PITANJA I ODGOVORI IZ PARNIH KOTLOVA I

1. Historijski razvoj, etape razvoja i uloga kotlova?

Parni kotao je dio kompleksnog energetskog, procesnog ili toplotnog sistema u kojem se
hemijska energija goriva pretvara u eneriju vodene pare.
Vrste energija koja se javljaju u parnim kotlovima prilikom pretvaranja energije su:
- Hemijska energija goriva čija količina zavisi od hemijskog sastava goriva
- Toplotna energija dimnih plinova koji nastaju procesom sagorijevanja
- Energija vodene pare traženih karakteristika (pritisak, temperatura)
- Toplotna energija vode ako se radi o toplovodnim kotlovima
Nedostatak i nedovršen razvoj teorijskih osnova primjenjenih u gradnji parnih kotlova na
području:
- Strujanja medija
- Izmjene toplote
- Čvrstoće specijalnih materijala
- Poznavanja procesa sagorijevanja goriva
te upotreba iskustvenih veličina i podataka za gradnju parnih kotlova umjesto provjerenih
teorijskih osnova, doveo je do gradnje različitih tipova parnih kotlova, različitih kapaciteta i
svojstava pare.
Brzi razvoj parnih kotlova ima za posljedicu mnoga rješenja koja nisu do kraja ispitana.
Spomenuto stanje u gradnji parnih kotlova posljedica je činjenica:
- Koriste se različite vrste goriva (čvrsta, tekuća, gasovita), različitog hemijskog sastava,
što stvara poteškoće u primjeni jedinstvenih tipova parnih kotlova
- Istraživanja kompleksnih uslova i procesa sagorijevanja raznih vrsta goriva različitih
sastava još nisu završena
- Pitanja optimiranja uslova strujanja medija i izmjene toplote, te postavljanja optimalnog
proračuna veličine ogrjevnih površina treba teorijski i računski riješiti, te sistematizovati
za pojedine vrste parnih kotlova
- Zbog sagorijevanja sve lošijih goriva javljaju se novi, teži uslovi regulacije i automatizacije
- Zbog povišenja radnih pritisaka i temperatura pregrijanja pare upotrebljavaju se
kvalitetnije vrste konsrukcionih čelika, a potrebno je provesti pogonska ispitivanja
toplotnih i mehaničkih svojstava materijala tokom deset pa i više godina da bi se
pouzdano utvrdile dopuštene granice deformacija i naprezanja materijala za izradu
cijevi, komora, bubnja i drugih dijelova parnih kotlova
 - Pitanja korozije trošenja i oštećenja kao i pitanja onečišćenja ogrjevnih površina na
strani vode i pare, kao i na strani dimnih plinova postaju sve složenija zbog sve viših
radnih parametara i sve šire primjene goriva s velikim postotkom sumpora i mineralnih
tvari
- Nova rješenja u razvoju termoenergetskih postrojenja, povezivanje procesa vodena
para-plin i upotreba ložišta parnog kotla pod pritiskom, stvaraju niz novih pitanja
sagorijevanja, strujanja medija i prolaza toplote.
Osnovni parametri parnih kotlova, koji mogu dati uvid u njihov razvoj, a koji se pokušavaju
standardizovati, odnosno uklopiti u određene granice jesu:
- D – kapacitet parnih kotlova [kg/s]
- p – pritisak u parnom kotlu [Pa]
- tpr – temperatura pregrijane pare [°C]
- ηgp – stepen iskorištenja parnog kotla [%]
Npr. za energetsko postrojenje kapaciteta 50 MW 1900g. je bilo potrebno izgraditi 85 parnih
kotlova kapaciteta po 2,1 kg/s. Utrošak toplotne energije iznosio je 23,4 MJ/kWh. Za isto takvo
postrojenja kapaciteta 50 MW 1960g. mogao se izgraditi jedan parni kotao kapaciteta 47 kg/s
pare. Utrošak energije je tada iznosio 10,2 MJ/kWh. Stepen iskorištenja kotla u 1900tim iznosio
je oko 75%. U godinama iza 1960g. stepen iskorištenja je išao i do 90%.
Postoje 4 etape razvoja parnih kotlova s konevncionalnim gorivom i V etapa s nuklearnim
gorivom (parni kotao u ovoj etapi prelazi u izmjenjivač toplote):
 I etapa: početak gradnje kotlova 1900g.; ručno loženje na nepomičnim rešetkama; parni
kotlovi s velikim sadržajem vode; parametri kotlova iznose: pritisak pare oko 1,5 MPa,
temperatura pregrijanja pare do 250 °C
 II etapa: gorivo sagorijeva u sloju na mehaničkim rešetkama tj. rešetkama s pogonom za
kretanje. Osnovni predstavnici ove etape jesu parni kotlovi sa sekcijama (sekcionalni) i
strmocijevni parni kotlovi; parametri iznose: pritisak do 4MPa i temperatura do 450 °C;
vrijeme gradnje od 1900-1925g.
 III etapa: u razvoju parnih kotlova osim sagorijevanja u sloju uvedeno je i sagorijevanje
goriva u prostoru odnosni sagorijevanje pomoću uglja prethodno samljevenog u
mlinovima. Vrijeme gradnje 1925-1950g.
 IV etapa: to je izvedba velikih parnih kotlova u blok sistemu tj parni kotao i turbina čine
jednu pogonsku jedinicu; pritisci se penju i preko kritične tačke tj preko 22,1 MPa a
temperatura i preko 525 °C; vrijeme gradnje od 1950 pa nadalje
 V etapa: kao gorivo služe Thorij (TH-232); Uran (U-233, U-235, U-238); fisijom
(cijepanjem) atoma takvih elemenata stvaraju se uz regulisano vođenje procesa
ogromne količine toplotne energije. Parni kotao u ovom slučaju postaje samo
izmjenjivač toplote na koji se posredno prenosi toplota dobivena u reaktoru.
 2. Klasifikacija kotlova?
Kotlovi se mogu podijeliti na sljedeće vrste:
Prema smještaju – načinu ugradnje:
- Pokretni ( brodski, lokomotivni)
- Stacionarni
Prema namjeni:
- Energetski
- Industrijski
- Toplifikacijaski
- Glavni (bordski pogonski)
- Pomoćni (brodski)
Prema vrsti goriva i načinu izgaranja:
- Za izgaranje krutih goriva na nepomičnim rešetkama
- Za izgaranje krutih goriva na mehaničkim (pomičnim) rešetkama
- Za izgaranja raznih otpadnih gorivih tvari (komunalni otpad, biomasa)
- Za izgaranje krutog goriva u letu (ugljena prašina)
- Za izgaranje tekućeg goriva
- Za izgaranje plinovitog goriva
- Za kombinovano izgaranje više vrsta goriva
- Za izgaranje goriva u fluidiziranom sloju
- Za korištenje otpadne topline dimnih plinova iz plinskih turbina i motora (utilizacijski
generatori pare)
Prema vrsti cirkulacije:
- S prirodnom cirkulacijom
- S prisilnom cirkulacijom (optočna cirkulacija; pritočna cirkulacija)
Prema konstrukciji parni kotlovi se mogu podijeliti na:
- Kotlove sa velikim sadržajem vode, u kojima se po jednom kvadratnom metru površine
kotla na jedan sat proizvodi 15-20kg vodene pare (vertikalni kotlovi, kotlovi sa
plamenikom i vodogrejnim cijevima, kombinovani kotlovi, lokomotivski i brodski kotlovi)
- Kotlovi sa malim sadržajem vode-sekcioni kotlovi, u kojima se po jednom kvadratnom
metru površine kotla za jedan sat proizvodi 15-100kg vodene pare (kotlovi sa nagnutim
vodogrejnim cijevima, kotlovi sa strmim vodogrejnim cijevima i kotlovi specijalne
konstrukcije u kojima proizvodnja vodene pare dostiže čak i do 250kg po kvadratnom
metru površine kotla).
Prema vrsti i sistemu ložišta prilagođavaju se i parni kotlovi tako da prema obliku i sistemu
ložišta razlikujemo:
- Obični cilindrični kotlovi, kod kojih se zagrijavanje vrši izvana, pomoću sistema kanala
raspoređenih oko cilindričnog tijela kotla i sl.
- Kotlovi sa plamenim cijevima-steamblock, kod kojih su unutar cilindričnog dijela kotla
ugrađene plamene cijevi.
- Kotlovi sa dimnim cijevima, kod kojih se umjesto kroz plamene cijevi topli gasovi odvode
kroz sistem dimnih cijevi prečnika od 70-100mm, ugrađenih u cilindrični kotao
- Kotlovi sa vodogrejnim cijevima, kod kojih se između dva cilindra (koji stoje koso jedan
iznad drugog) nalazi sistem spojnih cijevi kroz koji protiče voda tj smjesa vode i vodene
pare.

