Α’ Ενότητα: Σχολείο-Σχολική ζωή

Παράλληλα κείμενα: 1. Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, σελ. 24

2. Ευγενία Φακίνου, Αστραδενή, σελ. 38

Αναφορά στον Γκρέκο Αστραδενή

Συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης Ευγενία Φακίνου

Νίκος Καζαντζάκης (στα Αστραδενή (μαθήτρια)

Αφηγητής
μαθητικά του χρόνια)

Δύο διαφορετικά πρόσωπα

Ευγενία Φακίνου
Σχέση αφηγητή-συγγραφέα Το ίδιο πρόσωπο (συγγραφέας), Αστραδενή
(αφηγήτρια)

Απόσπασμα από
μυθιστόρημα με Απόσπασμα από
Είδος Κειμένου
αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα
χαρακτήρα

Σε ένα σχολείο στο

Χώρος δράσης Ηράκλειο της Κρήτης Σε ένα σχολείο της Αθήνας
(Ελλάδα) (Ελλάδα)

Χρόνος Δράσης Τέλη 19ου αιώνα 20ος αιώνας

Ο συγγραφέας αφηγείται
περιστατικά από τη ζωή Η αντιμετώπιση της
του στο σχολείο και Αστραδενής από την
Θέμα
περιγράφει το δάσκαλό καινούρια της δασκάλα
του (εξωτερικά), αλλά και και τους συμμαθητές της.
τον τρόπο διδασκαλίας.

1|
1. Ποιες παλαιότερες παιδαγωγικές αντιλήψεις καταγράφονται στα δύο κείμενα; Ποιο
αντίκτυπο φαίνεται να έχουν στα παιδιά; Να τις συγκρίνετε με τις σημερινές.

Αναφορά στον Γκρέκο Αστραδενή Σήμερα

Παλιά Παιδαγωγική Παλιά Παιδαγωγική Νέα Νέα Παιδαγωγική

α. ο δάσκαλος βρίζει τους α. Η δασκάλα αμφισβητεί α. χωρίς βία

μαθητές, τους φωνάζει το όνομα της μαθήτριας. β. κατανόηση
«ζώα, γουρούνια». Όταν η μαθήτρια διεκδικεί γ. ελευθερία έκφρασης
το αυτονόητο, την φωνάζει δ. διάλογος
αυθάδη. ε. ενδιαφέρον μάθημα
Βίαιη, προσβλητική στ. ο δάσκαλος δεν είναι
συμπεριφορά (λεκτική, β. Δεν φρόντισε να τόσο απόμακρος από τους
ψυχολογική βία). ενταχθεί η Αστραδενή μαθητές. Υπάρχει όμως ο
ομαλά στην τάξη σεβασμός.
β. Το σχολείο είναι για τα ζ. χωρίς προσβολές
παιδιά καταπίεση,
φυλακή. Νιώθουν Στιγματίζεται η
βαρεμάρα, ανία Αστραδενή, Δημοκρατικό σχολείο
-«κι εμείς ακούγαμε στο περιθωριοποιείται.
δρόμο τους μανάβηδες,
τους κουλουρτζήδες, τα Η δασκάλα είναι:
γαϊδουράκια που γκάριζαν ➢ αυστηρή
και τις γειτόνισσες που ➢ παράλογη
γελούσαν, και περιμέναμε ➢ καταπιεστική
να χτυπήσει το κουδούνι, ➢ έλλειψη κατανόησης
να γλυτώσουμε».

γ. Γίνεται μονόλογος, δεν

συμμετέχουν οι μαθητές
στη γνώση («ώρες ώρες
μας έπαιρνε τα αυτιά ποια
φωνήεντα είναι μακρά,
ποια βραχέα και τι τόνο
να βάλουμε, οξεία ή
περισπωμένη»).

2|
2. Στα δύο κείμενα ο παιδικός κόσμος βρίσκεται σε σύγκρουση με τον κόσμο των
μεγάλων. Ποια θέματα απασχολούν τα παιδιά στα δύο κείμενα που δεν μπορούν να
καταλάβουν οι μεγάλοι; (συγκεκριμένες λέξεις-φράσεις από το κείμενο).

Αναφορά στον Γκρέκο Αστραδενή

Παιδιά Μεγάλοι Παιδιά Μεγάλοι

1.Αγάπη παιδιών 1.Δεν μπορούν 1.Τα παιδιά πολλές φορές 1.Δεν μπορούν
για τη φύση, την να καταλάβουν είναι σκληρά. να καταλάβουν
διασκέδαση έξω τα παιδιά γιατί τα παιδιά γιατί
από την τάξη, τη έχασαν την ➢ Απροθυμία των παιδιών έχασαν την
ξεγνοιασιά και τα παιδικότητά να μοιραστούν το ίδιο παιδικότητά
παιχνίδια. τους, την θρανίο με την τους, την
αθωότητά τους. Αστραδενή. αθωότητά τους.
«Ακούγαμε φωνές ➢ Την κοροϊδεύουν για το
στο δρόμο…» 2.Έχασαν την όνομά της. 2.Συνεχείς
«Ο νους μας ήταν επαφή με τη ➢ Γελάνε όταν ακούνε το έγνοιες και
στον ήλιο και στον φύση. όνομα της Αστραδενής υποχρεώσεις.
πετροπόλεμο…» και με τη συζήτησή της
«Το μυαλό μας 3.Συνεχείς με τη δασκάλα.
έγινε ανθισμένη έγνοιες και
μανταρινιά…» υποχρεώσεις. 2.Βία λεκτική και
σωματική.

