SKALE OCENY CODZIENNEGO FUNKCJONOWANIA

TEST CO BADA CHARAKTERYSTYKA KIEDY STOSOWAĆ

Indeks Katza samodzielność w wykonywaniu czynności • opis przykładów zachowania • pacjenci wyraźnie zdezorganizowani
codziennych • ocena zerojedynkowa: samodzielny / • ocena, czy występują poważne zaburzenia
(Activities of Daily
• czynności higieniczne niesamodzielny poznawcze mocno dezorganizujące zachowanie —
Living, ADL) • ubieranie się > ocena jakościowa umiejętności planowania,
• załatwianie potrzeb fizjologicznych dążenia do celu, rozłożenia czynności na etapy
• wstawanie (z łóżka / krzesła)
• kontrola potrzeb fizjologicznych
• spożywanie posiłków

Lawton-Brody bardziej angażujące poznawczo zadania

Instrumental • posługiwanie się telefonem
Activities of Daily • przygotowywanie posiłków
Living Scale (IADL) • zakupy
• prace domowe
• pranie
• przemieszczanie się w transporcie
publicznym
• przyjmowanie lekarstw
• finanse

DEX (Dysexecutive trudności w sferze • dwie wersje: dla pacjenta i opiekuna • wstępna ocena dysfunkcji wykonawczych
• behawioralnej • 20 pytań: skala 0–4 (nigdy—bardzo często • skutecznie różnicuje otępienie czołowo-skroniowe
Questionnaire) (z
• poznawczej zdarza mi się)
baterii testów BADS) • emocjonalnej (kontrola emocji)

Skala Clinical • pamięć porządkuje objawy dot.: • ocena nasilenia objawów otępienia — np.
• orientacja • funkcjonowanie poznawcze Alzheimer
Dementia Rating
• dokonywanie ocen i rozwiązywanie • obszary życia codziennego
problemów
• czynności związane z życiem w
społeczności
• dom i hobby
• dbałość o siebie
 METODY DIAGNOZY PRZESIEWOWEJ
TEST CO BADA CHARAKTERYSTYKA KIEDY STOSOWAĆ

Krótka Skala Oceny 1) orientacja w czasie i miejscu • arkusz i rekwizyty (czysta kartka, długopis,…) • przesiewowa diagnoza w
• rok, pora roku, województwo, • 5-10 minut trwania badania kierunku zaburzeń
Stanu Umysłowego
miejscowość, budynek, oddział / • 30 punktów poznawczych
(Mini Mental State piętro, pomieszczenie • Interpretacja: • w tej skali osoby z głębokim
Examination, 2) ocena pamięci bezpośredniej - wyniki stenowe na próbie ogólnej (bez podziału na wiek/płeć/ otępieniem radzą sobie słabo
MMSE) • podajemy 3 słowa w zwolnionym inne) —> 5-10/30 punktów
tempie i prosimy o powtórzenie - punkt odcięcia – 24 punkty (na tyle obniżone wyniki, że • MMSE jest użyteczna dla
3) uwaga i liczenie (pamięć robocza) świadczą o zaburzeniach funkcji wykonawczych) osób o średnich i głębokich
• odjęcie 7 od 100 i od kolejnych - modyfikacja: nie tylko kondycja poznawcza, ale też zaburzeniach, bo zadania są
wyników to samo wykształcenie i wiek może mieć tutaj znaczenia (osoby z proste
• 5 prób wyższym radzą sobie lepiej, od pewnego wieku im starsza • otępienie w chorobie
• alternatywa: literowanie wspak osoba tym gorzej sobie radzi – przy takim samym stopniu Parkinsona: < 26
4) Pamięć po odroczeniu zaburzeń na poziomie neurologicznym)
• odtworzenie słów z wcześniejszego • MMSE (skorygowany) = wynik MMSE – [0,471*(lata
zadania nauki-12)+(0,31*(70-wiek)]
5) Nazywanie: - sens tylko u osób, które faktycznie mają niskie wyniki (żeby
• długopis, zegarek nie wyjść ponad skalę)
6) Powtarzanie
• bez jeżeli ani lub / ani tak ani nie ani
wcale
7) Rozumienie
• wziąć kartkę do prawej ręki, złożyć ją
na pół i położyć sobie na kolanach
8) Czytanie:
• zamknij oczy
9) Pisanie = ocena praksji:
• napisz dowolne zdanie
10) Rysowanie:
• przerysowanie figury
Test Rysowania • źródło danych obserwacyjnych na temat • najczęstsza wersja: „Narysuj koło. Zrób z niego zegar. Narysuj • u osób z chorobą Alzheimera,
Zegara sposobu rysowania zegara wskazówki tak, żeby wskazywały 10 minut po godzinie 11.” z otępieniem – granica 5
• np. obserwacja trudności w hamowaniu punktów rozgranicza
automatyzmów, gdy osoba nie • trzy części zadania zaburzenia funkcji
zatrzymuje się na 12 i pisze liczby dalej – • narysowanie tarczy wzrokowo-przestrzennych
warto uwzględnić dane obserwacyjne, by • wypełnienie jej (problemem jest już samo
diagnozować też funkcje wykonawcze • oznaczenie konkretnej godziny narysowanie tarczy zegara)

