kto więcej uprzedzeń? : 1 < 2 i 3 < 4
 Schemat bez pretestu z grupą kontrolną 
składa się z grupy nr 3 i 4 ze schematu
Solomona.
 Przykłady eksperymentów 
o Jaźń odzwierciedlona – Cooley / Uogólniony inny – Mead
 sposób w jaki myślimy osobie, oraz sposób, w jaki się
zachowujemy, jest funkcją tego, jak myślą o nas inni i w jaki
sposób się do nas odnoszą. Sposób, w jaki ludzie nas
postrzegają, jest uwarunkowany ich oczekiwaniami. Jeśli
ktoś powie komuś, że Maryla jest głupia, to ten
poinformowany ktoś zacznie ją tak postrzegać, a ona sama
zacznie się w końcu głupio zachowywać. Prawidłowość
tak jest nazywana syndromem Pigmaliona. Eksperymenty
jego dotyczące przeprowadzali: Rosenthal i Jacobson. Ich
badania na uczniach szkoły w West Coast pokazały, że
poprawa wyniknęła u tych uczniów, od których tego
20
oczekiwano – bo poświęcano im więcej uwagi
(podobieństwo do eksperymentu Hawthrone). Jest to często
określane mianem teorii oczekiwań. Oczekiwania jednostki
dominującej wpływają na zachowanie osób podległych.
Badacze Foschi, Warriner i Hart zainteresowali się rolą
standardów (na ile dobrze muszę coś zrobić, żeby
stwierdzono moje umiejętności). Okazało się, że standardy
wpływają na to, jak zachodzi ocenianie i jakimi kończy się
oczekiwaniami.
 Eksperymenty naturalne 
o Dotyczy np. klęsk żywiołowych – jak czują się ich ofiary?
Jakie skutki zaszły w ich zachowaniu?  muszą być
przeprowadzane post factum x].
o Np. sondaż z 1978 r. w Three Mile Island – stopił się tam
rdzeń reaktora, 6 miesięcy później zbadano postawy
robotników.
o Eksperymenty naturalne wymagają więcej pomysłowości i
zrozumienia niż inne rodzaje badań.
 Mocne i słabe strony metody eksperymentalnej 
o Zaletą kontrolowanego eksperymentu jest izolacja zmiennej
eksperymentalnej i jej wpływu w czasie.
 o Wymagają niskich nakładów czasowych i finansowych oraz o Światy społeczne.
małej liczby uczestników. o Style życia lub struktury.
o Są sztuczne i prowadzą do artefaktów.  Kwestia odpowiedzialności za sprawy publiczne nie jest w
normalnym stanie rzeczy akceptowana – np. gdy widząc
ROZDZIAŁ NR 10 JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE przewrócony śmietnik, podchodzisz i go podnosisz, to ludzie myślą,
 Badania terenowe w większości przynoszą dane jakościowe: że sam za to odpowiadasz i poczułeś się winny, albo zamierzasz
obserwacje, których nie można łatwo sprowadzić do liczb. ukraść rozsypane śmieci . Generalnie- ponosząc tego typu
 Ważne jest, aby dawały całościową perspektywę. odpowiedzialność narażasz się na drwiny.
 Są odpowiednie do poznawania tych postaw i zachowań, które  Rzeczy, które należy brać pod uwagę w jakościowych badaniach
najlepiej można zrozumieć w ich naturalnym otoczeniu. terenowych 
 Nadają się do badania procesów dziejących się w czasie. o Różne role obserwatora.
 Można je np. zastosować podczas przesłuchań publicznych.  Marshall i Rossman  można być pełnym
 Elementy życia społecznego nadające się pod badania terenowe uczestnikiem lub obserwatorem. Ilość czasu, jaką

 J.J. Loflandowie  poświęci się na badania w otoczeniu, jest bardzo

o Działania zwyczajowe. różna.

o Epizody.  Musisz dostosować się do grupy, którą badasz. Np.

