‫‪https://www.doi.org/10.31918/twejer.2142.

2‬‬

‫)‪e-ISSN (2617-0752‬‬ ‫)‪p-ISSN (2617-0744‬‬

‫پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٕ ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا‬

‫(ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ)‬

‫كبه‪ٝ‬م ػيیي فبُل‬ ‫پ‪ .‬ی‪ .‬ك‪ .‬كُێو ٍبكم کبٗەثی‬

‫ىاٗکۆی ٍۆهإ‪-‬كبکەڵزیی ئبكاة‪ -‬ثەّی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی‬

‫‪faroq.khalid@soran.edu.iq‬‬ ‫‪Diler.kaneby@soran.edu.iq‬‬

‫‪65‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫پ‪ٞ‬فزە‬

‫ئەّ ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەیە ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵێکە ثۆ ُێکلاٗە‪ٝ‬ە ‪ّ ٝ‬یکوكٗە‪ٝ‬ەی ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برە‬

‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییبٗەی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی کە ریبیلا یەکێک ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗی کبریگۆهیی‬
‫ژٓبهەیە‪ُ .‬ە ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەکەكا ُە ڕێی ٗەفْبکبٗە‪ٝ‬ە ر‪ٞ‬اٗوا‪ٝ‬ە پێک‪ٜ‬برە ‪ٝ‬اربیی ‪ٝ‬‬
‫كۆڕٓییەکبٗی پێک‪ٜ‬برە ژٓبهەكاهەکبٕ ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‬
‫كەٍز٘یْبٗجکوێذ‪ٓ .‬ەثەٍذ ُە پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٕ ئە‪ٝ‬‬
‫پێک‪ٜ‬بربٗەٕ کە ىیبرو ُە ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗلا ثەّلاهٕ‪ ،‬کە‬
‫ژٓبهە یەکێکە ُە‪ ٝ‬کەهەٍزبٗە‪.‬‬

‫ئەّ ثۆچ‪ٗٝٞ‬ە پْذ ثە ٓۆكێِی ٓۆڕكۆُۆعیی ‪ّٝ‬ە_ث٘بؿە كەثەٍزێذ‪،‬‬

‫کە ریبیلا ‪ّٝ‬ە ثچ‪ٝٞ‬کزویٖ کەهەٍزەی ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەیە‪ّٝ ،‬ە ٗبٍبكەکبٗیِ‬
‫ثویزیٖ ُە پێک‪ٜ‬برەیەک کە ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬ڕ‪ٝٝ‬ی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب ُە ڕێی ٗەفْە ‪ٝ‬‬
‫ثەّەٗەفْەکبٗە‪ٝ‬ە ّیلەکوێ٘ە‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٕ ڕۆڵی گوٗگیبٕ ُە‬

‫كە‪ٝ‬ڵەٓەٗلکوكٗی كەه‪ٛ‬ەٗگی ىٓبٕ ‪ٛ‬ەیە ‪ُ ٝ‬ە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیْلا ثبیەفی ئە‪ٝ‬‬
‫پێک‪ٜ‬بربٗە ُە كە‪ٝ‬ڵەٓەٗلکوكٕ ‪ ٝ‬كه‪ٍٝ‬زکوكٗی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێلا كەهكەکە‪ٝ‬ێذ‪.‬‬

‫ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکە ر‪ٞ‬اٗی‪ٞ‬یەری ثگبد ثە ٗەفْەیەکی گْزی ثۆ گْذ پێک‪ٜ‬برە‬

‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٗی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی ‪ُ ٝ‬ە کۆربییی ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکەكا‬
‫ٗەفْە عیب‪ٝ‬اىەکبٕ ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی یەک ٗەفْەكا کۆکوا‪ٗٝ‬ەرە‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫‪ّٝ‬ە کِیِییەکبٕ‪ٓ :‬ۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‪ٗ ،‬ەفْە‪ ،‬ثەّەٗەفْە‪ ،‬ژٓبهە‪،‬‬

‫پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٕ‪.‬‬

‫‪66‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٕ ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا‬

‫(ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ)‬

‫‪-٧‬پێْەکی‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ُوێکە ُە (ڕێيٓبٗی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ) کە ئە‪ ٝ‬ڕێيٓبٗە ُە‬

‫ٍبڵی ‪ُ ١٩٩٥‬ە الیەٕ ئەكێَ ی‪ .‬گۆڵلثێوگ ‪Adel E. Goldberg‬‬
‫ث٘ەٓبکبٗی كاڕێژهإ‪ .‬ریۆهی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ یەکێکە ُە‪ ٝ‬ریۆهە‬
‫ٗ‪ٞ‬ێیبٗەی ث‪ٞ‬اهی ٓۆڕكۆُۆعی‪ ،‬کە ُە ٍبڵی ‪ُ ٦٧١٧‬ە الیەٕ ىٓبٗە‪ٝ‬اٗی‬
‫‪ٛ‬ۆڵەٗلی فیود ث‪ٝٞ‬یی ‪ُ Geert Booij‬ە کزێجێکی فۆیلا ثە ‪ٛ‬ەٓبٕ‬
‫ٗب‪ٗٝ‬یْبٗی (ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ) ‪ٛ‬برە ٗب‪ ٝ‬ث‪ٞ‬اهەکبٗی ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی‬
‫ٓۆڕكۆُۆعی‪.‬‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ّٝ‬ەکبٗی ىٓبٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬پێک‪ٜ‬برە ٍەیوكەکبد ‪ٝ‬‬

‫ئەّ ریۆهە ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلەكاد ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬پێک‪ٜ‬برەی كۆڕٓی ‪ٝ ٝ‬اربییی ‪ّٝ‬ەکبٕ‪ُ ،‬ە‬
‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ٗەفْەکبٗی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ُێکجلارە‪ٝ‬ە‪ ،‬ئەٓەُ یبهٓەریلەهێکی ثبُ‬
‫كەثێذ ُە ث‪ٞ‬اهی كێوکوكٕ ‪ ٝ‬كێوث‪ٗٝٞ‬ی ىٓبٕ‪ ،‬چ‪ٗٞ‬کە ُە ڕێی ئە‪ٝ‬‬
‫ٗەفْبٗە‪ٝ‬ە كێوف‪ٞ‬اىی ىٓبٕ كەر‪ٞ‬اٗێذ كێوی ‪ٝ‬ارب ‪ ٝ‬كۆڕٓی ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬بربٗە‬
‫ثێذ‪ ،‬کە كەکە‪ٗٝ‬ە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی یەک ٗەفْە‪ٝ‬ە‪ .‬ئەّ ریۆهە ُە کبهەکبٗیلا‬
‫پْذ ثە ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی ٓۆڕكۆُۆعیی ‪ّٝ‬ە_ث٘بؿە كەثەٍزێذ ‪ُ ٝ‬ە ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی‬
‫پێک‪ٜ‬برەکبٗلا پْذ ثە ٗەفْە ٓۆڕكۆُۆعییەکبٕ كەثەٍزێذ‪ .‬ئەّ‬
‫ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەیە ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ئەّ ریۆهە ٓۆڕكۆُۆعییەكا ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلەكاد پێک‪ٜ‬برە‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی ّیجکبرە‪ٝ‬ە کە ژٓبهە ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗلا‬
‫‪ٛ‬ەیە‪.‬‬

‫‪ٛ‬ۆکبهی ‪ٛ‬ەڵجژاهكٗی ئە‪ ٝ‬ثبثەرە ثۆ ئە‪ٝ‬ە كەگەڕێزە‪ٝ‬ە‪ ،‬کە رب ئە‪ٝ‬‬

‫ّ‪ٞ‬ێ٘ەی ىاٗیبهیٔبٕ ‪ٛ‬ەثێذ ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا ‪ٛ‬یچ ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەیەک ُەثبهەی‬

‫‪67‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫‪ٛ‬یچ‬ ‫رەٗبٗەد‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫ئەٗغبٓ٘ەكها‪ٝ‬ە‬ ‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٕ‬ ‫پێک‪ٜ‬برە‬
‫ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەیەکیْٔبٕ ُە ثبهەی ریۆهەکە ثەهچب‪ٗٝ‬ەکە‪ٝ‬ر‪ٝٞ‬ە‪ ،‬ئەٓە ُەالیەک‪.‬‬
‫ُەالیەکی روە‪ٝ‬ە‪ ،‬ریۆهی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ڕ‪ٝ‬اٗگەیەکی گ‪ٗٞ‬غب‪ٝ‬ە ثە‬
‫ثەها‪ٝ‬هك ثە ‪ٛ‬ەٗلێک ریۆهی رو‪ ،‬کە ثە‪ٛ‬ۆیە‪ٝ‬ە ر‪ٞ‬اٗبی ُێکلاٗە‪ٝ‬ە ‪ٝ‬‬
‫ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗی ‪ٛ‬ەثێذ‪.‬‬

‫گوٗگیی ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکە ُە‪ٝ‬ەكایە کە ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکە ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی ‪ّٝ‬ە_ث٘بؿە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ثەپێی ریۆهێکی ٗ‪ٞ‬ێی ث‪ٞ‬اهی ٓۆڕكۆُۆعی‬
‫عۆهێک ُە پێک‪ٜ‬برە ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٗییەکبٗی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی ّیلەکبرە‪ٝ‬ە‪ ،‬کە رب‬
‫ئێَزب ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا ئەّ عۆهە پێک‪ٜ‬بربٗە ٗەفوا‪ٗٝ‬ەرە ٗب‪ ٝ‬هبڵجی‬
‫ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەیەکی ىاَٗزی ‪ ٝ‬ثەپێی ریۆهێک ّی٘ەکوا‪ٗٝ‬ەرە‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫ُە ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکەكا ڕێجبىی ‪ٝ‬ەٍلی ثەکبه‪ٛ‬ێ٘وا‪ٝ‬ە‪ٛ ،‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ُە‬

‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ریۆهیْلا پْذ ثە ریۆهێکی ث‪ٞ‬اهی ٓۆڕكۆُۆعی ثەٍزوا‪ٝ‬ە‪ُ .‬ە‬
‫ّێ‪ٞ‬اىی کۆکوكٗە‪ٝ‬ەی كاربّلا عگەُە‪ٝ‬ەی پْذ ثە ڕێجبىی کزێجقبٗەیی ثۆ‬
‫کۆکوكٗە‪ٝ‬ەی كارب ثەٍزوا‪ٝ‬ە‪ٍ ،‬ەُیوەی ىٓبٗیی ر‪ٞ‬ێژەهیِ یەکێکی رو ث‪ٝٞ‬ە‬
‫ُە ڕێگبکبٗی کۆکوكٗە‪ٝ‬ەی كارب‪.‬‬

‫ٗب‪ٝ‬ەڕۆکی ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکە عگە ُە پ‪ٞ‬فزەی ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬پێْەکی‪ُ ،‬ە‬

‫پێلاچ‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ەیەکی ک‪ٞ‬هرلا ٍێ ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەی پێْزو ئەٗغبٓلها‪ُ ٝ‬ە ٍێ‬
‫ىٓبٗی عیب‪ٝ‬اى ثبٍکوا‪ .ٕٝ‬ك‪ٝ‬ارو ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلها‪ٝ‬ە ‪ٛ‬ەٗلێک الیەٗی ریۆهی‬
‫ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ثقوێزەثەهثبً‪ُ .‬ە پبّبٗلا ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلها‪ٝ‬ە پێک‪ٜ‬برەی‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا ّیکوكٗە‪ٝ‬ەیبٕ ثۆ ثکوێذ ‪ ٝ‬ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬بربٗە‬
‫كەٍز٘یْبٗجکوێٖ کە ثەّەئبفب‪ٝ‬ر٘ی ژٓبهە ڕۆڵیبٕ ُە كاڕّز٘یلا ‪ٛ‬ەیە‪.‬‬

‫‪6٨‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫‪-١‬پێْی٘ەی کبهەکە‬

‫فیود ث‪ٝٞ‬یی (‪ُ )٦٧١٧a‬ە الپەڕە (‪ )٥٧ – ٤٧‬ئبٓبژە ثە‬

‫ثەیەکە‪ٝ‬ە‪ٛ‬بر٘ی ىیبرو ُە ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە كەکبد ُە ىٓبٗی ‪ٛ‬ۆڵەٗلیلا‪ .‬ئە‪ُ ٝ‬ە‬
‫ىٓبٗی ‪ٛ‬ۆڵەٗلیلا ثبً ُە چ‪ٞ‬اه پبّگو كەکبد کە ثویزیٖ ُە ( ‪erij, ing,‬‬
‫‪ ) ster, er‬کە پێی‪ٞ‬ایە ئە‪ ٝ‬پبّگواٗە ُە ‪ٛ‬ەٗلێک ثبهكا كەچ٘ە ٍەه‬
‫کەهەٍزەیەک کە پێک‪ٜ‬برەکەی ‪ NV‬ثێذ‪ ،‬ثەاڵّ ئەّ پێک‪ٜ‬برەیە ‪ NV‬ثۆ‬
‫كه‪ٍٝ‬زکوكٗی ٗب‪ٝ‬ێک ثەرەٗیب ئەّ کبهە ئەٗغبٓ٘بكاد‪ ،‬ثەڵک‪ ٞ‬پێک‪ٜ‬برەکە‬
‫پێ‪ٞ‬یَزی ثە کەهەٍزەی روە ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬پبّگو رب پێک‪ٜ‬برەیەکی رە‪ٝ‬ا‪ُ ٝ‬ە‬
‫ىٓبٗەکەكا كه‪ٍٝ‬زجکبد‪ .‬ثەّ ّێ‪ٞ‬ەیە‪:‬‬

‫‪[[[N] [V]] er]N‬‬

‫‪[[[N] [V]] ster]N‬‬

‫‪[[[N] [V]] ing]N‬‬

‫‪[[[N] [V]] erij]N‬‬

‫‪ٝ‬ەک كەهكەکە‪ٝ‬ێذ ث‪ٝٞ‬یی رەٗیب ئبٓبژە ثە چ‪ٞ‬اه پبّگو كەکبد ُە‬

‫ىٓبٗی ‪ٛ‬ۆڵەٗلیلا کە ُە یەک هبڵجی ٓۆڕكۆُۆعیلا پێک‪ٜ‬برەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی‬
‫كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ ‪ ٝ‬رەٗ یب ئبٓبژە ثە پڕۆٍەی ُێکلها‪ٝ‬ی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی كەکبد‪.‬‬
‫کە پێی‪ٞ‬ایە ئە‪ ٝ‬كۆڕٓە ُە ئەٗغبٓی ثەیەکە‪ٝ‬ەثەٍز٘ە‪ٝ‬ەی ك‪ ٝٝ‬پڕۆٍەی‬
‫‪ّٝ‬ەڕۆٗبٗی عیب‪ٝ‬اى كه‪ٍٝ‬زج‪ٗٝٞ‬ە‪.‬‬

‫ثبْٓبكی ‪ ٝ‬اٖٗبهیبٕ‪ُ )١٣٩٤( ،‬ە ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەیەکلا کە ُەٍەه پێک‪ٜ‬برە‬

‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗی ىٓبٗی كبهٍی ئەٗغبٓیبٗلا‪ٝ‬ە‪ ،‬رەٗیب (‪ )١٧‬كە هبڵجی‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ُە ىٓبٗی كبهٍیلا كیبهیلەکەٕ‪ ،‬ئەگەهچی پێیبٗ‪ٞ‬ایە ئە‪ ٝ‬كە‬
‫هبڵجە رە‪ٝ‬ا‪ٝ‬ی هبڵجە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ەکبٗی ىٓبٗەکە ٗیٖ ‪ ٝ‬ئە‪ٝ‬ەی ئبٓبژەیبٕ‬

‫‪61‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ثۆیکوك‪ٝٝ‬ە رەٗیب چەٗل ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەیەکٖ ُە پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬یەکبٕ‬
‫(ٗبپبیگبٗی)ی ىٓبٗی كبهٍی‪ .‬ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکە ثە‪ٓ ٝ‬ەثەٍزە ئەٗغبٓلها‪ٝ‬ە کە‬
‫چەٗل ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەیەکی ىٓبٗی كبهٍی ‪ٝ‬ەهثگیوێذ ‪ُ ٝ‬ە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی‬
‫كۆهكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ّییبٗجکەٗە‪ٝ‬ە‪ ،‬ثۆ ئەّ ٓەثەٍزەُ ر‪ٞ‬اٗی‪ٞ‬یبٗە‬
‫ٗەفْەیەکی گْزی ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە ‪ٝ‬ەهگیوا‪ٝ‬ەکبٕ ثلۆىٗە‪ٝ‬ە‪ٍٝٞٗ .‬ەهإ ُە‬
‫ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکەیبٗلا ثە‪ ٝ‬ئەٗغبٓە گەیْز‪ ٕٝٞ‬کە ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‬
‫ڕ‪ٝ‬اٗگەیەکی گ‪ٗٞ‬غب‪ٝ‬ە ثۆ ّیکوكٗە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ێکلاٗە‪ٝ‬ەی ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬بربٗەی ىٓبٕ‬
‫کە پێیبٗلە‪ٝ‬روێذ پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٕ‪..‬‬