3. Kotlovi sa velikom vodenom zapreminom?

Obični valjkasti kotlovi se ne proizvode.
 Kotlovi sa plamenim cijevima – to su obični cilindrični kotlovi u koje su ugrađene
plamene cijevi. Cijevi su ugrađene u vodeni prostor kotla a može ih biti: jedna dvije ili tri.
Plamene cijevi su glatke a potom talasaste zbog povećanja ogrijevne površine. Ložište se
nalazi u plamenoj cijevi. Cirkulacija je slaba sa izvjesnim kruženjem vode oko plamene
cijevi.
 Kornvalski parni kotlovi – ložište se nalazi u plamenoj cijevi, dimni gasovi razvijeni u
plamenoj cijevi prolaze duž plamene cijevi, to je prvi promajni kanal, zatim kreću sa
desne strane to je drugi promajni kanal i dalje skreću u treći promajni kanal sa lijeve
strane bojlera i na kraju kotla odlaze u dimnjak. Napaja se lošijom vodom, pristupačan za
opravku, čišćenje kamenca i pepela, daje suhu paru.
Loše strane su:
- Mala ogrijevna površina
- Slaba cirkulacija vode
- Gornji dijelovi kotla kao i plamene cijevi su više zagrijani od donjih
 - Nejednako širenje konstrukcije što dovodi do deformacije
- Zauzima veliki prostor
- Na dnu cijevi stvaraju se naslage što otežava prijenos toplote
 Kombinovani kotlovi – sastoje se od dva kotla ugrađenih jedan iznad drugog ili jedan
ispred drugog. Oba kotla mogu biti s plamenim cijevima ili je donji sa plamenim cijevima
a gornji sa ogrevnim cijevima. Kombinacija se vrši radi povećanja ogrevne površine,
uštede goriva i uštede u prostoru za smještaj kotla. Ovi kotlovi nisu osjetljivi na nagle
promjene u potrošnji vodene pare. Primjeri kombinovanih kotlova su: Tišban, Stamblok,
Ferbern.

4. Kotlovi sa malom vodenom zapreminom?

Kotlovi sa malom vodenom zapreminom su se razvili od komornog kotla i oni se najracionalnije
mogu podijeliti po načinu strujanja mješavine vode i pare u isparivačima na:
- Kotlove sa prirodnom cirkulacijom
- Kotlove sa prinudnom cirkulacijom
- Protočne kotlove

Napor za kretanje mješavine vode i pare kod kotlova sa prirodnom cirkulacijom stvara se na
račun razlike gustoća u spusnim i podiznim cijevima, razlike nivoa vode u bubnju i donjem
sabirniku isparivača i sile gravitacije. Kod ovih kotlova mješavina vode i pare u podiznim
cijevima mora da struji naviše.
Kod kotlova sa prinudnom cirkulacijom se umjesto prirodnog koristi napor cirkulacione pumpe
uključene između bubnja i isparivača. Kod ovih kotlova, za razliku od prethodnih, ne igra ulogu
razlika nivoa, tako da njihovi cijevni sistemi mogu da budu i horizontalni.
Protočni kotlovi nemaju cirkulaciju, već se cijeli proces isparavanja odvija u jednom prolazu.
Napor za savlađivanje otpora u zagrijaču vode i isparivaču stvara napojna pumpa.
 Kotlovi sa vodogrejnim cijevima – ovi kotlovi se sastoje od doboša i snopa kotlovskih
cijevi. Kroz cijevi struji voda a spolja ih oplahuju vreli dimni plinovi. Ogrevna površina
ovih kotlova je vrlo velika, dobro se koristi toplota sagorjelog uglja, kotlovi se razvijaju u
visinu te im je ložišni prostor velik, grade se za srednje, visoke i vrlo visoke pritiske.
Cirkulacija vode u kotlu je usmjerena i ujednačena, zbog malog sadržaja vode zahtjevaju
veliku pažnju pri rukovanju zbog toga što veliko isparavanje dovodi vrlo brzo do pada
nivoa vode ispod zadatkog nivoa.
Mogu biti:
 Kotlovi tipa Babkok – Vilkoks
Gradi se sa uzdužnim i poprečnim dobošom u odnosu na vodogrejne cijevi. Ogrjevna površina
do 600m2, pritisak do 40atm i specifična proizvodnja pare je do 60kg/m2h
 Kotlovi sa strmim vodogrejnim cijevima – ovi kotlovi imaju 2-5 doboša koji su
međusobno povezani strmimvodogrejnim cijevima.

5. Strmocijevni kotao?
Strmocijevni parni kotlovi predstavljaju najrasprostranjeniji oblik velikih jedinica parnih kotlova.
Prvi kotlovi ovog tipa sastojali su se od dva doboša koji su među sobom bili spojeni pravim
cijevima. Podizne cijevi u konvektivnom snopu bile su bliže ložištu, a spusne cijevi su bile dalje
od ložišta parnog kotla. Savremenija modifikacija ovih parnih kotlova nema prave već na kraju
savijene cijevi koje ulaze radijalno u doboš parnog kotla. Ove hladne spusne cijevi mogu se
nalaziti i u ozidu kotla.
Specijalna izvedba strmocijevnih je Stirilingov kotao rađen sa tri ili četiri doboša.
Cirkulaciono kolo koje se nalazi u zonama nižih temperatura produkata sagorijevanja ima ulogu
zagrijača vode, a dvodobošni cijevni sistem koji se nalazi u zonama viših temperatura produkata
sagorijevanja igra ulogu isparivača.
Kod strmocijevnih kotlova sa ciklonskim predložištem dobivaju se više temperature produkata
sagorijevanja u zoni sagorijevanja goriva, a time se povećava brzina hemijskog procesa
sagorijevanja, što smanjuje vrijeme zadržavanja čestice ugljene prašine u ložištu parnog kotla.
Doboš parnog kotla je obavezno snabdjeven separatorima za paru.
Parni kotlovi ove konstrukcije se danas upotrebljavaju najviše u termoelektranama velikih
snaga, tako da su ovi tipovi parnih kotlova danas najrasprostranjeniji oblik kotlova.
DRUGA VERZIJA ODOGOVRA :
Kotlovi sa okomitim (strmim) cijevima se sastoje od 2 do 5 doboša, od kojih su dva ili tri gornja
doboša povezana sa većim brojem vertikalnih vodogrijevnih cijevi sa jednim ili dva donja
doboša. Cijevi se uvaljaju u doboš. Prednost ovih kotlova je u tome što nemaju komora na
kojima se nalazi veliki broj komore, te je jednostavnije održavanje kotla. U ovu grupu se
ubrajaju: Garbe, Stiriling, Jarron, Schulz i Borsig kotao.
Stiriling kotao je kotao sa vertikalnim pirokim i krivim cijevima, spada u moderna kotlovska
postrojenja. Sastoji se od 2 do 5 doboša sa dva do tri snopa strmih cijevi. Prvi kotao ove vrste
sagradio je Stiriling (SAD).
Kotao ima preko 320 cijevi prečnika 83mm. Imaju veliku specifičnu proizvodnju pare, do
200kg/m2h. Ogrjevna im je površina do 300m2.
Svrha uvođenja više doboša je da se dobije što suhlja para i što bolja cirkulacija.

6. Vrste cirkulacije u kotlovima?

Prema vrsti cirkulacije u kotlovima, kotlovi se mogu podijeliti na:
- Kotlove sa prirodnom cirkulacijom
- Kotlove sa prinudnom cirkulacijom i
- Protočne kotlove
Predstavnikom kotlova sa prirodnom cirkulacijom može se smatrati komorni kotao. Njegovu
razvojnu fazu predstavlja sekcioni kotao kod koga su teške, glomazne i krute komore
podijeljene na više dijelova-sekcija. Sekcije su na početku građene kao prave, a zatim, da bi se
ostvario šahovski poredak cijevi, kao talasaste. Sekcioni kotao je primjenjivan za umjerene
radne pritiske (do 40bar), a konstruktivno je oblikovan sa uzdužno ili poprečno postavljenim
bubnjem. Stalna težnja za povišenjem radnog pritiska stavila je u drugi plan odlike sekcionih
kotlova. Pri povišenju pritiska u kotlu počinju da se javljaju poteškoće u prirodnoj cirkulaciji
mješavine vode i pare. Zbog toga se prešlo na razvoj kotlova sa strmim cijevima koje su
povezivale parni sa vodenim bubnjem. Prvobitne ekonstrukcije su imale 4, pa čak i 5 bubnjeva,
da bi se na kraju došlo do samo jednog. Tendencija povišenja pritiska popraćena smanjenjem
toplote isparavanja i težnja da se cjelokupna količina toplote potrebna za isparavanje preda
zračenjem u ložištu dovele su do toga da se čitav isparivač smjesti u kotlovsko ložište. To je
izvedeno na način da su cijevi isparivača postavljene na zidovima ložišta i uključene u kolo
prirodne cirkulacije kao podizne cijevi. Ovakvi cijevni zidovi, zbog toga što im se gotovo cijela
količina toplote predaje zračenjem nazivaju se još i ložišnim ekranima. Zbog ovakvih
karakteristika, ova konstrukcija je dobila naziv ozračeni parni kotao.
Kod kotlova sa prinudnom cirkulacijom, cirkulacija parno-vodene mješavine u isparivaču se
odvija pomoću cirkulacione pumpe. Šema kotla sa prinudnom cirkulacijom, koji se često naziva i
La Mont kotlom, prikazana je na slici.
Vodu iz bubnja, koja se nalazi u stanju ključanja, usisava cirkulaciona pumpa (1) i potiskuje je u
ekranske površine (isparivač) (2) smještene na zidovim ložišta kotla. Mješavina vode i pare koja
se stvara u prednjem i bočnim ekranskim zidovima se prestrujnim cijevima dovodi u kotlovski
bubanj (3), a mješavina iz zadnjeg ekrana struji najprije kroz konvektivni cijevni snop (4) koji se
nalazi na izlazu iz ložišta, pa se iz njega odvodi u bubanj. Ostali elementi kotla kao što su
pregrijači pare (5), zagrijač vode (6) i zagrijač vazduha (7) principijelno su isti kao i kod kotlova
sa prirodnom cirkulacijom. Masa vode koju cirkulaciona pumpa potiskuje kroz isparivač zavisi
od radnog pritiska kotla, ali je najčešće 5-7 puta veća od mase pare stvorene u njemu. Za ovaj
tip kotla je karakteristično da se u ulazne sabirnike isparivača ugrađuju specijalne prigušnice
koje obezbjeđuju ravnomjernu raspodjelu vode kroz sve cijevi. Prinudno strujanje mješavine
vode i pare u isparivaču omogućuje proizvoljan položaj cijevi isparivača, što nije moguće kod
kotlova sa prirodnom cirkulacijom. Osim toga znatan napor cirkulacione pumpe dozvoljava da
se isparivač izrađuje od cijevi manjeg prečnika nego što je to slučaj kod prirodne cirkulacije.
Zahvaljujući ovoj okolnosti, kotlovi sa prinudnm cirkulacijom imaju manje gabarite i manji je
utrošak metala nego kod kotlova sa prirodnom cirkulacijom. Osnovni nedostatak im je relativno
visoka cijena pumpe. Osim toga uz svaki kotao moraju se postaviti dvije pumpe sa različitim
pogonom (najčešće jedna sa parnim pogonom a jedna sa elektromotornim). Ovi kotlovi nisu
podesni za nagle promjene radnog režima, naročito za nagla povećanja potrošnje pare, jer u tim
slučajevima može da dođe do naglog sniženja pritiska i do pojave kavitacije na ulazu u
cirkulacionu pumpu.

