MGA TEORYA SA PANUNURING PAMPANITIKAN -Gintong panahon 80 b.c.

-panahon ng pilak
Katangian
TEORYANG KLASISMO/KLASISISMO 1. pagkamalinaw
Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga 2. pagkamarangal
pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng
3. pagkapayak
estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan,
karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid 4. pagkamatimpi
at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging
5. pagkaobhetibo
nagtatapos nang may kaayusan.
6. pagkakasunud-sunod
Hal. Mars City, Posporo
7. pagkakaroon ng hangganan
Ang klasisismo o klasismo ay isa sa teoryang
pampanitikan ay nagmula sa Gresya, sinasabi
rito na kaisipan muna kaysa sa damdamin. Mas
higit na pinapahalagahan ang kaisipian kays sa TEORYANG HUMANISMO
damdamin. Ito ay kasalungat ng teoryang Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao
romantisismo. Ipinahahayag ng klasismo na ang ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang
isang akda ay hindi naluluma o nalalaos, sa kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya
kabilang dako ay nangyayari o nagaganap parin ng talino, talento atbp.
sa kasalukuyan. Nakasaad rin dito na nakatuon
ang panitikan sa pinakamataas patungo sa Ang Humanismo ay sumibol sa panahon ng
pinakamabababang uri. Ibig sabihin, sa itaas Muling Pagsibol o Renacimiento (Renaissance)
matatagpuan ang kapangyarihan at kagandahan. Ito ay nagmula sa salitang ingles na Human o tao
Aristrokratiko ang pananaw na umiiral dito. sa Filipino.
Paggamit ng istilo o estetikong prinsipyo ng mga Ano nga ba ang Teoryang Humanismo?
griyego o romanong klasikong arte at literatura
Nagpapakita ng malaking agwat ng mayayaman
at mahihirap sa lipunan. Ang pokus ng teoryang ito ay ang tao.

Tumutukoy sa mga klasik at makalumang mga
bagay
Sinasabi dito na kaisipan muna kaysa sa
damdamin, ito ay kasalungat ng teoryang
romantisismo
Sa panahong ito umusbong ang iba’t ibang
disiplina gaya ng kasaysayan, pilosopiya, tula at
retorika
Renasimyento-pinakaimportanteng panahon ng
klasismo
Neoklasismo- terminong madalas ginagamit sa
pagtukoy sa pagbabalik ng klasismo
Ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay sa mundo.
Ayon kay PROTAGORAS (Villafuerte, 1988)
“Ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatan ng
lahat ng bagay at panginoon ng kanyang
kapalaran.”
Humanismo: Dignidad, Pagpapahalaga sa Sarili
at Kapwa
Ang teoryang humanismo ay pananaw na
nakasentro sa tao sa halip na sa Diyos.
Sa pilisopiya, ito ay atityud na nagbibigay diin sa
DIGNIDAD at KAHALAGAHAN ng tao.
Pinaniniwalaang ang tao ay nilikhang
RASYUNAL.
Sa paglakad ng panahon, lumitaw ang bagong
humanismo ayon sa mga tagasunod nito, hindi
daw dapat ipaliwanag ang kahalagahan ng tao sa
pamamagitan ng HEREDITI at KAPALIGIRAN.
Hindi dapat kilalanin ang isang tao sa
pamamagitan nito.
Panitikan
Karaniwang ginagamit ang humanismo para
ilarawan ang kilusang panitikan at kultura sa
kanlurang Europa noong ika-14 hanggang ika-15
siglo.
Nagbigay ng bagong sigla ang humanismo ang
pagkakatuklas ng paglilimbag noong ika-15 siglo
sa pamamagitan ng pagpapalaganap ng mga
klasikong edisyon.
Sa pagsusuri ng panitikan ayon sa pananaw na
humanistiko, mainam na tingnan ang
sumusunod:
Pagkatao
Tema ng kwento
Mga pagpapahalagang pantao: moral at etikal
ba?
Mga bagay na nakaiinfluwensya sa pagkatao ng
tauhan; at
Pamamaraan ng pagbibigay solusyon sa
problema.
Ang Humanismo ay tradisyong pampanitikan na
nagmula sa Europa sa panahon ng Renaissance o
Muling Pagsilang. Sa panahong ito, nagtuon ang
mga pilosopo at intelektuwal sa pagpapahalaga
sa tao.