‫ٓبٍی٘ی ‪ ٝ‬ئبیکۆثی٘ی(‪ُ )٦٧١٨( ،)١‬ە ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەیەکیبٗلا کە ُەٍەه ىٓبٗی‬

‫ئیزبڵی ئەٗغبٓیبٗلا‪ٝ‬ە ثبثەد (‪)case‬ێکی ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکەیبٕ ربیجەد کوك‪ٝٝ‬ە‬
‫ثە کوكاهە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬یەکبٕ )‪(Parasynthetic‬ی ىٓبٗی ئیزبڵی‪ .‬ئە‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬‬
‫ٗ‪ٍٝٞ‬ەهە ٍەهەڕای كۆىی٘ە‪ٝ‬ەی ‪ٛ‬ەڕەٓییەکی گْزی ثۆ کوكاهە‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗی ىٓبٗی ئیزبڵی‪ُ ،‬ە ر‪ٞ‬ێژی٘ە‪ٝ‬ەکەیبٗلا ثە‪ ٝ‬ئەٗغبٓەُ‬
‫گەیْز‪ ٕٝٞ‬کە ڕ‪ٝ‬اٗگەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬‬
‫ربیجەرٔەٗلییبٗەی کە ‪ٛ‬ەیەری ثۆ ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ەکبٗە‪ٝ‬ە‬
‫ڕ‪ٝ‬اٗگەیەکی گ‪ٗٞ‬غب‪ٝ‬ە ثۆ ُێکلاٗە‪ٝ‬ەی ئە‪ ٝ‬عۆهە ‪ّٝ‬بٗە‪.‬‬

‫‪ -٦‬پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‬

‫عیب‪ٝ‬اىیی چەٓکی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ُەّ ڕێيٓبٗەكا ُەگەڵ ڕێيٓبٗی کۆٕ ُە‪ٝ‬‬

‫ڕ‪ٝٝ‬ە‪ٝ‬ە ٍەهچب‪ٝ‬ە كەگوێذ‪ ،‬کە ُە ڕێيٓبٗی پێک‪ٜ‬برە رە‪ٝ‬ەهەكا چەٓکی‬
‫پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ گەّەٍەٗل‪ٛ ٝ ٝٝ‬ەٓەالیەٗە کە ر‪ٞ‬اٗی‪ٞ‬یەری ‪ٝ‬ێ٘ەیەک‪ٗٝٞٔٗ /‬ەیەکی‬
‫یەکَبٕ ثۆ ٗیْبٗلاٗی رە‪ٝ‬ا‪ٝ‬ی ىاٗیبهیی ڕێيٓبٗیی گْزی ُە ڕێيٓبٕ ‪ٝ‬‬
‫‪ّٝ‬ەٍبىی ‪ ٝ‬كەه‪ٛ‬ەٗگلا كەها‪ٛ‬ەٓجکبد‪( .‬هبكهی ‪ ٝ‬هكیؼی‪ )١٨٩ :١٣٩٦ ،‬ثە‪ٝ‬‬
‫‪ٝ‬اربیەی ُەّ ریۆهەكا پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ رە‪ٝ‬ەهەیەکی ٍەهەکییە ُە ّیکوكٗە‪ٝ‬ەکبٗلا‪.‬‬
‫ڕێيٓبٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬پێک‪ٜ‬برە ُەٗب‪ ٝ‬ىٓبٗلا ٍەیوكەکوێذ ‪ ٝ‬ئبٓبٗغی ریۆهەکەُ‬
‫ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی پێک‪ٜ‬برەکبٗی ىٓبٗە‪.‬‬

‫‪70‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ث‪ ٝٞ‬ثە یەکەی ث٘ەڕەری ُە ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی ىٓبٗە‪ٝ‬اٗی‪،‬‬
‫(‪ )Goldberg 1995: 4‬ثە عۆهێک کە پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ك‪ٝ‬اٗەیەکی گ‪ٗٞ‬غب‪ٝ‬ە ُە‬
‫كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب کە كۆڕّ ىاٗیبهیی ‪ّٝ‬ەٍبىی ‪ ٝ‬ڕێيٓبٕ ‪ ٝ‬كەٗگی‬
‫ُەفۆكەگوێذ ‪ٝ ٝ‬اربُ ُەفۆگوی ىاٗیبهیی ‪ٝ‬اربیی ‪ ٝ‬پڕاگٔبریکی ‪ٝ‬‬
‫گ‪ٞ‬ربهییە‪( .‬هبكهی ‪ ٝ‬هكیؼی‪ )١٨٩ :١٣٩٦ ،‬ثەٓەُ ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬الیەٗی كۆڕّ ‪ٝ‬‬
‫‪ٝ‬ارب ُە پێک‪ٜ‬ێ٘بٗلا کۆکواٗە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ئەّ ك‪ ٝٝ‬ڕ‪ٝٝ‬ەی ىٓبٕ ثە عۆهێک‬
‫ثەیەکلاچ‪ ٕٝٞ‬کە گۆڕإ ُە یەکێکیبٗلا كەثێزە ‪ٛ‬ۆی گۆڕإ ُە‪ٝ‬ەی رو‪.‬‬
‫ثەٓەُ ‪ٛ‬ەّ هبڵجەکبٗی(‪ّٝ )٦‬ەٍبىی ‪ٛ ٝ‬ەّ هبڵجەکبٗی ڕێيٓبٕ كەچ٘ە ٗب‪ٝ‬‬
‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی پێ ک‪ٜ‬برە‪ٝ‬ە‪ ،‬کە ریبیلا پێک‪ٜ‬برە ئبٓبژەیە ثۆ ك‪ٝ‬اٗەیی كۆڕّ ‪ٝ‬‬
‫‪ٝ‬ارب‪ .‬ئەٓەُ ‪ٛ‬ەٓبٕ ئە‪ ٝ‬ثۆچ‪ٗٝٞ‬ەی ٍۆٍێو(‪ )٣‬ثیوكەفبرە‪ٝ‬ە ُەثبهەی‬
‫ٗیْبٗە‪ٝ‬ە(‪ ،)٤‬ثە‪ ٝ‬عیب‪ٝ‬اىییەی کە ٍۆٍێو ٗیْبٗە رەٗیب ثۆ ‪ّٝ‬ە‬
‫ثەکبهكە‪ٛ‬ێ٘ێذ‪ ،‬ثەاڵّ ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی پێک‪ٜ‬برە ث٘بؿە(‪ٛ )٥‬ەّ ‪ّٝ‬ەکبٗی ىٓبٕ ‪ٝ‬‬
‫‪ٛ‬ەٓیِ یبٍبکبٗی ڕێيٓبٗی ىٓبٕ ثە پێک‪ٜ‬برە كاكەٗێذ‪( .‬ثبْٓبكی ‪ٝ‬‬
‫اٖٗبهیبٕ‪ )٣٧٦ :١٣٩٩ ،‬ثە عۆهێک کە گْذ یەکەکبٗی ىٓبٕ ثویزیٖ ُە‬
‫پێک‪ٜ‬برە ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەُ ك‪ٝ‬اٗەیەکە ُە كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب‪ٛ .‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ُە‪ ٝ‬ڕێيٓبٗەكا‬
‫پێک‪ٜ‬برە کەهەٍزە ٍبكەکبٗی ىٓبٕ ُەفۆٗبگوێذ‪ٓ ٝ ،‬ۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬برە‬
‫رە‪ٝ‬ەهە ریۆهێکە ُەثبهەی پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٕ(‪( )٦‬هكیؼی‪)٦٨ :١٣٩١ ،‬‬
‫ثە‪ٝ ٝ‬اربیەی رب کەهەٍزەیەک ثجێزە پێک‪ٜ‬برە كەثێذ ٗبٍبكە ثێذ‪ ،‬ثەاڵّ الی‬
‫ٍۆٍێو ٍبكەیی ‪ٗ ٝ‬بٍبكەییی ‪ّٝ‬ە گوٗگ ٗییە رب ثە‪ٛ‬ۆیە ‪ّٝ‬ە ثجێزە‬
‫فب‪ٝ‬ەٗی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب‪.‬‬

‫‪71‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ُەّ ‪ٛ‬ێِکبهییەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە پەی‪ٞ‬ەٗلیی ٗێ‪ٞ‬إ كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب كەفوێزەڕ‪:ٝٝ‬‬

‫‪ٛ‬ێِکبهیی ژٓبهە (‪.)١‬‬

‫ُە ‪ٚ Booij: 2015‬ەسگ‪١‬شا‪ٚ‬ە‬

‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ە گە‪ٝ‬هەکە ف‪ٞ‬كی پێک‪ٜ‬برەکەیە کە ُەٗب‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەکەكا ‪ٛ‬ەهك‪ٝٝ‬‬

‫ك‪ٝ‬اٗەی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب ‪ٛ‬ەٕ‪ .‬ىاٗیبهییە كۆٗۆُۆعییەکبٕ ‪ ،PHON‬ىاٗیبهییە‬
‫ڕێيٓبٗی کە ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬ئبٍزی ‪ّٝ‬ەٍبىی ‪ ٝ MORPH‬ىاٗیبهییە‬
‫ٍی٘زبکَییەکبٕ ‪ SYN‬كەگوێزە‪ٝ‬ە‪ُ ،‬ەگەڵ ىاٗیبهییە ‪ٝ‬اربییەکبٕ ثە ‪ٛ‬ێڵێک‬
‫ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍزوا‪ٗٝ‬ەرە‪ٝ‬ە‪ .‬ث‪ٝٞ‬یی پێی‪ٞ‬ایە ىاٗیبهییە ‪ٝ‬اربییەکبٕ رەٗیب الیەٗی‬
‫ٍیٔبٗزیکی ‪ُ SEM‬ەفۆٗبگوێذ‪ ،‬ثەڵک‪ ٞ‬عگە ُە ٍیٔبٗزیک ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬الیەٗی‬
‫پواگٔبریک ‪ ٝ PRAG‬گ‪ٞ‬ربهیِ ‪ُ DISC‬ەفۆكەگوێذ‪ ،‬ربیجەرٔەٗلییە‬
‫پواگٔبریکییەکبٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬كەهثڕی٘ی فۆّە‪ٝ‬یَزی ُە ‪ّٝ‬ەکبٗی ‪Pussy,‬‬
‫‪ٛ . Doggy‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ربیجەرٔەٗلیی گ‪ٞ‬ربهی پەی‪ٞ‬ەٗلی ثە كەم یبٕ‬
‫ّێ‪ٞ‬اىە‪ٝ‬ە(‪ٛ )٧‬ەیە‪ (Booij: 2015) .‬ثەّ پێیەُ ثۆ گەیْزٖ ثە ‪ٝ‬ارب كەثێذ‬
‫پێک‪ٜ‬برەیەک ‪ٛ‬ەثێذ‪ ،‬کەهەٍزەُ کبرێک كەثێزە پێک‪ٜ‬برە کە كاثەّکوكٗێکی‬
‫كۆڕٓیی ‪ٛ‬ەثێذ‪ٝ .‬ارە كۆڕٓە ئبڵۆىەکبٕ فب‪ٝ‬ەٗی پێک‪ٜ‬برەٕ ‪ ٝ‬ف‪ٞ‬كی‬
‫پێک‪ٜ‬برەکەُ ث٘ەٓبی ُێکلاٗە‪ٝ‬ەی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬اربیە ُە ىٓبٗلا‪.‬‬

‫‪72‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫‪ٓ ١-٦‬ۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬ریۆهێک ُە ث‪ٞ‬اهی ٓۆڕكۆُۆعیلا‬

‫ٍەهەربکەی ثۆ کبهەکبٗی فیود ث‪ٝٞ‬یی(‪ )٨‬كەگەڕێزە‪ٝ‬ە‪ ،‬کە کزێجەکەی ثە‬
‫‪ٛ‬ەٓبٕ ٗب‪ٗٝ‬یْبٕ (ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ)(‪ٗ )٩‬ب‪ٗٝ‬ب‪ٝ‬ە‪ .‬ثەاڵّ ث‪ٝٞ‬یی فۆی‬
‫پێی‪ٞ‬ایە ئەّ ٗب‪ٗٝ‬بٗە كا‪ٛ‬ێ٘بٗێکی ٗ‪ٞ‬ێ ٗییە‪ ،‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە ثڵۆٓلێِل(‪ُ )١٧‬ە ٍبڵی‬
‫‪ ١٩٣٥‬ئەّ ىاها‪ٝ‬ەیەی ثەکبه‪ٛ‬ێ٘ب‪ٝ‬ە )‪ُ (Booij, 2010a: 16‬ەگەڵ ئە‪ٝ‬ەّلا‬
‫ٗب‪ٗٝ‬بٗی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ثۆ ریۆهەکە الی ث‪ٝٞ‬یی ثە عۆهێکی رو‬
‫پێ٘بٍە ‪ّ ٝ‬یکوكٗە‪ٝ‬ەی ثۆ کوا‪ ،‬کە ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ریۆهێکی ٍەهثەفۆكا‬
‫ثێذ‪ ،‬ثەٓەُ ئەّ ىاها‪ٝ‬ەیە ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٗێکی گْزی ُە ث‪ٞ‬اهی‬
‫ٓۆڕكۆُۆعیلا گ‪ٞ‬اٍزوایە‪ٝ‬ە ثۆ ریۆهێکی ٓۆڕكۆُۆعیی ٗ‪ٞ‬ێ‪.‬‬

‫ثە ثب‪ٝ‬ەڕی ث‪ٝٞ‬یی ئبٓبٗغی ریۆهی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ )‪(CM‬‬

‫ثویزییە ُە رێگەیْز٘ێکی ثبّزو ثۆ كۆىی٘ە‪ٝ‬ەی پەی‪ٞ‬ەٗلیی ٗێ‪ٞ‬إ ٍی٘زبکٌ‪،‬‬
‫ٓ ۆڕكۆُۆعی ‪ُ ٝ‬ێکَیکۆٕ (كەه‪ٛ‬ەٗگ) ُەگەڵ ربیجەرٔەٗلییە ‪ٝ‬اربییەکبٗی‬
‫‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکبٕ‪ (Booij, 2010b: 1) .‬ئەّ رێگەیْز٘ەُ ثۆ ئە‪ٝ‬ە‬
‫كەگەڕێزە‪ٝ‬ە کە ئەّ ثۆچ‪ٗٝٞ‬ە پێی‪ٞ‬ایە ُە یەک کبرلا كەر‪ٞ‬اٗێذ ُێکلاٗە‪ٝ‬ەی‬
‫كۆڕٓی ‪ُ ٝ‬ێکلاٗە‪ٝ‬ەی ‪ٝ‬اربیی ثۆ ‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکبٗی ىٓبٕ ثکبد‪.‬‬

‫ثەه ُە ٍەه‪ٛ‬ەڵلاٗی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەکبٕ ُە‬

‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ڕێيٓبٗی پێک‪ٜ‬برە ث٘بؿەكا ىیبرو ُە ٍ٘‪ٝٞ‬هی ڕێيٓبٗلا‬
‫كەف‪ٞ‬الٗە‪ٝ‬ە‪ .‬ئەگەهچی ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی ڕێيٓبٗی پێک‪ٜ‬برە ث٘بؿە ثب‪ٝ‬ەڕی ثە‬
‫عیب‪ٝ‬اىیی ٗێ‪ٞ‬إ ٓۆڕكیْ ‪ّٝ ٝ‬ە ُە الیەک‪ ٝ ،‬گوێ ‪ ٝ‬پبڕٍزەکبٗی ُە‬
‫الیەکی روە‪ٝ‬ە ٗییە‪ ٝ ،‬ئەٓبٗە ثە ك‪ٝ‬اٗەی كۆڕّ ‪ٝ -‬ارب ثە ُەثەهچب‪ٝ‬گور٘ی‬
‫ئە‪ٝ‬ەی کە ُە ڕ‪ٝٝ‬ی ئبڵۆىییە‪ٝ‬ە عیب‪ٝ‬اىٕ‪ ،‬كاكەٗێذ‪ُ ،‬ێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەکبٕ ىیبرو ُە‬
‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی گوێ ‪ ٝ‬پبڕٍزەکبٕ كەف‪ٞ‬الٗە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬کەٓزو پڕژا‪ٗٝ‬ەرە ٍەه‬
‫ٓۆڕكیْ ‪ّٝ ٝ‬ە‪( ،‬ثبْٓبكی ‪ ٝ‬هطوە‪ )٦٦٩ :١٣٩٦ ،‬ثەاڵّ ٓۆڕكۆُۆعیی‬
‫پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ٝ‬ای ثۆكەچێذ کە پێک‪ٜ‬برەی ٗب‪ٝ‬ە‪ٝ‬ەی ‪ّٝ‬ەی ٗبٍبكە ‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلیی‬