7. Protočni kotlovi?
Oni se u osnovi sastoje od dugačkih cijevnih panoa i snopova u kojima se uzastopno vrši
zagrijavanje vode, isparavanje u jednom prolazu i pregrijavanje pare. Karatkteristika ovih
kotlova je da se granica između zagrijavanja i isparavanja vode mijenja pri promjeni kapaciteta
kotla i režima sagorijevanja. Ova granica se pomjera i pri:
- Promjeni temperature napojne vode
- Promjeni radnog i vazdušnog režima itd.
Dakle, iako vrlo jednostavni, ovi kotlovi su veoma složeni i osjetljivi u pogonskim uslovima.
Problem su i nakupljanja velikih količina soli koja se nalazi u vodi, koja odlazi na turbinu gdje
stvara ogromne probleme. Soli se mogu udaljiti postavljanjem paratora na kraju isparivača, ali
se zbog neravnomjernosti razmjene toplote u pojedinim cijevima ovo udaljavanje soli
komplikuje. Zahtjevaju izrazito visok kvalitet napojne vode!
Cijevni sistem koji se nalazi između isparivača i pregrijača pare, u kome se završava isparavanje i
koji se često naziva ''prelaznom zonom'', najizloženiji je intenzivnom taloženju soli.
Količina toplote apsorbovana u prelaznoj zoni kod kotlova sa dokritičnim pritiscima kreće se u
granicama 200-250 kJ/kg a sa nadkritičnim pritiscima i do 800 kJ/kg
Za ovakve sisteme je veoma važna usklađenost količina toplote koja se dovodi gorivom i one
koja se odvodi parom. Ukoliko dođe do razilaženja ovih vrijednosti dolazi do znatnih odstupanja
parametara pare na izlazu iz kotla, što može dovesti do oštećenja sistema.
Osnovni nedostatak protočnih kotlova je veliki ∆p u cijevnom sistemu, naročito u ozračnom
isparivaču (hlađenje ekranskog sistema), otklonjeno uvođenjem prinudne cirkulacije u
isparivačkom sistemu.
Klasične koncepcije protočnih kotlova predstavljaju kotlovi Benson, Sulcer i Ramzin.

8. Osnovni parametri parnih kotlova?

Pritisci u parnom kotlu:

 pd – dopušteni, to je najviši pritisak pri kojem je dopušteno da parni kotao radi. Na taj
pritisak djeluje sigurnosni ventil, odnosno sigurnosni ventil se automatski otvara kad je
dopušteni pritisak prekoračen. On je osnova za proračun čvrstoće stijenki cijevi, komora,
bubnja itd.
 pr – radni, pogonski ili nazivni pritisak (pritisak u bubnju); najčešće je to pritisak 5% ispod
dopuštenog pritiska pa se pri manjim oscilacijama istog ne otvara sigurnosni ventil.
Veličina radnog pritiska je osnova za proračun cjevovoda izvan parnih kotlova u sklopu
termoenergetskog postrojenja.
 pi – izlazni pritisak iz pregrijača pare: to je stvarni pritisak koji se mjeri na izlazu iz parnih
kotlova, umanjen za veličinu pada pritiska zbog trenja u sistemu pregrijača pare i
spojnog cjevovoda u sklopu parnih kotlova. Izlazni pritisak je najčešće 10-15% manji od
dopuštenog.
Temperatura pregrijane pare:

 temperatura pregrijanja pare danas iznosi 540°C a u izuzetnim slučajevima i do 675°C

 ograničena je čvrstoćom i sastavom materijala za gradnju pregrijača pare
 temperature pregrijanja mjere se na izlazu iz pregrijača i odnose se, prema propisima,
na maksimalni trajni kapacitet parnih kotlova.
 Ako nisu utvrđeni specijalni uslovi, temperatura pregrijanja pare mora biti ostvarena i
pri normalnom kapacitetu parnih kotlova

Kapacitet parnih kotlova [kg/s] određen je sljedećim veličinama:

 Dn – normalni kapacitet: služi kao osnova i mjerodavan je za projektovanje cijelog

postrojenja
  Dmax – maksimalni trajni kapacitet: služi proizvođaču parnih kotlova za proračun veličina
ogrjevnih površina i ostalih elemenata pojedinih dijelova kotla
 Dmax30' – maksimalni kapacitet u 30 minuta
 Dmin – tehnički minimalni kapacitet
Tu su još i stepen iskorištenja, temperatura napojne vode, temperatura dimnih plinova...

9. Goriva?
Gorivo je materija koja pri spajanju sa kiseonikom oslobađa određenom brzinom izvjesnu
količinu energije koja se okolini predaje u obliku toplote. Ova hemijska reakcija se naziva
sagorijevanjem i obično je praćena plamenom. Gorivom se smatra svaka materija koja može da
sagorijva ali se pri tome postavljaju dopunski uslovi. Da bi se neka materija koristila kao gorivo
potrebno je da se u prirodi nalazi u velikim količinama, da je jeftina, da je pogodna za transport i
skladištenje, da se pali na relativno niskoj temepraturi i da sagorijeva u prisustvu kiseonika iz
vazduha, a da su gasoviti produkti i čvrsti ostaci sagorijevanja neškodljivi.
Goriva mogu biti prirodna i vještačka. Prema agregatnom stanju dijele se na čvrsta, tečna i
gasovita. Prirodna čvrsta goriva su drvo, treset, ugalj i uljni škriljci kao i razni otpaci iz industrije i
seoaskih domaćinstava (sjemenke suncokreta, slama itd..). vještačka čvrsta goriva dobijaju se
oplemenjivanjem ugljeva i to su koks, briketi, polukoks i dr. Prirodno tečno gorivo je nafta dok
se vještačka tečna goriva razni derivati destilacije nafte (mazut, dizel, benzin..) ili produkti
destilacije uglja ili drveta (katran) kao i sulfatna i sulfitna lužina dobijene u procesu prerade
celuloze. Prirodno gasovito gorivo je zemni gas dok se vještačkim mogu smatrati svjetleći gas,
gas koksnih i visokih peći itd...

10. Sastav goriva?

Sastav goriva s obzirom na stanje analizirane mase:

- Radna masa:
- Analitička masa:
- Suha masa:
- Izgoriva masa:
- Organska masa:
Radna masa goriva je masa onog oblika goriva koje se isporučuje na mjesto potrošnje.
Nakon sušenja odnosno nakom oslobođenja slobodne vlage, dobiva se analitička masa goriva.
Preostala vlaga u gorivu je higroskopna vlaga (Wh)
Grijanjem na 102-105°C oslobađa se cjelokupna vlaga te tada preostaje suha masa goriva.
Izgoriva masa goriva sadrži elemente organske materije te gorivi anorganski spoj sumpora (pirit
– FeS2).
Ukupna količina sumpora u gorivu sastoji se iz dijela koji ulazi u organske gorive spojeve (S),
anorganski gorivi dio (pirit – FeS2), te u sulfatne negorive spojeve (S).
Stot = Svol + Ss = So + Sp + Ss
Organska masa goriva je izgoriva masa umanjena za piritni sumpor.
Gorivi elelmenti u gorivu su ugljik, vodik i sumpor.
Ugljik C [kg/kg] najznačajniji je sastojak goriva, javlja se kao slobodan ugljik c, u obliku
ugljikovodonika CH ili u obliku ugljikosulfida CS2. Pri sagorijevanju ugljika u ugljendioksid CO2
oslobađa se oko 34 MJ/kg hemijski vezane energije. Njegov sadržaj se kreće od 50% pa do 94%.
Pri potpunom sagorijevanju ugljika nastaje CO2 a oslobađa se toplota od 33900 kJ/kg. Pri
nepotpunom sagorijevanju nastaje CO uz oslobođenu toplinu od 10200 kJ/kg.
Vodonik H [kg/kg] javlja se u gorivima uglavnom u sklopu ugljikovodika CH, ima ga slobodnog
kao H2 i nešto u sumporvodoniku H2S. Jasno je da je vodonik sastavni element vode u gorivu, ali
taj vodonik nije obuhvaćen ovim masenim udjelom nego vlagom W. Pri sagorijevanju vodonika
u vodenu paru oslobađa se po jedinici mase oko 120-143 MJ/kg energije, međutim kako je
vodonik lagan plin on daje manje topline od C.
Sumpor S [kg/kg] sagorijeva vezan sa vodonikom ili ugljikom ili ako je slobodan, a ako je u obliku
sulfida, onda je neaktivan i obuhvaćen je udjelom pepela A. Sumpor pri sagorijevanju oslobađa
10,5-13,8 MJ/kg energije.
Slobodan kiseonik u gorivu O [kg/kg] potpomaže sagorijevanje a ostali dio sadržan u vodi,
obuhvaćen je njenim udjelom ili je kiseonik u oksidima koji ne potpomažu sagorijevanje
obuhvaćen udjelom pepela, npr. SiO2.
Azot N nema uticaja na sagorijevanje i predstavlja balast u gorivu.
Vlaga W osim što predstavlja inertni balast u gorivu, ima dodatni negativni uticaj pri
sagorijevanju zato što je vlagu potrebno prije sagorijevanja ispariti i na to utrošiti 2,5MJ/kg
energije koju nije moguće poslije iskoristiti.
Pepeo A [kg/kg] u gorivu sastoji se od niza jedinjenja različitih osobina, a pri tome su
dominantni:
- SiO2
- Al2O3
- CaO
- MgO itd
 11. Analiza goriva?
Za određivanje sastava goriva potrebno je obaviti njegove analize.
Imedijatna analiza omogućava određivanje:
- Vlage u gorivu
- Sagorivih
- Isparljivih i
- Nesagorivih dijelova u gorivu
Gruba vlaga se određuje tako da se gorivo osuši na sobnoj temperaturi, a higroskopska vlaga
sušenjem goriva na temperaturi 105°C.
Isparljive materije se određuju tako da se gorivo bez prisustva zraka žari na temperaturi od
875°C. Isparljive materije imaju veliki uticaj na kvalitet goriva a one su:
- Vodonik
- Metan
- Teški ugljikovodonici
- Malo sumpora
- Oksidi ugljika i dr.
Ove materije se nazivaju sagorljivim isparljivim materijama-volatilima. Sadržaj volatila kao i
temperatura na kojoj se oni izdvajaju zavisi od geološkog porijekla goriva. Što je gorivo starije to
je sadržaj volatila manji i gorivo se teže pali. Ostatak koji nastaje poslije isparavanja volatila
naziva se koks a čine ga tzv fiskni ugljik i mineralne materije.