dopasować słownictwo.
o Spotkania.
 Żaden badacz nie oszukuje swoich badanych
o Role.
wyłącznie w celu oszukiwania.
o Związki.
 Gdyby ludzie wiedzieli, że są badani, mogliby
o Grupy.
zmienić swoje zachowanie na wiele różnych
o Organizacje.
o Miejsca zamieszkania.
21
 sposobów. „Po pierwsze, mogliby przegonić  Różne sytuacje wymagają od badającego wchodzenia
badacza” xD z widłami… w różne role.
 Jeśli zdecydujesz się być w pełni uczestnikiem,  Loflandowie  Rozumienie uczestnika 
możesz wpływać na to, co badasz. przyjęcie punktu widzenia tych, których się bada.
 To, co zrobisz, lub to, czego nie zrobisz, może mieć  A co z punktami widzenia, które wydają się
wpływ na rozwój wydarzeń.(bardzo odkrywcze ;]) nam dziwne? Jak np. to, że Jezus przyjdzie w
 Ze względu na etykę możesz uczestniczyć w czwartkową noc? R. Bellah zaproponował
działaniach grupy, ale musisz wyjaśnić im, że termin realizm symboliczny na podkreślenie
prowadzisz badania. traktowania owych wierzeń jako godnych
 Powyższa kwestia niesie za sobą niebezpieczeństwo szacunku, zamiast obiektów drwin.
braku naturalności w zachowaniu badanych, gdyż  W. Shaffir i R. Stebbins  “praca terenowa
skupią się oni na przeprowadzanych badaniach. zalicza się na pewno do najbardziej
 Można też wpaść w drugą skrajność i za bardzo się nieprzyjemnych form działalności, jakie
zintegrować . wypracowała ludzkość”.
 Z drugiej strony będąc w pełni obserwatorem  Rozwiązaniem jest też czasowe przyjmowanie
narażasz wynik swoich badań na pobieżność i punktu widzenia i „zawieszenie własnych
ulotność. przekonań”.
 Fred Davis  Marsjanin i konwertyta.  Otoczenie badania może wpływać na
  Marsjanin to obserwator. Nie utożsamia odpowiedzi.
się z grupą, którą obserwuje. Czuje się  Czasami jest tak, że między badanymi a
odrębną jednostką. badaczami istnieje różnica statusu i władzy –
  Konwertyta za bardzo wchodzi w badane to ich oddziela.
zjawisko i istnieje ryzyko zasymilowania się.
22
 Niektóre paradygmaty jakościowych badań terenowych   Sceptyczne podejście do sposobu, w jaki ludzie
o Naturalizm  opisują swoje doświadczenia na temat
 30-40 XX w. rzeczywistości.
 Szkoła chicagowska  Chicago.  Rzeczywistość jest społecznie konstruowana.
 Obserwacja lokalnych wspólnot.  Rzeczywistość nie jest poza nami.
 Rzeczywistość społeczna jest na zewnątrz.  Ludzie opisują swój świat, nie takim, jaki on jest, ale
 Etnografia  Whyte  – badania skupione na takim, jakie oni nadają mu znaczenie.
szczegółowym opisie aniżeli wyjaśnianiu.  Badacze nie mogą polegać na opowieściach

 Studium Whyte’a  obraz życia wśród badanych, jeśli chcą odtworzyć rzeczywistość

włoskich imigrantów Corneville, miał społeczną.

informatora o imieniu Doc. Whyte  Garfinkel  „eksperyment wyjaśniający

opowiedział ich historię „ich oczami”. konwersację”  studenci mieli wyjaśniać wszystko,

 3 wzorce występujące w rozmowach co mówili ich rozmówcy.