‫‪73‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫‪ٛ‬ب‪ْٗٝ‬ی٘یی ٗێ‪ٞ‬إ ثەّە پێک‪ٜ‬ێ٘ەهەکبٗی ‪ٛ‬ەه پێک‪ٜ‬برەیەکی ىٓبٗی‪ُ ،‬ەٍەه‬
‫ث٘ەٓبی ثەها‪ٝ‬هكکوكٗی پەی‪ٞ‬ەٗلییە ٍیَزەٓبریکییەکبٗی ٗێ‪ٞ‬إ كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب‬
‫ُە ٗێ‪ٞ‬إ کۆٓەڵە ‪ّٝ‬ەیەکی ىٓبٗیلا كهکی پێلەکوێ‪( .‬هكیؼی ‪ ٝ‬رواثی‪،‬‬
‫‪ )٥١ ،١٣٩٣‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە ئەگەه هَەکەهێکی ىٓبٗی ئی٘گِیيی ‪ّٝ‬ەکبٗی ‪ٝ‬ەک‬
‫‪ writer ٝ baker‬كێوث‪ٝٞ‬ثێذ ئە‪ٝ‬کبد هبڵجی ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٗی(‪[v _er]N )11‬‬
‫ُە ىٓبٗەکەكا كێوكەثێذ‪ ،‬کە پێک‪ٜ‬برەکە كەهثڕا‪ٝ‬ی ‪ٝ‬اربی <<ئبٓواىی‬
‫ئەٗغبٓلاٗی ‪ُ << V‬ەفۆكەگوێذ‪ ٝ ،‬ریبیلا ‪ٝ‬اربی ))‪ ((_er‬رەٗیب ُە ڕێی ئە‪ٝ‬‬
‫پێک‪ٜ‬برە ٓۆڕكۆُۆعییەی کە ئەّ گیوەکەی ُەفۆگور‪ٝٞ‬ە ثەكەٍزلێذ ‪ٝ‬‬
‫ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٗیِ ٗەفْەیەکی(‪ )١٦‬ئەثَزواکذ(‪ )١٣‬ثەّ ّێ‪ٞ‬ەیەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە‬
‫ثۆ ئەّ کۆٓەڵە ‪ّٝ‬ەیە كه‪ٍٝ‬ذ كەکبد‪:‬‬

‫>‪<[[x]vi _er]Nj  [agent of SEMi]j‬‬

‫ئەّ ٗەفْە ئەثَزواکزەُ یبهٓەریلەهێکی ثبّە ثۆ ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٕ‬

‫کە پێ‪ٞ‬یَزی ثە ُەثەهکوكٗی گْذ كەه‪ٛ‬ەٗگی ىٓبٗەکە ٗەثێذ ‪ ٝ‬فۆڕٍکبٗە‬
‫كێوی ىٓبٗەکە ثێذ‪ ،‬ئەٓەُ ُە‪ ٝ‬ڕێگبیە‪ٝ‬ەیە کە ثۆ كێوث‪ٗٝٞ‬ی ‪ّٝ‬ە‬
‫ٗبٍبكەکبٗی ىٓبٕ ٍ‪ٝٞ‬ك ُە ٗەفْەکبٕ ‪ٝ‬ەهكەگوێذ‪ ،‬کە ىاٗیبهیی ‪ٝ‬اربیی ‪ٝ‬‬
‫ىاٗیبهیی كۆڕٓی ُەفۆكەگوٕ‪ٛ .‬ەه ثۆیەّە ئەّ ریۆهە ڕ‪ٝ‬اٗگەیەکی‬
‫گ‪ٗٞ‬غب‪ٝ‬ە ثۆ ئە‪ ٝ‬کەٍبٗەی كەیبٗە‪ٝ‬ێذ كێوی ىٓبٗێکی رو ثٖ ‪ٝ‬‬
‫ی بهٓەریلەهێکی ثبّە ثۆ ئە‪ٝ‬اٗەی ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵی كێوث‪ٗٝٞ‬ی ىٓبٗی ك‪ٝٝ‬ەّ كەكەٕ‪،‬‬
‫چ‪ٗٞ‬کە ثە كێوث‪ٗٝٞ‬ی ٗەفْەکبٕ كەر‪ٞ‬اٗێذ ‪ٛ‬ەٓ‪ ٝٞ‬ئە‪ّٝ ٝ‬بٗە كێوثێذ کە‬
‫كەکە‪ٗٝ‬ە ٗب‪ ٝ‬یەک ٗەفْە‪ٝ‬ە (ثڕ‪ٝ‬اٗە؛ ثبْٓبكی ‪ ٝ‬اٖٗبهیبٕ‪.)١٣٩٥ ،‬‬
‫ثەٓەُ ریۆهی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ٍ‪ٝٞ‬ك ‪ ٝ‬ثبیەفێکی ىۆهی كەثێذ ثۆ‬
‫ث‪ٞ‬اهی ىٓبٗە‪ٝ‬اٗیی کبهەکی ‪ ٝ‬كێوث‪ٗٝٞ‬ی ىٓبٕ‪ ،‬چ‪ٗٞ‬کە ریۆهەکە ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلەكاد‬
‫ُە ڕێی كەٍز٘یْبٗکوكٗی ٗەفْەکبٕ ‪ ٝ‬كاثەّکوكٗیبٗە‪ٝ‬ە ‪ٛ‬ەّ الیەٗی‬
‫كۆڕٓی ‪ٛ ٝ‬ەّ الیەٗی ‪ٝ‬اربیی پێک‪ٜ‬برەکبٕ ٗیْبٗجلاد‪ّٝ ٝ ،‬ەکبٗی ىٓبٕ ثە‬
‫ئبٍبٗی ثەٍەه ٗەفْەکبٗیبٕ كاثەّجکبد‪ .‬ثەٓەُ ثە كێوث‪ٗٝٞ‬ی ٗەفْەیەک‬

‫‪74‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫کەٍەکە ّبهە ىای ‪ٛ‬ەٓ‪ ٝٞ‬ئە‪ّٝ ٝ‬بٗە كەثێذ کە ‪ٛ‬ب‪ٝ‬پێک‪ٜ‬برەٕ‪ٗ .‬ەک ‪ٛ‬ەه‬
‫ئە‪ٝ‬ە ثەڵک‪ ٞ‬كێوث‪ٗٝٞ‬ی پوۆٍەکبٕ یبهٓەریلەهە رب ثە‪ٛ‬ۆیە‪ٝ‬ە کبرێک‬
‫ڕ‪ٝٝ‬ثەڕ‪ٝٝ‬ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ كەثێزە‪ٝ‬ە ثە ئبٍبٗی ُێیبٕ رێجگبد ‪ ٝ‬رەٗبٗەد ُە‬
‫ر‪ٞ‬اٗبیلا ‪ٛ‬ەثێذ ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێِ كه‪ٍٝ‬زجکبد‪.‬‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬یەکێک ُە ٗ‪ٞ‬ێزویٖ ریۆهەکبٗی ث‪ٞ‬اهی‬

‫ٓۆڕكۆُۆعیی‪ٛ ،‬ە‪ٝ‬ڵیلا‪ٝ‬ە کۆٓەڵێک چەٓک ‪ ٝ‬ىاها‪ٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ثێ٘ێزە ٗب‪ٝ‬‬
‫ث‪ٞ‬اهەکبٗی ّیکوكٗە‪ٝ‬ە‪ٝ‬ە‪ٝ ،‬ەک‪ ٞ‬ىٗغیوەی پِەكاهی(‪ٗ ،)١٤‬ەفْەی‬
‫پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ(‪ ،)١٥‬پێْگوٓبٗەی ثۆٓب‪ٝ‬ەیی(‪ .)١٦‬ئبٓبٗغی ئەّ ریۆهەُ ُە‪ ٝ‬کبهەكا‬
‫ئە‪ٝ‬ەث‪ٝٞ‬ە کە ثز‪ٞ‬اٗێذ ثە کەهەٍزە ‪ ٝ‬ثیوێکی ٗ‪ٞ‬ێ‪ٞ‬ە ‪ٛ‬ەٗلێ کێْە ‪ٝ‬‬
‫کۆٍپی ثەهكەّ پڕۆٍەکبٗی ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٕ چبهەثکبد ‪ ٝ‬پەهكە ُەٍەه ‪ٛ‬ەٗلێ‬
‫الیەٗی ّبها‪ٝ‬ەی ئەّ پوۆٍبٗە الثلاد کە ریۆهەکبٗی پێْزو (ثە ربیجەد ئە‪ٝ‬‬
‫ریۆهاٗەی پْذ ثە ٓۆڕكیْ كەثەٍزٖ‪ ،‬ثە ‪ٝ‬اربیەکی رو ٓۆڕكیْ_ث٘بؿەٕ)‬
‫ٗەیبٗز‪ٞ‬اٗی‪ٞ‬ە ّیکبهییەکی گ‪ٗٞ‬غب‪ ٝ‬ثۆ ئە‪ ٝ‬پوۆٍبٗە ثکەٕ‪ .‬ثۆ ئەّ ٓەثەٍزە‬
‫ث‪ٝٞ‬یی ٍێ ربیجەرٔەٗلیی کِیِی ثۆ ریۆهی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‬
‫كاكەڕێژێذ‪:‬‬

‫یەکەّ‪ُ :‬ێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعی كەثێذ ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ‪ّٝ‬ەٍبىیی‬

‫‪ّٝ‬ە_ث٘بؿە ثێذ ٗەک ٓۆڕكیْ_ث٘بؿە‪.‬‬

‫ك‪ٝٝ‬ەّ‪ :‬هبڵجە ‪ّٝ‬ەٍبىییەکبٕ كەثێذ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬پێک‪ٜ‬برە (ك‪ٝ‬اٗەی كۆڕّ ‪ٝ‬‬

‫‪ٝ‬ارب) ُەثەهچب‪ٝ‬ثگیوێٖ‪.‬‬

‫ٍێیەٓیِ‪ُ :‬ە ٗێ‪ٞ‬إ كەه‪ٛ‬ەٗگ (ُێکَیْ) ‪ ٝ‬ڕێيٓبٗلا ٍ٘‪ٝٞ‬هێکی كاثڕ‬

‫ٗییە‪ٝ )Booij, 2018: 3( .‬ارە ئە‪ ٝ‬یبٍب ‪ ٝ‬پێڕە‪ٝ‬اٗەی ثۆ ڕێيٓبٗی ىٓبٕ‬
‫كاكەڕێژهێٖ ‪ٛ‬ەٓبٕ ئە‪ ٝ‬یبٍب ‪ ٝ‬پێڕە‪ٝ‬اٗەُ ثۆ كەه‪ٛ‬ەٗگی ىٓبٕ ُەثبه‬
‫كەثٖ‪.‬‬

‫‪75‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫یەکێکی رو ُە‪ ٝ‬ثبثەربٗەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ گوٗگی ‪ ٝ‬ثبیەفی‬
‫پێلەكاد‪ٝ ،‬ارب ‪ّ ٝ‬یکوكٗە‪ٝ‬ەی یەکەی ىٓبٗییە‪ّٞ .‬ێ٘ی ‪ٝ‬ارب ‪ ٝ‬یەکەی‬
‫ّیکوكٗە‪ٝ‬ە ُە ٓۆڕكۆُۆعیلا ‪ٛ‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب كەٍز٘یْبٗکوكٗی کەهەٍزەی‬
‫ث٘ەڕەری ‪ ٝ‬ث‪ٗٞ‬یبك ُە ىۆهثەی ریۆهەکبٗی ث‪ٞ‬اهی ٓۆڕكۆُۆعی عێی ثبیەؿ ‪ٝ‬‬
‫ْٓز‪ٓٞ‬ڕە‪ .‬ثەاڵّ ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ‪ ،‬پێک‪ٜ‬برە كەکبرە ث٘ەٓب ‪ ٝ‬ث‪ٗٞ‬یبكی‬
‫ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعی ‪ ٝ‬فۆی ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬ریۆهێکی پێک‪ٜ‬برە_ث٘بؿە ُە ث‪ٞ‬اهی‬
‫ٓۆڕكۆُۆعیلا(‪ )١٧‬كەٗبٍێ٘ێذ‪( .‬ػجبٍی‪ّٝ )٧٦ :١٣٩٦ ،‬ە ثە ثچ‪ٝٞ‬کزویٖ‬
‫یەکەی ّیکوكٗە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ثچ‪ٝٞ‬کزویٖ ٗیْبٗەی ىٓبٗی ‪ٛ‬ەژٓبهكەکبد‪.‬‬
‫گیوەکەکبٕ (ٓۆڕكیٔە ثەٗلەکبٕ) رەٗیب ثەّێکی پێک‪ٜ‬برەی ٗب‪ٝ‬ە‪ٝ‬ەی‬
‫ٗەفْەکبٕ پێکلە‪ٛ‬ێٖ٘ ‪ ٝ‬ئبڕاٍزەی ‪ٝ‬اربییبٕ رەٗیب ُە ڕێی ئە‪ٗ ٝ‬ەفْبٗە‪ٝ‬ە‬
‫‪ٝ‬ەكەٍزلێذ کە ُە پێک‪ٜ‬برەکەكا كه‪ٍٝ‬زج‪ ٝ ،ٕٝٞ‬گیوەکەکە ثەّێکە ُە‪ٝ‬‬
‫پێک‪ٜ‬برەیە‪( .‬هكیؼی ‪ ٝ‬ه‪ٙ‬بیی‪ )٧٥ :١٣٩٨ ،‬چ‪ٗٞ‬کە ُە‪ ٝ‬ڕێيٓبٗەكا گیوەکەکبٕ‬
‫ٗب‪ٝ‬ەڕ ۆکێکی ‪ٝ‬اربییبٕ ٗییە ‪ ٝ‬ىاٗیبهییەکبٗیبٕ ثە‪ٛ‬ۆی پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗە‪ٝ‬ە کە‬
‫ریبیبٗلا ئبٓبكەییبٕ ‪ٛ‬ەیە كەر‪ٞ‬اٗیٖ پێیبٕ ثگەیٖ‪( .‬هبكهی ‪ ٝ‬هكیؼی‪:١٣٩٦ ،‬‬
‫‪ٛ ) ١٩١‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ُەپبڵ ‪ٝ‬اربی ٗەفْەکە ‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەی ث٘کە گوٗگیی فۆی‬
‫‪ٛ‬ەیە‪ ،‬چ‪ٗٞ‬کە ‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ە پەی‪ٞ‬ەٍزە ثە ‪ٝ‬اربی ئەّ ك‪ٝٝ‬اٗە‪ٝ‬ە‪( .‬ثبْٓبكی ‪ٝ‬‬
‫هطوە‪ )٦٧١ :١٣٩٦ ،‬ثەٓەُ ثە ‪ٝ‬ەهگور٘ی ‪ٝ‬اربی پێک‪ٜ‬برە ‪ٝ ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەی‬
‫ث٘کە كەگەیٖ ثە ىاٗیبهییە ‪ٝ‬اربییەکبٕ ثۆ رە‪ٝ‬ا‪ٝ‬ی پێک‪ٜ‬برەکە‪.‬‬

‫‪ٛ ٦-٦‬ەڕەٓیج‪ٗٝٞ‬ی كەه‪ٛ‬ەٗگ ُە رۆڕی پەی‪ٞ‬ەٗلیلا‬

‫ُە ثەّێکی ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەکبٗی ئەّ ك‪ٝ‬اییبٗەی ٓۆكێِەکبٗی ڕێيٓبٕ‪،‬‬

‫كەه‪ٛ‬ەٗگ ثە ّێ‪ٞ‬ەی ‪ٛ‬ەڕەٓێک(‪ُ )١٨‬ە عۆهە عیب‪ٝ‬اىەکبٗی کبریگۆهی‬
‫كەٗ‪ٞ‬ێ٘وێ (كِیکی٘گەه(‪١٩٨٧ )١٩‬؛ کویگەه ‪ٗ ٝ‬ێوثۆٕ(‪١٩٩٣ )٦٧‬؛ کیِجەهی(‪ٝ )٦١‬‬
‫ئە‪ٗٝ‬ی رو ‪٦٧٧٦‬؛ ٍبگ(‪ ٝ )٦٦‬ئە‪ٝ‬اٗی رو ‪٦٧٧٣‬؛ ٍبگ ‪ُ ،٦٧٧٧‬ە ‪Booij,‬‬
‫‪ٝ 2010a: 25‬ەهگیوا‪ٝ‬ە)‪ .‬ث‪ٝٞ‬ییِ ثە ٍ‪ٝٞ‬ك‪ٝ‬ەهگورٖ ُەّ کبهاٗە ر‪ٞ‬اٗی‬
‫پێڕە‪ٝ‬ێکی ٗ‪ٞ‬ێ ثۆ ریۆهەکەی كاثڕێژێذ ‪ ٝ‬ث٘ەٓبی ‪ٛ‬ەڕەٓیی ىاٗیبهییەکبٕ‪،‬‬

