Sach Ly Thuyet Mau Sac Ts. Ngo Anh Tuan 2017

NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
Lý thuyết & ứng dụng

(trong lónh vöïc thieát keá - ñoà hoïa - In)
PGS. TS. NGÔ ANH TUẤN

MÀU SẮC
PGS. TS. NGÔ ANH TUẤN
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Tháng 7 năm 2010
Quyeån saùch naøy ñaõ ñöôïc baûo hoä quyeàn taùc giaû
theo giaáy pheùp soá 23415 caáp ngaøy 17 thaùng 07 naêm 2010 cuûa
CUÏC BAÛN QUYEÀN TAÙC GIAÛ - BOÄ VAÊN HOÙA TRUYEÀN THOÂNG
Nghieâm caám sao löu vaø hieäu chænh döôùi moïi hình thöùc
neáu khoâng coù yù kieán cuûa taùc giaû

Saùch ñöôïc in vôùi söï baûo trôï cuûa:
hiep hoi in vietnam
vietnam printing association
HIEÄP HOÄI IN VIEÄT NAM
COÂNG TY JOHS RIECKERMANN

CHLB ÑÖÙC
COÂNG TY HEIDELBERG
Saùch ñöôïc in taïi

Coâng ty Huynh Ñeä Anh Khoa
www.anhkhoabrother.com
Muïc Luïc
Chöông 1. Maøu saéc vaø aùnh saùng .1
1.1 Vaøi neùt lòch söû veà maøu .3
1.2 AÙnh saùng vaø maøu saéc .7
1.3 Caùc toång hôïp maøu .12
Chöông 2. Söï caûm nhaän maøu .23

2.1 Nguoàn saùng .26
2.2 Vaät theå .41
2.3 Ngöôøi quan saùt .47
2.4 Söï caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng .57
2.5 Caùc yeáu toá taâm lyù .60
Chöông 3. Söï phuïc cheá maøu .65

3.1 Ñònh nghóa veà söï phuïc cheá maøu .67
3.2 Lòch söû ngaén goïn veà phuïc cheá maøu .67
3.3 Truyeàn hình .73
3.4 Nhieáp aûnh .88
3.5 In maøu .89
Chöông 4. Caùc heä thoáng vaø khoâng gian maøu .139

4.1 Caùc thuoäc tính cuûa maøu saéc .141
4.2 Tam giaùc maøu .144
4.3 Khoâng gian maøu 3 chieàu .148
4.4 Ngöôøi quan saùt chuaån vaø goùc quan saùt .150
4.5 Heä thoáng maøu tieâu chuaån CIE .152
4.6 Khoâng gian maøu CIELAB .170
4.7 Khoâng gian maøu CIELUV .186
4.8 Khoâng gian maøu L*C*H* .189
4.9 Khoâng gian maøu Hunter Lab .192
4.10 Heä CMC .193
4.11 Caùc heä thoáng xeáp ñaït maøu theo thò giaùc .195
4.12 Moâ taû maøu saéc baèng ngoân ngöõ .211
Chöông 5. Ño maøu baèng caùc thieát bò ño .215

5.1 Caùc phöông phaùp ño maøu .218
5.2 Caùc thieát bò ño maøu .222
5.3 ÖÙng duïng cuûa maùy ño maøu .231
5.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû ño maøu .238
Chöông 6. AÛnh höôûng cuûa vaät lieäu

ñeán chaát löôïng phuïc cheá maøu .239
6.1 Giaáy vaø caùc beà maët khaùc .242
6.2 Möïc .248
6.3 Ñieåm qua moät soá phöông phaùp in .254
6.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
chaát löôïng trong quaù trình in .259
Chöông 7. Quaûn lyù maøu .287

7.1 Caùc khaùi nieäm cô baûn .289
7.2 Heä thoáng quaûn lyù maøu .298
7.3 Caùc böôùc tieán haønh quaûn lyù maøu .310
7.4 Quaûn lyù maøu trong Photoshop vaø
caùc chöông trình öùng duïng .325
Lôøi noùi ñaàu
Maøu laø moät hieän töôïng phoå bieán vaø coù nhöõng aûnh höôûng quan troïng
trong ñôøi soáng con ngöôøi. Hieän nay coù nhieàu tröôøng phaùi nghieân cöùu
veà maøu, chuû yeáu laø: kyõ thuaät phuïc cheá maøu, taâm lyù maøu vaø öùng duïng
maøu trong thieát keá. Taøi lieäu naøy ñeà caäp chuû yeáu ñeán kyõ thuaät phuïc
cheá maøu cho caùc lónh vöïc truyeàn hình, thieát keá, ñoà hoïa, in... Coù theå
noùi ñaây laø phieân baûn 4.0 cuûa giaùo trình Lyù thuyeát maøu maø taùc giaû ñaõ
giaûng daïy taïi tröôøng ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät TPHCM trong suoát 16
naêm qua.
Nhöõng kieán thöùc veà maøu quaù phong phuù vaø phöùc taïp. Noù khoâng chæ bò
aûnh höôûng bôûi caùc ñaëc tính caûm nhaän taâm lyù, caùc yeáu toá moâi tröôøng
vaø caùc hoïc thuyeát veà caûm nhaän maøu cho ñeán nay vaãn chöa ñöôïc lyù giaûi
töôøng minh maø coøn raát khoù öùng duïng vaøo thöïc teá qua nhöõng giai ñoaïn
phuïc cheá coâng phu vaø tinh xaûo. Khi vieát taøi lieäu naøy taùc giaû mong muoán
ñöôïc trao ñoåi kieán thöùc vôùi caùc baïn sinh vieân vaø nhöõng ngöôøi quan taâm
ñeán maøu saéc. Hy voïng raèng qua quyeån saùch naøy, chuùng ta coù theå giuùp
cho nhau nhöõng kieán thöùc quyù giaù veà maøu vaø caùch öùng duïng hieäu quaû
vaøo cuoäc soáng.
Do kieán thöùc vaø khaû naêng coù haïn, kinh nghieäm thöïc teá chöa nhieàu
neân chaéc chaén raèng quyeån saùch naøy seõ coù nhieàu sai soùt, taùc giaû mong
ñöôïc söï chæ baûo vaø goùp yù cuûa quí thaày Coâ, caùc baäc ñaøn anh trong ngheà,
quyù ngheä nhaân phuïc cheá maøu, caùc em sinh vieân, quí ñoäc giaû vaø taát caû
nhöõng ngöôøi haûo taâm vôùi ngaønh khoa hoïc veà maøu. Nhöõng goùp yù döôùi
moïi hình thöùc töø quí vò ñeàu ñöôïc taùc giaû traân troïng vaø ñoùn nhaän nhaèm
hoaøn thieän hôn kieán thöùc cuûa mình.
Trong quyeån saùch naøy, caùc taøi lieäu tham khaûo ñeàu ñöôïc taùc giaû ghi roõ
ôû phaàn sau. Ngoaøi ra taùc giaû coù söû duïng moät soá tö lieäu töø moät soá trang
web trong vaø ngoaøi nöôùc, tuy nhieân do caùc thoâng tin ñaõ ñöôïc trích daãn
qua laïi nhieàu laàn neân chöa theå tìm ra nguoàn goác. Taùc giaû thaønh thaät xin
loãi vaø seõ boå sung vaøo taøi lieäu tham khaûo ôû caùc laàn taùi baûn sau.
Xin chaân thaønh caùm ôn PGS. TS. Vuõ Khaéc Lieân, PGS. TS. Chu Theá
Tuyeân, hoïa só Nguyeãn Phuùc Chaâu, quyù Thaày Coâ, quyù ñoàng nghieäp
ñaõ höôùng daãn, chæ baûo vaø hoã trôï toâi trong suoát thôøi gian qua. Xin
chaân thaønh caùm ôn Hieäp hoäi in Vieät Nam ñaõ taïo ñieàu kieän cho toâi
laøm vieäc vaø tieáp xuùc vôùi nhieàu toå chöùc ñeå coù theâm kinh nghieäm vaø
kieán thöùc. Xin caùm ôn Hieäp hoäi Ñoà hoïa Hoa kyø GAFT, tröôøng ñaïi
hoïc coâng ngheä RIT, coâng ty Johs Reickermann CHLB Ñöùc vaø coâng
ty Heidelberg ñaõ cung caáp cho toâi raát nhieàu taøi lieäu quyù baùu veà maøu.
Ñaëc bieät, Toâi xin chaân thaønh caùm ôn chuù Traàn Vaên Ñaïi, moät baäc
tieàn boái khaû kính trong ngaønh in, ñaõ chæ daïy cho toâi nhöõng kinh
nghieäm thöïc teá trong 20 naêm qua, ñaõ ñoïc vaø goùp yù cho quyeån saùch
naøy töø khi toâi chaép buùt caùch ñaây 2 naêm. Xin caùm ôn kyõ sö Tieâu Vónh
Chöông vaø phoøng cheá baûn coâng ty Huynh ñeä Anh Khoa ñaõ giuùp toâi veõ
hình vaø thieát keá quyeån saùch naøy.
Taùc giaû
NGOÂ ANH TUAÁN

Ghi Chuù:
7URQJWjLOLӋXQj\FK~QJW{LFyVӱGөQJPӝWVӕWKXұWQJӳYjWrQJӑLPjX&iF
WrQJӑLQj\FyWKӇÿѭӧFVӱGөQJWKD\WKӃFKRQKDXQKѭQJFyFQJêQJKƭDÿӇ
WLӋQFKRYLӋFWUDFӭXFK~QJW{L[LQÿѭӧFOLӋWNrWURQJEҧQJGѭӟLÿk\
STT Maøu Teân tieáng Vieät Teân tieáng Anh Teân vieát taét
1. Ñen Black Bk
2. Traéng White W
3. Ñoû côø Red R
4. Xanh luïc Green G
5. Xanh tím Blue B
6. Xanh da trôøi Cyan C
7. Ñoû caùnh sen Magenta M
8. Vaøng Yellow Y
9. Naâu Brown Br
10. Cam Orange O
11. Khoâng maøu Achromatic A

1.1 Vaøi neùt lòch söû veà maøu
1.2 AÙnh saùng vaø maøu saéc
1.3 Caùc toång hôïp maøu
1.3.1 Toång hôïp coäng maøu
1.3.2 Toång hôïp tröø maøu
1.3.3 Toång hoïp maøu töông hoã
1 AÙNH SAÙNG VAØ MAØU SAÉC
1.1. Vaøi neùt lòch söû veà maøu

Nhöõng nghieân cöùu veà maøu saéc ñaõ baét ñaàu töø nhöõng naêm tröôùc
coâng nguyeân. Naêm 800 tröôùc coâng nguyeân, nhöõng ngöôøi AÁn
Ñoä Upanishads ñaõ tìm ra moái lieân heä giöõa caùc maøu. Naêm 400
tröôùc coâng nguyeân, nhaø trieát hoïc Plato cho raèng aùnh saùng hay
nhöõng tia löûa phaùt ra töø maét ngöôøi, cho neân con ngöôøi môùi thaáy
ñöôïc söï vaät. Epicurus cho raèng baûn sao cuûa söï vaät seõ taùc ñoäng
vaøo maét ngöôøi.
Vaøo thieân nieân kyû thöù nhaát, Abu Mohammed Ibn al Hazen cho
raèng hình aûnh ñöôïc taïo thaønh töø trong maét ngöôøi.
Trong thôøi coå ñaïi coøn coù raát nhieàu cuoäc thí nghieäm, nghieân cöùu
veà maøu tieáp theo vaøo theá kyû 15, thôøi kyø Phuïc Höng, Leonardo
da Vinci cho raèng ñaõ ñöa ra moät soá khaùi nieäm veà quaù trình caûm
nhaän maøu, heä thoáng maøu, oâng cuõng ñöa ra moät soá quy luaät maøu
töông phaûn (Ñen–Traéng, Ñoû côø–Xanh luïc, Vaøng–Xanh tím)…
Nhöõng nghieân cöùu vaø phaùt hieän cuûa oâng cuõng coù aûnh höôûng
ñeán caùc nghieân cöùu veà sau naøy.
Naêm 1666 Isaac Newton ñaõ phaùt trieån voøng maøu Newton raát höõu
duïng. Newton baét ñaàu nghieân cöùu veà maøu ôû tuoåi 23, oâng ñaõ thöïc
hieän moät thí nghieäm raát noåi tieáng treân nhöõng laêng kính vaø aùnh
saùng. Khi chieáu moät chuøm aùnh saùng traéng lieân tuïc qua moät laêng
kính, noù seõ xuaát hieän moät caàu voàng ôû caïnh beân kia cuûa laêng kính.
Newton saép xeáp nhöõng maøu naøy treân moät voøng troøn, töø maøu Ñoû
côø ñeán maøu chaøm, sau ñoù oâng noái hai maøu naøy baèng maøu tím
ñeå gheùp hai ñaàu cuûa phoå maøu laïi vôùi nhau. Voøng troøn maøu naøy
chính laø nhöõng böôùc caên baûn nhaát cho nhöõng nghieân cöùu sau naøy.
4 Maøu saéc: Lyù thuyeát & öùng duïng
Hình 1.1:
Thí nghieäm
cuûa Newton
Khaùm phaù cuûa oâng ñaõ ñaët neàn taûng ban ñaàu cho söï bieåu dieãn
maøu saéc, daãn ñeán caùc chuaån maøu cuûa vaät lyù döïa treân ño söï böùc
xaï, ñoù laø pheùp ño maøu (colorimetry) ngaøy nay.
Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) khoâng phaûi laø nhaø

khoa hoïc cuõng khoâng phaûi laø nhaø vaät lyù, oâng xuaát thaân töø thô
ca. OÂng baùc boû lyù thuyeát cuûa Newton cho raèng aùnh saùng bao
goàm taát caû caùc maøu saéc. OÂng khaúng ñònh raèng maøu ñöôïc taïo
thaønh khi troän aùnh saùng vôùi boùng toái vaø tuyeân boá maïnh meõ
raèng aùnh saùng döïa treân söï caûm nhaän, oâng ñaëc bieät chuù yù ñeán
ñöôøng vieàn vaïch phoå, moät vaán ñeà maø oâng cho raèng Newton
chöa chính xaùc laém. Cho duø nhöõng phaân tích cuûa Goethe veà
Newton chöa chính xaùc laém nhöng vaãn ñöôïc cho raèng coù giaù
trò. Nhöõng luaän ñieåm cuûa Goethe laø nhöõng böôùc ñi trung gian
trong lòch söû maøu saéc.
Trong voøng troøn maøu, Goethe goïi maøu Red (Ñoû côø), Vaøng,
Blue (Xanh tím) laø ba maøu chính, coøn maøu Cam laø maøu phuï.
Tuy nhieân chuaån naøy laïi sai. Treân thöïc teá khi ta troän ba maøu
naøy khoâng taùi taïo laïi maøu Ñen, noù chæ taïo ra maøu naâu. Maëc duø
Goethe raát thaønh coâng treân lónh vöïc vaên chöông nhöng nhöõng
lôøi chuù giaûi cuûa oâng veà maøu cuõng daàn daàn bò queân laõng.
Maøu saéc & aùnh saùng 5
Thomas Young ñaõ ñöa ra ba yeáu toá ñaëc tröng cho quaù trình caûm
nhaän maøu vaøo naêm 1802 vaø suy luaän raèng trong maét ngöôøi coù 3
loaïi thaønh phaàn caûm nhaän maøu khaùc nhau. Ba thaønh phaàn naøy
nhaïy caûm vôùi ba maøu cô baûn Ñoû côø, Xanh tím, Xanh luïc.
Hình 1.2:
Voøng troøn
maøu Newton
Red
(đỏ cờ)
magenta yellow
(đỏ cánh sen) (vàng)
blue green
(xanh tím) (xanh lục)
cyan
(xanh da trời)
Chính yù töôûng naøy ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy Hermann von
Helmholtz nghieân cöùu ra caùc thuyeát caûm nhaän maøu, caùc thuyeát
naøy coøn ñöôïc goïi laø lyù thuyeát Young-Helmholtz.
Naêm 1860, James Clerk Maxwell ñaõ khaûo saùt vieäc söû duïng ba
thaønh phaàn cô baûn cuûa maøu vaø nhaän ra raèng khoâng coù söï keát
hôïp giöõa 3 thaønh phaàn cô baûn cuûa maøu ñeå taùi taïo laïi toaøn boä
vuøng maøu nhaän bieát ñöôïc. OÂng laäp luaän raèng ba giaù trò maøu laø
khoâng ñôn nhaát vaø phoå cuûa caùc maøu coù ñoä baõo hoaø cao hôn coù
theå taùi taïo nhieàu maøu hôn. Maxwell nhaän thaáy raèng ngoaøi toâng
maøu vaø ñoä baõo hoaø maøu coøn coù ñoä saùng.
Nhöõng nghieân cöùu cuûa James Clerk Maxwell coù theå xem laø
nhöõng neàn moùng cô baûn cuûa caùc maùy ño maøu hieän ñaïi.
Hình 1.3:
Voøng troøn maøu 5HG
cuûa Goethe
3XUSOH 2UDQJH
%OXH <HOORZ
*UHHQ
Caùc thí nghieäm chi tieát thöïc hieän naêm 1920 chæ ra raèng caùc
maøu cô baûn Red (Ñoû côø), Green (Xanh luïc), Blue (Xanh tím)
coù theå toång hôïp ñöôïc taát caû caùc maøu quan saùt ñöôïc trong moät
khoaûng naøo ñoù ñöôïc goïi laø khoaûng phuïc cheá maøu hay khoâng
gian maøu (gamut), nhöng chuùng khoâng theå toång hôïp ñöôïc taát caû
caùc maøu trong phoå khaû kieán, ñaëc bieät laø maøu Xanh tím.
Naêm 1931, Uyû Ban Quoác teá veà Maøu vaø Chieáu Saùng ñaõ ñöa
chuaån CIE vaøo söû duïng trong caùc öùng duïng kyõ thuaät vaø coâng
ngheä. Ba giaù trò XYZ ñöôïc tính toaùn döïa treân ba ñaùp öùng cuûa
maét ngöôøi vôùi 3 maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím. XYZ ñöôïc
xem laø 3 giaù trò maøu ñaïi dieän cho Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím
vaø ngöôøi ta coù theå veõ ra moät khoâng gian 3 chieàu vôùi 3 truïc X, Y,
Z hoaëc chuyeån thaønh hai chieàu khi söû duïng moät pheùp bieán ñoåi
tuyeán tính.
Chuaån naøy ñöôïc thay ñoåi nhoû naêm 1964 (thay ñoåi ñöôøng vieàn
ngoaøi) caùc traïng thaùi thay ñoåi trong ñöôøng vieàn bieåu dieãn ñoä
baõo hoaø cuûa maøu, caøng xa maøu traéng ôû trung taâm ñoä baõo hoaø
caøng cao. Noùi caùch khaùc maøu xanh tinh khieát coù ñoä baõo hoaø cao
hôn caùc maøu xanh khaùc. Neáu veõ moät ñöôøng thaúng töø moät maøu
naèm ôû phía ngoaøi ñeán maøu traéng tinh khieát seõ cho nhöõng maøu
coù cuøng giaù trò maøu.
Naêm 1976, ngöôøi ta thay ñoåi baûng saéc kyù maøu theâm moät laàn
nöõa, vì theá ñieåm maøu traéng xuaát hieän ôû chính giöõa. Ñoàng
thôøi, ñöôøng cong môùi ñöôïc söû duïng chính laø ñaùp öùng thöïc cuûa
maét ngöôøi.
Tuy nhieân, thay ñoåi naøy khoâng ñöôïc öùng duïng vì phieân baûn goác
ñaõ trôû thaønh moät tieâu chuaån chính. Cuõng vaøo thôøi ñieåm naøy,
CIE cuõng cho ra ñôøi chuaån L*a*b maø chuùng ta seõ thaáy vai troø
raát quan troïng cuûa chuùng sau naøy.
Hình 1.4:
Giaûn ñoà saéc kyù
maøu CIE 1931
1.2 AÙnh saùng vaø maøu saéc

Chuùng ta ñang soáng trong moät theá giôùi ñaày maøu saéc. Thoâng qua
maøu saéc chuùng ta coù theå nhìn nhaän roõ raøng moïi vaät xung quanh
ñeå laøm cho caûm giaùc cuûa chuùng ta toát hôn. Caùc thieát keá noäi
thaát vaø söï phoái troän maøu trong nhaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán aán
töôïng vaø caûm giaùc cuûa chuùng ta. Caùc maøu coù theå duøng chung
ñöôïc vôùi nhau seõ taïo ra moät söï caân baèng haøi hoaø laøm cho chuùng
ta coù caûm nhaän toát. Ngaønh coâng nghieäp in cuõng söû duïng caùc
maøu ñeå theå hieän aán phaåm hieäu quaû hôn.
Ñeå ñaùnh giaù caùc maøu, tröôùc heát chuùng ta phaûi nhìn thaáy chuùng.
Ñeå nhìn thaáy chuùng ta caàn coù aùnh saùng. Maët trôøi toaû ra aùnh saùng
- ñoù laø nguoàn saùng sô caáp. Tuy nhieân, haàu heát caùc ñoái töôïng trong
moâi tröôøng cuûa chuùng ta laïi khoâng theå töï toaû saùng - chuùng ñöôïc
goïi laø nguoàn saùng thöù caáp, chuùng ta chæ caûm nhaän ñöôïc caùc ñoái
töôïng naøy vaø maøu saéc cuûa chuùng khi chuùng ñöôïc chieáu saùng.
AÙnh saùng coù hai tính chaát cô baûn laø soùng vaø haït. Trong taøi lieäu
naøy ta seõ chuù troïng nhieàu vaøo baûn chaát soùng cuûa aùnh saùng.
Daïng soùng cuûa aùnh saùng laø soùng ñieän töø phaùt ra khi coù söï
chuyeån ñieän töû giöõa caùc möùc naêng löôïng cuûa nguyeân töû cuûa
nguoàn saùng. Caùc soùng naøy truyeàn ñi trong chaân khoâng vôùi toác
ñoä aùnh saùng laø c = 2.99792458 x 108m/s
Böùc xaï cuûa aùnh saùng lan truyeàn raát nhanh vôùi toác ñoä 300.000
km/giaây. Noùi ñuùng ra, aùnh saùng bao goàm caùc dao ñoäng ñieän töø
ñöôïc truyeàn ñi töø nguoàn saùng döôùi daïng soùng. Gioáng nhö soùng
nöôùc, moãi soùng aùnh saùng bao goàm phaàn loài leân vaø phaàn loõm
xuoáng.
Phaàn loài
Phaàn loõm
Caùc soùng ñöôïc phaân loaïi theo chieàu daøi böôùc soùng hay soá dao
ñoäng maø chuùng thöïc hieän trong moät giaây. Caùc böôùc soùng thöôøng
coù ñôn vò laø km, m, cm, mm, nm hay picomet. Soá dao ñoäng soùng
trong moät giaây, goïi laø taàn soá, ñöôïc ño baèng ñôn vò Hz.
Taàn soá ν vaø böôùc soùng λ aùnh saùng lieân heä vôùi nhau bôûi bieåu
thöùc:
χ=ν.λ
Caùc böôùc soùng coù chieàu daøi khaùc nhau coù nhöõng ñaëc tính khaùc
nhau. Ví duï nhö tia X ñöôïc duøng ñeå chaån ñoaùn trong y khoa,
soùng Viba ñöôïc söû duïng trong caùc loø viba ñeå naáu vaø haâm noùng
thöùc aên cho caùc baø noäi trôï. Caùc loaïi soùng khaùc ñöôïc duøng trong
vieäc truyeàn tín hieäu ñieän thoaïi, radio vaø tivi.
Chæ coù moät khoaûng soùng ñieän töø raát nhoû ñöôïc nhìn thaáy döôùi
daïng maøu cuûa aùnh saùng. Phaàn thaáy ñöôïc cuûa quang phoå soùng
traûi daøi töø 380 nm (tia cöïc tím) ñeán 780 nm (tia hoàng ngoaïi).
Hình 1.5: Ñoû côø (khoaûng 700 nm)

Chieàu daøi böôùc
soùng cuûa caùc
maøu RGB
Xanh luïc (khoaûng 550 nm)
Xanh tím (khoaûng 400 nm)
Hình minh hoaï cho thaáy chieàu daøi caùc böôùc soùng töø Ñoû côø ñeán
Xanh luïc roài ñeán Xanh tím caøng luùc caøng ngaén daàn.
AÙnh saùng coù theå ñöôïc taùch ra thaønh caùc thaønh phaàn maøu baèng
laêng kính. AÙnh saùng traéng ñöôïc phoái troän bôûi taát caû caùc maøu
trong daûi quang phoå vaø ñöôïc taùch thaønh caùc maøu gioáng nhö caùc
maøu trong daûi maøu caàu voàng.
Daûi quang phoå ñieän töø ñöôïc saép xeáp töø caùc soùng cöïc ngaén
cuûa tia gamma ñöôïc phaùt ra bôûi caùc vaät lieäu phoùng xaï cho
ñeán caùc soùng voâ tuyeán. Nhöõng soùng daøi nhaát coù theå ñeán haøng
daëm. Aùnh saùng khaû kieán - vuøng quang phoå coù theå thaáy ñöôïc
- coù böôùc soùng töø 400 ñeán 700 nm (phaàn trieäu cuûa mm). Döôùi
400 nm laø caùc tia cöïc tím, treân 700 nm laø caùc tia hoàng ngoaïi.
Caùc vuøng quang phoå thaáy ñöôïc xuaát hieän trong töï nhieân nhö
moät caàu voàng, noù coù theå ñöôïc taïo ra moät caùch deã daøng trong
phoøng thí nghieäm baèng caùch cho moät tia saùng heïp cuûa aùnh saùng
traéng ñi qua moät laêng kính thuyû tinh. Vuøng quang phoå xuaát hieän
ñöôïc chia thaønh 3 maûng maøu - Xanh tím, Xanh luïc vaø Ñoû côø
nhöng thaät ra noù ñöôïc taïo thaønh töø raát nhieàu maøu vôùi nhöõng
söï bieán thieân cöïc nhoû töø 400 nm ñeán 700 nm. Caùc maøu trong
quang phoå veà maët lyù tính laø caùc maøu thuaàn khieát. Söï phaân tích
aùnh saùng traéng thaønh quang phoå coù theå nhìn thaáy ñöôïc vaø söï
taùi keát hôïp cuûa quang phoå ñeå taïo thaønh aùnh saùng traéng laàn ñaàu
tieân ñöôïc nhaø baùc hoïc noåi tieáng ngöôøi Anh Isaac Newton chöùng
minh vaø trình baøy vaøo naêm 1704.
Hình 1.6:
Daûi quang phoå
thaáy ñöôïc vaø
töông quan vôùi
caùc loaïi soùng
ñieän töø khaùc
Hình 1.7:
Söï khuùc xaï caùc
tia saùng traéng qua
laêng kính ñeå taïo
thaønh quang phoå
Hieän töôïng moät daûi quang phoå khaû kieán coù theå ñöôïc taïo thaønh
khi cho aùnh saùng traéng ñi qua moät laêng kính coù lieân quan ñeán söï
khuùc xaï aùnh saùng khi noù ñi töø moâi tröôøng naøy (khoâng khí) sang
moâi tröôøng khaùc (thuyû tinh). Laêng kính laøm khuùc xaï tia saùng coù
caùc böôùc soùng ngaén nhieàu hôn tia saùng coù böôùc soùng daøi vì theá
ñaõ laøm lan toaû tia saùng thaønh quang phoå coù theå nhìn thaáy ñöôïc.
Khi nhöõng tia saùng heïp cuûa aùnh naéng maët trôøi ñi xuyeân qua
caùc ñaùm maây, caùc gioït nöôùc möa trong maây vaø hôi nöôùc trong
khoâng khí ñoùng vai troø töông töï nhö moät laêng kính seõ laøm khuùc
xa nhöõng tia saùng ïñeå hình thaønh moät caàu voàng.
Khi caùc böôùc soùng giöõa 400 vaø 700 nm ñöôïc troän laïi vôùi nhöõng
tæ leä gaàn nhö baèng nhau thì chuùng ta coù caûm giaùc veà aùnh saùng
traéng. Nhöng maét con ngöôøi raát uyeån chuyeån ôû ñieåm naøy: chuùng
ta thöôøng chaáp nhaän aùnh saùng töø moät ngoïn ñeøn daây toùc nhö laø
maøu traéng, nhöõng luùc khaùc chuùng ta laïi xem aùnh saùng töø moät
baàu trôøi xanh laø maøu traéng. Roõ raøng laø maét ngöôøi raát thích nghi
vôùi nhieàu nguoàn saùng khaùc nhau.
Nhö vaäy, aùnh saùng laø moät thaønh phaàn trong phoå roäng lôùn cuûa
caùc soùng ñieän töø. AÙnh saùng maét nhìn thaáy coù taàn soá naèm trong
phaïm vi giöõa 790 THz vaø 385 THz, chieàu daøi böôùc soùng töông
öùng laø töø 380 nm ñeán 780 nm.
Hình 1.8:
Caàu voàng 7 maøu
laø hieän töôïng aùnh
saùng traéng ñi qua
caùc laêng kính laø
hôi nöôùc
1.3 Caùc toång hôïp maøu

1.3.1 Toång hôïp coäng maøu
Khi caùc böôùc soùng cuûa aùnh saùng ñöôïc keát hôïp laïi theo nhöõng
tæ leä khoâng baèng nhau, thì chuùng ta caûm nhaän ñöôïc caùc maøu
môùi. Ñaây laø neàn taûng cuûa quy trình taùi taïo maøu coäng. Caùc maøu
sô caáp cuûa toång hôïp maøu coäng laø aùnh saùng maøu Red (Ñoû côø),
Green (Xanh luïc), Blue (Xanh tím). Ngoaøi 3 maøu naøy, caùc maøu
thöù caáp cuõng coù theå ñöôïc taïo ra baèng caùch coäng baát kyø 2 maøu
sô caáp naøo ñoù laïi vôùi nhau: Ñoû côø keát hôïp vôùi Xanh luïc cho ra
vaøng, Ñoû côø keát hôïp vôùi Xanh tím cho ra maøu Magenta (maøu
ñoû caùnh sen) vaø Xanh tím keát hôïp vôùi Xanh luïc cho ra maøu
Cyan (maøu xanh da trôøi). Söï hieän dieän cuûa taát caû 3 maøu seõ cho
ra maøu traéng vaø khi thieáu caû 3 maøu naøy seõ taïo ra maøu ñen.
Xanh luïc + Ñoû côø = Vaøng

Xanh luïc + Xanh tím = Cyan
Xanh tím + Ñoû côø = Magenta
Xanh tím + Xanh luïc + Ñoû côø = Traéng
Khoâng coù aùnh saùng = Ñen
Nguyeân lyù cô baûn cuûa hoãn hôïp maøu coäng coù theå ñöôïc moâ taû
deã daøng vôùi ba voøng troøn maøu, moãi voøng troøn maøu ñaïi dieän
cho moät chuøm saùng maøu sô caáp cuûa toång hôïp coäng ñöôïc chieáu
leân maøn hình. Giao ñieåm cuûa caùc maøu sô caáp chính laø caùc maøu
thöù caáp.
Hình 1.9:
Trong toång hôïp
coäng maøu, taïi caùc
vuøng giao nhau
cuûa ba chuøm
saùng Ñoû côø, Xanh
luïc, Xanh tím coù
caùc maøu thöù caáp
Cyan, Magenta
vaø Vaøng ñöôïc
taïo ra
Toång hôïp maøu coäng coù ñöôïc khi caùc kích thích maøu hoãn hôïp
taïo ra aùnh saùng (coøn goïi laø hoãn hôïp quang). Noù theå hieän treân
thöïc teá ôû caùc tröôøng hôïp sau:
ª Khi chieáu caùc loaïi aùnh saùng maøu (ñeøn chieáu maøu) choàng
vaøo nhau.
ª Khi quay caùc ñóa maøu goàm nhieàu muùi maøu khaùc nhau.
ª Khi quan saùt ñieåm Tram nhieàu maøu naèm caïnh nhau treân
tôø in töø moät khoaûng caùch thích hôïp.
Nguyeân lyù cuûa toång hôïp maøu coäng ñöôïc söû duïng trong tivi maøu,
maøn hình maùy tính, trong chieáu saùng treân saân khaáu ñeå taïo ra
toaøn caùc maøu trong daûi quang phoå thaáy ñöôïc.
Thay ñoåi cöôøng ñoä cuûa baát kyø hoaëc taát caû 3 maøu sô caáp seõ taïo
ra taát caû caùc maøu coù treân daûi quang phoå thaáy ñöôïc. Ñaây laø
nguyeân taéc cuûa truyeàn hình maøu. Ta coù theå ñöôïc quan saùt baèng
caùch kieåm tra vieäc gheùp maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím treân
maøn hình baèng moät kính phoùng ñaïi.
Nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng taùi taïo maøu coäng laø noù caàn ñöôïc roïi
saùng ôû cöôøng ñoä cao ñeå taïo ra caùc tia traéng vaø caùc maøu ôû moät
ñoä saùng chaáp nhaän ñöôïc. Caùc heä thoáng truyeàn hình khoâng gaëp
phaûi vaán ñeà naøy bôûi vì caùc nguoàn töï phaùt quang trong ti vi taïo
neân töøng phaàn töû cuûa hình aûnh. Ñoä phaùt quang toång theå cuûa
nhöõng phaàn töû naøy coù theå ñöôïc ñieàu chænh baèng caùc chöùc naêng
ñieàu chænh ñoä töông phaûn hoaëc ñoä saùng. Töông töï nhö vaäy khi
xem truyeàn hình thöôøng trong phoøng toái ta seõ thaáy aûo aûnh cuûa
söï phaùt quang nhieàu hôn trong caùc toâng saùng vì coù söï gia taêng
ñoä töông phaûn taïi caùc vuøng naøy.
Hình 1.10:
Caùc ñieåm phaùt
quang maøu Ñoû
côø, Xanh luïc,
Xanh tím treân
maøn hình tivi.
Caùc böùc aûnh thaáu minh (trong suoát) ñöôïc taïo ra baèng quaù trình
toång hôïp coäng coù veû ít töông phaûn hôn vì haïn cheá cuûa caùc kính
loïc maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím ôû nhöõng vuøng traéng nhaát.
Ta coù theå moâ phoûng khoâng gian maøu coäng baèng caùch xaây döïng
moät heä truïc toaï ñoä vôùi 3 truïc laø 3 maøu coäng Ñoû côø, Xanh luïc vaø
Xanh tím. Caùc maøu seõ ñöôïc saép xeáp thaønh khoái maøu hình laäïp
phöông treân cô sôû phoái troän maøu theo caùc toaï ñoä maøu. Caøng xa
goác toaï ñoä caùc maøu seõ coù ñoä baõo hoøa taêng daàn.
Hình 1.11:
Moâ phoûng khoâng
gian toång hôïp
maøu coäng
Caùc maøu cô baûn xuaát phaùt

töø maøu ñen
Toång hôïp maøu coäng giöõa hai

maøu cô baûn taïo thaønh moät
maët phaúng
Toång hôïp maøu coäng giöõa ba maøu cô baûn taïo thaønh

moät khoái laäp phöông xuaát phaùt ñieåm töø maøu ñen
Trong caùc phaàn meàm maùy tính, caùc maøu coäng coù giaù trò töø
0-255 (töùc laø coù 28 = 256 saéc ñoä). Vieäc hoøa troän caùc maøu coäng
ñöôïc thöïc hieän baèng caùch thay ñoåi caùc giaù trò R, G vaø B. Trong
hình minh hoïa vôùi giao dieän laø chöông trình Corel Draw X5
ta coù theå thaáy maøu vaøng ñöôïc taïo ra baèng caùch troän R = 255;
G = 255 vaø B = 0. Khi nhaø thieát keá söû duïng chöông trình Corel
Draw ñeå thieát keá nhöõng hình aûnh xuaát hieän treân maøn hình nhö
phim hoaït hình, trang web, caùc phaàn meàm maùy tính... thì hoï seõ
söû duïng heä maøu coäng RGB, taát nhieân ta cuõng coù theå ñoåi töø heä
maøu naøy sang heä maøu khaùc.
Hình 1.12:
Giao dieän toâ
maøu RGB trong
chöông trình
Corel Draw X5
1.3.2 Toång hôïp tröø maøu

Nhöõng haïn cheá cuûa quaù trình toång hôïp coäng coù theå ñöôïc khaéc
phuïc baèng quaù trình toång hôïp tröø. Heä thoáng toång hôïp coäng baét
ñaàu baèng maøu ñen (Ví duï nhö moät maøn hình tivi chöa ñöôïc caém
ñieän) vaø coäng maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím ñeå coù ñöôïc maøu
traéng. Ngöôïc laïi heä thoáng toång hôïp tröø baét ñaàu vôùi maøu traéng
(chaúng haïn moät tôø giaáy traéng ñöôïc chieáu baèng aùnh saùng traéng)
vaø tröø maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím cuûa aùnh saùng traéng
ñeå coù ñöôïc maøu ñen.
Vieäc loaïi boû maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím ñöôïc thöïc hieän
baèng caùch söû duïng caùc maøu nghòch cuûa chuùng. Nghòch vôùi maøu
Ñoû côø laø maøu Cyan ñöôïc taïo thaønh bôûi maøu Xanh tím vaø Xanh
luïc, ñoái vôùi maøu Xanh luïc laø maøu Magenta ñöôïc taïo thaønh töø
maøu Ñoû côø vaø maøu Xanh tím. Ñoái vôùi maøu Xanh tím laø maøu
Vaøng ñöôïc taïo thaønh töø maøu Xanh luïc vaø Ñoû côø.
Caùc maøu ñaït ñöôïc baèng caùch loaïi boû aùnh saùng traéng khoûi tôø
giaáy traéng (voán goàm maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím). Ví duï
keát hôïp maøu Vaøng (tröø Xanh tím) vôùi Cyan (tröø ñoû côø) seõ cho
ra maøu Xanh luïc. Baûng sau ñaây seõ cho thaáy nhöõng söï keát hôïp:
Cyan + Vaøng = Xanh luïc
Vaøng + Magenta = Ñoû côø
Magenta + Cyan = Xanh tím
Cyan + Magenta + Vaøng = Ñen
Khoâng coù möïc = Maøu neàn giaáy
Cyan, Magenta vaø Vaøng laø caùc maøu sô caáp cuûa hoãn hôïp maøu
tröø, chuùng coøn ñöôïc goïi laø maøu hai phaàn ba vì chuùng ñaïi dieän
cho hai phaàn ba khoaûng quang phoå thaáy ñöôïc. Caùc maøu hoãn
hôïp tröø ñöôïc taïo ra baèng caùch bôùt ñi (tröø ñi) moät maøu coäng sô
caáp töø aùnh saùng traéng (thí duï nhö duøng kính loïc) hay baèng caùch
coäng hai maøu sô caáp cuûa toång hôïp maøu coäng. Möïc in laø caùc vaät
lieäu trong suoát ñoùng vai troø cuûa caùc kính loïc maøu.
Hình 1.13:
Trong toång hôïp
tröø maøu, taïi caùc
vuøng giao nhau
cuûa ba maøu
Cyan, Magenta
vaø Vaøng coù caùc
maøu thöù caáp Ñoû
côø, Xanh luïc,
Xanh tím ñöôïc
taïo ra
Nguyeân lyù cô baûn cuûa hoãn hôïp maøu tröø coù theå ñöôïc moâ taû deã
daøng vôùi ba voøng troøn maøu, moãi voøng troøn maøu ñaïi dieän cho
moät chuøm saùng maøu sô caáp cuûa toång hôïp tröø. Giao ñieåm cuûa
caùc maøu sô caáp chính laø caùc maøu thöù caáp.
Toång hôïp maøu tröø ñöôïc hình thaønh töø hoãn hôïp caùc vaät lieäu maøu.
Caùc toång hôïp tröø sau ñaây thöôøng ñöôïc duøng trong thöïc teá:
ª Hoãn hôïp caùc haït maøu hay caùc chaát phaân taùn maøu: Möïc in,
sôn, maøu veõ...
ª Khi troän hai dung dòch maøu vôùi nhau (pha maøu sôn, pha
möïc in, pha maøu veõ..).
ª Khi chaäp caùc kính loïc maøu vôùi nhau.
Khi ta in moät lôùp möïc vaøng leân giaáy, maøu Xanh tím ñöôïc loaïi
boû töø aùnh saùng traéng vaø caùc maøu quang phoå coøn laïi cuûa aùnh
saùng traéng ñöôïc phaûn xaï. Vieäc toång hôïp hai thaønh phaàn quang
phoå coøn laïi (R vaø G) seõ taïo ra maøu Vaøng vaø maøu Vaøng chính
laø maøu maø ta caûm nhaän ñöôïc. Vaäy möïc in ñoùng vai troø cuûa moät
kính loïc ñaõ tröø bôùt ñi moät phaàn ba quang phoå cuûa aùnh saùng
(maøu Xanh tím) vaø cho hai phaàn ba maøu coøn laïi ñi qua (R vaø G).
Giaáy
Neáu coù hai maøu möïc trong suoát ñöôïc in choàng leân nhau. Ví duï
ñoù laø hai maøu Vaøng vaø Cyan. Hai maøu möïc in naøy coù taùc duïng
loaïi tröø hai maøu Ñoû côø vaø Xanh tím ra khoûi aùnh saùng traéng. Keát
quaû laø ta caûm nhaän ñöôïc maøu Xanh luïc. Nhö vaäy möïc in ñaõ tröø
hai phaàn ba thaønh phaàn cuûa aùnh saùng traéng.
Khi Cyan, Magenta vaø Vaøng ñöôïc in choàng leân nhau, chuùng seõ
haáp thuï heát caùc thaønh phaàn cuûa aùnh saùng traéng neân khoâng coù
aùnh saùng maøu naøo phaûn xaï tôùi maét ta caû, do vaäy ta caûm nhaän
ñöôïc maøu ñen.
Hình 1.14:
Moâ phoûng khoâng
gian maøu toång
hôïp tröø
Ta coù theå moâ phoûng khoâng gian maøu tröø baèng caùch xaây döïng
moät heä truïc toaï ñoä vôùi 3 truïc laø 3 maøu tröø Cyan, Magenta
vaø vaøng. Caùc maøu seõ ñöôïc saép xeáp thaønh khoái maøu hình laäïp
phöông treân cô sôû phoái troän maøu theo caùc toaï ñoä maøu. Caøng xa
goác toaï ñoä caùc maøu seõ ñaäm daàn.
Trong caùc phaàn meàm ñoà hoïa treân maùy tính, ngoaøi caùc maøu
CMY ngöôøi ta coøn söû duïng theâm maøu ñen vaø goïi laø heä maøu
CMYK vì treân thöïc teá ngöôøi ta seõ duøng theâm maøu ñen khi in.
Caùc maøu CMYK coù giaù trò töø 0 - 100 vôùi 0 laø maøu nhaït nhaát vaø
100 laø maøu ñaït giaù trò ñaäm nhaát.
Hình 1.15:
Hoaø maøu CMYK
trong chöông trình
Adobe Photoshop
CS4
1.3.2 Toång hôïp maøu töông hoã

Caùc hình aûnh maøu ñöôïc in baèng caùch söû duïng caùc ñieåm aûnh
(ñieåm tram) cuûa boán maøu möïc Cyan, Magenta, Vaøng vaø Ñen.
Treân lyù thuyeát chæ caàn 3 maøu möïc in Cyan, Magenta vaø Vaøng
laø coù theå toång hôïp ñöôïc caùc maøu nhöng do ñaëc tính cuûa caùc haït
möïc maøu, neân maøu Ñen ñöôïc taïo baèng caùch phoái hôïp caùc maøu
Cyan, Magenta vaø Vaøng khoâng bao giôø ñöôïc ñen ñaäm nhö yù
muoán, vì vaäy möïc in maøu Ñen ñöôïc theâm vaøo ñeå caûi thieän ñoä
saéc neùt vaø chieàu saâu cuûa hình aûnh.
Hình 1.16:
Caùc ñieåm tram
trong in Offset
ñöôïc phoùng to
Trong in offset kích thöôùc cuûa caùc ñieåm tram tuyø thuoäc vaøo
toâng maøu mong muoán. Khi in, caùc ñieåm tram cuûa caùc maøu seõ
naèm caïnh nhau, naèm choàng leân nhau moät phaàn hoaëc naèm choàng
hoaøn toaøn leân nhau. Neáu chuùng ta quan saùt caùc ñieåm tram baèng
kính phoùng ñaïi chuùng ta caûm nhaän ñöôïc maøu saéc töø keát quaû
cuûa toång hôïp maøu tröø (tröø maøu traéng cuûa giaáy). Tuy nhieân, neáu
khoâng duøng kính phoùng ñaïi vaø nhìn tôø in vôùi khoaûng caùch thoâng
thöôøng, maét ngöôøi khoâng theå phaân bieät ñöôïc töøng ñieåm tram
nhoû maø chæ caûm nhaän ñöôïc caùc tia saùng phaûn xaï töø chuùng. Trong
tröôøng hôïp naøy caùc maøu ñöôïc in ñaõ ñöôïc toång hôïp coäng.
Vieäc phoái hôïp giöõa hoãn hôïp maøu coäng vaø maøu tröø ñöôïc goïi laø
hoãn hôïp maøu töông hoã.
Hình 1.17:
Hoån hôïp maøu
tram trong in
Offset. Hình beân
traùi laø caùc maûng
maøu ñöôïc in
choàng leân nhau
vaø hình beân phaûi
laø phoùng to vuøng
giao nhau cho
thaáy chuùng ñöôïc Hình ảnh in 4 màu được raster ở chế độ cao Vùng raster được phóng lớn
taïo bôûi caùc ñieåm
tram coù kích
thöôùc khaùc nhau
Toùm taét
Toùm laïi aùnh saùng thaáy ñöôïc laø moät phaàn raát nhoû cuûa daûi soùng
ñieän töø, maøu saéc cuûa aùnh saùng phuï thuoäc vaøo böôùc soùng cuûa
noù. AÙnh saùng traéng coù theå taùch thaønh 3 maøu cô baûn laø Ñoû
côø, Xanh luïc vaø Xanh tím. Ta coù theå toång hôïp maøu döïa theo
nguyeân lyù toång hôïp maøu coäng, toång hôïp maøu tröø hoaëc keát hôïp
caû hai nguyeân lyù naøy.
2.1 Nguoàn saùng
2.1.1 Nhieät ñoä maøu
2.1.2 Caùc loaïi nguoàn saùng nhaân taïo
2.1.3 Caùc loaïi nguoàn saùng chuaån
2.1.4 Hieäu quaû chieáu saùng
2.1.5 Cöôøng ñoä vaø vieàn
2.1.6 Hieän töôïng huyønh quang vaø hieän töông Meâta
2.1.7 Nhöõng tieâu chuaån quan saùt
2.2 Vaät theå
2.2.1 Söï haáp thu - phaûn xaï cuûa vaät theå
2.2.2 Söï haáp thu quang phoå
2.2.3 Ñoä boùng
2.3 Ngöôøi quan saùt
2.3.1 Maét ngöôøi vaø nhöõng yeáu toá sinh lyù
2.3.2 Maét ngöôøi laø moät maùy aûnh töï ñoäng
2.3.3 Caùc thuyeát veà söï caûm nhaän maøu
2.3.3.1 Lyù thuyeát Young Helmholtz
2.3.3.2 Thuyeát Hering
2.3.3.3 Thuyeát quaù trình ñoái nghòch
2.4 Söï caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng
2.5 Caùc yeáu toá taâm lyù
2 SÖÏ CAÛM NHAÄN MAØU
Trong moái lieân heä giöõa maøu saéc vaø aùnh saùng caàn phaûi phaân bieät
hai loaïi vaät theå:
ª Vaät theå töï phaùt saùng nhö caùc loaïi ñeøn, caùc loaïi maøn hình.
Caùc vaät theå naøy chieáu saùng tröïc tieáp ñeán maét ngöôøi maø
khoâng caàn coù theâm caùc nguoàn saùng khaùc.
ª Vaät theå khoâng töï phaùt saùng nhö tôø in, tranh aûnh vaø phaàn
lôùn caùc vaät theå khaùc. Caùc vaät theå naøy caàn phaûi ñöôïc chieáu
saùng thì maét ngöôøi môùi nhìn thaáy ñöôïc.
Maøu xuaát phaùt töø moät vaät khoâng töï chieáu saùng ñöôïc goïi laø maøu
vaät theå.
Maøu laø moät caûm nhaän thaáy ñöôïc bao goàm ba yeáu toá - Nguoàn
saùng, vaät theå vaø ngöôøi quan saùt. AÙnh saùng töø maët trôøi hay nguoàn
saùng khaùc chieáu vaøo caùc vaät theå xung quanh chuùng ta ñöôïc
phaûn chieáu vaø boå sung bôûi caùc vaät theå roài ñi tôùi caùc thaønh phaàn
thu nhaän tín hieäu trong maét ta, sau ñoù caùc tín hieäu naøy seõ ñöôïc
naõo boä dieãn dòch thaønh nhöõng thöù maø ta goïi laø maøu.
Bieåu ñoà 2.1: Khaùi nieäm YÙ nghóa Nôi xuaát Coù theå moâ
Kích thích maøu,
trò soá maøu vaø caûm hieän taû baèng
giaùc maøu
Kích thích maøu Böùc xaï nhìn ñöôïc Nguoàn saùng Vaät lyù
Trò soá maøu Keát quaû thuï caûm Con maét Sinh lyù
thò giaùc
Caûm giaùc maøu AÁn töôïng cuûa giaùc Ñaïi naõo Taâm lyù
quan
Hình 2.1: Nguoàn saùng Ba loaïi teá baøo

Quaù trình nhaän Maét thu nhaän maøu treân
beà maët voõng maïc
bieát maøu cuûa Naõo boä
con ngöôøi
Red
Green
Blue
Maãu ño
(quaû taùo) Nhaän maøu
AÙnh saùng phaûn xaï töø vaät theå,
taùc ñoäng leân voõng maïc vaø thoâng tin
ñöôïc truyeàn ñaàn naûo ngöôøi
Maøu khoâng chæ ñôn giaûn laø moät hieän töôïng vaät lyù leä thuoäc vaøo
maãu vaät vaø nguoàn chieáu saùng. Caùc yeáu toá taâm sinh lyù coù theå
laøm cho söï caûm nhaän veà maøu cuûa ngöôøi naøy hôi khaùc vôùi ngöôøi
kia. Ñeå tìm hieåu söï caûm nhaän veà maøu, chuùng ta caàn xem xeùt
nguoàn chieáu saùng, caùc ñaëc tính cuûa maãu vaät vaø caùc yeáu toá taâm
sinh lyù cuûa con ngöôøi.
2.1. Nguoàn saùng

Moïi vaät khoâng töï phaùt saùng ñöôïc xem xeùt döôùi taát caû caùc daïng
chieáu saùng bao goàm: ñeøn daây toùc, ñeøn huyønh quang, nguoàn aùnh
saùng ban ngaøy, aùnh naéng maët trôøi, ñeøn huyønh quang, ñeøn daây
toùc, neán, ñeøn hôi thuyû ngaân vaø nhöõng loaïi ñeøn khaùc. Nhöõng
yeáu toá xaùc ñònh caùc ñaëc tính cuûa caùc nguoàn chieáu saùng bao
goàm: nhieät ñoä maøu, cöôøng ñoä, caùc thuoäc tính caáu thaønh maøu,
vaø ñoä taùn xaï...
2.1.1 Nhieät ñoä maøu

Maøu saéc cuûa vaät thay ñoåi khi nhieät ñoä gia taêng. Caùc vaät theå ñeàu
phaùt ra aùnh saùng khi nhieät ñoä ñuû noùng. Ñoä saùng vaø maøu cuûa aùnh
saùng phaùt ra laø haøm soá cuûa nhieät ñoä maøu.
Nhieät ñoä maøu cuûa moät nguoàn aùnh saùng laø ñôn vò ño söï phaân
boá naêng löôïng quang phoå cuûa nguoàn saùng. ÖÙng vôùi moãi nhieät
ñoä maøu, nguoàn saùng seõ coù moät maøu khaùc nhau. Hay noùi caùch
khaùc, ngöôøi ta duøng ñôn vò nhieät ñoä maøu ñeå noùi leân maøu cuûa
nguoàn saùng.
Söï caûm nhaän maøu 27
Ngöôøi ta ño nhieät ñoä maøu baèng caùch nung noùng moät vaät böùc xaï
nhieät maøu ñen, khi söùc noùng taêng leân thì maøu cuûa vaät böùc xaï
thay ñoåi töø ñoû röïc sang vaøng, roài xanh, roài traéng… Ngöôøi ta ghi
nhaän laïi giaù trò nhieät ñoä khi vaät böùc xaï nhieät ñoåi maøu, vì theá
moãi nhieät ñoä coù töông quan vôùi moät maøu nhaát ñònh. Vieäc ñoïc
nhieät ñoä ñöôïc theå hieän ôû ñoä Kelvin (ñoä K) (gioáng nhö ñoä tuyeät
ñoái, baèng ñoä C coäng theâm 273) .
Nguoàn phaùt xaï ra hieäu suaát 100% ñöôïc goïi laø vaät ñen tuyeät
ñoái hoaëc nguoàn Planckian. Vaät ñen tuyeät ñoái phaùt ra maøu phuï
thuoäc vaøo nhieät ñoä nung noùng noù vì theá nhieät ñoä maøu coù theå söû
duïng nhö moät chuaån maøu.
Hình 2.2:
Nhöõng nhieät ñoä
maøu cuûa caùc
nguoàn chieáu saùng
töï nhieân vaø
nhaân taïo.
Nguoàn phaùt xaï ra hieäu suaát 100% ñöôïc goïi laø vaät ñen tuyeät
ñoái hoaëc nguoàn Planckian. Vaät ñen tuyeät ñoái phaùt ra maøu phuï
thuoäc vaøo nhieät ñoä nung noùng noù vì theá nhieät ñoä maøu coù theå söû
duïng nhö moät chuaån maøu.
Trong bieåu ñoà CIE, toaï ñoä cuûa vaät ñen tuyeät ñoái taïi caùc nhieät
ñoä khaùc nhau seõ naèm treân quyõ tích Planckian. Caùc nguoàn saùng
coù toaï ñoä naèm gaàn vaät ñen tuyeät ñoái coù theå moâ taû nhö “Nhieät
ñoä maøu töông ñoàng - CCT”. CCT cuûa moät nguoàn saùng laø nhieät
ñoä cuûa vaät ñen tuyeät ñoái phaùt xaï coù toaï ñoä maøu gaàn nhaát vôùi
nguoàn saùng. Ví duï moät nguoàn saùng coù CCT 32000K coù nghóa
raèng noù coù maøu gioáng nhö maøu cuûa vaät ñen tuyeät ñoái ñöôïc nung
noùng leân ôû nhieät ñoä 32000K. Nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu cao
hôn seõ coù cöôøng ñoä lôùn nhaát ôû böôùc soùng thaáp hôn. 65000K laø
tieâu chuaån cho aùnh saùng traéng phaùt ra ôû caùc nguoàn LED traéng.
Nhöõng nhieät ñoä maøu töông quan cuûa caùc nguoàn chieáu saùng töï
nhieân vaø nhaân taïo ñöôïc trình baøy trong baûng döôùi ñaây.
Chieáu saùng töï nhieân Nhieät ñoä maøu (0K)

Trôøi trong xanh, giöõa ban ngaøy 12.000 – 26.000
Trôøi u aùm, giöõa ban ngaøy: 6.700 – 7.000
Aùnh naéng maët trôøi buoåi tröa coäng vôùi
aùnh saùng töø baàu trôøi trong xanh 6.100 – 6.500
Aùnh naéng maët trôøi buoåi tröa
vaøo moät ngaøy quang ñaõng 5.400 – 5.800
Aùnh naéng maët trôøi vaøo luùc hoaøng hoân 2.000
Chieáu saùng nhaân taïo Nhieät ñoä maøu (0K)

Metal halide 4.300 – 6.750
Xenon 5.290 – 6.000
Carbon arc 5.000
Huyønh quang 3.000 – 6.500
Tungsten 2.650 – 3.400
Cuïm töø nhieät ñoä maøu töông ñoái thöôøng ñöôïc duøng ñeå chæ nhieät
ñoä maøu gaàn gioáng nhaát vôùi nguoàn aùnh saùng ñang ñöôïc ñeà
caäp ñeán.
Hình 2.3: 200

Ñöôøng cong phaân
boå naêng löôïng
phoã cuûa moät loaïi
ñeøn Halogen
tieâu bieåu.
100
0
400 500 600 700
2.1.2 Caùc loaïi nguoàn saùng nhaân taïo

Trong kyõ thuaät, ngöôøi ta chia caùc nguoàn saùng nhaân taïo thaønh
hai nhoùm:
ª Caùc loaïi ñeøn nhieät: nguoàn saùng xuaát hieän döôùi daïng caùc
böùc xaï do nung noùng vaät lieäu.
ª Caùc loaïi ñeøn khí: nguoàn saùng ñöôïc taïo ra treân cô sôû hieäu
öùng phaùt saùng khi doøng ñieän ñi qua moät chaát ôû daïng khí.
Ñoái vôùi nhieàu nguoàn saùng thì böùc xaï ñöôïc taïo ra do nung noùng
moät chaát naøo ñoù. Ví duï nhö loaïi ñeøn troøn phaùt saùng do nung
noùng daây kim loaïi. Nhöõng nguoàn saùng loaïi naøy ñöôïc goïi laø
nguoàn böùc xaï nhieät. Söï phaân boá böùc xaï vaø naêng löôïng cuûa böùc
xaï phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa vaät lieäu ñoù.
Trong caùc loaïi ñeøn khí, khí coù theå ñöôïc ñöa vaøo trong moâi
tröôøng chaân khoâng hoaëc trong aùp löïc gaàn vôùi bình thöôøng hoaëc
ôû aùp suaát cao hôn. Ngöôøi ta phaân bieät loaïi ñeøn cao aùp vaø ñeøn
thaáp aùp. Ngoaøi ra, ta coøn coù theå phaân chia chi tieát hôn thoâng
qua loaïi khí trong ñeøn. Trong thöïc teá, ngoaøi hôi kim loaïi nhö
thuyû ngaân, ngöôøi ta coøn duøng caùc khí trô nhö xenon, neon…
Ngaøy nay, ngöôøi ta ñang nghieân cöùu caùc loaïi nguoàn saùng töø caùc
ñeøn Led, noù ñöôïc xem laø ngoàn saùng tieát kieäm naêng löôïng vaø coù
khaû naêng tuyø bieán cao.
Hình 2.4:
Moâ taû söï caûm
nhaän maøu cuûa
maét ngöôøi bieán
ñoåi khi quan saùt
vaät theå döôùi caùc
nguoàn saùng
khaùc nhau.
2.1.3 Caùc loaïi nguoàn saùng chuaån