Kalorimetrijska analiza obogućava određivanje toplotnih moći goriva Hd i Hg a

- Granulometrijska analiza
- Analiza zrnosti praha
- Analiza meljivosti i
- Analiza pepela daju niz drugih informalcija o gorivu
Kruta i tekuća goriva se u osnovi sastoje od dva dijela:
- Goriva materija
- Negoriva (balastna) materija: pepeo i voda
Sastojci goriva su:
- Ugljik
- Vodik
- Kisik
 - Azot
- Sumpor
- Pepeo
- Vlaga
Tehnička analiza omogućava određivanje količine ugljika i sumpora u gorivu.
Lementarnom analizom goriva dobijaju se udjeli pojedinih komponenti goriva i to ugljika,
vodika, kisika, sumpora, azota, kiseonika, vlage, a svi ostali elementi sadržani su u a [kg/kg]
pepela. Zbir svih udjela jednak je jedinici a udjeli se mogu izražavati i u procentima.

12. Tehničke karakteristike čvrstog goriva?

Glavne tehničke karakteristike krutih goriva su:

 Sadržaj i sastav pepela

Ova karatkteristika je važna za projektovanje sistema za otpepeljivanje odnosno odšljakivanje
generatora pare. Pepeo uglavnom čine složeni spojevi aluminijevih i silicijevih oksida, sulfata i
karbonata: SiO2, Al2O3, CaO, MgO, K2O, NaO, FeO, Fe2O3 i drugi spojevi.

 Temperatura taljenja pepela

Ova karakteristika važna je radi sprječavanja lijepljenja pepela na ogrjevnim površinama kao i za
izvedbu načina odvođenja pepela iz ložišta.

 Sadržaj volatilnih spojeva

Volatili su plinoviti sastojci (CO, H2, CH4 i sl.) koji se oslobađaju iz goriva pri povišenim
temperaturama. Ova karakteristika ukazuje na sklonost goriva zapaljenju. Temperatura
samozapaljenja volatilnih sastojaka je 350-600°C. Sadržaj volatila određuje se standardnim
testom - grijanjem na temperaturi 850±25°C (bez prisutnosti zraka) u trajanju od 7 minuta, pri
čemu se utvrđuje zapreminski udio oslobođenih gasovitih sastojaka.
  Koksni ostatak
On se utvrđuje standardnim laboratorijskim testom. Zavisi od vrste goriva (ugljena). Pokazuje
sklonost stvaranju koksa i paljenju goriva. Temperatura samozapaljenja koksnog ostatka je 900-
1200°C.

 Sadržaj vlage
Vlaga može biti slučajna (gruba) vlaga, adsorbirana vlaga, ćelijska vlaga i vezana vlaga.
Uticaj vlage u gorivu:
- Smanjuje toplotnu vrijednost goriva
- Povećava potrošnju goriva
- Povećava koroziju
- Povećava zapreminu izlaznih dimnih plinova.

13. Tehničke karakteristike tečnog i gasovitog goriva?

Glavne tehničke karakteristike tekućeg goriva su:

 Gustoća
 Viskoznost (kinematska)
Zavisnost kinematske viskoznosti o temperaturi:

lnν = C1 gdje je:

- ν – kinematska viskoznost goriva
- C1 i C2 – karakteristične konstante zavisne o vrsti goriva
 - t – temperatura goriva [°C]
Granica pumpabilnosti za cjevovodni transport:
8,0× do 10,0× [m2/s]
ili ~ 110 do 140 °E
Za raspršivanje goriva
0,2× do 0,4× [m2/s]
ili ~ 3 do 5 [°E]

 temperatura samopaljenja
 temperatura paljenja
 temperatura sitnjavanja
 koksni broj (Conradson test)
 sadržaj vlage
 sadržaj sumpora
 sadržaj teških metala (V, Na)
 sadržaj pepela

Glavne tehničke karakteristike plinovitog goriva su:

 gustoća
Ona može biti apsolutna [kg/mN3] i relativna (prema zraku)
ρ
ρr = =

 toksičnost (otrovnost) – sadržaj CO, H2S

 eksplozivnost
Donja granica zapaljivosti plinske smjese (DGZ):

Gornja granica zapaljivosti plinske smjese (GGZ):

Gdje su V1, V2, V3 itd – zapreminski udjeli sastojaka u plinskoj smjesi

 14. Toplotna moć goriva?
Toplotna moć goriva je ona količina toplote koja se oslobađa pri potpunom sagorijevanju
jedinice mase goriva.
Donja toplotna moć goriva predstavlja oslobođenu količinu toplotne energije pri potpunom
sagorijevanju jedinice količine goriva pod uslovom da su u produktima sagorijevanja vlaga nalazi
u vidu pare.
Donja toplotna vrijednost:

Hd = 34000mc + 120000(mH - ) + ms – 2500mw [kj/kg]

Gornja toplotna moć goriva predstavlja oslobođenu količinu toplotne energije pri potpunom
sagorijevanju jedinice količine goriva pod uslovom da se vlaga nalazi u tečnom stanju.
Gornja toplotna vrijednost:
Hg = Hd + Hw = Hd + 2500(9mH + mw) [kj/kg]
Za plinovita goriva:
Hd = ƩriHd,i = rH1Hd,H1 + rCOHd,CO + rCH4Hd, CH4 + rC,H4 + ... [kj/mN3] gdje je:
- ri – zapreminski udio pojedinog gorivog plina u plinskoj smjesi
- Hd,i – donja toplinska vrijednost pojedinog gorivog plina [kj/m N3]

15. Osnove o sagorijevanju, stehiometrijske jednačine?

Proces transformacije hemijske energije goriva u toplotnu energiju uz prisustvo kiseoanika
naziva se sagorijevanje. Sagorijevanje je fizikalno (miješanje sa zrakom) – hemijski (brza
oksidacija) – egzotermni (oslobađanje topline) proces.
Proces sagorijevanja će biti moguć samo pod tačno definisanim uslovima, tj. da se molekule
kisika nađu u tijesnoj vezi sa molekulama goriva i ako se ovoj smjesi dovede odgovarajuća
količina energije, koja će poslužiti za kidanje atomskih veza, a koja se naziva energijom
aktivizacije.
To je dakle burno reagovanje kiseonika sa gorivom a kao produkt nastaje toplotna energija DP.
DP nastale transformacijom nazivamo produktima sagorijevanja a isti se mogu odrediti
jednostavnim hemijskim jednačinama.
Ako se u produktima sagorijevanja nalazi CO2, SO2, N2, H2O, O2, riječ je o potpunom
sagorijevanju, a u slučaju da se u produktima sagorijevanja nalazi CO, te drugi gorivi gasovi, riječ
je o nepotpunom sagorijevanju.
Aktivni molekuli tj. oni koji su bogati energijom nastaju endotermnom reakcijom od običnih
molekula.
Pri egzotermnoj reakciji je energetsko stanje na kraju reakcije manje od stanja na početku, tako
da se oslobađa određena količina energije.
S druge strane, pri endotermnoj reakciji je obrnuto, tako da ona troši određenu količinu
toplote.
Energetsko stanje procesa u funkciji vremena prikazano je na dijagramima gdje su prikazana
egzotermna i endotermna reakcija.

Da bi se mogao ostvariti proces sagorijevanja potreban je fizički kontakt između goriva i zraka tj.
stvaranje smjese. Takođe, potrebno je određeno vrijeme za sprovođenje sagorijevanja koje
zavisi od:
- Koncentracije materija koje učestvuju u procesu
- Prisustva inertnih gasova
- Temperature
- Pritiska, i dr faktora.
Ukupno vrijeme za sagorijevanje će se sastojati od:
- Vremena stvaranja smjese (Tf) i
- Vremena ostvarivanja hemijske reakcije (Th).
Ako je Tf<<Th, onda faktori za stvaranje smjese ne utiču na trajanje procesa sagorijevanja, tj. na
trajanje procesa sagorijevanja utiče vrijeme ostvarivanja hemijske reakcije – sagorijevanje u
kinetičkoj oblsti.
Ako je Tf>>Th, onda brzinu procesa sagorijevanja ograničavaju samo faktori značajni za
stvaranje smjese – sagorijevanje u difuznoj oblasti.
Ako je Tf=Th, onda se sagorijevanje odvija u prelaznoj oblasti koju je teško definisati.

