Et interdum acciderat, ut siquid in penetrali secreto nullo citerioris vitae

ministro praesente paterfamilias uxori susurrasset in aurem, velut Amphiarao

referente aut Marcio, quondam vatibus inclitis, postridie disceret imperator.
ideoque etiam parietes arcanorum soli conscii timebantur.
Tantum autem cuique tribuendum, primum quantum ipse efficere possis, deinde
etiam quantum ille quem diligas atque adiuves, sustinere. Non enim neque tu
possis, quamvis excellas, omnes tuos ad honores amplissimos perducere, ut Scipio
P. Rupilium potuit consulem efficere, fratrem eius L. non potuit. Quod si etiam
possis quidvis deferre ad alterum, videndum est tamen, quid ille possit
sustinere.
Per hoc minui studium suum existimans Paulus, ut erat in conplicandis negotiis
artifex dirus, unde ei Catenae inditum est cognomentum, vicarium ipsum eos
quibus praeerat adhuc defensantem ad sortem periculorum communium traxit. et
instabat ut eum quoque cum tribunis et aliis pluribus ad comitatum imperatoris
vinctum perduceret: quo percitus ille exitio urgente abrupto ferro eundem
adoritur Paulum. et quia languente dextera, letaliter ferire non potuit, iam
districtum mucronem in proprium latus inpegit. hocque deformi genere mortis
excessit e vita iustissimus rector ausus miserabiles casus levare multorum.
Quam quidem partem accusationis admiratus sum et moleste tuli potissimum esse
Atratino datam. Neque enim decebat neque aetas illa postulabat neque, id quod
animadvertere poteratis, pudor patiebatur optimi adulescentis in tali illum
oratione versari. Vellem aliquis ex vobis robustioribus hunc male dicendi locum
suscepisset; aliquanto liberius et fortius et magis more nostro refutaremus
istam male dicendi licentiam. Tecum, Atratine, agam lenius, quod et pudor tuus
moderatur orationi meae et meum erga te parentemque tuum beneficium tueri debeo.
Saepissime igitur mihi de amicitia cogitanti maxime illud considerandum videri
solet, utrum propter imbecillitatem atque inopiam desiderata sit amicitia, ut
dandis recipiendisque meritis quod quisque minus per se ipse posset, id
acciperet ab alio vicissimque redderet, an esset hoc quidem proprium amicitiae,
sed antiquior et pulchrior et magis a natura ipsa profecta alia causa. Amor
enim, ex quo amicitia nominata est, princeps est ad benevolentiam coniungendam.
Nam utilitates quidem etiam ab iis percipiuntur saepe qui simulatione amicitiae
coluntur et observantur temporis causa, in amicitia autem nihil fictum est,
nihil simulatum et, quidquid est, id est verum et voluntarium.
Restabat ut Caesar post haec properaret accitus et abstergendae causa
suspicionis sororem suam, eius uxorem, Constantius ad se tandem desideratam
venire multis fictisque blanditiis hortabatur. quae licet ambigeret metuens
saepe cruentum, spe tamen quod eum lenire poterit ut germanum profecta, cum
Bithyniam introisset, in statione quae Caenos Gallicanos appellatur, absumpta
est vi febrium repentina. cuius post obitum maritus contemplans cecidisse
fiduciam qua se fultum existimabat, anxia cogitatione, quid moliretur haerebat.
Procedente igitur mox tempore cum adventicium nihil inveniretur, relicta ora
maritima in Lycaoniam adnexam Isauriae se contulerunt ibique densis
intersaepientes itinera praetenturis provincialium et viatorum opibus
pascebantur.
Haec dum oriens diu perferret, caeli reserato tepore Constantius consulatu suo
septies et Caesaris ter egressus Arelate Valentiam petit, in Gundomadum et
Vadomarium fratres Alamannorum reges arma moturus, quorum crebris excursibus
vastabantur confines limitibus terrae Gallorum.
Haec igitur lex in amicitia sanciatur, ut neque rogemus res turpes nec faciamus
rogati. Turpis enim excusatio est et minime accipienda cum in ceteris peccatis,
tum si quis contra rem publicam se amici causa fecisse fateatur. Etenim eo loco,
Fanni et Scaevola, locati sumus ut nos longe prospicere oporteat futuros casus
rei publicae. Deflexit iam aliquantum de spatio curriculoque consuetudo maiorum.