‫‪76‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ ٝ‬ثەّێ‪ٞ‬ەی ىٗغیوەیەکی ثەیەکە‪ٝ‬ەثەٍزوا‪ ٝ‬گوێلها‪ٝ ٕٝ‬‬
‫ىاٗیبهییە کبٕ ُە ّێ‪ٞ‬ەی كۆڕٓێکی ئەثَزواکزە‪ٝ‬ە كەگ‪ٞ‬اىهێ٘ە‪ٝ‬ە ثۆ‬
‫كۆڕٓێکی ثەه‪ٛ‬ەٍذ ُە ىٓبٗلا‪.‬‬

‫‪ٛ‬ەه ریۆهێکی ٓۆڕكۆُۆعی‪ ،‬کە كەه‪ٛ‬ەٗگ ثە رۆڕێکی ‪ٛ‬ەڕەٓی ُە‬

‫پەی‪ٞ‬ەٗلییەکبٕ كاث٘ێذ‪ ،‬ئە‪ٝ‬ا ٗبچبه كەثێذ ثبیەؿ ثە ٍێ ثبثەری ٍەهەکی‬
‫ثلاد‪ ،‬ئە‪ٝ‬اٗیِ؛ چیەری ئە‪ ٝ‬هبڵجبٗەی کە پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکبٕ‬
‫ُەفۆكەگوٕ‪ /‬پەی‪ٞ‬ەٍزٖ ثە پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ەی ئبڵۆى‪ ،‬ڕێژەی ىاٗیبهیی‬
‫رۆٓبهکوا‪ ٝ‬ثۆ ‪ٛ‬ەه ‪ّٝ‬ەیەک ‪ُ ٝ‬ە کۆربییلا چۆٗیەریی پەی‪ٞ‬ەٗلیی ٗێ‪ٞ‬إ‬
‫هبڵجەکبٕ ‪ّٝ ٝ‬ەکبٗی ژێو كەٍەاڵریبٕ‪( .‬هكیؼی ‪ ٝ‬رواثی‪)٥٧ :١٣٩٣ ،‬‬

‫یەکێک ُە‪ ٝ‬ثبثەربٗەی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ثبیەفی پێلەكاد‬

‫كەه‪ٛ‬ەٗگ (ُێکَیکۆٕ)ە‪ .‬كەه‪ٛ‬ەٗگ ُەّ ثۆچ‪ٗٝٞ‬ەكا ڕۆٗبٗێکی ٍیَزەٓبریکی‬
‫(پێوە‪ٝ‬ثەٗلاٗە) ‪ٛ ٝ‬ەڕەٓیی ‪ٛ‬ەیە‪ ،‬ئەّ ڕۆٗبٗجەٗلییەُ ُە ٗەفْەکبٕ ‪ٝ‬‬
‫ثەّەٗەفْەکبٗە‪ٝ‬ە ٍەهچب‪ٝ‬ەكەگوێذ‪( .‬ػظیْكفذ ‪ ٝ‬هكیؼی‪)٦٣ :١٣٩٨ ،‬‬
‫ئەّ ڕۆٗبٗجەٗلییەُ ثویزییە ُە رۆڕێکی ىاٗیبهی ُەثبهەی ‪ّٝ‬ەکبٗە‪ٝ‬ە‪ٛ .‬ەه‬
‫ثۆیەّە ‪ٝ‬ا ٗیْبٗلەكهێ کە ُە ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی پێک‪ٜ‬برە‪-‬ث٘بؿەكا ُەثوی ىاها‪ٝ‬ەی‬
‫كەه‪ٛ‬ەٗگ ٍ‪ٝٞ‬ك ُە ىاها‪ٝ‬ەی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ٝ‬ەهكەگیوێذ‪ ،‬ئەٓەُ ثە‪ٛ ٝ‬ۆیە‪ٝ‬ەیە‬
‫کە گْذ پێک‪ٜ‬برە ‪ّٝ‬ەیی ‪ ٝ‬ڕێيٓبٗییەکبٕ ثە پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ كاكەٗوێٖ‪( .‬ثبْٓبكی‬
‫‪ٔٛ ٝ‬کبهإ (‪)٦٨ :١٣٩٧‬‬

‫ثۆ ٗیْبٗلاٗی پەی‪ٞ‬ەٗلیی ‪ٛ‬ەڕەٓی ُە ‪ّٝ‬ەکبٗی ىٓبٗی ئی٘گِیيی‬

‫ث‪ٝٞ‬یی گویٔبٗەی ‪ٛ‬ێِکبهییەکی ُەّ ّێ‪ٞ‬ەیەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە كەکبد‪:‬‬

‫‪77‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫‪ٛ‬ێِکبهیی ژٓبهە (‪ٛ )٦‬ەڕەٓی ‪ّٝ‬ەکبٗی ىٓبٗی ئی٘گِیيی ُە ث‪ٝٞ‬یی‬
‫‪ٝ ٦٥ :٦٧١٧a‬ەهگیوا‪ٝ‬ە‬

‫ث‪ٝٞ‬یی ُە ‪ٛ‬ێِکبهییەکەكا پەی‪ٞ‬ەٗلیی ‪ٛ‬ەڕەٓی ثۆ پۆُێ٘کوكٗی ‪ّٝ‬ەکبٗی‬

‫ىٓبٗی ئی٘گِیيی كاٗب‪ٝ‬ە‪ُ .‬ە ‪ٛ‬ێِکبهییەکەكا پەی‪ٞ‬ەٗلیی پِەكاهی ‪ّٝ‬ەکبٕ‬
‫كاثەّی ٍەه چ‪ٞ‬اه ئبٍذ كەکبد؛ ئبٍزی یەکەّ ُەٍەه ث٘ەٓبی‬
‫كەه‪ٛ‬ەٗگیج‪ّٝ ٝ ٕٝٞ‬ەی ڕێيٓبٗی (ئەهکی)ث‪ ٕٝٞ‬ثۆ ك‪ ٝٝ‬عۆه‬
‫كاثەّلەکبد‪ُ .‬ە ئبٍزی ك‪ٝٝ‬ەٓلا‪ّٝ ،‬ەکبٕ ُەٍەه ث٘ەٓبی کبریگۆهیی‬
‫ٍی٘زبکَی ‪ّٝ‬ەکبٕ كاثەّلەکبد‪ُ .‬ە ئبٍزی ٍێیەٓلا ربیجەرٔەٗلییەکبٗی‬
‫ثەّەکبٗی ئبفب‪ٝ‬رٖ (ٗبٍوا‪ٝ‬ی‪ٗ ،‬ەٗبٍوا‪ٝ‬ی‪ ،‬ڕاثوك‪ ،ٝٝ‬ڕاٗەثوك‪)... ٝٝ‬‬
‫كەفبرەڕ‪ .ٝٝ‬کۆرب ئبٍذ ‪ّٝ‬ە ثەه‪ٛ‬ەٍزەکبٗی ىٓبٕ كەگوێزەفۆ‪ .‬ثۆ‬
‫ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‪ّٝ ،‬ەیەکی ‪ٛ‬ب‪ّٝ‬ێ‪ٞ‬ەی ‪ُ eat‬ە ٍەهە‪ٝ‬ە ثۆ ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە ثەّ‬
‫ّێ‪ٞ‬ەیەیە‪ُ :‬ە عۆهی ‪ّٝ‬ەکبٗلا ‪ّٝ‬ەیەکی كەه‪ٛ‬ەٗگییە‪ٛ ،‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب فب‪ٝ‬ەٗی‬
‫کبریگۆهیی کوكاهە‪ُ ٝ ،‬ە کوكاهكا ُە عۆهی کبهە رێپەڕەکبٗە‪ ،‬ئی٘غب‬
‫كۆڕٓێکی ثەهعەٍزە (ثەه‪ٛ‬ەٍذ)ی ُە ّێ‪ٞ‬ەی ‪ٛ eat‬ەیە ُە ىٓبٗەکەكا‪.‬‬

‫‪7٨‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ثەٓەُ ‪ٛ‬ەٓ‪ّٝ ٝٞ‬ەکبٗی ىٓبٗەکە فب‪ٝ‬ەٗی ‪ٛ‬ەڕەٓێکی ڕێکقوا‪ُ ٝ ٕٝ‬ەگەڵ‬
‫ئە‪ٝ‬ەّلا ُە ڕێی ٍیَزەٓێکە‪ٝ‬ە ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍزوا‪ُ ،ٕٝ‬ە ٍیَزەٓەکەكا‬
‫کەهەٍزەکبٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬رۆڕێک ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍزوا‪ٝ .ٕٝ‬ارە کەهەٍزەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە‬
‫ثە پێک‪ٜ‬برەی ٍەهە‪ٝ‬ەی فۆی گوێلها‪ٝ‬ە ىاٗیبهییەکبٕ ُە ٍەهە‪ٝ‬ەی فۆی‬
‫‪ٝ‬ەهكەگوێذ‪.‬‬

‫‪ ٣-٦‬ثۆٓب‪ٝ‬ەییج‪ٗٝٞ‬ی پێْگویٔبٗە‬

‫‪ٝ‬ەک ُە ٍەهە‪ٝ‬ە ثبٍکوا‪ُ ،‬ە ‪ٛ‬ێڵکبهیی ‪ٛ‬ەڕەٓیلا ىاٗیبهییەکبٕ ثە‬

‫ّێ‪ٞ‬ەی رۆڕێک ثەیەکە‪ٝ‬ە گوێلها‪ ٝ ٕٝ‬ئەّ ثەٍز٘ە‪ٝ‬ەیەُ ثە ‪ٛ‬ەهك‪ٝٝ‬‬
‫ئبڕاٍزەی ئبٍۆیی ‪ٍ ٝ‬ز‪ٗٝٞ‬ی كەثێذ‪ٝ ،‬ارە ُەالیەک کەهەٍزەکبٕ ُە ئبٍزی‬
‫ٍز‪ٗٝٞ‬یلا ُە پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی عێْ٘ی٘یلإ‪ُ ،‬ە ‪ٛ‬ەٓبٕ کبرلا ُەٍەه ‪ٛ‬ێڵی‬
‫ئبٍۆییلا ُە پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی رەکْ٘ی٘یلا كەثٖ‪ُ .‬ە ‪ٛ‬ەه پێْگویٔبٗەیەکی‬
‫‪ٛ‬ەڕەٓی ُە كەه‪ٛ‬ەٗگلا ‪ٛ‬ەٓیْە چۆٗیەریی گەیْزٖ ثە ثۆٓب‪ٝ‬ەییی‬
‫ىاٗیبهییەکبٗی گوێکبٗی ٍەه‪ٝٝ‬ە‪ٝ‬ە ثە گوێکبٗی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە عێگبی ثبً ‪ٝ‬‬
‫رێڕآبٗە‪( .‬هكیؼی ‪ ٝ‬رواثی‪ )٥٦ :١٣٩٣ ،‬ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٗیِ‬
‫ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی ُە ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی هبڵجەکبٗی ٓۆڕكۆُۆعیلا پْذ ثە‬
‫ٗەفْەکبٕ كەثەٍزێذ‪ ،‬ثۆیە ثبثەری ثۆٓب‪ٝ‬ەییج‪ٗٝٞ‬ی پێْگویٔبٗە ُە‬
‫ّیکوكٗە‪ٝ‬ەی ٓۆڕكۆُۆعیبٗەكا ثبیەفلاهە ‪ ٝ‬گوٗگیی فۆی ‪ٛ‬ەیە‪.‬‬

‫یەکێک ُە‪ ٝ‬ثبثەربٗەی ُە ثۆٓب‪ٝ‬ەییج‪ٗٝٞ‬ی پێْگویٔبٗەكا عێگبی ثبیەفە‪،‬‬

‫ڕ‪ٗٝٝ‬کوكٗە‪ٝ‬ە ‪ّ ٝ‬یکوكٗە‪ٝ‬ەی چۆٗیەریی گ‪ٞ‬اٍز٘ە‪ٝ‬ەی ىاٗیبهییەکبٗە ُە‬
‫گوێ ثباڵکبٕ ثۆ گوێ ٗيٓەکبٕ‪ٝ .‬ارە ڕ‪ٗٝٝ‬کوكٗە‪ٝ‬ەی ئە‪ٝ‬ەی چۆٕ‬
‫ىاٗیبهییەکبٕ ُە كۆڕٓێکی ئەثَزواکزە‪ٝ‬ە كەگ‪ٞ‬اىهێ٘ە‪ٝ‬ە ثۆ كۆڕٓێکی‬
‫ثەه‪ٛ‬ەٍ ذ ‪ ٝ‬چۆٗیەریی كۆىی٘ە‪ٝ‬ەی پەی‪ٞ‬ەٗلییەکبٕ‪ُ .‬ە‪ ٝ‬ڕ‪ٝٝ‬ە‪ٝ‬ە ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی‬
‫ثۆٓب‪ٝ‬ەیی ‪ٝ‬ای ثۆكەچێذ کە ربیجەرٔەٗلییەکبٗی گوێیەکی ثباڵ ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫ثۆٓب‪ٝ‬ەیی ثۆ گوێ ٗيٓەکبٕ كەگ‪ٞ‬اىهێزە‪ٝ‬ە‪ٓ ،‬ەگەه ئە‪ٝ‬ەی کە گوێ ٗيٓەکە‬
‫فبٍیەری عیب‪ٝ‬اىروی ُەگەڵ ربیجەرٔەٗلیی پێک‪ٜ‬برەکبٗی ٗب‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلییەکە‬

‫‪71‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫‪ٛ‬ەثێذ‪( .‬ػجبٍی‪ )٨٣ - ٨٦ :١٣٩٦ ،‬ثە‪ٝ ٝ‬اربیەی‪ ،‬گوێیەکی ثباڵ‬
‫ىاٗیبهییەکبٗی ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ثۆٓب‪ٝ‬ەیی ثۆ گوێکبٗی ف‪ٞ‬اه فۆی‬
‫كەگ‪ٞ‬اىێزە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬گوێ ٗيٓەکەُ ىاٗیبهییەکبٕ ُە گوێکەی ٍەه‪ٝٝ‬ی فۆی‬
‫‪ٝ‬ەهكەگوێذ ثە ٓەهعێک گوێ ٗيٓەکە فۆی فب‪ٝ‬ەٗی ربیجەرٔەٗلیی كژ ثە‬
‫ُوەکبٗی ٍەه‪ٝٝ‬ی فۆی ٗەثێذ‪.‬‬

‫ئەّ ىاٗیبهییبٗەُ ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ثۆٓب‪ٝ‬ەیی ُە ٍەهە‪ٝ‬ە ثۆ ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە ‪ٝ‬‬

‫ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ڕێک‪ٞ‬پێک ‪ ٝ‬پِەثەٗلی كەگ‪ٞ‬اىهێ٘ە‪ٝ‬ە کە كەر‪ٞ‬اٗوێذ ُە‬
‫ٗەفْەیەکی ‪ٛ‬ب‪ّٝ‬ێ‪ٞ‬ەی ئەٓەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە ٗیْبٗجلهێذ‪:‬‬

‫‪[[a]X [b]V ]z‬‬

‫‪[[a]X [b]V ]N‬‬

‫‪[[a]N [b]v]N‬‬

‫‪[ v ]N‬كوۆُ[ ‪[[a]N‬‬

‫[ٓی‪ٞ‬ە]]‬ ‫‪N‬‬ ‫‪[V[N‬كوۆُ[‬

‫ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەکە ُە ثبْٓبكی ‪ ٝ‬اٖٗبهیبٕ‪ٝ ١٧٧٧ :١٣٩٥ ،‬ەهگیوا‪ٝ‬ە‬

‫‪ٛ‬ەه‪ٝ‬ەک ُە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەکەكا كەهكەکە‪ٝ‬ێذ‪ ،‬ىاٗیبهییەکبٕ رب ثباڵرو ثٖ‬

‫گْزی رو ‪ ٝ‬ئەثَزواکززو كەثٖ‪ ،‬ثە‪ٓ ٝ‬بٗبیەی کە كەر‪ٞ‬اٗوێ یبٍبیەکی ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫‪ [[a]x [b]y]z‬ثۆ گْذ ئە‪ّٝ ٝ‬ە ُێکلها‪ٝ‬اٗەی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی پێْ٘یبىثکوێ‬
‫کە ُە ك‪ ٝٝ‬ثەُ پێک‪ٜ‬بر‪ ٝ ،ٕٝٞ‬ك‪ٝ‬ارو ‪ُ ٝ‬ە ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ەکبٗی ك‪ٝ‬اروكا ٗەفْەکە‬
‫‪ٝ‬هك كەثێزە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ربیجەرٔەٗلییەکبٗی ‪ّٝ‬ەکە كەهكەفبد ‪ ٝ‬ىاٗیبهییەکبٕ‬
‫ثەهعەٍزەكەکبد‪ٓ .‬ۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٗیِ ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی ‪ّٝ‬ە‬
‫ٗبٍبكەکبٗی ىٓبٕ ‪ٝ‬ەک‪ٗ ٞ‬ەفْە ٍەیوكەکبد‪ ،‬ثۆیە ُە ‪ٛ‬ەه ‪ٛ‬ێِکبهییەکی‬
‫(‪)٦٣‬‬
‫‪ٛ‬ەڕەٓیج‪ٗٝٞ‬ی كەه‪ٛ‬ەٗگلا ‪ٛ‬ەٓیْە چۆٗیەریی گەیْزٖ ثە ثۆٓب‪ٝ‬ەیی‬