➢ Κοροϊδίες
συμμαθητριών της
Αστραδενής για το
όνομά της («Αστερία,
Αστερία είσαι μια μικρή
κυρία»)
➢ Η Αστραδενή αντιδρά
επιθετικά και τις χτυπά.

3. Αίσθημα δικαιοσύνης,
διεκδίκηση δικαιωμάτων:
➢ H Aστραδενή
υπερασπίζεται μέχρι
τέλους το δικαίωμά της
να την φωνάζει η
δασκάλα με το κανονικό
της όνομα («Αλλά
σκέφτομαι… αξίζεις
τίποτα», «Μία, δύο,
άρχισε να…Έτσι μου
φαινόταν».)

3|
3. Να χαρακτηρίσετε τους δασκάλους με βάση τη στάση τους απέναντι στους μαθητές –
πρωταγωνιστές.

Αναφορά στον Γκρέκο Αστραδενή

•Αυταρχικός • Απρόθυμη να βοηθήσει την καινούρια

•Σκληρός, προσβλητικός: αποκαλεί τους μαθήτρια
μαθητές «γουρούνια», «ζώα» • Ιδιόρρυθμη, επίμονη, πεισματάρα,
•Πιεστικός, εμμονικός: ως προς τα θέματα απότομη, στενόμυαλη: προσπαθεί να
καθαριότητας και υγιεινής των μαθητών επιβληθεί στην Αστραδενή αλλάζοντας
του αλλά και στη διδασκαλία της το όνομά της
γραμματικής • Σκληρή: την αποκαλεί αυθάδη και
•Παραδοσιακός ως προς τον τρόπο και τα αναιδή. Την ειρωνεύεται, την
μέσα διδασκαλίας του – αντιπαιδαγωγικός περιφρονεί και την προσβάλλει
τρόπος • Αδιάφορη, απαθής, ψυχρή: δεν
ενδιαφέρεται για τη ψυχολογία και τα
συναισθήματά της Αστραδενής, δεν
κάνει παρατηρήσεις στους μαθητές που
την κοροϊδεύουν

4. Γιατί πιστεύετε ο Καζαντζάκης επιλέγει τον συγκεκριμένο μαθητή, τον Νικολιό, για να
πει την τελευταία φράση στο απόσπασμα από την Αναφορά στον Γκρέκο;

Ο Καζαντζάκης επιλέγει το Νικολιό επειδή πρόσφατα μετακόμισε από το χωριό στην πόλη.
Άρα έχει εντονότερη, μεγαλύτερη ανάγκη επαφής με τη φύση, την ελευθερία και την
ξεγνοιασιά. Δεν έχει επίσης συνηθίσει τον δάσκαλο και το μάθημά του.

5. Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση και ποιο είναι το είδος του αφηγητή με βάση τη
συμμετοχή του αφηγητή (ή όχι) στο κείμενο;

Αναφορά στον Γκρέκο Αστραδενή

Πρόσωπο Αφήγησης: α΄ πρόσωπο
(πρωτοπρόσωπη αφήγηση).
Αυτοβιογραφία: αφηγηματικό κείμενο, στο
οποίο ο συγγραφέας μεταφέρει γεγονότα από
τη ζωή του.
-Είναι ο ίδιος μαζί με τους συμμαθητές του
αυτόπτες μάρτυρες.
Είδος Αφηγητή: Ομοδιηγητικός
Πρόσωπο Αφήγησης: α΄ πρόσωπο
(πρωτοπρόσωπη αφήγηση).
Η Αστραδενή συμμετέχει στην ιστορία ως
βασικός ήρωας και αφηγείται σε α’ πρόσωπο
(εγώ).
Είδος Αφηγητή: Ομοδιηγητικός

4|
 Πρέπει να θυμάμαι….

Ο Αφηγητής είναι ένα φανταστικό πρόσωπο που επινοεί ο συγγραφέας για να

αφηγηθεί μια ιστορία και δεν ταυτίζεται μαζί του.

Με βάση τη συμμετοχή του αφηγητή στην ιστορία μπορεί να ονομάζεται:

- Ομοδιηγητικός (αφηγητής): Συμμετέχει και ο ίδιος στην ιστορία που

αφηγείται. Μπορεί να είναι πρωταγωνιστής, παρατηρητής ή αυτόπτης
μάρτυρας.
- Ετεροδιηγητικός (αφηγητής): Δεν έχει καμία συμμετοχή στην ιστορία που
αφηγείται.

5|