1 wersja punktacji
6-10 pkt - rysunek tarczy prawidłowy
- 10 - wskazówki we właściwych miejscach
- 9 - drobne pomyłki w położeniu wskazówek
- 8 - wyraźne błędy w położeniu wskazówek
- 7 - wskazówki w niewłaściwym położeniu
- 6 - brak wskazówek, inne oznaczenia godziny
1-5 punktów - rysunek tarczy i oznaczenia godzin nieprawidłowe

2 wersja punktacji
• 5 - grupowanie cyfr, pomijanie godzin, umieszczanie ich poza
tarczą
• 4 - niewłaściwa sekwencja cyfr, pomijanie godzin,
umieszczanie ich poza tarczą
• 3 - tarcza i cyfry narysowane obok siebie, nie ma wskazówek
• 2 - rysunek tarczy wskazuje na rozumienie instrukcji, ale nie
przypomina zegara
• 1 - osoba badana nie wykonała zadania / rysunek nie nadaje
się do interpretacji
Montreal Cognitive • Funkcje wzrokowo-przestrzenne • polecenia podajemy sekwencyjnie (w skali MMSE na początku • osoby z problemami w życiu
- 1-A-2-b-3-c, rysowanie linii litera- całe polecenie) codziennym, ale nie aż tak
Assessment Scale
liczba: elastyczność poznawcza, • za każde zadanie można zdobyć 1 pkt głębokimi
(MoCA) - rysowanie zegara, oznaczanie godziny • brak pomiaru: • lekkie zaburzenia procesów
• Pomiar zdolności nazywania - umiejętności czytania poznawczych
- pamięć semantyczna, słownik - pisania • badanie osób, z którymi
- nazywanie zwierząt - ocen wykonywania poleceń mamy możliwość dobrego
• Pamięć [w MMSE są] kontaktu
- zapamiętywanie listy słów • otępienie w chorobie
wypowiadanej przez badającego, Parkinsona: bo więcej zadań
powtórzenie w dowolnej kolejności; na uwagę, mniej aspektu
pamiętać, bo później badający spyta motorycznego
ponownie • osoby cierpiące na padaczkę
• Funkcje wykonawcze/zarządzające
- powtarzanie cyfr /5/
- w odwrotnej kolejności /3/
- stuknięcie ręką, gdy pada litera „A”
- odejmowanie kolejnych 7 od 100
• Sprawność językowa
- powtarzanie zdań po badającym,
- jak największa liczba słów na daną
literę: 2 aspekty - płynność literowa
(fonemiczna), płynność słowna
(kategorialna)
- możliwości językowe/dostęp do
pamięci semantycznej
• Myślenie abstrakcyjne
- podobieństwa pomiędzy dwoma
pojęciami (co je łączy, pytanie o
nadrzędną kategorię)
- prośba o odpamiętanie listy wcześniej
podanych słów
• Orientacja w przestrzeni i czasie:
- data, dzień, nazwa miejsca, miasto
Verbal Fluency Test • 2 aspekty • wygenerowanie jak największej liczby słów zgodnie z • Huntington: badanie funkcji
- płynność literowa (fonemiczna) określonym kryterium w czasie 60 s wykonawczych niezaburzone
(VFT)
- płynność słowna (kategorialna): • nie mogą być to nazwy własne i pochodne tego samego słowa przez trudności motoryczne
1) jak najwięcej zwierząt • więcej lub równe 15 - prawidłowy wynik
2) jak najwięcej obiektów, które są
ostre (poziom bardziej
abstrakcyjny)
• dodatkowa ocena jakościowa:
- ocena skupień (na fluencję fonetyczną
- 3 słowa na tę samą sylabę;
semantyczną - 3 słowa z jednej
kategorii)