bezdomnych  Snow i Anderson   Uwaga skupiona jest na „ukrytych wzorcach”

o Zachowanie dystansu wobec innych interakcji, które regulują nasze życie codzienne.
 Koncentracja na określeniu metod, za pomocą
bezdomnych.
których dochodzi do zrozumienia.
o Przyjęcie tożsamości mieszkańca
o Teoria ugruntowana 
ulicy.
o Opowiadanie fikcyjnych historyjek pt.  Glaser i Strauss  połączenie pozytywizmu i
interakcjonizmu.
„będę bogaty”.
 Jest próbą wyprowadzenia teorii z analizy wzorców,
o Etnometodologia 
tematów i wspólnych kategorii, ujawnionych w
 Korzenie w fenomenologii.
danych obserwacyjnych.
23
  To próba łączenia podejścia naturalistycznego z
pozytywistyczną troską o „systematyczny zestaw
procedur” przy przeprowadzaniu
jakościowych.
 Strauss i Corbin  teoria ugruntowana pozwala na
bycie jednocześnie twórczym i naukowym, jeśli
zastosujemy się do 3 wskazówek:
 Raz na jakiś czas cofaj się o krok i pytaj.
 Zachowaj sceptyczną postawę.
 Stosuj procedury badawcze.
 Dane zbierane są bez postawienia hipotez.
o Studium przypadku i metoda rozszerzonych przypadków
 doświadczeń z poziomem makro instytucji.
 Koncentracja na jednym lub kilku przykładach
pewnego zjawiska, jak np. gang.
 Zdaniem Ragina i Beckera panuje ograniczona zgoda
na temat tego, co może tworzyć przypadek.
 Może być nim okres, a nie grupa ludzi (grrrr grunt,
to sobie nie zaprzeczyć )
 Leslie Hurst  umysły, dusze i ciała uczniów 
szkoła ma kontrolować ciało, nauczyciel umysł, a
rodzice dusze uczniów. Nauczyciele
negocjować z uczniami, w celu kontrolowania ich.
Hurst nazywa to: niańczeniem ciała i duszy ucznia.
badań o Etnografia instytucjonalna 
 Dorothy Smith.
 Stworzona w celu zrozumienia codziennych
doświadczeń kobiet poprzez ujawnienie relacji
władzy, które je kształtują.
 Metoda rozszerzona na ideologie, które kształtują
doświadczenia każdego uciskanego podmiotu.
 „Jak to się dzieje?”  ujawniamy instytucjonalne
zwyczaje, które kształtują rzeczywistość tych ludzi.
 To podejście łączy poziom mikro codziennych
 Np. przymusowa heteroseksualność w szkołach a
wpływ na uczennice lesbijki (badacz – D. Khyatt)
o Badania uczestniczące 
 Funkcją badacza jest służenie badanym, na ogół
grupom upośledzonym, jako działanie w ich interesie.
 Funkcją badań jest nie tylko wytwarzanie wiedzy, ale
bycie narzędziem edukacji i mobilizacji do działania.
 Prowadzenie jakościowych badań terenowych. 
mogli o Przygotowanie do pracy w terenie.
24
  Wrażenie jakie robisz na informatorze, rola w jakiej  Górnik  badany posiada konkretną
się ustawisz, mogą zostać przeniesione na twoje informację i trzeba ją z niego wydobyć.
dalsze działania.  Podróżnik  wędrujesz z rozmówcami i
 Należy ostrożnie traktować informacje. prowadzisz z nimi rozmowy.
 Ważne jest nawiązanie pierwszego kontaktu.  Bardzo często zadajemy pytania, które wypaczają
 Nawiązując bezpośredni kontakt formalny z ludźmi, odpowiedzi.
których chcesz badać, musisz wyjaśnić im cel swoich  Mile widziana jest umiejętność słuchania, myślenia i
badań. mówienia jednocześnie.
 Wyżej wymienionym sposobem możesz wykluczyć  Nie można być całkowicie pasywnym odbiorcą.
ich współpracę lub wpłynąć na ich zachowanie.  Potrzebna jest umiejętność ukierunkowywania
o Wywiady jakościowe. przebiegu rozmowy.
 Zadajesz pytania i rejestrujesz odpowiedzi ;).  Wypowiedzi trzeba przetwarzać tak, aby wrócić do
 Herbert i Riene Rubinowie  projekt wywiadu jest kierunku rozmowy, właściwego dla naszych celów.
raczej elastyczny, etapowy i ewolucyjny niż sztywny  Trzeba pamiętać, że badanie terenowe NIE jest
i niezmienny. zwykłą rozmową, chociaż w istocie bardzo ją
 Jest interakcją między prowadzącym a respondentem. przypomina.