Sa kasalukuyang panahon, binibigyan kahulugan
ng International Humanist and Ethical Union ang
Humanismo bilang isang dekmokratiko o etikal
na katayuan, na nagpapatibay sa pananaw na ang
taong ay may karapatan at responsibilidad na
bigyang – kahulugan ang kanyang sariling buhay.
Sa panunuring pampanitikan, ang tradisyong
Humanismo ay kumikilala sa kakayahan ng tao
para mag-isip at magpasya sa kanyang sariling
tadhana.
Ayon kay Cicero sa kanyang On the Orator, ang
tunay na tao ay iyong humani, ang tao na naging
sibilisado sa pamamagitan ng angkop na pag-
aaral ng kultura. Humanitas o humanism ang
tawag sa kulturang lumilinang ng nasabing tao.
Ngunit naiiba naman anag pananaw ni Cicero sa
Humanismo na sumulpot sa panahon
Renacimiento sapagkat ang Humanismo sa
panahon ng Renacimiento ay isang sistema ng
pananaw o paniniwala na laban sa teolohiya,
pilosopiya, sining at mga akda noong
Kalagitnaang Panahon.
Si Francisco Petrarch(1304-1376) ang isa sa mga
kinikilalang Humanista, pinaniniwalaan niya na
ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay, ang
pinakaubod nito ay nagtatanghal ng kalayaan ng
saloobin ng tao, ang pangingibabaw nito sa
kalikasan at ang natatangi nitong relasyon sa
Lumikha.
Sa pananaw humanismo, walang higit na kawili-
wiling paksa kaysa sa tao. Kung pumasok man
ang kalikasan sa likhang-sining ay upang higit na
maipakita ang mga na katangian ng tao.
Mataas ang halaga ng indibiduwalismo.
Binibigyang-halaga ang kalayaan ng isipan ng tao
at taglay na katangian ng indibiduwal.
Mga Simulain ng humanismo
1. Pangunahing paksa ng panitikan at sining ay
ang tao, ang kanyang mga saloobin at damdamin.
2. Pinahahalagahan ang kalayaan ng isipan, ang
mga natatanging talino, kakayahan at kalikasan
ng tao.
3. Itinaguyod ang relihiyong nagtuturo ng
moralidad na nagtatakda kung ano ang maling
asal at pagpapahalaga.
4. Binibigyang-pansin ng mga manunulat ang
mga problemang nadarama o nararanasan sa
kasalukuyan kaysa mga darating ng panahon.
Ang humanismong pansining at pampanitikan ay
nagsimula noong ika-14 dantaon(A.D.) na
panahon ng Renacimiento.
Ito ay panahon nina Petrarca(1304-1374),
Erasmus (1466-1536),
Boccaccio(1313- 1375),
Leonardo da Vinci,
Shakespeare(1564- 1616),
Newton(1642-1727,
Kepler(1571-1630)
Galileo(1564-1642)
Teoryang Humanismo
• Tradisyong pampanitikan na nagmula sa
Europa sa panahon ng Renaissance.
• Ang teoryang Humanismo ay isang pag-aaral sa
pananaw ukol sa paniniwala o prinsipyong tao.
• Kumikilala sa kakayahan ng tao para mag-isip
at magpasya para sakaniyang sariling tadhana.
• Ang paksa ay ang tao at mataas ang halaga ng
indibidwalismo.
• Binibigyan pansin rin ang
kakayahan ,kalakasan at talent ng tao .
• Ito ay ang pagsusuri na ang pinakasentro ay
ang TAO. Bilang tao tayo ay may DAMDAMIN at
SALOOBIN. Ano ang damdaming nagtulak sa
kanya upang magbago ang kanyang pagkatao.
Ang kanyang naramdaman na naging sanhi na
nakakilos/gawa siya ng mga dapat o di dapat.
Ang humanismo ay mapapangkat sa tatlo:
1. Humanismo bilang klasismo
2. Modernong Humanismo
3. Humanismong umiinog sa tao
1. Humanismo bilang klasismo
-sa panahon ng renaissance lumaganap at
umangkin ng kakaibang kahulugan
-humanistiko ang pananaw kapag nilalayon nito
ang kaganapan ng tao ayon sa paniniwala at
pamantayan ng kristiyanismo
-nang dumating sa Pilipinas, naging tampok ang
kakayahan at talino ng tao bilang sentro ng
kahulugan
2. Modernong Humanismo
-Ang batayang premis ng humanismo ay
nagsasabi na ang tao ay rasyunal na nilalang na
may kakayahang maging makatotohanan at
mabuti
-Sa pilosopiya, ito ay nagpapakita ng atityud na
nagbibigay diin sa dignidad at halaga ng
indibidwal
3. Humanismong umiinog sa tao
-malawak ang tema ng humanismo. Sa
katunayan mayroon itong iba't ibang uri tulad
ng:
-literal humanism
-secular humanism
-religious humanism at iba pa
Makabagong humanista:
Irving Babbit at Paul Elmer More - kabilang sa
mga Moderno o Makabagong humanista.