‫‪٨0‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ىاٗیبهییەکبٗی گوێکبٗی ٍەه‪ ٝٝ‬ثۆ گوێکبٗی ف‪ٞ‬اه‪ ٝٝ‬عێی ثبٍە‪( .‬هكیؼی ‪ٝ‬‬
‫رواثی‪ٝ )٥٣ – ٥٦ :١٣٩٣ ،‬ارە ثۆٓب‪ٝ‬ەییج‪ٗٝٞ‬ی ىاٗیبهییەکبٕ ُە ئبٍزی ثباڵ‬
‫ثۆ ئبٍزی ٗيٓزو ُە ڕێی فَز٘ەڕ‪ٝٝ‬ی ‪ٛ‬ەڕەٓییە‪ٝ‬ە كەثێذ‪ ،‬ثە عۆهێک کە‬
‫ىاٗیبهییەکبٕ پِە ثە پِە ‪ ٝ‬هۆٗبؽ ُە ك‪ٝ‬ای هۆٗبؽ كێ٘ە ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە رب كەگەٕ ثە‬
‫ٗيٓزویٖ ئبٍذ ُە ىاٗیبهییەکبٕ‪ .‬ئە‪ٍ ٝ‬یَزەٓە ڕێکقوا‪ٝ‬ەی ٗێ‪ٞ‬إ‬
‫ثەهىرویٖ ئبٍزی ٗ‪ٞ‬اٗلٕ رب كەگبرە ٗيٓزویٖ ئبٍزی ٗ‪ٞ‬اٗلٕ ثە عۆهێک‬
‫ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍزوا‪ ،ٕٝ‬کە ٗبر‪ٞ‬اٗوێ ‪ٛ‬یچ پچڕاٗێک ُە ٗێ‪ٞ‬اٗیبٗلا ‪ٛ‬ەثێذ ‪ٝ‬‬
‫ٗيٓزویٖ ئبٍذ کە ‪ّٝ‬ە ثەه‪ٛ‬ەٍزەکبٗی ىٓبٗە ىاٗیبهییەکبٗی پِە ثە پِە ُە‬
‫ئبٍزەکبٗی ٍەه‪ٝٝ‬رو ‪ٝ‬ەهكەگوێذ‪.‬‬

‫ٍەهچب‪ٝ‬ەیەکی روی ىاٗیبهی ُەپبڵ ٗەفْەکبٕ‪ ،‬ثویزییە ُە‬

‫‪ّٝ‬ەث٘کە(‪ . )٦٤‬ث‪ٝٞ‬یی پێی‪ٞ‬ایە ىاٗیبهییەکبٕ ُە ‪ّٝ‬ەیەکی ٗبٍبكەكا ‪ٛ‬ەهك‪ٝٝ‬‬
‫چی٘ی ٗەفْە ‪ّٝ ٝ‬ەی ث٘کە كەگوێزە‪ٝ‬ە‪ .‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە ‪ّٝ‬ەی ‪skyper‬‬
‫ىاٗیبهییەکبٗی ُە ٗەفْەی ‪ ٝ [v –er]Nj‬کوكاهی ‪ Skype‬کە ث٘کەی ‪ّٝ‬ە‬
‫ٗبٍبكەکەیە ‪ٝ‬ەهكەگوێذ‪ .‬ثەّ ّێ‪ٞ‬ەیەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە‪:‬‬

‫‪ٛ‬ێِکبهیی ژٓبهە (‪ )٣‬ىاٗیبهیی ثۆٓب‪ٝ‬ەیی ‪ّٝ‬ەی ‪Skyper‬‬

‫‪Booji, 2010a: 26‬‬

‫‪ٛ‬ەه‪ٝ‬ەک ُە ‪ٛ‬ێِکبهییەکەكا كیبهە ‪ّٝ‬ەی ‪ُ Skyper‬ە ىٓبٗی ئی٘گِیيیلا‬

‫ىاٗیبهییەکبٗی ُە ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬چی٘ی ٗەفْە ‪ّٝ ٝ‬ەی ث٘کە ‪ٝ‬ەهگور‪ٝٞ‬ە‪ ،‬ئەّ‬

‫‪٨1‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ك‪ ٝٝ‬چی٘ەُ ثە یەکە‪ٝ‬ە ‪ٛ‬ەّ ىاٗیبهیی كۆڕٓی ‪ٛ‬ەّ ىاٗیبهیی ‪ٝ‬اربیی ثە‬
‫پێک‪ٜ‬برە ٗبٍبكەکە كەثەفْٖ‪ .‬ثە ُێکلاٗی ىاٗیبهیی كۆڕٓی کە پێک‪ٜ‬بر‪ٝٞ‬ە ُە‬
‫ىاٗیبهییە كۆڕٓییەکبٗی پێک‪ٜ‬برە ‪ ٝ‬ىاٗیبهیی ‪ٝ‬اربیی کە ‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەی ث٘کە‬
‫ُەفۆكەگوێذ (ثەثێ ىاٗیبهیی ‪ٝ‬اربیی گیوەکەکبٕ)‪ ،‬كەگەیٖ ثە ‪ٝ‬اربی گْذ‬
‫پێک‪ٜ‬برەکە‪ٛ .‬ەه ثۆیەّە ثۆچ‪ٗٝٞ‬ی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ الیەٗی ‪ٝ‬اربیی ُە پێک‪ٜ‬برەكا‬
‫كەهآۆُ ٗبکبد‪ ،‬ثەڵک‪ُ ٞ‬ەپبڵ پێک‪ٜ‬برە كۆڕٓییەکە ‪ٝ‬اربی کەهەٍزەی ث٘کەُ‬
‫ثبیەفی پێلها‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ثەّێکە ُە ‪ٝ‬اربی گْزیی پێک‪ٜ‬برەکە‪.‬‬

‫‪ٗ ٤-٦‬ەفْە‬

‫یەکێک ُە ربیجەرٔەٗلییەکبٗی ٓۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ كاٗبٗی ٗەفْە ‪ٝ‬‬

‫ثەّەٗەفْەیە ثۆ ‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٗی ىٓبٕ‪ ،‬ئەٓەُ ثە عۆهێکە کە ُەّ‬
‫ریۆهەكا ٗەفْە ‪ ٝ‬ثەّەٗەفْەکبٕ ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ئەثَزواکذ ُە ئب‪ٝ‬ەىی‬
‫ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٗەکەكا ‪ٛ‬ەٕ ‪ ٝ‬ئەّ ٗەفْبٗە ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬هبڵجێکی ئەثَزواکذ ثە‬
‫ّێ‪ٞ‬ەیەکی ‪ٛ‬ب‪ٝ‬ثەُ ُەٗب‪ٓ ٝ‬ێْکی هَەکەهاٗی ىٓبٗەکەكا چەٍپب‪،ٕٝ‬‬
‫کەهەٍزەکبٕ ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ٍیَزەٓبریک ‪ ٝ‬ڕیيثەٗل كەفوێ٘ە ٗب‪ ٝ‬ئەّ‬
‫ٗەفْبٗە‪ٝ‬ە‪ .‬کبرێکیِ ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٕ ثیە‪ٝ‬ێذ كەٍزەیەک ُە یەکە‬
‫ىٓبٗییەکبٕ کە پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی ٗيیکیبٕ ُە ڕ‪ٝٝ‬ی كۆڕّ یبٕ ‪ٝ‬ارب‪ٝ‬ە ثەیەکە‪ٝ‬ە‬
‫‪ٛ‬ەثێذ‪ ،‬ئە‪ٝ‬ا ٗەفْەیەکی ئەثَزواکذ ُە ٓێْکیلا كاكەڕێژێذ ‪ ٝ‬ئە‪ ٝ‬یەکە‬
‫ىٓبٗییبٗە ُەژێو ئە‪ٗ ٝ‬ەفْەیە كاكەٗێذ‪( .‬ػظیْ كفذ ‪ ٝ‬هكیؼی‪)٦٦ :١٣٩٨ ،‬‬
‫ٗەفْەکبٗیِ ٍەهەڕای ٗیْبٗلاٗی الیەٗی كۆڕٓیی کەهەٍزەکبٕ‪ٛ ،‬ب‪ٝ‬کبد‬
‫الیەٗی ‪ٝ‬اربییِ كەهكەفەٕ‪ٝ .‬ارە ُەڕێی ٗەفْەکبٗە‪ٝ‬ە كەگەیٖ ثە پێک‪ٜ‬برەی‬
‫كۆهٓی ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەی ‪ٝ‬اربیی کەهەٍزەکبٕ‪.‬‬

‫ُەّ ریۆهەكا ُە ثوی یبٍبکبٕ هَە ُەٍەه ٗەفْە ‪ ٝ‬هبڵجەکبٗە‪.‬‬

‫(ػجبٍی‪ )٨٧ :١٣٩٥ ،‬ثە عۆهێک کە ثۆ ‪ٛ‬ەه پێک‪ٜ‬برەیەکی ‪ّٝ‬ەٍبىی‬
‫ٗەفْەیەک پێْ٘یبى كەکوێذ ‪ ٝ‬ئەّ ٗەفْەیە ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬هبڵجێکی گْزی ثۆ ئەّ‬
‫پێک‪ٜ‬برە ٓۆڕكۆُۆعییە ‪ ٝ‬ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ئەثَزواکذ ُە ٓێْکلا ‪ٛ‬ەڵلەگیوێذ‪.‬‬

‫‪٨2‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ُە کبرێکلا کە یبٍبکبٕ ڕ‪ٝٝ‬کبهەکبٗی ٗبعێگیوە‪ٗ ،‬ەفْەکبٕ ر‪ٞ‬فٔی‬
‫ُەیەکچ‪ ،)٦٥(ٕٝٞ‬کە كهى(‪)٦٦‬ی عۆها‪ٝ‬عۆه ُەفۆكەگوٕ‪ .‬الیەٗگواٗی یبٍب‪-‬‬
‫ث٘بؿە ٍ٘‪ٝٞ‬هێکی پزە‪ُ ٝ‬ە ٗێ‪ٞ‬إ ڕێيٓبٕ ‪ ٝ‬ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٗی ىٓبٕ كاكەٗێٖ‪،‬‬
‫‪ٛ‬ەهچی الیەٗگواٗی ٗەفْە‪-‬ث٘بؿەٕ ٍەه‪ٝ‬کبهی ثبّیبٕ ُەگەڵ ئبڕاٍزەی‬
‫ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٕ‪-‬ث٘بؿە(‪ٛ )٦٧‬ەیە ‪ٝ ٝ‬ای كاكەٗێٖ کە ىاٗیبهیی ىٓبٗی ُە ئەىٓ‪ٗٝٞ‬ی‬
‫ڕ‪ٝٝ‬كا‪ٝ‬ە ‪ٝ‬اهؼی ‪ ٝ‬ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٕ ُەٗب‪ ٝ‬کۆٓەڵگەكا ‪ٝ‬ەهكەگیوێذ‪( .‬ث‪ٜ‬وآی‬
‫ف‪ٞ‬هّیل ‪ٗ ٝ‬بٓلاهی‪ )٤١ :١٣٩٨ ،‬ثەٓەُ ىاٗیبهیی ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٕ کبهیگەهیی‬
‫ُەٍەه ىاٗیبهییە ىٓبٗییەکبٕ كەثێذ ‪ ٝ‬ىٓبٕ ُە ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٕ عیبٗبثێزە‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫(ث‪ٝٞ‬یی ‪ )٦٧١٥‬ك‪ ٝٝ‬ئەهک ثۆ ٗەفْەکبٗی ىٓبٕ كیبهیلەکبد‪:‬‬

‫یەکەّ‪ٗ :‬ەفْە ّێ‪ٞ‬ەی كه‪ٍٝ‬زج‪ ٝ ٕٝٞ‬پێک‪ٜ‬بر٘ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ُە‬

‫ىٓبٗلا ٗیْبٗلەكاد‪.‬‬

‫ك‪ٝٝ‬ەّ‪ٗ :‬ەفْەکبٕ ‪ٛ‬ۆکبهٕ ثۆ ٗیْبٗلاٗی الیەٗی ڕ‪ٗٝٝ‬یی ‪ّٝ‬ەکبٗی‬

‫ىٓبٕ‪ ،‬ڕ‪ٗٝٝ‬ی ثە ‪ٝ‬اربی کەٓکوكٗە‪ٝ‬ەی ڕێژەی ُێڵی كێذ ُە ‪ّٝ‬ەکبٗلا‪.‬‬

‫ئەّ ك‪ ٝٝ‬ئەهکە ثۆ ٗەفْەکبٕ ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬الیەٗی كه‪ٍٝ‬زج‪( ٕٝٞ‬كۆڕّ) ‪ٝ‬‬

‫الیەٗی ڕ‪ٗٝٝ‬یی ‪ٝ‬اربییی ‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٕ ُە ىٓبٗێکی كیبهیکوا‪ٝ‬كا‬
‫كەگوێزە‪ٝ‬ە‪ٍ ،‬ەهەڕای ئە‪ٝ‬ەی ثە‪ٛ‬ۆی پبّقبٗی ٗەفْەکبٕ كەر‪ٞ‬اٗیٖ‬
‫‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ كه‪ٍٝ‬زجکەیٖ‪ ،‬ئەّ ‪ّٝ‬ەیە كەثێزە فب‪ٝ‬ەٗی ُێکلاٗە‪ٝ‬ەیەکی‬
‫‪ٝ‬اربییی ڕ‪ ٝ ٕٝٝ‬ثۆ رێگەیْزٖ ئبٍبٕ كەثێذ‪.‬‬

‫ئەّ ثۆچ‪ٗٝٞ‬ە پێی‪ٞ‬ایە هبڵجەکبٗی ‪ّٝ‬ەٍبىی ٗەفْەی ئەثَزواکزٖ‪ ،‬کە‬

‫‪ّٝ‬ەکبٗی ىٓبٕ ُەٍەه ث٘ەٓبی ئەٓبٗە‪ٝ‬ە پێکلێٖ‪ .‬ثۆیە "هبڵجەکبٗی پێک‪ٜ‬ێ٘بٗی‬
‫‪ّٝ‬ە كەکوێذ ‪ٝ‬ەک‪ٗ ٞ‬ەفْەیەکی ئەثَزواکذ ٗیْبٗجلهێٖ‪ ،‬کە ریبیلا‬
‫كەر‪ٞ‬اٗوێذ گْزبٗلٕ ثکوێذ ثەٍەه کۆٓەڵە ‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکبٗلا ُەگەڵ ث‪ٗٝٞ‬ی‬
‫پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی ٍیَزەٓبریکی ُە ٗێ‪ٞ‬إ كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬اربكا‪ٛ ،‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ئەّ‬

‫‪٨3‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ٗەفْبٗە ر‪ٞ‬اٗبی ئە‪ٝ‬ەیبٕ ‪ٛ‬ەیە ئە‪ٝ‬ە ڕ‪ٗٝٝ‬جکەٗە‪ٝ‬ە کە چۆٕ ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ُە‬
‫ىٓبٗلا ثەه‪ٛ‬ەٓلێذ‪ٓ )Booij, 2007: 34( .‬ۆڕكۆُۆعیی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ ثە‬
‫ُەثەهچب‪ٝ‬گور٘ی پەی‪ٞ‬ەٗلیی عێْ٘ی٘یی ٗێ‪ٞ‬إ گو‪ٝٝ‬پێکی ‪ّٝ‬ەکبٗە‪ٝ‬ە ثب‪ٝ‬ەڕ‬
‫ثە ث‪ٗٝٞ‬ی ئە‪ٗ ٝ‬ەفْە ٓۆڕكۆُۆعییبٗە(‪ )٦٨‬كەکبد‪ ،‬کە ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ٝ‬‬
‫كهککوكٗی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێِ ُەٍەه ث٘ەٓبی ئەٓبٗە‪ٝ‬ە كەثێذ‪( .‬هكیؼی ‪ٝ‬‬
‫ه‪ٙ‬بیی‪ )٧٥ :١٣٩٨ ،‬ثۆیەُ ثۆ ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٕ کبهێکی ئبٍبٗە کە ڕۆژاٗە‬
‫ژٓبهەیەکی ىۆهی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗەکەیلا كه‪ٍٝ‬زجکبد ‪ ٝ‬ثیقبرە ٗب‪ٝ‬‬
‫كەه‪ٛ‬ەٗگی ىٓبٗەکەیە‪ٝ‬ە‪ .‬کبرێکیِ ثۆ یەکەٓیٖ عبه ڕ‪ٝٝ‬ثەڕ‪ٝٝ‬ی ‪ّٝ‬ەی‬
‫ٗ‪ٞ‬ێ كەثێزە‪ٝ‬ە‪ّٝ ،‬ەی ٍبكە ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی ‪ّٝ‬ەیەکی ُێڵە ئبٍبٕ ٗییە ُێی‬
‫رێجەگیذ یبف‪ٞ‬ك ّیب‪ٝ‬ی ‪ٛ‬یچ ُێکلاٗە‪ٝ‬ەیەک ٗییە‪ ،‬ثەاڵّ ئە‪ّٝ ٝ‬بٗەی‬
‫فب‪ٝ‬ەٗی ٗەفْەیەکٖ ُە ٓێْکلا ئە‪ٝ‬ا گ‪ٞ‬ێگو ُەکبری ڕ‪ٝٝ‬ثەڕ‪ٝٝ‬ث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ەی‬
‫ئەّ ‪ّٝ‬بٗە (ثۆ یەکەٓیٖ عبه) پەٗب ثۆ ئە‪ٗ ٝ‬ەفْبٗە كەثبد کە ُە ٓێْکیلا‬
‫چەٍپب‪ ٝ ٕٝ‬فب‪ٝ‬ەٗی ك‪ٝ‬اٗەی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬اربٕ‪ ،‬ثۆیە ثە ئبٍبٗی كەر‪ٞ‬اٗێذ ُە‬
‫‪ّٝ‬ەکە رێجگبد ‪ ٝ‬رەٗبٗەد ر‪ٞ‬اٗبی ئە‪ٝ‬ەی ‪ٛ‬ەیە ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێِ‬
‫ثەه‪ٛ‬ەٓج‪ٜ‬ێ٘ێذ‪.‬‬

