ĐỘ NHẠY SÁNG VÀ DẢI TẦN NHẠY SÁNG

ĐỘ NHẠY SÁNG
Khái niệm:
- Độ nhạy sáng ISO là một thuật ngữ máy ảnh được sử dụng rộng rãi. ISO là
viết tắt của International Organisation for Standardisation (Tổ Chức Chuẩn Hóa
Quốc Tế), một tổ chức quyết định tiêu chuẩn hóa và xếp hạng độ nhạy cho cảm
biến máy ảnh.
- ISO là một trong những yếu tố ảnh hưởng tới độ sáng, tối của một bức ảnh.
ISO càng cao thì cảm biến bắt sáng càng nhạy, giúp giảm thời gian phơi sáng. Tuy
nhiên, ISO càng tăng thì độ nhiễu màu và hạt càng tăng.
Vì vậy, xu hướng khi chụp là cố gắng giữ ISO ở mức thấp nhất. Sau khi đã mở khẩu độ tối đa cũng như
giảm tốc độ cửa chập xuống hết mức cho phép mà ảnh vẫn không đủ sáng người ta mới phải dùng đến
việc tăng độ nhạy ISO, như là một giải pháp cuối cùng. Bạn hãy xem hình dưới đây để thấy sự khác nhau
giữa ISO thấp và cao.

Ý nghĩa của ISO với các chỉ số khác:

Với độ nhiễu:
- Tăng độ nhạy sáng ISO có một nhược điểm. Khi tăng độ nhạy sáng, hiện
tượng bị nhiễu ảnh càng thấy rõ nhất là trong các vùng tối hơn. Các bức ảnh sau
đó có thể được xử lý thông qua các phần mềm nhưng không mang lại độ mịn
màng như mong đợi.
- Thông thường, độ nhiễu tại một ISO nhất định phụ thuộc vào kích thước của
cảm biến camera và độ phân giải của nó theo megapixel. Các cảm biến lớn trong
các máy ảnh không gương lật và máy DSLR sản sinh ra ít độ nhiễu hơn nhiều so với
các cảm biến nhỏ trong điện thoại thông minh và máy ảnh compact thông thường.
- Tuy độ sạn thường khiến chúng ta khó chịu, nhưng khá nhiều người lại thích
yếu tố này, thậm chí còn phải dùng phần mềm hiệu chỉnh để tạo ra chúng, đơn
giản vì sạn cũng khiến ảnh mang chút gì đó tâm trạng và ký ức xưa cũ hơn.

Với độ phơi sáng:

 - ISO được hiệu chỉnh theo những bước tăng độ phơi sáng lên gấp đôi giống
như tốc độ màn trập và điều chỉnh khẩu độ, nó cho phép bạn dễ dàng kết hợp để
cùng đạt phơi sáng.
- Ví dụ, tăng ISO từ 100 lên 200 sẽ tăng gấp đôi độ nhạy của máy ảnh, tương
đương với việc tăng thời gian phơi sáng từ 1/60 giây đến 1/30 giây, hoặc mở khẩu
độ từ f/8 đến f/5.6, mỗi lần điều chỉnh này sẽ tăng gấp đôi độ phơi sáng.
- Giá trị ISO đã được tính toán theo một phạm vi giá trị chuẩn sao cho tương
đương với việc tăng lượng ánh sáng lên gấp đôi hoặc giảm lượng ánh sáng xuống
còn một nửa của các giá trị kế tiếp. 
- Cũng giống như tốc độ màn chập và độ mở khẩu độ, ISO cũng cung cấp các
giá trị trung gian, ví dụ giữa ISO 100 và ISO 200 bạn có thể cài đặt ISO 125 và
160. Một số máy ảnh có cài đặt ISO dưới 50, và tối đa là ISO 12.800.

Cách sử dụng:
Khi nào nên sử dụng ISO cao:
- Nếu bạn đang chụp hình trong chế độ thiếu sáng và không có chân máy, bạn
cần đảm bảo rằng tốc độ màn trập vẫn đủ cao để tránh nguy cơ rung máy. Nếu bạn
đang đi dạo để chụp bức ảnh đường phố hoặc thành phố vào ban đêm, ví dụ như
trong tòa nhà công cộng hoặc nhà hàng, bạn cần sử dụng một tiêu chuẩn ISO
cao hơn.
- Tốc độ màn trập đặc biệt quan trọng khi chủ thể đang di chuyển, bởi vì bạn
sẽ cần tốc độ màn trập nhanh hơn để tránh bị mờ hình, bao gồm ảnh chụp người
biểu diễn đường phố và nhiều hoạt động thể thao trong nhà.
Khi nào nên sử dụng ISO thấp:
- Nếu bạn đang sử dụng chân máy và chụp các đối tượng tĩnh, bạn không cần
tốc độ màn trập nhanh, vì vậy bạn có thể sử dụng cài đặt ISO thấp và điều này sẽ
mang lại cho bạn chất lượng hình ảnh tốt nhất, bao gồm chụp phong cảnh và chụp
ban đêm.
- Độ phơi sáng cao cũng cho phép bạn chụp được chuyển động của chủ thể, ví
dụ như thác nước chảy trong các cảnh quan hoặc các con đường giao thông vào
ban đêm, nó giúp nâng cao chất lượng hình ảnh của bạn.
DẢI TẦN NHẠY SÁNG:
KHÁI NIỆM:
- Dải tần nhạy sáng (Dynamic Range: DR) hay dải động là một dải biên độ
thể hiện mức độ chênh lệch giữa vùng sáng nhất và vùng tối nhất của cảnh mà
máy ảnh ghi nhận được. Vùng sáng nhất được mặc định là vùng màu trắng và
vùng tối nhất được mặc định là vùng màu đen. Đơn vị dùng để đo khoảng
Dynamic Range trong máy ảnh số là f-stop (Zone hoặc EV).
- Tùy vào cường độ chiếu sáng và phản xạ mà các cảnh đều có khoảng
Dynamic Range riêng. Thực tế, sẽ có nhiều cảnh được chiếu sáng không đồng đều
bởi ánh sáng mặt trời trực tiếp, đối tượng màu đen và được phản xạ mạnh xuất
hiện nhiều hơn nên có thể có khoảng Dynamic Range rộng và dễ dàng vượt quá
phạm vi Dynamic Range của máy ảnh.
- Tùy vào cường độ chiếu sáng và phản xạ mà các cảnh đều có khoảng
Dynamic Range riêng. Thực tế, sẽ có nhiều cảnh được chiếu sáng không đồng đều
bởi ánh sáng mặt trời trực tiếp, đối tượng màu đen và được phản xạ mạnh xuất
hiện nhiều hơn nên có thể có khoảng Dynamic Range rộng và dễ dàng vượt quá
phạm vi Dynamic Range của máy ảnh.