Söï phaân boá naêng löôïngï böùc xaï phoå ôû phaàn lôùn nguoàn saùng ñeàu
coù söï dao ñoäng nhaát ñònh. Caùc nguoàn saùng töï nhieân töø maët trôøi
luoân bieán ñoåi tuyø theo vò trí ñòa lí, muøa, thôøi ñieåm vaø maây. Caùc
nguoàn saùng nhaân taïo laïi coù söï bieán ñoåi theo ñieän aùp hay nhö
dao ñoäng “nhaáp nhaùy” cuûa ñeøn huyønh quang, ngoaøi ra chuùng
coøn bieán ñoåi do caùc ñieàu kieän laøm vieäc vaø thôøi gian söû duïng
neân khoâng phaûi luùc naøo söï phaân boá naêng löôïngï böùc xaï phoå
cuõng baèng nhau. Vì vaäy, ñeå taïo ñieàu kieän thoáng nhaát khi quan
saùt söï vaät ngöôøi ta caàn phaûi quy ñònh moät loaïi nguoàn saùng vaø söï
phaân boå naêng löôïngï böùc xaï phoå nhaát ñònh. Thoâng qua vieäc quy
ñònh moät söï phaân boá naêng löôïngï böùc xaï phoå nhaát ñònh ngöôøi ta
ñaõ aán ñònh aùnh saùng cuûa moät böùc xaï.
Nhöõng nguoàn saùng coù söï phaân boå naêng löôïng phoå gioáng nhau
coù cuøng moät loaïi aùnh saùng nhö nhau. Chæ coù moät vaøi loaïi aùnh
saùng ñöôïc ñònh nghóa ñeå quan saùt söï vaät môùi ñöôïc goïi laø loaïi
aùnh saùng chuaån. Hoäi ñoàng chuyeân gia thaûo ra caùc tieâu chuaån
quoác teá veà caùc loaïi aùnh saùng laø Uyû hoäi chieáu saùng quoác teá
(Commission Internationale de l’Eclairage) vieát taét laø CIE. Ñeå
quy ñònh caùc loaïi aùnh saùng chuaån luùc ñaàu ngöôøi ta xuaát phaùt töø
aùnh saùng boùng ñeøn troøn. Boùng ñeøn troøn so vôùi caùc nguoàn saùng
khaùc coù moät öu ñieåm laø phaân boá böùc xaï cuûa noù coù theå chuaån
hoaù töông ñoái ñôn giaûn thoâng qua vieäc quy ñònh caùc soá lieäu
ñieän aùp ñaàu vaøo vaø vieäc giöõ oån ñònh söï phaân boá naêng löôïngï böùc
xaï phoå theo soá lieäu quy ñònh raát ít bò dao ñoäng.
AÙnh saùng ñeøn troøn ñöôïc chuaån hoaù goïi laø loaïi aùnh saùng
chuaån A, loaïi aùnh saùng chuaån A ñaëc tröng coù nhieät ñoä maøu laø
2856 0K. Söï phaân boá böùc xaï chuaån ñöôïc trình baøy trong hình 2.4.
Ñeå taïo ra loaïi aùnh saùng chuaån A ngöôøi ta duøng ñeøn Wolfram
chöùa khí vaø phaûi ñieàu chænh theo caùc soá lieäu ñieän aùp xaùc ñònh.
Neáu söû duïng nguoàn saùng chuaån A phoái hôïp vôùi moät kính loïc
cuõng ñöôïc chuaån hoaù thì ta coù ñöôïc moät phaân boá naêng löôïngï
böùc xaï phoå ñaëc tröng cho aùnh saùng ban ngaøy. Ñöôøng cong
phaân boá ñöôïc chuaån hoaù cho aùnh saùng naøy goïi laø loaïi aùnh saùng
chuaån C, nhieät ñoä maøu cuûa noù laø 6750 0K. Ngoaøi ra coøn loaïi
aùnh saùng chuaån B ñöôïc ñònh nghóa phuø hôïp vôùi aùnh saùng maët
trôøi trung bình vaø ñaëc tröng cho nhieät ñoä maøu baèng 4900 0K.
Khi so saùnh vôùi aùnh saùng ban ngaøy thì aùnh saùng chuaån C coù moät
nhöôïc ñieåm laø khoâng coù phaàn aùnh saùng cöïc tím (UV). Lí do laø
khi taïo ra loaïi aùnh saùng chuaån C ngöôøi ta duøng boùng ñeøn troøn
voán coù raát ít tia UV.
Hình 2.5:
Phaân boå böùc xaï
cuûa caùc nguoàn
saùng chuaån A, C
vaø D
Töø naêm 1963, CIE ñaõ ra quy ñònh boå sung caùc loaïi aùnh saùng
chuaån, loaïi aùnh saùng naøy töông ñöông vôùi aùnh saùng ngaøy trung
bình coù boå sung theâm thaønh phaàn UV nhaát ñònh (boå sung phaïm
vi khoâng nhìn thaáy cuûa phoå töø 300 nm ñeán 380 nm). Loaïi aùnh
saùng naøy goïi laø D65, ôû ñaây chöõ soá 65 coù nghóa laø nhieät ñoä maøu
laø 6500 0K.
Loaïi aùnh saùng D65 laø moät böôùc tieán môùi ñeå ñònh nghóa caùc
loaïi nguoàn saùng. Vì loaïi aùnh saùng D65 khoâng ñöôïc xaùc ñònh
treân cô sôû söï phaân boá naêng löôïngï böùc xaï phoå neân noù khoâng coù
nguoàn saùng töông ñöông naøo trong kyõ thuaät, do vaäy khoâng coù
khaû naêng moâ taû söï phaân boá böùc xaï cuûa D65 chính xaùc baèng caùc
bieän phaùp kyõ thuaät. Khi ño maøu baèng quang phoå keá thì vaán ñeà
naøy khoâng quan troïng, vì söï moâ phoûng loaïi aùnh saùng ñöôïc tính
toaùn treân cô sôû caùc giaù trò phoå ñaõ ñöôïc quy ñònh.
Öu ñieåm cuûa quy ñònh CIE töø 1963 laø ngoaøi khaû naêng xaùc ñònh
loaïi aùnh saùng D65 noù coøn coù khaû naêng xaùc ñònh moät loaït caùc
loaïi aùnh saùng ban ngaøy vaø taát caû aùnh saùng naøy ñöôïc ghi baèng
chöõ caùi D (vieát taét cuûa töø Daylight) vaø noù coù moät phaïm vi nhieät
ñoä maøu töø 4000 0K ñeán 25000 0K. Neáu muoán aùp duïng söï phaân
boá böùc xaï chuaån cho nhieät ñoä maøu, ví duï nhö phaân boå naêng
löôïngï böùc xaï phoå cuûa nguoàn saùng 5700 0K, ta coù theå tra cöùu
saùch höôùng daãn cuûa CIE vaø thaáy ñoù laø loaïi aùnh saùng ban ngaøy
D döôùi teân goïi laø D57. Trong ngaønh coâng nghieäp in, beân caïnh
nguoàn saùng D65 coøn coù moät loaïi nguoàn saùng gioáng nhö aùnh
saùng ban ngaøy nöõa, ñoù chính laø loaïi nguoàn saùng D50.
Ngöôøi ta loaïi aùnh saùng ban ngaøy D50 ñeå moâ phoûng tröôøng hôïp
gaàn ñuùng cuûa aùnh saùng ngaøy coù maøu traéng trung tính. Loaïi
nguoàn saùng D50 naøy raát quan troïng ñeå ñaùnh giaù maøu saéc cuûa
giaáy aûnh maøu trong khi nguoàn saùng D65 vôùi maøu xanh nhaït laø
aùnh saùng ñöôïc giôùi thieäu roäng raõi cho moïi öùng duïng mang tính
phoå thoâng.
Ñoà thò phaân boå phoå cuûa caùc loaïi nguoàn saùng chuaån nhö sau:
Hình 2.6:
3
Caùc nguoàn saùng 200
tieâu chuaån
150
100
2
1
1
50
0
300 400 500 600 700 Böôùc soùng (nm)
(1) Nguoàn chieáu saùng chuaån D65: AÙnh saùng ban ngaøy
(bao goàm caùc vuøng böôùc soùng cöïc tím) vôùi nhieät ñoä maøu laø
65040K, neân duøng ñeå ño caùc maãu ño, thöôøng ñöôïc thaáy döôùi
aùnh saùng ban ngaøy bao goàm caû böùc xaï cuûa tia cöïc tím.
(2) Nguoàn chieáu saùng chuaån C: AÙnh saùng ban ngaøy (khoâng
coù vuøng böôùc soùng cöïc tím) vôùi nhieät ñoä maøu laø 6774 0K,
neân duøng ñeå ño caùc maãu ño thöôøng ñöôïc thaáy döôùi aùnh saùng
ban ngaøy trong vuøng quang phoå khaû kieán khoâng coù böùc xaï
cuûa tia cöïc tím.
(3) Nguoàn saùng tieâu chuaån A: AÙnh saùng cuûa ñeøn noùng
saùng vôùi nhieät ñoä maøu 2856 0K neân duøng ñeå ño caùc maãu ño
thöôøng ñöôïc thaáy döôùi aùnh saùng cuûa ñeøn noùng saùng.
Hình 2.7:
80
Caùc nguoàn saùng
huyønh quang. 70
(Theo ñeà nghò 6
cuûa CIE) 60
50
40
30
4
20
5
10
0
400 500 600 700
Böôùc soùng (nm)
(4) AÙnh saùng traéng dòu.
(5) AÙnh saùng ban ngaøy.
(6) AÙnh saùng traéng dòu 3 baêng heïp.

80
Hình 2.8:
Caùc nguoàn saùng 70 9
huyønh quang.
(Theo ñeà nghò 60
cuûa JIS)
50
40
30
7
20
8
10
0
400 500 600 700
(7) AÙnh saùng traéng dòu
(8) AÙnh saùng traéng ban ngaøy.
(9)AÙnh saùng traéng ban ngaøy 3 baêng heïp.

2.1.3 Hieäu quaû chieáu saùng

Neáu chæ döïa vaøo nhieät ñoä maøu thì chöa ñuû ñeå xaùc ñònh hieäu quaû
cuûa nguoàn saùng leân maãu vaät. Maøu cuûa nguoàn saùng ñoùng vai
troø quyeát ñònh ñeán vieäc phaûn xaï laïi maøu töø maãu vaät. Hieäu quaû
chieáu saùng laø khaùi nieäm duøng ñeå dieãn taû hieäu quaû cuûa nguoàn
chieáu saùng leân söï theå hieän maøu cuûa maãu vaät döïa treân vieäc so
saùnh söï theå hieän maøu cuûa maãu vaät ñoù vôùi moät nguoàn chieáu
saùng chuaån hay nguoàn saùng tham chieáu.
Vôùi maét thì hai nguoàn saùng coù cuøng moät nhieät ñoä maøu nhöng
khi chieáu saùng vaät theå cho ra maøu khaùc nhau coù theå ñöôïc xem
laø nhö nhau. Tuy nhieân nhöõng maãu vaät gioáng nhau ñöôïc chieáu
saùng baèng caùc nguoàn saùng naøy coù theå ñöa ñeán nhöõng söï caûm
nhaän khaùc nhau do aûnh höôûng cuûa naêng löôïng ñænh cuûa nguoàn
saùng leân maãu vaät
Hieäp hoäi CIE ñaõ ñöa ra moät phöông phaùp ño chæ soá phuïc cheá maøu
(moâ phoûng maøu) cuûa moät nguoàn saùng. Phöông phaùp naøy veà cô baûn
laø ño caùc maøu Munsell baèng nguoàn saùng chuaån vaø nguoàn saùng
ñang thöû nghieäm. Nhöõng khaùc bieät trong ño ñaïc ñöôïc söû duïng ñeå
neâu leân caùc chæ soá. Chæ soá moâ phoûng maøu toái öu ñöôïc cho laø 100.
Chæ soá moâ phoûng maøu cuûa caùc nguoàn saùng nhaân taïo thoâng
thöôøng ñöôïc minh hoaï trong baûng döôùi ñaây.
Tungsten 100
Xenon 93
Löu huyønh 54 – 94
Metal halide 62 – 88
Söï caûm nhaän maøu saéc (ñaëc bieät laø caùc maøu ñoû) coù theå bò thay
ñoåi khi quan saùt caùc maãu vaät ñöôïc chieáu saùng ôû cöôøng ñoä thaáp.
Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng möùc ñoä quan saùt thoâng thöôøng thì
cöôøng ñoä cuûa nguoàn saùng coù theå khoâng coù taùc ñoäng ñaùng keå leân
söï theå hieän cuûa moät maøu toâng nguyeân (maøu in ñuû toâng). Cöôøng
ñoä chieáu saùng coù aûnh höôûng raát quan troïng ñeán vieäc quan saùt
caùc hình aûnh chaúng haïn nhö caùc hình chuïp vaø saûn phaåm in. Ñoä
töông phaûn vaø ñoä baõo hoaø maøu cuûa hình aûnh seõ taêng cuøng vôùi
vieäc gia taêng taêng söï chieáu saùng cho ñeán moät giôùi haïn nhaát ñònh.
2.1.4 Cöôøng ñoä vaø vieàn

Moät yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï caûm nhaän maøu trong phuïc cheá laø
aûnh höôûng cuûa caùc maøu vieàn. Cuøng moät maøu Xanh luïc nhöng
trong moät böùc tranh ñöôïc vieàn maøu Xanh tím thì ñöôïc caûm nhaän
NKDÛFVRYÖÛLNKLòÓØÖÑFYLHÂQPDÚXYDÚQJ
Hình 2.9:
AÛnh höôûng cuûa
maøu vieàn
AÛnh höôûng cuûa vieàn khoâng chæ phuï thuoäc vaøo maøu vieàn vaø maøu
ñöôïc vieàn maø coøn coù kích thöôùc, hình daùng vaø vò trí cuûa caû hai
PDÚX.KRDÝQJFDÛFKQKÎQFX×QJFRÛDÝQKKØÖÝQJòÓDÍFELHÆWODÚNKLWKØÝ
so saùnh giöõa caùc baûn goác nhoû vaø baûn phuïc cheá lôùn hoaëc ngöôïc
ODÑL1JRDÚLUDÓRÆ FKRÛLFXÝDQJXRÂQVDÛQJòÓØÖÑFVØÝ GXÑQJòÓHÇ TXDQ
VDÛWEDÝQSKXÑFFKHÃFX×QJDÝQKKØÖ×QJòÓHÃQVØÑFDÝPQKDÆQ&ØÖÚQJòÓRÆ
caøng cao thì söï theå hieän caøng töông phaûn vaø do ñoù ñoä choùi cuûa
maøu saéc caøng cao.
Moät yeáu toá coù lieân quan laø vieàn ngoaøi cuûa hình aûnh. Trong
ngaønh in, vieàn thöôøng laø giaáy traéng, nhöng trong nhieáp aûnh ñaëc
bieät laø trong phoøng toái nôi ñang chieáu caùc phim slides thì vieàn
thöôøng laø maøu ñen. caùc vaán ñeà thöôøng xaûy ra khi ta so saùnh
giöõa caùc phim nhöïa ñöôïc thieát keá ñeå ñöôïc xem vôùi vieàn traéng
vaø phim nhöïa vôùi vieàn ñen beân ngoaøi thoâng thöôøng. Baèng caùch
thay ñoåi vieàn vaø cöôøng ñoä, chuùng ta coù theå laøm cho moät phim
nhöïa troâng gioáng nhö moät baûn in (hoaëc ngöôïc laïi).
Söï thích nghi cuûa maét ñoái vôùi ñoä choùi cuûa nguoàn saùng vaø baûn
phuïc cheá bò aûnh höôûng bôûi vuøng xung quanh baûn phuïc cheá. Neáu
böùc tranh vieàn ñen (hoaëc moät maøu toái) thì ta coù khuynh höôùng
caûm nhaän böùc tranh coù ñoä töông phaûn vaø ñoä choùi cao. Neáu vieàn
ñen ñöôïc thay theá baèng moät traéng (hoaëc trong suoát) thì ñoä töông
phaûn vaø ñoä choùi seõ ñöôïc caûm nhaän thaáp hôn.
Hình 2.10:
AÛnh höôûng cuûa
caùc möùc ñoä choùi
leân söï caûm nhaän
maøu saéc
Ñoä saéc neùt cuûa baûn phuïc cheá cuõng aûnh höôûng ñeán söï caûm nhaän
maøu ôû caùc tranh aûnh. Khi ñoä saéc neùt taêng, ñoä choùi vaø ñoä boùng
cuõng gia taêng.
2.1.5 Söï taùn xaï vaø goùc nhìn

AÁn phaåm thöôøng ñöôïc in treân giaáy coù keát caáu töø caùc thôù sôïi
hoaëc nhöõng beà maët coù vaân khaùc nhau. Neáu moät nguoàn saùng
khoâng taùn xaï ñöôïc söû duïng ñeå quan saùt maãu in thì söï caûm nhaän
cuûa maét ngöôøi seõ phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo ñaëc tính hình hoïc cuûa
söï chieáu saùng vaø nhöõng ñieàu kieän quan saùt. Höôùng quan saùt
maãu vaät cuõng raát quan troïng, caùc beà maët coù ñoä nhaün boùng cao
seõ ñöôïc caûm nhaän khaùc ñi khi thay ñoåi goùc nhìn. Noùi chung,
ngöôøi ta thöôøng duøng nguoàn chieáu saùng taùn xaï ñeå xem xeùt vieäc
phuïc cheá maøu.
Trong moät vaøi tröôøng hôïp nhö khi phuïc cheá moät böùc tranh sôn
daàu, ngöôøi kyõ thuaät vieân caàn phaûi naém baét ñöôïc caáu truùc cuûa
nhöõng neùt coï vaø söû duïng moät nguoàn aùnh saùng khoâng taùn xaï ñeå
chieáu saùng.
Nhö vaäy, ta coù theå thay ñoåi söï theå hieän cuûa moät maøu vaø ñaëc
bieät laø moät söï phuïc cheá maøu baèng caùch thay ñoåi caùc ñieàu kieän
quan saùt. Nhöõng vaán ñeà veà phuïc cheá maøu trôû neân phöùc taïp hôn
neáu baûn phuïc cheá vaø baûn goác ñöôïc ñem so saùnh döôùi caùc nguoàn
aùnh saùng khaùc nhau vì moãi moät nguoàn chieáu saùng laïi cho caûm
giaùc so saùnh giöõa hai maãu khaùc nhau. Chính vì vaäy söû duïng
nguoàn saùng chuaån cho vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa söï phuïc
cheá maøu laø heát söùc caàn thieát.
2.1.6 Hieän töôïng huyønh quang vaø hieän töôïng meâta

Hieän töôïng huyønh quang xaûy ra khi moät saéc toá maøu coù thuoäc
tính haáp thuï naêng löôïng phaùt xaï cuûa moät böôùc soùng naøo ñoù vaø
phaùt naêng löôïng naøy ra ôû moät böôùc soùng khaùc. Moät soá loaïi giaáy,
ñaëc bieät laø giaáy coucheù, coù nhöõng saéc toá huyønh quang ñöôïc ñöa
vaøo trong quaù trình saûn xuaát. Naêng löôïng trong vuøng gaàn tia
cöïc tím (380 - 400 nm) ñöôïc haáp thuï vaø sau ñoù ñöôïc phaùt ra
nhö naêng löôïng thaáy ñöôïc vaøo khoaûng 420 - 430 nm. Söï phaûn
xaï maøu theâm Xanh tím naøy giuùp trung tính hoaù maøu vaøng nhaït
töï nhieân cuûa haàu heát caùc loaïi giaáy. Hieän töôïng huyønh quang
cuõng xaûy ra khi söï phaùt xaï caùc böôùc soùng bò chuyeån thaønh phaùt
xaï ôû moät böôùc soùng daøi hôn. Noùi chung quaù trình huyønh quang
chuyeån phaùt xaï coù böôùc soùng ngaén, naêng löôïng cao thaønh phaùt
xaï coù böôùc soùng daøi hôn vaø naêng löôïng thaáp hôn. Vì theá, aùnh
saùng coù nhieàu phaùt xaï böôùc soùng ngaén (aùnh naéng maët trôøi vaøo
buoåi tröa) taïo ra nhieàu huyønh quang hôn aùnh saùng coù nhieàu
phaùt xaï böôùc soùng daøi hôn (nguoàn saùng ñeøn daây toùc). Maëc duø
maét coù theå thích nghi vôùi maøu traéng tham chieáu döôùi caùc nguoàn
saùng khaùc nhau nhöng caùc maøu ñi keøm coù theå ñöôïc caûm nhaän
khaùc nhau vì söï hieän dieän cuûa caùc taùc nhaân huyønh quang trong
maãu vaät ñang xem.
Hieän töôïng meta xaåy ra khi hai hoaëc nhieàu maãu maøu nhìn gioáng
nhau döôùi cuøng moät nguoàn saùng naøy nhöng laïi khaùc nhau döôùi
moät nguoàn saùng khaùc. Nhìn chung caùc maøu gaàn maøu trung tính
thöôøng cho thaáy phaûn öùng naøy. Hieän töôïng meta xaåy ra khi caùc
saéc toá maøu khaùc nhau coù caùc hình daùng ñöôøng cong phaûn xaï phoã
töông ñoái phöùc taïp ñöôïc keát hôïp ñeå taïo ra moät maøu môùi. Ví duï,
coù theå keát hôïp möïc Xanh luïc vôùi magenta theo nhöõng tyû leä khaùc
nhau ñeå taïo ra maøu xaùm trung tính döôùi moät nguoàn aùnh saùng.
Moät maøu xaùm khaùc coù theå ñöôïc chuaån bò ñeå hôïp vôùi maøu xaùm
naøy baèng caùch troän möïc ñen vaø möïc traéng. Neáu nguoàn saùng
thay ñoåi thì maøu xaùm traéng – ñen vaãn trung tính trong khi maøu
xaùm Xanh luïc -Magenta seõ khoâng coøn trung tính nöõa. Vaán ñeà
keát hôïp meta naøy haàu nhö luoân xaåy ra khi troän möïc ñeå taïo moät
maøu ñaëc bieät hoaëc khi so saùnh giöõa maøu goác vaø maøu phuïc cheá.
2.1.7 Nhöõng tieâu chuaån quan saùt

ÔÛ Hoa Kyø, tieâu chuaån nhìn maøu ñaàu tieân cho ngaønh ngheä thuaät
ñoà hoaï laø tieâu chuaån cuûa Vieän Tieâu Chuaån Quoác Gia Myõ –
ANSI PH2.32 – 1972. Tieâu chuaån naøy xaùc ñònh caùc tieâu chuaån
quan saùt phim nhöïa (4x5 in, 102 x 127 mm hoaëc lôùn hôn), noù
cuõng xaùc ñònh caùc ñieàu kieän quan saùt khi so saùnh nhöõng tôø in
ñaït yeâu caàu vôùi nhöõng tôø in trong quaù trình saûn xuaát.
Möôøi moät hieäp hoäi cuûa ngaønh ngheä thuaät ñoà hoaï ñaõ giôùi thieäu
coâng duïng cuûa tieâu chuaån naøy. Trong ñoù coù hieäp hoäi caùc coâng
ty quaûng caùo, hieäp hoäi caùc nhaø xuaát baûn, hieäp hoäi nhöõng nhaø
xuaát baûn taïp chí vaø hoäi nhieáp aûnh gia chuyeân nghieäp cuûa Myõ.
Nhöõng hieäp hoäi ngaønh in vaø caùc vieän nghieân cöùu nhö GATF *
cuõng taùn thaønh tieâu chuaån naøy.
Vaøo naêm 1979, moät tieâu chuaån khaùc, ANSI P.H2.45 – 1979,
ñöôïc giôùi thieäu daønh cho vieäc quan saùt nhöõng phim nhöïa nhoû
(53mm; 2.1/2 in va 57,2 mm vuoâng). Tieâu chuaån naøy xaùc ñònh
raèng nhöõng phim nhöïa nhoû naøy neân ñöôïc phoùng lôùn töø 4 ñeán 12
laàn ñeå nhìn. Haàu heát caùc maùy xem döông baûn ñöôïc cheá taïo theo
tieâu chuaån naøy ñaõ phoùng lôùn hình aûnh leân 6 laàn.
Naêm 1985, vieän tieâu chuaån Quoác gia Myõ (ANSI) ñaõ chaáp thuaän
caùc tieâu chuaån quan saùt boå sung cho ñoà hoaï. Tieâu chuaån môùi
xaùc ñònh nhieät ñoä maøu cho ñaùnh giaù laø 5000 0K vaø chæ soá phuïc
cheá maøu cho taát caû caùc nguoàn saùng töø 90 – 100.
*GAFT: Graphic Arts Technical Foundation - Hoäi Kyõ ngheä Ñoà hoaï Hoa kyø
Ñoä saùng treân beà maët cuûa maùy xem döông baûn phim nhöïa ñöôïc
xaùc ñònh laø 1.300 ± 300 cd/m2. Caùc phim nhöïa neân ñöôïc vieàn
baèng moät ñöôøng vieàn maøu xaùm trung tính khi chuùng ñöôïc ñaët
leân maùy chieáu. Ñoä saùng cuûa vieàn khoâng neân quaù 10% ñoä saùng
cuûa beà maët ñeøn chieáu.
Ñoái vôùi caùc baûn in phaûn xaï vaø caùc baûn phuïc cheá quang cô, nguoàn
saùng phaûi laø 500 ±125 Lux cho vieäc ñaùnh giaù theo caùc ñieàu kieän
quan saùt thoâng thöôøng vaø nguoàn saùng 2000 ± 500 Lux ñeå ñaùnh
giaù nhöõng toâng ñaäm trong moät baûn in hoaëc baûn phuïc cheá.
Nguoàn saùng, tôø in vaø maét ngöôøi quan saùt phaûi ñöôïc ñaët ñuùng vò
trí ñeå giaûm thieåu löôïng aùnh saùng bò phaûn chieáu, ñaëc bieät laø phía
ngöôøi quan saùt. Khung vieàn ñöôïc söû duïng khi ñaùnh giaù baûn in
phaûi laø maøu xaùm vôùi maät ñoä phaûn chieáu laø 0,50 hoaëc cao hôn.
Khung vieàn seõ nôùi roäng ra khoûi baûn in ôû caû 4 phía ít nhaát laø
1/3 kích thöôùc baûn in. Ñeå giaûm thieåu nhöõng aûnh höôûng töø beân
ngoaøi, ñeøn trong phoøng, töôøng, traàn vaø saøn phaûi ñöôïc ngaên laïi
ñeå chuùng taùc ñoäng moät löôïng aùnh saùng khoâng ñaùng keå vaøo beà
maët baûn in vaø khoâng naèm trong taàm nhìn cuûa ngöôøi quan saùt.
Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa tôø in neân duøng nguoàn saùng 500 Lux.
Möùc chieáu saùng naøy töông ñöông vôùi vieäc chieáu saùng trong moät
ngoâi nhaø, thö vieän hoaëc vaên phoøng vì theá noù ñaëc tröng cho caùc
ñieàu kieän ñeåõ xem tôø in cuoái cuøng.
Tuy nhieân khi so saùnh vaø ñaùnh giaù tính nhaát quaùn cuûa moät baûn
phuïc cheá ví duï nhö ñaùnh giaù söï ñoàng nhaát moät tôø in, ta neân söû
duïng nguoàn saùng coù ñoä saùng 2000 Lux. Trong tröôøng hôïp naøy,
tôø in ñaït yeâu caàu (ñaõ ñöôïc khaùch haøng kí ñoàng yù) ñöôïc so saùnh
vôùi caùc tôø in baát kyø ñöôïc choïn ngaãu nhieân töø choàng giaáy in. Tuy
nhieân möùc 2000 Lux khoâng neân ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù chaát
löôïng cuûa toâng maøu vaø caùc chaát löôïng phuïc cheá maøu cuûa tôø in.
Moät tôø in khi ñöôïc chieáu baèng 2000 Lux troâng seõ raát hoaøn haûo
nhöng neáu chæ chieáu 500 Lux thì troâng noù raát môø nhaït.
2.2. Vaät theå

Maøu saéc, hình daïng cuûa vaät theå ñöôïc caûm nhaän chuû yeáu nhôø vaøo
caùc ñaëc tính cuûa söï haáp thuï- phaûn xaï quang phoå vaø ñoä boùng cuûa noù.
2.2.1 Söï haáp thu – phaûn xaï cuûa vaät theå

Khi aùnh saùng chieáu leân moät vaät thì coù theå xaûy ra caùc hieän töôïng
sau ñaây:
ª Taát caû aùnh saùng bò haáp thuï. Trong tröôøng hôïp naøy,
chuùng ta caûm nhaän vaät theå coù maøu ñen.
ª Taát caû aùnh saùng ñöôïc phaûn xaï. Trong tröôøng hôïp naøy,
vaät theå coù maøu traéng.
ª Taát caû aùnh saùng ñeàu ñi qua vaät theå. Trong tröôøng hôïp
naøy, maøu cuûa aùnh saùng khoâng ñoåi.
ª Moät phaàn aùnh saùng bò haáp thuï, phaàn coøn laïi ñöôïc phaûn
xaï. Trong tröôøng hôïp naøy ta caûm nhaän ñöôïc maøu tuyø
thuoäc vaøo böôùc soùng naøo cuûa aùnh saùng ñöôïc phaûn xaï
vaø böôùc soùng naøo ñöôïc haáp thuï.
ª Moät phaàn aùnh saùng bò haáp thuï, phaàn coøn laïi ñöôïc xuyeân
qua vaät theå. Trong tröôøng hôïp naøy, ta caûm nhaän ñöôïc
maøu saéc tuyø thuoäc vaøo böôùc soùng naøo cuûa aùnh saùng bò
haáp thuï, böôùc soùng naøo xuyeân qua.
ª Moät phaàn aùnh saùng ñöôïc phaûn xaï, phaàn coøn laïi ñi qua.
Trong tröôøng hôïp naøy, maøu saéc cuûa aùnh saùng ñöôïc
phaûn xaï vaø maøu cuûa aùnh saùng ñi xuyeân qua seõ thay ñoåi.
Hình 2.11:
AÙnh saùng phaûn
xaï (beân traùi) vaø ñi
qua vaät theå
(beân phaûi)
Nhöõng ñaëc tính cuûa ñoái töôïng ñöôïc chieáu saùng quyeát ñònh vieäc
caûm nhaän maøu seõ rôi vaøo moät trong caùc tröôøng hôïp treân.
AÙnh saùng xuyeân qua, traû laïi hay haáp thuï veà nguyeân taéc ngöôøi ta
dieãn ñaït nhö moät phaàn cuûa aùnh saùng chieáu tôùi, töø ñoù ruùt ra caùc
ñònh nghóa sau ñaây:
ánh sáng phản xạ
Độ phản xạ =
ánh sáng tới
ánh sáng xuyên qua

Độ xuyên qua =
ánh sáng tới
ánh sáng hấp thụ

Độ hấp thụ =
ánh sáng tới
Khi aùnh saùng tôùi coù giaù trò 1 aùp duïng vaøo caùc coâng thöùc treân thì
ñoä lôùn cuûa keát quaû seõ naèm giöõa 0 vaø 1.
Thöôøng thì ngöôøi ta dieãn ñaït caùc ñaïi löôïng ñònh nghóa treân ñaây
theo tæ leä %, coù nghóa laø caùc giaù trò naèm giöõa 0% vaø 100%.
Ñoái vôùi vaät lieäu khoâng cho aùnh saùng xuyeân qua treân
cô sôû caùc coâng thöùc treân:
Phaûn xaï + haáp thuï = 100%
Ñoái vôùi vaät lieäu cho aùnh saùng xuyeân qua töông töï
nhö vaäy:
Xuyeân qua + haáp thuï = 100%
Khaû naêng phaûn xaï coøn tuyø thuoäc vaøo caáu taïo hình daùng khaùc
nhau cuûa beà maët. Neáu ñaáy laø moät beà maët nhaün nhö göông, thì
seõ phaûn xaï theo kieåu goùc chieáu tôùi baèng goùc phaûn xaï. Neáu ñaáy
laø beà maët thoâ nhaùm, khoâng nhaün boùng thì aùnh saùng seõ phaûn xaï
laïi theo nhieàu höôùng khaùc nhau
Ñoái vôùi beà maët phaûn xaï chæ caàn boá trí boä thu theo höôùng aùnh
saùng phaûn xaï ñeå thu ñöôïc toaøn boä aùnh saùng phaûn xaï. Ñoái vôùi beà
maët aùnh saùng taùn xaï thì vôùi caùch boá trí nhö vaäy bao giôø ta cuõng
chæ coù theå thu ñöôïc moät phaàn cuûa aùnh saùng traû laïi.
2.2.2 Söï haáp thuï quang phoå

Söï haáp thuï quang phoå laø möùc ñoä haáp thuï cuûa moät maãu vaät khi
ñöôïc xaùc ñònh döïa treân nguyeân taéc ñaùnh giaù söï haáp thuï töøng
böôùc soùng moät trong vuøng quang phoå thaáy ñöôïc. Nhöõng ño ñaïc
veà toâng maøu, ñoä baõo hoaø, ñoä saùng cuûa maøu saéc coù theå ñöôïc baét
nguoàn töø ñaëc tính cuûa söï haáp thuï quang phoå.
Hình 2.12: 100
Ñöôøng cong haáp Giấy in
thuï phoå cuûa 3
loaïïi möïc Magenta
khaùc nhau (beân
Tông màu có khuynh
hướng đạt chuẩn
Phần trăm phản xạ
döôùi) vaø cuûa neàn Tông màu có khuynh

giaáy maø lôùp möïc hướng không đạt chuẩn
in leân (phía treân) 50 Tông màu trên Loại giấy

tráng phấn bình thường
Các lớp
mực in
0
400 500 600 700
Bước sóng (nm)
Nhöõng maøu traéng coù ñoä haáp thuï quang phoå raát thaáp vaø gaàn nhö
khoâng coù tính choïn loïc (nghóa laø haáp thuï ñoàng nhaát caùc böôùc
soùng cuûa daûi quang phoå khaû kieán). Maøu ñen roõ raøng laø cuõng
khoâng coù tính choïn loïc, nhöng chuùng coù tính haáp thuï cao. Moãi
maøu coù moät toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø rieâng vì tính choïn loïc
cuûa noù trong söï haáp thuï quang phoå. Ví duï, maøu Xanh luïc haáp
thuï maøu Xanh tím vaø maøu Ñoû côø, maøu Magenta haáp thuï maøu
Xanh luïc.
Söï haáp thuï quang phoå cuûa moät maãu vaät ñöôïc ño baèng moät quang
phoå keá (Spectrophotometer). Thieát bò naøy chieáu saùng maãu ño
baèng tia saùng vôùi moät böôùc soùng ñaëc bieät. Löôïng aùnh saùng ñöôïc
phaûn xaï hoaëc truyeàn daãn bôûi maãu ño ñöôïc so saùnh vôùi löôïng
aùnh saùng chieáu tôùi maãu vaät. Vieäc ñoïc ñoä haáp thuï quang phoå
ñöôïc dieãn taû döôùi daïng %, ví duï, khi ta ñoïc ñöôïc 60% / 550nm
coù nghóa laø maãu vaät phaûn chieáu (hoaëc truyeàn daãn) 60% aùnh
saùng coù böôùc soùng 550nm ñaõ chieáu leân noù. Quaù trình ño ñöôïc
thöïc hieän taïi moãi böôùc soùng cuûa daûi quang phoå cho ñeán khi
ñònh hình ñöôïc moät ñöôøng cong phaûn xaï naêng löôïng phoå hoaøn
chænh cuûa maãu vaät. Trong ngaønh in, pheùp ño phoå bieåu dieãn caùc
ñöôøng cong phaûn xaï phoå töø caùc lôùp möïc in vaø giaáy in.
2.2.3 Ñoä boùng

Ñoä boùng laø moät ñaëc tính phaûn chieáu cuûa caùc maãu vaät vaø coù aûnh
höôûng ñeán ñoä saùng ñöôïc caûm nhaän töø maãu vaät ñoù. Coù khoaûng
4% löôïng saùng chieáu tôùi maãu vaät bò phaûn xaï ngay töø beà maët cuûa
maãu vaät maø khoâng caàn ñi xuyeân qua noù. Neáu maãu vaät coù moät
ñoä boùng raát cao thì söï phaûn chieáu beà maët coù tính ñònh höôùng
cao ôû cuøng moät goùc vôùi aùnh saùng chieáu tôùi maãu vaät (ví duï phaûn
chieáu aùnh saùng maët trôøi baèng moät kieáng traùng thuyû) vaø söï phaûn
chieáu beà maët seõ khoâng ñeán ñöôïc maét neân khoâng aûnh höôûng ñeán
maøu saéc caûm nhaän töø maãu vaät.
Tröôøng hôïp maø beà maët cuûa maãu vaät coù ñoä boùng thaáp ñöôïc goïi
laø moät beà maët nhaùm. Nhöõng beà maët nhaùm nhö theá ñöôïc ñaëc
tröng baèng nhöõng phaûn chieáu nhieàu höôùng töø beà maët. Goùc ñoä
phaûn chieáu cuûa aùnh saùng ñöôïc phaân taùn taïi beà maët cuûa maãu
vaät vaø khoâng coù lieân quan gì ñeán goùc chieáu saùng. Trong tröôøng
hôïp naøy, aùnh saùng bò taùn xaï taïi beà maët seõ tôùi ñöôïc maét cuûa
ngöôøi quan saùt. AÙnh saùng taùn xaï ñöôïc troän vôùi caùc aùnh saùng ñi
qua maãu vaät vaø ñöôïc phaûn xaï moät caùch coù choïn loïc. Ñieàu naøy
ñöa ñeán heä quaû laø beà maët giaáy nhaùm cho maät ñoä thaáp hôn (töùc laø
ñöôïc nhìn thaáy nhaït hôn).
Ñoä boùng laø thuoäc tính cuûa moät vaät theå, noù taïo ra söï phaûn xaï
quang phoå coù choïn loïc töø beà maët cuûa vaät theå ñoù. Ñoái vôùi caùc
maãu in, hieäu quaû naøy ñöôïc ñöôïc theå hieän toát nhaát baèng caùc loaïi
möïc coù thaønh phaàn kim loaïi nhö nhuõ vaøng, nhuõ ñoàng hoaëc nhuõ
baïc hoaëc xaûy ra tình côø vôùi moät soá loaïi möïc khi chuùng töông
taùc vôùi nhau. Trong caû hai tröôøng hôïp, aùnh saùng chieáu leân caùc
haït kim loaïi li ti treân beà maët cuûa möïc in vaø ñöôïc haáp thuï moät
caùch coù choïn loïc khoâng gioáng nhö lôùp möïc thoâng thöôøng. AÙnh
saùng phaûn xaï sau khi ñi qua lôùp möïc ñöôïc troän vôùi aùnh saùng toaû
ra töø caùc haït kim loaïi li ti cuûa maãu vaät vaø ñöôïc phaûn chieáu tôùi
maét ngöôøi. Vì theá caùc maøu töø beà maët cuûa lôùp möïc vaø cuûa chính
lôùp möïc ñöôïc maét troän laïi. Phaàn phaûn chieáu beà maët leä thuoäc raát
nhieàu vaøo goùc nhìn do ñoù maøu ñöôïc caûm nhaän seõ thay ñoåi khi
maãu vaät bò di chuyeån. Ñieàu naøy, ñoái vôùi caùc loaïi nhuõ kim loaïi thì
toát vì muïc ñích cuûa nhuõ laø taïo hieäu öùng nhöng ñoái vôùi nhöõng loaïi
möïc khaùc thì khoâng ñöôïc. Caùc duïng cuï khoâng theå ño ñoä boùng
moät caùch hoaøn haûo.
Caùc ñaëc tính beà maët cuûa moät vaät theå laø söï keát hôïp giöõa möïc vaø
beà maët vaät lieäu in, bao goàm: ñoä boùng, keát caáu thôù sôïi treân beà
maët giaáy vaø söï gia coâng sau in laøm gia taêng giaù trò beà maët. Taùc
ñoäng cuûa ñoä boùng leân maøu saéc tuyø thuoäc chuû yeáu vaøo höôùng
chieáu saùng. Maøu treân beà maët nhaün boùng troâng saäm hôn maøu
treân beà maët nhaùm vì beà maët nhaün boùng phaûn xaï moät phaàn aùnh
saùng baèng ñuùng goùc chieáu saùng neân aùnh saùng phaûn xaï tôùi maét
seõ ít hôn vaø laøm cho caûm nhaän saäm hôn, beà maët nhaùm taùn xaï
moät ít aùnh saùng ngöôïc veà maét ngöôøi quan saùt neân laøm cho maét
caûm nhaän saùng hôn. AÙnh saùng naøy“laøm loaõng” aùnh saùng phaûn
chieáu töø beà maët cuûa vaät theå ñöôïc in maøu vaø laøm giaûm taùc ñoäng
cuûa maøu, ví duï laøm cho maøu ñen ñaäm troâng gioáng nhö maøu xaùm.
Caáu truùc thôù sôïi cuûa moät beà maët vaät lieäu in coù lieân quan ñeán ñoä
boùng cuûa noù. Caáu truùc caøng nhieàu, ñoä boùng caøng thaáp. Caáu truùc
coù theå laø coù chuû yù hoaëc khoâng, bình thöôøng hoaëc khoâng bình
thöôøng. Caùc maãu giaáy thoâng thöôøng coù caáu truùc thôù sôïi daïng
tô sôïi luïa, daïng vaân noåi hình ñaù vaø caùc daïng haït noåi. Muïc ñích
cuûa vieäc taïo ra nhöõng caáu truùc beà maët nhö theá laø ñeå ñöa theâm
yeáu toá töï nhieân vaøo saûn phaåm. Nhöõng caáu truùc naøy cuõng ñöôïc
söû duïng ñeå in caùc thieäp möøng, catalogue vaø caùc aán phaåm cao
caáp. Chuùng goùp phaàn laøm giaûm ñoä saùng cuûa baûn phuïc cheá vaø
giaûm ñoä phaân giaûi. Caùc keát caáu khoâng bình thöôøng treân caùc loaïi
giaáy khoâng traùng phaán thöôøng laø caùc caáu truùc beà maët daïng da
thuù, caùc hoa vaên coå xöa vaø hoa vaên töï nhieân…. Caùc thôù giaáy taïo
neân moät keát caáu khoâng bình thöôøng thay ñoåi theo loaïi sôïi, ñoä
caùn laùng, caùc phuï gia theâm vaøo giaáy vaø caùc yeáu toá khaùc trong
quaù trình cheá taïo giaáy. Caùc tranh maøu nöôùc cuûa hoaï só hay caùc
baûn veõ cuûa nhaø thieát keá thöôøng ñöôïc thöïc hieän treân giaáy khoâng
traùng phaán neân coù theå ñöôïc phuïc cheá toát treân loaïi beà maët giaáy
gioáng nhö theá.
Ñoä boùng ñöôïc ño baèng moät duïng cuï ño ñoä boùng. Duïng cuï naøy
cho bieát phaàn traêm ñoä phaûn xa. Maãu vaät ñöôïc chieáu baèng moät
nguoàn saùng ôû moät goùc ñaëc bieät, thoâng thöôøng nhaát laø 600 hoaëc
700 vaø ñoâi khi laø 200 hoaëc 450 tuyø theo nhöõng muïc ñích cuï theå.
Moät teá baøo quang ñöôïc ñaët taïi höôùng ngöôïc chieàu vôùi goùc chieáu
(nhöng cuøng goùc ñoä) ñeå gom aùnh saùng ñöôïc phaûn xaï töø beà maët
maãu ño. Coù nhieàu duïng cuï ño ñoä boùng khaùc nhau neân caàn phaûi
xaùc ñònh ñöôïc nhaø saûn xuaát vaø goùc ño tröôùc khi söû duïng maùy
ño ñoä boùng.
Hình 2.13: A. Caùc tia saùng seõ

Vieäc phaûn xaï caùc $ % phaûn xaï theo taát caû
tia saùng chieáu tôùi caùc höôùng neáu beà
ñöôïc quyeát ñònh maët hoaøn toaøn taùn
bôûi ñoä phaúng xaï.
beà maët
B vaø C. Gia taêng ñoä
phaúng beà maët seõ laøm
& ' taêng phaûn xaï beà maët
theo caùc höôùng.
D. Beà maët phaúng

tuyeät ñoái laøm cho taát
caû aùnh saùng tôùi bò
phaûn xaï taïi goùc baèng
goùc
Hình 2.14:
Nguyeân lyù cuûa
maùy ño ñoä boùng
75° 75°
Vieäc xöû lyù beà maët caùc aâán phaåm sau khi in ñeå taêng theâm caùc
giaù trò cuûa aán phaåm ñang laø moät khuynh höôùng thònh haønh hieän
nay. Vieäc thay ñoåi ñoä boùng beà maët ñeå coù caùc hieäu öùng laø moät
trong nhöõng bieän phaùp gia coâng thöôøng ñöôïc thöïc hieän döôùi caùc
hình thöùc sau: Caùn maøng boùng, Caùn maøng môø, Phun boùng UV,
UÛi nhieät (calendering)…
Söï theå hieän cuûa moät soá maøu bò aûnh höôûng nhieàu bôûi nhieät ñoä
maøu cuûa aùnh saùng chieáu tôùi. Thaät ra, taát caû caùc maøu ñeàu thay
ñoåi caùch theå hieän neáu chuùng ñöôïc chieáu bôûi caùc nguoàn saùng
khaùc nhau, tuy nhieân trong nhieàu tröôøng hôïp maét thích nghi vôùi
nguoàn saùng ñang chieáu tôùi vaø caûm nhaän maøu saéc gioáng nhö khi
noù xuaát thieän döôùi moät nguoàn saùng khaùc. Chaúng haïn nhö maét
saün saøng chaáp nhaän moät maåu giaáy laø maøu traéng khi maåu giaáy
naøy laàn löôït ñöôïc chieáu baèng aùnh naéng maët trôøi roài aùnh saùng
ñeøn daây toùc trong nhaø. Maét thích nghi trong nhöõng giôùi haïn ñeå
giaáy bieåu hieän maøu traéng maø khoâng keå ñeán ñieàu kieän chieáu
saùng. Hieän töôïng naøy goïi laø söï oån ñònh maøu töông ñoái.
Trong khi in, chuùng ta thöôøng gaëp hình aûnh hôn laø maøu neàn.
Ngoaøi caùc yeáu toá ñöôïc xem xeùt ôû treân, nhöõng yeáu toá sau cuõng
taùc ñoäng ñeán söï caûm nhaän hình aûnh cuûa chuùng ta: kích thöôùc
toång theå, dieän tích hình aûnh, ñoä töông phaûn cuûa noù, ñoä saéc neùt,
ñoä phaân giaûi vaø söï hieän dieän cuûa caùc hoa vaên chaúng haïn nhö
caùc moireù, caùc neàn giaáy...
2.3 Ngöôøi quan saùt

Vieäc xaùc ñònh vaø ño söï caûm nhaän maøu gaëp phaûi moät khoù khaên
lôùn laø söï keát hôïp giöõa maét vaø naõo boä cuûa ngöôøi quan saùt. Treân
thöïc teá, vieäc nhìn maøu laø moät quaù trình phoái hôïp caùc yeáu toá
vaät lyù (aùnh saùng, beà maët maãu vaät, goùc quan saùt...), sinh lyù (caáu
taïo maét) vaø taâm lyù (traïng thaùi taâm lyù, ñoä tuoåi, giôùi tính, kinh
nghieäm soáng....)
2.3.1 Maét ngöôøi vaø nhöõng yeáu toá sinh lyù

Sô ñoà maêét ngöôøi ñöôïc trình baøy trong hình minh hoaï 13. Troøng
ñen ñieàu tieát löôïng aùnh saùng ñi qua thuyû tinh theå ñeå ñeán voõng
maïc (giuùp cho con ngöôi heù môû roäng hay heïp). Thuyû tinh theå
ñoùng vai troø cuûa thaáu kính ñieâàu chænh tia saùng phuø hôïp tôùi voõng
maïc. Voõng maïc ñöôïc caáu taïo baèng moät maïng löôùi phöùc taïp
goàm caùc teá baøo nôron thaàn kinh vaø phuû toaøn boä moät nöûa caàu
ñen cuûa maét (ngoaïi tröø ñieåm muø – nôi giao tieáp cuûa thaàn kinh
thò giaùc vaø maét). Voõng maïc ôû phaàn giao chöùa 10 caáp ñoä caùc teá
baøo thaàn kinh. Caùc teá baøo thaàn kinh giuùp cho con ngöôøi caûm
nhaän hình aûnh goàm 2 loaïi: teá baøo hình que vaø teá baøo hình noùn.
Coù khoaûng 6 hoaëc 7 trieäu teá baøo hình noùn so vôùi 110 trieäu teá baøo
hình que. Söï phaân boå caùc teá baøo hình que vaø teá baøo hình noùn
thay ñoåi theo vò trí cuûa chuùng treân voõng maïc. Vuøng chính giöõa
cuûa voõng maïc (goïi laø vuøng hoá) chöùa caùc teá baøo hình noùn vaø caøng
xa trung taâm thì löôïng teá baøo hình noùn seõ giaûm ñi ñaùng keå. Vuøng
trung taâm laø vuøng nhìn hình aûnh saéc neùt nhaát. Löôïng teá baøo hình
que hoaøn toaøn khoâng coù ôû vuøng trung taâm. Caøng veà phía rìa maét
thì maét thì löôïng teá baøo hình que seõ caøng taêng. Caùch khoaûng 20
ñoä töø vuøng trung taâm löôïng teá baøo hình que taäp trung cao nhaát
vaø giaûm xuoáng nhanh choùng khi caøng ra ñeán bieân.
Hình 2.15:
Maët caét ngang
cuûa maét cho thaáy
caáu taïo maét ngöôøi 2
5 6 9 8 7 11 12
10
1 Giaùc maïc 5 Thuyû tinh dòch 9 Ñieåm muø

2 Moùng maét 6 Voõng maïc 10 Thaàn kinh thò giaùc
3 Con ngöôi 7 Maøng cöùng 11 Teá baøo hình noùn
4 Thuyû tinh theå 8 Hoá maét 12 Teá baøo hình que
Nhöõng teá baøo hình noùn chæ hoaït ñoäng ñeå nhìn maøu vaøo ban
ngaøy hoaëc khi coù ñuû ñoä saùng. Nhöõng teá baøo hình que nhaïy vôùi
söï thay ñoåi ñoä saùng, cho pheùp nhìn ban ñeâm hoaëc trong caùc
ñieàu kieän thieáu aùnh saùng.
Caùc thí nghieäm ñaõ cho thaáy raèng caùc teá baøo hình que chöùa moät
saéc toá quang ñöôïc goïi laø rhodopsin. Khi caùc phaân töû cuûa saéc toá
naøy haáp thuï aùnh saùng, chuùng thay ñoåi caáu truùc vaø hình daïng.
Nhöõng thay ñoåi naøy laïi taïo ra moät phaûn öùng hoaù sinh lyù cuøng
vôùi bieán ñoåi ñieän töø trong chính teá baøo caûm nhaän. Caùc böôùc
soùng khaùc nhau cuûa aùnh saùng coù nhöõng taùc ñoäng khaùc nhau
ñeán rhodopsin.
Caùc teá baøo hình noùn chöa theå taùch ra thaønh moät saéc toá quang
töông öùng vì löôïng teá baøo hình noùn ít hôn so vôùi löôïng teá baøo
hình que. caùc nhaø nghieân cöùu cho raèng coù ba loaïi saéc toá nhaïy
aùnh saùng khaùc nhau ñoái vôùi söï caûm nhaän maøu saéc vaø chuùng bò
taùch ra thaønh ba loaïi teá baøo caûm nhaän hình noùn khaùc nhau. 3
loaïi teá baøo naøy coù khaû naêng caûm nhaän 3 maøu R, G, B.
Hình 2.16: Các tế bào hình

Söï phaân boå caùc que và hình nón Lôùp toái
teá baøo hình que Lôùp phuû ngoaøi
Caùc teá baøo hình que
vaø hình noùn.
khoâng nhìn roõ vaøo ban ngaøy
nhöng roõ vaøo ban ñeâm
coù nhieàu ôû phiaù ngoaïi vi
Ánh sáng
C. T
hần
kinh
thị g
Điểm mù: Không có tế bào iác
hình que hay hình nón
Việc không nhìn rõ vào

ban ngày nhưng lại nhìn
rõ vào ban đêm hướng
theo phía ngoại vi
Hình 2.17:
Caùc ñöôøng cong
%
moâ taû söï caûm
nhaän cuûa caùc
teá baøo hình noùn * 5
loaïi R, G, B trong
vuøng phoå
khaû kieán
400 500 600 700

Böôùc Soùng (nm)
Söï hieän dieän cuûa ba saéc toá quang hình noùn ñaõ ñöôïc chöùng minh
baèng kyõ thuaät ño maät ñoä quang phoå sieâu vi. Moät chaám saùng nhoû
ñöôïc chieáu treân moãi teá baøo ñöôïc laáy ra töø maét vaø söï haáp thuï
quang phoå cuûa teá baøo naøy ñöôïc ño baèng caùch queùt nhanh qua
quang phoå keá. Kyõ thuaät naøy ñaõ cho thaáy söï hieän höõu cuûa ba saéc
toá vôùi söï haáp thuï cao nhaát ôû böôùc soùng 450 nm, 530 nm vaø 560
nm. AÙnh saùng taùc ñoäng leân nhöõng saéc toá quang naøy ñaõ taïo neân
söï gia taêng nhöõng thay ñoåi ñieän töø vaø nhöõng thay ñoåi naøy seõ di
chuyeån ñeán naõo boä.
2.3.2 Maét ngöôøi laø moät maùy aûnh töï ñoäng

Con maét treân moät phöông dieän naøo ñoù coù theå so saùnh vôùi moät
maùy aûnh. OÁng kính maùy aûnh chính laø thuyû tinh theå cuûa maét, noù
chính laø heä thoáng taïo aûnh quang hoïc.
Thoâng qua caùc cô chaèng maø thuyû tinh - theå ñoùng vai troø cuûa thaáu
kính - coù theå daøy hay moûng, taïo khaû naêng ñieàu chænh ñoä saéc
neùt. Chöùc naêng naøy trong maùy aûnh laø voøng ñieàu chænh khoaûng
caùch hay ñieàu chænh tieâu cöï töï ñoäng” (Autofocus). Ñeå ñieàu khieån
löôïng aùnh saùng taùc duïng leân phim thì trong maùy aûnh coù voøng
khaåu ñoä, noù coù theå môû to hay nhoû, thuû coâng hay töï ñoäng. Töông
töï boä phaän naøy cuûa maùy aûnh laø con ngöôi hay loã ñoàng töû cuûa
maét. Voõng maïc cuûa maét coù caùc teá baøo nhaïy saùng coù chöùc naêng
nhö phim hay caûm bieán quang cuûa maùy aûnh (CCD hoaëc CMOS),
ÔÛ phöông dieän chuyeân moân, con maét ñöôïc coi nhö maùy aûnh, vì
noù ñoàng thôøi naïp vaøo hai loaïi phim, loaïi phim ñen traéng nhaïy
saùng cao ñeå nhìn ban ñeâm vaø moät loaïi phim maøu keùm nhaïy
saùng hôn ñeå nhìn ban ngaøy.
Vieäc phoái hôïp caûm nhaän cuûa caùc teá baøo hình que vaø hình noùn
trong maét laøm cho con ngöôøi coù theå caûm nhaän vaø phaân bieät
haøng trieäu maøu.
Hình 2.18:
Hình phoùng lôùn
khu vöïc ñoùng
khung treân
hình 2.14
2.3.3 Caùc thuyeát veà söï caûm nhaän maøu

Quaù trình caûm nhaän maøu saéc cuûa con ngöôøi raát phöùc taïp vaø vaãn
chöa ñöôïc hieåu troïn veïn. Qua nhieàu naêm, nhieàu lyù thuyeát veà söï
caûm nhaän maøu ñaõ ñöôïc ñöa ra nhaèm giaûi thích veà vieäc chuùng ta
nhìn maøu nhö theá naøo. Caùc lyù thuyeát ñöôïc saép xeáp töø ñôn giaûn
ñeán phöùc taïp, nhöõng lyù thuyeát phöùc taïp ñöa ra lôøi giaûi thích khaù
hôïp lyù veà hieän töôïng caûm nhaän maøu. Vì nhöõng lyù thuyeát phöùc taïp
khoâng ñöôïc xaây döïng treân nhöõng moâ hình ñôn giaûn neân chuùng ta
caàn xem xeùt töø lyù thuyeát ñôn giaûn ñeán lyù thuyeát phöùc taïp.
2.3.3.1 Lyù thuyeát Young – Helmholtz

Lyù thuyeát veà söï caûm nhaän maøu naøy ñoâi khi coøn goïi laø lyù thuyeát
voõng maïc (retinal approach) hoaëc lyù thuyeát thaønh phaàn (com-
ponent theory). Thomas Young laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt trieån lyù
thuyeát naøy vaøo theá kyû thöù 19, sau ñoù H.L.F. von Helmholtz
cuûng coá laïi. Lyù thuyeát naøy thöøa nhaän söï hieän höõu cuûa ba loaïi teá
baøo caûm nhaän trong voõng maïc, chuùng laàn löôït bò kích thích bôûi
aùnh saùng maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím, nhöõng teá baøo caûm
nhaän naøy ñöôïc noái tröïc tieáp ñeán naõo boä ñeå taïo ra caùc tín hieäu
maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím töông öùng vôùi tæ leä vôùi maøu
saéc cuûa aùnh saùng chieáu ñeán voõng maïc.
Caùc thöïc nghieäm ñaõ cho thaáy raèng caùc teá baøo caûm nhaän hình
noùn trong maét coù nhöõng phaûn öùng maøu khaùc nhau. Tuy nhieân
ñoù khoâng chæ laø nhöõng phaûn öùng maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh
tím maø coøn coù khuynh höôùng roäng hôn nhieàu so vôùi lyù thuyeát
Young Helmholtz neâu ra. Lyù thuyeát naøy khoâng ñöa ra moät lôøi
giaûi thích ñuû söùc thuyeát phuïc cho söï caûm nhaän maøu saéc dò bieät,
cuõng khoâng giaûi thích thoaû ñaùng vieäc chuùng ta caûm nhaän nhöõng
maøu ñaëc bieät naøo ñoù nhö theá naøo ví duï nhö maøu vaøng trong daûi
quang phoå.
Hình 2.19: Các tế bào hình nón
Moâ taû thuyeát Blue