‫ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی ٗەفْەکبٕ کبه ُەگەڵ ‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٗی ىٓبٕ كەکەٕ‬

‫‪ ٝ‬ثە ّێ‪ٞ‬ەی ئەثَزواکذ ُە ئب‪ٝ‬ەىی ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٗەکەكا ‪ٛ‬ەٕ‪ٛ ،‬ەه ثۆیە‬
‫ئەّ ٗەفْبٗە ك ‪ ٝٝ‬ڕۆڵی گوٗگ ُە ىٓبٗلا كەگێڕٕ‪(( :‬یەکەّ‪ ،‬ئە‪ٝ‬ەیە کە ئەّ‬
‫ٗەفْبٗە ربیجەرٔەٗلییە پێْجی٘یکوا‪ٝ‬ەکبٗی ئە‪ّٝ ٝ‬ە ُێکلها‪ٝ‬اٗەی کە ‪ٛ‬ەٕ‬
‫ٗیْبٗلەكەٕ‪ .‬ك‪ٝٝ‬ەٓیِ‪ ،‬ئە‪ٝ‬ە كەهكەفبد کە چۆٕ كەر‪ٞ‬اٗوێ ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ‬
‫ُە ىٓبٗلا ثەه‪ٛ‬ەٓج‪ٜ‬ێ٘وێ))‪( .‬ػجبٍی‪ٓ )٧٦ :١٣٩٦ ،‬ەثەٍذ ُە ربیجەرٔەٗلیی‬
‫پێْجی٘یکوا‪ ٝ‬ك‪ٝ‬اٗەی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەکبٗە ‪ٛ ٝ‬ەهچی پەی‪ٞ‬ەٗلی ثە‬
‫الیەٗی كه‪ٍٝ‬زج‪ٗٝٞ‬ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ‪ٞ‬ە ‪ٛ‬ەیە‪ ،‬ڕۆڵی ٗەفْەکبٗە ُە‬
‫ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٗی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗلا‪.‬‬

‫‪٨4‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫یەکێک ُە ٗ‪ٞ‬اٗلٗەکبٗی ٗەفْەکبٕ ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍز٘ە‪ٝ‬ەی كۆڕّ ‪ٝ‬‬
‫‪ٝ‬اربیە‪ٝ .‬ارە ٗەفْە ئەثَزواکزەکبٕ ٍەهەڕای ٗیْبٗلاٗی الیەٗی كۆڕٓیی‬
‫‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٕ‪ ،‬ك‪ٝ‬ای ‪ٝ‬ەهگور٘ی كۆڕٓە ٗ‪ٞ‬ێیەکە ‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ە ٗبٍبكەکبٕ‬
‫كەفبرەڕ‪ .ٝٝ‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‪ٍ ،‬ەیوی ئەّ ٗەفْەیە ثکە ُە ىٓبٗی ئی٘گِیيیلا‪:‬‬
‫)‪(Booij, 2015‬‬

‫>‪<[[x]Vi er]Nj  [Agent of SEMi]j‬‬

‫یبف‪ٞ‬ك ئە‪ٗٝٞٔٗ ٝ‬ەیەی ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی‪:‬‬

‫>‪ٗ[j‬ب‪ٝ‬ی پیْە ثۆ ‪<[[x]N gar]Nj  ]SEMi‬‬

‫ُە ّ ٗەفْەیەكا ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬الیەٗی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍزوا‪ٗٝ‬ەرە‪ٝ‬ە‬

‫‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی ٍیَزەٓبریک ُە ٗێ‪ٞ‬إ كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬اربكا كەفبرەڕ‪ُ .ٝٝ‬ەّ‬
‫ٗەفْەیەكا ‪ٗ i‬یْبٗلەهی ‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەی ث٘کەیە‪ (SEM) .‬ثویزییە ُە ‪ٝ‬اربی‬
‫‪ّٝ‬ەی ث٘کە پێِ ئە‪ٝ‬ەی ثجێذ ثە پێک‪ٜ‬برە‪ٛ .‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ‪ٗ j‬یْبٗلەهی ‪ٝ‬اربی‬
‫پێک‪ٜ‬برەکەیە‪ٝ ،‬ارە ك‪ٝ‬ای ‪ٝ‬ەهگور٘ی گیوەک یبف‪ٞ‬ك ك‪ٝ‬ای ئەٗغبٓلاٗی‬
‫پوۆٍەکە‪ .‬کە‪ٝ‬اٗە ّکب‪ٝ‬ەکبٕ ٍ٘‪ٝٞ‬هی ٗەفْەی پێک‪ٜ‬ێ٘بٕ(‪ )٦٩‬كەفەٗەڕ‪.ٝٝ‬‬
‫گۆڕا‪ٝ‬ی ‪ُ x‬ە ٗەفْەکەكا ئبٓبژەیە ثۆ كهىێک‪ ،‬کە ُەّ ٗەفْەیەكا‬
‫كەر‪ٞ‬اٗوێ ثە کبریگۆهیی کوكاه پڕثکوێزە‪ٝ‬ە‪ٗ .‬یْبٗەی ‪ٗ ‬یْبٗەی‬
‫ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەٍز٘ە‪ٝ‬ەی ك‪ٝ‬اٗەی ‪ٝ‬ارب ‪ ٝ‬كۆڕٓە‪.‬‬

‫یەکێک ُە ربیجەرٔەٗلییەکبٗی ٗەفْەکبٕ كیبهیکوكٗی کبریگۆهیی‬

‫ڕێيٓبٗیی ‪ّٝ‬ەکبٗە‪ .‬ئەّ كیبهیکوكٗەُ پێِ پوۆٍەکە ‪ ٝ‬ك‪ٝ‬ای ئەٗغبٓلاٗی‬
‫پوۆٍەکەُ ‪ٛ‬ەه كەٓێ٘ێزە‪ٝ‬ە‪ .‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‪ُ ،‬ە ٗەفْەی ٍەهە‪ٝ‬ەكا ‪ x‬ثە‬
‫کبریگۆهی ‪ v‬ئبٓبژەی ثۆکوا‪ٝ‬ە‪ٝ ،‬ارە رەٗیب ‪ v‬كەر‪ٞ‬اٗێذ ئەّ ثۆّبییە‬
‫پڕثکبرە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ەّ ّ‪ٞ‬ێ٘ەكا كەهثکە‪ٝ‬ێذ‪ٛ .‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب ‪ i‬ثویزییە ُە ‪ٝ‬اربی ‪ٝ v‬‬
‫‪ٝ‬اربی ‪ّٝ‬ەی ٍەهە‪ ،‬کە ُە الیەٗی ‪ٝ‬ارب ثە ‪ٗ SEMi‬یْبٗلها‪ٝ‬ە‪ٛ .‬ەه‪ٝ‬ە‪ٛ‬ب‬

‫‪٨5‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ُەّ ڕێيٓبٗەكا کبریگۆهیی ڕێيٓبٗیی ‪ّٝ‬ەکبٕ ك‪ٝ‬ای ئەٗغبٓلاٗی‬
‫پوۆٍەکەُ ‪ٛ‬ەه كەٍز٘یْبٗلەکوێذ عب کبریگۆهییەکە ثگۆڕێذ یبف‪ٞ‬ك ٗب‪،‬‬
‫ثۆ ئەٓەُ ‪ٛ‬ێٔبی ‪ j‬ثە ثچ‪ٝٞ‬کی ُە ك‪ٝ‬ای کبریگۆهییەکە )…‪(A, V, N‬‬
‫كاكەٗوێ‪ ،‬کە کبریگۆهییەکە ٗیْبٗلەهی پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ە ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬بر‪ٝٞ‬ەکە ‪ٝ‬‬
‫‪ j‬كەهفەهی ‪ٝ‬ارب ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬بر‪ٝٞ‬ەکەیە‪ُ .‬ە الیەی ‪ٝ‬اربّە‪ٝ‬ە ثە ‪ j‬ئبٓبژەی ثۆ‬
‫كەکوێذ کە كەکە‪ٝ‬ێزە کۆربییی ٗەفْەکە ‪ ٝ‬ئبٓبژەیە ثۆ ‪ٝ‬اربی رە‪ٝ‬ا‪ٝ‬ی‬
‫پێک‪ٜ‬برەکە‪.‬‬

‫کبرێک ‪ x‬ێي (كهىێک) ثە کەهەٍزەیەک ُە کبریگۆهی (‪)... A ،V ،N‬‬

‫پڕكەثێزە‪ٝ‬ە‪ ،‬ئە‪ٝ‬ا ‪ّٝ‬ەیەکی ٗ‪ٞ‬ێ ثەكەٍزلێذ ‪ ٝ‬ئەّ ‪ّٝ‬ەیە كەثێزە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‬
‫(‪)٣٧‬‬
‫ُە ٗەفْەکەكا ‪ ٝ‬ثە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە ثەه‪ٛ‬ەٍزەکبٕ كە‪ٝ‬روێذ‬ ‫‪ٛ‬ێ٘بٗە‪ٝ‬ە‬
‫پێک‪ٜ‬برە(‪( .)٣١‬ایٔبٗی ‪ٔٛ ٝ‬کبهإ‪)٦٩ :١٣٩٦ ،‬‬

‫الیەٗێکی روی ٗەفْەکە ثویزییە ُە الیەٗی ثە ثەه‪ٛ‬ەٓی‪ .‬ثە‪ٛ‬ۆی‬

‫ئە‪ٝ‬ەی ٗەفْەکبٕ كەٍەاڵری(‪ )٣٦‬ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٗی ڕێيٓبٖٗ‪(Booij, 2013) ،‬‬
‫ئەّ كەٍەاڵرەُ ڕۆڵی ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٕ ‪ُ ٝ‬ەٍکەكاٗی(‪ّٝ )٣٣‬ەکبٗی ىٓبٕ‬
‫كەثی٘ێذ‪ ،‬ثەاڵّ ُەگەڵ ئە‪ٝ‬ەّلا ٗەفْەکبٕ ُە ڕ‪ٝٝ‬ی ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٗە‪ٝ‬ە ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫یەک ٗیٖ‪ ،‬ثە عۆهێک کە ٗەفْەکبٕ ُە ‪ّٝ‬ەٍبىیلا فب‪ٝ‬ەٗی پِەی عیب‪ٝ‬اىٕ‬
‫ُە ڕ‪ٝٝ‬ی ثە ثەه‪ٛ‬ەٓییە‪ٝ‬ە(‪( .)٣٤‬ثبْٓبكی ‪ ٝ‬اٖٗبهیبٕ‪ )٣٧٧ :١٣٩٧ ،‬ثە‬
‫ثەه‪ٛ‬ەٓی ُە ٓۆڕكۆُۆعیلا ثبهێکی چەٍپب‪ٗ ٝ ٝ‬ەگۆڕی ٗییە‪ .‬ثەڵک‪ ٞ‬ئەّ‬
‫ثبهەی ٓۆڕكۆُۆعیی ثەپێی ڕۆژگبه گۆڕاٗی ثەٍەهكاكێذ‪ ،‬ثەّ ّێ‪ٞ‬ەیە‪:‬‬
‫(‪)٣٦‬‬ ‫(‪)٣٥‬‬
‫‪ٗ ‬ەىۆک‬ ‫ثە ثەه‪ٛ‬ەّ ‪ٗ ‬یٔچە ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێٖ‬

‫ٗەىۆک ‪ٗ ‬یٔچە ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێٖ ‪ ‬ثە ثەه‪ٛ‬ەّ (کەهەٓی‪)٤٧ :١٣٩٦ ،‬‬

‫‪٨6‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫‪ ٥_٦‬ثەّەٗەفْە‬

‫‪ٛ‬ەه‪ٝ‬ەک ُە ثبثەری ٗەفْەكا ئە‪ٝ‬ە ڕ‪ٗٝٝ‬کوایە‪ٝ‬ە کە ٗەفْەکبٕ ثە‬

‫ّێ‪ٞ‬ەیەکی گْزی ‪ ٝ‬ئەثَزواکذ ُەٗب‪ٓ ٝ‬ێْکلا ث‪ٗٝٞ‬یبٕ ‪ٛ‬ەی‪ .ٚ‬ئەّ ٗەفْبٗە‬
‫ثە عۆهێک گْزیٖ کە ر‪ٞ‬اٗبی کۆکوكٗە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ەفۆگور٘ی ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬بربٗەیبٕ‬
‫‪ٛ‬ەیە کە ُە ڕ‪ٝٝ‬ی كۆڕّ ‪ٝ ٝ‬ارب‪ٝ‬ە ُە یەکزویە‪ٝ‬ە ٗيیکٖ‪ .‬یبف‪ٞ‬ك ثە عۆهێکی‬
‫رو ثڵێیٖ‪ُ ،‬ە ڕ‪ٝٝ‬ی پێک‪ٜ‬برە‪ٝ‬ە ٍەه ثە یەک هبڵجٖ‪ .‬ئەّ گْزیج‪ٗٝٞ‬ەُ ُە‬
‫ٗەفْەکبٗلا ‪ٝ‬ای کوك‪ٝٝ‬ە‪ ،‬کە ‪ٛ‬ەٗلێ ُە ٗەفْەکبٕ چەٗل ربیجەرٔەٗلییەکی‬
‫عیب‪ٝ‬اى ُەفۆیبٕ کۆثکەٗە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ئەّ ربیجەرٔەٗلییە عیب‪ٝ‬اىاٗەُ پێیبٕ‬
‫كە‪ٝ‬روێذ ثەّەٗەفْە‪ .‬کە‪ٝ‬ارە ثەّەٗەفْەکبٕ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە عۆها‪ٝ‬عۆهەکبٗی‬
‫ٗەفْەکبٖٗ‪ ،‬کە ‪ٝ‬اربکبٗیبٕ ربیجەرٔەٗلرو ‪ٝ ٝ‬هكروە ُە ٗەفْەکبٕ‪.‬‬
‫(ثبْٓبكی ‪ ٝ‬اٖٗبهیبٕ‪ )١٧٧٤ :١٣٩٥ ،‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‪ ،‬پوۆٍەی ُێکلإ کە‬
‫یەکێکە ُە پوۆٍە ثە ثەه‪ٛ‬ەٓەکبٗی ‪ّٝ‬ەكاڕّزٖ ُە ىٓبٗی ئی٘گِیيیلا‬
‫كەر‪ٞ‬اٗوێ ُە ٗەفْەیەکی ‪ٛ‬ب‪ّٝ‬ێ‪ٞ‬ەی ئەٓەی ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە ٗیْبٗجلهێ‪:‬‬

‫‪[[x]i [y]j]k  [SEMj with relation R to SEMi]k‬‬

‫ُەّ ٗ‪ٞ‬اٗلٗەیەكا ‪ٍ y‬ەهەی پێک‪ٜ‬برەکەیە‪ُ .‬ەّ ٗەفْەیەكا ثەپێی‬

‫ٍیَزەٓی ‪ّٝ‬ەٍبىیی ىٓبٗی ئی٘گِیيی‪ٗ ،‬ەفْەکە ر‪ٞ‬اٗبی ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘بٗی‬
‫چەٗل ثەّەٗەفْەی روی ‪ٛ‬ەیە‪ٝ .‬ەک‪ٝ( NN :ٞ‬ەک ‪ٝ( NV ،)windmill‬ەک‬
‫‪ٝ( AN ،)head-hout‬ەک ‪ .)highlight‬كەثێذ ئە‪ٝ‬ەُ ثياٗیٖ کە ‪ٛ‬ەٗلێک‬
‫ُەّ ثەّەٗەفْبٗە ثە ثەه‪ٛ‬ەٓزوٕ ُە‪ٝ‬اٗی رو‪ )Booij: 2013( .‬ئەگەهچی‬
‫هبڵجەکبٗی ‪ُ AN ٝ ،NV ،NN‬ە یەکزوییە‪ٝ‬ە عیب‪ٝ‬اىٕ‪ ،‬ثەاڵّ ئە‪ٝ‬ەی ئە‪ٝ‬‬
‫هبڵجە عیب‪ٝ‬اىاٗە کۆكەکبرە‪ٝ‬ە ثویزییە ُە ٗەفْەیەکی گە‪ٝ‬هەرو کە ر‪ٞ‬اٗبی‬
‫کۆکوكٗە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬یەکقَز٘ی ثەّەٗەفْەکبٗی ٗەفْەکەی ‪ٛ‬ەیە‪ٛ .‬ەه ثۆیەّە‬
‫ٗەفْە رب گْزی رو ثێذ پِەی ئەثَزواکزج‪ٗٝٞ‬ی ىیبرو كەثێذ ‪ ٝ‬رەٗبٗەد‬
‫ُێکلاٗە‪ٝ‬ە ‪ٝ‬اربییەکەّی ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی گْزگیو ‪ٝ ٝ‬ا كوا‪ٝ‬إ كەثێذ کە‬
‫كەثێذ ُە ر‪ٞ‬اٗبیلا ثێذ گْذ ثەّەٗەفْەکبٗی ٗەفْەکە ُەفۆثگوێذ‪.‬‬