Skala Demencji • uwaga • pozwala monitorować postęp choroby • np. diagnoza dysfunkcji
• kontrola poznawcza • można wykreślać profil poznawczych w Huntingtonie
Mattisa
• umiejętności konstrukcyjne
• myślenie abstrakcyjne
• pamięć i uwaga

MMSE MoCA ACE

pamięć epizodyczna + + +

pamięć semantyczna +

pamięć operacyjna + + +

funkcje językowe + + +

funkcje wzrokowo- + + +
przestrzenne
funkcje wykonawcze +/- + +

myślenie abstrakcyjne + +

kalkulia + +

dokładność pomiaru + ++

diagnoza różnicowa +
 METODY DO DIAGNOZY POGŁĘBIONEJ
TEST CO BADA CHARAKTERYSTYKA KIEDY STOSOWAĆ

ACE-III 1) uwaga • podobne obszary jak w innych testach, ale zadania są bardziej • ocena postępu choroby
2) pamięć rozbudowane - bardziej pogłębiona analiza a nie wydłuża (wersje równoległe)
(Addenbrooke’s
- zapamiętywanie słów znacznie czasu badania • osoby z poważnymi
Cognitive - zapamiętywanie imienia, nazwiska, • szeroki zakres punktowy: 0-100 deficytami mogą nie mieć siły
Examination) adresu • możliwość profilowania wyników na badania każdego obszaru
3) fluencja • 3 wersje równoległe - ocena dynamiki otępienia (przede innym testem, więc tu się
4) język wszystkim treść zadań na funkcje pamięciowe) przydają profile wyników z
- powtarzanie słów tego pojedynczego testu
- nazywanie
5) funkcje wzrokowo-przestrzenne
- odwzorowanie sześcianu
- zadanie na kopiowanie
- percepcja: liczenie kropek, odczytanie
rozmazanych liter