Young – Các cơ chế kích hoạt
Helmholtz Ánh sáng Green Cyan Các tế bào thần kinh liên kết
Các tín hiệu từ tế bào hình nón
Các tín hiệu tới não bộ
Red
Sự cảm nhận
2.3.3.2 Thuyeát Hering

Ewald Hering ñaõ phaùt trieån lyù thuyeát veà söï caûm nhaän maøu vaøo
nhöõng naêm 1870. Thuyeát naøy ñöôïc goïi laø Thuyeát ñoái nghòch.
Thuyeát naøy cho raèng ba loaïi teá baøo caûm nhaän maøu trong voõng
maïc coù nhöõng phaûn öùng hoaëc tính nhaïy caûm ñoái laäp nhau.
Nghóa laø coù 3 loaïi teá baøo: moät teá baøo caûm nhaän nhaïy vôùi maøu
Ñoû côø vaø maøu Xanh luïc, moät nhaïy vôùi maøu Xanh tím vaø maøu
vaøng vaø loaïi teá baøo thöù ba nhaïy vôùi maøu traéng vaø ñen.
Hình 2.20: Các bộ thụ cảm màu ở võng mạc

Moâ taû thuyeát Blue
Hering
Yellow
Black Cyan
Ánh sáng
White
Red
Green
Cảm nhận
Tröôùc khi xaûy ra quaù trình ñoàng hoaù hoaëc dò hoaù, ví duï nhö vuøng
Ñoû côø hoaëc vuøng Xanh luïc cuûa teá baøo thu nhaän tín hieäu Ñoû côø –
Xanh luïc gôûi moät tín hieäu ñeán naõo boä. Tín hieäu naøy ñaïi dieän cho
tính chaát Ñoû côø hoaëc Xanh luïc cuûa aùnh saùng ñeán voõng maïc. Quaù
trình naøy ñöôïc goïi laø ñoái nghòch vì khoâng theå coù maøu Xanh luïc
ngaû Ñoû côø hoaëc vaøng ngaû Xanh tím, vì theá caùc maøu naøy phaûi ñoái
nghòch vôùi nhau. Caùc teá baøo caûm nhaän traéng – ñen hoaït ñoäng
hôi khaùc bieät (coù theå coù maøu ñen hôi traéng hoaëc maøu xaùm).
Hieäu öùng töông phaûn lieân tuïc taïo ra maøu ñen. Nghóa laø moät
vuøng toái gaàn moät vuøng traéng seõ coù khuynh höôùng taïo ra maøu
ñen vì nhöõng teá baøo caûm nhaän traéng ñen trong vuøng traéng seõ
gaây ra hieäu öùng ñoái nghòch leân nhöõng teá baøo caûm nhaän töông töï
treân nhöõng phaàn laân caän cuûa voõng maïc.
Chöa coù baèng chöùng naøo cho thaáy coù baát kyø moät chaát naøo coù
theå taïo ra hai hieäu öùng taùch bieät nhau baèng quaù trình ñoàng hoaù
vaø dò hoaù. Caùc teá baøo löôõng cöïc keát noái vaøo caùc teá baøo hình noùn
taïo ra caùc tín hieäu ñoái laäp, nhöng cuõng khoâng coù baèng chöùng
naøo ñaùng tin caäy chöùng minh raèng cô cheá naøy seõ chi phoái taát
caû caùc hieän töôïng caûm nhaän maøu saéc. Cuï theå laø lyù thuyeát naøy
khoâng theå giaûi thích ñöôïc hai loaïi chöùng muø maøu Ñoû côø – Xanh
luïc khaùc nhau. Lyù thuyeát Hering cho raèng hai loaïi naøy laø moät.
2.3.3.3 Thuyeát quaù trình ñoái nghòch

Thuyeát naøy coøn ñöôïc goïi laø thuyeát vuøng (zone theory) hoaëc
thuyeát Hurvich – Jameson. (Leo.M. Hurvich vaø Dorothea
Jameson). Lyù thuyeát naøy keát hôïp caùc yeáu toá cuûa lyù thuyeát
Young – Helmholtz vaø lyù thuyeát Hering. Trong lyù thuyeát phöùc
taïp naøy, moãi teá baøo hình noùn lieân keát vôùi 3 maøu rieâng bieät. Caùc
tín hieäu töø teá baøo hình noùn kích thích caùc teá baøo rieâng bieät vaø
yeáu toá chuû ñaïo gaây bôûi caùc teá baøo rieâng bieät seõ chuyeån sang
höôùng naøy hay höôùng khaùc.
Ba teá baøo phaûn öùng rieâng leû hình noùn trong lyù thuyeát Young –
Helmholtz ñöôïc keát hôïp trong moâ hình naøy. Caùc phaûn öùng cuûa
moãi teá baøo hình noùn naøy raát roäng, tuy nhieân chæ coù nhöõng ñænh
ñieåm taïi caùc böôùc soùng 450 nm, 530 nm vaø 560 nm. Vì theá thay
vì goïi chuùng laø caùc ñieåm tieáp nhaän maøu Ñoû côø – Xanh luïc –
Xanh tím thì goïi chính xaùc hôn laø caùc ñieåm tieáp nhaän böôùc soùng
ngaén, trung bình vaø daøi.
YÙù töôûng ñoái laäp trong lyù thuyeát Hering ñöôïc keát hôïp laïi ôû caáp
ñoä teá baøo thaàn kinh. Moät soá teá baøo thaàn kinh luoân luoân ôû trong
tình traïng hoaït ñoäng duø khoâng coù söï kích thích. Neáu ñöôïc kích
thích thì taàn soá rung ñoäng cuûa chuùng taêng leân vaø neáu ngöøng
kích thích thì taàn soá rung seõ giaûm. Vì theá hai loaïi thoâng tin ñoái
laäp nhau coù theå ñöôïc truyeàn daãn bôûi moät daây thaàn kinh. Ngöôøi
ta cho raèng caùc teá baøo haïch hoaït ñoäng nhö caùc teá baøo ñoái laäp
(moãi teá baøo haïch ñöôïc noái vôùi ba teá baøo hình noùn).
Hình 2.21: Các tế bào hình nón Các tế bào
Moâ taû thuyeát quaù S Blue
trình ñoái nghòch Yellow
Trắng Cyan
Ánh sáng M Đen
Green
L Red
Sự cảm nhận
Caùc moái lieân keát giöõa caùc teá baøo hình noùn vaø caùc teá baøo ñoái
laäp ñöôïc trình baøy trong sô ñoà minh hoaï. Cô cheá caûm nhaän maøu
saéc coù theå ñöôïc giaûi thích döôùi daïng ñaïi soá. Haõy xem xeùt teá
baøo ñoái laäp Xanh tím – Vaøng. Giaû söû raèng phaàn treân laø vaøng
vaø nöûa phaàn döôùi laø Xanh tím. Nöûa phaàn treân (vaøng) nhaän keát
quaû töø caùc teá baøo hình noùn coù böôùc soùng daøi (L) vaø trung bình
(M). Giaû söû raèng keát quaû naøy seõ kích thích teá baøo, söï kích thích
coù theå ñöôïc ñaët laø L+M. Nöûa phaàn döôùi cuûa teá baøo (Xanh tím)
nhaän keát quaû töø caùc teá baøo hình noùn coù böôùc soùng ngaén (S), giaû
söû keát quaû naøy kích thích teá baøo, vì theá ñaët noù laø – S. Hoaït ñoäng
cuûa teá baøo naøy coù theå ñöôïc dieãn taû baèng coâng thöùc:
[Yellow(+) / Xanh tím(-)] = (L + M) – S
Neáu veá phaûi cuûa phöông trình döông (nghóa laø neáu L + M > S)
thì moät tín hieäu maøu vaøng ñöôïc taïo ra. Neáu S > L + M thì taïo
ra tín hieäu maøu Xanh tím. Caùc teá baøo ñoái laäp Ñoû côø – Xanh luïc
cuõng hoaït ñoäng theo caùch töông töï, do ñoù:
[Ñoû côø (+)]/[Xanh luïc (-)] = (L + S) – M
Maøu ñen ñöôïc caûm nhaän do söï öùc cheá ñôn phöông. Caùc teá baøo
treân moät phaàn cuûa voõng maïc taùc ñoäng gaây ra hoaït ñoäng ñoái
nghòch trong caùc teá baøo töông töï treân nhöõng phaàn laân caän cuûa
voõng maïc. Vì theá maøu ñen laø moät hieäu öùng töông phaûn. Caùc teá
baøo Ñoû côø – Xanh luïc vaø Xanh tím – Yellow cuõng coù nhöõng
moái lieân keát ñôn phöông khoâng ñöôïc chæ ra trong minh hoaï.
Lyù thuyeát quy trình ñoái nghòch laø nhöõng giaûi thích ñaùng tin caäy
cho söï caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng cuõng nhö caùc dö aûnh
aâm vaø söï töông phaûn ñoàng thôøi. Hình minh hoaï döôùi ñaây duøng
ñeå theå nghieäm thuyeát naøyï. Haõy nhìn moät ñieåm treân hình vuoâng
maøu Xanh luïc trong voøng 20 giaây sau ñoù chuyeån nhanh maét
sang chaám ñen treân hình vuoâng maøu traéng beân caïnh. Ta seõ thaáy
moät hình vuoâng Ñoû côø, moät maøu ñoái laäp cuûa maøu Xanh luïc.
Hình 2.22:
Thöû nghieäm
dö aûnh.
Thí nghieäm naøy coù theå tieán haønh laäp laïi vôùi baát kyø maøu naøo ñeå
thaáy raèng maøu ñoái laäp luoân luoân coù theå thaáy ñöôïc trong dö aûnh
(Ñoû côø – Xanh luïc, Yellow – Xanh tím, Black – White).
Caùc yeáu toá nhö töông phaûn maøu ñoàng thôøi vaø töông phaûn bieân
moâ taû moät khía caïnh khaùc cuûa söï caûm nhaän maøu voán raát quan
troïng ñoái vôùi söï phuïc cheá maøu. Töông phaûn maøu ñoàng thôøi
laø moät hieän töôïng xaûy ra khi caùc maøu gioáng nhau coù veû khaùc
nhau khi chuùng coù caùc maøu vieàn khaùc nhau. Töông phaûn maøu
bieân xaåy ra khi hai toâng gaëp nhau ñeå coù ñoä töông phaûn cao
hôn ôû bieân.
Hình 2.23:
Hieäu öùng töông
phaûn maøu ñoàng
thôøi: Boán voøng
maøu nhoû gioáng
nhau theo töøng
caëp ôû hình phía
beân phaûi vaø beân
traùi nhöng laïi nhìn
khaùc nhau do
maøu vieàn xung
quanh khaùc nhau
Hình 2.24:
Hieäu öùng töông
phaûn bieân: Caùc oâ
cuûa thang xaùm
coù maøu ñoàng
Mức độ ánh sáng
nhaát nhöng taïi

caùc caïnh giao
nhau thì nhìn toái
hôn moät chuùt.
Độ sáng
Nhöõng hieän töôïng naøy ñöôïc giaûi thích nhö sau: Treân thöïc teá
voõng maïc ñöôïc taïo thaønh bôûi caùc nhoùm teá baøo coù cuøng ñaëc
tính ñöôïc goïi laø caùc vuøng caûm nhaän. Caùc vuøng naøy coù kích
thöôùc thay ñoåi, nhöõng vuøng gaàn vuøng trung taâm baèng khoaûng
1/20 kích thöôùc cuûa nhuõng vuøng naèm ôû rìa maét. Lyù thuyeát veà
quy trình ñoái laäp cuûa söï caûm nhaän maøu saéc cho raèng nhöõng heä
trung tính ñöôïc lieân keát vôùi nhau ñeå taïo thaønh nhöõng aûnh höôûng
töông hoã ñôn phöông. Do ñoù trung taâm cuûa vuøng tieáp nhaän coù
theå caûm nhaän maøu Ñoû côø, trong khi vuøng bieân coù theå ghi nhaän
maøu Xanh luïc neân neáu maøu Ñoû côø naøy bao quanh moät chaám
maøu Xanh luïc thì chaám naøy troâng seõ maïnh meõ hôn moät chaám
töông töï nhöng treân moät neàn trung tính bôûi vì aûnh höôûng cuûa
maøu Ñoû côø maïnh hôn aûnh höôûng cuûa maøu Xanh luïc. Nhöõng
loaïi taùc ñoäng töông hoã nhö theá cuõng ñöôïc ñöa ra ñeå giaûi thích
söï thay ñoåi roõ raøng veà maät ñoä taïi caùc bieân cuûa hai toâng maøu
xaùm keá caän nhau.
2.4 Söï caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng

Tröôùc ñaây, ngöôøi ta thöôøng goïi söï caûm nhaän maøu khoâng bình
thöôøng laø “chöùng muø maøu”. Vaán ñeà naøy aûnh höôûng chuû yeáu
ñeán nam giôùi – khoaûng 8% nam giôùi da traéng, 5% AÙ Chaâu vaø
3% da ñen. Ñoái vôùi nöõ giôùi (taát caû caùc maøu da) con soá naøy chæ
chieám khoaûng 0,4%.
Tính dò bieät naøy ñöôïc di truyeàn. Theo maãu di truyeàn bình

thöôøng thì khuyeát ñieåm naøy seõ ñöôïc con trai cuûa caùc baø meï coù
cha mang chöùng caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng thöøa höôûng.
Caùc oâng boá truyeàn tính dò bieät naøy cho con gaùi cuûa hoï, nhöõng
ñöùa con naøy ñoùng vai troø nhö nhöõng ngöôøi luaân chuyeån. Trong
moät soá gia ñình coù theå taát caû caùc con trai ñeàu thöøa höôûng tính dò
bieät naøy töø meï cuûa chuùng vaø cuõng coù theå moät soá con gaùi trong
gia ñình laïi thöøa höôûng gen laën naøy maø trôû thaønh ngöôøi luaân
chuyeån beänh.
Loaïi caûm nhaän maøu saéc khieám khuyeát thoâng thöôøng nhaát laø laãn
loän giöõa maøu Ñoû côø vaø Xanh luïc. Caùc hình thöùc bieán daïng cuûa
noù bao goàm: Protanopia, trong ñoù maøu Ñoû côø vaø Xanh luïc ngaû
Xanh tím bò laãn loän vaø ñoä saùng töông ñoái cuûa maøu Ñoû côø thaáp
hôn nhieàu so vôùi ngöôøi bình thöôøng. (aûnh höôûng ñeán khoaûng
1% nam giôùi da traéng), Protanomalous: Söï pha troän maøu Ñoû côø
vaø Xanh luïc nhieàu hôn löôïng maøu Ñoû côø bình thöôøng caàn thieát
ñeå coù ñöôïc moät maøu vaøng naøo ñoù. (aûnh höôûng ñeán 1% nam giôùi
da traéng). Deuteranopia, laø hieän töôïng laãn loän giöõa maøu Ñoû côø
vaø Xanh luïc nhöng ñöôøng cong ñoä saùng gaàn nhö bình thöôøng
(aûnh höôûng ñeán 1% nam giôùi da traéng). Deuteranomaly laø hieän
töôngï pha troän maøu Xanh luïc – Ñoû côø vaø caàn löôïng maøu Xanh
luïc nhieàu hôn bình thöôøng ñeå taïo ra maøu vaøng quang phoå (hình
thöùc dò bieät thoâng thöôøng nhaát, aûnh höôûng ñeán khoaûng 5% nam
giôùi da traéng). Nhöõng daïng khaùc cuûa beänh caûm nhaän maøu saéc
khieâám khuyeát laø tritanopia vaø monochromatism. Tritanopia laø
hieän töôïng laãn loän maøu Xanh tím vaø Vaøng cuõng nhö ñoä saùng
töông ñoái cho maøu Xanh tím thaáp hôn nhieàu so vôùi söï caûm nhaän
bình thöôøng (raát hieám, coù theå aûnh höôûng khoâng ñeán 0,0001%
nam giôùi), monochromatism laø beänh hoaøn toaøn thieáu söï phaân
bieät giöõa toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø maøu (cuõng raát hieám, aûnh
höôûng ñeán khoaûng 0,003% nam giôùi da traéng).
Coù nhieàu duïng cuï thöû nghieäm ñeå phaùt hieän caûm nhaän maøu saéc
dò bieät. Duïng cuï toát nhaát laø kính ño ñoä baát thöôøng Nagel. Tuy
nhieân coâng duïng cuûa noù chæ giôùi haïn trong phoøng thí nghieäm vì
giaù thaønh cuûa noù raát ñaét. Hình thöùc kieåm tra phoå bieán nhaát laø
duøng caùc ñóa pseudoisochromatic, chuùng chæ baèng moät quyeån
saùch nhoû, khoâng ñaét vaø deã thöïc hieän. Thöû nghieäm noåi tieáng
nhaát laø thöû nghieäm Ishihara vôùi caùc con soá chöùa caùc chaám
coù kích thöôùc vaø maøu saéc thay ñoåi ñöôïc ñaët choàng leân treân
caùc neàn ñöôïc taïo thaønh töø caùc chaám töông töï. Khaû naêng nhaän
bieát caùc con soá töø neàn laø moät pheùp ño söï caûm nhaän maøu saéc
bình thöôøng. Moät phieân baûn khaùc cuûa loaïi thöû nghieäm naøy laø
boä ñóa Hardy – Rand – Rittler cuûa coâng ty American Optical
chöùa caùc hình tam giaùc, hình troøn vaø hình chöõ thaäp treân neàn
chaám xaùm. Moät thöû nghieäm ñöôïc söû duïng roäng raõi khaùc laø thöû
nghieäm Farnsworth – Munsell 100 toâng. Taïi cuoäc thöû nghieäm
naøy nhöõng ngöôøi quan saùt ñöôïc yeâu caàu saép xeáp moät loaït caùc
maûnh maøu nhoû theo thöù töï lieân tuïc tuyø theo maøu saéc. Thöû
nghieäm naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå kieåm tra khaû naêng phoái hôïp
maøu cuõng nhö chaån ñoaùn nhöõng dò bieät trong vieäc caûm nhaän maøu
saéc. Taát caû caùc thöû nghieäm phaûi ñöôïc tieán haønh döôùi aùnh saùng
ban ngaøy. Caùc cuoäc thöû nghieäm nhìn chung raát ñaùng tin caäy,
tuy nhieân cuõng coù theå coù söï chaån ñoaùn nhaàm trong moät vaøi
tröôøng hôïp.
Hình 2.25:
Thöû nghieäm Farn-
sworth Munsell
100 toâng
Ngoaøi söï caûm nhaän maøu baát thöôøng ñöôïc ñeà caäp treân ñaây, thì
söï caûm nhaän maøu saéc cuûa nhöõng ngöôøi bình thöôøng cuõng khaùc
nhau. Phaàn lôùn söï thay ñoåi giöõa nhöõng ngöôøi naøy laø do saéc toá
macular, ñoù laø moät saéc toá vaøng bao phuû khoaûng 50 vuøng hình
elip (baàu duïc) xung quanh vuøng trung taâm maét. Löôïng saéc toá
naøy thay ñoåi töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc. Töông töï, ôû ngöôøi
lôùn tuoåi, thuyû tinh theå cuûa maét trôû leân vaøng hôn vaø ngaøy caøng
ít caùc böôùc soùng maøu Xanh tím ñöôïc chuyeån tôùi voõng maïc.
Söï meät moûi cuõng aûnh höôûng ñeán khaû naêng phaân bieät maøu cuûa
chuùng ta.
Khi caûm nhaän maøu, ñaëc bieät laø trong phuïc cheá vaø in maøu, nhöõng
ngöôøi maéc beänh caûm nhaän maøu baát thöôøng hay ñöa ra nhöõng
nhaän xeùt sai veà maøu. Khi choïn ngöôøi ñi kieåm tra tôø in caàn tuaân
thuû caùc nguyeân taéc sau:
ª Nhaän xeùt chaát löôïng maøu: Ñoái vôùi nhöõng nhaän xeùt lieân
quan ñeán chaát löôïng cuûa moät baûn phuïc cheá maøu hoaëc
söï haøi hoaø cuûa moät baûn thieát keá maøu, ngöôøi nhaän xeùt
neân coù söï caûm nhaän maøu caøng bình thöôøng caøng toát.
ª Phoái maøu: khi kieåm tra söï phoái hôïp maøu naøy vôùi maøu
khaùc thì nhöõng ngöôøi coù beänh caûm nhaän maøu baát
thöôøng coù caûm nhaän toát hôn moät soá ngöôøi bình thöôøng.
Ñieàu naøy coù theå ñuùng vôùi caùc maøu chöùa cuøng caùc saéc
toá nhöng noù khoâng aùp duïng ñöôïc cho caùc heä maøu khaùc
nhau ñang ñöôïc so saùnh, chaúng haïn nhö giöõa moät hình
veõ hoaëc moät taám hình chuïp vôùi moät baûn in. Vì theá moät
thôï in maéc chöùng caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng

vaãn coù theå haønh ngheà mieãn laø anh ta coù theå so saùnh
baûn in naøy vôùi baûn in khaùc, nhöng khoâng theå chaáp nhaän
ñöôïc moät nhaân vieân chaám söûa aûnh, moät nhaø thieát keá
hay moät hoaï só nhö theá ñöa ra nhöõng so saùnh giöõa moät
taùc phaåm ngheä thuaät veõ thuû coâng vôùi moät tôø in. Khaû
naêng phoái hôïp caùc maøu coù theå ñöôïc ñaùnh giaù baèng caùc
thieát bò ño maøu.
2.5 Caùc yeáu toá taâm lyù

Vieäc giaûi thích caùc yeáu toá taâm lyù cuõng khoù khaên khoâng keùm gì
caùc yeáu toá sinh lyù, ngaønh taâm lyù hoïc ñaõ ñöa ra moät soá thuyeát veà
söï caûm nhaän maøu raát höõu duïng vaø ñaùng tin caäy. Ñeå hieåu theâm
nhöõng yeáu toá khaùc, chuùng ta phaûi tìm hieåu theâm veà caùc lónh vöïc
ngheä thuaät, nhaân chuûng hoïc vaø taâm lyù hoïc. Trong ngheä thuaät
chuùng ta tìm ra nhieàu quy luaät khaùc nhau chaúng haïn nhöõng quy
luaät veà söï haøi hoaø maøu voán ñöôïc nhieàu ngaønh ngheà lieân quan
ñeán caùc khía caïnh ngheä thuaät cuûa maøu chaáp nhaän. Vôùi nhaân
chuûng hoïc chuùng ta coù theå khaùm phaù caùc neàn vaên hoaù cuï theå
söû duïng maøu nhö theá naøo vaø maøu coù yù nghóa gì ñoái vôùi caùc neàn
vaên hoaù naøy. Vôùi taâm lyù hoïc vaø y hoïc, moät hieåu bieát môùi veà caùc
khía caïnh tình caûm cuûa maøu ñang baét ñaàu xuaát hieän.
Luscher ñaõ söû duïng moät chuoãi 8 maøu ñöôïc saép xeáp ñeå bieåu loä
caù tính cuûa con ngöôøi. Moät soá ngöôøi nghi ngôø ñieàu naøy, nhöng
ít ra noù cuõng ñöôïc giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà veà nhöõng moái lieân heä
cô baûn giöõa maøu vaø thaùi ñoä cuûa con ngöôøi.
Ngöôøi ta tin raèng baát kyø moät maøu naøo ñoù ñeàu coù moái lieân heä taát
yeáu vôùi caùc truyeàn thoáng vaên hoaù, cuï theå laø caùc söï kieän, tình caûm
hoaëc ñaát nöôùc. Chaúng haïn nhö maøu xanh vaø maøu ñoû cuûa leã Giaùng
sinh, maøu ñen laø maøu tang toùc (ôû caùc nöôùc phöông Taây), maøu
xanh döông laø maøu cuûa mieàn Baéc vaø maøu xaùm laø maøu cuûa mieàn
Nam trong cuoäc noäi chieán ôû Myõ, maøu luïc laø maøu cuûa tình caûm
ghen tò, maøu xanh döông töôïng tröng cho söï thaát voïng vaø maøu
traéng laø bieåu töôïng cho söï thanh khieát, maøu vaøng töôïng tröng cho
ñoäi boùng Brazin vaø maøu cam cho ñoäi boùng Haø Lan v.v...
Gaàn ñaây hôn, caùc maøu saéc ñaëc tröng ñaõ coù söï lieân heä ñeán saûn
phaåm, chaúng haïn nhö maøu luïc töôïng tröng cho thuoác laù coù taåm
tinh daàu baïc haø, caùc maøu tuøng lam (pastel) daønh cho myõ phaåm,
caùc maøu saëc sôõ daønh cho caùc loaïi boät giaët, hoaëc caùc toâng maøu
ñaát daønh cho thöïc phaåm töï nhieân. Maøu cuõng ñöôïc duøng ñeå xaùc
ñònh saûn phaåm cuûa moät coâng ty naøo ñoù. Chaúng haïn nhöõng nhaø
saûn xuaát phim aûnh söû duïng caùc maøu sau ñaây ñeå xaùc ñònh maøu
thöông hieäu cuûa hoï: vaøng cho Kodak, xanh luïc cho Du Pont,
xanh döông cho 3M. Cam ñoû cho vaø maøu luïc saùng cho phim Fuji.
Hình 2.26:
Maøu ñaëc tröng
cuûa ñoäi tuyeån
boùng ñaù Brazin
Vaán ñeà khoâng phaûi laø lieäu maøu saéc coù theå gôïi söï lieân töôûng naøo
khoâng? Moïi ngöôøi ñeàu cho laø coù hay chæ ñôn thuaàn laø thoùi quen?
hay con ngöôøi coù moät tình caûm baåm sinh veà maøu? Caâu hoûi naøy
raát khoù traû lôøi. Coù leõ, haàu heát nhöõng tình caûm cuûa chuùng ta veà
maøu chæ ñôn giaûn ñöôïc giaûi thích baèng truyeàn thoáng, nhöng coù
baèng chöùng cho thaáy raèng coù theå coù moät soá tình caûm cô baûn cuûa
con ngöôøi veà maøu. Ví duï thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi ñang böïc boäi
seõ thay ñoåi khi ñaët anh ta vaøo trong caùc phoøng coù nhöõng maøu
ñaëc bieät naøo ñoù. Ñöông nhieân hieäu quaû töông töï cuõng xaåy ra ñoái
vôùi caùc em beù chöa töøng ñöôïc daïy veà nhöõng lieân töôûng maøu.
Coâng duïng cuûa lieäu phaùp chöõa trò beänh baèng maøu naøy ñaõ coù töø
theá kyû 19 nhöng cho ñeán nay noù cuõng ñaõ ñöôïc nghieân cöùu coù
heä thoáng hôn.
Hình 2.27:
Phoái maøu
cuøng toâng
Theo caùc nguyeân taéc veà söï haøi hoaø maøu, caùc maøu gaàn nhau veà
toâng maøu vaø caùc maøu boå trôï cuûa noù khi phoái hôïp seõ taïo neân söï
haøi hoaø thuù vò. Coù moät söï giaûi thích hôïp lyù nhö sau: neáu ñaët hai
maøu khoâng haøi hoaø laïi vôùi nhau, thì caùc toâng maøu coù veû thay
ñoåi khi maét ñöôïc di chuyeån töø maøu naøy sang maøu khaùc, dö aûnh
cuûa maøu naøy seõ nhaát thôøi aûnh höôûng ñeán söï caûm nhaän maøu kia.
Vì caùc dö aûnh ñöôïc boå sung vaøo maøu neân caùc maøu haøi hoaø seõ
khoâng taïo ra baát kyø söï chuyeån ñoåi toâng maøu naøo. Caùc dö aûnh
cuûa nhöõng maøu boå sung seõ xuaát hieän ñeå coäng höôûng laãn nhau,
trong khi ñoù caùc maøu laân caän nhau seõ khoâng taïo ra caùc dö aûnh
ñuû maïnh ñeå gaây neân moät söï thay ñoåi toâng maøu ñaùng keå. Ñieàu
naøy chæ aùp duïng cho caùc vuøng maøu ñoàng nhaát, ñoä baõo hoaø cao
vaø ñoä saùng trung bình. Thoâng thöôøng, toâng maøu, ñoä saùng, ñoä
baõo hoaø vaø ñaëc ñieåm cuûa vuøng maøu laø caùc yeáu toá ñöôïc xem nhö
nhöõng giaûi thích cho söï haøi hoaø hoaëc khoâng haøi hoaø maøu saéc.
Yeáu toá cuoái cuøng lieân quan ñeán phuïc cheá maøu saéc laø tính
saùng taïo coù lieân quan ñeán coâng duïng cuûa maøu. Ñeå coù hieäu
quaû, tröôùc tieân ngöôøi thieát keá phaûi hieåu caùc nguyeân taéc quan
troïng veà maøu, keá ñeán phaûi bieát muïc ñích cuûa coâng vieäc vaø
cuoái cuøng phaûi söû duïng trí töôûng töôïng. Trong ngaønh in vaø caùc
ngaønh coù lieân quan, ngöôøi ta thöôøng cho raèng caùc nhaø thieát
keá, nhieáp aûnh vaø coù khi laø caùc thôï in laø nhöõng ngöôøi coù lieân
quan ñeán caùc khía caïnh saùng taïo cuûa maøu. Ñöông nhieân maøu
cuõng ñöôïc nhieàu ngöôøi khaùc söû duïng, chaúng haïn nhö nhöõng
nhaø thieát keá trang trí noäi thaát, caùc nhaø thieát keá thôøi trang, hoaï
só, kieán truùc sö, caùc nhaø thieát keá coâng nghieäp. Kieán thöùc, muïc
ñích vaø tính saùng taïo laø nhöõng yeáu toá mang tính quyeát ñònh cho
vieäc söû duïng maøu thaønh coâng trong taát caû caùc lónh vöïc naøy.
Hình 2.28:
Trong thieát keá,
ngöôøi hoaï só caàn
saùng taïo trong
caùch theå hieän vaø
phoái maøu
phuø hôïp
TOÙM TAÉT
Nguoàn saùng, vaät theå, ngöôøi quan saùt laø ba yeáu toá chính cuûa söï
caûm nhaän maøu. Trong ba yeáu toá naøy, ngöôøi quan saùt taïo ra söï
bieán ñoåi lôùn nhaát. Khoâng chæ coù moät phaàn naøo ñoù trong nhaân
loaïi maéc chöùng caûm nhaän maøu khoâng bình thöôøng maø nhöõng
ngöôøi bình thöôøng cuõng coù nhöõng thay ñoåi trong vieäc caûm nhaän
maøu do tuoåi taùc vaø söï meät moûi. Thaäm chí sau khi chuaån hoaù caùc
yeáu toá naøy, chuùng ta vaãn thaáy coù söï caûm nhaän maøu khaùc nhau
giöõa ngöôøi naøy vaø ngöôøi khaùc. Ñieàu naøy cuõng khoâng quaù ngaïc
nhieân, vì moãi ngöôøi ñeàu khaùc nhau veà caùc giaùc quan vaø veà caùc
ñaëc ñieåm theå chaát chaúng haïn nhö chieàu cao, maøu da, caân naëng,
giôùi tính v.v... Caùc yeáu toá phi taâm lyù cuõng goùp phaàn taïo neân
nhieàu bieán ñoåi hôn. Chaúng haïn nhö nhöõng tình caûm ngheä thuaät,
neàn taûng vaên hoaù, thaäm chí söï öa chuoäng maøu baåm sinh. Ñaây
coù leõ laø nhöõng yeáu toá khoù döï ñoaùn vaø ñieàu chænh nhaát.
Bieán ñoåi lôùn thöù hai trong vieäc caûm nhaän maøu laø nguoàn aùnh
saùng. Maøu coù theå thay ñoåi ñaùng keå khi thay ñoåi nguoàn chieáu
saùng. Ngöôøi ta ñaõ laäp ra moät tieâu chuaån ñeå quan saùt aán phaåm,
tieâu chuaån naøy giuùp loaïi tröø söï laãn loän vaø caùc vaán ñeà trong vieäc
nhaän xeùt vaø giao tieáp maøu saéc.
Vaät theå, nhö moät haèng soá, coù theå thay ñoåi veà hình daùng tuyø
thuoäc vaøo ñoä boùng hieän coù. Vieäc xaùc ñònh moät goùc quan saùt coá
ñònh giuùp laøm giaûm vaán ñeà naøy. Nhöõng vaán ñeà do caùc yeáu toá
treân mang laïi ñöôïc xeáp töø coù theå döï ñoaùn cho ñeán khoâng theå
döï ñoaùn ñöôïc. Chaúng haïn nhö vôùi hieän töôïng Meta laø moät vaán
ñeà ñaõ ñöôïc hieåu roõ, ñoù laø söï haáp thuï quang phoå khaùc nhau cuûa
hai maøu (ñang xem xeùt) laøm cho hai maøu naøy gioáng nhau döôùi
nguoàn aùnh saùng naøy nhöng khaùc nhau döôùi moät nguoàn aùnh saùng
khaùc.
Tuy nhieân, nhöõng vaán ñeà veà maøu coù lieân quan ñeán nhöõng khaùc
bieät caù nhaân giöõa hai ngöôøi laïi caøng khoù giaûi quyeát hôn. Coù
theå laø moät hoaëc caû hai ngöôøi ñeàu coù chöùng caûm nhaän maøu saéc
khoâng bình thöôøng maø hoï khoâng bieát tröø khi hoï ñöôïc kieåm tra.
Hy voïng raèng söï hieåu bieát veà lyù thuyeát maøu saéc seõ giuùp giaûm
nhöõng khaùc bieät naøy trong vieäc phuïc cheá maøu, nhöng ñoái vôùi
vieäc choïn loïc maøu saéc thì khoâng theå traùnh khoûi. Moïi ngöôøi
mong muoán raèng nhöõng khaùc bieät vaãn toàn taïi nhaát laø veà maët
taâm lyù ñeå cuoäc soáng phong phuù hôn.
3.1 Ñònh nghóa veà söï phuïc cheá maøu
3.2 Lòch söû ngaén goïn veà söï taùi taïo maøu saéc
3.3 Truyeàn hình
3.3.1 Maøn hình Cathod (CRT)
3.3.2 Maøn hình Tinh theå loûng (LCD)
3.3.3 Maøn hình Plasma
3.3.4 Maøn hình theà heä môùi
Maøn hình LED
Maøn hình Laser
Maøn hình SED
3.4 Nhieáp aûnh
3.5 In maøu
3.5.1 In maøu vaø truyeàn hình maøu
3.5.2 Taùch maøu cho quaù trình in
3.5.3 Caùc kieåu in maøu
3.5.3.1 In laàn löôït 4 maøu cô baûn
3.5.3.2 In maøu pha (maøu spot)
3.5.3.3 Maøu lyù töôûng vaø maøu thöïc teá
3.5.3.4 In maøu ñaëc bieät
3.5.4 Phuïc cheá maøu baèng caùc ñieåm aûnh
3.5.4.1 Taàn soá tram
3.5.4.2 Goùc xoay tram
3.5.4.3 Ñoä phaân giaûi cuûa hình aûnh vaø ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò xuaát
3.5.4.4 Kích thöôùc töông ñoái cuûa ñieåm aûnh
3.5.4.5 Ñoä phaân giaûi hình aûnh vaø dung löôïng aûnh
3 SÖÏ PHUÏC CHEÁ MAØU
3.1. Ñònh nghóa veà söï phuïc cheá maøu

Phuïc cheá maøu laø moät quaù trình quang hoïc, hoaù hoïc vaø ñieän töû
ñeå taïo ra moät söï moâ phoûng maøu gaàn vôùi phong caûnh hoaëc vaät
theå goác. Kyõ thuaät nhieáp aûnh, kyõ thuaät nhuoäm maøu, kyõ thuaät
ñieän töû vaø söï chuyeån ñoåi cuûa moät chaát lieäu maøu sang moät beà
maët vaät lieäu, moãi thöù ñoùng moät vai troø trong quaù trình naøy tuyø
thuoäc vaøo hình thöùc phuïc cheá. ÔÛû moät dieän roäng, thì quaù trình
naøy bao goàm caû vieäc taïo ra caùc hình aûnh treân ñeá trong suoát vaø
hình aûnh in treân giaáy, caùc hình aûnh truyeàn hình vaø caùc hình thöùc
phuïc cheá in khaùc.
3.2. Lòch söû ngaén goïn veà söï taùi taïo maøu saéc
Phuïc cheá maøu laàn ñaàu tieân ñöôïc thöïc hieän bôûi moät nhaø vaät lyù
ngöôøi Xcoâtlen teân laø James Clerk Maxwell. Maxwell ñaõ chuïp
moät phong caûnh ba laàn, moät laàn qua moät kính loïc maøu Ñoû côø,
moät laàn qua kính loïc maøu Xanh luïc vaø moät laàn qua moät kính loïc
maøu Xanh tím. Nhöõng taám phim aâm baûn traéng ñen naøy ñöôïc
sao chuïp laïi ñeå taïo ra nhöõng taám phim döông baûn, sau ñoù ñöôïc
ñoùng khung thaønh nhöõng taám phim trong duøng ñeå chieáu baèng
ñeøn. Ba taám phim trong naøy ñöôïc ñaët trong ba maùy chieáu khaùc
nhau vaø ba hình aûnh naøy ñöôïc chieáu choàng khít leân nhau leân
treân moät maøn hình. Caùc kính loïc maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh
tím ñaõ ñöôïc ñaët tröôùc caùc oáng kính cuûa caùc maùy chieáu töông
öùng chöùa caùc hình aûnh döông baûn maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø
Xanh tím cuûa phong caûnh.
Ngöôøi ta khoâng bieát chính xaùc ngaøy Maxwell chuïp böùc aûnh
maøu ñaàu tieân, OÂng ta ñaõ coâng boá caùc chi tieát veà caùch thöùc tieán
haønh phuïc cheá hình aûnh maøu treân cô sôû 3 maøu coäng cô baûn trong
taùc phaåm Transactions of The Royal Society of Edinburgh vaøo
naêm 1855. Ngaøy 17 thaùng 5 naêm 1861, taïi hoïc vieän Hoaøng gia
Anh Quoác ôû Luaân Ñoân ñaõ coù moät thöïc nghieäm noåi tieáng veà kyõ
thuaät naøy. Tuy nhieân coù baèng chöùng cho thaáy raèng Maxwell ñaõ
chöùng minh thuaät phuïc cheá aûnh maøu laàn ñaàu tieân trong moät baøi
giaûng cho Hoäi Hoaøng Gia.
Trong thöïc nghieäm naêm 1859, Maxwell ñaõ söû duïng phim döông
baûn taùch boán maøu. Ngoaøi söï taùch loïc maøu Ñoû côø, Maøu Xanh luïc
vaø Xanh tím coøn coù söï loïc maøu vaøng. Taát caû 4 döông baûn taùch
ñöôïc chieáu choàng chính xaùc thoâng qua nhöõng kính loïc gioáng
nhö nhöõng kính loïc ñöôïc söû duïng ñeå laøm caùc aâm baûn taùch maøu,
chuùng ta khoâng bieát taïi sao Maxwell ñaõ söû duïng baûn maøu vaøng.
Coù leõ noù ñöôïc söû duïng ñeå giuùp taêng theâm söï theå hieän maøu saéc
cuûa böùc aûnh vì hoài ñoù ngöôøi ta chöa cheá taïo ñöôïc lôùp nhuõ töông
nhaïy vôùi taát caû caùc maøu.
Nhö vaäy, böùc hình maøu ñaàu tieân ñöôïc Maxwell thöïc hieän
vaøo naêm 1859. Noù ñöôïc thöïc hieän baèng caùch chieáu 4 döông
baûn phim thoâng qua nhöõng kính loïc thích hôïp. Lyù thuyeát cuûa
Thomas Young vaøo naêm 1861 taäp trung vaøo söï nhaïy maøu hôn
laø kyõ thuaät chuïp aûnh maøu, .
Hình aûnh treân taám phim ñaàu tieân ñöôïc Louis Ducos du Hauron
phaùt minh ôû Phaùp naêm 1868, hình aûnh treân moät nhuõ töông traéng
ñen toaøn saéc ñöôïc theå hieän bôûi moät chuoãi caùc chaám hoaëc ñöôøng
Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím trong suoát taïo neân hình aûnh treân lôùp
nhuõ töông naøy. Caùc chaám vaø ñöôøng naøy nhoû ñeán noãi ngöôøi ta
khoâng theå nhìn thaáy baèng maét thöôøng. Sau khi phôi, phim ñöôïc
xöû lyù ñaûo aâm ñeå thu ñöôïc moät phim nhöïa maøu döông baûn. Vieäc
laøm phim nhöïa theo nguyeân taéc maøu coäng naøy ñaõ ñöôïc thöông
maïi hoaù vôùi caùc quy trình cuûa Lumieøre naêm 1908 vaø quy trình
Dufay naêm 1935. Phim nhöïa maøu coäng ñöôïc coâng ty Polaroid
giôùi thieäu laïi vaøo naêm 1983 baèng quy trình laøm phim Slide
Polachrome 35 ly.
Söï phuïc cheá maøu
Chính Hauron laø ngöôøi ñaõ ñi ñaàu trong vieäc phaùt trieån heä thoáng
maøu tröø. Quyeån saùch ñaàu tieân veâà kyõ thuaät nhieáp aûnh maøu
ñöôïc Hauron xuaát baûn naêm 1869 coù töïa laø Les Couleurs en
photographie: Solution du probleøme. OÂng ñeà nghò taïo ra caùc
aâm baûn taùch maøu thoâng qua caùc kính loïc maøu Ñoû côø, Xanh
luïc, Xanh tím sau ñoù taïo ra caùc phim döông baûn töø moãi aâm baûn
taùch naøy vaø nhuoäm chuùng baèng caùc maøu sô caáp töông öùng (ví
duï nhö Cyan, Magenta vaø Vaøng). Hai quy trình ñaõ ñaït ñöôïc söï
phoå bieán roäng raõi laø quy trình carbro (1925) vaø caùc quy trình
Imbibition ñöôïc Jos Peù aùp duïng laàn ñaàu tieân naêm 1925. Caùc
quy trình naøy bao goàm quy trình xöû lyù kyõ thuaät maøu vaø quy
trình chuyeån nhuoäm maøu.
Caùc phöông phaùp toång hôïp tröø raát khoù söû duïng bôûi vì noù ñoøi
hoûi söï choàng chính xaùc caùc döông baûn maøu hoaëc choàng chính
xaùc caùc hình aûnh töø nhöõng khuoân nhuoäm döông baûn. Giaûi
phaùp laø moät phim coù 3 lôùp nhuõ töông, moãi lôùp ñöôïc laøm cho
nhaïy vôùi moät maøu (Cyan, Magenta vaø Vaøng) trong quaù trình xöû
lyù. Coâng ty Eastman Kodak ñaõ giôùi thieäu phim Kodachrome vaøo
naêm 1935, ñaây laø loaïi phim thaønh coâng ñaàu tieân. Loaïi phim naøy
ñaõ ñöôïc xöû lyù bôûi moät quy trình phöùc taïp ñoù laø xöû lyù moät caùch
bieät laäp caùc lôùp nhuõ töông. Quy trình IG Agfacolor naêm 1936
ñaõ duøng töøng caëp maøu trong nhuõ töông laøm cho quaù trình xöû lyù
ñôn giaûn hôn nhieàu. Caû hai loaïi phim naøy ñeàu laø chaát lieäu hoaùn
vò (coù theå söû duïng ñaûo ngöôïc), chaát lieäu maøu aâm baûn ñaàu tieân
ñöôïc coâng ty Eastman Kodak giôùi thieäu naêm 1942 laø Kodacolor.
Söï phaùt trieån quan troïng trong lónh vöïc nhieáp aûnh maøu laø heä
thoáng chuïp aûnh laáy lieàn naêm 1957 cuûa Polaroid Corporation
Polacolor.
Caùc thöû nghieäm tröôùc ñaây vôùi tivi maøu ñaõ ñöa ñeán keát quaû
laø söï phaùt trieån phöông phaùp caùc khung hình lieân tieáp, theo
phöông phaùp naøy baùnh xe lieân hoaøn chöùa caùc kính loïc maøu Ñoû
côø, Xanh luïc vaø Xanh tím ñöôïc ñaët leân caùc oáng kính cuûa maùy
thu truyeàn hình vaø ñaõ taïo ra caùc hình aûnh taùch lieân tieáp maøu Ñoû
côø, Xanh tím vaø Xanh luïc. Moät baùnh xe kính loïc töông töï trong
maùy ghi hình cuõng ñöôïc quay ñoàng boä vôùi caùc khung aûnh taïo
Maøu saéc: Lyù thuyeát & öùng duïng
ra aûnh truyeàn hình ñaày maøu saéc. Heä thoáng Columbia ñaõ ñöôïc
Uyû Ban Vieãn Thoâng Lieân Bang (FCC) chuaån hoaù naêm 1950 ñeå
ñöôïc söû duïng ôû Myõ. Nhöng heä thoáng naøy khoâng ñöôïc söû duïng
roäng raõi laém vaø sau ñoù FCC ñaõ boû qua quyeát ñònh naêm 1950
cuûa mình vaø chaáp nhaän heä thoáng cuûa Uyû Ban Heä Thoáng Truyeàn
Hình Quoác Gia (NTSC) naêm 1953.
Heä thoáng naøy söû duïng ba maùy tieáp nhaän hình aûnh vaø trong maùy
thu hình coù ba oáng phoùng ñieän töû, moät maøn che toái vaø moät maøn
hình chöùa moät maûng gheùp caùc chaát phaùt quang maøu Ñoû côø,
Xanh luïc vaø Xanh tím. Tieáp theo heä thoáng NTSC cuûa Myõ laø heä
thoáng PAL cuûa Ñöùc vaøø heä thoáng SECAM cuûa Phaùp ñöôïc giôùi
thieäu naêm 1967. Caû ba heä thoáng naøy coù nhieàu ñieåm chung. Caùc
oáng phosphor vaø caùc taám chaén toái ñaõ phaùt trieån töø caùc chuoãi caùc
chaám maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím thaønh caùc daûi Ñoû côø,
Xanh luïc vaø Xanh tím nhöng kyõ thuaät cô baûn cuûa heä thoáng vaãn
khoâng maáy thay ñoåi.
Maøu saéc ñöôïc duøng laàn ñaàu tieân trong ngaønh in vaøo theá kyû
15. Tuy nhieân, noù ñaõ bò giôùi haïn qua vieäc duøng caùc maøu toâng
nguyeân cho caùc muïc ñích trang trí. Maõi ñeán ñaàu theá kyû 18,
Jacob Christoph Le Blon môùi giôùi thieäu vieäc in hình coù taàng
thöù 3 maøu. Le Blon, ngöôøi chòu aûnh höôûng bôûi coâng trình cuûa
Isaac Newton, ñaõ choïn möïc maøu Vaøng, Ñoû côø vaø Xanh tím laøm
maøu sô caáp. Nhöõng loaïi möïc naøy ñaõ môû ñöôøng cho vieäc cheá
taïo caùc maøu vaøng, Magenta vaø Cyan ngaøy nay. Hieäu quaû taàng
thöù thu ñöôïc nhôø söû duïng kyõ thuaät khaéc chaïm thuû coâng treân
caùc baûn in baèng ñoàng. Quy trình naøy ñaõ taïo ra caùc baûn in maãu
ñaàu tieân vaøo khoaûng naêm 1704. Le Blon, goác Phaùp, sinh ôû Ñöùc
vaøo naêm 1667. Quy trình oâng taïo ra khoâng phaûi laø moät thaønh
coâng ôû chaâu AÂu vì theá naêm 1719 oâng ta ñeán Luaân Ñoân. Chính ôû
nöôùc Anh quy trình in ba maøu ñaõ trôû neân moät thaønh coâng ngheä
thuaät, nhöng vôùi nhieàu lyù do khaùc Le Blon ñaõ khoâng thaønh coâng
veà maët taøi chính. Naêm 1722 oâng ta ñaõ xuaát baûn coâng trình cuûa
mình trong aán baûn coù teân Coloritto hoaëc söï haøi hoaø maøu saéc
trong toâ maøu.
Naêm 1735, Le Blon chuyeån ñeán Pari. Ngöôøi ta cho raèng ôû ñoù
oâng ñaõ söû duïng baûn keõm ñen nhö moät maøu quan troïng trong
vieäc phuïc cheá maøu. Le Blon laø ngöôøi saùng cheá ra vieäc in choàng
maøu. Söï khaùc bieät chính duy nhaát vôùi caùc kyõ thuaät hieän ñaïi laø
oâng ta ñaõ phaûi chaïm nhöõng baûn keõm cuûa mình baèng tay, trong
khi ngaøy nay vieäc sao cheùp vaø chaïm khaéc ñöôïc thöïc hieän baèng
caùc kyõ thuaät quang hoaù hoaëc ñieän töû.
Trong theá kyû 19, in khaéc maøu (1819), in baûn goã (1823) vaø in
Stencil ñaõ taïo ra nhöõng thaønh coâng nhaát ñònh vaø ñöôïc öùng duïng
vaøo thöông maïi. Trong theá kyû naøy nhieàu quy trình khaùc vaø caùc
bieán theå cuõng ñöôïc giôùi thieäu nhöng caùc quy trình naøy ñeàu laø
caùc ví duï cuûa in choàng maøu vaø chuùng khoâng phuø hôïp vôùi ñònh
nghóa veà phuïc cheá maøu cuûa chuùng ta.
Töø naêm 1870 trôû veà sau, nhöõng phaùt trieån quan troïng ñaõ ñaët
neàn moùng cho caùc quy trình in maøu ngaøy nay. Naêm 1869 Du
Hauron ñaõ phuïc cheá hình aûnh maøu thoâ baèng kyõ thuaät in thaïch
baûn vaø söû duïng quy trình quang cô. Trong kyõ thuaät cuûa oâng
khoâng coù loaïi tram naøo ñöôïc söû duïng vaø taàng thöù coù ñöôïc laø
do söï taêng daàn toâng maøu döïa treân ñoä noåi haït cuûa aûnh goác, nhuõ
töông aûnh vaø ñaù in lito.
Hình 3.1:
Hình coù taàng thöù
ñaàu tieân ñöôïc
taïo ra vôùi muïc
ñích thöông maïi
(Hình ñöôïc phuïc
cheá bôûi William
Kurtz ôû New
York vaøo naêm
1893. OÂng ñaõ söû
duïng tram soïc
vaø in 3 maøu)
Naêm 1873 ñaõ coù moät chuyeån bieán quan troïng veà phuïc cheá maøu
khi giaùo sö ngöôøi Ñöùc Hermann W. Vogel phaùt trieån caùc nhuõ
töông aûnh caûi tieán nhaïy caûm vôùi maøu. Naêm 1881, Fredeørik
E. Ives ôû Philadelphia ñaõ saùng cheá ra tram taùi taïo taàng thöù,
noù cho pheùp oâng ta phaùt trieån vaø trieån laõm maãu ñaàu tieân veà in
taàng thöù 3 maøu taïi cuoäc trieån laõm Novelties ôû Philadelphia naêm
1885. Max Levy ôû Philadelphia ñaõ thaønh coâng trong vieäc phaùt
trieån moät quy trình saûn xuaát chính xaùc caùc loaïi tram naøy.
Ngöôøi ta cho raèng tieán só E.Albert vaø H.Ulrich cuûa Ñöùc laø nhöõng
ngöôøi ñaàu tieân söû duïng quy trình taùch maøu quang cô. Albert ñaõ
ñöôïc caáp baèng saùng cheá vaøo naêm 1899 vôùi kyõ thuaät UCR vaø
coâng duïng cuûa maøu ñen. Quy trình 4 maøu ñaàu tieân ñaõ phoå bieán
ôû Myõ hôn ôû chaâu AÂu. Ngaøy nay, taát caû vieäc in choàng maøu ñeàu
laø 4 maøu. Coâng duïng cuûa maøu ñen ñaõ giuùp ñaït ñöôïc caùc maøu
trung tính vaø taêng ñoä töông phaûn cuûa böùc aûnh.
Söï phuïc cheá baèng in maøu ñaõ phaùt trieån nhanh trong cuoái theá
kyû 19 vaø ñaàu theá kyû 20 cho ñeán nay, khi phaàn lôùn hình aûnh
ñeàu ñöôïc in maøu. Nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa söï taùi taïo maøu
quang cô coù töø naêm 1900 vaãn giöõ nguyeân cho ñeán ngaøy nay,
nhöng ñaõ coù nhieàu böôùc tieán trieån quan troïng qua nhieàu naêm
laøm cho chaát löôïng ñöôïc caûi tieán vaø chi phí thaáp hôn.
Moät thaønh töïu quan troïng trong vieäc taùi taïo maøu laø söï phaùt trieån
cuûa kyõ thuaät baûn che maøu quang cô. Tieán só E.Albert laø ngöôøi
ñaàu tieân ñöôïc caáp baèng saùng cheá veà nhöõng kyõ thuaät naøy. Sau
ñoù, coù khoaûng 100 baèng saùng cheá veà kyõ thuaät baûn che ñöôïc
caáp, taát caû ñeàu vôùi muïc tieâu söûa chöõa nhöõng söï haáp thuï maøu
khoâng mong muoán cuûa caùc loaïi möïc in, ñaëc bieät laø möïc maøu
Magenta vaø Cyan.
Vôùi nhieàu lyù do, caùc quy trình naøy ñaõ khoâng trôû neân phoå bieán
maõi cho ñeán khi Alexander Murray cuûa coâng ty Eastman Kodak
vaø Frank Preucil cuûa Hieäp hoäi kyõ thuaät in offset coù nhöõng noã
löïc mang tính phaùt trieån vaø giaùo duïc ñaõ laøm cho kyõ thuaät baûn
che trôû neân phoå bieán ôû Myõ. Nhöõng kyõ thuaät naøy ñaõ mang laïi keát
quaû laø giaûm ñaùng keå thôøi gian vaø chi phí khi so saùnh vôùi nhöõng
phöông phaùp tuùt söûa thuû coâng phöùc taïp vaø toán nhieàu thôøi gian.
Söï phuïc cheá maøu 7
Nhöõng chaát lieäu maøu ñöôïc söû duïng trong möïc in chuû yeáu laø caùc
chaát maøu voâ cô voán coù moät khoaûng phuïc cheá maøu giôùi haïn vaø
khoâng trong suoát. Vieäc phaùt trieån caùc chaát maøu höõu cô ñaõ gia
taêng khoaûng phuïc cheá maøu saün coù trong khi vaãn giöõ ñöôïc ñoä
beàn hôïp lyù. Nhöõng phaùt trieån chính yeáu bao goàm:
ª Caùc maøu azo duøng cho saûn xuaát möïc ñöôïc phaùt trieån trong
khoaûng töø 1899 - 1912. Haàu heát caùc chaát lieäu maøu vaøng
ñeàu thuoäc loaïi naøy.
ª Khaùm phaù caùc chaát lieäu maøu Tungstate vaø Molybdate
vaøo khoaûng naêm 1914. Möïc Magenta toát nhaát thuoäc
nhoùm naøy.
ª Khaùm phaù chaát lieäu phthalocyanine vaøo naêm 1928, chaát
naøy laøm cho Cyan thaät söï saùng vaø coù theå phuø hôïp vôùi in
choàng maøu.
Nhöõng tieán boä quan troïng gaàn ñaây nhaát trong vieäc phuïc cheá maøu
laø söï phaùt trieån maùy taùch maøu ñieän töû. Nhöõng chieác maùy ñaàu
tieân ñöôïc phaùt trieån vaøo nhöõng naêm 1930 bôûi Arthur C. Hardy
thuoäc Vieän coâng ngheä Massachusetts cuøng vôùi F.L. Wurzburg,
Alexander Murray vaø Richard C. Morse cuûa Eastman Kodak.
Maùy taùch maøu cuûa Kodak ñöôïc phaùt trieån cao hôn thaønh maùy
taùch maøu thöông maïi ñaàu tieân - Springdale- naêm 1950. Ñeán
naêm 1980 trôû ñi thì kyõ thuaät taùch maøu ñieän töû phaùt trieån vöôït baäc
vaø baét ñaàu nhöôøng böôùc cho kyõ thuaät xuaát phim treân caùc maùy
ImageSetter trong nhöõng naêm 1990, cuõng trong thôøi gian naøy
caùc kyõ thuaät ghi baûn tröïc tieáp töø maùy tính (CTP) cuõng daàn
tröôûng thaønh vaø trôû neân phoå bieán ôû caùc nhaø in vaøo ñaàu theá kyû
21. Hieän nay, ngöôøi ta ñang noùi ñeán vieäc boû qua kyõ thuaät ghi
baûn tröïc tieáp vaø thay vaøo ñoù laø in kyõ thuaät soá.
3.3 Truyeàn hình
3.3.1 Maøn hình Cathod (CRT)

Ñoái vôùi truyeàn hình maøu daïng oáng Cathoâd (CRT), moät maùy
quay ñaëc bieät ñöôïc söû duïng ñeå queùt phong caûnh raát nhanh töøng
doøng moät. Tia saùng ñi qua oáng kính maùy thu hình ñöôïc chuyeån
thaønh 3 tia nhôø caùc laêng kính hoaëc caùc kính löôõng saéc vaø sau ñoù
ñi qua caùc kính loïc maøu R, G vaø B. Caùc tia saùng laàn löôït ñöôïc
chuyeån thaønh caùc tín hieäu ñieän töû baèng caùc boä bieán ñoåi quang
ñieän trong caùc oáng maùy thu hình. Nhöõng tín hieäu naøy ñöôïc xöû
lyù trong phoøng thu hình vaø sau ñoù ñöôïc chuyeån cho caùc maùy thu
hình chöùa 3 tia aâm cöïc, caùc tia naøy phaùt ra moät luoàng caùc elec-
tron töông öùng vôùi caùc tín hieäu maøu R, G vaø B ñeå phuïc cheá hình
aûnh. Caùc electron naøy neùn caùc laân quang (phosphors) maøu Rø, G
vaø B leân maët beân trong cuûa ñeøn hình laøm cho chuùng saùng leân vaø
vì theá taïo neân moät hình aûnh ñaày maøu saéc. Moãi luoàng electron
ñöôïc saép xeáp ñeå chæ neùn nhöõng laân quang töông öùng maø thoâi.
Hình 3.2: "+',-!.') 1(
6!(,
Caáu taïo vaø caùch 2*'( 2*5!
thöùc hoaït ñoäng '(!!
cuûa ñeøn hình

7!'(

Cathod 26!0
%!
(
5!
%!
(
/!6!
%!
!6!'2'&2! 2! 2*'(5!
2!6!
(*4!8'+"! 1(
( .2!'"
2',!'
2*'(5! !'"