Sa slike se vidi da će se, pri većim temperaturama, sagorijevanje odvijati u difuznoj oblasti i da
će zavisiti od brzine stvaranja smjese, odnosno od fizičkih faktora koji utiču na proces
sagorijevanja.
U ložištima parnih kotlova sagorijevanje se u većini slučajeva odvija u difuznoj oblasti-efikasnost
sagorijevanja zavisi od fizičkih faktora kao što su: kretanje smjese, karakter strujanja, stepen
vrtloženja smjese i dr.!!!
Kako je proces sagorijevanja izrazito složen, i hemijske reakcije odstupaju od konačnih
jednačina sagorijevanja. Brzine tih reakcija su različite i zavise od:
- Koncentracije sagorljivih materija u smjesi
- Pritiska reakcije
- Energije aktivizacije
- Temperature procesa sagorijevanja.
Prema tome, proces sagorijevanja se proučava kroz dvije grane i to:
- Statika sagorijevanja – u kojoj se tretiraju samo krajnji produkti pri procesu sagorijevanja
- Dinamika sagorijevanja – koja se bavi fizičko hemijskim procesima koji se odvijaju tokom
procesa sagorijevanja.
Statika sagorijevanja
Osnovu za proučavanje statike sagorijevanja, odnosno za određivanje količine vazduha i krajnjih
produkata sagorijevanja predstavljaju Avogadrov i Daltonov zakon.
Avogadrov zakon: u prostoru određene zapremine pri p=cont i t=cont, nalazi se uvijek isti broj
molekula.
Daltonov zakon: u izolovanim kao i u zbirnim paralelnim i uzastopnim reakcijama početne
materije jedine i stvaraju nove produkte u određenim, tzv. stehiometrijskim odnosima. Prema
tome, sagorljive komponente goriva stupaju u hemijske reakcije sa kiseonikom u određenim
odnosima.
Potrošnja kiseonika i količina stvorenih produkata sagorijevanja određuje se iz stehiometrijskih
jednačina sagorijevanja, napisanih za 1kmol svake komponente, pa je na osnovu Avogadrovog
zakona za:

 Ugljik:
C + O2 = CO2 C + 0,5O2 = CO
1kmolC + 1kmolO2 = 1kmolCO2 1kmolC + 0,5kmolO2 = 1kmolCO
3 3
12kgC + 22,4m O2 = 22,4m CO2/12 12kgC + 11,2m3O2 = 22,4m3CO/12
3 3
1kgC + 1,867m O2 = 1,867m CO2 1kgC + 0,933m3O2 = 1,867m3CO
 Sagorijevanje vodonika:
H2 + 0,5O2 = H2O
1kmolH2 + 0,5kmolO2 = 1kmolH2O
2kgH2 + 11,2m3O2 = 22,4m3H2O/2
1kgH2 + 5,6m3O2 = 11,2m3H2O
 Sagorijevanje sumpora:
S + O2 = SO2
1kmolS + 1kmolO2 = 1kmolSO2
32kgS + 22,4m3O2 = 22,4m3SO2/32
1kgS + 0,7m3O2 = 0,7m3SO2
 Isparavanje vlage iz goriva:
1kmolw→1kmolH2O
18kgw→22,4m3H2O
1kgw→1,24m3H2O
16. Potrebna količina vazduha za sagorijevanje i određivanje koef. viška vazduha?
Sabirajući zapremine kiseonika potrebne za sagorijevanje sagorljivih sastojaka u gorivu,
dobijamo da se po kilogramu čvrstog ili tečnog goriva troši:

VO2 = 1,866 + 0,7 + 5,6 - [m3/kg]

VO, min = 1,87mc + 5,6 mh + 0,7ms - [mN3/kgG]

ρO2 = = [kg/mN3]
VO, min = 1,87mc + 5,6(mH - ) + 0,7mS [mN3/kgG] gdje su:

mC, mH, mS, mO, maseni udjeli pojedinih elemenata u gorivu u [kg/kg].
Ako se uzme sadržaj kiseonika u vazduhu, dobijamo da je teorijski potrebna količina vazduha
koju treba dovesti 1kg goriva:

= [1,866C + 5,6(H - ) + 0,7 ] [m3/kg]

Vt, min = [1,87mC + 5,6(mH - ) + 0,7mS] [mN3/kgG]

Za slučaj sagorijevanja gasovitog goriva, teorijski potrebna količina vazduha iznosi:

VO = 0,0476 [0,5(CO + H2) + 1,5H2S + Ʃ(m + ) CmHn – O2] [m3/m3]

gdje je učešće pojedinih gasova predstavljeno u procentima po zapremini.

Proces sagorijevanja usporava tokom reakcije zbog smanjenja koncentracije kiseonika i goriva u
smjesi. Osim toga, uslovi sagorijevanja u ložištima parnih kotlova se pogoršavaju zbog
nesavršenosti miješanja velikih količina goriva i vazduha. Zbog toga se vazduh u procesu
sagorijevanja dovodi u znatno većoj količini od teoretski potrebne.
Odnos stvarne i teorijski potrebne količine vazduha naziva se koeficijentom viška vazduha.

λ=α= = =

Stvarna količina zraka za izgaranje:

Vz = λVz,min [mN3/kgG]; [mN3/mN3G]
Kontrola procesa sagorijevanja vrši se s ciljem da se utvrdi da li se sagorijevanje odvija uz
najpovoljniji (optimalan) pretičak zraka.
- Premali pretičak zraka (λ) – imamo nepotpuno izagaranje, emisiju CO, gubitke zbog
nepotpunog izgaranja te manju učinkovitost
- Preveliki pretičak zraka (λ) – imamo veću količinu izlaznih dimnih plinova, veći su gubici
osjetne topline izlaznih dimnih plinova te je manja učinkovitost.
Koeficijent viška zraka za izgaranje ( ) zavisi od:
- Vrste goriva
- Načina pripreme goriva
- Udjela isparljivih sastojaka
- Temperature zapaljenja goriva
- Brzine izgaranja
- Temperature zraka za izgaranje
- Pritiska u ložištu
 - Opterećanja generatora pare
- Vrste plamenika

17. Zapremine produkata sagorijevanja?

Teorijska količina produkata sagorijevanja nastaje pri sagorijevanju goriva u prisustvu teorijske
količine vazduha, pri čemu se pretpostavlja da su se molekuli kiseonika spojili s molekulima
sagorjelih materija u gorivu.
Teorijska količina produkata sagorijevanja goriva se sastoji od:
- Ugljendioksida
- Sumpordioksida
- Vodene pare i
- Azota
Teorijska količina ugljendioksida i sumpordioksida je VRO2:
Količina CO2:
- Za kruta i tekuća goriva: VCO2 = 1,8mC [mN3/kgG]
- Za plinovita goriva: VCO2 = rCO2 + rCO + ƩmrCmHn [mN3/mN3G]
Količina SO2:
- Za kruta i tekuća goriva: VSO2 = 0,7mS [mN3/kgG]
- Za plinovita goriva: VSO2 = rH2S [mN3/mN3G]
gdje su: mC, mH, mS, mO, maseni udjeli [kg/kg] a rCO, rH2, rH2S, rCmHn, zapreminski udjeli [m3/m3]
Teorijska količina azota, vodene pare i kiseonika se računa kao:
Količina N2
- Za kruta i tekuća goriva: VN2 = 0,8mN + 0,79λVLmin [mN3/kgG]
- Za plinovita goriva: VN2 = rN2 + 0,79 λVLmin [mN3/mN3G]
Količina H2O
- Za kruta i tekuća goriva: VH2O = 1,24(9mH + mW) [mN3/kgG]
- Za plinovita goriva: VH2O = rH2 + rH2S + Ʃ rCmHn [mN3/mN3G]

Količina O2
- Za kruta, tekuća i plinovita goriva: VO2 = 0,21(λ-1)VLmin [mN3/mN3G]
Zapremine CO2, SO2 I N2 čine teoretsku zapreminu suhih produkata sagorijevanja:
 = VRO2 + [m3/kg]
Ako se doda višak vazduha dobija se stvarna zapremina suhih produkata sagorijevanja:

Teoretska zapremina vlažnih produkata sagorijevanja po 1kg čvrstog ili tečnog goriva iznosi:

Na osnovu navedenih relacija, dobijamo da stvarna zapremina vlažnih produkata sagorijevanja

po 1kg čvrstog ili tečnog goriva iznosi:

Za slučaj sagorijevanja gasovitog goriva, teorijska količina produkata sagorijevanja gasovitih

goriva određuje se na osnovu odgovarajućih stehiometrijskih jednačina, vodeći računa o tome
da se sastav gasovitog goriva prikazuje u procentima po zapremini:
Tako su:

gdje je dgg [g/m3] – masa vlage u gasovitom gorivu.