‫‪٨7‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

 ‫‪ -٣‬پوۆٍەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی‬

‫ك‪ٝ‬ای ئە‪ٝ‬ەی ُە ٓۆڕكۆُۆعیلا ئە‪ٝ‬ە ٍۀُێ٘وا کە كەّێذ ىیبرو ُە ك‪ٝٝ‬‬

‫ٓۆڕكیْ ثەّلاهی ُە پێک‪ٜ‬برەی ‪ّٝ‬ەیەکلا ثکەٕ‪ ،‬پوٍێکی رو كێزە پێْە‪ٝ‬ە‪،‬‬
‫ئە‪ٝ‬یِ ثویزییە ُە‪ٝ‬ەی کە ئبیب كەّێذ ‪ّٝ‬ەیەکی ٗبٍبكە عبهێکی رو ثەپێی‬
‫‪ٛ‬ەٓبٕ ئە‪ ٝ‬پڕۆٍەیەی کە پێی كه‪ٍٝ‬زج‪ٝٞ‬ە یب ثە ‪ٛ‬ەه پڕۆٍەیەکی روی‬
‫عیب‪ٝ‬اىكا رێپەڕێذ ‪ّٝ ٝ‬ەیەکی رو كه‪ٍٝ‬زجکبد؟ ثە ‪ٝ‬اربیەکی رو‪ّٝ ،‬ە‬
‫ٍبكەکبٕ كەر‪ٞ‬اٖٗ عبهێکی رو ثج٘ە رێکوكە ثۆ ‪ّٝ‬ەیەکی رو ‪ ٝ‬کەهەٍزەی‬
‫روی ىٓبٗی ‪ٝ‬ەهثگوٕ ثۆ ڕۆٗبٗی ‪ّٝ‬ەیەکی ئبڵۆىرو؟ ثۆ گەیْزٖ ثە ‪ٝ‬ەاڵّ‬
‫ئە‪ ٝ‬پوٍە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەیەک كەفەی٘ەڕ‪ٝٝ‬؛ ُە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەی (ٍەهپەهّزیبهی)كا‬
‫كەهكەکە‪ٝ‬ێذ کە ‪ّٝ‬ەکە فب‪ٝ‬ەٗی ڕۆٗبٗێکی ٗب‪ٝ‬ەکییە ُە‪ ٝ‬کەهەٍزبٗەی‬
‫ف‪ٞ‬اهە‪ٝ‬ە پێک‪ٜ‬بر‪ٝٞ‬ە (ٍەه ‪ +‬پەهّذ ‪ +‬یبه ‪ +‬ی) ئە‪ ٝ‬کەهەٍزبٗە‬
‫‪ٛ‬ەهیەکەیبٕ ٓەثەٍزێک ‪ ٝ‬ڕۆٗبٗێکی روی ثە پێک‪ٜ‬برەکە كا‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەیەکی‬
‫ئبڵۆى ث‪ٝٞ‬ەرە رێکوكە ‪ُ ٝ‬ەگەڵ کەهەٍزەیزوكا پێک‪ٜ‬برەی ئبڵۆىرویبٕ‬
‫ثەه‪ٛ‬ەٓ‪ٜ‬ێ٘ب‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫پوٍێکی رو کە ك‪ٝ‬ای ئەٓبٗە كێزە پێْە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٍزە ثە ڕۆٗبٗی‬

‫ٗب‪ٝ‬ە‪ٝ‬ەی ‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکبٗە‪ٝ‬ە ئە‪ٝ‬یِ ئە‪ٝ‬ەیە کە کبرێک ٍێ کەهەٍزەی‬
‫ىٓبٗی یبٕ ىیبرو كەچ٘ە پبڵ یەکزوی‪ٛ ،‬ەٓ‪ٝٞ‬یبٕ ثەٍەهیەکە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ثە یەک‬
‫‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬كەچ٘ە پبڵ یەکزوی ‪ّٝ ٝ‬ەیەکی ئبڵۆى كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ یبٕ ٍەهەرب‬
‫ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە كەچ٘ە پبڵ یەکزوی ‪ّٝ‬ەیەکی ئبڵۆى كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ‪ ،‬پبّبٕ‬
‫کەهەٍزەیەکی رو كەچێزە ٍەه ‪ّٝ‬ە ئبڵۆىەکە ‪ ٝ‬ثەیەکە‪ٝ‬ە ‪ّٝ‬ەیەکی رو‬
‫كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ؟ ئەّ پوٍە ئبٍزەٗگی ىۆهی كەفَزە ثەهكەّ ریۆهەکبٗی‬
‫ٓۆڕكۆُۆعی‪ٝ ،‬ەک ئە‪ٝ‬ەی پالگ(‪ )٣٧‬ئبٓبژەی ثۆ كەکبد؛ کە ئەٓبٗە چۆٕ‬
‫كاڕێژها‪ ٝ ٕٝ‬پێک‪ٜ‬برەی ٗب‪ٝ‬ە‪ٝ‬ەیبٕ چۆٗە‪ )Plag, 2003: 50( .‬ثە‬
‫ّێ‪ٞ‬ەیەکی گْزی کبرێک ٍێ کەهەٍزە ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا كەکە‪ٗٝ‬ە پبڵ‬

‫‪٨٨‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫یەکزوی ئە‪ٝ‬ا ثە یەکێک ُەّ ٍێ ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ەی پوۆٍە ٓۆڕكۆُۆعییەکبٗی‬
‫ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكی رێلەپەڕێذ‪:‬‬

‫یەکەّ‪ :‬ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬بربٗەی کە کەهەٍزەکبٗیبٕ ُە کبری عیب‪ٝ‬ى ‪ ٝ‬ثۆ‬

‫ٓەثەٍزی عیب‪ٝ‬اى كەکە‪ٗٝ‬ە پبڵ یەکزوی‪ٝ ،‬ارە کەهەٍزەکبٕ یەک ثە ك‪ٝ‬ای‬
‫یەک ‪ٛ ٝ‬ەه عبهە ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەیەکی ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗەکەكا كه‪ٍٝ‬ذ كەکبد‪ُ .‬ەّ‬
‫عۆهەیبٗلا ٓەهط ٗییە ‪ٛ‬بر٘ی کەهەٍزەی ك‪ٝٝ‬ەّ کەهەٍزەی ٍێیەّ ثکبرە‬
‫کەهەٍزەیەکی ف‪ٞ‬هرەکی‪ ،‬ثەڵک‪ ٞ‬ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی کبرێک کەهەٍزەی ٍێیەّ‬
‫كەچێزە ٍەه پێک‪ٜ‬برەکە پێک‪ٜ‬برەیەکی ٗ‪ٞ‬ێ ‪ ٝ‬عیب‪ٝ‬اى ُە پێک‪ٜ‬برەی پێِ‬
‫فۆی كێ٘ێزە ئبها‪ٝ‬ە‪ ،‬ثۆیە ئەّ کەهەٍزبٗە ُە ڕ‪ٝٝ‬ی ‪ٛ‬برٖ ‪ ٝ‬ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٗە‪ٝ‬ە‬
‫كەث٘ە فب‪ٝ‬ەٗی ك‪ ٝٝ‬كەه‪ٝ‬اىەی عیب‪ٝ‬اىی ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٕ ‪ٛ ٝ‬ەهیەکەیبٕ ثۆ‬
‫ٓەثەٍزی عیب‪ٝ‬اى ثەکبهكە‪ٛ‬ێ٘وێٖ‪ٝ .‬ەک‪ٗ( :‬بفۆّی) کە ٍەهەرب‬
‫کەهەٍزەکبٗی (ٗب_) ‪( ٝ‬فۆُ) ‪ّٝ‬ەی (ٗبفۆُ)یبٕ ك‪ٝ‬ارو پبّگوی (_ی)‬
‫چۆرە ٍەه پێک‪ٜ‬برەی (ٗبفۆُ) ‪ٗ( ٝ‬بفۆّی) كه‪ٍٝ‬زکوك‪ٝٝ‬ە‪.‬‬

‫ك‪ٝٝ‬ەّ‪ :‬ئە‪ّٝ ٝ‬بٗەی کە پێک‪ٜ‬برەکەیبٕ ُە ىٓبٗەکەكا ڕێگەپێلها‪ٝ‬ە ‪ٝ‬‬

‫فب‪ٝ‬ەٗی كۆڕٓێکی ڕێيٓبٗیٖ ‪ُ ٝ‬ەگەڵ یبٍب ٓۆڕكۆُۆعییەکبٗی ىٓبٗەکە‬
‫یەکلەگوٗە‪ٝ‬ە‪ ،‬ثە ربیجەری ُە چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ی‪ ،‬ثەاڵّ‬
‫پێک‪ٜ‬برەی ٗب‪ٝ‬ەٗلیی ئەّ ‪ّٝ‬بٗە ئەگەهچی ُە ڕ‪ٝٝ‬ی كۆڕٓە‪ٝ‬ە ڕێگەپێلها‪ٝ‬ە‪،‬‬
‫ثەاڵّ ئەّ پێک‪ٜ‬بربٗە ُە ثەکبه‪ٛ‬ێ٘بٗی ىٓبٗەکەكا ٍ‪ٝٞ‬كیبٕ ُێ ‪ٝ‬ەهٗەگیوا‪ٝ‬ە‪،‬‬
‫ئەٓەُ یبٕ ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی چەٓکەکبٗیبٕ ُە ىٓبٗەکەكا ُە ئێَزبكا ثەهاٗجەه‬
‫ثیوێکی كیبهیکوا‪ ٝ‬ثەکبهٗب‪ٛ‬ێ٘وێذ یبٕ ُە ثەهاٗجەه ئە‪ ٝ‬چەٓکبٗە ‪ّٝ‬ەی رو‬
‫ُە ىٓبٗەکەكا ثۆ ‪ٛ‬ەٓبٕ ٓەثەٍذ كا‪ٛ‬ێ٘وا‪ٝ‬ە یبٕ ‪ٝ‬ەهگیوا‪ٝ‬ە‪ .‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‪،‬‬
‫‪ّٝ‬ەی (ّبهە‪ٝ‬اٗی) ئەگەهچی ‪ّٝ‬ەی (ّبهە‪ٝ‬إ) ثە ُەثەهچب‪ٝ‬گور٘ی‬
‫‪ّٝ‬ەکبٗی ‪ٝ‬ەک‪( ٞ‬ىٓبٗە‪ٝ‬إ)‪ٓ( ،‬ەُە‪ٝ‬إ) ‪ّ( ٝ‬بفە‪ٝ‬إ) ‪ُ ...‬ە ثەهاٗجەه‬
‫‪ّٝ‬ەکبٗی (ىٓبٗە‪ٝ‬اٗی)‪ٓ( ،‬ەُە‪ٝ‬اٗی) ‪ّ( ٝ‬بفە‪ٝ‬اٗی)‪ ،‬كەّێذ ثۆ کەٍێک‬
‫ثەکبهث‪ٜ‬ێ٘وێذ کە ُەّ ث‪ٞ‬اهەكا کبهكەکبد‪ ،‬ثەاڵّ ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا ُە ثوی‬

‫‪٨1‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ئەّ ‪ّٝ‬ەیە ٍ‪ٝٞ‬ك ُە ‪ّٝ‬ەی رو ‪ٝ‬ەهگیوا‪ٝ‬ە‪ٝ .‬ەک‪ٍ( ٞ‬ەهۆکی ّبهە‪ٝ‬اٗی)‪،‬‬
‫ثەٓەُ ‪ّٝ‬ەی (ّبهە‪ٝ‬إ) ئەگەهچی ُە ڕ‪ٝٝ‬ی كۆڕّ ‪ ٝ‬پوۆٍەی‬
‫كه‪ٍٝ‬زج‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ە ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا كەر‪ٞ‬اٗوێذ ثۆ ٓەثەٍزی (کەٍێک کە‬
‫ئەهکی ّبه یبٕ ثەڕێ‪ٞ‬ەثوكٗی ّبه‪ٗ /‬ب‪ٝ‬چەکەی ‪ٛ‬ەثێذ) ثەکبهث‪ٜ‬ێ٘وێذ‪،‬‬
‫ثەاڵّ ئەّ ‪ّٝ‬ە ٗب‪ٝ‬ەٗلییەی ٗێ‪ٞ‬إ ‪ّٝ‬ەکبٗی (ّبه) ‪ّ( ٝ‬بهە‪ٝ‬اٗی) ُە ىٓبٗی‬
‫ک‪ٞ‬هكیلا ٍ‪ٝٞ‬كی ُێ‪ٞ‬ەهٗەگیوا‪ٝ‬ە(‪ ٝ )٣٨‬ثەکبهٗب‪ٛ‬ێ٘وێذ‪.‬‬

‫ٍێیەّ‪ :‬ئە‪ّٝ ٝ‬بٗە كەگوێزە‪ٝ‬ە‪ ،‬کە ُە ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە ىیبرو ُە‬

‫پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗلا ثەّلاهٕ‪ .‬ئەّ کەهەٍزبٗەُ ثەیەکە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ە یەک کبرلا‬
‫چ‪ٗٝٞ‬ەرە پبڵ یەکزوی‪ُ .‬ەّ ُێکۆڵی٘ە‪ٝ‬ەیەكا ثۆ ئەّ عۆهە پێک‪ٜ‬برەیە ىاها‪ٝ‬ەی‬
‫ئی٘گِیيی‬ ‫‪ّٝ‬ەی‬ ‫ثەهاٗجەی‬ ‫ُە‬ ‫ثەکبه‪ٛ‬ێ٘وا‪ٝ‬ە‬ ‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی‬
‫)‪ّٝ ٝ (Parasynthetic‬ەی كبهٍی (ٗبپبیگبٗی)(‪.)٣٩‬‬

‫ٓەثەٍذ ُە پێک‪ٜ‬برەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ئە‪ٝ‬ەیە کە ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە یبٕ‬

‫ى یبرو ُەگەڵ ڕەگێک پێک‪ٜ‬برەیەکیبٕ كه‪ٍٝ‬زکوك‪ٝٝ‬ە ‪ ٝ‬ئبفێ‪ٞ‬ەهی ىٓبٕ ثە‬
‫ئبٓبكەکوا‪ٝ‬ی كەٍزی پێیبٕ كەگبد‪ّ( .‬وبهی‪ )٨٦ :١٣٩٧ ،‬ئەّ عۆهە‬
‫پێک‪ٜ‬برەیە ثە عۆهێک ُە ىٓبٗلا ٍبىکوا‪ ٕٝ‬کە ٗبر‪ٞ‬اٗوێ ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ەکبٗی‬
‫كه‪ٍٝ‬زج‪ٗٝٞ‬ی پێک‪ٜ‬برەکە ثە‪ٝ‬ە ّیجکوێزە‪ٝ‬ە کە کەهەٍزەکبٗی ‪ّٝ‬ەکە‬
‫پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی عیب‪ٝ‬اىیبٕ ُەگەڵ یەکزویلا ‪ٛ‬ەیە‪ٝ ،‬ارە پەی‪ٞ‬ەٗلیی ٗێ‪ٞ‬إ‬
‫کەهەٍزەی یەکەّ ُەگەڵ کەهەٍزەی ك‪ٝٝ‬ەّ ُە پەی‪ٞ‬ەٗلییەکلا ثٖ ‪ٝ‬‬
‫کەهەٍزەی ٍێیەّ ُەگەڵ ‪ٛ‬ەهك‪ ٝٝ‬کەهەٍزەکەی رو یبٕ ُەگەڵ یەکێک ُە‬
‫کەهەٍزەکبٗلا پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی عیب‪ٝ‬اىی ‪ٛ‬ەثێذ‪ ،‬ثەڵک‪ ٞ‬گْذ کەهەٍزەکبٕ‬
‫ثەیەکە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ەٗب‪ ٝ‬یەک ثبىٗەكا ُە یەک رۆڕی پەی‪ٞ‬ەٗلیلا كەثٖ‪ ،‬چ‪ٗٞ‬کە‬
‫گْذ کەهەٍزەکبٕ ثەیەکە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ە یەک کبرلا ئە‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلییەیبٕ‬
‫كه‪ٍٝ‬زکوك‪ٝٝ‬ە ٗەک ثە عیب‪ٝ .‬ارە ُە پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗلا‬
‫پەی‪ٞ‬ەٗلییەکی یەکَبٕ ُە ٗێ‪ٞ‬إ کەهەٍزەکبٗلا ‪ٛ‬ەیە ‪ ٝ‬ئە‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلییەی ُە‬
‫ٗێ‪ٞ‬إ کەهەٍزەی یەکەّ ‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬ەٓلا ‪ٛ‬ەیە ‪ٛ‬ەٓبٕ ئە‪ ٝ‬پەی‪ٞ‬ەٗلییە ُە ٗێ‪ٞ‬إ‬