%!
6!( (
6!(%!
6!( (
1!,3!
2,
#2'$(!
"&#"%&
Nhieäm vuï cuûa maøn hình laø taùi taïo laïi hình aûnh. Ñeå taùi taïo laïi
hình aûnh, phöông phaùp phoå bieán nhaát hieän nay laø hieån thò hình
aûnh döïa vaøo baûn ñoà ma traän ñieåm aûnh. Theo phöông phaùp naøy,
moät khung hình seõ ñöôïc chia ra laøm voâ soá caùc ñieåm aûnh nhoû.
Caùc ñieåm aûnh coù daïng hình vuoâng, coù kích thöôùc raát nhoû. Kích
thöôùc “thöïc” cuûa moät ñieåm aûnh laø: 0.01x0.01cm. Tuy nhieân
kích thöôùc thöïc naøy phaàn lôùn chæ coù yù nghóa lyù thuyeát, vì haàu
nhö chuùng ta ít khi quan saùt ñöôïc caùc ñieåm aûnh taïi kích thöôùc
thöïc cuûa chuùng, moät phaàn do chuùng quaù beù, moät phaàn do kích
thöôùc quan saùt cuûa ñieåm aûnh phuï thuoäc vaøo ñoä phaân giaûi, vôùi
cuøng moät dieän tích hieån thò, ñoä phaân giaûi (soá löôïng ñieåm aûnh)
caøng lôùn thì kích thöôùc quan saùt ñöôïc cuûa chuùng caøng beù. Kích
thöôùc cuûa moät khung hình ñöôïc cho bôûi soá löôïng ñieåm aûnh theo
chieàu ngang vaø soá löôïng ñieåm aûnh theo chieàu doïc. Ví duï kích
thöôùc khung hình 1600x1200 (pixel) coù nghóa khung hình ñoù
seõ ñöôïc hieån bò bôûi 1600 ñieåm aûnh theo chieàu ngang vaø 1200
ñieåm aûnh theo chieàu doïc. Giaù trò 1600x1200 khoâng phaûi laø ñoä
phaân giaûi cuûa hình aûnh vì treân thöïc teá giaù trò veà soá löôïng pixel
chæ mang yù nghóa kích thöôùc, coøn ñoä phaân giaûi ñöôïc tính baèng
soá löôïng ñieåm aûnh hieån thò treân dieän tích moät inch vuoâng. Ñoä
phaân giaûi caøng cao, hình aûnh ñöôïc hieån thò seõ caøng neùt. Ñoä
phaân giaûi ñaït ñeán giaù trò ñoä phaân giaûi thöïc khi maø moät pixel
ñöôïc hieån thò vôùi ñuùng kích thöôùc thöïc cuûa noù (kích thöôùc thöïc
cuûa pixel ñöôïc laáy sao cho ôû moät khoaûng caùch nhaát ñònh, pixel
ñoù ñöôïc nhìn döôùi moät goùc xaáp xæ baèng naêng suaát phaân li cuûa
maét ngöôøi). Neáu ñoä phaân giaûi beù hôn giaù trò ñoä phaân giaûi thöïc,
maét ngöôøi seõ coù caûm giaùc hình aûnh bò saïn, khoâng neùt. Neáu ñoä
phaân giaûi cao hôn ñoä phaân giaûi thöïc, treân lyù thuyeát, ñoä neùt
vaø ñoä chi tieát cuûa hình aûnh seõ taêng leân, tuy nhieân thöïc söï maét
ngöôøi khoâng caûm nhaän ñöôïc hoaøn toaøn söï khaùc bieät naøy.
Maét ngöôøi caûm nhaän hình aûnh döïa vaøo hai yeáu toá, maøu vaø ñoä
saùng (choùi) cuûa hình aûnh. Maøn hình muoán hieån thò ñöôïc hình
aûnh thì cuõng phaûi taùi taïo laïi ñöôïc hai yeáu toá thò giaùc naøy cuûa
hình aûnh. Veà maøu saéc, maét ngöôøi coù khaû naêng caûm nhaän hôn 4
tæ saéc ñoä maøu khaùc nhau, trong ñoù coù moät phoå maøu khoaûng hôn
30 trieäu maøu ñöôïc caûm nhaän roõ reät nhaát. Muoán taùi taïo laïi hình
aûnh chaân thöïc, maøn hình hieån thò caàn phaûi coù khaû naêng hieån
thò ít nhaát laø khoaûng 16 trieäu maøu. Bình thöôøng, khi muoán taïo
ra moät maøu saéc, ngöôøi ta söû duïng kó thuaät loïc maøu töø aùnh saùng
traéng, moãi boä loïc maøu seõ cho ra moät maøu. Tuy nhieân, vôùi kích
thöôùc voâ cuøng beù cuûa ñieåm aûnh, vieäc ñaët 16 trieäu boä loïc maøu
tröôùc moät ñieåm aûnh laø gaàn nhö voâ voïng. Chính vì theá, ñeå hieån
thò maøu saéc moät caùch ñôn giaûn nhöng vaãn cung caáp khaù ñaày ñuû
daûi maøu, ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp phoái hôïp maøu töø caùc
maøu cô baûn cuûa toång hôïp maøu coäng.
3.3.2 Maøn hình tinh theå loûng (LCD)

Do hình aûnh ñöôïc maõ hoaù vaø hieån thò döôùi daïng baûn ñoà ma traän
ñieåm aûnh, neân maøn hình LCD cuõng phaûi ñöôïc caáu taïo töø caùc
ñieåm aûnh. Moãi ñieåm aûnh treân maøn hình LCD seõ hieån thò moät
ñieåm aûnh cuûa khung hình. Trong moãi ñieåm aûnh treân maøn hình
LCD, coù ba ñieåm aûnh con (subpixel), moãi ñieåm aûnh hieån thò moät
trong ba maøu: ñoû côø, xanh laù, xanh tím. Ñeå naém ñöôïc nguyeân
lyù hoaït ñoäng cuûa maøn hình LCD, ta xeùt moät soá khaùi nieäm sau:
ª AÙnh saùng phaân cöïc: theo lyù thuyeát soùng aùnh saùng cuûa
Huyghen, Fresnel vaø Maxwell, aùnh saùng laø moät loaïi soùng
ñieän töø truyeàn trong khoâng gian theo thôøi gian. Phöông
dao ñoäng cuûa soùng aùnh saùng laø phöông dao ñoäng cuûa töø
tröôøng vaø ñieän tröôøng (vuoâng goùc vôùi nhau). Doïc theo
phöông truyeàn soùng, phöông dao ñoäng cuûa aùnh saùng coù
theå leäch nhau moät goùc tuyø yù. Xeùt toång quaùt, aùnh saùng
bình thöôøng coù voâ soá phöông dao ñoäng khaùc nhau. AÙnh
saùng phaân cöïc laø aùnh saùng chæ coù moät phöông dao ñoäng
duy nhaát, goïi laø phöông phaân cöïc.
ª Kính loïc phaân cöïc: laø loaïi vaät lieäu chæ cho aùnh saùng phaân
cöïc ñi qua. Lôùp vaät lieäu phaân cöïc coù moät phöông ñaëc
bieät goïi laø quang truïc phaân cöïc. AÙnh saùng coù phöông dao
ñoäng truøng vôùi quang truïc phaân cöïc seõ truyeàn toaøn boä
qua kính loïc phaân cöïc. AÙnh saùng coù phöông dao ñoäng
vuoâng goùc vôùi quang truïc phaân cöïc seõ bò chaën laïi. AÙnh
saùng coù phöông dao ñoäng hôïp vôùi quang truïc phaân cöïc
moät goùc 0<A<90 seõ truyeàn moät phaàn qua kính loïc phaân
cöïc. Cöôøng ñoä aùnh saùng truyeàn qua kính loïc phaân cöïc phuï
thuoäc vaøo goùc hôïp bôûi phöông phaân cöïc cuûa aùnh saùng vaø
quang truïc phaân cöïc cuûa kính loïc phaân cöïc.
ª Tinh theå loøng: ñöôïc phaùt hieän bôûi moät nhaø thöïc vaät ngöôøi
AÙo naêm 1888. Khi noùi ñeán khaùi nieäm tinh theå, ta thöôøng
lieân töôûng tôùi vaät chaát ôû theå raén vaø coù moät caáu truùc hình
hoïc trong khoâng gian nhaát ñònh. Tuy nhieân vôùi tinh theå
loûng thì khaùc. Tinh theå loûng khoâng coù caáu truùc maïng tinh
theå coá ñònh nhö caùc vaät raén, maø caùc phaân töû coù theå chuyeån
ñoäng töï do trong moät phaïm vi heïp nhö moät chaát loûng.
Caùc phaân töû trong tinh theå loûng lieân keát vôùi nhau theo
töøng nhoùm vaø giöõa caùc nhoùm coù söï lieân keát vaø ñònh höôùng
nhaát ñònh, laøm cho caáu truùc cuûa chuùng coù phaàn gioáng caáu
truùc tinh theå. Vaät lieäu tinh theå loûng coù moät tính chaát ñaëc
bieät laø coù theå laøm thay ñoåi phöông phaân cöïc cuûa aùnh saùng
truyeàn qua noù, tuyø thuoäc vaøo ñoä xoaén cuûa caùc chuøm phaân
töû. Ñoä xoaén naøy coù theå ñieàu chænh baèng caùch thay ñoåi
ñieän aùp ñaët vaøo hai ñaàu tinh theå loûng.
Hình 3.3:
Caùc lôùp caáu taïo
maøn hình LCD
Maøn hình tinh theå loûng ñöôïc caáu taïo bôûi caùc lôùp xeáp choàng
leân nhau. Lôùp döôùi cuøng laø ñeøn neàn, coù taùc duïng cung caáp
aùnh saùng neàn (aùnh saùng traéng). Ñeøn neàn duøng trong caùc maøn
hình thoâng thöôøng, coù ñoä saùng döôùi 1000 cd/m2, thöôøng laø ñeøn
huyønh quang. Ñoái vôùi caùc maøn hình coâng coäng, ñaët ngoaøi trôøi,
caàn ñoä saùng cao thì coù theå söû duïng ñeøn neàn xenon. Ñeøn neàn
xenon veà maët caáu taïo khaù gioáng vôùi ñeøn pha bi-xenon söû duïng
treân caùc xe hôi cao caáp. Ñeøn xenon khoâng söû duïng daây toùc
noùng saùng nhö ñeøn Vonfram hay ñeøn halogen, maø söû duïng söï
phaùt saùng bôûi nguyeân töû bò kích thích, theo ñònh luaät quang
ñieän vaø maãu nguyeân töû Bo. Beân trong ñeøn xenon laø hai baûn
ñieän cöïc, ñaët trong khí trô xenon trong moät bình thuyû tinh thaïch
anh. Khi ñoùng nguoàn, caáp cho hai ñieän cöïc moät ñieän aùp raát lôùn,
côõ 25.000V. Ñieän aùp naøy vöôït ngöôõng ñieän aùp ñaùnh thuûng cuûa
xenon vaø gaây ra hieän töôïng phoùng ñieän giöõa hai ñieän cöïc. Tia
löûa ñieän seõ kích thích caùc nguyeân töû xenon leân möùc naêng löôïng
cao, sau ñoù chuùng seõ töï ñoäng nhaûy xuoáng möùc naêng löôïng thaáp
vaø phaùt ra aùnh saùng theo ñònh luaät böùc xaï ñieän töø..
Lôùp thöù hai laø lôùp kính loïc phaân cöïc coù quang truïc phaân cöïc
doïc, keá ñeán laø moät lôùp tinh theå loûng ñöôïc keïp chaët giöõa hai taám
thuyû tinh moûng, tieáp theo laø lôùp kính loïc phaân cöïc coù quang truïc
phaân cöïc ngang. Maët trong cuûa hai taám thuyû tinh keïp tinh theå
loûng coù phuû moät lôùp caùc ñieän cöïc trong suoát. Ta xeùt nguyeân lyù
hoaït ñoäng cuûa maøn hình LCD vôùi moät ñieåm aûnh con: aùnh saùng
ñi ra töø ñeøn neàn laø aùnh saùng traéng, coù voâ soá phöông phaân cöïc.
Sau khi truyeàn qua kính loïc phaân cöïc thöù nhaát, chæ coøn laïi aùnh
saùng coù phöông phaân cöïc doïc. AÙnh saùng phaân cöïc naøy tieáp tuïc
truyeàn qua lôùp tinh theå loûng. AÙnh saùng coù phöông phaân cöïc doïc
truyeàn tôùi lôùp kính loïc thöù hai coù quang truïc phaân cöïc ngang seõ
bò chaën laïi hoaøn toaøn. Luùc naøy, ñieåm aûnh ôû traïng thaùi taét.
Hình 3.4:
Caáu taïo moät ñieåm
aûnh con
Neáu ñaët moät ñieän aùp giöõa hai ñaàu lôùp tinh theå loûng, caùc phaân
töû seõ lieân keát vaø xoaén laïi vôùi nhau. AÙnh saùng truyeàn qua lôùp
tinh theå loûng ñöôïc ñaët ñieän aùp seõ bò thay ñoåi phöông phaân cöïc.
AÙnh saùng sau khi bò thay ñoåi phöông phaân cöïc bôûi lôùp tinh theå
loûng truyeàn ñeán kính loïc phaân cöïc thöù hai vaø truyeàn qua ñöôïc
moät phaàn. Luùc naøy, ñieåm aûnh ñöôïc baät saùng. Cöôøng ñoä saùng
cuûa ñieåm aûnh phuï thuoäc vaøo löôïng aùnh saùng truyeàn qua kính
loïc phaân cöïc thöù hai. Löôïng aùnh saùng naøy laïi phuï thuoäc vaøo
goùc giöõa phöông phaân cöïc vaø quang truïc phaân cöïc. Goùc naøy
laïi phuï thuoäc vaøo ñoä xoaén cuûa caùc phaân töû tinh theå loûng. Ñoä
xoaén cuûa caùc phaân töû tinh theå loûng phuï thuoäc vaøo ñieän aùp ñaët
vaøo hai ñaàu tinh theå loûng. Nhö vaäy, coù theå ñieàu chænh cöôøng ñoä
saùng taïi moät ñieåm aûnh baèng caùch ñieàu chænh ñieän aùp ñaët vaøo
hai ñaàu lôùp tinh theå loûng. Tröôùc moãi ñieåm aûnh con coù moät kính
loïc maøu, cho aùnh saùng ra maøu ñoû, xanh laù vaø xanh tím.Vôùi moät
ñieåm aûnh, tuyø thuoäc vaøo cöôøng ñoä aùnh saùng töông ñoái cuûa ba
ñieåm aûnh con, döïa vaøo nguyeân taéc phoái maøu coäng, ñieåm aûnh
seõ coù moät maøu nhaát ñònh. Khi muoán thay ñoåi maøu saéc cuûa moät
ñieåm aûnh, ta thay ñoåi cöôøng ñoä saùng tæ ñoái cuûa ba ñieåm aûnh con
so vôùi nhau. Muoán thay ñoåi ñoä saùng tæ ñoái naøy, phaûi thay ñoåi ñoä
saùng cuûa töøng ñieåm aûnh con, baèng caùch thay ñoåi ñieän aùp ñaët leân
hai ñaàu lôùp tinh theå loûng.
Moät nhöôïc ñieåm cuûa maøn hình tinh theå loûng, ñoù chính laø toàn
taïi moät khoaûng thôøi gian ñeå moät ñieåm aûnh chuyeån töø maøu naøy
sang maøu khaùc (thôøi gian ñaùp öùng). Neáu thôøi gian ñaùp öùng quaù
cao coù theå gaây neân hieän töôïng boùng ma vôùi moät soá caûnh coù toác
ñoä thay ñoåi khung hình lôùn. Khoaûng thôøi gian naøy sinh ra do sau
khi ñieän aùp ñaët leân hai ñaàu lôùp tinh theå loûng ñöôïc thay ñoåi, tinh
theå loûng phaûi maát moät khoaûng thôøi gian môùi coù theå chuyeån töø
traïng thaùi xoaén öùng vôùi ñieän aùp cuõ sang traïng thaùi xoaén öùng vôùi
ñieän aùp môùi. Thoâng qua vieäc taùi taïo laïi maøu saéc cuûa töøng ñieåm
aûnh, chuùng ta coù theå taùi taïo laïi toaøn boä hình aûnh.
3.3.3 Maøn hình Plasma

Plasma laø moät trong caùc pha (traïng thaùi) cuûa vaät chaát. ÔÛ traïng
thaùi plasma, vaät chaát bò ion hoaù raát maïnh, phaàn lôùn caùc phaân töû
hoaëc nguyeân töû chæ coøn laïi haït nhaân, caùc electron chuyeån ñoäng
töông ñoái töï do giöõa caùc haït nhaân. ÖÙng duïng ñaëc tính naøy cuûa
plasma, ngöôøi ta ñaõ cheá taïo ra maøn hình plasma.
ÔÛ traïng thaùi bình thöôøng, caùc ion döông vaø electron chuyeån
ñoäng hoãn loaïn. Vaän toác töông ñoái cuûa chuùng so vôùi nhau khoâng
lôùn. Khi ñaët khí plasma vaøo giöõa hai ñieän cöïc, ñieän tröôøng taùc
duïng leân caùc haït mang ñieän seõ laøm cho chuùng chuyeån ñoäng coù
höôùng: caùc electron bò huùt veà phía cöïc döông, caùc ion döông bò
huùt veà phía cöïc aâm. Trong quaù trình chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu
nhau nhö vaäy, caùc haït mang ñieän va chaïm vaøo nhau vôùi vaän
toác töông ñoái raát lôùn. Va chaïm seõ truyeàn naêng löôïng cho caùc
electron ôû lôùp ngoaøi cuøng cuûa nguyeân töû khí, laøm cho caùc elec-
tron naøy nhaåy leân möùc naêng löôïng cao hôn, sau moät khoaûng
thôøi gian raát ngaén, caùc electron seõ töï ñoäng chuyeån xuoáng möùc
naêng löôïng thaáp hôn vaø sinh ra moät photon aùnh saùng theo ñònh
luaät böùc xaï ñieän töø. Trong maøn hình plasma, ngöôøi ta söû duïng
khí xenon hoaëc khí neon. Caùc chaát khí naøy khi bò kích thích seõ
phaùt ra tia cöïc tím, khoâng nhìn ñöôïc tröïc tieáp baèng maét thöôøng,
nhöng coù theå giaùn tieáp taïo ra aùnh saùng khaû kieán.
Hình 3.5:
Caáu taïo 1 ñieåm
aûnh cuûa maøn
hình Plasma
Cuõng gioáng nhö maøn hình LCD, maøn hình Plasma cuõng coù caáu
taïo töø caùc ñieåm aûnh, trong moãi ñieåm aûnh cuõng coù ba ñieåm aûnh
con theå hieän ba maøu ñoû côø, xanh laù, xanh tím. Moãi ñieåm aûnh laø
moät buoàng kín, trong ñoù coù chöùa chaát khí xenon hoaëc neon. Taïi
maët tröôùc cuûa buoàng coù phuû lôùp phoât pho. Taïi hai ñaàu buoàng
khí cuõng coù hai ñieän cöïc. Khi coù ñieän aùp ñöôïc ñaët vaøo hai ñieän
cöïc, chaát khí beân trong buoàng kín seõ bò ion hoaù, caùc nguyeân töû
bò kích thích vaø phaùt ra tia cöïc tím. Tia cöïc tím naøy ñaäp vaøo lôùp
phoât pho phuû treân maët tröôùc cuûa buoàng kín seõ kích thích chaát
phoât pho, laøm cho chuùng phaùt saùng. AÙnh saùng phaùt ra seõ ñi qua
lôùp kính loïc maøu ñaët tröôùc moãi buoàng kín vaø cho ra moät trong
ba maøu cô baûn: ñoû, xanh laù, xanh tím. Phoái hôïp cuûa ba aùnh saùng
naøy töø ba ñieåm aûnh con trong moãi ñieåm aûnh seõ cho ra maøu saéc
cuûa ñieåm aûnh. Nhöôïc ñieåm chuû yeáu cuûa maøn hình Plasma so
vôùi maøn hình LCD laø chuùng khoâng hieån thò ñöôïc ñoä phaân giaûi
cao nhö maøn hình LCD coù cuøng kích thöôùc. Vì trong maøn hình
LCD, moãi ñieåm aûnh con chæ caàn moät lôùp tinh theå loûng khaù beù
cuõng coù theå thay ñoåi phöông phaân cöïc cuûa aùnh saùng moät caùch
deã daøng, töø ñoù taïo ñieàu kieän ñeå cheá taïo caùc ñieåm aûnh vôùi kích
thöôùc beù, taïo neân moät soá löôïng lôùn ñieåm aûnh treân moät ñôn vò
dieän tích (ñoä phaân giaûi cao). Coøn vôùi maøn hình Plasma, moãi
ñieåm aûnh con thöïc chaát laø moät buoàng kín chöùa khí. Theå tích
cuûa löôïng khí chöùa trong moät buoàng kín naøy phaûi ñaït moät giaù
trò nhaát ñònh ñeå coù theå phaùt ra böùc xaï töû ngoaïi ñuû maïnh khi bò
kích thích leân traïng thaùi plasma. Chính vì theá, kích thöôùc moät
ñieåm aûnh cuûa maøn hình Plasma khaù lôùn so vôùi moät ñieåm aûnh
cuûa maøn hình LCD, daãn ñeán vieäc vôùi cuøng moät dieän tích hieån
thò, soá löôïng ñieåm aûnh cuûa maøn hình Plasma ít hôn LCD, ñoàng
nghóa vôùi ñoä phaân giaûi thaáp hôn.
3.3.4 Maøn hình theá heä môùi: maøn hình LED vaø Laser TV
Neáu nhö khoaûng vaøi naêm tröôùc ñaây, maøn hình tinh theå loûng
vaø maøn hình Plasma ñöôïc coi laø hai ñònh daïng maøn hình theá
heä môùi, thay theá cho maøn hình CRT ñaõ quaù cuõ kó. So vôùi maøn
hình CRT, maøn hình tinh theå loûng vaø plasma coù nhöõng öu ñieåm
vöôït troäi: kích thöôùc nhoû goïn, kieåu daùng aán töôïng, thieát keá taám
phaúng, vaø coù theå cheá taïo ñöôïc nhöõng maøn hình vôùi kích thöôùc
khoång loà. Maøn hình tinh theå loûng, plasma, keát hôïp vôùi coâng
ngheä truyeàn hình ñoä neùt cao HDTV ñang môû ra moät kæ nguyeân
môùi trong lónh vöïc nghe nhìn, giaûi trí. Nhöng, khoâng döøng laïi ôû
ñoù, trong khi maøn hình tinh theå loûng vaø plasma ñang töøng böôùc
chieám lónh thò tröôøng, thì tin töùc veà nhöõng theá heä maøn hình môùi,
vôùi öu ñieåm vöôït troäi hôn ñaõ xuaát hieän. Maøn hình LED vaø La-
ser ñang ñöôïc coi laø hai ñònh daïng maøn hình theá heä môùi, sau kæ
nguyeân LCD vaø Plasma.
Chieám öu theá so vôùi maøn hình CRT truyeàn thoáng bôûi nhieàu öu
ñieåm, nhöng maøn hình LCD vaø Plasma cuõng coù nhöõng nhöôïc
ñieåm khoâng theå choái caõi. Thôøi gian ñaùp öùng, goùc nhìn vaø ñoä
töông phaûn luoân laø ñieåm yeáu cuûa maøn hình LCD trong baát cöù
cuoäc caïnh tranh naøo vôùi nhöõng loaïi maøn hình khaùc. Maëc duø
coâng ngheä saûn xuaát taám panel maøn hình ngaøy caøng phaùt trieån,
nhöng do ñaëc tính kó thuaät cuûa maøn hình LCD, seõ khoâng coù moät
caûi tieán naøo coù theå xoaù boû hoaøn toaøn nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa
loaïi maøn hình naøy. Vôùi maøn hình plasma, ñoä phaân giaûi thaáp,
khoù khaên khi saûn xuaát nhöõng maøn hình kích thöôùc beù, giaù thaønh
cao laø nhöõng nhöôïc ñieåm lôùn. Moät caùch toång quaùt, taïi maûng ñoà
hoaï cao caáp, maøn hình tinh theå loûng vaø plasma vaãn chöa theå
cung caáp moät chaát löôïng hình aûnh, ñoä chaân thöïc maøu saéc nhö
nhöõng maøn hình CRT truyeàn thoáng.
Ñeå khaéc phuïc nhöõng ñieåm yeáu ñoù, maøn hình LED vaø Laser ra
ñôøi, keát hôïp ñöôïc öu ñieåm cuûa maøn hình tinh theå loûng, plasma
laø kích thöôùc nhoû goïn, kieåu daùng ñeïp, vaø cuûa maøn hình CRT laø
chaát löôïng hình aûnh tuyeät haûo. Nhöôïc ñieåm cuûa maøn hình LCD
vaø Plasma, baét nguoàn töø chính caáu taïo cuûa hai loaïi maøn hình
naøy. Ñeå taïo ra ñöôïc maøu saéc taïi moãi ñieåm aûnh, caàn phaûi toång
hôïp maøu saéc töø ba ñieåm aûnh con. Maøu saéc cuûa ba ñieåm aûnh
con naøy coù ñöôïc nhôø loïc maøu töø aùnh saùng traéng phaùt ra töø ñeøn
neàn. Vieäc loïc ñöôïc chính xaùc ba maøu xanh laù, xanh tím, ñoû côø
laø khoâng heà deã daøng. Raát khoù cheá taïo ñöôïc nhöõng kính loïc maøu
hoaøn haûo, coù theå loïc ñöôïc toaøn boä aùnh saùng, chæ cho moät aùnh
saùng ñôn saéc ñi qua. Bao giôø cuõng coù moät löôïng nhoû nhöõng aùnh
saùng ñôn saéc coù maøu khaùc loït qua ñöôïc kính loïc maøu. Chính
nhöõng aùnh saùng loït qua ngoaøi mong muoán naøy khieán cho maøu
saéc cuûa moãi ñieåm aûnh con khoâng ñaït ñoä chính xaùc tuyeät ñoái,
daãn ñeán vieäc hieån thò maøu saéc taïi ñieåm aûnh cuõng khoâng chính
xaùc. Hôn nöõa, nhöôïc ñieåm naøy coøn khieán phoå maøu maø maøn
hình LCD cuøng vôùi Plasma coù khaû naêng taùi taïo laø khoâng lôùn.
Moät maøn hình LCD vôùi panel TN chæ coù khaû naêng hieån thò thöïc
262.000 maøu saéc, ngay caû vôùi panel PVA cao caáp, cuõng chæ
hieån thò ñöôïc 16.7 trieäu maøu. So vôùi phoå maøu maø maét ngöôøi
caûm nhaän ñöôïc, khaû naêng hieån thò maøu saéc cuûa maøn hình LCD
vaø Plasma chæ ñaït 35-40%.
Hai loaïi maøn hình theá heä môùi, LED vaø Laser, veà caáu taïo chung
cuõng töông töï nhö maøn hình LCD vaø Plasma, bao goàm caùc ñieåm
aûnh, moãi ñieåm aûnh cuõng coù ba ñieåm aûnh con, moãi ñieåm aûnh con
hieån thò moät maøu cô baûn trong heä maøu RGB. Tuy nhieân, khaùc
vôùi maøn hình tinh theå loûng vaø plasma, maøn hình LED vaø Laser
khoâng söû duïng phöông phaùp loïc aùnh saùng töø aùnh saùng ñeøn neàn
ñeå cho ra aùnh saùng ñôn saéc, maø söû duïng phöông phaùt phaùt tröïc
tieáp ra aùnh saùng coù böôùc soùng mong muoán. Nhôø vieäc phaùt ra
tröïc tieáp aùnh saùng ñôn saéc, moãi ñieåm aûnh con seõ cho ra moät
maøu saéc chính xaùc, vaø maøu saéc toång hôïp hieån thò taïi moãi ñieåm
aûnh cuõng chính xaùc. Maøn hình LED vaø Laser ñang trong giai
ñoaïn nghieân cöùu neân haàu nhö raát ít nhaø saûn xuaát coâng boá caùc
ñaëc tính kó thuaät, nguyeân lyù chi tieát, nhöng veà cô baûn coù theå
phaân tích hoaït ñoäng cuûa hai loaïi maøn hình treân nhö sau:
Maøn hình LED

Maøn hình LED – Light Emitting Diode, ñioât phaùt quang, laø moät
loaïi ñioát baùn daãn coù khaû naêng phaùt ra aùnh saùng khaû kieán, cuõng
nhö caùc loaïi böùc xaï hoàng ngoaïi vaø töû ngoaïi. Caáu taïo cuûa LED
goàm hai khoái baùn daãn, moät khoái loaïi p, vaø moät khoái loaïi n gheùp
vôùi nhau. Khi ñaët moät ñieän aùp thuaän vaøo hai ñaàu LED, loã troãng
trong khoái baùn daãn p vaø electron trong khoái baùn daãn n chuyeån
ñoäng veà phía nhau. Taïi maët tieáp xuùc xaûy ra moät soá töông taùc
giöõa loã troáng vaø electron. Trong quaù trình töông taùc naøy coù theå
giaûi phoùng naêng löôïng döôùi daïng aùnh saùng khaû kieán hoaëc caùc
böùc xaï ñieän töø khaùc nhö tia hoàng ngoaïi, töû ngoaïi. Böôùc soùng
cuûa aùnh saùng khaû kieán phaùt ra phuï thuoäc vaøo möùc naêng löôïng
ñöôïc giaûi phoùng. Möùc naêng löôïng ñöôïc giaûi phoùng phuï thuoäc
vaøo caáu truùc nguyeân töû cuûa chaát laøm baùn daãn. Ngaøy nay, nhôø
nghieân cöùu veà vaät lieäu baùn daãn, con ngöôøi coù theå cheá taïo ñöôïc
nhöõng LED coù khaû naêng phaùt ra maøu saéc nhö mong muoán, trong
ñoù coù ba maøu cô baûn cuûa heä maøu RGB laø xanh tím, xanh laù, ñoû.
Khi öùng duïng LED trong vieäc saûn xuaát maøn hình, moãi ñieåm aûnh
seõ ñöôïc caáu taïo töø ba LED: xanh tím, xanh luïc, ñoû côø. Nhôø ñieàu
chænh cöôøng ñoä saùng cuûa töøng LED, coù theå thay ñoåi cöôøng ñoä
saùng tæ ñoái cuûa ba LED so vôùi nhau, nhôø ñoù taïo ra maøu saéc toång
hôïp taïi moãi ñieåm aûnh. Khi muoán ñieåm aûnh taét, chæ caàn taét toaøn
boä 3 LED laø coù theå thu ñöôïc maøu ñen tuyeät ñoái, khoâng gaëp phaûi
hieän töôïng maøu ñen khoâng chaân thöïc do loä saùng töø ñeøn neàn nhö
vôùi maøn hình LCD.
Hình 3.6:
Moät ñieåm aûnh cuûa
maøn hình LED
coù 3 ñeøn Led laø
ñoû côø, xanh luïc,
xanh tím
Maøn hình Laser

Maøn hình Laser ñang ñöôïc coi laø coâng ngheä maøn hình theá
heä môùi nhieàu trieån voïng nhaát, ñöôïc hoã trôï phaùt trieån bôûi
Mitsubishi. Laser laø vieát taét cuûa cuïm: Light Amplification by
Stimulated Emission of Radiation, khueách ñaïi aùnh saùng baèng
caùc phaùt xaï kích thích. AÙnh saùng laser phaùt ra cuõng döïa treân
nguyeân lyù böùc xaï ñieän töø, tuy nhieân coù nhieàu tính chaát ñaëc
bieät so vôùi aùnh saùng thoâng thöôøng. AÙnh saùng laser coù cöôøng ñoä
maïnh laø laser ñöôïc taïo thaønh töø chaát raén. Moät chaát raén thích
hôïp, khi nhaän ñöôïc kích thích töø beân ngoaøi, caùc electron beân
trong seõ nhaûy leân möùc naêng löôïng cao hôn, sau ñoù laïi nhanh
choùng chuyeån veà möùc naêng löôïng thaáp hôn vaø giaûi phoùng moät
photon aùnh saùng. Photon naøy bay ra, chuyeån ñoäng trong loøng
khoái chaát raén, laïi va chaïm vôùi nhöõng nguyeân töû khaùc, kích thích
electron cuûa nguyeân töû naøy leân traïng thaùi cao hôn, sau khi nhaûy
xuoáng traïng thaùi thaáp laïi tieáp tuïc phaùt ra moät photon khaùc. Cöù
nhö vaäy taïo ra moät phaûn öùng daây chuyeàn, caøng ngaøy caøng giaûi
phoùng ra nhieàu photon. Taïi moät ñaàu cuûa khoái chaát raén coù gaén
moät göông baùn maï. Photon gaëp göông naøy seõ ñi ra ngoaøi, taïo
thaønh tia Laser. Caùc photon cuûa tia laser, do coù cuøng taàn soá,
cuøng pha, laïi chuyeån ñoäng song song vôùi nhau neân tia laser coù
naêng löôïng raát lôùn, laïi ñöôïc taäp trung trong moät dieän tích nhoû.
Moät ñaëc ñieåm quan troïng cuûa tia laser, laø caùc photon cuûa noù
sinh ra töø phaûn öùng daây chuyeàn, neân naêng löôïng cuûa caùc photon
gioáng nhau tuyeät ñoái, daãn ñeán böôùc soùng cuûa tia laser laø ñoàng
nhaát tuyeät ñoái.
Hình 3.7:
Ñeøn hình Laser
Moät maøn hình laser, yeâu caàu phaûi coù ba tia laser vôùi ba maøu saéc
xanh tím, xanh laù, ñoû. Hieän nay, môùi chæ coù tia laser ñoû (coøn goïi
laø laser hoàng ngoïc) laø phoå bieán vaø coù khaû naêng öùng duïng trong
saûn xuaát maøn hình, coøn laser xanh tím vaø xanh laù, do coù naêng
löôïng cao hôn neân gaàn nhö khoâng theå taïo ñöôïc trong ñieàu kieän
hoaït ñoäng cuûa moät maøn hình. Thay vaøo ñoù, phaûi söû duïng moät
quaù trình bieán ñoåi taàn soá ñeå thu ñöôïc laser coù taàn soá cao hôn taàn
soá cuûa tia laser goác. Quaù trình naøy lôïi duïng söï töông taùc cuûa caùc
photon vôùi vaät lieäu phi tuyeán ñaëc bieät ñeå keát hôïp naêng löôïng
vaøo moät photon môùi, coù naêng löôïng gaáp ñoâi photon ban ñaàu,
hay coù böôùc soùng nhoû baèng moät nöûa. Noù ñöôïc tìm ra vaøo naêm
1961, moät thôøi gian sau khi caùc nhaø khoa hoïc tìm ñöôïc phöông
phaùp taïo ra tia laser ñoû baèng hoàng ngoïc. Nhôø phöông phaùp naøy,
coù theå taïo ra ñöôïc tia laser xanh tím vaø xanh laù.
Maøn hình laser, vôùi nguyeân lyù hoaït ñoäng döïa vaøo vieäc phaùt ra
caùc tia laser thay cho vieäc duøng ñeøn cöôøng ñoä cao trong caùc
maøn hình projector, coù nhieàu öu ñieåm so vôùi caùc loaïi maøn hình
hieän nay nhö coù khaû naêng taùi taïo laïi moät phoå maøu raát roäng vôùi
ñoä chính xaùc maøu saéc cao (coù theå ñaït ñeán hôn 90% phoå maøu
maø maét ngöôøi coù theå caûm nhaän), tieâu thuï ít naêng löôïng hôn maøn
hình LCD hay Plasma, kích thöôùc goïn nheï, tuoåi thoï laâu (coù theå
leân ñeán hôn 50000 giôø). Theo döï ñoaùn, moät khi ñöa vaøo saûn
xuaát ôû quy moâ lôùn, giaù thaønh cuûa maøn hình Laser seõ reû hôn raát
nhieàu so vôùi giaù maøn hình LCD vaø Plasma hieän taïi, coù theå chæ
baèng moät nöûa
Maøn hình SED

Maøn hình SED: Surface-conduction Electron-emitter Display:
maøn hình phaùt xaï ñieän töû daãn beà maët. Coâng ngheä SED thöïc
chaát ñaõ ñöôïc nghieân cöùu töø raát laâu, vaøo naêm 1986. Ngay sau khi
maøn hình CRT trôû neân phoå bieán, giôùi khoa hoïc ñaõ nhaän ra moät
soá ñieåm yeáu cuûa loaïi maøn hình naøy, trong ñoù roõ reät nhaát laø taàn
soá queùt quaù thaáp vôùi moät soá saûn phaåm coù kích thöôùc khung hình
lôùn. Moät yù töôûng ban ñaàu ñöôïc ñöa ra, ñoù laø söû duïng nhieàu suùng
phoùng ñieän töû thay cho moät suùng phoùng ñieän töû ñeå caûi thieän taàn
soá queùt. Ñoù chính laø yù töôûng baét nguoàn cho vieäc nghieân cöùu
coâng ngheä maøn hình SED, moät caûi tieán lôùn töø maøn hình CRT.
Caáu taïo cô baûn cuûa maøn hình CRT bao goàm moät suùng phoùng
ñieän töû, moät heä thoáng taïo töø tröôøng ñeå bieán ñoåi quyõ ñaïo elec-
tron, vaø moät maøn huyønh quang. OÁng phoùng ñieän töû döïa theo
hieäu öùng phaùt xaï nhieät electron. Khi cung caáp naêng löôïng cho
maãu kim loaïi döôùi daïng nhieät, caùc electron seõ ñöôïc truyeàn naêng
löôïng ñeå böùt ra khoûi lieân keát maïng tinh theå kim loaïi. Caùc elec-
tron naøy sau khi böùt ra ñöôïc taêng toác bôûi moät ñieän tröôøng. Sau
khi ñöôïc taêng toác bôûi ñieän tröôøng, electron coù quyõ ñaïo thaúng
höôùng veà phía maøn huyønh quang. Tröôùc khi ñaäp vaøo maøn huyønh
quang, electron seõ phaûi bay qua moät vuøng töø tröôøng ñöôïc taïo
bôûi hai cuoän daây, moät cuoän taïo töø tröôøng ngang vaø moät cuoän
taïo töø tröôøng doïc. Tuyø theo cöôøng ñoä cuûa hai töø tröôøng naøy,
quyõ ñaïo cuûa electron trong töø tröôøng seõ bò leäch ñi vaø ñaäp vaøo
maøn huyønh quang taïi moät ñieåm ñöôïc ñònh tröôùc. Toaï ñoä cuûa
ñieåm naøy treân maøn hình coù theå ñöôïc ñieàu khieån bôûi vieäc ñieàu
chænh cöôøng ñoä doøng ñieän trong hai oáng daây, qua ñoù ñieàu chænh
cöôøng ñoä töø tröôøng taùc duïng leân electron. Electron ñaäp vaøo
maøn huyønh quang (thöôøng laø ZnS) seõ khieán ñieåm ñoù phaùt saùng.
Ñeå taïo ra ba maøu cô baûn trong heä maøu RGB, ngöôøi ta söû duïng
ba suùng phoùng ñieän töû rieâng, moãi suùng töông öùng vôùi moät maøu.
Coâng ngheä maøn hình SED, veà cô baûn khaù gioáng vôùi maøn hình
CRT, cuõng döïa vaøo söï phaùt saùng cuûa chaát huyønh quang khi bò
electron ñaäp vaøo. Tuy nhieân, maøn hình SED coù moät caûi tieán
vöôït baäc so vôùi maøn hình CRT, ñoù laø thay vì söû duïng moät suùng
phoùng ñieän töû ñeå ñieàu khieån söï phaùt saùng cuûa toaøn boä ñieåm
aûnh, maøn hình SED söû duïng rieâng moät suùng phoùng ñieän töû cho
töøng ñieåm aûnh. Vôùi maøn hình CRT, ñeå coù theå ñieàu khieån moät
chuøm tia electron queùt khaép chieàu ngang vaø chieàu doïc maøn
hình, yeâu caàu ñaàu tieân laø quyõ ñaïo cuûa chuøm tia electron trong
töø tröôøng phaûi ñuû daøi, töông öùng vôùi ñoä lôùn cuûa maøn hình. Ñieàu
naøy gaây ra nhöôïc ñieåm cuûa maøn hình CRT laø chieàu daøy quaù
lôùn. Nhöôïc ñieåm thöù hai cuûa maøn hình CRT, ñoù laø taàn soá queùt.
Do chæ vôùi moät chuøm tia electron, laïi phaûi queùt suoát toaøn boä
caùc ñieåm aûnh treân maøn hình ñeå hieån thò moät khung hình, neân
thôøi gian hieån thò moät khung hình seõ caøng lôùn khi soá ñieåm aûnh
caøng lôùn. Ñieàu naøy gaây trôû ngaïi cho vieäc saûn xuaát caùc maøn hình
coù kích thöôùc lôùn. Moät nhöôïc ñieåm nöõa cuûa maøn CRT laø do
chuøm tia electron phaûi queùt xung quanh moät taâm, neân beà maët
maøn hình laø beà maët cong (ñoù laø hoài tröôùc, coøn giôø ñaây thì ñaõ
coù maøn CRT phaúng). Baèng vieäc söû duïng moät suùng phoùng ñieän
töû cho moät ñieåm aûnh rieâng bieät, maøn hình SED ñaõ khaéc phuïc
hoaøn toaøn ba nhöôïc ñieåm noùi treân cuûa maøn hình CRT. Do moãi
ñieåm aûnh coù moät suùng phoùng ñieän töû rieâng, neân chuøm electron
sau khi ñöôïc taêng toác bôûi ñieän tröôøng seõ tôùi ñaäp thaúng vaøo maøn
huyønh quang maø khoâng caàn bay qua vuøng töø tröôøng, neân beà
daøy cuûa maøn hình SED raát beù, chæ ngang ngöûa vôùi maøn hình
LCD vaø Plasma. Moãi ñieåm aûnh ñöôïc ñieàu khieån ñoäc laäp bôûi
moät suùng phoùng neân toaøn boä ñieåm aûnh treân khung hình seõ hieån
thò cuøng moät luùc, taàn soá hieån thò seõ lôùn hôn nhieàu so vôùi taàn soá
queùt cuûa maøn hình CRT. Vaø cuoái cuøng, khoâng heà coù baát cöù moät
quaù trình “queùt” naøo vôùi maøn hình SED, neân hieån nhieân beà maët
maøn hình seõ laø beà maët phaúng. Nhö vaäy, nhôø döïa treân coâng ngheä
truyeàn thoáng cuûa maøn hình CRT neân maøn hình SED seõ coù chaát
löôïng hình aûnh ngang ngöûa maøn hình CRT, tuy nhieân coù kích
thöôùc maøn hình lôùn hôn, ñoä phaân giaûi cao hôn, vaø nhoû goïn hôn.
3.4. Nhieáp aûnh

Trong nhieáp aûnh, ñeå phuïc cheá maøu ngöôøi ta söû duïng 3 lôùp nhuõ
töông, chuùng ñöôïc phuû leân moät beà maët. Moãi nhuõ töông nhaïy
vôùi moät maøu vaø qua xöû lyù moãi nhuõ töông ñöôïc nhuoäm moät maøu
töông öùng. Lôùp treân cuøng nhaïy vôùi tia saùng Xanh tím vaø ñöôïc
nhuoäm maøu vaøng, lôùp keá tieáp nhaïy vôùi tia saùng Xanh luïc vaø
ñöôïc nhuoäm maøu Magenta vaø lôùp döôùi cuøng nhaïy vôùi tia saùng
maøu Ñoû côø vaø ñöôïc nhuoäm maøu Cyan. Thaät ra lôùp thöù hai vaø
thöù ba cuõng nhaïy vôùi tia saùng maøu Xanh tím nhöng giöõa lôùp thöù
nhaát vaø lôùp thöù hai ñaõ coù moät lôùp ngaên caùch maøu vaøng ngaên taát
caû caùc tia saùng maøu Xanh tím khoâng cho chuùng taùc ñoäng ñeán
lôùp giöõa vaø lôùp thöù 3.
Hình 3.8:
Quy trình taïo
phim slide maøu
Moät soá phöông phaùp nhieáp aûnh (ñaëc bieät laø chuyeån nhuoäm). Söû
duïng caùc phöông phaùp raát gioáng vôùi ngaønh in ñeå taïo ra moät baûn
in, söï khaùc bieät duy nhaát laø söû duïng 3 maøu Cyan, Magenta vaø
Vaøng, hình aûnh khoâng ñöôïc tram hoaù (phaân ñieåm), nhöõng ma
traän khoâng maøu ñöôïc söû duïng nhö caùc phöông tieän truyeàn taûi
hình aûnh vaø maøu nhuoäm thay cho möïc.
3.5. In maøu
3.5.1 In maøu vaø truyeàn hình maøu:

Baát kyø maøu naøo cuõng ñeàu coù theå ñöôïc phuïc cheá baèng caùch thay
ñoåi tyû leä cuûa baát kyø hoaëc taát caû caùc maøu. Caû truyeàn hình maøu
vaø in maøu ñeàu taän duïng moät quy taéc chung laø taùi taïo hình aûnh
treân cô sôû keát hôïp caùc ñieåm aûnh nhoû.
Ñoái vôùi truyeàn hình maøu, maøn hình chöùa caùc phaàn töû cuûa maøu
Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím coù kích thöôùc baèng nhau. ÔÛ moät
khoaûng caùch xem cuï theå (khoaûng 2m) maét khoâng theå nhaän ra
caùc phaàn töû rieâng leû. Ti vi phaûi troän caùc maøu Ñoû côø, maøu Xanh
luïc vaø Xanh tím ñeå taïo thaønh moät maøu saéc toång hôïp.
Trong in maøu, quaù trình naøy phöùc taïp hôn. Ñoái vôùi haàu heát vieäc
in maøu, dieän tích ñöôïc phuû möïc vaøng, Magenta vaø Cyan thay
ñoåi nhöng ñoä daøy cuûa lôùp möïc vaãn giöõ nguyeân, chính vì theá
ngöôøi ta phaûi phuïc cheá hình aûnh baèng nhöõng ñieåm aûnh nhoû döïa
treân nguyeân taéc: cuøng moät ñoä daøy lôùp möïc nhöng ñieåm aûnh naøo
lôùn hôn seõ nhaän ñöôïc nhieàu möïc hôn neân in ra seõ ñaäm hôn vaø
ngöôïc laïi.
Khoâng gioáng nhö tivi, nhöõng maøu in choàng leân nhau taïo thaønh
caùc maøu thöù caáp cuûa toång hôïp maøu tröø laø Ñoû côø, Xanh luïc vaø
Xanh tím. Choã naøo coù 3 maøu sô caáp choàng leân nhau chuùng ta
coù maøu ñen vaø choã naøo khoâng coù möïc thì chuùng ta ñöôïc giaáy
traéng. Vì theá chuùng ta coù chöøng ñoä 8 yeáu toá aûnh taùch bieät nhau:
Traéng, Vaøng, Magenta, Cyan, Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím vaø
Ñen. Cuõng nhö ôû tivi, taïi moät khoaûng caùch xem cuï theå (20 cm),
maét khoâng nhaän ra caùc phaàn töû rieâng leû maø nhaát thieát phaûi troän
chuùng laïi ñeå hình thaønh neân moät maøu toång hôïp.

Tröôùc ñaây khi phuïc cheá baèng caùc phöông phaùp in truyeàn thoáng,
ngöôøi ta taïo ra caùc khuoân in maøu Cyan, Magenta vaø Vaøng, caùc
khuoân in naøy chính laø nhöõng ghi nhaän nghòch ñaûo khoái löôïng
maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím goác. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy
ngöôøi ta chuïp baøi maãu laàn löôït qua caùc kính loïc Ñoû côø, Xanh
luïc vaø Xanh tím, nhöõng thoâng tin veà hình aûnh ñöôïc ghi laïi treân
caùc baûn phim. Nhöõng phim naøy coù theå ñi qua caùc giai ñoaïn xöû
lyù sau ñoù ñeå ñaït ñöôïc söï chính xaùc veà maøu. Töø caùc baûn phim
ngöôøi ta seõ laøm thaønh caùc khuoân in. Sau ñoù töøng khuoân in ñöôïc
chaø loaïi möïc töông öùng vaø laàn löôït ñöôïc in leân vaät lieäu in.
Hình 3.9:
Quy trình phuïc cheá
theo phöông phaùp
truyeàn thoáng
Khi taùch ra töøng maøu, treân töøng phim chæ coù caùc hình aûnh traéng
ñen, ñoä ñaäm lôït cuûa hình aûnh traéng ñen treân phim ñaïi dieän cho
ñoä ñaäm lôït cuûa caùc maøu seõ ñöôïc truyeàn leân giaáy in
Hình 3.10:
Caùc baûn phim
Cyan, Magenta
vaø vaøng vôùi caùc
ñoä ñen ñaäm laït
khaùc nhau töôïng
tröng cho caùc
maøu in töông öùng
Baøi maãu ñem taùch maøu
Duøng kính loïc maøu Red ñeå Duøng kính loïc maøu Blue Duøng kính loïc maøu Green
taïo maøu Cyan ñeå taïo maøu Yellow ñeå taïo maøu Magenta
Trong ngaønh in ngöôøi ta duøng theâm moät baûn in maøu ñen. Maøu
ñen naøy ñöôïc taïo ra baèng caùch tính toaùn töø caùc maøu Cyan,
Magenta vaø Vaøng. Vì nhöõng giôùi haïn veà ñoä daøy cuûa caùc lôùp
möïc Vaøng, Magenta vaø Cyan khi ñöôïc in leân giaáy neân vieäc in
theâm maøu ñen seõ laøm taêng ñoä töông phaûn ñeå ñaït ñöôïc moät söï
phuïc cheá hoaøn haûo.
ÔÛ Vieät Nam, ñeå phuïc cheá maøu cho quaù trình in, töø thaäp nieân
1950 ñeán thaäp nieân 1980, caùc thôï cheá baûn phaûi tieán haønh chuïp
taùch maøu 4 baûn phim aâm baûn Cyan, Magenta, Vaøng vaø Ñen qua
caùc kính loïc töông öùng laø Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím vaø kính
loïc maøu Vaøng, sau ñoù caùc baûn phim aâm naøy seõ ñöôïc phuïc cheá
thaønh caùc baûn phim döông töông öùng ñeå ñem ñi phôi baûn, quaù
trình naøy raát phöùc taïp vaø chieám raát nhieàu thôøi gian, yeâu caàu
ngöôøi thôï phaûi coù tay ngheà cao. Sau ñoù vaøo khoaûng naêm 1987,
coâng ngheä taùch maøu ñieän töû xuaát hieän taïi Liksin vaø ngöôøi ta ñaõ
duøng maùy taùch maøu ñeå taùch ngay thaønh caùc 4 baûn phim moät
caùch nhanh choùng vôùi chaát löôïng cao hôn haún phöông phaùp
tröôùc ñoù. Sau ñoù, vaøo khoaûng thaäp nieân 1990, ngöôøi ta duøng
phaàn meàm ñeå taùch maøu vaø xuaát phim treân nhöõng maùy xuaát
phim (CTF – Computer To Film). Cho ñeán ñaàu theá kæ 21, ngöôøi
ta duøng caùc phaàn meàm ñeå taùch maøu vaø ghi baûn tröïc tieáp ra caùc
khuoân in (CTP - Computer to Plate).
Hình 3.11:

Nguyeân lí taùch $
maøu theo
phöông phaùp
truyeàn thoáng &

%

!"
#
"
#
$
Hình 3.12: Quy trình taùch maøu cho in 4 maøu

Moãi baûn in treân maùy in chæ in ñöôïc moät maøu, ñeå in moät taøi lieäu
vôùi nhieàu hôn moät maøu ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu baûn in hôn. Ví duï,
moät taøi lieäu coù chöõ maøu ñen vaø hình aûnh coù maøu xanh Cyan ñoøi
hoûi phaûi coù moät baûn in ñeå in chöõ maøu ñen vaø moät baûn in khaùc
ñeå in maøu xanh Cyan.
Ñeå in moät taøi lieäu maøu, caùc ñoái töôïng trong taøi lieäu phaûi ñöôïc
taùch maøu, khi ñoù taát caû ñoái töôïng coù thaønh phaàn maøu gioáng
nhau seõ xuaát hieän treân cuøng moät baûn keõm.
Ñoái vôùi maøu phuïc cheá baèng caùch choàng 4 maøu cô baûn (CMYK)
laàn löôït leân nhau (coøn goïi laø in process) quaù trình taùch maøu seõ
caên cöù treân tæ leä maøu cuûa hình aûnh ñeå phaân taùch chuùng treân 4
baûn phim hoaëc 4 baûn keõm. Khi taùch maøu, caùc hình aûnh in seõ
xuaát hieän treân phim hoaëc baûn keõm nhieàu hay ít, ñaäm hay lôït
Hình 3.12: tuyø thuoäc vaøo tæ leä maøu cuûa chuùng treân töøng maøu in.
Phuïc cheá baøi
maãu baèng 4 maøu
in thöïc teá theo
thöù töï xanh - ñoû -
vaøng - ñen C
M C+M
Y C+M+Y
K C+M+Y+K
Ví duï, neáu söû duïng kieåu in choàng maøu cô baûn ñeå in 1 laù côø maøu
ñoû, theo lyù thuyeát, maøu ñoû côø seõ ñöôïc taïo ra baèng caùch in choàng
2 maøu Vaøng vaø Magenta. Vì vaäy, treân khuoân in maøu Vaøng vaø
khuoân in maøu Magenta seõ coù hình aûnh cuûa laù côø.
Ngaøy nay quaù trình laøm phim gaàn nhö ñang treân ñaø suy thoaùi
vaø coù leõ seõ maát daàn trong töông lai. Caùc kyõ thuaät töø maùy tính
ra thaúng baûn in (Computer To Plate - CTP) vaø maùy tính ra
thaúng maùy in (Computer To Press - CTPr) seõ daàn daàn loaïi boû
vai troø cuûa phim ra khoûi quaù trình phuïc cheá nhöng caùc nguyeân
taéc cô baûn nhaát cuûa vieäc phuïc cheá hình aûnh vaãn khoâng coù
nhieàu thay ñoåi.
Hình 3.13:
In choàng laàn löôït
4 maøu ñeå taïo ra
maøu ñaày ñuû theo
thöù töï vaøng - ñoû -
xanh - ñen
Y Y+M Y+M+C Y+M+C+K
3.5.3.1 In laàn löôït 4 maøu cô baûn (in process)

Treân lyù thuyeát, chæ caàn 3 maøu Cyan, Magenta, Vaøng laø coù theå
phuïc cheá ñöôïc taát caû caùc toâng maøu. Tuy nhieân nhö ñaõ ñeà caäp
ôû phaàn treân, maøu ñen ñöôïc duøng ñeå taêng chi tieát cho vuøng toái
vaø giaûm löôïng möïc cuûa caùc maøu coøn laïi. Kyõ thuaät in naøy ñöôïc
goïi laø quy trình in 4 maøu cô baûn hay in maøu process. Ña soá caùc
tröôøng hôïp ñeàu in baèng quy trình naøy.
Heä möïc CMYK khoâng theå phuïc cheá moät soá maøu ví duï nhö maøu
cam saùng. Vieäc phuïc cheá laïi moät soá maøu in ñaëc bieät baèng 4
maøu CMYK laø khoâng theå ñöôïc. Trong caùc giaûi phaùp thay theá,
maøu pha laø moät giaûi phaùp.
3.5.3.2 In maøu pha (in maøu spot)

Maøu pha laø moät maøu möïc hoãn hôïp ñöôïc pha tröôùc vaø söû duïng
treân maùy in. Maøu pha coù raát nhieàu toâng maøu, coù caùc hieäu öùng
nhö maøu aùnh kim loaïi vaø maøu phaùt saùng.
Maøu pha ñöôïc duøng cho saûn phaåm thoâng thöôøng vaø saûn phaåm
cao caáp. Söû duïng maøu pha coù theå taïo ra caùc saûn phaåm in quaûng
caùo coù giaù thaønh reû hay baèng caùch in moät maøu pha leân giaáy
maøu, ngöôøi thieát keá coù theå taïo ra saûn phaåm baét maét vôùi giaù
thaønh reû hôn vieäc in 4 maøu.
Hình 3.14:
Taäp maøu Pantone
Vôùi caùc saûn phaåm cao caáp, maøu pha coù theå laøm taêng giaù trò saûn
phaåm in baèng caùch maï vaøng, ñoàng hay baïc. Maøu pha cuõng ñöôïc
duøng ñeå taïo ra toâng maøu coù ñoä baõo hoaø cao maø heä möïc CMYK
khoâng theå taïo ra ñöôïc.
Ngoaøi ra, söû duïng maøu pha giuùp traùnh ñöôïc nhöõng vaán ñeà cuûa
in choàng maøu nhö moireù, söï bieán ñoåi maøu trong quaù trình in gaây
ra bôûi caùc maøu thaønh phaàn. Vaø maøu pha ñöôïc in döôùi daïng toâng
nguyeân (100%) thì khoâng caàn phaûi tram hoaù.
Heä thoáng maøu pha thöôøng ñöôïc söû duïng laø heä thoáng maøu PAN-
TONE. Heä thoáng maøu PANTONE coù caùc baûn tham chieáu cho
ngöôøi thieát keá vaø caùc nhaø in ñeå xaùc ñònh chính xaùc maøu pha.
3.5.3.3 Maøu lyù töôûng vaø maøu thöïc teá

