Oefentoets Hoofdstuk 2 De Opstand

1 Lees de bron.

a. Waarom gaf paus Leo X opdracht aflaten te verkopen?

b. Welk ander punt van kritiek had Luther? Leg je antwoord uit met een voorbeeld uit de bron.

Bron

Iedere christen, als hij oprecht berouw heeft, heeft volledige kwijtschelding van straf en schuld.
Die krijgt hij ook zonder aflaatbrief. Aan het Woord van God wordt onrecht gedaan, als men in een
preek evenveel of zelfs meer tijd besteedt aan het aanprijzen van de aflaat dan aan het Woord
van God.
Waarom bouwt de paus de St. Pieterskerk niet liever van zijn eigen geld in plaats van dat van de
arme christenen, terwijl zijn vermogen toch groter is dan dat van de grootste rijkaard.

Naar: De 95 stellingen van Luther, 1517.

 
2 a. Lees de volgende definities:

A. Opstandelingen die bereid waren de wapens neer te leggen, zouden niet vervolgd of
veroordeeld worden.
B. Iemand die zich niet houdt aan de officiële leer en regels van de Kerk.
C. Preek voor protestanten die in de open lucht werd gehouden, voor hun veiligheid en omdat zij
nog geen eigen kerken hadden.

Noem de begrippen die bij de definities horen.

b. Beschrijf een gevolg van definitie C.

3 Bekijk de bron.

In de Tijd van ontdekkers en hervormers lieten voor- en tegenstanders van de Reformatie

spotprenten maken. Bedenk of de maker van deze prent een voor- of een tegenstander van de
Reformatie was. Leg je antwoord uit aan de hand van de bron.

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw havo/vwo

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016
 
 
4 In 1555 tekent Karel V de Vrede van Augsburg.

a. Waarom was het noodzakelijk voor Karel V om de Vrede van Augsburg te tekenen?

b. Kun je zeggen dat de Hervorming succes heeft gehad als je kijkt naar het Verdrag van
Augsburg? Leg je antwoord uit.

5 Het grootste deel van het rijk van Karel V was opgebouwd uit gebieden die hij geërfd had. Deze
gebieden vormden geen eenheid en dat maakte het besturen lastig.

Leg uit hoe Karel V het bestuur in de Nederlanden regelde. Maak in je antwoord gebruik van de
volgende begrippen: landvoogdes, Staten-Generaal en stadhouder.

 
6 In de Tijd van steden en staten en de Tijd van ontdekkers en hervormers streefden vorsten naar
centralisatie en uniformering van het bestuur.

Verklaar waarom dit in de Nederlandse gewesten leidde tot conflicten op politiek gebied.

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw havo/vwo

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016
7 In Nederland werden de ideeën van de Hervorming tegen gegaan door de zogenaamde
plakkaten.

a. Leg uit waarom de plakkaten leidden tot onrust onder de bevolking.

b. Waren de plakkaten succesvol?

c. Tot welke politieke daad leidden de plakkaten uiteindelijk?

8 Lees de bron. Haarlem werd in 1572/1573 zeven maanden belegerd door de Spanjaarden.

a. Waarom werd Haarlem belegerd?

b. Wie waren de geuzen?

Haarlem heeft zich overgegeven

(…)
[14 juli 1573] Ondertussen werden alle soldaten die tevoren in de stad gelegen hadden, door de
Spanjaarden geplunderd. Elk vendel (onderdeel van een leger) van de geuzen was in een ander
klooster bijeengebracht, waar ze door een grote hoeveelheid Spanjaarden bewaakt werden. Ze
werden er onderzocht en tot op hun hemden uitgekleed. Daardoor werd er een grote schat aan
geld en zilver gevonden dat zij aan de burgers ontroofd hadden. (...)
Op de vijftiende was er in de stad weer overvloed aan brood, wijn, vlees, boter, kaas en andere
levensmiddelen, zodat alle wijken, alle personen, zowel klein als groot, een bol roggebrood van
twee pond uitgedeeld kregen, voor een stuiver per stuk. Een kan Rijnwijn kostte zes stuivers. Er
was deze dag voor geld weer genoeg te krijgen. (…)
Op deze dag tussen negen en tien uur zijn er ongeveer driehonderd geëxecuteerd op de Markt,
voor het merendeel onthoofd, de overigen opgehangen. (…)
Op deze dag werd de Grote Kerk gereinigd en gereed gemaakt om de oude katholieke religie
weer in uit te oefenen. Daartoe werd op het hoogkoor een provisorisch altaar neergezet. Iedereen
die enige goederen uit deze kerk bewaard had, bracht ze nu weer terug in de kerk. (…)
Op de zestiende werd de gouverneur en kapitein over Haarlem voor de prins van Oranje samen
met zijn luitenant op de Markt met het zwaard geëxecuteerd. De predikant werd naar men zegt
opgehangen. Kort erna werd het gehele vendel van kapitein Ripperda (tot gouverneur van
Haarlem benoemd door Willem van Oranje) met het zwaard geëxecuteerd, met bijna alle andere
gevangenen. De rest werd, aan elkaar gebonden, verdronken in het Haarlemmermeer. Deze
executie was voor de beeldenstormerij waar het vendel van Ripperda het meest verantwoordelijk
voor gehouden wordt. (…)

Naar: Willem Janszoon Verwer, Memoriaelbouck. Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van
1572-1581. In: René van Stipriaan, Ooggetuigen van de Gouden Eeuw (2002).

 
9 Bekijk de bron. Antwerpen 1576.

a. Welke gebeurtenis wordt hier afgebeeld? Noem de gebeurtenis en leg deze uit.

b. Maak twee bijpassende onderschriften: een vanuit Nederlands standpunt en een vanuit Spaans
standpunt.

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw havo/vwo

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016
 
10 De Pacificatie van Gent was in politiek opzicht een belangrijk keerpunt in de Opstand.

a. Leg uit waarom de Pacificatie van Gent op politiek gebied vernieuwend was.

b. Verklaar waarom de Pacificatie geen oplossing bood voor de geloofskwestie.

 
11 a. Zet de volgende gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeg naar laat.
Noteer alleen de letters.

A. Willem van Oranje wordt vermoord.

B. Luther publiceert zijn 95 stellingen tegen de wanpraktijken in de rooms-katholieke kerk.
C. Karel V sluit de Vrede van Augsburg.
D. De Beeldenstorm breekt uit.
E. De Unie van Atrecht wordt gesloten.

b. Leg gebeurtenis C uit, waarbij je oorzaak en gevolg noemt.

Feniks Geschiedenis voor de onderbouw havo/vwo

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016