DALUMAT

epekto sa tao ng kapaligiran, kultura at

lipunan.
Reviewer
Sawikain o Idyoma

Aralin I o pagpapahayag ng kusang nalinang at

nabuo sa ating wika
Dalumat
o Salita o grupo ng mga salitang
o pagkakaroon ng kakayahan na mag-isip
patalinghaga na nagsasaad ng hindi
ng malalim.
tuwirang paglalarawan sa isang bagay,
kaganapan, sitwasyon, o pangyayari.
o Hindi basta simpleng salita,
pangangatuwiran o pag-iisip ng madalas o Dalang aral at nagpapahiwatig ng
na nagagamit ng tao.
sentimyento.

o May napakalaking bahagi ng

o Ito rin ay nangangailang ng matindi at
kasaysayan at kultura sa lahat ng bansa
malalim na pag-iisip at kinakailangan ng
sa mundo.
malawak na imahinasyon upang
maintindihan ang tunay na kahulugan ng
o Dito naipapahayg ang mga saloobin ng
salitang dalumat
mga mamamayan ng mas malaya at
hindi kailangang magpaliwanag sa kahit
Dalumat-Salita sino.

o ay paggamit ng wika sa mataas na antas; Mga halimbawa ng Sawikain:

o ito ay pagteteorya ng may kabatayan sa o Nagsusunog ng Kilay

masusi, masinop, kritikal at analitikal na - nag-aaral ng mabuti
paggamit ng salitang kumakatawan at o Bukas ang Palad
umaayon sa ideya o konsepto na - matulungin at mapagbigay
malalim na pag-uuri at kadahilanan o uri
ng paggamit nito.

o Amoy pinipig
- mabango

o Butas ang bulsa

- walang pera

Teorya o Lantang gulay

- matamlay o mahina
o sistematikong binubuo ng konsepto o
ideya upang ipaliwanag ang relasyon ng Idyoma
mga bagay, sanhi-bunga ng pangyayari
at penomenong malaki ang saklaw o
 o (gaya ng sawikain) pagpapahayag o Nagpasan ng krus
na kusang nalinang at nabuo sa
- nagtitiis
linggawheng Filipino.
o May kahulugan na hindi maaaring
makuha o maunawaan sa literal na Ambagan at Mga Susing
kahulugan nito. Salita
o malarawan, mapagbiro at
mapagpatawa.
Ambagan
- pansosyal at panliteral na
pagpapahiwatig ng kahulugan. - “Proyektong Ambagan ay proyekto
ng Filipinas Institute of Translation
Tatlong panahunan ng pandiwa:
na ginaganap ng kada dalawang
1. Pangnagdaan taon”
2. Pangkasalukuyan - Pagsulong ng Pagdadalumat sa
3. Panghinaharap Pilipinas.
Mga halimbawa ng Idyoma: Konstitusyong 1987, Artikulo XIV, Seksyon
6
o Mapaglubid ng buhangin
“Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
- magsabi ng kasinungalian o Samantalang nalilinang, ito ay dapat payabungin
magsinungaling. at pagyamanin pa sa salig sa umiiral na wika ng
Pilipinas at ng iba pang mga wika”
o Buto’t balat
- Proyekto ng paghalaw mula sa kaban ng
- payat bokabolaryo ng iba’t ibang wika sa
Filipinas upang ilahok sa korpus ng
o Butas ang bulsa wikang Pambansa
- walang pera San Juan, 2008
o Dibdiban o gahum – hegemony
- Totohanan o bana- husband
o Kisap mata o bodong – peace pact
-isang iglap o abyan – close friend
o Bulanggugo
o dan-aw – small lake
- galante sa gastahan
o dag-om - raincloud
o Bumaha ng dugo
o Xapoo – green chili
- madugong labanan
o adi – male friend
o Suntok sa buwan
o faga – small fragment from a meteor
- mahirap abutin
o himuga – heinous crime
o Walang ilaw ang mga mata
Leonicio P. Deriadia 1995
- bulag
 o Bisaya
o Ambagan ay proyekto ng
Nasyonalisasyon- ang ganap na
pagiging pambansa ng wikang
Pambansa
o Rehiyonalismo
Dr. Genevieve L. Asenjo 2011
o Baliskad- pangalawang pag-aararo para
mapino ang nabungkag na tigang na
lupa, sinuyod ng tao at kalabaw at araro
ang ligaw na damo.
o Binati- palayan na naararo na at
napatubigan, handa na para taniman ng
palay.
o Binangto- sinangag na mais, maaring
may mantika at asin, maaring wala.
homemade na popcorn.
o Hamod- lupa na mabato, kung tawagin
ay dalipe, hindi mainam pagtaniman.
o Hanalon- napakaitin na lupa,
masustansya at mainam pagtaniman
o Inupong- bugkos ng mga naaning palay
o Limbuk- bigas na sinangag mula sa
bagong aning palay
o Linas- proseso ng pag-aalis,
paghihiwalay ng lamigas sa uhay ng
palay sa pamamagitan ng pagkiskis ng
mga paa. Sayaw ng paa sa palay.
o Panudlak- ritwal bago ang
pagbubungkal ng lupa at pagtatanim
o Marinhut
o Pinalinpin
o Suka
Dr. Genevieve L. Asenjo 2011
Bilang mga buhay na salita, gawain, paniniwala na
ginagamit ng ilang matatanda. Ang magsinop at
paggamit sa mga salitang ito ay pagtanghal sa
“kaluluwa ng lugar ,”na maaaring magbigay ng
gabay at direksyon para sa mga inisyatibong
alternatibo at transisyunal sa usaping pagbuo ng mga
komunidad.
Mapapayaman nito ang kasalukuyang kahulugan sa
Tagalog.
Madaragdagan ang mga salitang pang-agrikultura sa
diksyunaryo at maibabalitk tayo, hindi sa
romantisismo tungkol sa lupa at pagsasaka na kung
babalikan ang kasaysayan ng pang aalipin ng mga
dayahan, kahit sa kasalukuyan ay nagsulputan ang
mga mall at housing subdivision sa mga syudad at
labas ng Maynila
Robert Añonuevo 2009
o Baklad- uri ng pitak-pitak na kulungan
ng isda na binabakuran ng lambat.
o Panti-uri ng lambat na gianagamit na
pangaladlad sa ilalin ng
tubigan,panghuli ng tilapia.
o Bubo- pahabang sisidlang pinapainan
sepal ng niyog pangbitag ng hipon.
o Galadgad- lambat na may pabigat at
ikinakahig sa ilalin ng tubig sa tulong ng
bangka panghuli ng mga biya at suso.
o Pukot -uri ng malaking lambat na
inihahagis sa laot. Panghuli ng dalag at
kanduli
o Alibutdan- hilaw na sinaing
o Balinggiyot- maliit na tao, hayop, ibon,
isa o anumang bagay.
o Gango- hiping ibinilad sa araw upang
patuyuin.
o mambabakaw- manghihingi ng isda o
anumang bagay sa palengke o baybayin.
o Barangkong- binti na Malaki ang masel,
parang atleta/ mahusay umakyat ng
niyog.
o Gurarap- paniniwalang dinalaw ng
kaluluwa o multo.
o Pilantod- paika-ikang paglakad sanhi ng
pilay.
o Baoy- pagbawi sa isang bagay na bigay
na sa ibang tao.
o Garautan- bagahe, kargamento,
dadalahan ng biyahero.
o Tagapo- pook na pinakukunan ng
kawayan o buho.