Lyù thuyeát toång hôïp maøu tröø ñöôïc giôùi thieäu ôû treân ñöôïc xaây
döïng theo maøu lyù töôûng: caùc möïc seõ haáp thu hoaøn toaøn 1 vuøng
böùc xaï vaø phaûn xaï hoaøn toaøn hai vuøng böùc xaï coøn laïi. Nhöng
treân thöïc teá gaàn nhö laø khoâng theå cheá taïo ñöôïc nhöõng möïc in
nhö vaäy.
Hình 3.15:
Möïc in maøu
lí töôûng
Hình 3.16:
Möïc in maøu
thöïc teá
Trong ngaønh in, caùc möïc cô baûn C, M,Y ñöôïc söû duïng ñeå in
thöôøng phaûi tuaân theo nhöõng chuaån maøu nhaát ñònh: ví duï nhö
chuaån chaâu AÂu, Nhaät baûn… ñeå khoâng gian phuïc cheá maøu ñöôïc
ñaûm baûo. Vieäc taùch maøu duø coù chính xaùc ñeán ñaâu ñi nöõa nhöng
neáu söû duïng möïc khoâng phuø hôïp thì maøu saéc seõ khoâng ñaûm
baûo, ñaëc bieät laø trong caùc tröôøng hôïp in taùi baûn.
Tuy nhieân, vieäc söû duïng nhöõng möïc in thöïc teá naøy khoâng bao
giôø coù theå phuïc cheá ñöôïc ñaày ñuû nhöõng maøu gioáng töï nhieân. Do
vaäy, ngöôøi ta thöôøng phaûi söû duïng theâm moät soá maøu pha ñeå boå
trôï cho nhöõng maøu chính naøy hoaëc söû duïng caùc caùch in vôùi heä
6 maøu hexachome hoaëc 7 maøu opaltone.
Hình 3.17: A. Khoâng gian maøu töï

Caùc khoaûng maøu nhieân maø maét ngöôøi
phuïc cheá ñöôïc nhìn thaáy
baèng caùc phöông A
phaùp vaø thieát bò B. Khoâng gian maøu
RGB treân maøn hình
maùy tính
B
C. Khoâng gian
maøu in CMYK
C
3.5.3.4 In maøu ñaëc bieät

Caùc maøu ñaëc bieät nhö nhuõ kim loaïi, vecni taïo hieäu öùng môø hay
boùng, caùc lôùp vecni coù muøi thôm thöôøng ñöôïc in theâm vaøo ñeå
laøm taêng gía trò cuûa tôø in, ñaëc bieät laø khi in caùc saûn phaåm cao
caáp nhö myõ phaåm, döôïc phaåm…
Ngoaøi ra caùc maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím, Phaán hoàng, Xaùm
vaø Cam cuõng thöôøng ñöôïc in theâm ñeå taïo cho soá löôïng maøu
ñöôïc phuïc cheá phong phuù hôn.
Ngöôøi ta coù nhöõng kieåu in ñaëc bieät ñeå taïo ra khoaûng phuïc cheá
maøu cao hôn, gioáng voái thöïc teá hôn nhö:
ª In Hexachrome: in 6 maøu - Cyan, Magenta, Vaøng, Ñen,
Cam, Xanh luïc
ª In Opaltone: in 7 maøu - Cyan, Magenta, Vaøng, Ñen, Ñoû
côø, Xanh luïc vaø Xanh tím
3.5.4.1 Kyõ thuaät tram hoùa (phaân ñieåm aûnh) truyeàn thoáng
Trong quaù trình in, do khuoân in nhaän ñöôïc moät lôùp möïc ñeàu
nhau neân chæ coù theå truyeàn moät lôùp möïc coù maät ñoä nhö nhau leân
giaáy, ñeå coù theå truyeàn hình aûnh coù taàng thöù (coù söï chuyeån toâng
töø ñaäm sang lôït) ngöôøi ta phaûi phaân chia hình aûnh ra thaønh töøng
ñieåm nhoû coù dieän tích khaùc nhau (ñieåm tram hay haït tram).
Vieäc phaân chia hình aûnh thaønh caùc ñieåm nhaèm muïc ñích thay
ñoåi löôïng möïc truyeàn leân khuoân in vaø giaáy thoâng qua söï bieán
ñoåi dieän tích phaàn töû nhaän möïc, tuy cuøng nhaän ñöôïc moät lôùp
möïc ñeàu nhau nhöng nhöõng ñieåm aûnh lôùn seõ nhaän ñöôïc nhieàu
möïc hôn neân truyeàn taàng thöù sang giaáy ñaäm hôn, nhöõng ñieåm
coù dieän tích nhoû hôn seõ nhaän ít möïc hôn neân seõ truyeàn sang
giaáy lôït hôn. Söï bieán ñoåi lieân tuïc giöõa caùc ñieåm aûnh coù dieän
tích khaùc nhau seõ taïo neân söï bieán ñoåi toâng lieân tuïc khi phuïc cheá
hình aûnh treân giaáy vaø caùc vaät lieäu khaùc
Hình 3.18:
AÛnh in treân giaáy
(hình beân traùi) vaø
phaàn khuoân maët
(hình beân phaûi)
cho thaáy caùc chi
tieát treân aûnh ñöôïc
phuïc cheá bôûi caùc
ñieåm aûnh coù dieän
tích khaùc nhau
Khi phuïc cheá aûnh 4 maøu, caùc maøu laàn löôït ñöôïc phaân ñieåm
tram vaø khi in 4 maøu CMYK choàng leân nhau ta seõ coù aûnh ñöôïc
phuïc cheá bôûi voâ soá caùc ñieåm tram coù dieän tích khaùc nhau cuûa 4
maøu CMYK in choàng leân nhau
Hình 3.19:
AÛnh in treân giaáy
(hình beân traùi) vaø
phaàn khuoân maët
(hình beân phaûi)
cho thaáy caùc chi
tieát treân aûnh ñöôïc
phuïc cheá bôûi caùc
ñieåm aûnh coù dieän
tích khaùc nhau
3.5.4.2 Hieän töôïng moire vaø goùc xoay tram

Khi phaân ñieåm aûnh vaø in 4 maøu choàng leân nhau ngöôøi ta
nhaän thaáy:
ª Xuaát hieän caùc vaân soïc gaây caûm giaùc khoù chòu khi quan
saùt (coøn goïi laø moire) xaûy ra khi in choàng maøu khoâng
chính xaùc.
ª Caùc haït tram choàng khít leân nhau gaây caûm giaùc hình aûnh
toái hôn vaø caûm giaùc caùc haït töông ñoái lôùn laøm cho hình
aûnh khoâng ñöôïc mòn.
Hình 3.20:
Caùc daïng cuûa
moire xuaát hieän
khi in choàng maøu
khoâng chính xaùc
Ñeå traùnh tình traïng naøy, ngöôøi ta seõ duøng kyõ thuaät xoay goùc
tram, töùc laø xoay caùc ñieåm tram cuûa töøng maøu ñi moät goùc ñeå
khi in choàng maøu caùc haït tram ôû caùc maøu khoâng naèm truøng khít
leân nhau maø saép xeáp theo nhieàu daïng bieán ñoåi khaùc nhau tuøy
theo goùc xoay. Khi xoay caùc ñieåm tram, ôû nhöõng nôi caùc ñieåm
tram choàng leân nhau, caùc haït tram seõ taïo neân toång hôïp maøu tröø,
ôû nhöõng nôi caùc ñieåm tram naèm caïnh nhau do caùc ñieåm naøy
quaù nhoû neân treân ñöôøng phaûn xaï tôùi maét ngöôøi quan saùt chuùng
seõ hoøa maøu theo kieåu toång hôïp coäng cuûa aùnh saùng. Söï keát hôïp
cuûa hai toång hôïp maøu seõ laøm cho maøu saéc phuïc cheá ñöôïc phong
phuù hôn.
Hình 3.21:
Caùc ñieåm tram
ñöôïc xoay ôû caùc
goùc a: 00; b: 300
vaø c: 450
Goùc leäch tram chæ ñöôïc ñònh nghóa cho caùc loaïi tram coù phaân
töû boá trí ñeàu ñaën vaø ñöôïc ñònh nghóa baèng ñoä leäch cuûa caáu truùc
tram so vôùi moät truïc (tuøy theo caùc tieâu chuaån vaø qui öôùc maø
ngöôøi ta coù theå choïn truïc tung hoaëc truïc hoaønh laøm truïc goác).
Ñôn vò ñeå ño ñoä leäch cuûa goùc tram so vôùi truïc goác laø “ñoä”, ñoù laø
goùc leäch tuyeät ñoái cuûa tram, coøn goùc leäch giöõa hai höôùng tram
cuûa hai maøu in ñöôïc goïi laø goùc leäch töông ñoái.
Hình 3.22:
Caùc goùc leäch
töông ñoái vaø
tuyeät ñoái. Neáu laáy
R1
nhaùnh phía treân

cuûa truïc tung laøm
truïc goác thì A laø R2
goùc leäch töông

ñoái cuûa 2 höôùng
tram cuûa 2 maøu

R1 vaø R2; B laø

goùc leäch töông
ñoái cuûa hai nhaùnh
tram naøy vôùi nhau
Trong thöïc teá, coù söï khaùc bieät veà quy öôùc ñònh vò goùc tram giöõa
caùc tieâu chuaån kyõ thuaät vaø caùc nhaø cheá taïo thieát bò RIP :
ª Theo chuaån kyõ thuaät ISO 12647 vaø caùch thöùc xaùc ñònh
truyeàn thoáng: goùc 00 seõ laø höôùng kim ñoàng hoà chæ 3h00,
chieàu xoay goùc tram ngöôïc vôùi chieàu kim ñoàng hoà.
ª Theo tieâu chuaån kyõ thuaät SWOP vaø Heidelberg: goùc 00 seõ
laø höôùng kim ñoàng hoà chæ 12h00, chieàu xoay goùc tram laø
thuaän chieàu kim ñoàng hoà.
ª Vôùi caùc thieát bò cheá baûn söû duïng RIP cuûa Harlequin, goùc
00 cuõng laø höôùng kim ñoàng hoà chæ 12h00 nhöng chieàu
xoay goùc tram laø ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà.
Khi xaây döïng tieâu chuaån kó thuaät caàn phaûi neâu roõ caùch thöùc xaùc
ñònh goùc tram. Giaû söû choïn caùch ñoïc goùc tram theo quy ñònh
cuûa tieâu chuaån ISO 12647 thì vieäc thieát laäp goùc tram cho caùc
baûn taùch maøu treân caùc heä thoáng cheá baûn cuõng phaûi tuaân thuû
theo quy ñònh naøy, töùc laø phaûi hoaùn ñoåi goùc tram caùc baûn taùch
maøu cho phuø hôïp. Ví duï : maøu Cyan theo heä toïa ñoä Heidelberg
coù goùc tram 150 thì trong heä toïa ñoä ISO 12647 seõ coù goùc tram
750, ñeå coù goùc tram maøu Cyan laø 150 theo ISO 12647 thì khi ghi
baûn treân heä thoáng cheá baûn Heidelberg ta phaûi gaùn goùc tram cho
maøu Cyan laø 750.
Hình 3.23:
Goùc tram theo
ISO 12647
00
1- Truïc chính
2- Goùc xoay tram
3- Truïc hoaønh ñöôïc xem laø truïc goác
Goùc xoay tram 00

Hình 3.24:
Goùc tram theo
Harlequin
00 700
00
Hình 3.25:
Goùc tram theo
truyeàn thoáng vaø
theo Heidelberg
Ngöôøi ta ñaõ xaây döïng moâ hình tính toaùn aûnh höôûng cuûa moire
taïo ra khi in 2 maøu choàng leân nhau thoâng qua chu kyø moireù.
Chu kyø moireù laø ñoä lôùn cuûa moireù ñöôïc tính baèng ñoä lôùn cuûa
haït tram
Hình 3.26:
2 maøu C vaø M khi
in choàng leân nhau
seõ taïo ra moireù laø
caùc ñöôøng maøu
ñen
Ñeå deã tính toaùn, ta xaùc laäp moâ hình tính nhö hình döôùi ñaây
Hình 3.27: e: khoaûng caùch ngaén nhaát
Moâ hình tính chu giöõa nhöõng ñieåm moire, coøn
kyø moire ñöôïc goïi laø chu kyø moire
R: Goùc leäch maø moireù taïo
vôùi phöông thaúng ñöùng goïi laø
höôùng moireù
a : goùc leäch tram giöõa hai maøu
K1 vaø K2: giaû laäp 2 maøu in
vôùi 2 ñoä phaân giaûi tram khaùc
nhau theå hieän ôû söï khaùc bieät
veà khoaûng caùch giöõa hai ñieåm
tram keá tieáp. Khi in choàng hai
tram coù ñaëc tính nhö treân seõ
taïo neân moät moireù ñöôïc bieåu
dieãn baèng ñöôøng saùng vaø toái
song song nhö hình veõ.
Töø moâ hình naøy ta xaây döïng ñöôïc coâng thöùc tính chu kyø moire
nhö sau:
Neáu taát caû caùc maøu ñeàu coù cuøng ñoä phaân giaûi tram töùc laø K1 =
K2. Ta seõ bieán ñoåi coâng thöùc treân nhö sau:
Khi khaûo saùt haøm soá chu kyø moire theo goùc leäch tram giöõa hai
maøu in ta seõ veõ ñöôïc ñoà thò sau:
Hình 3.28:
Ñoà thò khaûo saùt
haøm soá chu kyø
moire theo goùc
leäch töông ñoái
cuûa tram giöõa hai
maøu in
Ñaây laø ñoà thò bieåu dieãn möùc ñoä moireù giöõa hai goùc xoay tram
cuûa hai maøu in leäch nhau moät goùc a. Ta chæ söû duïng ñöôøng (1)
cho tram coù truïc chính, vôùi tram khoâng coù truïc chính ta phaûi keát
hôïp caû hai ñöôøng cong (1) vaø (2).
Chuùng ta seõ döïa vaøo ñoà thò naøy ñeå choïn goùc leäch giöõa hai maøu
in moät caùch tröïc quan. Ta nhaän thaáy vôùi A = 0 khoaûng caùch
giöõa caùc moireù (chu kyø moireù) laø f, luùc naøy ta khoâng nhaän thaáy
ñöôïc hieän töôïng moireù nöõa, tuy nhieân chæ caàn leäch nheï thoâi thì
moire seõ raát lôùn. Goùc leäch töông ñoái giöõa 2 maøu toát nhaát laø 450
vì luùc ñoù moireù seõ nhoû nhaát xeùt theo caû hai nhaùnh. Neáu xeùt treân
töøng höôùng thì ôû höôùng (1) goùc leäch töông ñoái ñeå moireù nhoû
hôn 2K laø töø khoaûng 250 ñeán 450, ôû höôùng (2) laø töø 450 ñeán 750.
Nhö vaäy, khi in tram khoâng coù truïc chính, goùc leäch töông ñoái
giöõa caùc höôùng tram cuûa hai maøu in seõ naèm trong khoaûng 250
ñeán 750 vaø toát nhaát laø 450.
Döïa theo hình daïng cuûa ñieåm tram maø ngöôøi ta chia laøm 3 loaïi:
tram phaân boá theo 1 höôùng (coù truïc chính), tram phaân boá theo
nhieàu höôùng(khoâng coù truïc chính) vaø tram ñaëc bieät. Nhöõng loaïi
tram coù daïng hình eâ-lip, hình chuoãi ngoïc hay hình sôïi xích phaân
boá theo moät höôùng vì chuùng bò boùp deïp do coù 2 baùn kính khaùc
nhau, caùc loaïi tram hình troøn vaø hình vuoâng phaân boá theo hai
chieàu vì caáu truùc ñoàng daïng cuûa chuùng, tram ñaëc bieät laø caùc loaïi
tram coù hình daïng ñaëc bieät duøng ñeå taïo ra caùc hieäu öùng aûnh.
Hình 3.29:
Tram troøn (hình
beân traùi) phaân
boá theo 2 truïc
do caáu truùc ñoàng
daïng cuûa chuùng;
Tram elip (hình
beân phaûi) phaân
boá theo moät truïc
chính.
Hình 3.30:
Caùc loaïi tram ñaëc
bieät thöôøng ñöôïc
duøng ñeå taïo hieäu
öùng aûnh.
Caùc loaïi tram ñaëc bieät cuõng thöôøng phaân boá theo moät truïc chính
vôùi caùc hình daïng ñaëc bieät nhö hình hoa, laù, caùc daûi soïc…vaø raát
ít khi ñöôïc söû duïng. Phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp phuïc cheá aûnh
trong thöïc teá ñeàu söû duïng tram phaân boá theo moät truïc chính vaø
khoâng coù truïc chính, trong ñoù tram phaân boá theo daïng khoâng coù
truïc chính ñöôïc söû duïng nhieàu hôn.
Khi xoay caùc tram phaân boá theo moät truïc ta thaáy raèng vì chuùng
coù 1 truïc vaø 2 höôùng neân chuùng chæ coù theå xoay trong phaïm vi
1800 maø thoâi vì khi xoay quaù 1800 thì chuùng seõ laäp laïi goùc xoay
cuõ. Caùc loaïi tram phaân boá khoâng theo truïc chính seõ nhaän hai
truïc toïa ñoä laøm hai truïc chính vaø coù 4 höôùng neân cuõng chæ coù
theå xoay trong phaïm vi 900.
Nhö vaäy ñoái vôùi tram coù hình daïng EÂ-lip, khi in 4 maøu thì toång
soá goùc xoay chia ñeàu cho 4 maøu coù theå laø 180 0, goùc toái thieåu
giöõa maøu C, M vaø K laø 60 0, maøu Y leäch vôùi caùc maøu khaùc laø
150, toâng maøu chính hay maøu chöùa nhieàu chi tieát nhaát naèm ôû goùc
450 hay 1350 vaø ngöôøi ta thöôøng söû duïng boä goùc: Y=0 0; M=450;
C=1650 vaø K=1050 hoaëc Y=00; M=750; C=150 vaø K=1350.
Hình 3.31:
Goùc tram theo
tieâu chuaån ISO
12647
Ñoái vôùi loaïi tram khoâng coù truïc chính (tram troøn vaø vuoâng), goùc
toái thieåu giöõa caùc maøu C, M vaø K laø 30 0, maøu Y leäch vôùi caùc maøu
khaùc laø 15 0, toâng maøu chính hay maøu coù nhieàu chi tieát nhaát naèm
ôû goùc 45 0 vaø ngöôøi ta thöôøng söû duïng boä goùc: Y=15 0; M=450;
C=750; K=00 hoaëc Y=00; M=750; C=450; K=00. Trong moät soá
tröôøng hôïp ngöôøi ta seõ hoaùn ñoåi goùc cuûa hai maøu Cyan vaø Ma-
genta neáu moät trong hai maøu naøy coù nheàu chi tieát hôn hoaëc coù
toâng maøu lôùn hôn, ví duï khi in aûnh coù nhieàu chi tieát maøu xanh
ñeå taïo neân maøu xanh cuûa baàu trôøi, ta seõ goùc xoay tram Y=15 0;
M=750; C=150 vaø K=450, khi in maûng maøu lôùn coù maøu xanh luïc,
do goùc tram cuûa maøu Cyan chæ leäch 15 0 vôùi maøu Vaøng neân ngöôøi
ta seõ thay goùc xoay tram Y=15 0; M=750; C=450 vaø K=00.
Hình 3.32: 750 750
Goùc tram theo
tieâu chuaån ISO 450 50
12647.
50 50
00 00
a - Tram troøn - vuoâng b - Tram elip

Cho ñeán nay vaãn chöa coù nguyeân taéc cuï theå cho vieäc phaân chia
goùc cho caùc maøu, tuy nhieân ngöôøi ta thöôøng döïa vaøo 2 yeáu toá
ñeå choïn löïa goùc: goùc neân caùch xa nhau vaø phaân boá ñeàu trong
khoaûng 1800 neáu tram coù 1 truïc chính hoaëc 900 neáu tram khoâng
coù truïc chính vaø goùc ñöôïc choïn neân laø goùc höõu tyû cho vieäc tính
toaùn ñôn giaûn. Trong nhieàu tröôøng hôïp, ñeå traùnh moireù, caùc
haõng saûn xuaát thieát bò cheá baûn cho thay ñoåi caû goùc xoay laãn
ñoä phaân giaûi tram cho töøng maøu (vì moire laø haøm soá cuûa caû
goùc xoay laãn ñoä phaân giaûi). Ngoaøi ra, moät soá thieát bò RIP cuûa
caùc haõng nhö Heidelberg, Harlequin, Kodak ... coøn ñöa ra giaûi
phaùp ñaëc bieät: cho pheùp goùc tram caùc baûn taùch maøu xoay theâm
7,50 so vôùi goùc tieâu chuaån thoâng thöôøng (ví duï heä thoáng tram IS
CMYK + 7,50 vaø heä thoáng tram Hybrid cuûa Heidelberg). Ñaây
laø giaûi phaùp raát coù hieäu quaû ñeå haïn cheá hieäu öùng moireù ñaõ ñöôïc
kieåm chöùng trong thöïc teá saûn xuaát.
Hình 3.33:
...............
Heä thoáng tram Maøu Goùc xoay Taàn soá 0°
......
.....
cuûa Heidelberg
0
45
tram tram 45°
.....
lieân quan ......
........... .................
........
105°
05 65 0 0 4
45 0 0 4
....
.....
65
00 000 ...... 165°
..........
.....
05 0 0 4
Tram AM – IS classic Tram AM – IS CMYK + 7,50
3.5.4.4 Hình daïng ñieåm tram

Hình daïng ñieåm tram aûnh höôûng ñeán ñoä töông phaûn, söï gia
taêng taàng thöù vaø ñoä trôn tru cuûa toâng chuyeån hay ñoä mòn maøng
cuûa hình aûnh.
ª Daïng tram vuoâng: laø daïng tram truyeàn thoáng ñöôïc
duøng töø raát laâu, xuaát phaùt töø tram kính, noù thích hôïp vôùi
vieäc in caùc hình aûnh coù nhieàu chi tieát saéc neùt, khuyeát
ñieåm cuûa noù laø taïo neân söï gia taêng taàng thöù ñoät ngoät ôû
vuøng toâng 50%.
Hình 3.34:
Caùc daïng tram
truyeàn thoáng
thoâng duïng, tram
vuoâng naèm ôû treân
cuøng
ª Daïng tram troøn: Thích hôïp cho vieäc in caùc hình aûnh coù
caùc toâng mòn maøng vaø chuyeån ñoåi ñeàu ñaën nhö da ngöôøi,
caùc haït tram troøn seõ ñuïng nhau ôû toâng 78%, luùc baáy giôø
haït tram seõ coù hình caùi goái, khi ôû taàng thöù cao hôn caùc
haït tram laïi trôû veà hình troøn, khuyeát ñieåm cuûa noù laø taïo
neân söï gia taêng taàng thöù nhieåu ôû vuøng toâng toái. Tram
troøn cuõng ñöôïc phaùt trieån maïnh ñeå duøng trong kyõ thuaät
in Flexo. Khi in Flexo treân caùc vaät lieäu laøm bao bì meàm,
caùc haït tram deã bò bieán daïng gaây neân söï gia taêng taàng thöù
nhieàu hôn phöông phaùp in Offset, do tram troøn coù söï gia
taêng taàng thöù chæ dieãn ra ôû vuøng toâng toái neân seõ haïn cheá
ñöôïc söï gia taêng taàng thöù naøy so vôùi caùc hình daïng khaùc.
ª Daïng tram troøn - vuoâng: Tram troøn - vuoâng ñöôïc duøng

ñeå taän duïng öu ñieåm cuûa hai loaïi tram vuoâng vaø troøn.
Ñaây laø daïng tram bieán ñoåi hình daïng tuøy theo giaù trò taàng
thöù. ÔÛ vuøng saùng ñieåm tram coù daïng troøn vaø chuyeån daàn
sang daïng hình vuoâng ôû vuøng trung gian (taïi ñieåm tram
50%, caùc haït tram laø hình vuoâng chaïm ñaàu nhau) vaø ôû
vuøng toái caùc phaàn töû khoâng in (ñieåm traéng) coù daïng troøn.
Noù ñöôïc söû duïng cho nhöõng hình aûnh caàn coù söï saéc neùt veà
chi tieát vaø söï chuyeån ñoåi taàng thöù mòn maøng.Daïng tram
troøn-vuoâng cuõng thích hôïp cho in baùo neáu yeâu caàu kieåm
soaùt gia taêng taàng thöù ôû vuøng toái cuûa hình aûnh ñöôïc öu
tieân (neáu söû duïng daïng tram troøn thì vuøng saùng hình aûnh
seõ mòn maøng hôn tram vuoâng nhöng trong vuøng toái söï gia
taêng taàng thöù cao hôn daïng tram vuoâng).
Hình 3.35:
Minh hoïa daïng
haït tram troøn -
vuoâng
ª Daïng tram EÂ-lip: Coøn ñöôïc goïi laø tram chuoãi hay tram
maét xích. ÔÛ vuøng saùng caùc haït tram (phaàn töû in) coù daïng
troøn sau ñoù chuyeån daàn sang daïng hình eâ-lip. Caùc haït tram
chaïm ñaàu nhau laàn 1 taïi 40% ± 5% (thoâng thöôøng laø taïi
ñieåm tram 44%) vaø chaïm ñaàu nhau laàn hai taïi 60% ± 5%
(thoâng thöôøng taïi ñieåm tram 61%) vaø trong khoaûng toâng
naøy caùc haït tram coù daïng hình thoi. Sau ñoù laïi chuyeån
thaønh eâ-lip vaø cuoái cuøng sang vuøng toái caùc ñieåm traéng
(phaàn töû khoâng in) laø hình troøn. Tram EÂ-lip ñöôïc khuyeán
khích söû duïng cho in luïa, in letterpress vaø chuyeån ñoåi qua
laïi giöõa phöông phaùp in offset vaø in oáng ñoàng
Öu ñieåm lôùn nhaát cuûa daïng tram in EÂ-lip laø hình aûnh in
ra mòn maøng, giaûm hieäu öùng nhaûy toâng neân tram chuyeån
trôn tru. ÔÛ vuøng saùng vaø vuøng trung gian hình aûnh in mòn
maøng hôn daïng tram troøn, ñoàng thôøi ôû vuøng toái söï gia
taêng taàng thöù ñoái vôùi haït tram daïng Elliptical cuõng thaáp
hôn daïng tram troøn. Nhöôïc ñieåm: neáu aùp löïc in quaù lôùn
(söï gia taêng taàng thöù cao) coù theå taïo neân hieäu öùng thaønh
caùc tram ñöôøng.
Hình 3.36: Daïng tram EÂ-lip laø löïa choïn lyù töôûng cho in offset. Haàu heát
Minh hoïa daïng caùc tieâu chuaån kyõ thuaät hay taøi lieäu höôùng daãn kyõ thuaät cheá
haït tram EÂ-lip
baûn ñieän töû hieän nay ñeàu coi laø daïng tram EÂ-lip tieâu chuaån
cho in offset (ISO 12647, Heidelberg, Harlequin...).
3.5.4.4 Vò trí töông ñoái cuûa caùc ñieåm tram vaø taùc ñoäng
cuûa chuùng
Taùc ñoäng veâ vò trí töông ñoái cuûa caùc haït tram vôùi nhau daãn ñeán
söï toång hôïp maøu khaùc nhau. Neáu quan saùt hình veõ ta thaáy caùc
haït tram in choàng khít leân nhau seõ taïo neân söï toång hôïp maøu
khaùc vôùi haït tram naèm caïnh nhau. Haáp thuï aùnh saùng cuûa haït
tram choàng khít leân nhau laø cöïc tieåu vaø nôi caùc haït tram khoâng
choàng leân nhau laø cöïc ñaïi, neáu khi in xuaát hieän chu kyø thay ñoåi
giöõa hai cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu naøy thì seõ xuaát hieän moireù. Khi in
vôùi caùc goùc leäch coå ñieån thì hai cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu treân seõ xuaát
hieän cuøng vôùi vieäc taïo neân caùc hoa vaên coù taâm ñieåm vaø khoâng
coù taâm ñieåm. Caùc hoa vaên coù taâm ñieåm laø hoa vaên taïo bôûi caùc
haït tram choàng khít leân nhau vaø voøng ngoaøi cuûa taâm naøy laø caùc
haït tram bao quanh nhöng khoâng choàng khít leân nhau. Caùc hoa
vaên khoâng coù taâm ñieåm chæ goàm caùc haït tram keá caän nhau (coù
theå choàng moït phaàn leân nhau) taïo thaønh moät voøng troøn.
Hình 3.37:
Caáu taïo cuûa caùc
hoa vaên coù taâm
vaø khoâng coù taâm.
Söï bieán ñoåi töø
hoa vaên coù taâm
sang hoa vaên
khoâng coù taâm khi
in seõ gaây ra söï
sai leäch maøu
Khi in baèng caùc kyõ thuaät tram hieän ñaïi (coù thay ñoåi caû goùc xoay
tram laãn ñoä phaân giaûi tram), khi in choàng maøu khoâng chính xaùc
seõ xuaát hieän söï bieán ñoåi maøu do thay ñoåi caáu truùc moireù cuûa
caùc haït tram.
Hình 3.38:
Caùc bieán ñoåi khi
in choàng 2 maøu.
Söï chuyeån dòch
maøu khi in hai
maøu ñen vaø ñoû
khoâng xoay goùc
tram (hình phía
treân beân traùi) vaø
coù xoay goùc tram
(phía döôùi beân
traùi). Moireù do
khaùc bieät ñoä phaân
giaûi tram giöõa caùc
maøu (hình treân
beân phaûi) vaø do
söï xoay tram giöõa 3.5.4.5 Ñoä phaân giaûi tram (Screen Frequency)
caùc maøu (hình
phía döôùi beân Ñoä phaân giaûi tram laø khaùi nieäm duøng ñeå chæ maät ñoä tram treân
phaûi) moät ñôn vò dieän tích, thoâng thöôøng ngöôøi ta duøng ñôn vò soá
löôïng ñöôøng treân moät ñôn vò chieàu daøi (cm hay inch). Soá ñöôøng
ôû ñaây phaûi ñöôïc hieåu laø soá ñöôøng caùch ñeàu nhau ñöôïc gaïch treân
moät haøng ngang, hoaëc doïc ví duï soá ñöôøng vaïch theo moät inch
chieàu ngang hay chieàu doïc.
Hình 3.39:
Trong moät inch
vuoâng coù 10
vaïch theo chieàu
ngang vaø 10 vaïch
theo chieàu doïc 1 inch
ngöôøi ta goïi laø
coù 10 ñöôøng treân
moät inch hay 10
lpi (line per inch).
1 inch
Khaùi nieäm naøy xuaát hieän khi chuïp phuïc cheá baèng tram kính,
ngöôøi ta duøng caùc taám kính ñöôïc keû caùc oâ ñen vaø traéng ñeàu nhau
roài aùp saùt hai taám kính leäch moät goùc 900 ñeå taïo thaønh caùc oâ caroâ
traéng vaø ñen. Trong quaù trình chuïp, caùc khoaûng traéng treân mieáng
kính ñoùng vai troø khe heïp laøm nhieãu xaï aùnh saùng chieáu qua noù
vaø taïo ra caùc noát tram treân phim. Neáu coù bao nhieâu ñöôøng vaïch
ngang hoaëc doïc treân moät taám kính treân moät ñôn vò dieän tích thì
cuõng coù baáy nhieâu khoaûng traéng ñoùng vai troø khe heïp vaø do ñoù
cuõng baèng ñoù noát tram treân moät ñôn vò dieän tích treân phim. Soá
löôïng ñieåm tram treân moät ñôn vò dieän tích caøng lôùn thì dieän tích
caùc noát tram seõ caøng nhoû vaø do ñoù hình aûnh ñöôïc phaân tích caøng
kyõ hôn neân nhìn mòn hôn vaø nhieàu chi tieát hôn.
Nhö vaäy khaùi nieäm soá ñöôøng treân moät ñôn vò dieän tích coù lieân
quan ñeán maät ñoä taäp trung cuûa caùc haït tram treân moät ñôn vò
dieän tích vaø nhö theá noù cuõng ñöôïc goïi laø ñoä phaân giaûi tram (ôû
Vieät Nam, coù moät soá ngöôøi coøn goïi laø taàn suaát tram). Ngaøy nay,
ngöôøi ta thöôøng duøng caùc ñoä phaân giaûi tram sau:
Hình 3.40:
Trong moät inch
vuoâng coù 10
vaïch theo chieàu
ngang vaø 10 vaïch 50 lpi
theo chieàu doïc
ngöôøi ta goïi laø
coù 10 ñöôøng treân
moät inch hay 10
lpi (line per inch).
20 lpi
Caùc maùy ghi aûnh taïo neân haït tram nöûa toâng baèng caùch söû duïng
moät ma traän ñieåm ño baèng ñôn vò soá ñöôøng treân moät inch (lpi). Ma
traän ñieåm naøy coù theå ñöôïc ñaïi dieän baèng moät löôùi ñieåm (GRID)
nhö hình veõ döôùi ñaây. Neáu löôùi ñieåm naøy caøng daøy ñaëc (soá lpi
caøng lôùn) thì haït tram caøng nhieàu vaø coù ñoä phaân giaûi caøng cao.
Moãi moät oâ vuoâng trong löôùi ñieåm laø moät phaàn töû nöûa toâng (half-
tone cell) coù khaû naêng chöùa moät haït tram nöûa toâng (halftone dot).
Hình 3.41:
Löôùi ñieåm ñeå
ñònh vò trong lazer
ghi leân phim hay
baûn in.
Löôùi ñieåm duøng ñeå ñònh vò caùc tia laser seõ ñöôïc ghi leân phim
hay baûn in taïo neân caùc haït tram nöûa toâng, löôùi ñieåm naøy coøn
ñöôïc goïi löôùi ñieåm nöûa toâng (halftone grid).
Treân löôùi ñieåm naøy coù raát nhieàu caùc phaàn töû nöûa toâng laø taäp
hôïp cuûa moät soá löôïng caùc oâ grid ñeàu nhau.
Hình 3.42:
Phaàn töû nöûa toâng
vaø haït tram nöûa
toâng
3.5.4.6 Ñoä phaân giaûi ghi vaø haït tram nöûa toâng
Kích thöôùc cuûa moät phaàn töû nöûa toâng ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï
töông taùc giöõa ñoä phaân giaûi tram vaø ñoä phaân giaûi ghi. Ñoä phaân
giaûi ghi phaûn aùnh khaû naêng ghi caùc ñieåm laser saùt nhau cuûa
thieát bò ghi. Caùc ñieåm ghi laser naøy ñöôïc taïo bôûi caùc tia laser
cuûa ñaàu ghi höôùng tieâu cöï vaøo moät ñieåm treân phim vaø luoân coù
ñoä lôùn baèng nhau. Caùc tia laser caøng ñöôïc ghi saùt vaøo nhau thì
ñoä phaân giaûi cuûa ñaàu ghi caøng cao.
Ñeå ñaït ñöôïc ñoä phaân giaûi ñuû cho vieäc in aán thì caùc löôùi ñieåm
ñöôïc taïo ra cöïc kyø mòn vaø goïi laø ñoä phaân giaûi löôùi ñieåm. Caùc
ñieåm laser ghi leân treân caùc löôùi ñieåm naøy ñöôïc goïi laø ñieåm ghi
(dot) vaø treân thöïc teá ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò ghi ñöôïc tính baèng
soá ñieåm ghi treân moät inch (dpi - dot per inch).
Hình 3.43:
Löôùi ñieåm ghi vaø
löôùi ñieåm nöûa
toâng
Khi moät löôùi ñieåm nöûa toâng (halftone grid) ñöôïc ñaët choàng leân
treân moät löôùi ñieåm ghi (resolution grid) thì ta seõ thaáy caùc phaàn töû
nöûa toâng (halftone cell) ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu ñieåm ghi. Vieäc
phoái hôïp caùc ñieåm ghi naøy seõ taïo neân moät haït tram nöûa toâng.
Löôùi ñieåm nöûa toâng (ñöôøng keû ñaäm) ñöôïc ñaët choàng leân löôùi
ñieåm ghi. Löôùi ñieåm nöûa toâng duøng ñeå taïo neân caùc haït tram
nöûa toâng beân trong noù qua vieäc ghi leân caùc löôùi ñieåm ghi. Caùc
oâ vuoâng ñöôïc taïo neân bôûi söï giao nhau cuûa caùc vaïch ñaäm ñöôïc
goïi laø moät phaàn töû nöûa toâng. Trong khi hình veõ naøy moät phaàn
töû nöûa toâng chieám 4 ñieåm ghi.
Ta coù theå tính toaùn soá ñieåm ghi trong moãi phaàn töû nöûa toâng
baèng caùch söû duïng coâng thöùc:
Vôùi: dpi laø ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò ghi

lpi laø ñoä phaân giaûi tram.
Hình veõ phía treân cho ta thaáy ñoä phaân giaûi cuûa löôùi ñieåm ghi
laø 16 dpi (vì coù 16 ñieåm treân 1 inch) vaø ñoä phaân giaûi tram laø 8
lpi (vì coù 8 ñöôøng vaïch ñaäm treân 1 inch). Nhö vaäy soá ñieåm ghi
trong moät phaàn töû nöûa toâng laø .
Treân thöïc teá coù haøng ngaøn ñieåm ghi trong moät phaàn töû nöûa
toâng. Ví duï: Neáu ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò ghi laø 2400 dpi vaø
ñoä phaân giaûi tram laø 150 lpi thì trong moät phaàn töû nöûa toâng seõ
coù 256 ñieåm ghi:
Kích thöôùc vaø hình daïng cuûa moät ñieåm ghi

Trong quaù trình ghi aûnh caùc ñieåm ghi trong moät phaàn töû nöûa
toâng coù theå ñöôïc ghi hoaëc khoâng ghi. Vieäc phoái hôïp caùc ñieåm
ghi vaø khoâng ghi nhö vaäy seõ taïo neân moät haït tram nöûa toâng vôùi
kích thöôùc vaø hình daïng cuûa noù.
Treân thöïc teá caùc maùy ghi phim hay ghi baûn seõ ghi caùc tia
laser vaøo giao ñieåm cuûa caùc löôùi ñieåm ñeå taïo neân caùc ñieåm ghi
nhöng neáu moâ taû baèng hình veõ nhö vaäy ta seõ raát khoù thaáy caùc
ñieåm ghi baét ñaàu vaø keát thuùc nhö theáù naøo.
Neáu muoán caùc haït tram lôùn hôn thì caùc maùy ghi seõ ghi vaøo caùc
phaàn töû nöûa toâng nhieàu ñieåm ghi hôn vaø ngöôïc laïi neáu caàn phaûi
laøm cho haït tram nhoû hôn thì seõ coù ít ñieåm ghi hôn
Ñeå taïo ra caùc hình daïng haït tram khaùc nhau thì maùy ghi phim
seõ ghi caùc ñieåm theo moät taàn suaát nhaát ñònh sao cho hình daùng
cuûa chuùng theå hieän ñuùng yeâu caàu. Moãi moät taàn suaát ghi nhö
vaäy ñöôïc quyeát ñònh bôûi moät phöông trình toaùn hoïc goïi laø haøm
ghi. Moãi moät hình daùng cuûa haït tram caàn phaûi coù moät haøm ghi
rieâng cho noù.
Caùc möùc ñoä xaùm

Thöïc nghieäm chöùng minh raèng khi quan saùt caùc naác chuyeån
töø saùng nhaát ñeán toái nhaát maét ngöôøi seõ khoâng thaáy ñöôïc töøng
naác neáu nhö töø nôi saùng nhaát ñeán nôi toái nhaát coù hôn 200 böôùc
chuyeån. Chính vì vaäy maø caùc thieáât bò ghi aûnh Postscript thoâng
thöôøng ñoøi hoûi phaûi coù ít nhaát 256 möùc ñoä xaùm (8 bit) ñeå phuïc
cheá hình aûnh chính xaùc, caùc nhaø saûn xuaát caùc thieát bò hieän nay
ñang coi 256 möùc ñoä xaùm laø tieâu chuaån caên baûn ñeå phuïc cheá
hình aûnh.
Neáu caøng coù nhieàu ñieåm ghi trong moät phaàn töû nöûa toâng thì
caøng coù nhieàu möùc ñoä xaùm ñöôïc phuïc cheá. Ñeå tính toaùn möùc
ñoä xaùm ngöôøi ta duøng coâng thöùc gioáng nhö coâng thöùc tính soá
löôïng ñieåm ghi coù trong moät phaàn töû nöûa toâng vaø traéng (khoâng
ghi) cuõng ñöôïc coi nhö 1 möùc ñoä xaùm.
Trong hình veõ döôùi ñaây moãi phaàn töû nöûa toâng chöùa 4 ñieåm ghi
Soá möùc ñoä xaùm töông ñöông:

Vôùi 5 möùc ñoä xaùm nhö theá ñeå theå hieän hình aûnh töø saùng nhaát
ñeán toái nhaát ta coù 5 caáp ñoä nhö sau:
1. 0% ñen (khoâng coù ñieåm ghi naøo ñöôïc ghi)
2. 25% ñen (1 trong 4 ñieåm ghi ñöôïc ghi)
3. 50% ñen (nöûa soá ñieåm ghi ñöôïc ghi)
4. 75% ñen (3 trong 4 ñieåm ghi ñöôïc ghi)
5. 100% ñen (taát caû caùc ñieåm ghi ñeàu ñöôïc ghi)
Hình 3.44:
Caùc möùc ñoä xaùm
ñöôïc theå hieän bôûi
moät phaàn töû nöûa
toâng coù 4 ñieåm
ghi. Vôùi 4 ñieåm ghi nhö theá ta seõ coù 5 hình thaùi cuûa haït tram: 0%,
25%, 50%, 75%, 100%, do vaäy khoâng ñuû möùc ñoä xaùm ñeå theå
hieän moät hình aûnh töø saùng nhaát ñeán toái nhaát.
Quan heä giöõa möùc ñoä xaùm vaø ñoä phaân giaûi tram
Treân thöïc teá trong ngaønh coâng nghieäp in ngöôøi ta phaûi luoân ñoái
phoù vôùi moái quan heä giöõa möùc ñoä xaùm vaø ñoä phaân giaûi tram.
Nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân, quan heä giöõa möùc ñoä xaùm vaø ñoä phaân
giaûi tram ñöôïc theå hieän qua coâng thöùc:
Trong ñoù:
ª Soá möùc ñoä xaùm coù yù nghóa laø soá chi tieát ñöôïc theå hieän cuûa
1 hình aûnh khi chuyeån töø phaàn saùng ñeán phaàn toái.
ª dpi: laø soá ñieåm ghi treân 1 inch, theå hieän khaû naêng cuûa
thieát bò vaø ñaây laø moät con soá coá ñònh.
ª lpi: laø ñoä phaân giaûi tram theå hieän ñoä mòn cuûa caùc phaàn töû
tram caáu thaønh hình aûnh
Vì ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò ghi (in) laø coá ñònh neân quan heä giöõa
möùc ñoä xaùm vaø ñoä phaân giaûi tram laø quan heä tyû leä nghòch ,coù
nghóa laø neáu taêng ñoä phaân giaûi tram (lpi) thì soá möùc doä xaùm
phaûi giaûm ñi vaø ngöôïc laïi.
Ví duï ta mua 1 maùy in laser coù ñoä phaân giaûi laø 300 dpi neáu
muoán in vôùi 256 möùc ñoä xaùm theo chuaån Postscript thì ta chæ
ñaït ñöôïc ñoä phaân giaûi tram laø khoaûng 18 lpi.
Trong tröôøng hôïp naøy ta khoâng theå phuïc cheá ñöôïc vì haït quaù
to vaø thoâ.
Ngöôïc laïi neáu ta muoán in vôùi ñoä phaân giaûi tram khoaûng 100 lpi
(duøng cho in baùo) thì möùc ñoä xaùm seõ laø 10.
Trong tröôøng hôïp naøy ta cuõng khoâng phuïc cheá hình aûnh nöûa
toâng ñöôïc vì khoâng theå naøo bieåu dieãn caùc saéc ñoä cuûa hình aûnh
töø saùng ñeán toái vôùi 10 möùc ñoä xaùm.
Treân thöïc teá, caùc thieát bò ghi coù ñoä phaân giaûi ghi cao hôn raát
nhieàu so vôùi maùy in laser. Ngöôøi ta luoân coá gaéng giöõ soá möùc ñoä
xaùm laø 256 vaø thay ñoåi ñoä phaân giaûi ghi cho töøng ñoä phaân giaûi
tram khaùc nhau. Ví duï:
ª Ñoä phaân giaûi ghi laø 1600 dpi cho ñoä phaân giaûi tram 100 lpi.
3.5.4.6 Vaán ñeà xoay goùc tram treân maùy ghi phim
Cuõõng nhö khi söû duïng caùc loaïi tram truyeàn thoáng, khi in choàng
maøu caùc daûi tram khoâng ñuùng goùc ñoä seõ daãn tôùi moireù, coù
nhöõng daûi moireù chaáp nhaän ñöôïc cuõng nhö nhöõng daûi moireù
khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.
Treân caùc thieát bò ghi hieän ñaïi ngaøy nay, khoâng phaûi luùc naøo
cuõng taïo ñöôïc caùc goùc xoay truyeàn thoáng. Nhieàu phöông phaùp
tram hoùa ñaõ ñöôïc phaùt trieån ñeå giuùp caùc thieát bò ghi xoay ñöôïc
caùc goùc caøng gaàn vôùi goùc xoay truyeàn thoáng bao nhieâu caøng toát
baáy nhieâu.
Caùc raéc roái baét nguoàn töø söï töông taùc giöõa ñoä phaân giaûi tram
(löôùi tram) vaø ñoä phaân giaûi löôùi ñieåm trong vieäc taïo thaønh caùc
phaàn töû nöûa toâng (ta coù theå xaùc ñònh ñoä phaân giaûi tram vaø goùc
ñoä tram khi taïo ra caùc file taùch maøu baèng caùch söû duïng caùc
phaàn meàm öùng duïng nhö photoshop).
Moãi moät file taùch maøu chöùa caùc döõ lieäu ñeå thoâng baùo cho thieát
bò ghi bieát khi naøo thì kích hoaït tia laser ghi, khi naøo thì taét tia
laser… ñeå taïo neân caùc ñieåm ghi caáu thaønh hình aûnh).
Hình 3.45:
Caùc phaàn töû nöûa
toâng ñöôïc ñaêït
treân moät löôùi
ñieåm ghi treân maùy
ghi phim.
Ta coù theå xem moãi phaàn töû nöûa toâng nhö moät löôùi ñieåm ñöôïc
ñaët leân löôùi ñieåm cuûa maùy ghi phim hoaëc ghi baûn.
Baûn phim taùch maøu vaøng thöôøng ñöôïc in ôû goùc ñoä 0 0 neân vieäc
ghi caùc tia laser theo haøng ngang song song vôùi löôùi ñieåm ghi
deã daøng, ôû goùc ñoä naøy taát caû caùc caïnh cuûa moät phaàn töû nöûa toâng
ñeàu caïnh song song vôùi caùc caïnh cuûa löôùi ñieåm. Ngöôïc laïi caùc
baûn taùch maøu khaùc (cyan, magenta vaø ñen) ñöôïc quay vôùi caùc
goùc khoâng truøng khít leân caùc löôùi ñieåm ghi. Hình veõ döôùi ñaây
cho thaáy caùc haït tram cuûa maøu magenta, noù ñöôïc xoay 75 0 so
vôùi löôùi ñieåm. Treân hình veõ ta thaáy raèng khoâng phaûi taát caû caùc
haït tram nöûa toâng ñeàu naèm treân giao ñieåm cuûa caùc oâ trong löôùi
ñieåm ghi (nôi maø thieát bò ghi seõ baén tia laser vaøo ñeå taïo ra moät
ñieåm ghi). Tình traïng töông töï cuõng xaõy ra cho goùc 15 0
Hình 3.46:
toâng hôïp vôùi löôùi
ñieåm ghi moät goùc
Khi xoay caùc phaàn töû nöûa toâng ñi
750.
moät goùc 750 so vôùi löôùi ñieåm ghi ta
thaáy raèng caùc haït tram khoâng phaûi
luùc naøo cuõng truøng vôùi ñieåm ghi
treân löôùi ñieåm do vaäy vieäc phuïc cheá
chính xaùc haït tram ôû goùc 750 treân
maùy ghi phim laø khoâng theå ñöôïc.
Goùc maøu ñen 45 0 laïi khoâng gaây khoù khaên khi ghi phim. Haõy
töôûng töôïng coù moät tôø giaáy keû oâ caroâ vuoâng neáu ta chaám 2
giao ñieåm naèm caùch xa nhau vaø leäch nhau moät goùc 45 0 roài noái
chuùng laïi vôùi nhau ta thaáy raèng ñöôøng thaúng ôû goùc 45 0 luoân ñi
qua giao ñieåm cuûa caùc oâ caroâ.
Hình 3.47:
toâng hôïp vôùi löôùi
ñieåm ghi moät goùc Khi xoay caùc phaàn töû nöûa toâng 1
450. goùc 450 caùc ñieåm ghi caáu thaønh haït
tram ñeàu naèm ngay treân giao ñieåm
cuûa löôùi ñieåm laø nôi maø caùc maùy ghi
phim coù theå ghi ñöôïc.
Lieân heä vôùi löôùi ñieåm ghi ta thaáy raèng löôùi ñieåm ghi cuõng nhö
moät tôø keû oâ caroâ, moät maùy ghi phim chæ coù theå ghi tia laser vaøo
giao ñieåm cuûa caùc ñöôøng treân löôùi ñieåm ghi do ñoù khi quay caùc
phaàn töû nöûa toâng ñi moät goùc 45 0 taát caû caùc ñieåm ghi caáu thaønh
haït tram ñeàu naèm ngang treân giao ñieåm cuûa löôùi ñieåm neân vieäc
ghi goùc 450 cuõng khoâng coù khoù khaên gì.
Hình 3.48:
Goùc xoay 750 vaø
150 treân cuøng löôùi
ñieåm Phaàn töû nöûa toâng naèm theo caùc
goùc xoay cho maøu magenta
(750) vaø cyan (150) khoâng naèm
ngay treân caùc giao ñieåm maø
maùy ghi phim coù theå ghi ñöôïc.
Nhö vaäy chæ coù hai goùc 750 vaø 150 laø khoâng theå phuïc cheá ñöôïc.
Haõy thöû söû duïng tôø giaáy caroâ ñeå veõ hai ñöôøng thaúng ôû goùc 150
vaø 750 ta seõ thaáy: Vì caùc phaàn töû nöûa toâng ôû caùc goùc xoay 750 vaø
150 khoâng theå ñöôïc ghi ñeå taïo neân haït tram chính xaùc neân hình
aûnh ñöôïc ghi ra khoâng chính xaùc khi in moät maøu. Vôùi caùc goùc
leäch khoâng chính xaùc thì khoâng coù vaán ñeà gì nhöng khi in choàng
4 maøu seõ daãn ñeán hieän töôïng moireù vaø sai leäch maøu.
Caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà xoay goùc tram

Ñeå khaéc nhöõng vaán ñeà do goùc leäch tram khoâng chính xaùc gaây
ra, ñoâi khi ñoä phaân giaûi tram, goùc ñoä tram vaø ñoä phaân giaûi ghi
phim phaûi thay ñoåi theo coâng thöùc tính chu kyø moireù ñeå chu kyø
moireù taïo ra thaáp nhaát. Ñoä phaân giaûi cuûa löôùi ñieåm ghi laø coá
ñònh. Noù ñöôïc taïo neân moät caùch cô khí maùy moùc vaø khoâng thay
ñoåi ñöôïc ñoù laø lyù do taïi sao ngöôøi ta phaûi thay ñoåi ñoä phaân giaûi
tram vaø goùc ñoä tram. Ngoaøi ra coøn coù caùc phöông phaùp sau ñeå
traùnh moireù ñoù laø:
ª Kyõ thuaät taïo tram goùc voâ tyû.
ª Kyõ thuaät taïo tram goùc höõu tyû.
ª Kyõ thuaät taïo tram super cell.
ª Kyõ thuaät taïo tram FM (stochastic).
Kyõ thuaät taïo tram goùc voâ tyû - IS

(Irrational tangent screening)
Kyõ thuaät taïo tram goùc voâ tyû laø moät kyõ thuaät duøng ñeå taïo ra caùc
goùc leäch caøng gaàn vôùi goùc truyeàn thoáng caøng toát.
Vieäc tính toaùn ñeå tìm ra söï phoái hôïp chính xaùc nhaát giöõa ñoä
phaân giaûi tram vaø goùc ñoä tram coù theå ñi ñeán choã khoâng xaùc ñònh
ñöôïc. Vì leõ ñoù caùc giaûi thuaät taïo tram goùc voâ tyû ñöôïc tính toaùn
raát chaët cheõ. Ta thaáy raèng tang cuûa goùc 0 0 vaø 45 0 luoân laø moät
soá höõu tyû (tg0 0 = 0 vaø tg 45 0 = 1) trong khi tg150 vaø tg750 laïi laø
moät soá voâ tyû, ñoù cuõng laø teân cuûa kyõ thuaät naøy.
Phöông phaùp taïo tram vôùi goùc voâ tyû khoâng ñoøi hoûi caùc phaàn
töû nöûa toâng phaûi rôi vaøo ñuùng caùc ñöôøøng thaúng doïc theo löôùi
ñieåm ghi. Ñeå taïo ra moät goùc yeâu caàu moät caùch chính xaùc seõ coù
moät söï chænh söûa nhoû veà vò trí cuûa caùc ñieåm ghi sao cho caùc haït
tram höôùng veà moät goùc nhöng caùc ñieåm ghi khoâng nhaát thieát
phaûi naèm treân moät caïnh thaúng tuyeät ñoái maø noù coù theå naèm leäch
ra phía ngoaøi hoaëc thuït vaøo phía trong mieãn laø noù ñaûm baûo goùc
leäch gaàn nhö chính xaùc vaø ñoä che dieän tích khoâng ñoåi.
Caùc ñieåm ghi caáu thaønh haït tram

Hình 3.49: ñöôïc ghi vaøo nhöõng nôi naøo maùy
Haït tram voâ tyû ghi phim coù theå ghi ñöôïc (giao
ñieåm cuûa löôùi ñieåm) theo moät
höôùng nhaát ñònh nhöng khoâng
nhaát thieát phaûi naèm chính xaùc
doïc treân moät caïnh thaúng nhö
caùc haït tram ôû goùc 00 vaø 450 maø
coù theå chaïy leäch ra ngoaøi hoaëc
leäch vaøo phía trong.
Theo hình veõ treân caùc ñöôøng chaám chaám chæ ra nôi caùc ñieåm
ghi phaûi ñöôïc ghi ñeå taïo neân goùc ñoä tram. Caùc ñieåm maøu xaùm
vaø ñen laø caùc ñieåm ghi ñeå chæ ra caùc ñöôøng bieân cuûa caùc haït
tram keá tieáp nhau. Vì vieäc tính toaùn ñoøi hoûi phaûi quyeát ñònh
moät goùc voâ tyû laø ñoäc nhaát, ñieàu naøy coù nghóa laø moãi haøng caùc
ñieåm ghi (toái thieåu cho Cyan vaø Magenta) phaûi ñöôïc tính toaùn
rieâng bieät.
Kyõ thuaät taïo tram voâ tyû cho pheùp choïn löïa nhieàu khaû naêng phoái
hôïp giöõa caùc goùc ñoä, ñoä phaân giaûi tram vaø ñoä phaân giaûi cuûa
thieát bò ghi nhöng noù ñoøi hoûi maùy tính maïnh boä nhôù lôùn vaø toán
nhieàu thôøi gian xöû lyù.
Hình 3.50:
Haït tram vôùi loãi
khoâng bo troøn
goùc do phaûi tuaân
thuû caùc nguyeân
taéc ghi cuûa löôùi
ñieåm khieán cho
haït tram coù caùc
rìa gai
Trong kyõ thuaät taïo tram vôùi goùc tg voâ tyû ngöôøi ta nhaän thaáy haït
tram bò moät loãi nhoû goïi laø loãi khoâng troøn goùc (round - off) vì baét
buoäc phaûi tuaân thuû theo nguyeân taéc ghi cuûa löôùi ñieåm cho caùc
haït tram coù caùc caïnh rìa khoâng caàn thieát laøm hình aûnh troâng coù
veû “gai gai” khoâng thaät.
Hình 3.51:
Töøng haït tram
moät ñaõ ñöôïc xöû lyù
ñeå xoay hôi leäch
ñi moät chuùt ñeå khi
phuïc cheá ñöôøng
thaúng nhìn ñôõ gai
hôn
Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, ngöôøi ta phaûi xöû lyù töøng haït tram
moät, laøm cho töøng haït tram hôi xoay ñi moät chuùt khieán cho
ñöôøng thaúng taïo neân bôûi caùc haït tram naøy ñôõ gai hôn nhöng
vaãn baûo ñaûm goùc ñoä vaø dieän tích phuû beà maët cuûa haït tram ñoù.
Nhöng buø laïi ta phaûi coù moät maùy tính ñuû maïnh ñeå xöû lyù töøng
haït tram moät.
Kyõ thuaät taïo tram höõu tyû