Stvarna zapremina produkata sagorijevanja je:

Masa produkata sagorijevanja se poveća za masu vlage iz goriva i masu vazduha unesenu u
procesu sagorijevanja:

A gustina suhog gasa se može odrediti kao:

18. Određivanje koeficijenta viška vazduha preko sadržaja RO2?

Sadržaj ugljendioksida i sumpordioksida je maksimalan u teorijskoj zapremini suhih produkata
sagorijevanja i iznosi:
Sadržaj ugljendioksida u stvarnoj zapremini suhih produkata sagorijevanja izmjeren Orsatovim
aparatom iznosi:

Rješavanjem jednačina po lambda dobija se da je koef viška vazduha pri potpunom

sagorijevanju:

Razlika između teoretske zapremine vazduho V0 i teoretske zapremine suhih produkata

sagorijevanja Vgs0 je:

Kod čvrstih i tečnih goriva ona je tako mala (3-7%), tako da se može zanemariti i uzeti da je
Vgs0/V0 = 1, te dobijamo da je:

Maksimalan sadržaj ugljendioksida je uvijek manji od 21%, a veća koncentracija se može dobiti
samo u slučaju spaljivanja vještačkih goriva u kojima se prirodno nalazi ugljendioksid.
U ložištima parnih kotlova se ne može ostvariti potpuno sagorijevanje, tako da se u produktima
sagorijevanja mogu javiti ugljenmonoksid, metan, vodonik i dr, tako da u datom momentu
možemo imati da prividna koncentracija ugljendioksida iznosi:

odakle je koef viška zraka

 19. Određivanje koeficijenta viška vazduha preko sadržaja kiseonika?
Kako azot ne učestvuje u procesu sagorijevanja, koef viška vazduha se može izraziti odnosom
stvarne i teorijske zapremine azota:

α=

Stvarna zapremina azota se može predstaviti kao zbir teorijske zapremine azota i zapremine
azota u višku vazduha: N2 = +

Odnos zapremine kiseonika i azota u višku vazduha je: =

Kada se iz prethodnog izraza eliminiše i dobijamo: α =

Ako je sagorijevanje potpuno, dobijamo:

Ukupna količina kiseonika iz vazduha koja se dovodi u proces sagorijevanja, sastoji se iz dijela
koji se troši na sagorijevanje ugljika i sumpora, dijela koji se troši na sagorijevanje vodika i dijela
nevezanog kiseonika u višku vazduha:

Ukoliko se količina kiseonika potrebna za sagorijevanje vodika zanemari kao relativno mala i
pod uslovom da gorivo ne sadrži azot, dobijamo:

20. Ostwald-ov trougao, Orsat-ov aparat i procesni analizatori?

Osvaldov trougao izgaranja je priručno grafičko pomagalo pomoću kojega se vrši kontrola i
podešavanje procesa sagorijevanja. Osvaldov trougao svojstven je pojedinoj vrsti goriva, budući
da njegove karakteristične veličine i oblik zavise od sastava goriva.

VLmin = (1,867c+0,7s-0,7o+5,6h) [mN3/kg] VL = VLmin+∆VL

Vsmin = VCO2 + VS2 + VN2 = 1,867c+0,7s+0,8n+0,79VLmin [mN3/kg]

(CO2)max =
Comax = = ·100%

Pomoću njega može da se:

- Ocijeni da li je sagorijevanje potpuno ili nepotpuno
- Izvrši kontrola analize suhih produkata sagorijevanja
- Odredi koeficijent viška ili manjka vazduha.
Računa se za svako gorivo posebno.

Najpoznatiji uređaj za analizu produkata sagorijevanja hemijskom metodom je Orsat aparat.

Sastoji se od tri boce napunjene hemijskim rastvorima koji mogu upijati određene gasove i
birete (4) sa skalom od 21 podiok, tako da jedan podiok predstavlja 1/100 dio zapremine birete
između nivoa I i II.
Prije usisavanja gasova, bočica za izravnanje nivoa 5 je u takvom položaju da su nivoi I i II
izjednačeni. Usisavanjem kroz otvor 6, nivo u boci 5 se spušta sve dok se nivo u boci ne poklopi
sa nultim podiokom skale, nivo I. Zatim se slavina 6 zatvara i cjelokupna količina gasa se
prebacuje u bocu I, dizanjem boce 5. rastvor u boci I apsorbuje CO2 i SO2. Višak tečnosti se
povlači u biretu i na skali se očitava sadržaj RO2. Ostatak gasova, bez RO2 ide u bocu 2 u kojoj se
nalazi rastvor koji upija kiseonik. Ukoliko je sagorijevanje nepotpuno, u boci je ostao samo N i
CO. U boci 3 se izdvaja CO, a u gasovima ostaje azot čije je učešće u dimnim plinovima 79%.
Procesni analizator (na bazi paramagnetnih svojstava O2):
Princip rada zasniva se na promjeni ravnoteže Vitstonovog mosta. Otpornici R3 i R4 preko kojih
struje gasovi, zagrijavaju se zbog proticanja električne struje, a otpornik R4 nalazi se u
magnetnom polju. Ako kroz aparat struje gasovi koji nisu paramagnetični, most se nalazi u
ravnoteži. Kada se preko ovih otpornika propuste gasovi koji sadrže O2, magnetno polje će ga
privući tako da će se kroz komoru u kojoj se nalazi otpornik R4 povećati protok. Zbog toga će se
R4 hladiti više nego R3, pa će se otpor R4 promijeniti, što će izazvati skretanje kazaljke
milivoltmetra čija skala može da bude baždarena u procentima O2. Ako se održavaju konstantni
pritisak i temperatura analiziranih dimnih gasova na ulazu u analizator, može se postići tačnost i
do 0,1% O2.

21. Entalpija DP?

Ako pretpostavimo da imamo adijabatsko ložište u kojem sagorijeva gorivo sa vazduhom, dimni
plinovi koji nastaju pri tome će preuzeti svu oslobođenu toplotu sagorijevanja, odnosno toplotu
koja se dovodi u ložište.
Toplota se u ložište može dovesti kao hemijska energija goriva, ali i kao osjetna toplota
(unutarnja energija) goriva i vazduha. Gorivo se često zagrijava zbog sušenja (ugalj) ili zbog
boljeg raspršivanja (mazut). Vazduh se zagrijava zbog ubrzanja procesa sagorijevanja i zbog
povećanja stepena iskoristivosti generatora pare.
U adijabatskom će ložištu dimni plinovi dosegnuti teorijsku temperaturu sagorijevanja. Kod
realnih tehničkih ložišta istovremeno s procesom sagorijevanja teče proces hlađenja dimnih
plinova, jer je to upravo i svrha, da se toplota sagorijevanja prenese na radni medij. Zbog toga je
stvarna temperatura dimnih plinova osjetno niža od teorijske temperature.
Da bi smo izračunali teorijsku temperaturu tGteor potrebno je izračunati prvo teoretsku entalpiju
dimnih plinova IGteor koja se izražava u [kj/kgK]
IGteor = ηlož · Hd + VL · hL + hg gdje je
ηlož stepen iskorištenja ložišta, a hL i hg entalpije vazduha i goriva.
Entalpije produkata sagorijevanja računamo kao:

Gdje je:
VLmin – minimalna potrebna količina vazduha za sagorijevanja jednog kilograma goriva
IL(i) – entalpija suhog vazduha

22. Teorijska, pirometrijska i kalorimetrijska temperatura sagorijevanja, entalpija DP?

Temperatura koja može da se postigne pri sagorijevanju organskog goriva u prisustvu vazduha,
zavisi od brojnih faktora:
- Koeficijenta viška vazduha
- Temperature i vlažnosti vazduha
- Efikasnosti procesa sagorijevanja
- Disocijacije produkata sagorijevanja na visokim temperaturama
- Endotermne hemijske reakcije u mineralnim materijama (pepelu) itd.
Temperatura koja se postiže pri potpunom izobarskom sagorijevanju fosilnog goriva
temperature 0°C, sa teorijskom količinom vazduha standardnog sastava i pri normalnim
atmosferskim uslovima pod uslovom da se cjelokupna oslobođena količina toplote koristi za
zagrijavanje produkata sagorijevanja naziva se pirometrijskom temperaturom.

Ova temperatura se ne može postići ni u slučaju potpunog sagorijevanja uz koeficijent viška

vazduha λ=1 i idealne uslove sagorijevanja, pošto se dio toplote troši na disocijaciju produkata
sagorijevanja.
Ako gorivo temperature veće od 0°C sagorijeva sa viškom vazduha čija je tamperatura takođe
veća od 0, opet bez odavanja toplote, produkti sagorijevanja se zagrijavaju do kalorimetrijske
temperature.

Ako se uzme u obzir toplota koja se troši za disocijaciju produkata sagorijevanja dobija se
teorijska temperatura, koja se još naziva i adijabatskom zbog pretpostavke o idealno
izolovanom ložištu.
 23. Uređaji za sagorijevanje čvrstog goriva?
Zadatak uređaja za sagorijevanje je da omoguće pretvaranje hemijske energije goriva u
toplotnu energiju dimnih plinova. Uređaji za sagorijevanje predstavljaju sastavni dio ložišta i
utiču na njegovu koncepciju te je teško odrediti jasnu granicu između njih. Bez obzira na
mnogobrojnost konstrukcija uređaja za sagorijevanje i ložišta koja je rezultat upotrebe
raznovrsnih goriva u kotlovnicama različitih kapaciteta, oni moraju da obezbijede:
- Što potpunije sagorijevanje goriva pri minimalnom koeficijentu viška vazduha
- Što manje zašljakivanje ložišta i grejnih površina
- Veliku sigurnost pri radu
- Mogućnost lahkog i jednostavnog opsluživanja te
- Mogućnost brzog regulisanja opterećenja u širokim granicama.
Od navedenih zahtjeva najvažniji a ujedno i najteže ostvariv je potpuno sagorijevanje pri
minimalnoj količini vazduha. On se može najlakše sprovesti kod uređaja za sagorijevanje
gasovitog, a donekle i tečnog goriva.
Pri sagorijevanju čvrstog goriva, bez obzira što zahtjev za potpunim sagorijevanjem ostaje
najvažniji, svaki od ostalih prethodno navedenih zahtjeva mogu imati presudnu ulogu.
Uređaji za sagorijevanje čvrstog goriva su, s obzirom na najširi asortiman njegovog kvaliteta,
koncepcijski najraznovrsniji. Čvrsta goriva mogu da sagorijevaju u:
- Nepokretnom sloju
- Lebdećem (fluidiziranom) sloju
- U letu i
- U vrtlogu
što zavisi od veličine kotla i niza drugih okolnosti vezanih za njihov kvalitet.
Sagoijevanje čvrstih goriva u sloju predstavlja najstariji način sagorijevanja koji se organizuje na
uređajima za sagorijevanje, tzv rešetkama, raznovrsnih koncepcija.
To su:
- Suprotna šema, kod koje se gorivo dovodi odozgo a vazduh odozdo (a)
- Horizontalna unakrsna šema sa dovođenjem goriva sa strane, a vazduh odozdo (b)
- Vertikalna unakrsna šema, kod koje se gorivo dovodi odozgo, a vazduh sa strane (c)
- Paralelna šema sa dovođenjem odozgo i goriva i vazduha (d)
- Obrnuta paralelna šema kod koje se gorivo i vazduh dovode odozdo (e)