WERBALNE METODY BADANIA PAMIĘCI

Test 15 słów Rey’a • pamięć werbalna • lista 15 słów (rzeczowniki z różnych kategorii) • metoda raczej do kontroli niż
- krótkotrwała • 5 prób uczenia się do diagnozy wstępnej
- uczenie się materiału werbalnego • ocena ilościowa • raczej ocena jakościowa
- rozpoznawanie - suma poprawnie odpamiętanych słów w 5 próbach • mała próba normalizacyjna,
• ocena jakościowa raczej młodsza grupa
- krzywa uczenia się wiekowa
- perseweracje
- trafne rozpoznania
- zachowanie osoby badanej
Kalifornijski Test • pamięć werbalna • lista 16 słów - rzeczowniki, pochodzące z 4 podkategorii • ćwiczenie technik
- krótkotrwała - wątek ekologiczny, skojarzenie z życiem codziennym: porządkowania materiału
Uczenia się
- długotrwała uczenie się listy zakupów (jeśli ma problem ze
Językowego - uczenie się materiału werbalnego • 5 prób uczenia się strategiami), kontrola
- strategie uczenia się • po 5 próbach jest lista dystrakcyjna hamowania i równoczesnego
- odporność pamięci na dystrakcję • odtwarzanie swobodne i ze wskazówkami przetwarzania informacji
- rozpoznawanie • 20 minut odroczenia = zbadanie trwałości śladu pamięciowego, (jeśli problemem jest
sprawność pamięci długotrwałej, najlepiej zadania niewerbalne perseweratywność)
(brak dodatkowych dystrakcji) • otępienie z ciałami
• znowu ma sobie przypomnieć słowa: swobodnie i ze Lewy’ego: niemożność
wskazówkami uczenia się / stosowania
• zajmuje około 45 minut (długi) strategii
• ocena wyników
- wskaźniki odnoszące się do poprawności odpamiętywania
- bezpośrednie odtwarzanie
- zdolność uczenia się
- odporność na interferencję
- odtwarzanie po odroczeniu
- korzystanie ze wskazówek przy odpamiętaniu
- wskaźniki odnoszące się do specyfiki błędów
- perseweracje (hamowanie)
- wtrącenia
- wskaźniki odnoszące się do strategii uczenia się (wyniki
jakościowe)
- efekt świeżości / efekt pierwszeństwa
- strategia semantyczna
- strategia seryjna

NIEWERBALNE METODY BADANIA PAMIĘCI

Test Figury • pamięć wzrokowo-przestrzenna • kopiowanie figury: rysowanie z pamięci (bezpośrednio, po 30
- bezpośrednia minutach) bez wcześniejszej instrukcji zapamiętania
Złożonej
- po odroczeniu • ocena ilościowa: poprawne odwzorowanie poszczególnych
Osterrietha-Rey’a elementów (niezmieniony i we właściwym miejscu)
(Test Rysowania • jakościowa ocena kolejności rysowania elementów kopiowanej
Złożonej Figury figury
Rey’a)
Diagnozowanie • uczenie się materiału niewerbalnego • na podstawie przestarzałego podejścia
(jakościowo) • prezentacja serii 9 wzorów, odtworzenie za pomocą 5 patyczków
Uszkodzeń Mózgu
• pamięć niewerbalna krótkotrwała • ocena ilościowa: poprawne odwzorowanie wzorów
(DUM) • uczenie się (suma poprawnych odwzorowań w kolejnych
próbach)
• ocena jakościowa: cechy błędów (rotacja, perseweracja),
wskaźnik zapominania

Test Bentona • pamięć wzrokowa

• tempo i dokładność spostrzegania
• zdolności grafomotoryczne

METODY BADANIA UWAGI I / LUB FUNKCJI WYKONAWCZYCH

Test Stroopa
Test Łączenia Punktów
Test Fluencji Werbalnej
Test Wieży Londyńskiej
Labirynty Porteusa
Test Sortowania Kart z Wisconsin
Kolorowy Test • uwaga i szybkość przetwarzania informacji • plansza i ołówek - połączenie kółek
• elastyczność poznawcza • ocena ilościowa:
Połączeń
• uwaga i szybkość psychomotoryczna
• gdy kółka mają inny kolor to przełączanie
• można obliczyć wskaźnik zakłóceń, który jest miarą
elastyczności poznawczej
• ocena jakościowa: badany sam koryguje błędy / po zwróceniu
uwagi, korekta nie następuje
Test Płynności • ocena płynności figuralnej • kropki na planszy • test dla osoby z trudnościami
• narysować w każdym z kwadratów wzory łącząc ze sobą w wypowiadaniu się, ale musi
Figuralnej Ruffa
minimum dwie kropki rozumieć instrukcję
• 60 sekund (niewerbalna alternatywa dla
• ocena ilościowa Testu Fluencji Słownej)
- liczba unikalnych połączeń
- liczba perseweracji
• ocena jakościowa
- strategia rysowania (planowanie)

Behawioralny Test • kwestionariusz dla badanej i opiekuna nieformalnego • pytania o aspekt