Ta thaáy raèng nhöõng goùc höõu tyû laø nhöõng goùc coù caïnh keà vaø
caïnh ñoái laø soá nguyeân. Neáu coi moãi oâ caroâ trong lôùi ñieåm ghi
laø moät ñôn vò ñeå tính tg trong moät phaàn töû nöûa toâng thì ta coù theå
xaùc ñònh ñöôïc goùc ghi.
Ñoái vôùi baûn taùch maøu 00 thì vaán ñeà khoâng coù gì phöùc taïp vì ta
coù theå laáy bao nhieâu ñôn vò cuûa caïnh keà cuõng ñöôïc coøn caïnh ñoái
laø 0 ñôn vò thì ta seõ tính ñöôïc goùc tg00 = 0/n, vôùi n laø soá ñôn vò
duøng ñeå tính goùc trong moät phaàn töû nöûa toâng (n laø soá nguyeân).
Baûn taùch maøu 450 cuõng theá, ta chæ laáy sao cho soá ñôn vò cuûa
caïnh keà baèng vôùi ñôn vò cuûa caïnh ñoái laø ñöôïc. Vaán ñeà khoù khaên
laø laøm sao coù theå taïo chính xaùc goùc leäch 750 vaø 150.
Goùc 150 vaø 750 khoâng theå taïo chính xaùc ñöôïc vôùi moät soá löôïng
nhoû caùc ñôn vò. Ví duï vôùi moät ñôn vò caïnh keà vaø ba ñôn vò caïnh
ñoái ta chæ coù theå döïng ñöôïc goùc 180453’. Ñeå döïng ñöôïc moät goùc
chính xaùc 150 caàn phaûi coù moät tyû leä raát lôùn giöõa caïnh ñoái vaø
caïnh keà, tyû leä naøy vaøo khoaûng 0,26794192, con soá naøy khoâng
theå taùi taïo moät caùch chính xaùc vôùi moät soá ít ñôn vò (Ta khoâng
theå duøng nöûa hay 1/3 ñôn vò vì theo quy öôùc thieát bò ghi chæ ghi
vaøo ñuùng caùc giao ñieåm cuûa löôùi ñieåm). Ta coù theå theo doõi tyû
leä naøy theo baûng döôùi ñaây:
Baûng 3.1:
Goùc ñaït ñöôïc Caïnh ñoái Caïnh keà Tyû leä Goùc ñaït ñöôïc
vôùi caùc tyû leä giöõa 1 ñôn vò 3 ñôn vò 0,333333 180435'
caïnh ñoái vaø
caïnh keà. 1 ñôn vò 4 ñôn vò 0,250000 140036'
4 ñôn vò 15 ñôn vò 0,266667 140931'
11 ñôn vò 41 ñôn vò 0,268293 150018'
15 ñôn vò 56 ñôn vò 0,267857 140995'
Sôû dó ta phaûi laøm chính xaùc ñeán con soá 150 vì moireù raát nhaïy vôùi
söï sai leäch veà goùc duø raát nhoû.
Vì löôùi ñieåm chæ coù moät giôùi haïn nhaát ñònh, neáu ta chaáp nhaän
duøng moät tyû leä lôùn caïnh ñoái vaø caïnh keà côõ 0,26794192 ñeå taïo
ra ñöôïc goùc 150 thì ñoøi hoûi phaûi duøng nhieàu ñôn vò ñeå taïo neân
moät haït tram vôùi ñuùng goùc leäch cuûa noù, vì theá haït tram seõ to ra,
laøm cho maät ñoä phaân giaûi tram seõ thaáp ñi.
Cuï theå giaû söû ta coù moät löôùi ñieåm vôùi ñoä phaân giaûi laø 2540 dpi
töùc trong moät inch chieàu ngang treân löôùi ñieåm ta coù 2540 ñôn
vò tính goùc, neáu coá gaéng ñeå ñaït ñöôïc goùc 15 0018’ thì chæ coù ñoä
phaân giaûi tram laø 42,45 lpi vaø ñeå ñaït ñöôïc chính xaùc 15 0 thì ñoä
phaân giaûi tram coøn thaáp hôn nöõa.
Baûng 3.2:
Goùc Caïnh ñoái Caïnh keà Ñoä phaân giaûi tram
Ñoä phaân giaûi tram
ñaït ñöôïc vôùi caùc 0 0 21 120,95
tyû leä khaùc nhau
cuûa caïnh ñoái vaø 0 0 20 127,00
caïnh keà khi taïo 0 0 19 133,35
goùc leäch.
0 0 18 141,11
0 0 17 149,41
0 0 16 158,75
45 15 15 119,74
45 14 14 128,29
45 13 13 138,16
45 12 12 149,67
45 11 11 163,28
Caùc kyõ sö cuûa haõng Heidelberg ñaõ nghó ra moät caùch ñôn giaûn
hôn: hoï chaáp nhaän goùc 18 0435’ vaø 710565’ ñeå thay theá cho goùc
150 vaø 750 nhöng tính toaùn laïi ñoä phaân giaûi tram cho töøng maøu
ñeå chu kyø moireù nhoû nhaát khoâng thaáy ñöôïc, ñoàng thôøi ñeå haïn
cheá moireù hoï duøng goùc 45 0 cho maøu ñen vaø 0 0 cho maøu vaøng.
Tuy nhieân vieäc tính toaùn ñeå coù ñöôïc ñoä phaân giaûi tram chính
xaùc cho hai maøu vaøng vaø ñen cuõng khoâng phaûi ñôn giaûn.
Hình 3.52:
Haït tram voâ tyû
Qua vieäc thay ñoåi hai
thoâng soá goùc ñoä tram
vaø ñoä phaân giaûi tram
ta coù theå taïo ra haït
tram höõu tyû tuy nhieân
chaát löôïng phuïc cheá
ñaït ñöôïc khoâng cao.
Maëc duø söï lieân keát naøy khoâng taïo ra ñöôïc söï phoá troän maøu
hoaøn haûo nhöng ôû goùc ñoä naøo ñoù noù cuõng laø coá gaéng cuûa nhaø
saûn xuaát nhaèm taïo cho tram ñieän töû cuõng coù goùc leäch gaàn vôùi
goùc leäch cuûa tram truyeàn thoáng. Tuy nhieân khi in vôùi loaïi tram
höõu tyû raát deã xaûy ra hieän töôïng moireù vaø caùc hoøa maøu gaây caûm
giaùc khoù chòu hôn nhieàu so vôùi caùc hoøa maøu taïo ra bôûi caùc goùc
leäch truyeàn thoáng.
Trong hình veõ caùc ñöôøng chaám chaám chæ ra nôi caùc ñieåm ghi seõ
phaûi ñöôïc ghi ñeå taïo ra chính xaùc goùc leäch; caùc oâ maøu xaùm vaø
ñen ñeå chæ ra caùc haït tram keá caän nhau. Phöông phaùp naøy taïo ra
goùc ñoä chính xaùc nhöng phaûi coá ñònh tyû leä giöõa goùc ñoä tram vaø
ñoä phaân giaûi tram. Ñeå giaûm thieåu caùc loãi gaây ra do caùc tia laser
chæ ghi vaøo ñöôïc caùc ñieåm giao nhau treân löôùi ñieåm ngöôøi ta
laøm lôùn caùc phaàn töû nöûa toâng phöông phaùp naøy goïi laø kyõ thuaät
taïo tram Supercell.
Hình 3.53:
Caùc phaàn töû
nöûa toâng ñöôïc
laøm lôùn ra
Kyõ thuaät taïo tram Supercell

Moät Supercell bao goàm nhieàu phaàn töû nöûa toâng. Trong hình
minh hoïa döôùi ñaây ñöôøng vaïch ñaäm chæ ra moät Supercell chöùa
64 phaàn töû nöûa toâng ôû bieân trong. Moãi phaàn töû nöûa toâng chöùa
moät soá caùc ñieåm ghi tuøy thuoäc vaøo ñoä phaân giaûi tram vaø ñoä
phaân giaûi cuûa caùc thieát bò ghi.
Baèng caùch taäp hôïp nhieàu phaàn töû nöûa toâng laïi ñeå taïo neân moät
Supercell, vieäc tính toaùn goùc ñoä seõ ñöôïc xaây döïng treân cô sôû
toång soá ñôn vò treân caïnh ñoái vaø caïnh keà cuûa Supercell, do ñoù
goùc ñoä ñaït ñöôïc chính xaùc hôn nhöng khi ghi caùc haït tram taïo
thaønh vaãn naèm trong moät phaàn töû nöûa toâng laøm cho ñoä phaân
giaûi tram khoâng ñoåi.
Caùc maùy ghi phim hoaëc ghi baûn ñeàu thieát laäp treân moät ma-
ïng löôùi voâ hình duøng ñeå ghi leân treân phim hoaëc baûn goïi laø
löôùi ñieåm ghi ñaõ ñöôïc ñeà caäp ôû phaàn treân. Treân löôùi ñieåm naøy
maùy tính seõ tính toaùn ñeå xem ñieåm naøo seõ ñöôïc ghi vaø ñieåm
naøo khoâng ñöôïc ghi vôùi caùc thoâng soá veà goùc ñoä, ñòa chæ ghi
vaø ñoä che dieän tích vaø ñoä phaân giaûi tram ñeå taïo neân haït tram
beân trong moät phaàn töû nöûa toâng. Tuøy theo ñoä phaân giaûi tram
vaø ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò ghi maø moät phaàn töû nöûa toâng seõ
chieám moät soá löôïng goàm bao nhieâu ñieåm ghi (giao ñieåm cuûa
löôùi ñieåm). Vì soá löôïng ñieåm ghi trong moät phaàn töû nöûa toâng
laø höõu haïn neân ñoâi khi khoâng theå duøng tyû leä caïnh ñoái vaø caïnh
keà cuûa moät phaàn töû nöûa toâng ñeå taïo ra moät caùch chính xaùc do
vaäy trong kyõ thuaät taïo tram Supercell ngöôøi ta gom nhieàu phaàn
töû nöûa toâng (halftone cell) laïi ñeå taïo neân moät phaàn töû nöûa toâng
lôùn hôn goïi laø Supercell vaø vieäc tính toaùn goùc ñoä tram ñöôïc döïa
treân cô sôû toång soá phaàn töû ñôn vò ôû caïnh ñoái vaø caïnh keà trong
moät Supercell, nhö vaäy ta seõ coù soá löôïng ñôn vò lôùn hôn ñeå tính
tg cuûa goùc leäch, do ñoù goùc taïo ra seõ chính xaùc hôn nhieàu nhöng
khi ghi thì caùc ñieåm ghi cöù theo vò trí phaân boå treân caùc phaàn
töû nöûa toâng ñeå ghi neân ñoä phaân giaûi tram khoâng bò giaûm ñi.
Maët khaùc do kyõ thuaät naøy söû duïng cuøng thoâng soá tính toaùn cho
moãi phaàn töû nöûa toâng neân toác ñoä maùy tính seõ nhanh hôn so vôùi
phöông phaùp taïo tram goùc voâ tyû.
Kyõ thuaät taïo tram Stochastic (Tram FM)
Ñònh nghóa:
STOCHASTIC coù nghóa laø moät söï bieán ñoåi ngaãu nhieân. Kyõ
thuaät taïo tram STOCHASTIC seõ ñaët caùc ñieåm ghi moät caùch
ngaãu nhieân trong moät phaàn töû nöûa toâng thay vì taäp hôïp chuùng
laïi ñeå taïo ra moät haït tram ñöôïc ñaët doïc theo moät truïc nghieâng
goùc coá ñònh nhö caùc kyõ thuaät taïo tram truyeàn thoáng.
Ngöôøi ta thöôøng duøng töø “STOCHASTIC” vaø “FM” - Frequen-

cy Modulated -ñieàu taàn töông ñöông nhau nhöng thöïc ra töø FM
khoâng mang yù nghóa bieán ñoåi ngaãu nhieân nhö töø “Stochastic”.
Hình 3.54:
Tram ñieàu bieân
AM vaø tram ñieàu
taàn FM
Tram AM vaø tram FM

Khaùi nieäm tram ñieàu bieân ( AM -Amplified Modulated) vaø
tram ñieàu taàn (FM - Frequency Modulated) chæ ra hai kyõ thuaät
tram ñieän töû truyeàn thoáng vaø Sochastic. ÔÛ kyõ thuaät taïo tram
ñieän töû truyeàn thoáng, caùc haït tram ñöôïc taïo ra treân cô sôû taäp
hôïp caùc ñieåm ghi laïi ñeå taïo ra caùc haït tram coù caùc ñoä lôùn nhoû
khaùc nhau (ñieàu bieân ñoä). ÔÛ kyõ thuaät taïo tram FM caùc ñieåm ghi
trong phaàn töû nöûa toâng khoâng taäp hôïp laïi ñeå taïo thaønh haït tram
nöõa maø chuùng laïi ñöôïc phaân boá moät caùch ngaãu nhieân (ñieàu taàn)
trong phaïm vi moät phaàn töû nöûa toâng.
Hình 3.55:
Hình aûnh ñöôïc
taïo töø tram AM vaø
FM phoùng lôùn
Hình aûnh ñöôïc taïo töø tram AM Hình aûnh ñöôïc taïo töø tram FM
phoùng lôùn phoùng lôùn
Quan ñieåm cuûa kyõ thuaät taïo tram FM laø caùc ñieåm ghi ñöôïc ñaët
moät caùch ngaãu nhieân seõ khoâng taïo ra caùc daûi moireù. Tuy nhieân
vieäc ñònh vò ngaãu nhieân caùc ñieåm ghi cuõng khoâng phaûi luoân
ñaït keát quaû toát, noù coù theå loaïi tröø ñöôïc caùc daûi moireù nhöng noù
cuõng laøm cho hình aûnh nhìn laïi bò noåi haït cuõng nhö moät soá söï
giaû taïo khaùc coù theå nhìn thaáy ñöôïc. Caùc giaûi thuaät taïo tram tieân
tieán seõ quyeát ñònh vò trí toái öu ñeå ghi caùc ñieåm laser moät caùch
ngaãu nhieân ñeå traùnh gaây neân söï giaû taïo khi phuïc cheá hình aûnh.
Caùc lôïi ích cuûa tram FM

ª Khoâng taïo moireù: Baèng caùch ñaët ñieåm ghi moät caùch
ngaãu nhieân, tram FM ñaõ traùnh ñöôïc caùc vaán ñeà phuï thuoäc
vaøo löôùi ñieåm ghi, seõ khoâng coøn söï phuï thuoäc qua laïi giöõa
ñoä phaân giaûi ghi, ñoä phaân giaûi tram vaø goùc ñoä tram. Vieäc
phaân boå caùc tia laser moät caùch ngaãu nhieân nghóa laø khoâng
coù höôùng neân khoâng coù khoaûng caùch nhaát ñònh giöõa caùc
ñieåm ghi, do ñoù khoâng coù ñoä phaân giaûi tram. Vì khoâng coù
goùc ñoä tram cuõng nhö ñoä phaân giaûi tram neân khoâng coù
khaû naêng taïo ra moireù khi in choàng 4 maøu.
ª In choàng maøu chính xaùc deã daøng hôn: Vì khoâng coù goùc
tram hay ñoä phaân giaûi tram neân khoâng coù moireù vaø cuõng
khoâng coù caùc caáu truùc Rosette, vì vaäy seõ coù moät khoaûng
dung sai nhaát ñònh cho in choàng maøu, nhaát laø ñoái vôùi caùc
aán phaåm nhö in baùo treân caùc maùy in cuoän khoâng ñaït ñöôïc
ñoä chính xaùc nhö maùy in tôø rôøi.
ª Ñaït ñöôïc chaát löôïng cao vôùi ñoä phaân giaûi thaáp: Kích
thöôùc caùc ñieåm ghi nhoû cho pheùp in tram chaát löôïng cao ôû
ñoä phaân giaûi thaáp maø khoâng phaûi hy sinh baát kyø moät möùc
ñoä xaùm naøo. Khi ghi hình aûnh ôû ñoä phaân giaûi thaáp toác ñoä
ghi seõ nhanh hôn vaø cho naêng suaát cao hôn. Thaäm chí vôùi
ñoä phaân giaûi 900 dpi cuûa maùy ghi phim khi ghi baèng kyõ
thuaät taïo tram FM cuõng cho ra chaát löôïng cao (löu yù raèng
ñoä phaân giaûi 900 dpi cuûa maùy ghi phim khi phuïc cheá 256
möùc ñoä xaùm theo phöông phaùp taïo tram ñieän töû truyeàn
thoáng chæ cho ñoä phaân giaûi tram laø 56,25 lpi).
ª Taùi taïo caùc chi tieát maûnh toát hôn: Trong kyõ thuaät taïo
tram FM, haït tram chính laø töøng chaám laser nhoû ñöôïc ghi
leân phim neân khaû naêng taùi taïo laïi caùc chi tieát maûnh nhö
sôïi toùc, hoa vaên treân vaûi theå hieän toát hôn raát nhieàu so vôùi
caùc haït tram truyeàn thoáng coù kích thöôùc lôùn hôn.
ª Taïo toâng chuyeån toát hôn: Kích thöôùc nhoû vaø söï phaân boá
ngaãu nhieân cuûa haït tram neân seõ khoâng coù söï thay ñoåi ñoät
ngoät veà hình daïng hay toâng ñoä hình aûnh do ñoù traùnh ñöôïc
tình traïng nhaûy toâng, nhaát laø trong caùc thang chuyeån maøu,
caùc hình aûnh coù söï phoái troän cuûa nhieàu maøu vôùi nhau.
Caùc khoù khaên khi söû duïng tram FM

ª Maùy tính ñoøi hoûi phaûi maïnh hôn ñeå coù theå tính toaùn.
ª Deã bò maát chi tieát ôû phaàn saùng do kích thöôùc haït tram nhoû
deã bò maát ñi trong quaù trình phôi, luùc eùp in.
ª Baûn phim ñöôïc taïo töø tram FM phaûi ñöôïc coi laø baûn phim
cuoái cuøng ñem ñi söû duïng vaø khoâng theå eùp laïi ñöôïc nhö
caùc baûn phim tram truyeàn thoáng vì haït tram quaù nhoû deã bò
maát ñi trong quaù trình sao cheùp.
ª Söï gia taêng taàng thöù lôùn hôn so vôùi caùc loaïi tram truyeàn
thoáng bôûi vì caùc haït tram FM nhoû hôn raát nhieàu. Vaø cuõng
gioáng nhö caùc loaïi tram truyeàn thoáng ñoä phaân giaûi cuõng
cao thì hieän töôïng gia taêng taàng thöù laïi cao hôn.
Hình 3.56:
Gia taêng taàng thöù
ñoái vôùi tram FM Söï gia taêng taàng thöù khi in baèng loaïi
tram FM cao hôn so vôùi caùc loaïi tram
truyeàn thoáng vì caùc haït tram FM nhoû
hôn neân caàn phaûi coù raát nhieàu haït
(aûnh döôùi) môùi coù ñöôïc ñoä che dieän
tích nhö haït tram truyeàn thoáng töông
öùng (aûnh treân) do ñoù söï gia taêng taàng
thöù toång coäng cuûa caùc haït tram nhoû
lôùn hôn nhieàu so vôùi söï gia taêng taàng
thöù cuûa moät haït tram lôùn.
ª Baûn in phaûi coù ñoä phaân giaûi cao hôn vaø quaù trình phôi
ñoøi hoûi kyõ löôõng hôn do caùc haït tram FM nhoû hôn 29 m
raát khoù ñöôïc theå hieän treân baûn keõm coù ñoä phaân giaûi bình
thöôøng vaø trong quaù trình phôi caùc haït tram nhoû xíu naøy
raát deã bò maát neáu giöõa baûn phim vaø keõm khoâng thöïc söï
ñöôïc ruùt heát khoâng khí.
ª Vieäc in thöû khoù khaên hôn vì söï gia taêng taàng thöù cuûa tram
FM lôùn hôn vaø phuï thuoäc nhieàu hôn vaøo ñieàu kieän in cuï
theå cuõng nhö vaät lieäu in.
3.5.4.8 Kyõ thuaät taïo tram lai (tram Hybrid hay tram XM)
Kyõ thuaät naøy taïo ra tram Hybrid hay coøn goïi laø tram XM nhaèm
khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm cuûa tram AM vaø tram FM. Noù aùp
duïng giaûi thuaät tram AM ôû vuøng toâng trung gian vaø tram FM
ôû vuøng saùng vaø vuøng toái. Tuy khaéc phuïc ñöôïc caùc nhöôïc ñieåm
cuûa tram AM vaø FM nhöng noù laïi taïo ra hai vaán ñeà: (1) Giaûi
thuaät taïo tram phöùc taïp coù theå laøm chaäm quaù trình xöû lyù, (2)
Xuaát hieän caùc soïc taïi nhöõng vuøng chuyeån ñoåi giöõa tram AM vaø
tram FM, caùc soïc naøy coù theå phaân bieät ñöôïc baèng maét thöôøng.
Trong haàu heát caùc kyõ thuaät taïo tram hybrid, coù moät nhieäm vuï
khoù khaên laø phaûi phaùt trieån moät kyõ thuaät tram môùi lieân keát ñöôïc
caùc öu ñieåm cuûa tram AM vaø tram FM nhöng haïn cheá caùc khoù
khaên cuûa giaûi phaùp hybrid truyeàn thoáng.
Vôùi kyõ thuaät taïo tram AM, kích thöôùc cuûa ñieåm tuøy thuoäc vaøo
trò soá toâng ñoä cuûa hình aûnh, vuøng toái ñieåm tram coù kích thöôùc
lôùn, vuøng saùng ñieåm tram coù kích thöôùc nhoû hôn. Khi in choàng
4 maøu, löôùi tram cuûa töøng maøu seõ xoay moät goùc nhaát ñònh ñeå
maø maøu naøy seõ khoâng choàng khít leân maøu kia. Caùc löôùi tram
cuûa 4 maøu seõ taïo neân caùc hoa vaên. Taïi caùc ñoä phaân giaûi tram
cao, tram AM seõ ñöôïc taïo hoaøn haûo ôû vuøng toâng trung gian, tuy
nhieân noù seõ maát moät ít chi tieát ôû vuøng saùng vaø vuøng toái vì caùc
ñieåm coù kích thöôùc quaù nhoû ñeå coù theå in ñöôïc.
Vôùi kyõ thuaät taïo tram FM, coù vaán ñeà khoù khaên ôû vuøng toâng
trung gian, ôû ñoù raát khoù ñieàu khieån caùc nhoùm ñieåm tram khi
chuùng ñieåm tieáp xuùc vôùi nhau hoaëc choàng leân nhau moät phaàn,
khi ñoù caùc veát chaám loám ñoám vaø hieän töôïng xuaát hieän caùc
haït gaây nhieãu. Ñieàu naøy raát deã nhaän thaáy ôû vuøng toâng tram in
ñeàu toâng. Khoâng gioáng nhö ñieåm tram AM, caùc vi ñieåm tram
FM treân maùy in seõ kìm haõm vieäc taêng theâm maät ñoä möïc in, do
ñoù noù raát khoù ñieàu chænh toâng ñoä vaø maøu saéc. Ngoaøi ra, caùch
saép xeáp theo töøng lôùp cuûa tram FM coù theå nhìn thaáy baèng maét
thöôøng do caùc ñieåm vaø caùc lôùp xeáp bò laëp laïi, keát quaû laø moät
hoa vaên khoâng mong muoán seõ xuaát hieän.
Kyõ thuaät taïo tram XM hay tram Hybrid ñöôïc thöïc hieän treân cô
sôû keát hôïp caùc öu ñieåm cuûa tram AM vaø FM. Coù 3 giaûi phaùp
taïo tram XM nhö sau:
ª (1) Phaân chia hình aûnh thaønh nhieàu phaàn, söû duïng tram
FM trong nhöõng vuøng coù nhieàu chi tieát vaø tram AM taïi
nhöõng vuøng tram in ñeàu toâng vaø trung gian ñeå traùnh hieän
töôïng haït. Tuy nhieân, giaûi phaùp naøy toán khaù nhieàu thôøi
gian cho vieäc tính toaùn neân laøm giaûm naêng suaát. Ngoaøi
ra, vuøng giao nhau giöõa tram AM vaø tram FM trôû neân coù
theå quan saùt ñöôïc baèng maét thöôøng laøm cho hình aûnh trôû
neân giaû taïo.
Hình 3.57:
Kyõ thuaät tram
hybrid theá heä thöù
nhaát
ª (2) Tram AM ñöôïc söû duïng ôû vuøng trung gian vaø tram FM
ñöôïc söû duïng ôû vuøng saùng vaø vuøng toái. Baèng phöông phaùp
naøy, tram AM seõ cung caáp moät neàn toâng meàm maïi vaø do
noù ñöôïc söû duïng tram FM coù ñoä phaân giaûi cao neân hình
aûnh seõ ñöôïc giöõ laïi nhieàu chi tieát nhaát. Ñeå ngaên ngöøa hieän
Hình 3.58: töôïng noåi haït, soá löôïng caùc ñieåm seõ ñöôïc giaûm thieåu. Tuy
Kyõ thuaät tram nhieân kyõ thuaät naøy coù moät khuyeát ñieåm laø vuøng giao nhau
hybrid theá heä thöù giöõa tram AM vaø tram FM raát deã phaân bieät.
hai
ª (3) Saép xeáp tram AM theo phöông phaùp taïo tram FM.
Ñieàu naøy giuùp theå hieän chi tieát toát cho nhöõng ñoä phaân
giaûi tram trung bình. Tuynhieân noù vaãn coù khuyeát ñieåm
cuûa tram FM laø xuaát hieän hieän töôïng noåi haït ôû vuøng toâng
trung gian vaø vuøng toâng tram ñoàng toâng
Hình 3.59:
Kyõ thuaät tram
hybrid theá heä thöù
ba
Tram XM coù moät soá öu ñieåm sau:

ª Khoâng loä roõ löôùi tram, hình aûnh troâng gioáng nhö hình photo.
ª Caùc ñöôøng neùt roõ vaø saéc neùt, thaäm chí ñoù laø caùc ñöôøng maûnh.
ª Vuøng toâng nguyeân vaø vuøng toâng phuïc cheá baèng vieäc
choàng maøu troâng raát gioáng nhau, troâng khoâng coù ñoä haït
vaø daáu veát cuûa söï pha troän maøu.
ª Caùc toâng maøu ñöôïc theå hieän mòn maøng vôùi ñoä chính xaùc cao.
ª Coù theå phoùng to hoaëc thu nhoû hình aûnh maø khoâng aûnh
höôûng ñeán chaát löôïng hoaëc khaû naêng duy trì chi tieát.
ª Söû duïng ña daïng caùc loaïi maùy in vôùi ñoä phaân giaûi tram
cao, töø caùc loaïi giaáy cao caáp ñeán caùc loaïi giaáy caáp thaáp
nhö giaáy baùo chaúng haïn.
3.5.4.9 Kích thöôùc töông ñoái cuûa ñieåm aûnh

Ñoä phaân giaûi moâ taû kích thöôùc cuûa ñieåm aûnh. Ñoä phaân giaûi
caøng cao thì kích thöôùc ñieåm aûnh caøng nhoû vaø hình aûnh ñöôïc
phuïc cheá ñeïp hôn. Tuy nhieân, neáu ñoä phaân giaûi quaù cao coù theå
laøm cho hình aûnh maát ñi ñoä saéc neùt.
Hình 3.60:
Kích thöôùc ñieåm
tram töông öùng
vôùi caùc ñoä
phaân giaûi.
50mm - 75ppi 25mm - 150ppi 30mm - 300dpi

3.5.4.10. Ñoä phaân giaûi hình aûnh vaø dung löôïng aûnh.
Dung löôïng boä nhôù ñeå löu tröõ moät hình aûnh phuï thuoäc vaøo ñònh
daïng file vaø möùc ñoä neùn döõ lieäu hình aûnh.
Baûng döôùi ñaây seõ cho thaáy moái quan heä cuûa ñoä phaân giaûi tram,
soá löôïng ñieåm aûnh chöùa trong moät inch vuoâng (inch2) vaø dung
löôïng cuûa hình aûnh döïa treân heä maøu cuûa hình aûnh.
-.& 3$ 0"12$!# 4$ 4$ 4$ 4$

!/! /$ )'%$ )'$$ ',("
!)
!)
!$ +*5$ !) !)
&&!

Heä thoáng hoaù quaù trình phuïc cheá maøu

Ñeå quaù trình phuïc cheá maøu thaønh coâng caàn phaûi coù söï ñieàu
khieån vaø caân baèng trong taát caû caùc giai ñoaïn cuûa quaù trình saûn
xuaát in, töø aûnh goác ñeán aûnh phuïc cheá sau cuøng. Vì quy trình in
coù nhieàu giai ñoaïn neân coù nhieàu bieán ñoåi ví duï nhö: söï thay ñoåi
caùc loaïi baøi maãu, quaù trình taùch maøu, caùc bieán soá cuûa quaù trình
in vaø vaät lieäu in ñöôïc söû duïng.
Hình 3.61:
Heä thoáng
ñieàu khieån

Ñeå tieán haønh kieåm soaùt vieäc phuïc cheá maøu trong quaù trình in,
chuùng ta caàn phaûi xem noù nhö laø moät heä thoáng. Moät heä thoáng
coù theå ñöôïc ñònh nghóa nhö moät nhoùm caùc yeáu toá lieân heä töông
hoã taïo thaønh moät thöïc theå chung. Moät heä thoáng ñieàu khieån laø
moät söï saép xeáp caùc yeáu toá ñöôïc keát noái laïi theo moät caùch thöùc
nhaèm höôùng daãn hoaëc ñieàu chænh chính noù hay moät heä thoáng
khaùc. Moät heä thoáng ñieàu khieån kheùp kín laø heä thoáng maø trong
ñoù hoaït ñoäng ñieàu khieån nhö theá naøo ñeàu tuyø thuoäc vaøo ñaàu ra.
Cuoái cuøng, thoâng tin phaûn hoài cho pheùp so saùnh ñaàu ra vôùi ñaàu
vaøo nhaèm ñöa ra nhöõng ñieàu chænh phuø hôïp.
Trong heä thoáng naøy coù moät quy trình leä thuoäc vaøo söï bieán ñoåi
vaø hieäu quaû phaûn hoài töø moät bieán ñoåi. Quy trình naøy gôûi thoâng
tin vaø ñieàu kieän cuûa noù cho boä ñieàu khieån. Boä ñieàu khieån so
saùnh tín hieäu veà ñieàu kieän cuûa quaù trình vôùi tieâu chuaån ñaët ra
vaø coù nhöõng ñieàu chænh cuï theå ñoái vôùi bieán ñoåi ñeå phuïc hoài quy
trình veà ñieàu kieän ban ñaàu cuûa noù.
Moät heä thoáng ñaëc bieät coù theå ñöôïc thieát keá cho quy trình phuïc
cheá maøu trong kyõ thuaät in. Minh hoaï cho thaáy moái quan heä laãn
nhau cuûa caùc yeáu toá ñeå coù nhöõng keát quaû ñöôïc kieåm soaùt trong
moät heä thoáng phuïc cheá maøu. Heä thoáng naøy laø söï keát hôïp cuûa
giaáy, möïc, khuoân in, quaù trình taïo khuoân in, quaù trình in vaø
phöông phaùp in. Muïc tieâu chung laø giöõ cho quy trình naøy oån
ñònh vaø noù chæ ñuùng veà maët lyù thuyeát khi maø moät maùy in phaûi
ñaûm nhaän vieäc in caùc saûn phaåm gioáng nhau heát tuaàn naøy sang
tuaàn khaùc.
Hình 3.62:
Heä thoáng kieåm $
soaùt quaù trình %#
phuïc cheá
&
& #
+"
'( %#&!+ -
+*! )!
. $
+ . (

+#!,
+#
Tuy nhieân, trong thöïc teá, nhöõng thay ñoåi hay xaùo troän thöôøng
xaûy ra ngay trong quaù trình in. Nhöõng thay ñoåi vaø xaùo troän naøy
coù theå laø thay ñoåi töø giaáy traùng phaán sang giaáy khoâng traùng
phaán, thay ñoåi trình töï in maøu, thay ñoåi töø moät maùy in tôø rôøi
sang moät maùy in cuoän hoaëc nhieàu thay ñoåi khaùc töông töï. Thaäm
chí neáu nhöõng thay ñoåi naøy khoâng xaåy ra cho baát kyø moät heä
thoáng phuïc cheá maøu naøo thì cuõng caàn phaûi thieát laäp nhieàu heä
thoáng phuïc cheá maøu khi moät nhaø maùy in haøng loaït caùc aán phaåm
vôùi caùc loaïi vaät lieäu vaø quy trình in khaùc nhau. Ñöông nhieân,
moät heä thoáng môùi chæ xuaát hieän neáu coù nhöõng xaùo troän ñaùng keå
vôùi quy trình.
Hình 3.63:
Thang kieåm tra
maøu duøng ñeå
kieåm soaùt thoâng
tin phaûn hoài
trong heä thoáng
phuïc cheá
AÛnh höôûng cuûa söï xaùo troän treân quy trình ñöôïc chæ ra bôûi thoâng
tin phaûn hoài töø quy trình. Coù moät daïng bieåu ñoà ñieàu khieån thoâng
tin phaûn hoài ñaëc bieät cho caùc tôø in ví duï nhö moät thang maøu ñeå
kieåm soaùt quaù trình in. Neáu thang maøu naøy ñöôïc taïo ra döôùi
nhöõng ñieàu kieän oån ñònh thì chuùng ñaëc tröng cho daõy maøu vaø
toâng maøu tuyeät ñoái cuûa heä thoáng taùi taïo maøu ñaëc bieät ñoù.
4.1. Caùc thuoäc tính cuûa maøu saéc
4.1.1. Toâng maøu:
4.1.2. Ñoä baõo hoaø maøu
4.1.3. Ñoä saùng
4.2. Tam giaùc maøu
4.3. Khoâng gian maøu 3 chieàu
4.4. Ngöôøi quan saùt chuaån vaø goùc quan saùt
4.5 Heä thoáng maøu tieâu chuaån CIE
4.5.1 Ñoà thò phaùt xaï phoå (SPD)
4.5.2 Heä soá phaûn xaï
4.5.3 Haøm toång hôïp maøu CMFs
4.5.4 Ñònh luaät Grassman
4.5.5 Haøm toång hôïp maøu CIE RGB 1931
4.5.6 Haøm toång hôïp maøu CIE XYZ 1931
4.5.7 Söï haáp thuï quang phoå
4.5.8. Heä toaï ñoä maøu xy vaø giaûn ñoà maøu
4.5.9 Caùc hình Elip MacAdam
4.6 Khoâng gian maøu CieLab
4.6.1 Söï hình thaønh khoâng gian maøu CIELAB
4.6.2 Khoâng gian maøu Lab
4.6.3 Ñoä sai bieät maøu trong khoâng gian maøu CIELAB
4.6.4 Öu ñieåm cuûa khoâng gian maøu CIELAB
4.7 Khoâng gian maøu CIE LUV
4.8 Khoâng gian maøu L*C*H*
4.9 Khoâng gian maøu Hunter Lab
4.10 Heä CMC
4.11 Caùc heä thoáng xeáp ñaët maøu theo thò giaùc
4.11.1 Nhöõng tham chieáu tuyeät ñoái
4.11.2 Caùc tham chieáu töông ñoái
4.12 Moâ taû maøu saéc baèng ngoân ngöõ
4 CAÙC HEÄ THOÁNG
VAØ KHOÂNG GIAN MAØU
Ñeå thuaän tieän cho vieäc phuïc cheá maøu, caùc heä thoáng phuïc cheá
phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû lyù thuyeát maøu nhaèm ñaùp öùng caùc
yeâu caàu cuûa thöïc tieãn vaø nhöõng phöùc taïp phaùt sinh do söï caûm
nhaän chuû quan cuûa con ngöôøi cuõng nhö caùc ñieàu kieän phuïc cheá.
Trong suoát thôøi gian daøi gaàn 2 theá kyû ngöôøi ta ñaõ xaây döïng neân
nhöõng heä thoáng vaø khoâng gian maøu ñeå tính toaùn vaø chuyeån ñoåi
maøu giöõa caùc quaù trình vaø thieát bò phuïc cheá, tuy nhieân cho ñeán
nay vaãn chöa coù heä thoáng hoaëc khoâng gian maøu naøo hoaøn haûo
vaø quaù trình phuïc cheá vaãn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo con ngöôøi.
Kyõ thuaät vieân phuïc cheá maøu caàn phaûi coù kieán thöùc vöõng Vaøng
veà caùc heä thoáng maøu vaø khoâng gian maøu môùi coù khaû naêng laøm
vieäc trong moâi tröôøng phuïc cheá maøu chuyeân nghieäp.
4.1 Caùc thuoäc tính cuûa maøu saéc

Caùc thuoäc tính caên baûn duøng trong so maøu bao goàm: toâng maøu,
ñoä baõo hoaø vaø ñoä saùng.
4.1.1 Toâng maøu:

Toâng maøu cuûa moät maøu chính laø teân cô baûn cuûa maøu ñoù. Noù
xaùc ñònh moät maøu laø ñoû, cam, Vaøng, luïc , lam, chaøm, tím, hoàng,
xaùm…. hay caùc maøu keát hôïp nhö Vaøng ngaû xanh chaúng haïn.
Caùc töø keát hôïp khaùc hoàng phaán, xanh lô… thöôøng ñöôïc söû duïng
nhö caùc teân chæ toâng maøu. Toâng maøu coù theå coù voâ soá caùc caáp
baäc hoaëc nhöõng bieán theå trong moät voøng troøn maøu. Moät voøng
nhö vaäy bieåu dieãn taát caû caùc toâng maøu.
Hình 4.1:
Caùc thaønh phaàn
toâng cuûa
maøu ñöôïc bieåu
dieãn trong
ge
Yell
moät voøng troøn
Oran
ow
Ye
llo d
w-
gr Re
ee
n
(A) Green Red-magenta (B)
en Ma
Blue
gre ge
u e- nta
-ma
Bl
gen
e
Blu
ta
Hình 4.2:
Phoå naêng löôïng phaùt xaï Phoå naêng löôïng phaùt xaï Phoå naêng löôïng phaùt xaï
150 150 150
Söï khaùc bieät veà 100 100 100
toâng maøu 50 50 50
0 0 0
400 450 500 550 600 650 700 400 450 500 550 600 650 700 400 450 500 550 600 650 700
Böôùc soùng (nm) Böôùc soùng (nm) Böôùc soùng (nm)
4.1.2 Ñoä baõo hoaø maøu

Ñoä baõo hoaø cuûa moät maøu chính laø ñoä thuaàn khieát cuûa noù, moät
maøu caøng thuaàn khieát bao nhieâu thì noù caøng röïc rôõ baáy nhieâu. Ví
duï maøu xanh xaùm coù ñoä baõo hoaø thaáp trong khi maøu xanh ngoïc
bích laïi coù ñoä baõo hoaø maøu cao hôn. Moät maøu seõ trôû neân thuaàn
khieát hôn hay ñoä baõo hoaø cao hôn khi noù coù ít maøu xaùm. Trong
thöïc teá, moät maøu coù ñoä baõo hoaø cao coù nghóa laø coù ít thaønh phaàn
cuûa toâng maøu ñoái laäp hôn hieän dieän trong moät maøu naøo ñoù. Ñeå
Caùc heä thoáng vaø khoâng gian maøu 143
minh hoaï cho khaùi nieäm naøy, ta seõ thöû troän maøu Magenta vôùi
maøu Xanh luïc (toâng maøu ñoái), maøu Xanh luïc seõ caøng luùc caøng
trôû neân ít baõo hoaø cho ñeán cuoái cuøng moät maøu xaùm trung tính
ñöôïc taïo ra vaø ngöôïc laïi.Thang maøu xaùm coù ñoä baõo hoaø baèng 0.
Hình 4.3:
Thang ñoä baõo
hoaø cuûa maøu
Magenta -
Xanh luïc
Ñoä bao
õ hoaø cao hôn Ñoä bao
õ hoaø thap
á hôn Ñoä bao
õ hoaø cao hôn
Ñoä baõo hoaø cuûa Magenta seõ giaûm khi ta theâm maøu Xanh luïc
vaøo; töông töï ñoä baõo hoaø cuûa maøu Xanh luïc cuõng giaûm khi ta
theâm maøu Magenta vaøo. Khi maøu coù ñoä baõo hoaø thaáp, chuùng
ta coù theå goïi maøu ñoù laø baån hôn hoaëc ñuïc hôn vaø khi maøu coù
ñoä baõo hoaø cao hôn ta goïi laø saïch hôn hay saùng hôn. Trong khi
khoâng coù giôùi haïn naøo cho thaáy moät maøu bò giaûm ñoä baõo hoaø
maøu nhö theá naøo (noù seõ luoân luoân ñaït ñeán maøu xaùm trung tính),
thì laïi coù caùc giôùi haïn thöïc teá trong caùc quaù trình phuïc cheá cho
thaáy moät maøu ñöôïc baõo hoaø nhö theá naøo. Nhöõng haïn cheá naøy
trong in aán laø do nhöõng giôùi haïn veà ñoä baõo hoaø khi söï keát hôïp
giöõa möïc in vaø beà maët vaät lieäu in
Hình 4.4:
Söï khaùc bieät veà
ñoä baõo hoaø maøu
4.1.3 Ñoä saùng

Ñoä saùng cuûa moät maøu moâ taû noù seõ saùng hay toái nhö theá naøo (ví
duï maøu Xanh luïc saùng so vôùi maøu Xanh luïc toái). Thuaät ngöõ ñoä
saùng vaø ñoä toái ñoàng nghóa. Trong thöïc teá, chuùng ta coù theå thay
ñoåi ñoä saùng hay ñoä toái cuûa moät maøu baèng caùch troän maøu naøy
vôùi möïc traéng hoaëc möïc ñen. Trong quaù trình in choàng maøu
ñieàu naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng caùch in moät maøu ôû nhöõng
tyû leä khaùc nhau töø 0% ñeán 100% (troän vôùi maøu traéng) vaø sau ñoù
laøm gia taêng tæ leä maøu ñen (troän vôùi maøu ñen) cho ñeán khi ñoä
baõo hoaø baét ñaàu thay ñoåi cuøng vôùi ñoä saùng.
Hình 4.5: San
ù g hôn
Caùc thaønh phaàn
ñoä saùng cuûa
maøu Xanh luïc
Toiá hôn
Trong thöïc teá, caû ñoä saùng vaø ñoä toái ñeàu coù giôùi haïn. Trong quaù
trình in, ñoä saùng cuûa moät maøu ñöôïc giôùi haïn bôûi caùc ñaëc tính
cuûa vaät lieäu neàn. Khi in treân giaáy traéng phaán ta coù theå ñaït ñöôïc
nhöõng maøu saùng hôn treân giaáy in baùo hay treân giaáy taùi cheá. Ñoä
toái cuûa moät maøu in ñöôïc giôùi haïn bôûi ñoä boùng cuûa vaät lieäu neàn
möïc in vaø löôïng möïc ñöôïc in treân vaät lieäu neàn. Caùc yeáu toá saáy
khoâ, söï truyeàn möïc, söï bieán daïng ñieåm tram vaø caùc yeáu toá kinh
teá seõ laøm haïn cheá ñoä daøy caùc lôùp möïc in.
Hình 4.6:
Söï khaùc nhau veà
ñoä saùng
4.2. Tam giaùc maøu

Neáu chuùng ta duøng toång hôïp coäng maøu ñeå hoaø aùnh saùng Ñoû côø
vaø Xanh luïc (baèng caùch chieáu hai nguoàn saùng qua kính loïc maøu
Ñoû côø vaø Xanh luïc) chuùng ta seõ coù maøu Vaøng.
Chuùng ta coù theå dieãn taû quaù trình hoaø maøu naøy theo caùc thuaät
ngöõ ño maøu baèng caùch duøng moät bieåu ñoà nhoû:
Hình 4.7:
Trong toång hôïp Ñoû côø
coäng maøu, hai
maøu Ñoû côø vaø
Xanh luïc coù tæ leä
nhö nhau seõ taïo Vaøng
thaønh maøu Vaøng
Xanh luïc
Xanh luïc Vaøng Ñoû côø
Ñoû côø vaø Xanh luïc laø hai maøu sô caáp, traùi laïi maøu Vaøng laø
maøu ñöôïc troän (maøu thöù caáp). Trong bieåu ñoà cuûa chuùng ta, maøu
ñöôïc troän (töø caùc thaønh phaàn baèng nhau cuûa maøu sô caáp) naèm
ngay taâm cuûa ñöôøng thaúng noái giöõa hai maøu sô caáp taïo ra noù.
Baèng caùch giaûm cöôøng ñoä saùng moät trong hai nguoàn saùng sô
caáp (thay ñoåi cöôøng ñoä cuûa maøu sô caáp) ta coù khaû naêng laøm
thay ñoåi toâng cuûa maøu ñöôïc taïo ra. Ví duï vieäc giaûm cöôøng ñoä
aùnh saùng Xanh luïc trong khi vaãn duy trì cöôøng ñoä Ñoû côø seõ taïo
ra maøu cam.
Quyõ tích cuûa ñieåm maøu thöù caáp di chuyeån doïc theo ñöôøng thaúng
noái lieàn giöõa hai maøu sô caáp vaø höôùng veà phía maøu Ñoû côø. Toâng
maøu Vaøng ban ñaàu vì theá ñaõ chuyeån höôùng sang maøu cam.
Hình 4.8:
Neáu cöôøng ñoä Ñoû côø
maøu Xanh luïc
giaõm ñi, maøu taïo
ra coù khuyenh
höôùng nghieâng Cam
veà maøu Ñoû côø, laø
maøu Cam
Xanh luïc saùng
Xanh luïc Cam Ñoû côø

Ñeå phoái troän taïo ra maøu Cyan, moät maøu sô caáp thöù ba - Xanh
tím phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi maøu Xanh luïc. Ba maøu sô caáp laø taát
caû nhöõng maøu caàn coù ñeå taïo ra haàu nhö taát caû caùc maøu.
Hình 4.9:
Maøu Cyan ñöôïc
taïo ra bôûi maøu
Xanh tím vaø maøu
Xanh luïc
Bieåu ñoà bieåu dieãn maøu baây giôø ñöôïc taïo ra döôùi daïng tam
giaùc maøu.
Hình 4.10:
Tam giaùc maøu
ñöôïc taïo ra bôûi
caùc maøu sô caáp
cuûa toång hôïp
coäng maøu RGB
vaø trung ñieåm
cuûa caùc caïnh tam
giaùc laø maøu sô
caáp cuûa toång hôïp
tröø maøu
Tam giaùc maøu naøy chæ ra caùc maøu thöù caáp: Cyan, Magenta,
Vaøng naèm ôû taâm ñieåm cuûa caùc ñöôøng thaúng noái giöõa caùc maøu
sô caáp (Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím). Theo toång hôïp maøu coäng,
vieäc thay ñoåi toâng maøu coù nghóa laø söï di chuyeån quyõ tích maøu
doïc theo caùc caïnh cuûa tam giaùc maøu.
Neáu maøu Xanh tím daàn daàn ñöôïc theâm vaøo maøu Vaøng ñöôïc taïo
ra töø maøu Xanh luïc vaø Ñoû côø trong toång hôïp coäng maøu thì noù seõ
laøm cho maøu Vaøng giaûm ñoä baõo hoaø töø töø (töø Vaøng thuaàn khieát
bò giaûm ñoä baõo hoaø cho ñeán khi traéng haún).
Hình 4.11:
Maøu Vaøng giaûm
daàn ñoä baõo hoaø
maøu vaø chuyeån
thaønh maøu traéng Caùc maøu Vaøng coù ñoä baõo hoaø khaùc nhau vaãn giöõ ñöôïc toâng
maøu ban ñaàu cuûa noù vì moái lieân heä giöõa caùc giaù trò maøu Ñoû côø
vaø Xanh luïc khoâng ñoåi. Trong tam giaùc maøu, chuùng di chuyeån
doïc theo ñöôøng thaúng noái töø maøu Vaøng tôùi Xanh tím.
Hình 4.12:
Khi di chuyeån
vaøo taâm tam giaùc
maøu, ñoä baõo hoaø
cuûa maøu Vaøng
giaûm daàn veà zero
khi ñeán troïng taâm
cuûa tam giaùc
Vieäc gia taêng soá löôïng maøu sô caáp thöù ba cho ñeán khi taát caû
ba maøu sô caáp naøy coù thaønh phaàn baèng nhau seõ cho maøu traéng
(trong thuaät ngöõ maøu goïi laø “khoâng maøu” -Achromaticity). Khi
ÓRÆ ED×RKRDÚ EDÊQJNKRÄQJòÓLHÇPNKRÄQJPDÚXVH× QDÊPQJD\WURÑQJ
taâm cuûa tam giaùc maøu.
Hình 4.13:
Ñieåm khoâng maøu
naèm ngay troïng
taâm cuûa tam
giaùc maøu
Taát caû caùc maøu khaùc ñöôïc taïo ra töø ba maøu sô caáp Ñoû côø, Xanh
luïc, Xanh tím naèm trong phaïm vi cuûa tam giaùc maøu. Caùc maøu
caøng naèm xa troïng taâm cuûa tam giaùc maøu thì coù ñoä baõo hoaø
maøu caøng cao. Moät maøu thöù caáp coù ñoä baõo hoaø cao neáu nhö noù
chæ coù moät löôïng nhoû maøu thöù ba hay khoâng coù chuùt maøu thöù
ba naøo caû. Vì theá taát caû caùc maøu chæ ñöôïc phoái troän töø hai maøu
sô caáp coù ñoä baõo hoaø cao nhaát.
Neáu caû ba thaønh phaàn maøu cuûa moät maøu phoái troän töø ba maøu
sô caáp bò giaûm ñi cuøng moät luùc trong khi vaãn duy trì tyû leä phoái
troän, toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø maøu seõ khoâng ñoåi. Tuy nhieân
maøu seõ bò giaûm ñi ñoä saùng. Neáu taát caû caùc thaønh phaàn cuûa ba
maøu sô caáp bò giaûm xuoáng baèng khoâng, ta seõ coù maøu ñen (maøu
ñen ñöôïc coi laø moät maøu trong pheùp so maøu). Cuõng gioáng nhö
maøu traéng, maøu ñen coù ñoä baõo hoaø maøu baèng khoâng.
Hình 4.14:
Khi 3 thaønh phaàn
cuûa maøu sô caáp
bò giaûm xuoáng
baèng khoâng, ta seõ
coù maøu ñen
4.3. Khoâng gian maøu 3 chieàu

Thuaät ngöõ khoâng gian maøu cho bieát khoaûng khoâng gian chöùa
caùc maøu maø moät heä thoáng hay moät thieát bò coù theå phuïc cheá
ñöôïc. Ngöôøi ta coøn goïi khoâng gian maøu laø khoaûng phuïc cheá
maøu hay Gamut maøu
Trong tam giaùc maøu, chuùng ta coù theå xaùc ñònh toâng maøu vaø ñoä
baõo hoaø maøu chöù khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc ñoä saùng. Ñeå coù theå
boå sung ñoä saùng vaøo trong bieåu ñoà maøu chuùng ta caàn chuyeån
tam giaùc maøu hai chieàu thaønh moät hình theå khoâng gian ba chieàu
goïi laø khoâng gian maøu. Khoâng gian maøu laø moät heä toaï ñoä ba
chieàu vôùi caùc truïc Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím.
Hình 4.15:
Chuyeån tam giaùc
maøu hai chieàu
thaønh moät hình
theå khoâng gian
ba chieàu goïi laø
khoâng gian maøu
Tam giaùc ñöôïc veõ giöõa caùc truïc toaï ñoä goïi laø tam giaùc maøu.
Toaï ñoä cuûa moät maøu trong khoâng gian maøu ñöôïc xaùc ñònh bôûi
ba vector maøu ñaïi dieän cho 3 thaønh phaàn cuûa caùc maøu sô caáp.
Caùc thaønh phaàn ñöôïc goïi laø caùc giaù trò maøu. Neáu moät maøu coù
ba giaù trò maøu: 0,6 Ñoû côø; 1,1 Xanh luïc vaø 0,4 Xanh tím, noù seõ
laø moät maøu gioáng nhö maøu Vaøng pha xanh luïc coù ñoä baõo hoaø
thaáp. Ñieåm giao nhau cuûa caùc vector maøu thaønh phaàn laø ñieåm
maøu Vaøng luïc naøy. Ñieåm cuoái cuûa vector laø maøu Vaøng luïc vôùi
Hình 4.16:
Toaï ñoä maøu Vaøng
luïc ñöôïc tính
baèng pheùp coäng
vectô trong khoâng
gian maøu RGB
giaù trò ñoä saùng cuûa noù.
Quyõ tích cuûa caùc ñieåm maøu sô caáp caøng naèm xa goác toaï ñoä thì
moät hình khoái caøng lôùn ñöôïc taïo thaønh vaø vì theá chaát löôïng cuûa
heä thoáng phuïc cheá maøu döïa treân ñoù caøng cao.
Taát caû caùc maøu naèm beân trong khoaûng phuïc cheá maøu coù theå ñöôïc
phuïc cheá bôûi moät thieát bò phuïc cheá (thí duï nhö ti vi maøu) döïa treân
ba maøu sô caáp. Trong khi caùc maøu naèm ngoaøi khoâng gian maøu
ñöôïc veõ treân bieåu ñoà khoâng theå ñöôïc phuïc cheá. Caùc maøu sô caáp
cuûa khoâng gian maøu ñöôïc quyeát ñònh chuû yeáu bôûi thieát bò taïo ra
chuùng, khoaûng khoâng gian maøu phuïc cheá bôûi möïc in ñöôïc xaùc
ñònh bôûi ñaëc tính quang phoå cuûa möïc in, khoaûng khoâng gian maøu
phuïc cheá treân maøn hình ti vi ñöôïc quyeát ñònh bôûi ba loaïi chaát
phaùt xaï Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím treân maøn hình
Hình 4.17:
Khoâng gian maøu
CMY ñöôïc phaùt
trieån töø khoâng
gian maøu RGB
Neáu chuùng ta muoán moâ phoûng keát quaû cuûa boán maøu in treân
maøn hình chuùng ta caàn phaûi coù moät heä thoáng lieân heä chung
ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh taát caû caùc maøu naøy (maøu möïc in vaø maøu
maøn hình). Heä thoáng lieân heä naøy seõ theå hieän moät khoâng gian
maøu. Taäp hôïp cuûa taát caû caùc maøu thöïc trong heä thoáng lieân heä
naøy theå hieän moät khoaûng phuïc cheá, caøng naèm xa goác toaï ñoä thì
moät hình khoái caøng lôùn ñöôïc taïo thaønh vaø chaát löôïng cuûa heä
thoáng phuïc cheá maøu cuûa thieát bò ñoù caøng cao.
4.4. Ngöôøi quan saùt chuaån vaø goùc quan saùt

Moãi ngöôøi coù 3 ñöôøng cong ñaùp öùng maøu töông öùng vôùi soá
löôïng vaø caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa caùc loaïi teá baøo hình noùn ñeå
caûm nhaän caùc maøu Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím. Ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi nhìn maøu bình thöôøng thì caùc ñöôøng cong naøy gaàn nhö
gioáng nhau. Vì theá, caùc maøu chæ ñöôïc caûm nhaän khaùc nhau taïi
caùc vuøng bieân. Ví duï, vaãn coù nhöõng maøu ñöôïc ngöôøi naøy caûm
nhaän laø xanh ngaû luïc, nhöng ngöôøi khaùc laïi cho laø luïc ngaû xanh.
Ñoù laø lyù do taïi sao ñeå chuaån hoaù vieäc ño maøu, caàn phaûi ñònh
nghóa moät ngöôøi vôùi caûm nhaän veà maøu bình thöôøng vaø goïi ñoù
laø “Ngöôøi quan saùt chuaån”. Moät loaït caùc cuoäc thöû nghieäm toaøn
dieän vôùi moät soá löôïng lôùn nhöõng ngöôøi nhìn maøu bình thöôøng
ñöôïc tieán haønh vaøo naêm 1931. Treân cô sôû thöû nghieäm naøy, caùc
ñöôøng cong phoái hôïp maøu x(O), y(O), z(O) ñöôïc xaùc ñònh vaø trôû
thaønh caùc tieâu chuaån quoác gia vaø quoác teá nhö DIN 5033 vaø
ISO/ DC 12 647.
Hình 4.18:
caûm nhaän maøu
töông öùng vôùi caùc
maøu Ñoû côø, Xanh
luïc, Xanh tím cuûa
ngöôøi quan
saùt chuaån
Vieäc nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh cho ngöôøi quan saùt ôû goùc 2 0.
Goùc quan saùt laø goùc nhìn vaøo moät vuøng maøu ñang ñöôïc quan
saùt, neáu moät vuøng maøu coù ñöôøng kính 3,5cm ñöôïc quan saùt ôû
khoaûng caùch 1m thì goùc nhìn maøu chính xaùc laø 2 0.
Naêm 1964, cuoäc thöû nghieäm töông töï ñaõ ñöôïc laëp laïi nhöng
vôùi goùc quan saùt 10 0, vaø cuõng nhö tröôùc, caùc keát quaû ñöôïc trôû
thaønh tieâu chuaån boå sung. Ngöôøi ta coøn goïi goùc quan saùt 10 0
hay “Ngöôøi quan saùt chuaån 1964”.
Hình 4.19: 0
10 = 17.5 cm
Goùc quan saùt cho 0
2 = 3.5 cm
bieát ñoä lôùn cuûa
vuøng quan saùt.
1m
4.5 Heä thoáng maøu tieâu chuaån CIE

CIE laø töø vieát taét cuûa Commission Internationale de l’EÙclairage
- UÛy ban Ño löôøng vaø Chieáu saùng Quoác teá, ñöôïc thaønh laäp vaøo
naêm 1931. Heä thoáng CIE cung caáp cho ta nhöõng phöông phaùp
tieâu chuaån trong vieäc caûm nhaän maøu trong ñieàu kieän chieáu saùng
chuaån vaø goùc nhìn chuaån. Maëc duø vaãn coøn nhieàu giôùi haïn nhöng
CIE vaãn laø moät heä thoáng duy nhaát ñöôïc quoác teá coâng nhaän trong
lónh vöïc ño maøu. Coù 3 yeáu toá chính cuûa heä thoáng CIE trong vieäc
caûm nhaän maøu ñoù laø maät ñoä coâng suaát phoå (SPD) cuûa nguoàn
saùng, phoå phaûn xaï (cuûa vaät theå) vaø haøm toång hôïp maøu CMFs
(Söï phaûn öùng cuûa caùc teá baøo caûm nhaän trong maét ngöôøi).
4.5.1 Maät ñoä coâng suaát phoå (SPD)

Coøn ñöôïc goïi laø phaân boá naêng löôïng phoå phaùt xaï cuûa nguoàn
saùng. Nguoàn saùng ñöôïc ñaët tröng bôûi SPD, ñöôïc kí hieäu laø S(O).
SPD ñöôïc ño baèng phoå keá hoaëc cuõng coù theå ño ñöôïc thoâng qua
moät ñaïi löôïng khaùc ñoù laø nhieät ñoä maøu cuûa nguoàn saùng.
4.5.2 Heä soá phaûn xaï

Maøu cuûa moät vaät ñöôïc ñaët tröng bôûi heä soá phaûn xaï R(O) laø moät
haøm cuûa böôùc soùng. Coù 2 loaïi phaûn xaï laø phaûn xaï göông vaø
phaûn xaï taùn xaï. Phaûn xaï göông laø phaûn xaï tröïc tieáp töø moät beà
maët, trong tröôøng hôïp naøy aùnh saùng tôùi khoâng loït vaøo beà maët,
do ñoù chuøm aùnh saùng tôùi vaø aùnh saùng phaûn xaï coù cuøng maøu.
Coøn phaûn xaï taùn xaï thì coù 1 phaàn cuûa chuøm aùnh saùng tôùi ñöôïc
haáp thuï bôûi vaät vaø phaàn coøn laïi phaûn xaï theo caùc höôùng.Heä soá
phaûn xaï coù theå xaùc ñònh ñöôïc baèng quang phoå keá.
4.5.3 Haøm toång hôïp maøu CMFs

Thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa heä thoáng CIE laø haøm toång hôïp
maøu CMFs, haøm CMFs ñònh nghóa caùch thöùc toång hôïp maøu cuûa
maét ngöôøi khi quan saùt söï toång hôïp maøu döïa treân caùc maøu cô
baûn laø Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím. CMFs cuûa CIE thu ñöôïc
ñöïa treân quy luaät cuûa toång hôïp maøu coäng. Trong moät vaøi tröôøng
hôïp toång hôïp maøu tröø cuõng ñöôïc söû duïng, nhöng toång hôïp maøu
coäng coù lyù thuyeát ñôn giaûn hôn.
Naêm 1931, CIE ñöa ra moät taäp hôïp caùc haøm CMFs ñöôïc xem laø
tieâu chuaån quan saùt. Tröôùc ñoù, vaøo naêm 1930 Wright vaø Guild
ñaõ thöïc hieän ñoäc laäp veà nhöõng thöïc nghieäm qua saùt ñeå thu ñöôïc
caùc haøm CMFs söû duïng 3 maøu cô baûn laø R, G vaø B.
Thí nghieäm cuûa hoï coù theå ñöôïc moâ taû ñôn giaûn nhö sau: Ngöôøi
quan saùt seõ nhìn qua moät khe heïp vôùi goùc quan saùt laø 2 0 vaø
nhieäm vuï cuûa hoï laø ñieàu chænh cöôøng ñoä saùng vaø vò trí cuûa 3
nguoàn saùng kích thích Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím sao cho khi
chuùng keát hôïp vôùi nhau seõ taïo thaønh moät maøu gioáng vôùi maøu
tham chieáu cho tröôùc.
Hình 4.20:
Moâ taû thöïc
nghieäm cuûa
Wright vaø Guild
Keát quaû thöïc nghieäm cuûa hoï trôû thaønh cô sôû cho heä thoáng ño
maøu CIE. Caùc haøm naøy ñöôïc kí hieäu laø r(O), g(O), b(O) moâ taû
caùc thoâng soá kích thích maøu theo caùc böôùc soùng 700 nm, 456,1
nm, 435,8 nm. Tuy nhieân caùc haøm r(O), g(O), b(O) coù haïn cheá
laø chuùng coù chöùa phaàn aâm gaây khoù khaên trong vieäc tính toaùn
(theå hieän treân ñoà thò baèng ñöôøng ñöùt neùt).
Ñeán naêm 1931, CIE ñaõ chyeån ñoåi haøm CIE RGB sang haøm
môùi laø CIE XYZ, luùc naøy caùc haøm naøy ñöôïc kí hieäu laø
(theå hieän treân ñoà thò baèng ñöôøng lieàn neùt).
Hình 4.21: 2
Haøm toång hôïp
maøu CIE RGB
– ñöôøng ñöùt neùt 1.4
vaø haøm toång hôïp
maøu CIE XYZ
ñöôøng lieàn neùt 1
0.5
-0.5
-1
400 450 500 550 600 650 700
Bước sóng (nm)
4.5.4 Ñònh luaät Grassman

Grassman ñaõ tieán haønh thöïc nghieäm phoái troän maøu coäng vaø
nhöõng cuoäc thöû nghieäm ñoù chöùng toû raèng caùc thí nghieäm toång
hôïp maøu ñeàu tuaân theo quy luaät tuyeán tính vaø luaät coäng. OÂng
ñaõ phaùt bieåu 3 ñònh luaät sau:
4.5.4.1 Ñònh luaät 1

Ñònh luaät naøy khaúng ñònh, khoâng gian maøu laø khoâng gian 3
chieàu. Moãi moät kích thích maøu vôùi coâng suaát phaùt töông öùng
seõ ñöôïc taïo thaønh baèng caùch ñieàu chænh cöôøng ñoä cuûa 3 nguoàn
kích thích cuûa 3 maøu cô baûn phuø hôïp.
Goïi R, G, B laø 3 kích thích cô baûn; DEJ laø heä soá tæ leä töøng
thaønh phaàn kích thích.
Goïi X laø 1 kích thích maøu baát kì, ta coù: Vôùi moãi kích thích maøu
X baát kì thì chæ coù duy nhaát moät boä (DEJ) thoaû:
X = DR + EG + JB

Keát quaû cuûa vieäc troän maøu chæ phuï thuoäc duy nhaát vaøo ñaëc
tröng sinh lyù vaø khoâng phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn phoå cuûa maøu.
Nghóa laø:
Vôùi X1 = D1R + E1G + J1B
vaø X2 = D2R + E2G + J2B, thì:
(X1 +X2) = (D1 + E2) R + (D1 + E1 ) G + (D1 + E2) B
Moät kích thích maøu vôùi moät coâng suaát phaùt xaï trong baát
kì khoaûng böôùc soùng aùnh saùng naøo thì töông ñöông toång
coâng suaát trong cuøng khoaûng böôùc soùng ñoù taïo ra söï
troän maøu.