Sir Thomas More at Sir Thomas Elliot – ay mga
kilalang humanista sa Inglatera
San Agustin at Alcuin – kasama sa nag-uri na ang
humanismo ay maaaring ituring na “pagbabalik
ng Klasismo”
Francesco Petrarch(1304-1376) ang isa sa mga
kinikilalang Humanista, pinaniniwalaan niya na
ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay, ang
pinakaubod nito ay nagtatanghal ng kalayaan ng
saloobin ng tao, ang pangingibabaw nito sa
kalikasan at ang natatangi nitong relasyon sa
Lumikha.
Sa pagsusuri ng panitikan, mainam na tignan ang
mga sumusunod:
- pagkatao
- tema ng kwento
- mga pagpapahalagang pantao: moral at etikal
ba?
- mga bagay na nakaiimpluwensya sa pagkatao
ng tauhan
- pamamaraan ng pagbibigay solusyon sa
problema
Mga halimbawa:
Sugat ng kahapon Directed by: Mac Alejandre
Sa Lupa ng Sariling Bayan ni: Rogelio Sikat
Si Pinkaw ni: Isabelo S. Sobrega
Paalam sa Aking Pagkabata ni: Zantiago Pepito
Pangkalahatang katangian
- Lahat ay naguudyok sa tao na isipin ang
kanyang kaganapan, sa ano mang uri nito
- Lahat ay nagpapahalaga sa agham at talino sa
pagtuklas ng natatagong kaalaman
- Lahat ay nagpapahalaga sa "kasalukuyan at
ngayon"
-Lahat ay naglalayong tugunan ang mga
pundamental na pangangailangan ng tao at
sagutin ang mga problemang kinahaharap nila
- Naguudyok ang lahat ng pagpapahalaga sa
buhay, ng pagiging bukas ang isipan sa ano mang
bagay, at ng kalayaan sapaggamit ng sarili pag-
iisip dahil iyon ang pinakamataas na kahulugan
ng pagiging tao
TEORYANG IMAHISMO
Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga
imahen na higit na maghahayag sa mga
damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang
nais na ibahagi ng may-adka na higit na madaling
maunawaan kaysa gumamit lamang ng
karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan at
tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong
ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob
ng panitikan.
TEORYANG REALISMO
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
karanasan atnasaksisan ng may-akda sa kanyang
lipunan. Samakatuwid,ang panitikan ay hango sa
totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo
sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang
kasiningan at pagkaefektibo ng kanyang sinulat.
TEORYANG FEMINISMO
Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga
kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang
pagtingin nglipunan sa mga kababaihan.
Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay
feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang
pangunahing tauhan ay ipimayagpag ang
mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.
FEMINISMO
- Ito ay ang kilusan na ang layunin ay ipatupad
ang mga karapatan ng kababaihan sa pulitika,
ekonomiya at lipunan.
Ano ang mga tinatalakay sa teoryang feminismo?
 Ang pagsalungat sa ideya na mahihina,
marupok, pantahanan, masama, emosyonal
at tanga ang mga babae.
 Pagtuligsa sa patriyarkal na lipunan
Paglaganap ng Feminismo
 Maling pagtrato sa mga kababaihan
 Pagkulang sa karapatan ng babae
 Diskriminasyon
 "Stereotypes"
Layunin ng panitikan
 Ipakilala ang mga kalakasan at kakayahang
pambabae
 Iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga
kababaihan
Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay
feminismo:
 babae o sagisag babae ang pangunahing
tauhan ay ipinapakita ang mabubuti at
magagandang katangian ng tauhan na ito.
PANANAW FEMINISMO
 Naglalayon itong mawala ang de-kahong
imaheng ibinibigay sa babae.
 Sa paksa, makatotohanang inilalarawan ang
mga karanasan ng kababaihan sa matapat na
pamamaraan.
 Sa estilo, malaya ito at karaniwan ang
ginagamit na pananalita.
 Sa porma, mabisa ang monologong dramatiko
at realistiko
 sa tauhan, hindi na de-kahon ang mga
kababaihan kundi aktibo na.