U sloju goriva se samo dio hemijske energije transformiše u toplotnu, dok se ostatak oslobađa u
ložištu u prvom redu sagorijevanjem nesagorjelih gasova dobijenih iz koksa, volatila i najfinijih
čestica goriva koje je struja vazduha oduhala iz sloja.
Osnovna veličina za dimenzionisanje rešetke je njeno specifično opterećenje, tj maksimalna
snaga po jedinici površine. Ovo toplotno opterećenje često se naziva prividnim, a računa se kao:

Na isti način je definisano i specifično (prividno) opterećenje zapremine ložišta:

Pošto se dio toplote oslobađa u sloju a dio u prostoru, onda se specifična stvarna opterećenja
rešetke i zapremine ložišnog prostora mogu izračunati kao:

gdje φR i φl predstavljaju udjele toplota oslobođenih na rešetki (u sloju) i u prostoru ložišta.

Izvjesna predstava o veličini udjela toplote oslobođene u sloju i ložištu može se steći ako se
posmatra pojednostavljeni slučaj sagorijevanja ugljika. Ako ugljik sagorijeva potpuno pri λ=1
onda se može postaviti sljedeća stehiometrijska relacija:

iz koje slijedi da je maksimalan sadržaj

ugljendioksida:

a ukupna zapremina produkata sagorijevanja pri

normalnim uslovima:

Kako je ugljendioksid nesagorljiv gas, to je toplotna moć produkata sagorijevanja Q CO2=0

U slučaju da se sagorijevanje vrši pri λ=0,5, sav ugljenik će sagorjeti u CO, pa je bilans tog
sagorijevanja:

Prema tome, maksimalan sadržaj ugljenmonoksida u produktima sagorijevanja iznosi:

Zapremina produkata sagorijevanja je:

A njihova toplotna moć:

Stepen oslobađanja toplote u sloju ugljenika za prvi slučaj je najveći i iznosi:

A za drugi slučaj najmanji i iznosi:

Na sličan način se mogu odrediti i stepeni sagorijevanja pri 0,5<λ<1. tok stepena oslobađanja
toplote u sloju i koeficijenta viška vazduha u zavisnosti od sadržaja ugljendioksida u produktima
sagorijevanja ugljika predstavljen je na gornjem dijagramu. Vidi se , na primjer, da pri CO2=13%
udio osobođene toplote u sloju iznosi 65% i da se za to utroši 75% teorijske zapremine vazduha.
Ostalih 35% toplote oslobađa se u prostoru ložišta i za to je potrebno 25% teorijske zapremine
vazduha. Ova razmatranja ukazuju na to da se i kod realnog čvrstog goriva u sloju oslobađa
samo dio toplotne energije i da se u njemu ostvaruje nepotpuni proces sagorijevanja.

24. Sagorijevanje u nepokretnom sloju?

Ravna rešetka predstavlja uređaj za sagorijevanje čvrstog goriva u nepokretnom sloju na kojoj
se dovod goriva i vazduha ostvaruje po suprotnoj šemi. Ova rešetka predstavlja najstariju, ali još
uvijek primjenjivanu konstrukciju uređaja za sagorijevanje. Gorivo se nabacuje odozgo, na
užareni sloj, dok se vazduh potreban za sagorijevanje uduhava odozdo. Nabacivanjem svježeg
goriva na užareni sloj obezbjeđuje se dovoljno brz razvoj svih procesa koji predhode
sagorijevanju:
- zagrijavanje i sušenje goriva,
- isparavanja volatila i
- paljenje goriva.
Produkti sagorijevanja smanjuju koncentraciju zapaljivih gasova u smješi, ali znatno povećavaju
njenu temperaturu, što dovodi do intezifikovanja gasifikacije u gornjim slojevima i do povećanja
koncentracije zapaljivih gasova, zbog čega se paljenje smješe vrši u sloju.
Svaki kanal između komada uglja predstavlja svojevrsni gorionik u kome se neprekidno stvara
zapaljiva smješa koja se, pri dostizanju koncentracijskih i temperaturskih uslova, pali.
Složeni profil kanala između komada uglja dovodi do turbulencije zapaljive smješe, a time i do
stabilizovanja zone paljenja, bez obzira što i zidovi tog prostora učestvuju u procesu gasifikacije
čime se neprekidno mijenja njegova konfiguracija.
Gorivo na ravnoj rešetki se tokom procesa sagorijevanja zbog dejstva gravitacije i smanjenja
zapremine sagorjelog dijela sloja pomjera naniže.
Na vrhu sloja nalazi se svježe nabačeni ugalj (1) koji se suši i zagrijava. U zoni koja se nalazi ispod
svježeg goriva (2) dolazi do izdvajanja volatila i paljenja sloja. U fazi (3) vrši se sagorijevanje
fiksnog ugljika, tj. goriva iz kojeg su se izdvojili volatili.

Sl. Struktura sloja pri sagorijevanju po suprotnoj šemi ( -svježe nabačeno gorivo; -zona
isparavanja volatila;3-zona sagorijevanja koksa;4-zona dogorijevanja koksa;5-nivo paljenja
volatila)
Pri sagorijevanju užarenog koksa oslobađa se najveća količina toplote, zbog čega se produkti
sagorijevanja i vazduh zagrijavaju do veoma visokih temperatura. U trećoj zoni , koja je
obogaćena pepelom može da dođe do njegovog topljenja i do stvaranja tzv. pogača šljake koje
sprečavaju dovođenje vazduha u sloj, čime se remeti ili u potpunosti onemogućuje odvijanje
procesa sagorijevanja na tom dijelu rešetke. U četvrtoj zoni (4) nalazi se šljaka koja se hladi
vazduhom i koja štiti elemente rešetke (rešetnice) od velikih toplotnih opterećenja. Pošto se
vazduh dovodi ispod rešetke, između rešetnica, on ih ujedno i hladi.
Odnos između površine rešetnice hlađene vazduhom i površine zagrijane slojem šljake naziv se
modulom hlađenja.

m=

Iako su rešetnice u izvjesnoj mjeri zaštićene slojem relativno hladne šljake, temperatura
njihovog tjemena može dostići i do 450 [0C] pri prirodnom strujanju vazduha između njih. Ako
se za potiskivanje vazduha koristi ventilator, ova temperatura se može sniziti za 100 [°C].
Ako se posmatra protok vazduha kroz rešetku, onda bi se linijom (1) mogao predstaviti protok
vazduha koji bi trebalo dovoditi u sloj, da bi se, u idealnom slučaju, postiglo potpuno
sagorijevanje.
Na početku procesa bi trebalo da se dovodi više vazduha, kako bi se omogućilo sagorijevanje
volatila, dok bi se, prema kraju posmatranog perioda,tj. pri sagorijevanju koksa , protok
vazduha smanjivao.

Stvarni protok vazduha kroz sloj (kriva 3) se tokom posmatranog vremenskog intervala
povećava, što je posljedica smanjenja otpora sve tanjeg sloja goriva. Količina vazduha koja se
stvarno koristi za sagorijevanje (kriva 2) je na početku nešto manja od teorijski potrebne i
tokom vremena se smanjuje zbog smanjene mase goriva na rešetki.
Prema tome, na početku vremenskog intervala između dva nabacivanja svježeg goriva, bez
obzira što je dovedena količina vazduha veća od neophodne, sagorijevanje će biti nepotpuno
(šrafirano polje). Zbog toga su u periodu od τ1 do τ2 gubici usljed hemijske nepotpunosti
sagorijevanja veći od uobičajenih vrijednosti. Poslije ovog perioda će koeficijent viška vazduha
biti veći od potrebnog , što će utjecati na povećanje gubitaka u izlaznim gasovima.
Opisani nedostatak se otklanja kontinuiranim dovođenjem goriva na ravnu rešetku, što se
postiže pomoću izbacivača. Neprekidno dovođenje goriva može se ostvariti pneumatskim ili
mehaničkim putem, kao i kombinovanjem ova dva načina.
Pneumatski ubacivač se sastoji od dozatora (1) sa mogućnošću kontinualne promjene broja
obrtaja, koja dovodi gorivo na kosu ravan (2). Na kraju kose ravni uvodi se vazduh pod pritiskom
od 1,03 [bar] koji zahvata čestice goriva i nabacuje ih na rešetku. Brzina vazdušnog mlaza kreće
se u granicama od 50- 70 [m/s].
Za ovu vrstu ubacivača karakteristično je da krupnije čestice , zbog veće mase, padaju na
prednji, dok sitnije čestice, koje nosi struja vazduha, padaju na zadnji dio rešetke, zbog čega
dolazi do razlike između procesa sagorijevanja u pojedinim zonama-NEDOSTATAK. Osim toga,
ako je sortiman uglja finiji, može da dođe do zagušivanja zadnjeg dijela rešetke i do znatnog
povećanja viška vazduha na prednjem dijelu.
Kod mehaničkog ubacivača dolazi do obrnutne pojave, pa se, da bi se sloj na rešetki izjednačio
po sortimanu, došlo do kombinovanja ova dva načina,tj. do konstrukcije pneumomehaničkih
ubacivača.