Neáu caùc thaønh phaàn troän maøu ñöôïc nhaân theâm vôùi moät heä soá
thì keát quaû maøu nhaän ñöôïc cuõng ñöôïc nhaân theâm vôùi cuøng moät
heä soá ñoù. Nghóa laø:
Neáu k laø moät haèng soá thì:
X, k : kX ȄkDR + kEG + kJB
YÙù nghóa cô baûn cuûa caùc ñònh luaät hoãn hôïp maøu naøy laø noù coù theå
moâ taû moãi moät maøu thoâng qua ba giaù trò baèng soá. Nhöõng ñònh
luaät Grassmann chaúng nhöõng cho pheùp xaùc ñònh maøu baèng soá
thoâng qua thöïc nghieäm maø cuõng coøn ñöôïc pheùp tính toaùn baèng
caùc giaù trò maøu ñaõ ñöôïc laáy ra töø thöïc nghieäm.
Tính chaát cuûa ñònh luaät naøy chæ coù hieäu löïc cho hoãn hôïp coäng.
Ngoaøi ra caùc ñònh luaät naøy cuõng coøn laøm roõ laø khoâng coù öu tieân
naøo cho caùc maøu cô baûn.
4.5.5 Haøm toång hôïp maøu CIE RGB 1931

Heä thoáng naøy ñöôïc xaùc ñònh döïa treân cô sôû caùc thöïc nghieäm
cuûa Guild vaø Wright ñöôïc coâng boá vaøo naêm 1931. Caùc oâng ñaõ
söû duïng 3 nguoàn saùng coù böôùc soùng laàn löôït laø 700 nm,
546,1 nm vaø 435,8 nm töông öùng vôùi caùc maøu Ñoû côø, Xanh luïc
vaø Xanh tím. Thöïc nghieäm ñöôïc thöïc hieän vôùi 10 ngöôøi quan
saùt, goùc quan saùt laø 20 vaø nhieäm vuï cuûa hoï laø ñieàu chænh cöôøng
ñoä saùng vaø vò trí cuûa 3 nguoàn saùng Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím
sao cho khi chuùng keát hôïp vôùi nhau seõ taïo thaønh moät maøu gioáng
vôùi maøu tham chieáu cho tröôùc. Keát quaû laø caùc oâng ñaõ thu ñöôïc
Hình 4.22: moät haøm toång hôïp maøu ñöôïc kí hieäu laø r(λ), g(λ), b(λ) nhö sau:
Haøm toång hôïp 2
maøu CIE RGB
1931 vôùi moät
1.4
phaàn aâm
0.5
-0.5
-1
400 450 500 550 600 650 700
Bước sóng (nm)
ÔÛ ñaây ta coù theå hieåu raèng, haøm toång hôïp maøu CIE RGB laø haøm
theå hieän soá löôïng cuûa 3 maøu cô baûn R, G, B caàn thieát ñeå taïo neân
caùc maøu trong vuøng quang phoå thaáy ñöôïc töông öùng vôùi khoaûng
böôùc soùng töø 380 nm cho ñeán 780 nm.
Theo heä quaû cuûa ñònh luaät Grassman, neáu giaù trò ba maøu cuûa taát
caû caùc kích thích ñôn saéc ñöôïc kyù hieäu laø r(λ), g(λ), b(λ) thì giaù
trò ba maøu cuûa moät kích thích vôùi phaân boá phoå phaûn xaï S(J seõ laø:
Quan saùt haøm toång hôïp maøu thu ñöôïc ta thaáy coù chöùa phaàn aâm,
ñieàu naøy coù theå ñöôïc lí giaûi nhö sau:
Giaû söû, ta goïi moät maøu baát kì ñöôïc taïo ra laø F thì ta coù theå dieãn
taû baèng phöông trình sau:
FȄR[R]+G[G]+B[B];
Töùc laø maøu F ñöôïc taïo ra baèng caùch toång hôïp R giaù trò cuûa maøu
Ñoû côø, G giaù trò cuûa maøu Xanh luïc vaø B giaù trò cuûa maøu Xanh tím.
Tuy nhieân, khi tìm caùch ñeå toång hôïp maøu Xanh luïc taïi böôùc
soùng 520nm thì khoâng theå toång hôïp ñöôïc vôùi coâng thöùc nhö
treân vôùi caû 3 giaù trò R, G, B ñeàu döông. Vaø chæ coù theå ñaït ñöôïc
maøu naøy khi maø chæ coù maøu Xanh tím vaø Xanh luïc ñöôïc troän,
nhöng keát quaû troän maøu chæ chính xaùc khi ta troän nhö sau:
F(520nm) +R[R]ȄG[G]+B[B]
Hay vieát caùch khaùc:
F(520nm) Ȅ-R[R]+G[G]+B[B]
Nhö vaäy ta thaáy ôû ñaây thì ñaây khoâng phaûi laø “nguoàn saùng aâm’’,
maø ñoù chính laø moät giaù trò kích thích aâm.
Phöông trình ôû treân ta coù theå ñöôïc xem nhö moät phöông trình
vector trong khoâng gian 3 chieàu vôùi caùc vector thaønh phaàn [R],
[G], [B]. Khoâng gian 3 chieàu naøy ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû moät
caùch hình hoïc cho taäp hôïp taát caû caùc maøu, vaø ñöôïc goïi laø khoâng
gian maøu. Toaï ñoä cuûa moät maøu baát kì trong khoâng gian maøu
ñöôïc xaùc ñònh bôûi ba vector maøu ñaïi dieän cho 3 thaønh phaàn cuûa
caùc maøu sô caáp. Caùc thaønh phaàn ñöôïc goïi laø caùc giaù trò maøu.
Hình 4.23:
Khoâng gian maøu
3 chieàu moâ taû 00 0
maøu F vaø bieåu
ñoà maøu 0
0
0 0
00
Toaï ñoä cuûa moät maøu baát kì ñöôïc theå hieän treân khoâng gian maøu
bôûi ñieåm F laø giao ñieåm cuûa vecto maøu [F] vôùi maët phaúng
R+G+B=1 laø ñieåm (r, g, b) vôùi r, g, b ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
R G B
r= , g= , b=
R+G+ B R+G+ B R+G+ B
Ta coù theå thaáy raèng r+g+b=1, vì vaäy khi caàn xaùc ñònh toaï ñoä
cuûa moät maøu ta chæ caàn xaùc ñònh ñöôïc 2 giaù trò maøu thaønh phaàn
chaúng haïn nhö laø r,g coøn giaù trò maøu cuûa thaønh phaàn maøu thöù 3
coøn laïi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc baèng b= 1-(r+g).
Bieåu ñoà theå hieän taäp hôïp taát caû caùc maøu chæ vôùi 2 trong 3 giaù
trò thaønh phaàn cuûa caùc maøu cô baûn ñöôïc goïi laø bieåu ñoà maøu
(2 chieàu).
Hình 4.24:
Bieåu ñoà maøu CIE 0
RGB 2 chieàu
0 5 0
5
500
540
560
05 5 0
4 0 600
700
00
0
05
0 0 00 0 0
Trong nhieàu tröôøng hôïp thöïc teá, moät söï theå hieän taát caû caùc maøu
trong khoâng gian hai chieàu ñöôïc öa thích hôn laø moät khoâng gian
maøu ba chieàu.
Tuy nhieân, chuaån CIE RGB vaãn coù moät soá haïn cheá, cuï theå laø
moät soá maøu ñöôïc taïo ra vôùi giaù trò aâm vaø moät soá ñaùp öùng maøu
cô baûn CIE RGB raát khoù phuïc cheá.
4.5.6. Haøm toång hôïp maøu CIE XYZ 1931

Do haøm toång hôïp maøu cuûa heä thoáng phaân ñònh maøu RGB trình
baøy ôû treân coù chöùa phaàn aâm, ñieàu naøy gaây khoù khaên cho vieäc
tính toaùn. Beân caïnh ñoù, trong thöïc teá nhieàu thieát bò ñöôïc cheá taïo
treân cô sôû toång hôïp caùc maøu cô baûn chaúng haïn maøn hình maøu
ñöôïc cheá taïo döïa treân nguyeân taéc toång hôïp maøu coäng RGB,
coøn trong in maøu thì laïi döïa treân nguyeân taéc toång hôïp maøu tröø
CMYK. Khi moâ phoûng keát quaû cuûa boán maøu möïc in leân maøn
hình thì ta gaëp phaûi vaán ñeà laø seõ coù moät soá maøu khoâng theå moâ
phoûng ñöôïc. Chính vì vaäy, caàn thieát phaûi coù moät heä thoáng lieân
heä giöõa maøu möïc in vaø maøu maøn hình, hay noùi caùch khaùc laø
moät heä thoáng chung khoâng phuï thuoäc vaøo thieát bò vaø haøm toång
hôïp maøu cuûa heä thoáng naøy khoâng chöùa phaàn aâm.
Töø thöïc teá nhö vaäy, CIE ñaõ ñöa ra moät haøm toång hôïp maøu môùi
laø XYZ, heä thoáng naøy giaûi quyeát caùc vaán ñeà ôû treân.
Haøm toång hôïp maøu XYZ döïa treân caùc maøu sô caáp X, Y, Z
töôûng töôïng khoâng theå nhaän ra moät caùch vaät chaát, chuùng ñöôïc
taïo ra treân cô sôû lyù thuyeát thuaàn tuyù do ñoù chuùng khoâng phuï
thuoäc vaøo caùc thieát bò nhö heä thoáng maøu RGB.
Ñeå chuyeån ñoåi haøm toång hôïp maøu CMFs RGB coù chöùa phaàn
aâm sang CMFs XYZ khoâng chöùa phaàn aâm ngöôøi ta ñaõ thöïc
hieän pheùp bieán ñoåi tuyeán tính nhö sau:
x(λ ) 2.76888 1.75175 1.13016 r (λ )
y (λ ) = 1.00000 4.59070 0.06010 . g (λ )
z (λ ) 0.00000 0.05651 5.59427 b(λ )
Pheùp bieán ñoåi treân cuõng töông ñöông vôùi:

X 2.76888 1.75175 1.13016 R
Y = 1.00000 4.59070 0.06010 . G
Z 0.00000 0.05651 5.59427 B
Hình 4.25:
Haøm toång hôïp
maøu CIE XYZ
Naêm 1964, cuoäc thöû nghieäm töông töï ñaõ ñöôïc laäp laïi nhöng
vôùi goùc quan saùt 100, vaø cuõng nhö tröôùc, caùc keát quaû ñöôïc trôû
thaønh tieâu chuaån boå sung. Ngöôøi ta coøn goïi goùc quan saùt 100 laø
“Ngöôøi quan saùt chuaån 1964”.
Hình 4.26:
Ñoà thò haøm toång
hôïp maøu CIE
XYZ 1931 ôû goùc
76 0
quan saùt 20
vaø 100
4.5.7. Heä toaï ñoä maøu xy vaø giaûn ñoà maøu

Ñeå thuaän tieän cho vieäc hieåu theâm veà caùc khaùi nieäm cuõng nhö
vieäc tính toaùn, CIE ñaõ chuaån hoaù giaù trò ba maøu XYZ ñeå ñöa
ra khaùi nieäm toaï ñoä maøu x,y. Moái quan heä ñöôïc bieåu dieãn
theo pheùp aùnh xaï khoâng gian maøu ba chieàu leân moät maët phaúng
hai chieàu.
Hình 4.27:
Pheùp bieán ñoåi
töø khoâng gian
3 chieàu sang 2
chieàu xy
Moät maøu ñöôïc bieåu dieãn toaï ñoä (x,y) trong bieåu ñoà maøu nhö
hình veõ, hay coøn ñöôïc goïi laø bieåu ñoà maøu CIE 1931. Ñeå coù
ñöôïc moät bieåu ñoà ôû daïng hai chieàu, ngöôøi ta chieáu leân khoâng
gian XYZ leân maët phaúng XY (Ñoû côø - Xanh luïc).
Vaø haøm toång hôïp maøu naøy ñöôïc kí hieäu laø x(λ), y(λ), z(λ).
Töø caùc giaù trò maøu X, Y, Z caùc toaï ñoä maøu coù theå ñöôïc xaùc ñònh
nhö sau:
X Y Z
x= , y= , z=
X +Y + Z X +Y + Z X +Y + Z
Ta cuõng coù ñöôïc x+y+z=1.
Nhö vaäy, ñeå xaùc ñònh toaï ñoä cuûa moät maøu ta chæ caàn xaùc ñònh
2 giaù trò maøu, giaù trò thöù 3 coù theå xaùc ñònh thoâng qua 2 giaù trò
ñaõ bieát.
Maët phaúng maøu CIE tieâu chuaån hai chieàu coù daïng sau:
ª Tam giaùc maøu tieâu chuaån ñöôïc veõ giöõa caùc toaï ñoä maøu
x = 1 vaø y = 1 theå hieän ñöôøng bieân cuûa heä thoáng maøu. Caùc
toaï ñoä maøu khoâng theå naèm phía beân ngoaøi tam giaùc.
Hình 4.28:
Khoâng gian maøu
3 chieàu ñöôïc
chieáu treân
maët phaúng hai
chieàu xy
ª Hình daïng cuûa khoâng gian maøu bieåu dieãn cho taát caû caùc
maøu maø maét ngöôøi coù theå caûm nhaän ñöôïc, caùc maøu phoå
laø caùc maøu coù ñoä baõo hoaø toái ña coù theå phuïc cheá ñöôïc cho
moät toâng maøu. Chuùng naèm treân ñöôøng bieân cuûa bieåu ñoà
maøu CIE.
Hình 4.29:
Caùc maøu treân maët
phaúng 2 chieàu seõ
ñöôïc tính theo toïa
ñoä maøu (x,y)
Caùc toâng maøu treân ñöôøng cong ñoù coù ñoä baõo hoaø lôùn nhaát vaø
thaáp daàn tôùi ñieåm khoâng maøu. Ñieåm trung taâm cuûa heä truïc
toaï ñoä coù toaï ñoä x = 0.333 vaø y = 0.333 ñöôïc goïi taét laø ñieåm
E (Equy-Energy Spectrum - Ñieåm caân baèng naêng löôïng phoå)

vaø ñoâi khi coøn goïi laø ñieåm A (Achromatic - ñieåm khoâng maøu).
Ñoä baõo hoaø cuûa caùc maøu taêng daàn töø taâm ra ngoaøi bieân. Baát
kì maøu naøo naèm treân ñöôøng baõo hoaø ñeàu coù cuøng toâng vôùi
maøu ghi goïi laø maøu cuøng toâng. Baèng maùy ño phoå chuyeân duïng
ngöôøi ta xaùc ñònh caùc toaï ñoä x, y cuûa moãi maøu. Khi bieát toaï
ñoä cuûa moãi maøu, ta coù theå bieát ngay toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø
cuûa maøu ñoù.
Hình 4.30:
Bieåu ñoà khoaûng
phuïc cheá maøu
ñöôïc xaây döïng
töø haøm toång hôïp
maøu CIEXYZ
Baèng vieäc xaùc ñònh toaï ñoä maøu ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc toâng
maøu vaø ñoä baõo hoaø cuûa moät maøu baát kì, coøn ñoä saùng thì ta
khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc. Ñeå coù theå xaùc ñònh ñöôïc ñoä saùng treân
bieåu ñoà maøu ta caàn chuyeån bieåu ñoà maøu 2 chieàu sang 3 chieàu
baèng caùch ñaët theâm 1 truïc toaï ñoä – ñoä saùng Y thaúng goùc vôùi
maët phaúng cuûa bieåu ñoà maøu. Do vaäy ngöôøi ta coøn goïi ñaây laø
heä maøu Yxy
Hình 4.31:
Bieåu ñoà maøu
00
0
2 chieàu ñöôïc 0
70
chuyeån ñoåi thaønh 60
3 chieàu khi theâm

50
40
truïc ñoä saùng Y 0

0
0
0
60
40
0 0
60
40
0
Ñoä saùng caøng cao thì caøng coù ít maøu ñöôïc phuïc cheá (khaû naêng
giôùi haïn cuûa maét ngöôøi khoâng cho pheùp thaáy nhieàu maøu ôû ñoä
saùng cao), giaù trò cöïc ñaïi Y =100 chæ daønh cho raát ít toaï ñoä maøu,
do vaäy bieåu ñoà 3 chieàu roäng nhaát ôû phaàn coù ñoä saùng thaáp vaø
giaù trò ñoä saùng caøng cao thì khoaûng phuïc cheá caøng nhoû laïi. Khi
caét ngang bieåu ñoà 3 chieàu baèng caùc laùt caét, ta thaáy caùc maøu
coù cuøng ñoä saùng coù theå ñöôïc veõ trong khoâng gian 2 chieàu döôùi
daïng maët phaúng ñôn. Phaàn caét ngang vuoâng goùc vôùi truïc ñoä
saùng Y trong khoâng gian maøu CIElaø bieåu ñoà maøu CIE.
Khi ño traùi taùo baèng caùch söû duïng khoâng gian maøu Yxy chuùng
ta seõ nhaän ñöôïc caùc giaù trò x=0,4832, y=0,3045 töông öùng vôùi
ñieåm (A) treân ñoà thò, giaù trò Y=13,37 chæ ra raèng traùi taùo coù tyû
leä aùnh saùng phaûn xaï laø 13,37%.
Hình 4.32:
Caùc giaù trò ño
maøu treân traùi taùo
<
[ \
Hình 4.33:
Toaï ñoä ñieåm A
treân bieåu ñoà maøu
töông öùng vôùi
maøu cuûa traùi taùo
Thang maøu Chaâu AÂu DIN 16539 moâ taû vò trí cuûa caùc maøu Cyan,
Magenta vaø Vaøng cho in Offset 3 maøu vaø 4 maøu. Noù cuõng xaùc
ñònh vò trí maøu cho caùc maøu thöù caáp cuûa toång hôïp maøu tröø laø Ñoû
côø, Xanh luïc vaø Xanh tím. Bieåu ñoà maøu döôùi ñaây cho thaáy vò trí
caùc maøu theo tieâu chuaån DIN 16539 cuõng nhö khoaûng maøu coù
theå phuïc cheá ñöôïc khi in. Söï phaân boå naøy raát töông ñoàng vôùi taát
caû caùc giaù trò ñoä saùng.
Caùc toâng maøu naèm trong hình luïc giaùc ôû coù theå phuïc cheá ñöôïc
baèng phöông phaùp in offset 4 maøu theo tieâu chuaån Chaâu AÂu.
Caùc toâng maøu naèm beân ngoaøi chæ coù theå phuïc cheá vôùi söï hoã trôï
Hình 4.34:
Khoaûng maøu coù
theå phuïc cheá
ñöôïc baèng in
Offset (theo DIN
16 539).
Caùc giaù trò x, y, vaø Y ñöôïc ño baèng maùy ño phoå. Chuùng coøn
ñöôïc ño vôùi caùc maùy ño caàm tay hay caùc maùy tính noái tröïc
tuyeán vôùi maùy ño kieåm tra trong maùy in. Trong tieâu chuaån DIN
16539, caùc maøu sô caáp vaø thöù caáp cuûa quaù trình toång hôïp maøu
tröø (quaù trình in) ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
Caùc truïc
Caùc maøu nguyeân Ñoä Saùng
toaï ñoä maøu
caáp vaø sô caáp
x y Y
04 7 04 4 77
0 464 0 7
0 5 0 6
06 0 4 6
0 4 05 6 65
0 7 0 0
Vieäc ñöa ra heä thoáng maøu CIE tieâu chuaån cho pheùp ta coù khaû
naêng dieãn giaûi maøu döôùi daïng soá lieäu cuï theå. Ví duï ta coù khaû
naêng quyeát ñònh moät caùch chaéc chaén raèng vieäc sôn laïi moät
chieác xe hôi coù gioáng vôùi maøu goác ban ñaàu cuûa noù hay khoâng.
Ngoaøi ra, heä thoáng CIE XYZ cuõng cho caùc keát quaû cuûa vieäc
hoaø maøu coäng ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng ñôn giaûn. Keát quaû luoân
naèm treân ñöôøng thaúng giöõa caùc maøu ñöôïc troän. Tieâu chuaån CIE
cuõng cho pheùp moät söï chuyeån ñoåi maøu baát kyø töø khoaûng phuïc
cheá naøy sang khoaûng phuïc cheá maøu khaùc. Vieäc tính toaùn ñoøi
hoûi ñeå chuyeån ñoåi moät maøu töø khoaûng phuïc cheá maøu RGB cuûa
maøn hình sang khoaûng phuïc cheá maøu CMYK cuûa möïc in raát
tieän lôïi bôûi tieâu chuaån naøy.
Tuy nhieân heä thoáng maøu tieâu chuaån CIE coù ba ñieåm baát lôïi
ñaùng keå:
ª Noù khoâng ñöôïc xuyeân suoát laém vì heä soá z khoâng theå ñoïc
ñöôïc ngay maø phaûi tính toaùn (maëc duø ñaây laø moät tieán
trình töông ñoái ñôn giaûn).
ª Caùc maøu trong tam giaùc maøu khoâng ñöôïc phaân boá haøi hoaø
laém xeùt veà maët caûm nhaän maøu. Maëc duø thoâng qua noù ta
coù theå xaùc ñònh moät caùch roõ raøng nhöõng maøu gioáng nhau,
nhöng laïi khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc söï bieán ñoåi giöõa
caùc maøu.
ª Bieåu ñoà maøu CIE ñöôïc thieát keá ñeå ño maøu cuûa caùc nguoàn
saùng hôn laø maøu saéc cuûa vaät theå.
Hình 4.35: 0
Söï khaùc bieät giöõa
caùc maøu khoâng
ñeàu nhau trong 0
khoâng gian maøu
CIE XYZ 07
06
05
04
0
0 0 0 0 04 05 06 07 0
Hình 4.36:
Quyõ tích cuûa moät
ñieåm ñen taïi caùc
nhieät ñoä tuyeät ñoái
khaùc nhau
4.5.8 Caùc hình Elip MacAdam

Quan saùt treân bieåu ñoà maøu CIE XYZ ta thaáy ngöôõng caûm nhaän
ñöôïc cho caùc maøu khaùc nhau trong vuøng maøu Xanh tím nhoû hôn
20 laàn so vôùi vuøng maøu Xanh luïc, do vaäy khi so saùnh caùc maøu
vôùi nhau, caùc giaù trò dung sai khaùc nhau phaûi ñöôïc chuù yù cho
caùc vuøng, ñaây laø moät yeáu toá laøm cho vieäc ño maøu phöùc taïp hôn
nhieàu. Moät heä thoáng khoâng tuyeán tính nhö theá coù theå ñöôïc so
saùnh vôùi moät caây thöôùc coù caùc naác ño ñôn vò khoâng ñeàu nhau.
Hình 4.37: 0
Phaân boá tæ leä caùc 5 0
maøu treân khoâng
0
gian maøu CIE 5 0
540
07 550
560
06
570
500
05 5 0
5 0
04
600
6 0
6 0
4 0 6 0
700
4 0
0 470
460
450
400
0 0 0 0 04 05 06 07 0
MacAdam, moät ngöôøi Myõ ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy trong moät
loaït caùc thöû nghieäm. OÂng ñaõ phaân tích vaø minh hoaï caùc keát
quaû theo hình sau. Hình veõ cho thaáy hình elip MacAdam ñöôïc
phoùng ñaïi gaáp 10 laàn. Vì khoâng gian maøu CIE laø khoâng gian
maøu 3 chieàu neân hình elip thöïc söï laø caùc khoái elip. Kích thöôùc
cuûa caùc khoái elip naøy laø moät söï ño ñaïc töø ngöôõng caûm nhaän cuûa
caùc ñoä leäch maøu (moãi khoái elip ñöôïc nhìn töø taâm vaø cho töøng
toâng maøu rieâng bieät).
Moät khaùc bieät ñaùng keå (hoaëc moät khaùc bieät coù theå caûm nhaän
ñöôïc) thöôøng ñöôïc xem nhö moät ñôn vò MacAdam. Sau khi
David L. MacAdam tieán haønh nghieân cöùu cuûa mình vaøo naêm
1942, ngöôøi ta thöôøng söû duïng moät ñôn vò MacAdam ñeå chæ
moät khaùc bieät ñaùng keå baèng nhau (hoaëc moät khaùc bieät baèng
nhau coù theå caûm nhaän ñöôïc). MacAdam vaø caùc coäng söï ñaõ tìm
ra nhöõng khoái elip maøu tieâu bieåu cho khaû naêng caûm nhaän khaùc
bieät maøu saéc töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc trong phaïm vi caûm
nhaän maøu saéc bình thöôøng. Nhöõng khoái elip naøy thay ñoåi kích
thöôùc tuyø thuoäc vaøo maøu saéc ñöôïc phoái hôïp. Nghóa laø, heä thoáng
caûm nhaän maøu saéc cuûa ngöôøi khoâng nhaïy caûm vôùi taát caû caùc
maøu moät caùch ngang nhau.
Hình 4.38:
Caùc elip
MacAdam
Trong thöïc teá, nhöõng khaùc bieät veà maøu saéc thöôøng ñöôïc dieãn
ñaït baèng caùc ñôn vò töø 2 ñeán 4 laàn caùc ñôn vò MacAdam. Trong
soá naøy coù caùc ñôn vò CIE LAB, CIE LUV, Hunter vaø NBS.
Chöa coù coâng thöùc khaùc bieät maøu saéc naøo ñaït ñöôïc söï chaáp
nhaän toaøn caàu; vì theá caùc duïng cuï ño maøu thöôøng tính khaùc bieät
maøu saéc baèng 2 hoaëc nhieàu coâng thöùc.
Heä thoáng naøy khoâng ñöôïc söû duïng trong thöïc teá ñeå öôùc löôïng
khoaûng sai bieät maøu vì noù cho raèng caùc dung sai coù theå chaáp
nhaän ñöôïc giöõa caùc toâng maøu ñeàu khaùc nhau. Ñeå vieäc tính toaùn
khoaûng sai bieät maøu ñaùng tin caäy hôn, caàn phaûi coù moät khoâng
gian maøu, trong ñoù nhöõng söï khaùc bieät veà maøu ñöôïc caûm nhaän
nhö nhau ñeàu coù cuøng moät trò soá nhö nhau vaø chuùng ñöôïc phaùt
trieån baèngcaùch chuyeån ñoåi toaùn hoïc töø khoâng gian maøu CIE.
Thoâng qua söï chuyeån ñoåi naøy, caùc khoái elip Mac Adam vôùi
caùc kích thöôùc khaùc nhau ñöôïc aùnh xaï leân caùc khoái caàu coù kích
thöôùc gioáng nhö nhau. Baèng caùch naøy, maét ngöôøi caûm nhaän söï
sai bieät maøu cho taát caû caùc maøu nhö nhau.
4.6 Khoâng gian maøu CieLab
4.6.1 Söï hình thaønh khoâng gian maøu CIELAB

Neáu söû duïng ba giaù trò RGB hay XYZ thì raát khoù moâ taû maøu
saéc baèng töø ngöõ, neáu chuùng ta duøng ba ñaëc tính cô baûn cuûa maøu
saéc - Toâng maøu, ñoä baõo hoaø maøu vaø ñoä saùng thì moïi vieäc seõ deã
daøng hôn.
Vieäc moâ taû nhö theá seõ coù ñöôïc caùc öu ñieåm cuûa heä thoáng CIE
XYZ vaø nhöõng thoâng soá cuûa noù chính laø ba ñaëc tính cô baûn cuûa
maøu saéc (toâng maøu, ñoä baõo hoaø maøu, ñoä saùng) thay vì duøng ba
maøu sô caáp. Vieäc nhìn maøu phöùc taïp hôn nhieàu chöù khoâng phaûi
chæ ñôn giaûn laø phoái hôïp caùc giaù trò caûm nhaän maøu trong maét.
Ñaàu tieân khi voõng maïc ghi nhaän ba giaù trò kích thích maøu (caùc
tia saùng Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím) thì caùc tín hieäu naøy khoâng
ñöôïc caûm nhaän cho ñeán khi coù moät tieán trình keá tieáp xaåy ra, ñoù
laø tieán trình taïo ra ba caûm giaùc:
ª Caûm giaùc veà maøu Ñoû côø - Xanh luïc.
ª Caûm giaùc veà maøu Vaøng - Xanh tím.
ª Caûm giaùc veà Ñoä saùng.
Ñieàu naøy coù theå söû duïng ñeå phaùt trieån moät heä thoáng goïi laø heä
thoáng maøu boå sung. Noù ñöôïc xaây döïng döïa treân söï khaùc bieät
cuûa ba caëp maøu thaønh phaàn: Ñoû côø vaø Xanh luïc; Vaøng vaø Xanh
tím; Traéng vaø Ñen.
Chuùng ta bieát raèng maøu Ñoû côø khoâng bao giôø chöùa caùc thaønh
phaàn Xanh luïc, Xanh tím khoâng theå chöùa maøu Vaøng vaø traéng
khoâng bao giôø chöùa ñen. Khi ñöôïc hoûi veà caùc maøu sô caáp thì
nhöõng ngöôøi khoâng coù kieán thöùc veà ngaønh in hay phuïc cheá maøu
seõ khoâng goïi teân ba maøu nhö laø Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím maø
goïi ñeán boán maøu Ñoû côø, Xanh luïc, Xanh tím vaø Vaøng.
Hình 4.39: Traéng
Moâ taû thuyeát
quaù trình
ñoái nghòch
Neáu xem ñen, xaùm hoaëc traéng laø maøu thì nhöõng maøu naøy chæ
ñöôïc coâng nhaän vôùi moät söï mieãn cöôõng vì chuùng döôøng nhö
cho moät chaát löôïng khaùc hoaøn toaøn trong caùc caûm giaùc maø
chuùng taïo ra. Söï khieám khuyeát caùc thaønh phaàn maøu traéng vaø
ñen di chuyeån treân maøn hình ti vi laø nhöõng thöù chuùng ta chaáp
nhaän hoaøn toaøn sau moät quaù trình ñieàu chænh thaàn kinh ngaén
nguûi. Tuy nhieân aán töôïng nhìn ñöôïc taïo ra bôûi moät vieäc khieám
khuyeát moät keânh maøu laø nhöõng thöù chuùng ta khoâng theå chaáp
nhaän ñöôïc thaäm chí sau vaøi giôø.
Trong moät heä thoáng lieân heä ñöôïc thieát keá ñuùng veà phöông dieän
caûm nhaän maøu, nhöõng thoâng tin veà ñoä saùng vaø thoâng tin maøu
neáu ñöôïc taùch ra moät caùch roõ raøng khoâng chæ veà maët soá löôïng
maø coøn veà maët chaát löôïng.
Moät heä thoáng coù theå laøm ñöôïc ñieàu naøy moät caùch chính xaùc
ñöôïc phaùt trieån vaøo naêm 1976 bôûi CIE. Khoâng gian maøu L*a*b*
(coøn ñöôïc goïi laø CIELAB) hieän nay laø moät trong nhöõng khoâng
gian maøu phoå bieán nhaát ñeå ño maøu cuûa vaät theå vaø noù ñöôïc duøng
roäng raõi gaàn nhö trong taát caû caùc lónh vöïc. Khoâng gian maøu naøy
ñöôïc xaây döïng treân cô sôû khoâng gian maøu CIE XYZ vaøo naêm
1976 ñeå caûi thieän nhöõng vaán ñeà cuûa khoâng gian maøu Yxy ñoù laø
khoaûng caùch baèng nhau treân hai truïc maøu xy khoâng töông öùng
vôùi söï khaùc bieät maøu. Caùc giaù trò L*a*b* ñöôïc tính toaùn theo
coâng thöùc sau:
Vôùi: X, Y,Z : Caùc giaù trò kích thích töø vaät ño.
Xn, Yn, Zn : Caùc giaù trò kích thích cuûa moät vaät phaûn xaï aùnh
saùng hoaøn toaøn.
1/3
X X 16
ñöôïc theá baèng 7.787 +
Xn Xn 116
1/3
Y Y 16
Yn Yn 116
1/3
Z Z 16
Zn Zn 116
Neáu X/Xn, Y/Yn hay Z/Zn nhoû hôn 0,008856 phöông trình treân
ñöôïc chuyeån thaønh daïng sau:
Khoaûng sai bieät maøu 'E*ab trong khoâng gian maøu L*a*b* chæ
ra möùc ñoä sai leäch maøu (nhöng khoâng chæ höôùng), ñöôïc xaùc
ñònh bôûi phöông trình sau:
ΔE*ab= (ΔL*)2+(Δa*)2+(Δb*)2
Vôùi: 'L*, 'a*, 'b* laø caùc giaù trò sai bieät giöõa maøu chuaån vaø
maøu ño
4.6.2 Khoâng gian maøu Lab
Trong khoâng gian CIELAB, L* ñaïi dieän cho ñoä saùng, a* vaø b*
laø caùc truïc maøu, a* vaø b* chæ höôùng maøu: +a* laø höôùng maøu Ñoû
côø, -a* laø höôùng maøu Xanh luïc, +b* chæ höôùng maøu Vaøng vaø
-b* chæ höôùng maøu Xanh tím. ÔÛ taâm laø truïc khoâng maøu. Khi caùc
giaù trò a* vaø b* taêng vaø höôùng phía ngoaøi bieân cuûa voøng troøn thì
ñoä baõo hoaø maøu cuõng taêng theo.
Hình 4.40: L*
Maët caét ngang +b*

+ 100
cuûa khoâng gian

100
maøu CIELAB vôùi +80 90
caùc truïc a*b*.

+60
80
+40
70
+20
60
-100 -80 -60 -40 -20 +20 +40 +60 +80 +100
-a* +a* 50
-20
40
-40
30
-60
20
-80 Ñoä
saùng
10
Ñoä baõo hoaø
C* +b* Vaøng
-100
Green
-b* -a* 10 20 30 40 50 60
0
+a*
Red
-b*
aøu
Toâng m
Hình 4.41:
Blue
Moâ hình khoâng

gian maøu CIE Trong tröôøng hôïp khoâng maøu
LAB vôùi caùc truïc a* vaø b* baèng nhau vaø baèng
a*, b* vaø L.
0. Caùc giaù trò soá ño cho ñoä baõo
hoaø maøu vaø toâng maøu coù theå
ñöôïc chia ñeàu töø a* vaø b*
Neáu chuùng ta caét khoái maøu

theo chieàu ñöùng ngang
qua ñieåm (A) vaø taâm ta seõ
thaáy ñöôïc caùc truïc maøu vaø
ñoä saùng.
Hình 4.42: 100

Ñoä saùng(L*)
Maët caét qua truïc 90
raát nhaït
ñoä baõo hoøa maøu 80

nhaït
vaø ñoä saùng 70

saùng
60
ngaõ xaùm saäm saëc sôõ
50
40
Toâng ñoä
30
20
toái ñaäm
10
raát toái
0
0 10 20 30 40 50 60
Ñoä maøu
Bieåu ñoà giaûn löôïc duøng ñeå moâ taû heä maøu CIELAB coù daïng sau:
Hình 4.43: Traéng
Moâ hình giaûn löôïc L*= 100
cuûa khoâng gian
maøu CIELAB
Yellow
b*
Green -a* a* Red
-b*
Blue
L*= 0
Ñen
L*
Hình 4.44:
Moâ hình giaûn löôïc 100
Vì CIELAB laø keát quaû cuûa
cuûa khoâng gian quaù trình chuyeån ñoåi neân hình
maøu CIELAB
daïng cuûa noù khaùc vôùi khoâng
öùng vôùi khaû naêng 80
caûm nhaän cuûa gian maøu CIEXYZ. Hình daïng

maét ngöôøi taïi caùc 60
maët caét ngang cuûa moãi giaù trò
giaù trò ñoä saùng.
ñoä saùng L* thay ñoåi khaùc nhau.
Nhöõng maøu naèm b*
beân ngoaøi khoâng 40
gian maøu naøy laø Do khoâng gian maøu CIELAB

caùc maøu khoâng laø moät quaù trình chuyeån ñoåi
20
thaáy ñöôïc. -a*

-100 0 100
a*
töø CIEXYZ neân moãi maët caét
töông öùng vôùi moät ñoä saùng seõ
-100
-b*
coù hình daïng khaùc nhau.
Trong hình minh hoaï, maët caét ngang qua khoâng gian maøu CIE
LAB cho thaáy caùc maøu cuûa vaät theå coù giaù trò ñoä saùng L* = 50.
Vuøng maøu Xanh luïc ñöôïc thu heïp laïi vaø vuøng maøu Xanh tím
ñöôïc thaáy roõ hôn.
Hình 4.45:
Maët caét ngang
qua giaù trò ñoä
saùng L=50
Moät khoaûng phuïc cheá maøu trong heä thoáng CIE LAB coù theå xuaát
hieän nhö döôùi ñaây theo moät daïng lyù töôûng.
Hình 4.46:
Khoaûng phuïc cheá
maøu lyù töôûng cuûa
khoâng gian maøu
CIELAB vôùi caùc
maøu coù ñoä baõo
hoaø cao nhaát, caùc
maøu naøy goïi laø
caùc maøu phoå
Moät khoaûng phuïc cheá maøu döïa treân caùc maøu thöïc coù daïng sau:
Hình 4.47:
maøu thöïc teá cuûa
khoâng gian maøu
CIELAB vôùi hình
daùng khoâng
caân xöùng
ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy hai ñieàu:

ª Khi ñoä saùng cuûa caùc maøu taêng vaø giaûm, ñoä maøu giaûm
xuoáng ñeán zero khi ñaït ñöôïc maøu traéng hoaëc ñen.
ª Ngöôïc vôùi tam giaùc maøu CIE, caùc ñöôøng noái giöõa caùc
maøu sô caáp khoâng phaûi laø ñöôøng thaúng do vieäc boá trí maøu
haøi hoaø trong LAB. Ñieàu naøy ñaït ñöôïc thoâng qua moät
vieäc chuyeån ñoåi khoâng tuyeán tính caùc giaù trò XYZ sang
L* a* b*. Tuy nhieân vieäc maát ñi tuyeán tính khoâng quan
troïng baèng lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc phaân boá maøu haøi hoaø.
Neáu ta ño quaû taùo baèng caùch

söû duïng khoâng gian maøu
L*a*b* ta coù ñöôïc caùc giaù
trò döôùi ñaây. Ñeå caùc giaù trò
naøy theå hieän maøu gì, ñaàu
tieân chuùng ta ñònh vò caùc giaù
trò a* vaø b* (a*=+47,63 vaø
b*=+14,12) treân bieåu ñoà beân
döôùi ñeå xaùc ñònh ñieåm (A).
Hình 4.48:
Vò trí maøu A treân
maët caét ngang
cuûa khoâng gian
maøu CIELAB
4.6.3 Ñoä sai bieät maøu trong khoâng gian maøu CIELAB
Heä thoáng CIEXYZ khoâng ñöôïc söû duïng trong thöïc teá ñeå
öôùc löôïng khoaûng sai bieät maøu vì noù theå hieän caùc dung sai giöõa
caùc toâng maøu ñeàu khaùc nhau. Khoâng gian maøu CIE LAB cho
nhöõng sö ïkhaùc bieät veà maøu ñöôïc caûm nhaän nhö nhau coù cuøng
moät trò soá nhö nhau. Ñaây laø quaù trình bieán ñoåi töø khoâng gian
maøu CIE XYZ
Ñeå tính ñoä sai bieät maøu trong khoâng gian maøu CIE LAB ta
duøng caùc coâng thöùc sau:
'/ / DFW/ UHI

'D D DFWD UHI
'E E DFWΔE*ab= (ΔL*)2+(Δa*)2+(Δb*)2 E UHI
Hình 4.49:
Khoâng gian maøu
CIELAB ñöôïc
chuyeån ñoåi töø
khoâng gian maøu
CIEXYZ thoâng
qua vieäc ñònh laïi
vieäc boá trí caùc
maøu vaø tæ leä sai
bieät caùc maøu.
'E chính laø khoaûng caùch giöõa hai giaù trò maøu ño ñöôïc (act) vaø
maøu tham chieáu (ref) trong khoâng gian maøu CIE LAB, khoaûng
caùch giöõa hai maøu cuõng chính laø ñoä sai bieät maøu. Treân thöïc teá
maøu ño ñöôïc laø maøu maø ta phuïc cheá laïi vaø maøu tham chieáu laø
maøu ñöôïc choïn ñeå laøm chuaån hay maøu caàn phaûi phuïc cheá laïi.
Hình 4.50:
Khoaûng sai bieät
maøu ΔE trong
khoâng gian maøu
CIELAB
Ví duï: tính toaùn ñoä sai bieät maøu giöõa 2 maøu: maøu khaùch
haøng yeâu caàu in vaø maøu ñaõ in ra ñöôïc vôùi caùc soá lieäu
döôùi ñaây
Maøu yeâu caàu Maøu ño ñöôïc

ñaõ bieát giaù trò töø maãu in
L* 70.0 75.3
a* 55.0 51.2
b* 54.0 48.4
Kết quả tính được:
Ñoä sai bieät maøu coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
' E naèm Thoâng thöôøng söï khaùc bieät naøy khoâng theå
giöõa 0 vaø 1 caûm nhaän ñöôïc.
' E naèm Khaùc bieät raát nhoû, chæ caûm nhaän ñöôïc bôûi
giöõa 1 vaø 2 ngöôøi coù kinh nghieäm.
' E naèm Khaùc bieät töông ñoái, coù theå caûm nhaän ñöôïc
giöõa 2 vaø 3.5 bôûi ngöôøi khoâng coù kinh nghieäm.
' E naèm Khaùc bieät lôùn.
giöõa 3.5 vaø 5
' E lôùn hôn 5 Khaùc bieät raát lôùn.
4.6.4. Öu ñieåm cuûa khoâng gian maøu CIELAB

Khoâng gioáng nhö heä thoáng CMYK döïa treân caùc ñaëc tính cuûa
möïc in, moät heä thoáng phuïc cheá LAB cho caùc öu ñieåm khoâng leä
thuoäc vaøo thieát bò. Vaäy ñieàu naøy mang laïi nhöõng lôïi ích gì cho
ngöôøi söû duïng?
CIE LAB - gioáng nhö CIE XYZ - coù khaû naêng theå hieän taát caû
caùc khoaûng phuïc cheá thöïc (ví duï nhö maøn hình maøu hay möïc in
CMYK) nhö laø moät phaàn cuûa noù.
4.6.4.1 Khoâng phuï thuoäc vaøo thieát bò.

Giaû söû raèng coù moät heä thoáng phuïc cheá döïa treân RGB ví duï
khi queùt hình. Caùc giaù trò maøu RGB naøy sau ñoù caàn phaûi ñöôïc
chuyeån ñoåi sang CMYK cho quaù trình in. Hai khoâng gian maøu
naøy khoâng truøng khôùp vôùi nhau veà caû kích thöôùc laãn vò trí, neân
coù nhieàu maøu cuûa khoâng gian maøu RGB khoâng coù trong khoâng
gian maøu CMYK vaø ngöôïc laïi. Do trong thöïc teá heä thoáng queùt
aûnh treân coi RGB nhö laø moät heä thoáng lieân heä cuûa noù neân moät
soá maøu CMYK khoâng coù trong khoâng gian maøu RGB cuõng
khoâng ñöôïc in ra. RGB hoaït ñoäng nhö moät söï haïn cheá ñoái vôùi
CMYK. Ví duï maøu Cyan toái vaø coù ñoä baõo hoaø cao khoâng theå
hieån thò ñöôïc treân maøn hình RGB vaø noù trôû thaønh moät maøu
khoâng theå phuïc cheá ñöôïc.
Ñeå moâ taû ñieàu naøy döôùi daïng

hình veõ, chuùng ta coù theå taïo
moät maët caét qua khoaûng khoâng
gian maøu. Baây giôø chuùng ta coù
theå thaáy maët phaúng Cyan - Ñoû
côø:
Vaán ñeà ñoù coù theå ñöôïc chæ

ra ôû daïng ñôn giaûn neáu chæ
moät trong hai maët phaúng
ñöôïc quan saùt - trong
tröôøng hôïp naøy laø maët
phaúng Cyan.
Vôùi:
ª C1: maøu Cyan vôùi ñoä baõo hoaø toái ña.
ª C2: maøu Cyan vôùi ñoä baõo hoaø cao
nhaát coù theå ñaït ñöôïc vôùi giaù trò ñoä
saùng taïi C2 (ñöôïc goïi laø maøu toái öu).
ª C3: maøu Cyan nhaït ñoä baõo hoaø
khoâng cao.
ª C4: moät giaù trò ñoä saùng naèm treân truïc
khoâng maøu.
Trong hình veõ treân, taát caû caùc maøu coù cuøng toâng maøu goïi laø
Cyan. Caùc toâng maøu coøn laïi naèm treân caùc maët phaúng maøu khaùc.
Theâm vaøo ñoù ta coù khaû naêng phuïc cheá taát caû caùc maøu tröø C5
naèm beân ngoaøi.
Treân thöïc teá coù hai khoaûng phuïc cheá maøu naèm choàng leân nhau thì
coù nghóa laø chæ coù nhöõng maøu naèm trong vuøng giao nhau cuûa hai
khoaûng naøy ñöôïc phuïc cheá nhö nhau treân maøn hình laãn khi in ra.
Trong moät heä thoáng lieân heä phuï thuoäc vaøo thieát bò (ví duï nhö
RGB hay CMYK), caùc maøu naèm beân ngoaøi heä thoáng lieân heä naøy
khoâng theå ñöôïc phuïc cheá (Ví duï maøu Cyan coù ñoä baõo hoaø cao coù
maët trong khoâng gian maøu ñích caàn chuyeån tôùi laø CMYK nhöng
khoâng theå hieän ñöôïc treân maøn hình RGB thì cuõng khoâng theå phuïc
cheá ñöôïc). Heä thoáng lieân heä chung nhö CIE XYZ hay CIE LAB
laø nhöõng heä thoáng khoâng bò giôùi haïn bôûi nhöõng ñieàu keå treân.
Ví du ïcoù moät maøu trôøi tím ñaäm caàn ñöôïc thay ñoåi ñeå ñoä saùng
cuûa baàu trôøi taêng leân gioáng vôùi baøi maãu, cuï theå laø giaù trò Cyan
cuûa baàu trôøi phaûi ñaït ñöôïc 100% vaø Vaøng coøn 0%. Maøn hình
RGB khoâng coù khaû naêng theå hieän ñöôïc giaù trò maøu Cyan 100%
vôùi ñoä saùng vaø ñoä baõo hoaø ñuùng nhö yeâu caàu, do vaäy maøu trôøi
khoâng theå ñöôïc chænh söûa hôïp lyù. Laø moät heä thoáng lieân heä
chung, CIELAB cho pheùp maøu Cyan naøy ñöôïc hieäu chænh ñeå
toái thieåu noù cuõng ñöôïc in ra. Heä thoáng khoâng phuï thuoäc thieát bò
CIE LAB vì theá coù theå ñöôïc duøng ñeå gia taêng caùc maøu coù theå
phuïc cheá ñöôïc laøm caûi thieän chaát löôïng hình aûnh.
4.6.4.2 Hoã trôï quaù trình aùnh xaï khoaûng phuïc cheá maøu
Ñoái vôùi caùc maøu coù ñoä baõo hoaø cao

khoâng theå phuïc cheá khi in nhöng laïi
coù theå ñöôïc theå hieän treân maøn hình,
khi döõ lieäu LAB ñöôïc chuyeån ñoåi sang
CMYK chuùng seõ ñöôïc chieáu töø beà maët
RGB leân beà maët cuûa khoaûng phuïc cheá
maøu möïc in.
Neáu caùc ñieåm maøu treân beà maët RGB

khoâng truøng khôùp vôùi maøu treân beà maët
CMYK daãn ñeán vieäc maát chi tieát khi
phuïc cheá thì moät phaàn meàm xöû lyù maøu thoâng minh seõ bieåu dieãn
caùc ñieåm maøu cuûa taát caû caùc maøu vaøo caùc vò trí toái öu trong
khoâng gian maøu CMYK cuûa möïc in (quaù trình aùnh xaï hay quaù
trình ñieàu phoái khoaûng phuïc cheá maøu). Khoaûng phuïc cheá maøu
nguoàn ñöôïc neùn laïi trong suoát quaù trình naøy. Trong quaù trình
naøy, caùc maøu khoâng theå phuïc cheá ñöôïc bôûi heä maøu CMYK seõ
ñöôïc thay theá baèng maøu gaàn ñuùng nhaát.
Giaû söû coù moät thang xaùm coù caùc toâng toái naèm doïc theo moät
thang maøu. Hai thang naøy ñaïi dieän cho maøu vaø söï saùng toái cuûa
hình aûnh. Ñieàu ta muoán laø laøm saùng caùc vuøng toái cuûa hình aûnh
trong khi vaãn giöõ nguyeân ñoä baõo hoaø cuûa caùc maøu:
Hình 4.51:
Thang xaùm vaø
thang maøu ñaïi
dieän cho hình aûnh
caàn chænh söûa
Neáu ta muoán laøm cho caùc giaù trò toâng cuûa thang xaùm saùng leân
trong caùc heä thoáng phuïc cheá CMYK vaø RGB thì caùc keânh maøu
coù cuøng caùc giaù trò xaùm vôùi thang xaùm seõ bò thay ñoåi.
Hình 4.52:
Khi chænh cho caùc
maøu saùng leân
(thang xaùm saùng
leân) thì caùc thang
maøu cuõng bò saùng
theo, töùc laø khi
chænh ñoâï saùng thì
maøu cuõng bò
thay ñoåi.
Ñeå duy trì ñöôïc cöôøng ñoä maøu cuûa caùc maøu goác caàn thieát phaûi
coù caùc quaù trình chænh söûa laïi laàn löôït töøng maøu. Ñieåm baát lôïi
naøy coù theå traùnh khoûi baèng caùch söû duïng boä hieäu chænh LAB ñeå
tieán haønh chænh söûa maøu vaø ñoä saùng moät caùch rieâng bieät vaø ñaït
ñöôïc ñoä tin caäy cao vaø tieát kieäm ñöôïc thôøi gian. Neáu chænh söûa
treân LAB ta seõ coù keát quaû nhö sau:
Hình 4.53:
Khi chænh söûa
trong CIELAB,
keânh maøu vaø
keânh ñoä saùng
taùch rieâng neân khi
chænh ñoä saùng thì
khoâng aûnh höôûng
ñeán maøu.
Moät thuaän lôïi töông töï khi laøm vieäc vôùi caùc baøi maãu dö saùng.
Maøu saéc trong caùc baøi maãu nhö vaäy thoâng thöôøng quaù nhôït nhaït
vaø ñoä baõo hoaø caàn ñöôïc caûi thieän. Vieäc thay ñoåi ñöôøng cong
taàng thöù seõ khoâng coù taùc duïng vì caùc maøu yeáu chæ ñôn giaûn trôû
neân toái hôn do vaäy thaäm chí coøn coù ñoä baõo hoaø thaáp hôn. Khi
söû duïng caùc kyõ thuaät truyeàn thoáng, töøng maøu moät seõ ñöôïc chænh
söûa. Ñoä saùng vaø ñoä baõo hoaø ñöôïc bieán ñoåi theo, moät tieán trình
toán nhieàu thôøi gian vaø khoâng toái öu veà maët chaát löôïng. Vieäc ñoä
saùng vaø ñoä maøu ñöôïc taùch bieät trong LAB coù nghóa laø taát caû caùc
maøu coù theå ñöôïc caûi thieän trong moät tieán trình rieâng.
4.6.4.4 Caûi thieän chaát löôïng caùc boä loïc saéc neùt
Vieäc taùch rieâng ñoä saùng vaø ñoä maøu trong LAB giuùp caûi thieän
chaát löôïng caùc boä loïc saéc neùt moät caùch roõ raøng. Söï caûi thieän
ñoä töông phaûn chi tieát chæ caàn ñöôïc thöïc hieän treân keânh ñoä
saùng. Caùc boä loïc kyõ thuaät soá ñöôïc thöïc hieän treân 3 hoaëc 4
keânh maøu (RGB hay CMYK) thoâng thöôøng taïo ra caùc möùc ñoä
khaùc nhau veà ñoä töông phaûn chi tieát vaø hieäu quaû khoâng ñöôïc
kieåm soaùt moät caùch chính xaùc. Coù moät söï ruûi ro trong vieäc
hieäu chænh caùc baøi maãu bò ngaû maøu (baøi maãu ngaõ sang moät
toâng maøu naøo ñoù do söï coá yù cuûa ngöôøi chuïp hay bò chi phoái
cuûa nguoàn saùng trong moâi tröôøng chuïp). Caùc maøu naøy ñöôïc
chuù yù ñaëc bieät trong caùc baøi maãu vôùi caùc caáu truùc coù maøu
trung tính. Maãu hình döôùi ñaâylaø moät phaàn cuûa maãu vaûi ñaõ
ñöôïc loïc saéc neùt trong heä maøu RGB:
Hình 4.54:
Khi phaûi xöû lí laàn
löôït nhieàu keânh
trong heä maøu
RGB vaø CMYK,
caùc ñöôøng vieàn
coù maøu xaùm
thöôøng bò gai
nhieãu nhieàu maøu
trong ñoù
Coù theå thaáy roõ raøng caùc soïc raêng cöa maøu treân maãu vaûi, ñaây
laø keát quaû cuûa quaù trình loïc laáy ñoä saéc neùt ñöôïc caûm nhaän nhö
caùc maøu ngaõ khi quan saùt töø khoaûng caùch bình thöôøng. Ñaây laø
nguyeân nhaân gaây ra caùc loãi trong quaù trình dieãn dòch laëp ñi laëp
laïi. Khi ñöôïc loïc trong heä maøu LAB chuùng ta seõ thaáy keát quaû
nhö sau:
Hình 4.55:
Khi xöû lyù treân heä
maøu CIELAB, chæ
coù keânh ñoä saùng
bò taùc ñoäng neân
chaát löôïng hình
aûnh toát hôn.
4.6.4.5 Caûi thieän vieäc chænh söûa maøu.