PHÂN LOẠI:
- Dải tần nhạy sáng của cảm biến: Tổng tín hiệu mà 1 pixel trên cảm biến
có thể thu nhận được gọi là tín hiệu ghi nhận tối đa. Tín hiệu bị nhiễu khi
cảm biến không thể thu nhận một phần ánh sáng gọi là tín hiệu ghi nhận tối
thiểu. Dải tần nhạy sáng của cảm biến máy ảnh là khái niệm phản ánh tỉ lệ
giữa hai giá trị này.
- Dải tần nhạy sáng của hình ảnh: Khi lưu ảnh ở định dạng JPEG, do cơ chế
nén lossy nên một số chi tiết nằm trong vùng tối và vùng sáng sẽ bị mất. Lúc
này, dải tần nhạy sáng của hình ảnh sẽ bị thay đổi. Đối ảnh định dạng RAW,
những tín hiệu thu nhận của cảm biến sẽ được bảo toàn đầy đủ nên dải tần
nhạy sáng cũng được giữ nguyên. Bằng cách sử dụng các phần mềm chuyên
biệt, người dùng có thể lựa chọn tông màu, cấp độ DR cũng như cấp độ nén
ảnh khi chuyển sang một định dạng khác.

DẢI TẦN NHẠY SÁNG VÀ CÁC MỖI QUAN HỆ:

 - Dải tần nhạy sáng và kích thước pixel: Trên bề mặt cảm biến, có hàng triệu
ô nhỏ có tác dụng thu giữ các phân tử ánh sáng được gọi là pixcel. Lượng
ánh sáng thu nhận được của mỗi pixel sẽ có một giá trị và được chuyển sang
kỹ thuật số (A/D converter). Giá trị của lượng ánh sáng thu được sẽ tăng dần
từ 0 đến 255. Khi số pixel vùng sáng thu được lượng sáng nhiều nhất (đạt
giá trị tối đa 255) hoặc không thu được lượng ánh sáng nào (giá trị tối thiểu
0), các chi tiết ảnh sẽ bị mất. Vì vậy, pixel có kích thước lớn hơn sẽ hạn chế
thời gian nhận đầy ánh sáng của các pixcel vùng sáng, đảm bảo thời gian để
các pixcel vùng tối được nhận sáng kịp thời.

- Dải tần nhạy sáng với ISO: Mức độ chênh lệch sáng giữa hai vùng sẽ thay
đổi khi thay đổi ISO, và các giá trị này tỉ lệ nghịch với nhau. Càng tăng ISO
lên cao, DR càng giảm, chất lượng ảnh cũng thấp hơn vì cài đặt này khiến
ảnh thừa phơi sáng, nhưng giảm highlight do tăng cường độ sáng và ngược
lại.

Chức năng Auto HDR (High Dynamic Range - Dải Động Cao)

- Nhiều máy ảnh chuyên nghiệp có cài đặt sẵn chức năng này. Sử dụng chức
năng Auto HDR, máy ảnh sẽ tự động chụp nhiều bức ảnh có mức độ phơi sáng
khác nhau. Điểm này tương tự như chế độ cân bằng trắng tự động trên máy ảnh.
Nhưng không dừng ở đó, các tấm ảnh này sẽ tự động hợp nhất lại với nhau để
tổng hợp và điều chỉnh độ chênh lệch sáng, cho ra một hình ảnh có dải chênh lệch
sáng tối rộng nhất. Chỉ cần ấn nút nhả màn trập một lần, có thể chụp nhiều hình
ảnh có độ phơi sáng khác nhau liên tiếp và thời gian xử lí mất chỉ khoảng 4 giây.
Bạn có thể thiết lập mức chênh lệch độ phơi sáng trong khoảng 1 - 6 EV nhưng
chế độ này sẽ không cho chất lượng hình ảnh tốt khi máy ảnh bị rung.