(ot, ciekawostka ;])  J.J. Loflandowie : warto przedstawiać się jako
 Prowadzący musi znać pytania, które chce zadać. ignorant i ktoś, kto niczego nie rozumie, trzeba
 To rozmowa z naciskiem na pewne tematy. przyjąć rolę „niekompetentnych w społecznie
 Badacz ma mówić nie więcej niż 5% czasu. akceptowalnym stopniu”.
 S. Kvale  prowadzący wywiad jako „podróżnik”  7 etapów w procesie prowadzenia wywiadu  S.
lub „górnik”  Kvale 
1. Określenie tematu.
25
 2. Projektowanie. 1. Słabsza możliwość kontroli ze strony
3. Prowadzenie wywiadu. badacza.
4. Transkrypcja. 2. Analiza danych jest trudna.
5. Analiza. 3. Wymagane umiejętności specjalne
6. Weryfikacja. moderatora.
7. Raportowanie. 4. Różnice między grupami mogą sprawiać
o Grupy fokusowe. kłopot.
 Od 12 do 15 osób. 5. Zebranie grupy jest trudne.
 Zebrani stawiają się w Sali w celu przeprowadzenia 6. Dyskusja musi być prowadzona w
moderowanej dyskusji na jakiś temat. sprzyjającym otoczeniu.
 Badani są dobierani na podstawie związku z o Rejestrowanie obserwacji.
przedmiotem poddawanym badaniu.  Trzeba sporządzać notatki.
 Celem jest eksploracja.  Rejestrujemy to, co „wiemy”, że się wydarzyło i to,
 5 zalet grup fokusowych  R. Krueger  co „,myślimy”, że się wydarzyło.
1. Jest zorientowaną społecznie metodą,  Notatki są jedynie próbą obserwacji.
polegającą na zbieraniu danych z realnego  Robienie notatek wymaga ostrożności, uwagi i
życia w środowisku społecznym. umiejętności.
2. Elastyczna.  Nie należy ufać swojej pamięci.
3. Ma wysoką trafność fasadową.  Dobrze jest robić notatki etapami.
4. Szybko daje wyniki.  Trzeba rejestrować nawet te rzeczy, które z pozoru
5. Tania. nie wydają się istotne.
 5 wad grup fokusowych  R. Krueger   Większość zrobionych notatek będzie
prawdopodobnie „zmarnowana”.
26
  „Zbierz tonę notatek, a planuj wybrać i użyć jedynie
złoto”.
 Opracowanie obserwacji, które dają się przewidzieć,
może dać więcej swobody w obserwacji tych
nieprzewidzianych.
 Mocne i słabe strony jakościowych badań terenowych. 
o Są efektywne, gdy stosuje się je do badania niuansów w
postawach i zachowaniach w czasie.
o Dają głębię rozumienia.
o Są elastyczne.
o Umożliwiają modyfikację projektu w dowolnym momencie.
o Są tanie.
o Może je prowadzić jeden badacz.
o Nie są odpowiednim środkiem dla dochodzenia do
statystycznych opisów wielkich populacji.
o Trafność  badania terenowe mają większą trafność w
porównaniu z sondażami i eksperymentami.
o Rzetelność  z nią badania terenowe mogą mieć problem.
27
ROZDZIAŁ NR 12 BADANIA EWALUACYJNE
 Badania ewaluacyjne (inaczej- ewaluacja programu)  odnoszą się
do celu badań niż użycia konkretnej metody. Celem jest ocena
wpływu działań społecznych, jak metody nauczania.
 Mogą być wykorzystane różne metody  sondaże, eksperymenty.
 Ich celem jest także wywieranie wpływu na rzeczywistość.
 Ważne jest tak zadawanie pytań, jak i udzielanie odpowiedzi.
 Z związku z nimi pojawiają się problemy logistyczne i etyczne.
 Są stosowane zawsze, gdy ma miejsce interwencja społeczna.
 Są procesem ustalania, czy interwencja osiągnęła określony skutek.
 Trudność w badaniach ewaluacyjnych  mierzenie tego, co
niemierzalne.
 Trzeba zwracać uwagę na kwestię pomiaru.
 Określenie wyników
o Kluczową zmienną jest ta, która mierzy wynik – zmienna
reakcji.
 Mierzenie tła eksperymentu 
o H. Riecken i R. Boruch  niektóre zmienne mogą na niego
wpływać.
 Określenie interwencji 
o Badacz musi dokonań pomiaru interwencji programu –
bodźca.
 o Pomiar będzie polegał na przydziale badanych do grup E i K.  Istniejąca grupa kontrolna, która wydaje się
 Określenie populacji  podobna do eksperymentalnej jest nazywana
o Powinniśmy zmierzyć takie zmienne jak płeć, wiek i rasa. nierównoważną grupą kontrolną.