Pilipinong Feminista
 Lilia Quindoza Santiago
- nagsulat ng "Sa ngalang ng ina, ng anak at
diwata't paraluman"
 Rowena Festin
- sumulat ng tulang "Sumpa"
"Diwata ako ng bawat pakikibaka
Paraluman ng himagsikan
Lakambini ng katipunan
Musa ng insureksyon
Mutya ng digmaang bayan
Sa kandungan ko umaahon ang mga sugatan"
-- mula sa tulang "Sa ngalang ng Ina, ng anak,
ng diwata't paraluman"
"Hindi ko na yata kayang lumaki
Subalit kaya kong hugisan ng karit ang buwan
ang mga ngiti kong guguhit sa dilim
Kaya kong iburda ang mga paragrap
sa sutlang papel sa lahat ng sumpa.
Kaya kong hamigin ang oyaying
pinaririnig ni Tatang
at damhin ang ligamgan sa kandungan ni Inang"
-- "Sumpa" ni Rowena Festin
Iba pang tanyag na feministang manunulat:
 Ligaya Tiamson-Rubin
 Cynthia Nolasco
 Evelyn Sebastian
 Lualhati Bautista
 Ruth Elynia Mabanglo
 Joi Barrios
TEORYANG ARKITAYPAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga
mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi
basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa
akda. Pinakamainam na alamin muna ang
kabuuang konsepto at tema ng panitikan
sapagkat ang mga simbolismong napapaloob
sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat
ng simbolismo ay naaayon sa tema at
konseptong ipinapakilala ng may-akda sa
mga mambabasa.
TEORYANG FORMALISMO/FORMALISTIKO
 Ang layunin ng panitikan ay iparating sa
mambabasa ang
nais niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano
ang sinasabi ng may-akda sa kanyang
panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa
mambabasa – walang labis at walang kulang.
Walang simbolismo at hindi humihingi ng
higit na malalimang pagsusuri’t pang-unawa.
TEORYANG SAYKOLOHIKAL/SIKOLOHIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa
pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig
(factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-
uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang
tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na
ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may nag-udyok na
mabago o mabuo ito.
TEORYANG EKSISTENSYALISMO
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may
kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para
sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng
kanyang pananatili sa mundo (human existence).
TEORYANG ROMANTISISMO
Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t
ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag-
aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at
mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda na
gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat
upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig
sa tao o bayang napupusuan.
TEORYANG MARKISMO/MARXISMO
Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao
o sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan
na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng
pang-ekononiyang kahirapan at suliraning
panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng
pagahon mula sa kalugmukan sa adka ay
nagsisilbing modelo parasa mga mambabasa.
TEORYANG SOSYOLOHIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang
kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang
pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa
suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing
gabay sa mga mambabasa sa magpuksa sa mga
katulad na suliranin.
TEORYANG MORALISTIKO
Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t
ibang
pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang
tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad
din nito ang mga pilosopiya o proposisyong
nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang
kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda ng
lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay
napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan
nito.
TEORYANG BAYOGRAPIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang
karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-akda.
Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang
mga bahagi sa buhay ng mayakda na siya niyang
pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot
at lahat ng mga “pinaka” na inaasahang
magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang
karanasan sa mundo.
TEORYANG QUEER
Ang layunin ng panitikan ay iangat at
pagpantayin sa paningin ng lipunan sa mga
homosexual. Kung ang mga babae ay may
feminismo ang mga homosexual naman ay queer.
TEORYANG HISTORIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan au bahagi ng
kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na
ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng
mundo.

TEORYANG KULTURAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura
ng may-akda sa mga hindi nakakaalam.
Ibinabahagi ng may-akda ang mga kaugalian,
paniniwala at tradisyon minana at ipasa sa mga
sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat
lipi ay natatangi.

TEORYANG FEMINISMO-MARKISMO
Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang iba’t
ibang paraan ng kababaihan sa pagtugon sa
suliraning kanyang kinakaharap. Isang
halimbawa nito ay ang pagkilala sa prostitusyon
bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa
halip na ito’y kasamaan at suliranin ng lipunan

TEORYANG DEKONSTRAKSYON
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t
ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo.
Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at
manunulat na walang iisang pananaw ang
nagudyok sa may-akda na sumulat kundi ang
pinaghalu-halong pananaw na ang nais iparating
ay ang kabuuan ng pagtao at mundo.