‫‪10‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫کەهەٍزەی ك‪ٝٝ‬ەّ ‪ٍ ٝ‬ێیەٓلا ‪ٛ‬ەیە‪ُ .‬ەّ ‪ٛ‬ێِکبهییەی ف‪ٞ‬اهە عیب‪ٝ‬اىیی‬
‫پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ‪ٛ ٝ‬ەٗگب‪ٝ‬ثە‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬كەفەی٘ەڕ‪ٝٝ‬‬

‫‪ٛ‬ێِکبهیی ژٓبهە (‪ٛ )٤‬ەٗگب‪ٝ‬ەکبٗی پڕۆٍەی ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٕ‬

‫ُە ثبهی یەکەٓلا ‪ B ٝ A‬ثەیەکە‪ٝ‬ە پێک‪ٜ‬برەیەک كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ ‪ ٝ‬ك‪ٝ‬ارو‬

‫پێک‪ٜ‬برەکە ُەگەڵ کەهەٍزەی ‪ C‬پێک‪ٜ‬برەیەکی رو كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ‪ .‬ثۆ ٗٔ‪ٗٝٞ‬ە‬

‫‪ٝ‬ارە ٍەهەرب (ٍەه) ‪( ٝ‬ثەهى) چ‪ٗٝٞ‬ەرە پبڵ یەکزوی ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەی‬

‫(ٍەهثەهى) ڕۆٗوا‪ٝ‬ە‪ ،‬پبّبٕ (ٍەهثەهى) ُەگەڵ (_ی) پێک‪ٜ‬برەی‬
‫(ٍەهثەهىی)یبٕ ڕۆٗب‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫ُە ثبهی ك‪ٝٝ‬ەٓلا ٍەهەرب ‪ C ٝ B‬پێک‪ٜ‬برەیەک ڕۆكەٗێٖ ‪ ٝ‬پبّبٕ ‪A‬‬

‫كەچێزە ٍەه ڕۆٗبٗەکە ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەیەکی رو ثەه‪ٛ‬ەٓلە‪ٛ‬ێٖ٘‪ٝ .‬ەک‬

‫‪11‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ٍەهەرب (فۆُ) ‪_( ٝ‬ی) چ‪ٗٝٞ‬ەرە پبڵ یەکزوی ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەی (فۆّی)‬
‫ڕۆٗوا‪ٝ‬ە‪ ،‬پبّبٕ (فۆّی) ُەگەڵ (ثە_) پێک‪ٜ‬برەی (ثەفۆّی)یبٕ ڕۆٗب‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫ثبهی ٍێیەّ‪ٛ ،‬ەهٍێ کەهەٍزەکبٗی ‪ C ٝ B ،A‬ثەیەکە‪ٝ‬ە ‪ ٝ‬ثە یەک‬

‫عبهی چ‪ٗٝٞ‬ەرەپبڵ یەکزوی ‪ٗ ٝ‬بر‪ٞ‬اٗوێ ئە‪ٝ‬ە كەٍز٘یْبٗجکوێ کە کبٓە‬
‫کەهەٍزە پێِ کبٓە چۆرە ٗب‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەکە‪ٝ‬ە‪ ،‬ثەڵک‪ٛ ٞ‬ەهێ کەهەٍزەکە ثە‬
‫یەکغبه صێک‪ٜ‬برەکەیبٕ ڕۆٗب‪ٝ‬ە‪ .‬ثە ‪ٝ‬اربیەکی رو‪ُ ،‬ێوەكا ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە عب چ‬
‫‪ُ A‬ەگەڵ ‪ B‬یبٕ ‪ُ B‬ەگەڵ ‪ٗ C‬برب‪ ٖٗٝ‬ثە رەٗیب ڕۆٗبٗێک ُە ىٓبٗەکەكا‬
‫كه‪ٍٝ‬زجکەٕ‪ ،‬ثەڵک‪ٛ ٞ‬ەهٍێک کەهەٍزەکە ثەیەکە‪ٝ‬ە ڕۆٗبٗەکە كه‪ٍٝ‬ذ‬
‫كەکەٕ‪ٝ .‬ەک‪:‬‬

‫ُە ٗٔ‪ٗٝٞ‬ەکەكا ‪ٛ‬ەهٍێ کەهەٍزەکە ‪ٝ‬ارە (كەٍذ)‪( ،‬ثە) ‪ٍ( ٝ‬ەه)‬

‫ثەیەکە‪ٝ‬ە پێک‪ٜ‬برەیەکیبٕ كه‪ٍٝ‬زکوك‪ٝٝ‬ە‪.‬‬

‫ئەگەهچی کەهەٍزەکبٗی ٗب‪ّٝ ٝ‬ەیەک کە ثە پوۆٍەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی‬

‫كه‪ٍٝ‬زج‪ٝٞ‬ە ثە یەک عبه ‪ ٝ‬ثەیەکە‪ٝ‬ە ثەّلاهییبٕ ُە ڕۆٗبٗی پێک‪ٜ‬برەکەكا‬
‫کوك‪ٝٝ‬ە‪ُ ،‬ەگەڵ ئە‪ٝ‬ەّلا ثە ئبٍبٗی كەر‪ٞ‬اٗوێ کەهەٍزەکبٗی پێک‪ٜ‬برەکە‬
‫كەٍز٘یْبٗجکوێٖ‪ٝ ،‬ارە ئە‪ ٝ‬کەهەٍزبٗەی ُە پێک‪ٜ‬برەیەکی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬یلا‬
‫ثەّلاهٕ كاثەّکوكٕ ‪ ٝ‬عیبکوكٗە‪ٝ‬ەیبٕ کبهێکی ئبٍبٗە‪ ،‬ثە‪ٛ‬ۆی ئە‪ٝ‬ەی؛‬

‫‪12‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫یبٕ ثە ُەعێلاٗبٗی کەهەٍزەیەک كەٍۀُێ٘وێ ئە‪ ٝ‬کەهەٍزەیە ُە چەٗل‬
‫پ ێک‪ٜ‬برە پێک‪ٜ‬بر‪ٝٞ‬ە یبٕ ثە‪ٛ‬ۆی ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ەی کەهەٍزەکبٕ ُە ّ‪ٞ‬ێ٘ی‬
‫رو ئە‪ ٝ‬ڕاٍزییە كەٍۀُێ٘وێ کە ‪ّٝ‬ەکە فب‪ٝ‬ەٗی پێک‪ٜ‬برەیەکی ٗب‪ٝ‬ەکییە‪.‬‬

‫ئەّ پێک‪ٜ‬برەیە ثە‪ٝ‬ە ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗی رو عیبكەثێزە‪ٝ‬ە کە ژٓبهەی کەهرە‬

‫پێک‪ٜ‬ێ٘ەهەکبٗی ُە ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە ىیبروٕ‪ ،‬عیب‪ٝ‬اىیی ٍەهەکیِ ُە ٗێ‪ٞ‬إ‬
‫پێک‪ٜ‬برەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەی ‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ُ ٝ‬ە‪ٝ‬ەكایە؛ کە ُە‪ٝ‬‬
‫کەهەٍزبٗەی پێک‪ٜ‬برەی كه‪ٍٝ‬زج‪ٗٝٞ‬یبٕ ‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ە ئەگەهچی‬
‫‪ٛ‬ب‪ّٝ‬ێ‪ٞ‬ەی ‪ّٝ‬ە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٕ ك‪ ٝٝ‬کەهەٍزە ىیبرو ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗلا‬
‫ثەّلاهی كەکەٕ‪ ،‬ثەاڵّ عیب‪ٝ‬اىییەکە ُە چۆٗیەریی ‪ٛ‬بر٘ی کەهەٍزەکبٗلایە‬
‫کە ُە پێک‪ٜ‬برە ‪ٛ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ەکبٗلا کەهەٍزەکبٕ ثە عیب ‪ُ ٝ‬ە کبری‬
‫عیب‪ٝ‬اىكا فوا‪ٗٝ‬ەرە رەک یەکزوی ‪ٛ ٝ‬ەه ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬ێکیِ کە ڕ‪ٝٝ‬كەكاد‬
‫پێک‪ٜ‬برەیەکی ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗەکەكا كێ٘ێزە ئبها‪ٝ‬ە‪ ،‬کە ‪ّٝ‬ەکە ُە ڕ‪ٝٝ‬ی ‪ٝ‬ارب ‪ٝ‬‬
‫كۆڕٓە‪ٝ‬ە رە‪ٝ‬ا‪ٍ ٝ‬ەهثەفۆیە‪ ،‬کەچی ُە پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗلا‬
‫"کەهەٍزەکبٕ ثە یەکە‪ٝ‬ە ‪ُ ٝ‬ە یەک کبرلا(‪ )٤٧‬چ‪ٗٝٞ‬ەرە ٗب‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەیەک ‪ٝ‬‬
‫ثەیەکە‪ٝ‬ە یەک ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗلا كه‪ٍٝ‬زلەکەٕ"‪)Plag, 2003: 54( .‬‬
‫‪ّٝ‬ەکە كەثێزە فب‪ٗٝ‬ی یبٍب ‪ ٝ‬پێڕە‪ٝ‬ی فۆی ُە ىٓبٗەکەكا‪.‬‬

‫عیب‪ٝ‬اىیی پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ‪ٛ ٝ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ُ ٝ‬ەگەڵ‬

‫پڕۆٍەکبٗی ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٕ ُە‪ٝ‬ەكایە کە پڕۆٍەکبٗی ‪ّٝ‬ەڕۆٗبٕ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬كاڕّزٖ‬
‫‪ُ ٝ‬ێکلإ ‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ە پەی‪ٞ‬ەٍزٖ ثە عۆهی پێک‪ٜ‬ێ٘ەهەکبٕ‪/‬‬
‫کەهەٍزەکبٗی پێک‪ٜ‬برەکبٗە‪ٝ‬ە‪ٛ ،‬ەهچی ئەّ ك‪ ٝٝ‬پڕۆٍەیەیە پەی‪ٞ‬ەٍزٖ ثە‬
‫چۆٗیەریی چ‪ٗٝٞ‬ە پبڵ یەکی کەهەٍزەکبٗە‪ٝ‬ە ٗەک ف‪ٞ‬كی کەهەٍزەکبٕ ‪ٝ‬‬
‫عۆهی کەهەٍزەکبٕ‪ .‬ثە ‪ٝ‬اربیەکی رو‪ ،‬ئەگەه پڕۆٍەکبٗی ‪ٍٝ‬ەڕۆٗبٕ ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫كاڕّزٖ ‪ُ ٝ‬ێکلإ ‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ە پەی‪ٞ‬ەٗلییبٕ ثە کەهەٍزەکبٗی ٗب‪ٝ‬‬
‫پێک‪ٜ‬برەکبٗە‪ٝ‬ە ‪ٛ‬ەثێذ‪ ،‬ئە‪ٝ‬ا پڕۆٍەکبٗی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ‪ٛ ٝ‬ەٗگب‪ ٝ‬ثە ‪ٛ‬ەٗگب‪ٝ‬‬
‫چۆٗیەریی چ‪ٗٝٞ‬ە پبڵ یەکزوی کەهەٍزەکبٗی ٗب‪ ٝ‬پڕۆٍەکبٗی كاڕّزٖ ‪ٝ‬‬

‫‪13‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬

‫ُێکلإ ‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ە‪ٝ‬ە ‪ٛ‬ەیە‪ .‬کە‪ٝ‬ارە ئێٔە کبرێک ثبً ُە پوۆٍەی‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی كەکەیٖ ئە‪ٝ‬ا ٗبر‪ٞ‬اٗیٖ ئەّ پوۆٍەیە ثە ّێ‪ٞ‬ەیەکی ٍەهثەفۆ‬
‫‪ ٝ‬ك‪ٝٝ‬ه ُە پوۆٍەکبٗی كاڕّزٖ ‪ُ ٝ‬ێکلإ ‪ ٝ‬رەٗبٗەد ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ەُ‬
‫ثبً ثکەیٖ‪ ،‬ثەڵک‪ ٞ‬ئەّ پوۆٍەیە ُە ئەٗغبٓی ك‪ٝٝ‬ثبهەث‪ٗٝٞ‬ە‪ٝ‬ەی ئەّ‬
‫پوۆٍبٗە یبٕ رێکەڵکوكٗی ئەّ پوۆٍبٗە كه‪ٍٝ‬زلەثێذ‪ ،‬کە ئەّ پوۆٍبٗە ُە‬
‫یەک کبرلا ك‪ٝٝ‬ثبهەكەث٘ە‪ٝ‬ە یبٕ رێکەڵلەثٖ‪ُ .‬ێوەكا ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلەكەیٖ ُە‬
‫چ‪ٞ‬اهچێ‪ٞ‬ەی ئەّ پوۆٍبٗە ثبً ُە چۆٗیەریی كه‪ٍٝ‬زج‪ ٝ ٕٝٞ‬كاڕّز٘ی‬
‫پوۆٍەی یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ی ثکەیٖ‪.‬‬

‫‪ ١-٤‬پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییە ژٓبهەكاهەکبٕ ُە ىٓبٗی ک‪ٞ‬هكیلا‬

‫ژٓبهە ڕۆڵێکی گوٗگی ُە كاڕّز٘ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێلا ‪ٛ‬ەیە ‪ ٝ‬ثەّلاهی ُە‬

‫كاڕّز٘ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێلەکبد‪( .‬هٍ‪ )٧٩ :٦٧١٦ ،ٍٞ‬پێک‪ٜ‬برە‬
‫یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗیِ ُە‪ ٝ‬ڕۆڵەی ژٓبهە ثێجەُ ٗیٖ ‪ ٝ‬ژٓبهە ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫کەهەٍزەیەکی چبالک ُە چەٗل كۆڕٓێکی پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٗلا‬
‫ثەّلاهیلەکبد‪ٝ ،‬ارە ژٓبهە ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬کەهەٍزەیەکی ىٓبٗی ڕۆڵی ُە كاڕّز٘ی‬
‫چەٗل كۆڕٓێکی عیب‪ٝ‬اىی ‪ّٝ‬ە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییەکبٕ ‪ٛ‬ەیە ‪ ٝ‬ثە‪ٛ‬ۆیە‪ٝ‬ە ‪ّٝ‬ەی‬
‫ٗ‪ٞ‬ێ ُە ىٓبٗەکەكا كاڕێژها‪ٝ‬ە‪.‬‬

‫ثە گْزی ژٓبهە ثۆ ‪ٛ‬ەژٓبهکوكٗی ّزەکبٗی كە‪ٝ‬ه‪ٝ‬ثەه ثەکبهكێذ عب‬

‫ژٓێوكها‪ٝ‬ەکبٕ کەهەٍزەی ٓبكی ثٖ ‪ٝ‬ەک‪ ٞ‬پبهە‪ ،‬یبٕ ّزی ٓەػ٘ە‪ٝ‬ی ‪ٝ‬ەک‪ٞ‬‬
‫کبد‪ٛ .‬ەه ثۆیەّە کبرێک ژٓبهە ثەّلاهی ُە كاڕّز٘ی ‪ّٝ‬ەی ٗ‪ٞ‬ێ كەکبد‬
‫ىیبرو ثۆ ٓەثەٍزی ژٓبهكٕ ‪ٛ ٝ‬ەژٓبهکوكٗی ّزێک ثەکبهكێذ عب ٍەهەی‬
‫‪ّٝ‬ەکە ُەٗب‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برەکە ثێذ یبٕ ُە كەهە‪ٝ‬ەی پێک‪ٜ‬برەکە‪.‬‬

‫ُێوەكا ‪ٛ‬ە‪ٝ‬ڵلەكەیٖ ئە‪ ٝ‬پێک‪ٜ‬برە یەک‪ٜ‬ەٗگب‪ٝ‬ییبٗە ّیجکەی٘ە‪ٝ‬ە کە ژٓبهە‬

‫ُە پێک‪ٜ‬برەکبٗیبٗلا ثەّلاهە‪.‬‬

‫‪14‬‬ ‫گۆڤاری توێژەر‪ /‬بهرگی ‪ / 4‬ژمارە ‪ / 2‬پاییزی ‪2021‬‬