 Nowe mierniki a mierniki już istniejące   Schematy z uwzględnieniem wielu szeregów

o Nowe mogą być bardziej adekwatne do naszych badań, niż te czasowych.

już istniejące.  Są ulepszoną wersją schematu

o Nowe miary wymagają jednak przetestowania. nierównoważnej grupy kontrolnej.

o Ewaluacja jakościowa.
 Operacjonalizacja sukcesu lub porażki 
 Najskuteczniejsze badania ewaluacyjne to te, które
o Analiza kosztów i korzyści  jeśli korzyści przeważają nad
łączą elementy jakościowe i ilościowe.
kosztami – utrzymajmy ten program.
 Kontekst społeczny 
o Kryteria sukcesu i porażki są przedmiotem uzgodnień.
o Problemy logistyczne.
 Typy schematów badań ewaluacyjnych 
 Wyrastają z faktu, że badania te realizowane są w
o Schematy eksperymentalne.
realnym życiu.
o Schematy quasi-eksperymentalne.
 Ewaluacja zachodzi w toku życia codziennego, nie
 Nie ma losowego przypisania badanych do
dającego się kontrolować.
grup.
o Niektóre zagadnienia etyczne.
 Schematy z uwzględnieniem szeregów czasowych.
 Trudno zachować bezstronność.
 Dokonywanie pomiaru w czasie,
 Wobec działań ewaluatora mogą zostać wysunięte
 Nierównoważne grupy kontrolne.
zarzuty, że są one przyczyną tego, że członkowie
 Czasami nie ma możliwości utworzenia grupy
grupy byli narażeni na wypadki.
kontrolnej.
o Wykorzystanie wyników badań.

28
  Nie zawsze są one wykorzystywane.
 Nie są czasami prezentowane, bo nie są zrozumiałe
dla nie-badaczy.
 Nie są czasami prezentowane, bo przeczą
zakorzenionym przekonaniom.
 Badania wskaźników społecznych 
o Wskaźnik społeczny zagregowane statystyki,
odzwierciedlające kondycję społeczeństwa lub jakichś grup
społecznych.
o Wykorzystuje się je np. w dziedzinie symulacji
komputerowych.
 Badania ewaluacyjne dostarczają nam narzędzi do natychmiastowej
odpowiedzi na pytanie, czy konkretny eksperyment sprawia, że
świat staje się lepszy.

29