. Koš za ugalj; .Klizni dodavač; .Pokretna ploča; 4.Rotor ubacivača

Pri pneumomehničkom ubacivanju se pomjeranjem ploče (3) može utjecati na distribuciju uglja
po površini rešetke, jer se time mijenja dužina nabacivanja uglja. Ovaj efekat se može postići i
promjenom broja obrtaja rotora (4) ispod kojeg se dovodi vazduh koji odnosi sitnije čestice ka
sredini rešetke i omogćuje njihovo djelimično sagorijevanje u letu.
Kontinualno nabacivanje goriva utiče i na odvijanje procesa sagorijevanja na rešetki. Čestice
uglja, zahvaljujući visokoj temperaturi produkata sagorijevanja, već u letu prolaze kroz prve faze
procesa sagorijevanja (sušenje, zagrijavanje i djelimičnu gasifikaciju). Time se trajanje procesa u
sloju skraćuje, tako da se specifično toplotno opterećenje rešetke može povećati za 10-15 [%].
Pored toga , termička obrada čestica u letu umanjuje mogućnost lijepljenja uglja na rešetki,
čime se smanjuje potreba za ručnom intervencijom ložača.
Efekti primjene pneumomehaničkih dodavača a) debljina sloja, b) granulacijski sastav sloja

25. Sagorijevanje u pokretnom sloju?

Sagorijevanje domaćih mrkih ugljeva u pokretnom sloju najčešće se ostvaruje pomoću
mehanizovanih rešetki koje mogu da budu horizontalne ili nagnute pod određenim uglom u
odnosu na horizontalnu ravan. Dovođenje uglja i vazduha kod ovih rešetki ostvaruje se po
unakrsnoj šemi. Bez obzira na principijelno jedinstvenu šemu dovođenja goriva i vazduha,
rešetke sa sagorijevanjem u pokretnom sloju se koncepcijski bitno razlikuju.
Pokretanje sloja se ostvaruje na dva načina:
- kretanjem cijele rešetke na kojoj se nalazi sloj koji u odnosu na rešetku miruje i
- kretanjem sloja na rešetki koja miruje, bilo pod dejstvom gravitacije, bilo oscilatornim
kretanjem pojedinih njenih elemenata.
Rešetke koje se kreću zajedno sa slojem su horizontalne i najčešće se nazivaju lančanim ili
pužućim rešetkama, dok rešetke kod kojih se kreće sloj, a one same miruju, mogu biti kose i
nagnute.
Proteklih godina se posebna pažnja, kada je u pitanju ovakav način sagorijevanja, posvetila
optimiziranju i kontroli ključnih parametara za sagorijevanje na pokretnoj lančanoj rešetki a to
su:
- Brzina rešetke,
- Debljina sloja
- Distribucija/protok vazduha
- Omjer gorivo-vazduh
Rešetke ove vrste pojavile su se rano u kotlogradnji, tako da postoji veliki broj tipova sa
različitim konstrukcijama osnovnih elemenata.
Uređaji za sagorijevanje čvrstih goriva u pokretnom sloju
Potreban napor ventilatora za svjež vazduh se kreće u granicama 400-1200 [N/m2 ]. Osnovni
elementi rešetke su štapovi koji naliježu jedan na drugi u vidu ribljih krljušti. Širina ovih štapova
kod rešetki niskog tipa je 200 [mm] a kod rešetki visokog tipa 400 [mm].
Najsavremeniju koncepciju predstavlja tzv. ljuskasta lančana rešetka. Ona je izvedena u obliku
beskrajne trake od niza rešetnica širine oko 400 mm koje su pričvršćene na nosače i lance.
Rešetnice se prekrivaju poput ljuski i imaju veliki modul hlađenja, što omogućava da na ovoj
rešetki sagorijevaju i veoma kvalitetni visokokalorični ugljevi. Ljuskasti sklop i mala površina za
prolaz primarnog vazduha (oko 5% od ukupne površine rešetke) sprečavaju propadanje uglja
čak i pri sagorijevanju finijih sortimana i obezbjeđuju ravnomjernu raspodjelu vazduha po
površini rešetke. Na kraju radnog hoda rešetnice se prevrću i udaraju o nosače čisteći se od
pepela i šljake.
Na slici je prikazan sastav suhih gasova iznad rešetke dužine 6m. Broj zona se kreće od 3-8 i
zavisi od dužine rešetke, kao i od fizičko-hemijskih osobina goriva.

Količine vazduha po zonama, tok temperature produkata sagorijevanja i pad pritiska po dužini
rešetke; Zonski dovod vazduha-kriva 1; pad pritiska-kriva 2, temperatura produkata
sagorijevanja- kriva 3
Odnos protoka vazduha po jedinici površine sloja goriva VV [m3 /m2 s] pomnoženog sa
vremenom sagorijevanja τ [s] i visine sloja goriva h [m] naziva se kriterij homohronosti.
τ
H0 =

i on karakteriše vrijeme sagorijevanja produkata sagorijevanja u sloju odnosno vrijeme kontakta

između produkata sagorijevanja i goriva.
Na osnovu ovog kriterijuma je utvrđeno da se vrijeme sagorijevanja može predstaviti samo u
funkciji sadržaja ugljika u radnom gorivu

Sa druge strane ovo vrijeme se može predstaviti kao odnos aktivne dužine rešetke L [m] i njene
brzine w [m/s]

�= [�]

Protok goriva na rešetki je: � = �ℎ��g [��/�]

a njena površina: � = �� [�2]
Pa je vrijeme zadržavanja goriva na rešetki

Gdje su �g [kg/m3 ]
- nasipna gustoća uglja,
- b [m] - širina trake;
- qR [kW/m2 ] - specifično toplotno opterećenje rešetke;
Prema tome, vrijeme sagorijevanja na rešetki može se skratiti forsiranjem procesa putem
povećanja protoka vazduha VV (filtracione brzine) i povećanjem specifičnog toplotnog
opterećenja rešetke.
Ovo pokazuje da se proces sagorijevanja u sloju odvija u difuznoj oblasti i da su faktori koji
ograničavaju forsiranje sloja:
- Nedovoljna brzina prostiranja zone sagorijevanja po cijeloj dužini sloja,
- Nedovoljna aerodinamička stabilnost sloja pri većim filtracionim brzinama što dovodi do
odnošenja sitnijih čestica uglja iz sloja i do eventualne pojave tzv. “kraterskg“
sagorijevanja i
- mogućnosti pothlađivanja sloja u koksnoj zoni koje biva praćeno povećanjem
koeficijenta viška vazduha
S obzirom na ograničeni stepen oslobađanja toplote u sloju, u ložištu se mora organizovati
efikasno dogorijevanje nesagorjelih gasova.
U tom cilju se na mjesto njihove maksimalne koncentracije (sredina ložišta iznad rešetke)
dovodi struja sekundarnog vazduha dovoljne probojne moći da dospije do tog mjesta i
intenzifikuje makroturbulenciju gasova.
Uticaj pritiska sekundarnog vazduha na proces sagorijevanja prikazan je na slici na kojoj su
predstavljene linije jednakog stepena sagorijevanja u ložištu (izokalore) za slučaj kada se:
- sekundarni vazduh ne uduhava (a ),
- kada se uduhava pod pritiskom od 1750 Pa (b), i
- kada se uduvava pod pritiskom višim od 4000 Pa (c).
U prvom slučaju ložište napuštaju produkti sagorijevanja sa velikom količinom nesagorjelih
gasova, u drugom se sagorijevanje završava pri kraju, a u trećem na polovini visine ložišta.

SAGORIJEVANJE U POKRETNOM SLOJU-kose i nagnute rešetke

Sagorijevanje goriva na kosoj ili nagnutoj rešetki se ostvaruje na način da se sloj kreće pod
uticajem gravitacije ili oscilatornim kretanjem rešetnica. Prvobitno su rešetke bile izvođene sa
ravnom površinom, što nije bilo dobro rješenje zbog velike duzine crnog korijena. Skraćenje
crnog korijena je postignuto uvođenjem kose stepenaste rešetke. Ove rešetke se primjenjuju za
sagorijevanje ugljeva raznih kvaliteta ali i drvenih otpadaka sa velikim sadržajem vlage.
SAGORIJEVANJE U POKRETNOM SLOJU-rešetke za sagorijevanje gradskog smeća
Imajući u vidu trenutno stanje sa količinom otpada, njegovo spaljivanje je postalo jedno od
najracionalnijih načina za uništavanje ove materije koja utiče na zagađenje okoline. Na osnovu
analiza smeća u pojedinim razvijenim zemljama utvrđeno je da se oko 80% uzoraka nalazi u
području trougla u trokomponentnom dijagramu na slici, a da se čak 50 % nalazi u još užoj
oblasti prikazanoj crtkanom linijom. Za sagorijevanje se najčešće koriste nagnute rešetke
kapaciteta do 15 kg/s.
Sl. Primjer kotla sa sagorijevanjem u sloju
Osnovni dijelovi kotlovskog postrojenja su:
- Ložište sa pokretnom rešetkom
- Isparivač
- Pregrijač pare
- Ekonomajzeri
- Zagrijač vazduha
- Vrećasti filteri
- Dimnjak
26. Sagorijevanje u letu?