• 6 testów behawioralny, np. żarty
do Badania Zespołu
- test labiryntów Porteusa niedostosowane do kontekstu
Dysfunkcji - mapa ZOO —> zaburzenia czołowo-
Wykonawczych • wersja dla dzieci / dorosłych skroniowe
(BADS) • konstrukcja narzędzia przypomina sytuacje codzienne

METODY BADANIA JĘZYKA

Bostoński Test do • mowa spontaniczna • obrazki: kształty, litery, kolory, liczby, czynności - wskazywanie • postępująca afazja bez
• rozumienie słów, poleceń, złożonych obiektów, których nazwy my podajemy płynności mowy
Badania Afazji
wypowiedzi • stworzenie narracji / opowiadania • otępienie semantyczne
• poprawność działania aparatu mowy • czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki -> najłatwiej
• słuch fonematyczny (różnicowanie zgłosek) rzeczowniki, przymiotniki a potem czasowniki (jak u dzieci)
• powtarzanie słów
• automatyzmy
• powtarzanie słów
• czytanie i pisanie
• tworzenie narracji z rysunku
Bateria Testów do • wnioskowanie • Test Wnioskowania
• rozumienie (też metafora, humor) - historyjka, w której brakuje kilku informacji, które trzeba
Badania Funkcji
• pragmatyka wywnioskować z kontekstu i podać
Językowych i • dyskurs • Test Leksykalno-Semantyczny
Komunikacyjnych - wskazanie obrazka, które ilustruje podane słowo
Prawej Półkuli • Test Humoru
- zakończenie historii
Mózgu
• Test Metafor Rysunkowych
• Test Prozodii Emocjonalnej
- kontekst emocjonalny
- puszczane z płyty różne wypowiedzi
- intonacja
• Test Prozodii Językowej
- kontekst językowy
- intonacja: pytanie, stwierdzenie, rozkaz

Frontal Assessment • bateria testów do prób „czołowych” • badanie kontrolne,

• ocena funkcji wykonawczych przesiewowe —> podejrzenie
Battery (FAB)
• próby: otępienia czołowo-
- abstrahowanie skroniowego
- fluencja słowna • np. diagnoza dysfunkcji
- planowanie poznawczych w Huntingtonie
- hamowanie

BADANIE PRAKSJI
próby do badania
praksja symboliczna gesty symboliczne (np. powitanie kogoś, pogrożenie palcem - wykonywanie i rozumienie)

praksja ideomotoryczna naśladowanie użycia przedmiotów codziennego użytku (np. czesanie włosów), z przedmiotem potrafi
- wyabstrahować od kontekstu nie potrafi (pokazać bez szczotki)
praksja dynamiczna wykonanie sekwencji ruchów (np. położenie dłoni prosto, bokiem)

praksja pozy ułożenie ciała w formie jakiejś pozy (np. pokazanie rogów)

praksja przestrzeni ułożenie części ciała względem siebie (np. połóż prawą dłoń na lewym kolanie)

praksja przełączeń ruchowych przełączanie się pomiędzy sekwencjami ruchów (np. wstań, zrób dwa kroki w prawo)
 DODATKOWE
TEST CO BADA CHARAKTERYSTYKA KIEDY STOSOWAĆ

Parkinson’s Disease - samodzielność w wykonywaniu czynności • brak polskiej wersji • przesiewowa ocena PD
codziennych
Cognitive Rating
• odtwarzanie bezpośrednie i po
Scale odroczeniu
• podobieństwa między słowami
• uwaga
• pamięć robocza
• rysowanie i kopiowanie zegara
• fluencja słowna (litery, czynności)

Skala Depresji • psycholog uzupełnia • przesiewowa ocena PD

Montgomery Asberg • pacjent odpowiada —> mniej zapamięta
test —> mniejsze powtarzanie wizualne
swoich odpowiedzi

Parkinson Psychosis dookreślenie czasu trwania objawów • przesiewowa ocena PD

• minimum 1 miesiąc
Questionnaire
obecność co najmniej 1 z:
• fałszywe poczucie teraźniejszości
• halucynacje
• urojenia