Martinus agens illas provincias pro praefectis aerumnas innocentium graviter
gemens saepeque obsecrans, ut ab omni culpa inmunibus parceretur, cum non
inpetraret, minabatur se discessurum: ut saltem id metuens perquisitor malivolus
tandem desineret quieti coalitos homines in aperta pericula proiectare.
Thalassius vero ea tempestate praefectus praetorio praesens ipse quoque
adrogantis ingenii, considerans incitationem eius ad multorum augeri discrimina,
non maturitate vel consiliis mitigabat, ut aliquotiens celsae potestates iras
principum molliverunt, sed adversando iurgandoque cum parum congrueret, eum ad
rabiem potius evibrabat, Augustum actus eius exaggerando creberrime docens,
idque, incertum qua mente, ne lateret adfectans. quibus mox Caesar acrius
efferatus, velut contumaciae quoddam vexillum altius erigens, sine respectu
salutis alienae vel suae ad vertenda opposita instar rapidi fluminis
irrevocabili impetu ferebatur.
Sed fruatur sane hoc solacio atque hanc insignem ignominiam, quoniam uni praeter
se inusta sit, putet esse leviorem, dum modo, cuius exemplo se consolatur, eius
exitum expectet, praesertim cum in Albucio nec Pisonis libidines nec audacia
Gabini fuerit ac tamen hac una plaga conciderit, ignominia senatus.
Ideo urbs venerabilis post superbas efferatarum gentium cervices oppressas
latasque leges fundamenta libertatis et retinacula sempiterna velut frugi parens
et prudens et dives Caesaribus tamquam liberis suis regenda patrimonii iura
permisit.
Eodem tempore Serenianus ex duce, cuius ignavia populatam in Phoenice Celsen
ante rettulimus, pulsatae maiestatis imperii reus iure postulatus ac lege,
incertum qua potuit suffragatione absolvi, aperte convictus familiarem suum cum
pileo, quo caput operiebat, incantato vetitis artibus ad templum misisse
fatidicum, quaeritatum expresse an ei firmum portenderetur imperium, ut
cupiebat, et cunctum.
Post haec indumentum regale quaerebatur et ministris fucandae purpurae tortis
confessisque pectoralem tuniculam sine manicis textam, Maras nomine quidam
inductus est ut appellant Christiani diaconus, cuius prolatae litterae scriptae
Graeco sermone ad Tyrii textrini praepositum celerari speciem perurgebant quam
autem non indicabant denique etiam idem ad usque discrimen vitae vexatus nihil
fateri conpulsus est.
Metuentes igitur idem latrones Lycaoniam magna parte campestrem cum se inpares
nostris fore congressione stataria documentis frequentibus scirent, tramitibus
deviis petivere Pamphyliam diu quidem intactam sed timore populationum et
caedium, milite per omnia diffuso propinqua, magnis undique praesidiis
conmunitam.
Eodem tempore Serenianus ex duce, cuius ignavia populatam in Phoenice Celsen
ante rettulimus, pulsatae maiestatis imperii reus iure postulatus ac lege,
incertum qua potuit suffragatione absolvi, aperte convictus familiarem suum cum
pileo, quo caput operiebat, incantato vetitis artibus ad templum misisse
fatidicum, quaeritatum expresse an ei firmum portenderetur imperium, ut
cupiebat, et cunctum.
Homines enim eruditos et sobrios ut infaustos et inutiles vitant, eo quoque
accedente quod et nomenclatores adsueti haec et talia venditare, mercede accepta
lucris quosdam et prandiis inserunt subditicios ignobiles et obscuros.
Iis igitur est difficilius satis facere, qui se Latina scripta dicunt
contemnere. in quibus hoc primum est in quo admirer, cur in gravissimis rebus
non delectet eos sermo patrius, cum idem fabellas Latinas ad verbum e Graecis
expressas non inviti legant. quis enim tam inimicus paene nomini Romano est, qui
Ennii Medeam aut Antiopam Pacuvii spernat aut reiciat, quod se isdem Euripidis
fabulis delectari dicat, Latinas litteras oderit?
Quibus ita sceleste patratis Paulus cruore perfusus reversusque ad principis
castra multos coopertos paene catenis adduxit in squalorem deiectos atque
maestitiam, quorum adventu intendebantur eculei uncosque parabat carnifex et
tormenta. et ex is proscripti sunt plures actique in exilium alii, non nullos
gladii consumpsere poenales. nec enim quisquam facile meminit sub Constantio,
ubi susurro tenus haec movebantur, quemquam absolutum.