Vaán ñeà döôùi ñaây thöôøng xaûy ra khi tieán haønh chænh söûa maøu
cho hình aûnh. Moät toâng maøu mong muoán coù theå ñaït ñöôïc baèng
caùch thay ñoåi giaù trò 3 hay 4 maøu (RGB hay CMYK) nhöng chi
tieát laïi bò maát trong quaù trình naøy.
Hình 4.56:
Treân caùc heä maøu
RGB hay CMYK,
do khoâng taùch
ñöôïc keânh toâng
maøu rieâng bieät
neân khi xöû lyù
chuyeån toâng maøu,
caùc chi tieát cuõng
bò maát ñi.
Chi tieát vaø caùc giaù trò toâng cuûa caùc soïc neàn cuûa aûnh döôùi ñaây coù
theå ñaït ñöôïc neáu quaù trình söûa maøu dieãn ra treân LAB.
Hình 4.57: Ñieàu naøy ñaït ñöôïc bôûi vieäc

Treân heä maøu phaân tích caùc thoâng tin veà
CIELAB do taùch
ñöôïc keânh toâng
maøu vaø ñoä saùng moät caùch
maøu rieâng bieät chính xaùc cuûa LAB. Caùc
neân khi xöû lyù khoâng gian maøu thöôøng
chuyeån toâng maøu, ñöôïc ñaùnh giaù cao trong caùc
caùc chi tieát ñöôïc
giöõ nguyeân
heä thoáng cheá baûn ñeå baøn
nhö HSL (Hue, Saturation,
Lightness) hay HSB (Hue,
Saturation, Brightness) cuõng
ñöôïc coi laø coù theå thay ñoåi
caùc thoâng soá veà ñoä saùng vaø
ñoä maøu rieâng reõ. Tuy nhieân
chuùng khoâng theå taùch toâng
maøu vaø cöôøng ñoä maøu chính
xaùc nhö LAB do vaäy söï thay
ñoåi ñoä saùng cuõng laøm thay ñoåi maøu chuùt ít. Treân thöïc teá ñieàu
naøy coù nghóa laø laøm tieâu tan hy voïng tieát kieäm thôøi gian chænh
söûa treân HSL vaø HSB. Ví duï sau khi ñoä saùng ñaõ ñöôïc chænh söûa
ta cuõng caàn thieát phaûi chænh söûa chuùt ít ñoä baõo hoaø maøu vaø toâng
maøu vaø ñeán löôït ñieàu naøy laïi laøm thay ñoåi ñoä saùng moät chuùt vaø
cöù theá quaù trình chænh söûa dieãn ra cho ñeán khi ñaït yeâu caàu.
4.6.4.6 Deã daøng hoïc hoûi.

Treân thöïc teá heä thoáng lieân heä CIE LAB bao goàm caû lyù thuyeát
maøu boå sung vôùi ba thoâng soá kích thích vieäc caûm nhaän maøu cuûa
maét ngöôøi, moät heä thoáng phuïc cheá maøu döïa treân phöông phaùp
naøy giuùp ngöôøi söû duïng coù theå hoïc moät caùch deã daøng vaø ñaëc
bieät laø vôùi nhöõng ngöôøi kyõ thuaät vieân chöa coù kinh nghieäm.
4.7 Khoâng gian maøu CIE LUV

Khoâng gian maøu CIE LUV cuõng ñöôïc taïo thaønh qua söï
chuyeån ñoåi töø khoâng gian maøu CIE XYZ nhöng söû duïng coâng
thöùc chuyeån ñoåi khaùc. Ba truïc toaï ñoä ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc
giaù trò L*, u* vaø v*. Caùc giaù trò L*, u*, v* ñöôïc tính toaùn theo
coâng thöùc sau:
1/3
Y Y
L*=116 -16 khi >0.008856
Y0 Y0
u*=13L*(u’-u’0)
v*=13L*(v’-v’0)
Vôùi:
Y: Giaù trò kích thích Y.
u’, v’: Toaï ñoä maøu trong bieåu ñoà UCS cuûa CIE naêm 1976.
Y0, u’0, v’0: Giaù trò kích thích Y vaø u’, v’ cuûa vaät phaûn chieáu
hoaøn toaøn.
Khoaûng sai bieät maøu 'Euv trong khoâng gian maøu L*u*v* chæ ra
möùc ñoä sai bieät maøu nhöng khoâng chæ höôùng, noù ñöôïc xaùc ñònh
bôûi phöông trình sau:
ΔE*uv= (ΔL*)2+(Δu*)2+(Δv*)2
Vôùi:
'L, 'u*, 'v* : Caùc giaù trò 'L, 'u*, 'v* khaùc nhau giöõa maãu
ño vaø vaät ño.
Vì khoâng gian maøu CIE LUV vaø CIE LAB laø keát quaû cuûa söï
chuyeån ñoåi khaùc nhau neân chuùng coù hình daïng khaùc nhau. Caû
hai khoâng gian naøy ñeàu ñöôïc duøng ñeå ño maøu cuûa vaät theå.
L*
100
Hình minh hoaï döôùi ñaây cho
thaáy, maët caét ngang qua khoâng
80 gian maøu CIE LUV cho caùc maøu
cuûa vaät theå coù ñoä saùng L* = 50.
Vuøng maøu Xanh luïc treân khoâng
60
v*
40
gian maøu CIE LUV ñöôïc ñònh vò
gaàn taâm hôn so vôùi CIELAB
20
-u* u*
-100 0 100
-100
-v*
Khoâng gian maøu CIE LUV thöôøng ñöôïc duøng cho vieäc ñaùnh
giaù maøu treân maøn hình, maùy queùt hay maùy tính. Öu ñieåm cuûa
noù laø coù söï chuyeån ñoåi tuyeán tính ñeå taát caû caùc tính caân ñoái
cuûa khoâng gian maøu CIE ñöôïc giöõ nguyeân khoâng ñoåi (khaùc vôùi
khoâng gian maøu CIE LAB).
Bieåu ñoà UCS cuûa CIE naêm 1976
Ñöôïc ñònh nghóa bôûi CIE naêm 1976 nhaèm muïc ñích cung caáp
moät khoâng gian maøu ñoàng nhaát hôn coù theå nhaän thaáy ñöôïc cho
caùc maøu coù ñoä saùng gaàn baèng nhau. Caùc giaù trò u’ vaø v’ coù theå
ñöôïc tính toaùn töø caùc giaù trò kích thích XYZ hay töø caùc toaï ñoä
maøu theo coâng thöùc sau:
4X 4x
u’= =
X+15Y+3Z -2x+12y+3
9Y 9y
v’= =
X+15Y+3Z -2x+12y+3
Vôùi:
X,Y,Z : Caùc giaù trò kích thích.
x,y : Caùc toaï ñoä maøu.
Hình 4.58: v’
Bieåu ñoà UCS
0.6
520530 540 550 560
570
510 580
590
600
610 620
500 630
0.5 700-720
490
0.4
0.3
480
0.2
470
0.1
450
410
0 400-380
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 u’
4.8 Khoâng gian maøu L*C*H

Khoâng gian maøu L*C*h* laø moät bieán theå cuûa khoâng gian maøu
CIELAB, noù söû duïng chung bieåu ñoà vôùi khoâng gian maøu L*a*b*
nhöng thay vì söû duïng truïc toaï ñoä vuoâng thì noù laïi söû duïng truïc
toaï ñoä goùc. Trong khoâng gian maøu naøy L* bieåu thò ñoä saùng vaø
gioáng vôùi L* trong khoâng gian maøu L*a*b*, C* laø cöôøng ñoä
maøu vaø h laø goùc toâng maøu. Giaù trò cöôøng ñoä maøu C* baèng zero
ngay taïi taâm vaø gia taêng tuøy thuoäc vaøo khoaûng caùch töø toaï ñoä
maøu tôùi taâm. Giaù trò goùc toâng maøu h ñöôïc xaùc ñònh khôûi ñieåm
taïi truïc a* vaø ñöôïc tính baèng ñôn vò ñoä: 00 laø +a* (Ñoû côø), 900
laø+b* (Vaøng), 1800 laø -a* (Xanh luïc) vaø 2700 laø -b* (Xanh tím).
Hình 4.59:
Moâ hình khoâng
gian vaø maët caét
cuûa khoâng gian
LCH
Hình 4.60:
Maët caét ngang L*
100
truïc ñoä saùng
khoâng gian 90
maøu LCH 80
Ist
70
60
a* 0 0
50
40
30
20
10
Hình 4.61:
Giaûn ñoà moâ Ñoä saùng(L*) 100
phoûng khoâng gian 90
maøu 3 chieàu LCH 80
70
60
50
h
40
30
Toâng ñoä
20
10
50 60
0 30 40
10 20
0
Ñoä maøu (C*)
Caùc thoâng soá trong khoâng gian maøu LCH ñöôïc tính nhö sau:
(Yellow)
Hình 4.62:
Maøu A vôùi goùc +b* Ñoä maøu C*= (a*)2 +(b*)2
60
toâng maøu vaø ñoä
maøu töông öùng b*
Goùc toâng maøu hab= tan
-1
50 a*
Hue
40
30
20 ø
au C*
60 Ñoä m
50
40 Goùc
aøu
10 30 A
toâng m
20 h a b
10
10 20 30 40 50 60 +a* (Red)
Ñoái vôùi caùc giaù trò ño khaùc nhau thì ngöôøi ta khoâng tính ñoä sai
bieät goùc toâng maøu maø tínhñoä sai bieät toâng maøu 'H tính theo
coâng thöùc sau:
2 2 2
Δ H*= (Δ Ε*ab) -(Δ L*) -(ΔC*)
= (Δa*)2+(Δb*)2-(Δ C*)2
Neáu chuùng ta ño söï khaùc

bieät maøu giöõa hai quaû taùo
baèng caùch söû duïng khoâng
gian maøu L*c*h* chuùng
ta seõ coù caùc giaù trò hieån thò
nhö sau.
5 /
& K
Hình 4.63:
Khoaûng sai bieät
maøu 'C treân bieåu
ñoà maøu LCH
Hình 4.64: +DL

Khoaûng sai bieät 6.0
Sai bieät ñoä saùng

maøu theo höôùng
5.0
'C-'L nhaït saùng
4.0
2
3.0
2.0
1.0
-DC* saäm 1
saëc sôõ DC*
-6.0 -5.0 -4.0 -3.0 -2.0 -1.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0
Sai bieät ñoä maøu -1.0
-2.0
-3.0
-4.0
toái ñaäm
-5.0
-6.0
-DL*
4.9 Khoâng gian maøu Hunter Lab

Khoâng gian maøu ñöôïc phaùt trieån bôûi R.S. Hunter vaøo thaäp nieân
1950 nhaèm khaéc phuïc söï khoâng ñoàng nhaát cuûa khoâng gian maøu
Yxy cuûa CIE naêm 1931. Tuy nhieân sau khi khoâng gian maøu
CIELAB ñöôïc phaùt trieån vaøo thaäp nieân 1960 vôùi nhieàu öu ñieåm
noåi troäi hôn thì noù khoâng coøn ñöôïc söû duïng roäng raõi nöõa. Khoâng
gian maøu Hunter Lab coù caáu truùc töông töï nhö khoâng gian maøu
CIE L*a*b* vaø ñöôïc söû duïng nhieàu trong lónh vöïc khaùc nhau
bao goàm caû ngaønh coâng nghieäp sôn ôû Myõ.
Hình 4.65:
Hình aûnh 3 chieàu
cuûa khoâng gian
maøu Hunter Lab
Caùc giaù trò trong khoâng gian naøy ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
Y
L=100
Y0
0.0102X0 X Y
a=175 -
(Y/Y0) X0 Y0
0.00847Z0 Y Z
a=70 -
(Y/Y0) Y0 Z0
Vôùi:
X,Y,Z : Caùc giaù trò kích thích cuûa maãu ño (X10,Y10, Z10 coù
theå ñöôïc söû duïng cho chuaån nhìn boå sung 100).
X0,Y0, Z0 : Caùc giaù trò kích thích cuûa vaät phaûn xaï hoaøn toaøn.
Ñoái vôùi chuaån quan saùt 20 vaø nguoàn saùng chuaån C, phöông trình
treân seõ coù daïng:
L=10 Y
17.5(1.02X-Y)
a=
Y
7.0(Y-0.847Z)
b=
Y
Khoaûng sai bieät maøu 'EH trong khoâng gian maøu Hunter Lab
chæ ra möùc ñoä sai bieät maøu (chöù khoâng chæ höôùng), noù ñöôïc xaùc
ñònh bôûi phöông trình sau:
ΔEH= (ΔL*)2+(Δa*)2+(Δb*)2
Vôùi: 'L, 'a, 'b laø caùc giaù trò sai bieät giöõa maãu ño maøu vaø maøu
vaät ñoù.
4.10 Heä CMC
CMC laø moät caùch öôùc löôïng söï khaùc bieät vò trí maøu treân khoâng
gian maøu CIE LAB, ñöôïc phaùt trieån taïi Anh naêm1988 bôûi Uyû
ban ño ñaïc maøu saéc cuûa Hieäp hoäi caùc nhaø cheá taïo maøu vaø thuoác
nhuoäm. Noù khoâng moâ taû söï caûm nhaän khaùc bieät maøu (nhö CIE
LAB hay CIELUV).
Hình 4.66:
L*
b* 100
Nguyeân lyù ñaùnh
giaù maøu CMC 90
cho caùcvò trí maøu
khaùc nhau trong 80
khoâng gian maøu 70

CIE LAB
60
-a* a* 50
40
30
20
10
-b* 0
Thoâng thöôøng söï thay ñoåi maøu gaàn truïc ñoä saùng ñöôïc caûm nhaän
nhieàu hôn söï thay ñoåi veà ñoä baõo hoaø maøu. Ngoaøi ra, söï khaùc bieät
ñoä baõo hoaø maøu deã daøng ñöôïc chaáp nhaän hôn laø goùc toâng maøu.
Moãi hình elip chæ ra caùc vò trí vôùi söï khaùc bieät maøu khoâng ñoåi
phuø hôïp vôùi coâng thöùc CMC. Ta coù theå thaáy roõ raøng laø caùc
hình elip (khoaûng dung sai trong khoâng gian maøu CMC) trong
vuøng khoâng gian maøu nhoû hôn so vôùi hình elip taïi vuøng coù ñoä
baõo hoaø cao. Theâm vaøo ñoù hình daïng cuûa chuùng ñöôïc thieát laäp
sao cho goùc toângmaøu nhoû hôn ôû ñoä baõo hoaø maøu. Caùc hình elip
cuõng coù khaû naêng ñöôïc ñieàu chænh rieâng reõ giöõa söï khaùc bieät ñoä
saùng vaø toâng maøu. Söï ñieàu chænh naøy ñöôïc thöïc hieän bôûi hai heä
soá L vaø C. (L laø heä soá ño ñoä saùng vaø C laø heä soá ño löôøng toâng
maøu thöôøng = 1). Ngaønh coâng nghieäp deät thöôøng duøng tyû leä
L : C = 2 : 1ñieàu naøy coù nghóa laø söï bieán ñoåi gaáp ñoâi veà ñoä saùng
seõ ñöôïc chaáp nhaän nhö ñoä bieán ñoåi veà toâng maøu.
Tyû leä naøy coù theå ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu öùng duïng ñang ñöôïc
baøn luaän. Vì vaäy caùc giaù trò veà söï khaùc bieät vò trí maøu coù yù nghóa vaø
coù theå so saùnh ñöôïc chæ trong moái lieân heä vôùi caùc heä soá ño löôøng.
Nhöõng yeáu toá theå hieän maøu khaùc nhö caùc hieäu öùng vieàn, ñoä saéc
neùt, ñoä saùng, vaø taàm nhìn raát khoù ñònh löôïng. Phieân baûn cuûa
haøm ñoä saùng Bartleson - Breneman ñöôïc ñeà nghò thay theá cho
giaù trò trong haøm CIE LUV ñeå ñònh tính maøu hình aûnh toát hôn.
Ñoä saùng
Ñoä saùng
To
âng
ma
Ñoä maøu
2
øu
Ño
äm
Ñoä maøu
aøu
2
1 1
4.1 1 Caùc heä thoáng xeáp ñaët maøu theo thò giaùc
Nhöõng hình thöùc trình baøy maøu saéc baèng thoâng soá khoâng
chuyeån taûi ñöôïc baát kyø yù nghóa thaät söï naøo veà vieäc maøu saéc thaät
söï troâng gioáng vôùi nhöõng gì. Vì theá caùc hoaï só, caùc nhaø thieát keá
vaø coâng chuùng döôøng nhö ñaùnh giaù raát thaáp caùc con soá moâ taû söï
theå hieän cuûa maøu saéc.
Haàu nhö moïi ngöôøi caûm thaáy deã chòu hôn khi moâ taû maøu saéc
baèng moät maãu hieän coù. Ñeå taïo ñieàu kieän toát cho hình thöùc phaân
loaïi vaø thoâng tin naøy, nhieàu heä thoáng thöù töï maøu saéc bao goàm
caùc maãu maøu vaät lyù ñaõ ñöôïc saùng cheá. Coù hai loaïi heä thoáng thöù
töï maøu saéc cô baûn: Heä thoáng tuyeät ñoái ñöôïc taïo thaønh töø caùc
maûnh maøu vónh cöûu vaø coù theå ñöôïc nôùi roäng ra ñeán giôùi haïn
maøu theo lyù thuyeát moãi khi caùc maøu vónh cöûu môùi ñöôïc khaùm
phaù ra; heä thoáng thöù hai laø heä thoáng töông ñoái, ôû heä thoáng naøy
gam maøu ñöôïc coá ñònh baèng moät boä caùc chaát taïo maøu vaø khoâng
caàn phaûi môû roäng.
4.11.1 Nhöõng tham chieáu tuyeät ñoái

Caùc ví duï veà nhöõng heä thoáng naøy bao goàm: Munsell, Ostwald,
Heä thoáng maøu töï nhieân (Natural Colour System), Heä thoáng maøu
coâng nghieäp Ñöùc (DIN - Deutsche Industrie Norm), Heä thoáng

maøu OSA (Optical Society of America), Caùc khoâng gian maøu
ñoàng nhaát (Uniform Color Space), vaø caùc Atlats maøu cuûa ICI
(Imperial Chemical Industries).
Caùc heä thoáng naøy hoaëc laø heä thoáng khoâng giôùi haïn (cho pheùp
theâm lieân tuïc caùc maøu môùi) hoaëc laø moät heä thoáng döïa treân
moät nguyeân taéc hình hoïc ba chieàu thoâng thöôøng. Caùc heä thoáng
khoâng giôùi haïn (môû) ñöôïc döïa treân caùc thuoäc tính maøu saéc cuûa
toâng maøu, ñoä baõo hoaø, vaø ñoä saùng bao goàm heä maøu Munsell,
OSA Uniform Color Space (UCS), heä maøu DIN vaø Atlas maøu
ICI. Nhöõng heä thoáng naøy chung quy döïa treân caùc truïc toaï ñoä.
Moät ngoaïi leä ñaùng ghi nhaän laø heä thoáng OSA - UCS, heä naøy
ñöôïc döïa treân moät heä toaï ñoä khoái baùt giaùc (Cubo - Octahedral).
4.11.1.1 Heä maøu Munsell

Vaøo naêm 1905 moät hoaï só ngöôøi Myõ teân laø A.H. Munsell ñaõ
phaùt minh moät phöông phaùp dieãn ñaït maøu baèng caùch söû duïng
moät löôïng lôùn caùc maãu giaáy maøu ñöôïc phaân lôùp theo toâng maøu
(Munsell Hue), ñoä saùng (Munsell Value) vaø ñoä baõo hoaø maøu
(Munsell Chroma) giuùp cho vieäc so saùnh caùc maãu maøu moät
caùch tröïc quan hôn. Veà sau qua moät thôøi gian ruùt kinh nghieäm,
heä thoáng naøy ñöôïc naâng caáp thaønh heä thoáng kí hieäu Munsell
ñang ñöôïc söû duïng. Trong heä thoáng naøy baát kyø moät maøu naøo
cuõng coù kí hieäu vaø ñöôïc theå hieän döôùi daïng phoái hôïp caùc soá vaø
kí töï (H V/C). Caùc toâng maøu cô baûn laø Ñoû côø, Vaøng, Xanh luïc,
Xanh tím vaø Purple (ñoû tía). Naêm toâng maøu cô baûn laïi ñöôïc
chia nhoû ra thaønh 100 toâng, moãi toâng coù 16 ñoä baõo hoaø maøu
vaø 10 möùc ñoä saùng. Tæ leä caùc giaù trò ñoä saùng ñöôïc saép xeáp töø
1(ñen) ñeán 10 (traéng) vôùi khoaûng caùch veà möùc ñoä xaùm baèng
nhau coù theå caûm nhaän ñöôïc. Tæ leä ñoä baõo hoaø laø khoâng giôùi
haïn, baét ñaàu taïi 0 ôû taâm khoái maøu vaø taêng theo baùn kính (toaû
troøn töø taâm ra).
Heä thoáng ñöôïc phaùt haønh vaøo naêm 1915 döôùi daïng “Saùch maøu
Munsell” cho 40 toâng maøu, aùnh saùng loaïi C vaø maãu in treân giaáy
traùng phaán vaø giaáy khoâng traùng phaán.
Hình 4.67:
Maët caét ngang moâ
hình maøu Munsell
cho thaày 40
toâng maøu
Hình 4.68: 0 5 0
Khoaûng caùch 0 0
toâng maøu (theo 5 5
voøng troøn) vaø ñoä
baõo hoaø (theo 0 0
baùn kính) trong 0 0
heä maøu Munsell
5 5
0 0
0 0
5 5
0 0
0 0
5 5
0 0
0 5 0
Heä Munsell laø heä thoáng tham chieáu môû tuyeät ñoái, ñöôïc söû
duïng thöôøng xuyeân nhaát trong soá caùc heä thoáng thöù töï maøu. Heä
Munsell duøng caùc töø nhö toâng maøu (hue), ñoä baõo hoaø (chroma),
vaø giaù trò (value - ñoä saùng). Ñeå moâ taû caùc thuoäc tính cuûa maøu
saéc. Naêm toâng maøu cô baûn taïo neân heä thoáng kyù hieäu: Ñoû côø,
Vaøng, Xanh luïc, Xanh tím vaø Purple (tím). Söï chuyeån ñoåi töø maøu
naøy sang maøu khaùc, chaúng haïn nhö töø Xanh tím sang Xanh luïc
ñöôïc tieán haønh nhö sau: 10B; 5B; 10BG; 10G; 5G. (B = Xanh tím;
BG = Xanh tím - Xanh luïc; G = Xanh luïc). Thay vì moãi toâng
ñöôïc chia laøm hai naác rieâng bieät noù coù theå ñöôïc chia thaønh boán
hoaëc coù theå leân ñeán möôøi. Do ñoù trong voøng Munsell coù theå
coù ñeán 100 naác toâng khaùc nhau.Khoaûng caùch coù theå caûm nhaän
ñöôïc cuûa caùc toâng maøu taïi ñoä baõo hoaø cao lôùn hôn taïi ñoä baõo
hoaø thaáp.Khoaûng caùch maøu trong heä thoáng Munsell ñöôïc xaùc
ñònh döïa treân neàn xaùm nhaït töông ñoái.
Theo quan ñieåm thöïc teá thì ñoä baõo hoaø ñöôïc giôùi haïn bôûi caùc
maãu coù ñoä baõo hoaø cao nhaát hieän ñang coù. Vì nhöõng ñieàu kieän
naøy maø khoaûng caùch cuûa caùc maøu ñaäm coù phaàn naøo bò sai.
Caùch xaùc ñònh maøu ñöôïc tính theo coâng thöùc: toâng maøu - ñoä
saùng / ñoä baõo hoaø, ví duï 7 BG 4/3 chæ maøu Xanh luïc ngaû Xanh
tím cuûa toâng maøu 7 BG, ñoä saùng = 4 vaø ñoä baõo hoaø = 3. Chöõ N
chæ caùc maøu cuûa daûi maøu xaùm, vì theá N5 / laø maøu xaùm coù ñoä
saùng = 5.
Hình 4.69:
Moâ hình 3D cuûa
heä maøu Munsell
ñöôïc laáy ra töø 1/4
khoái maøu
Hình 4.70: v
Moâ hình 3D cuûa
heä maøu Munsell
6 4
0 0
0
4.11.1.1 Heä maøu Ostwald
Caùc daïng hình khoái duøng ñeå tham chieáu maøu tuyeät ñoái ñöôïc
döïa theo söï pha troän maøu traéng, ñen vaø cöôøng ñoä maøu bao goàm
heä maøu Ostwald vaø heä maøu töï nhieân Swedich.
Heä maøu Ostwald döïa treân moät hình tam giaùc ñeàu. Maøu traéng
ñöôïc ñaët ôû moät goùc, goùc thöù hai ñaët maøu ñen vaø moät maøu ôû
goùc thöù ba.Caùc maøu trong tam giaùc ñöôïc xem nhö moät hoãn hôïp
coäng cuûa maøu ñen (B), traéng (W) vaø moät maøu (C) ñeå coù ñöôïc
B + W + C = 1.
Hình 4.71:
Caàu taïo heä maøu
Ostwald
Nhöõng maøu naèm treân caùc ñöôøng thaúng song song vôùi WC laø
caùc maøu coù löôïng maøu ñen coá ñònh. Nhöõng maøu naøy ñöôïc goïi
laø caùc maøu ñoàng toâng. Löôïng maøu traéng doïc theo moät trong
nhöõng ñöôøng naøy ñöôïc thay ñoåi ñeå taïo ra khoaûng caùch thoáng
nhaát cuûa caùc maøu. Caùc ñöôøng thaúng song song vôùi BC töôïng
tröng cho caùc maøu coù tyû leä maøu traéng khoâng ñoåi vaø ñöôïc goïi
laø caùc maøu ñoàng saéc. Caùc maøu doïc theo caùc ñöôøng thaúng song
song vôùi caïnh BW coù löôïng maøu ñaày ñuû baèng nhau vaø ñöôïc goïi
laø caùc maøu cuøng cöôøng ñoä.
Heä maøu ba chieàu Ostwald ñöôïc taïo ra baèng caùch quay tam giaùc
naøy xung quanh truïc WB, do ñoù taïo ra moät khoái maøu troâng
gioáng nhö hai hình noùn uùp laïi vôùi nhau.
Hình 4.72:
Moâ hình 3D cuûa
heä maøu Ostwald
Moät soá maøu trong khoái maøu naøy coù theå coù löôïng maøu traéng,
maøu ñen vaø maøu khoâng ñoåi nhöng coù caùc toâng maøu khaùc nhau.
Nhöõng maøu naøy ñöôïc goïi laø caùc maøu coù cuøng ñoä saùng.
Heä thoáng Ostwald ñaõ chöùng toû coù giaù trò thöïc tieãn khi caàn phaûi
troän moät maøu vôùi maøu ñen hoaëc maøu traéng. Trong quaù trình in,
khi theâm vaøo caùc maøu ngöôøi ta nghó ngay tôùi giaáy traéng vaø möïc
ñen, vì theá heä thoáng naøy coù theå höõu duïng trong ngaønh in.
Nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng naøy laø löôïng toâng maøu cô baûn giôùi
haïn (Vaøng, cam, Ñoû côø, tím, Xanh tím, ngoïc lam, xanh nöôùc
bieån vaø xanh laù caây) vaø coù khaû naêng phaùt trieån moät toâng maøu
saùng hôn toâng cuûa caùc maøu hieän ñang söû duïng. Trong tröôøng
hôïp naøy moät chaát maøu môùi ñöôïc thay theá taïi goùc C vaø moät söï
phaân boå maøu môùi phaûi ñöôïc tieán haønh. Heä thoáng Ostwald döôùi
hình thöùc caåm nang hoaø maøu chöùa 30 thanh toâng maøu vôùi 28
maøu treân moãi thanh.
Heä thoáng maøu Ostwald cuõng coù 8 naác maøu xaùm cho toång soá 848
maøu. Moät soá maøu phuï ñaõ ñöôïc theâm vaøo ôû nhöõng choã maø caùc
maøu cô baûn khoâng nôùi roäng ñuû ñeå chöùa taát caû caùc maøu hieän coù.
Heä thoáng kyù hieäu trong heä Ostwald chæ tæ leä phaàn traêm cuûa löôïng
maøu traéng (W), maøu ñen (C). ví duï C = 34, W = 32, B = 44.
Hình 4.73:
Khoaûng caùch
maøu Ostwald
4.11.1.3 Heä thoáng maøu töï nhieân (NCS)
Ñöôïc phaùt trieån ôû Thuïy Ñieån. Goïi laø maøu “töï nhieân” vì heä naøy
döïa treân söï phaân loaïi maøu saéc theo kieåu vaät lyù hoïc tinh thaàn
(Psychophysics) cuûa Hering theo 6 maøu cô baûn: Ñoû côø, Vaøng,
Xanh luïc, Xanh tím, Traéng vaø Ñen. Khoái maøu NCS töông töï nhö
khoái maøu Ostwald. Noù coù 4 toâng duy nhaát laø Vaøng, Ñoû côø, Xanh
luïc vaø Xanh tím ñöôïc ñaët ôû caùc goùc caùch nhau 900 treân voøng
troøn coù toång coäng 40 tam giaùc toâng maøu, moãi tam giaùc chöùa 66
maøu, nhö vaäy coù taát caû 2640 maøu. Treân thöïc teá coù 1412 maøu
trong soá caùc maøu naøy ñöôïc nhìn nhaän nhö caùc maãu maøu thöïc.
Hình 4.74:
Voøng troøn maøu
0
0
0
0
döïa treân söï phaân
0
70
chia Vaøng - Xanh
40
60
50
tím, Ñoû côø -
50
Xanh luïc 40
60
0 70
0 0
0 0
0 0
0 0
0
70
40
60
50
50
60
40
70
0
0
0
Heä thoáng kyù hieäu cuûa heä NCS cuõng töông töï nhö cuûa heä os-
twald, ngoaïi tröø söï nhaän dieän trang maøu laø moät phaàn cuûa heä
thoáng kyù hieäu. Ví duï, moät maøu cam coù theå bao goàm Vaøng 30,
Ñoû côø 30, traéng 25 vaø ñen 15 vôùi toång soá luoân luoân laø100. Caùc
con soá naøy chæ möùc ñoä gioáng nhau ñoái vôùi caùc maøu cô baûn maø
noù mang teân.
Hình 4.75:
Heä maøu töï nhieân 05
(NCS): tam giaùc
maøu bieåu tröng
0
cho moät maûng
toâng maøu 0
40
50
60 C
70
0
0
0 70
60
0
40
0
0
0
05
0
Heä thoáng maøu töï nhieân raát höõu ích ñoái vôùi hoaï só vaø caùc nhaø
thieát keá trong khi vaãn duy trì ñöôïc phaïm vi ñeå môû roäng. Khuyeát
ñieåm lôùn nhaát cuûa noù laø nhöõng khaùc bieät giöõa caùc maøu laân caän
laïi khoâng gioáng nhau. Chaúng haïn nhö neáu chuùng ta ñi töø maøu
Vaøng ñeán maøu ñoû trong 10 naác toâng baèng nhau, giöõ cho ñoä
saùng vaø ñoä baõo hoaø khoâng ñoåi, thì chuùng ta caàn phaûi coù töø 20
ñeán 50 naác vôùi cuøng kích thöôùc ñeå ñi töø maøu Ñoû côø sang maøu
Xanh tím. Heä toaï ñoä khoái baùt giaùc cuûa heä khoâng gian maøu ñoàng
nhaát OSA ñaõ khaéc phuïc ñöôïc vaán ñeà naøy.
Hình 4.76: -5
0 q coordinate
+5 +10
Toïa ñoä khoâng 400
gian maøu ñoàng

nhaát OSA 420
+10
437 440
p coordinate
460 +5
480
0
500
520
-5
540 560 580 600 620 640 660

532
625
4.11.2 Caùc tham chieáu töông ñoái

Caùc tham chieáu töông ñoái thöôøng chæ giôùi haïn trong ngaønh in
vaø coù hai hình thöùc: Hình thöùc thöù nhaát laø tham chieáu phoái troän
tæ leäù caùc maøu, ôû hình thöùc naøy nhöõng tæ leä thay ñoåi maøu Vaøng
maøu Magenta, Cyan vaø maøu Ñen ñöôïc in baèng nhieàu söï keát
hôïp treân nhieàu beà maët in khaùc nhau. Muïc ñích laø ñeå ñònh tính
gam maøu cuûa moät söï keát hôïp möïc - beà maët in - in vaø taïo ñieàu
kieän ñeå döï ñoaùn vaø thoâng tin maøu saéc. Loaïi thöù hai laø tham
chieáu troän möïc, ôû hình thöùc naøy caùc maøu ñoàng nhaát ñöôïc troän
töø moät boä tieâu chuaån caùc maøu cô baûn, ñöôïc in treân caùc beà maët
giaáy traùng phaán vaø giaáy khoâng traùng phaán. Muïc ñích laø ñeå ghi
laïi caùc coâng thöùc troän möïc cho moät maøu ñaëc bieät naøo ñoù. Moät
maøu ñöôïc khaùch haøng choïn coù theå ñöôïc phoái troän deã daøng baèng
caùch troän caùc loaïi möïc cô baûn theo caùc tæ leä ñöôïc lieät keâ ñeå coù
ñöôïc maøu mong muoán.
4.11.2.1 Tham chieáu phoái troän tæ leä maøu:

Ñaây laø caùc baûng maøu hoaø troän theo tæ leä giöõa caùc maøu cô baûn
CMYK, noù ñöôïc theå hieän döôùi daïng moät tôø poster coù chöùa caùc
oâ maøu vaø ghi chuù veà thaønh phaàn maøu ngay beân döôùi oâ maøu vaø
quyeån saùch nhieàu trang, moãi trang chöùa caùc oâ maøu ñöôïc hoaø
troän theo moät tæ leä hôïp lí giöõa caùc maøu, thöôøng laø theo naác taêng
5%. Caùc bieåu ñoà naøy thöôøng bao goàm caùc oâ maøu, ñaàu tieân chöùa
hai maøu moãi maøu xeáp töø 0% ñeán 100%. Trang keá tieáp cuûa bieåu
ñoà gaáp ñoâi trang ñaàu nhöng coù theâm moät tæ leä ñoàng nhaát cuûa
maøu thöù ba. Moãi trang theâm vaøo moät tæ leä taêng daàn cuûa maøu
thöù ba cho ñeán khi tæ leä naøy ñaït ñeán 100%. Sau ñoù moãi trang coù
theå ñöôïc in theâm caùc giaù trò maøu ñen thay ñoåi ñeå hoaøn taát daõy
caùc maøu saün coù.
Caùc heä thoáng thöù töï maøu töông ñoái khoâng theå ñöôïc söû duïng nhö
nhöõng heä thoáng tham chieáu toaøn caàu vì maøu in ra phuï thuoäc raát
nhieàu vaøo loaïi möïc in söû duïng vaø caùc maøu in thay ñoåi töø heä
thoáng saûn xuaát naøy sang heä thoáng saûn xuaát khaùc. Tuy nhieân,
nhöõng heä thoáng naøy coù theå moâ taû moät caùch ñaëc thuø khoâng gian
maøu saün coù ñoái vôùi moät heä thoáng saûn xuaát naøo ñoù. Nhöõng heä
thoáng thöù töï maøu tuyeät ñoái khoâng ñuû linh ñoäng ñeå cho ra moät söï
phaân bieät maøu saéc nhö mong muoán ñoái vôùi moät heä thoáng maøu
ñaëc bieät. Töông töï nhieàu maøu in coù theå naèm ngoaøi khoâng gian
maøu cuûa moät heä thoáng tuyeät ñoái voán chæ söû duïng caùc maãu maøu
vónh cöûa trong boä söu taäp cuûa noù. Cuoái cuøng, khaùc vôùi moät heä
thoáng töông ñoái, heä tuyeät ñoái khoâng chæ ra ñöôïc laøm theá naøo ñeå
taïo ra moät maøu cho saün vôùi caùc loaïi möïc in.
Hình 4.77:
Caùc oâ maøu ñöôïc 0 0 40 60 0 00
phoái troän bôûi 2

maøu Magenta 0
vaø Cyan
0
40
60
00
Hình 4.78:
Saùch tra cöùu
maøu phoái troän töø
4 maøu CMYK,
maûnh giaáy coù
maøu caàn phuïc
cheá seõ ñöôïc so
saùnh vôùi caùc oâ
maøu ñeå tìm ra
maøu phuø
hôïp nhaát
Nghieân cöùu cuûa GATF vaø nhöõng nghieân cöùu khaùc ñaõ cho thaáy
coù nhöõng khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc ñieàu kieän in choàng maøu.
Vì lyù do naøy maø moät heä thoáng thöù töï maøu töông ñoái ñöôïc taïo ra
döôùi caùc ñieàu kieän cuûa rieâng ngöôøi thôï in laø heä tham chieáu maøu
toát nhaát maø hieän ñang saün coù trong ngaønh in.
4.11.2.2 Tham chieáu tuyeät ñoái

Nhöõng heä thoáng thöù töï maøu tuyeät ñoái ñoâi khi coù theå ñöôïc söû
duïng ñeå phaân loaïi maøu saéc, tuy nhieân coâng duïng chính cuûa noù
laïi laø maãu tham chieáu cho caùc maøu quan troïng maø nhaø in vaø
nhaø thieát keá phaûi tuaân thuû. Noù laø nhöõng quyeån saùch nhoû goàm coù
nhieàu trang, moãi trang coù nhieàu oâ maøu coù ñaùnh maõ soá beân döôùi
vaø coù theå xoeø ra ñeå thuaän lôïi cho vieäc tra cöùu. Khaùc vôùi caùc
tham chieáu maøu töông ñoái ñöôïc in töø vieäc phoái troän tæ leä 4 maøu
CMYK, caùc maøu trong heä thoáng tham chieáu tuyeät ñoái ñöôïc in
toâng nguyeân vôùi caùc maøu ñaõ ñöôïc troän töø tröôùc (maøu spot).
Nhöõng quyeån saùch tra cöùu maøu naøy ñöôïc caùc nhaø thieát keá, caùc
khaùch haøng vaø caùc nhaø in söû duïng nhö moät coâng cuï giao tieáp
veà maøu. Khi moät maøu naøo ñoù ñöôïc choïn thì nhöõng ngöôøi coù
trong tay quyeån saùch maøu tham chieáu tuyeät ñoái ñeàu coù theå caên
cöù vaøo maõ soá maøu ñeå tra cöùu vaø khoâng theå nhaàm laãn ñöôïc. Moät
soá saùch tra cöùu maøu tuyeät ñoái coøn cho pheùp caét oâ maøu thaønh
nhöõng maûnh nhoû hôn ñeå tieän cho vieäc giao tieáp maøu.Caùc saùch
tra cöùu maøu tuyeät ñoái naøy thöôøng ñöôïc in treân caùc beà maët giaáy
traùng phaán vaø khoâng traùng phaán.
Hình 4.79:
Saùch tra cöùu
maøu Pantone
Heä tra cöùu maøu Pantone (PANTONE MATCHING SYSTEM)

ñöôïc giôùi thieäu vaøo naêm 1963 coù leõ ñöôïc söû duïng phoå
bieán nhaát. Caùc maøu möïc cô baûn trong heä thoáng naøy ñöôïc
xaùc ñònh laø PANTONE Vaøng, PANTONE WARM Ñoû côø,
PANTONE Tím, PANTONE Xanh tím phaûn chieáu, PANTONE
Proccess Xanh tím, PANTONE Xanh luïc, PANTONE Violet,
PANTONE Ñen, PANTONE traéng trong.
Coù nhieàu maøu treân moãi trang vaø coù toång coäng khoaûng 2000
maøu trong toaøn boä heä thoáng. Moãi trang trong heä thoáng coù kích
thöôùc 5 x 15 cm, thöôøng bao goàm moät Pantone cô baûn cuûa moät
hoaëc nhieàu maøu ôû vò trí trung taâm. Ba maøu saùng hôn coù cuøng
tæ leä caùc thaønh phaàn maøu cô baûn coäng vôùi moät löôïng maøu ñen
nhaát ñònh. Quyeån höôùng daãn coâng thöùc maøu PANTONE ñöôïc
caùc coâng ty möïc coù baûn quyeàn söû duïng heä thoáng naøy phaân phoái,
hoaëc cuõng coù theå mua taïi caùc ñaïi lí cuûa Pantone hoaëc cöûa haøng
myõ thuaät taïi ñòa phöông.
Hình 4.80:
Caùc maøu tham 6 06 40 5
chieáu ñeàu coù in
7 5 0 0 4 00 0
4 4 6
teân maøu, maõ soá
7 0 5
66 00 0 74 0
7 5
65 04 5
74 0 60 0
6 5
05 404
0 00 4 7
5
60 4 4 0000
5 50 5
45 57
Caùc maøu Pantone thöôøng ñöôïc vieát taét laø PMS (PANTONE
MATCHING SYSTEM) ñaõ ñöôïc noái vaøo moät heä thoáng phaân
tích maøu ñöôïc trong caùc chöông trình ñoà hoaï treân maùy tính, heä
döõ lieäu maøu naøy coù theå ñöôïc ño baèng moät aûnh phoå keá vaø sau
ñoù tính toaùn xem caùc maøu cô baûn ñöôïc keát hôïp nhö theá naøo ñeå
taïo ra maøu töông öùng.
Veà cô baûn, caùc maøu Pantone ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
ª Pantone ñöôïc in döôùi daïng maøu pha (spot color) duøng
ñeå tham khaûo tuyeät ñoái vaø Pantone Process (in töø 4 maøu
Pantone CMYK cô baûn) duøng ñeå tham khaûo töông ñoái veà
moät maøu Pantone seõ ñöôïc in ra nhö theá naøo khi troän 4
maøu cô baûn CMYK.
ª Pantone in treân caùc vaät lieäu phoå bieán nhö giaáy coucheù
(traùng phaán), giaáy vieát (giaáy khoâng traùng phaán), kim loaïi,
nhöïa plastic, vaûi…
ª Pantone in treân caùc vaät lieäu vaø ñöôïc gia coâng beà maët ñeå
taïo hieäu öùng, nhöõng taäp maøu Pantone naøy thöôøng ñöôïc
thieát keá sao cho moät beân ñöôïc in bình thöôøng vaø moät nöûa
coøn laïi ñöôïc gia coâng beà maët ñeå taïo hieäu öùng.
Heä Pantone vaø nhöõng heä töông töï khaùc coù theå ñöôïc lieân keát vôùi
heä maøu Ostwald, ôû ñoù caùc maøu toång hôïp baèng caùch troän maøu
traéng hoaëc maøu ñen vôùi moät maøu naøo ñoù.
Ñeå coù theå in ñuùng maøu Pantone, nhaø in caàn phaûi mua möïc in coù
maõ soá thích hôïp hoaëc theo höôùng daãn cuûa haõng Pantone ñeå pha
maøu döïa treân caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maøu Pantone. Chæ coù
khoaûng 15% maøu möïc in Pantone coù theå pha töø 4 maøu CMYK,
neáu söû duïng theâm caùc maøu möïc daï quang, möïc traéng trong vaø
3 maøu R, G, B thì caùc nhaø in coù theå pha ñöôïc khoaûng 32% soá
löôïng maøu Pantone. Hieän nay caùc chöông trình maùy tính ñeàu
cho pheùp chuyeån ñoåi töø maøu Pantone sang maøu CMYK, tuy
nhieân phaàn lôùn caùc chuyeån ñoåi naøy ñeàu khoâng khaû thi vì:
ª Vieäc in choàng 4 maøu raát khoù kieåm soaùt ñoä chính xaùc cuûa
maøu toång hôïp vì chæ caàn 1 maøu thay ñoåi seõ laøm cho maøu
toång hôïp bieán ñoåi
ª Vieäc pha caùc maøu CMYK thaønh Pantone cuõng gaëp nhieàu
khoù khaên vì ña soá caùc maøu Pantone ñeàu coù ñoä saùng nhaát
ñònh, khi troän 4 maøu CMYK thì caùc maøu thöôøng toái vaø xæn
maøu ñi neân raát khoù taïo thaønh maøu Pantone
Vaøo naêm 2007, Pantone tieáp tuïc phaùt trieån heä thoáng môùi laø
PantoneGoe vôùi hôn 2000 maøu môùi vaø höôùng daãn quy ñoåi
töø maøu Pantone sang caùc giaù trò LAB vaø RGB. Ñi keøm vôùi
PantoneGoe laø caùc phaàn meàm vaø coâng cuï giao tieáp maøu, ngoaøi
ra coøn coù moät aán baûn PantoneGoe vôùi caùc maøu ñöôïc in leân giaáy
töï dính ñeå tieän cho vieäc boùc ra vaø daùn leân caùc beà maët.
Hình 4.81:
Saùch tra cöùu maøu
PantoneGoe
Moät soá heä thöù töï maøu pha troän möïc ñi xa hôn trong vieäc taïo
caùc maãu maøu neàn. Caùc giaù trò cuûa caùc maøu rieâng leû vaø caùc maøu
100% hoaëc caùc tæ leä in choàng cuûa caùc maøu khaùc ñoâi khi ñöôïc
keát hôïp laïi thaønh moät soá chæ daãn. Do tính bieán ñoåi cuûa ñieåm
tram vaø thöù töï in choàng maøu maø nhöõng höôùng daãn maøu cô baûn,
caùc maøu kim loaïi vaø caùc khoái maøu daï quang cuõng xuaát hieän
trong caùc aán baûn Pantone ñaëc bieät.
4.12 Moâ taû maøu saéc baèng ngoân ngöõ

Caùc moâ taû maøu baèng soá thöôøng quaù mô hoà ñoái vôùi haàu heát moïi
ngöôøi, caùc baûng moâ taû baèng caùc maãu maøu ñoâi khi baát tieän ñeå
xaùc ñònh, phuïc cheá vaø söû duïng. Ngöôïc laïi, caùc baûng moâ taû maøu
baèng ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng roäng raõi trong taát caû caùc laõnh vöïc.
Nhöôïc ñieåm cuûa caùc baûng moâ taû maøu baèng ngoân ngöõ laø chuùng
khoâng coù yù nghóa toaøn caàu, vì theá vieäc phaân loaïi vaø saép xeáp coøn
mô ho vaø chæ mang tính ñòa phöông.
Coù nhieàu vaán ñeà khi duøng töø ngöõ ñeå chuyeån taûi nhöõng moâ taû
maøu saéc. Ñaàu tieân laø chính baûn thaân ngoân ngöõ. Moät soá neàn vaên
hoaù chæ duøng hai töø, traéng vaø ñen ñeå moâ taû taát caû caùc maøu. Soá
töø chæ maøu saéc cô baûn nhieàu nhaát coù trong moät ngoân ngöõ laø 11.
Chuùng ñöôïc goäp laïi theo moät thöù töï töông ñoái: Traéng, Ñen, Ñoû,
Xanh luïc, Vaøng, Xanh döông, Naâu, Tím, Hoàng, Cam vaø Xaùm.
Caùch dieãn ñaït maøu trong moät giôùi haïn cô baûn naøo ñoù thay ñoåi
theo moâi tröôøng. Chaúng haïn caùc cö daân sa maïc coù raát nhieàu töø
ñeå moâ taû nhöõng maøu Vaøng vaø maøu Naâu trong khi daân Eskimos
cuõng coù nhieàu töø ñeå moâ taû caùc maøu saéc cuûa tuyeát vaø nöôùc ñaù.
Ngoân ngöõ cuûa hoï laïi khoâng coù moät töø naøo ñeå moâ taû maøu Naâu.
Moät vaán ñeà khaùc vôùi caùc baûng moâ taû maøu saéc baèng ngoân ngöõ laø
chuùng luoân thay ñoåi. Chaúng haïn, moät coâng ty sôn coù laàn ñaõ ñoåi teân
cuûa loaïi sôn maøu ngaø thaønh maøu luïa Phöông Ñoâng vaø keát quaû laø
doanh soá baùn taêng roõ reät. Vieäc ñaët teân maøu cho moät saûn phaåm raát
quan troïng vì teân goïi cuûa maøu coù theå thay ñoåi theo töøng traøo löu.
Vaán ñeà cuoái cuøng laø vieäc moâ taû maøu baèng ngoân ngöõ thieáu caùc
töø ngöõ moâ taû nhöõng thay ñoåi maøu saéc ñöôïc chaáp nhaän toaøn caàu.
Caùc töø nhö ñoä saùng vaø ñoä toái, ñoä saëc sôõ, ñoä choùi saùng, ñoä nhaït
vaø ñoä saâu ñöôïc duøng ñeå boå nghóa cho caùc teân maøu hoaëc chæ
höôùng cuûa moät thay ñoåi mong muoán.
Vaán ñeà ñaët teân maøu ñöôïc hoäi ñoàng maøu quoác teá ISCC neâu ra
vaøo naêm 1931. ISCC vaø Cuïc Tieâu chuaån quoác gia Myõ (NBS)
ñaõ phaùt haønh taøi lieäu ISCC - NBS Methodof Designating
Colors and a Dictionary of Colour Names (phöông phaùp xaùc
ñònh maøu NBS - ISCC vaø Töø ñieån teân maøu saéc) cuûa Kenneth L.
Kelly vaø Deane B. Judd. Coâng trình coù tính ñoät phaù naøy (ñöôïc
caäp nhaäp ñònh kyø) phaân loaïi haøng ngaøn teân maøu chæ theo 267
teân goïi. Nhöõng teân goïi naøy ñöôïc xaùc ñònh baèng heä thoáng kyù
hieäu Munsell, vì theá cho pheùp chuùng ta xaùc ñònh söï theå hieän
gaàn nhö töông öùng vôùi baát kyø moät teân maøu naøo.
Caùc teân toâng maøu ñöôïc Kelly vaø Judd choïn loïc ñöôïc lieät keâ
trong baûng döôùi ñaây. Minh hoaï keøm theo cho thaáy caùc tính
töø vaø traïng töø xaùc ñònh tính chaát ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû caùc
khoái trong khoaûng maøu tím. Moãi khoaûng toâng maøu khoâng nhaát
thieát phaûi coù moät hình daïng gioáng nhau. Hôn nöõa caùc töø vaø caùc
ngöõ moâ taû tính chaát hôi thay ñoåi töø khoaûng toâng maøu naøy sang
khoaûng toâng maøu khaùc. Caùc tính töø saùng vaø toái chæ ñöôïc söû
duïng cho caùc maøu gaàn truïc ñen - traéng.Trong khi caùc töø nhö ñoä
traéng, ñoä xaùm vaø ñoä ñen ñöôïc giôùi haïn ñoái vôùi caùc maøu coù ñoä
baõo hoaø thaáp, caùc töø nhö ñoä saëc sôõ, ñoä saâu, ñoä maïnh vaø ñoä saùng
choùi ñöôïc aùp duïng cho caùc maøu coù ñoä baõo hoaø cao hôn.
Caùc moâ taû toâng maøu ISCC - NBS.

Ñoû côø Vaøng cam
Hoàng oâ liu Xanh luïc
Hoàng ngaû Vaøng Xanh luïc ngaû Vaøng
Cam ngaû ñoû xanh luïc ngaû xanh döông
Cam xanh döông ngaû xanh luïc
Vaøng cam xanh döông ngaû tím
Naâu ngaû Vaøng tím (violet)
Vaøng tím
Naâu oâ liu tím ngaû ñoû
Vaøng ngaû xanh luïc hoàng ngaû tím
OÂ liu ñoû ngaû tím.
Coâng duïng cuûa heä thoáng teân maøu ISCC -NBS laøm giaûm ñi tính
mô hoà trong vieäc xaùc ñònh maøu saéc. Tuy nhieân ñeå coù moät heä
thoáng tieän lôïi xaùc ñònh söï thay ñoåi maøu saéc goàm 26 töø chæ toâng
maøu vaø 19 baûng moâ taû toâng maøu laø raát khoù.
Trong ngaønh in, khaùch haøng thöôøng ñeå yù ñeán khaùc bieät giöõa
maøu cuûa baûn in thöû vaø in thaät. Vieäc ghi chuù nhöõng thay ñoåi veà
maøu naøy thöôøng khaù bí aån hoaëc mô hoà, do ñoù coù moät nhu caàu
cao thoaû maõn veà moät phöông phaùp thoâng tin baèng ngoân ngöõ caùc
yeâu caàu vaø nhöõng bieán ñoåi maøu saéc cho ngaønh in.
TOÙM TAÉT
Caùc thuoäc tính maøu saéc cuûa toâng maøu, ñoä baõo hoaø, vaø ñoä saùng
coù theå ñöôïc ño baèng caùc duïng cuï, phaân boá trong moät boä söu taäp
caùc maãu maøu hoaëc moâ taû baèng ngoân ngöõ. Moät soá ñaëc tính khaùc
cuûa söï theå hieän maøu saéc ví duï nhö ñoä boùng cuõng coù theå ñöôïc
ñònh tính baèng caùc phöông phaùp naøy. Khoâng coù moät heä thoáng
naøo thoaû maõn ñöôïc caùc yeâu caàu veà tính roõ raøng, tieän lôïi vaø tính
phoå bieán, haäu quaû laø trong moät tình huoáng coù theå söû duïng 2
hoaëc 3 phöông phaùp nhö theá.
Ñoái vôùi ngaønh in vaø caùc ngaønh coâng nghieäp coù lieân quan thì caùc
bieän phaùp sau ñöôïc khuyeán caùo: Vieäc ño maøu phoå ñöôïc duøng
ñeå kieåm tra chaát löôïng möïc in, caùc phöông phaùp ño maøu thoâng
thöôøng duøng ñeå xaùc ñònh ñoä sai bieät maøu vaø coù theå duøng ñeå
kieåm tra caùc giaù trò toâng maøu vaø caùc maøu in toâng nguyeân vaø ñeå
phaân tích caùc vaán ñeà in maøu vaø giaùm saùt nhöõng thay ñoåi veà ñoä
daøy cuûa lôùp möïc. Heä maøu Mursell duøng ñeå giaûi thích caùc thuoäc
tính cuûa maøu saéc. Heä Ostwald hoaëc heä maøu töï nhieân duøng ñeå
giaûi thích vieäc pha troän maøu saéc. Heä thöù töï maøu Foss duøng ñeå
xaùc ñònh caùc giaù trò maøu nöûa toâng. Pantone hoaëc moät heä thoáng
töông töï duøng ñeå xaùc ñònh caùc coâng thöùc pha möïc nhaèm phoái
troän caùc maøu ñaëc bieät. Heä ISCC - NBS duøng ñeå ñaët teân caùc
maøu saéc.
Moät ngöôøi quan saùt chuaån coù theå phaân bieät khoaûng 10 trieäu maøu
rieâng bieät. Caùc heä thoáng ngoân ngöõ coù theå chæ moâ taû khoaûng vaøi
traêm, caùc heä thoáng maãu vaät lyù thì khoaûng vaøi ngaøn vaø caùc heä
thoáng coâng cuï thì haøng traêm ngaøn. Vì theá caùc yeâu caàu veà tính
roõ raøng cuûa moät tình huoáng naøo ñoù seõ coù khuynh höôùng taïo ra
heä thoáng phaân loaïi caàn duøng.
5.1 Caùc phöông phaùp ño maøu
5.1.1 Phöông phaùp ño kích thích 3 thaønh phaàn maøu
5.1.2 Phöông phaùp ño phoå maøu
5.2 Caùc thieát bò ño maøu
5.2.1 Maùy ño maøu kích thích ba thaønh phaàn
5.2.2 Maùy ño maøu phoå
5.2.3 Maùy ño maät ñoä
5.3 ÖÙng duïng cuûa maùy ño maøu
5.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi keát quaû ño maøu
5.4.1 Ñieàu kieän chieáu saùng
5.4.2 Goùc nhìn cuûa ngöôøi quan saùt chuaån
5.4.3 Goùc ño hình hoïc
5.4.4 Beà maët maãu ño
5.5 In maøu
5.5.1 In maøu vaø truyeàn hình maøu
5 ÑO MAØU BAÈNG CAÙC
THIEÁT BÒ ÑO
Vì maøu saéc laø moät hieän töôïng quaù phöùc taïp neân raát khoù kieåm
tra vaø phaân loaïi. Nhöõng khaùc bieät lôùn veà nguoàn chieáu saùng vaø
söï bieán thieân ñaùng keå trong quaù trình caûm nhaän cuûa con ngöôøi
cho thaáy caàn thieát phaûi coù moät heä thoáng hay moät duïng cuï ño
ñaïc chuaån. Moät duïng cuï nhö theá ít nhaát cuõng cho pheùp thoâng
tin veà caùc ñaëc ñieåm vaø dung sai cuûa maøu vaø ñaët neàn taûng cho
ngaønh khoa hoïc veà maøu.
Nhöõng naêm ñaàu 1930, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh ño ñaïc maøu saéc
baèng caùch ñaùnh soá phaân loaïi. Tuy nhieân, kyõ thuaät naøy laø khoâng
ñöôïc söï ñoàng tình cuûa caùc hoaï só vaø caùc nhaø thieát keá. Hoï caàn coù
moät heä thoáng ñöôïc caáu taïo töø caùc maãu thöïc cho pheùp hoï coù söï
löïa choïn vaø so saùnh tröïc tieáp.
Qua nhieàu naêm, nhieàu heä thoáng maãu maøu ñaõ ñöôïc phaùt trieån, heä
thoáng ñaàu tieân coù leõ laø atlas maøu cuûa hoïc giaû ngöôøi Thuïy Ñieån
- Brenner vaøo naêm 1680. Phöông phaùp cuoái cuøng vaø phoå bieán
nhaát veà phaân loaïi maøu saéc laø baèng ngoân ngöõ. Ñaây laø phöông
phaùp ít chính xaùc nhaát trong soá caùc phöông phaùp phaân loaïi, vaø
sau ñoù ñöôïc caûi tieán ñeå taïo neân caùc thuaät ngöõ ñöôïc chuaån hoaù.
Ngaønh coâng nghieäp in coù moät nhu caàu ñaëc bieät veà caùc heä thoáng
ño ñaïc vaø phaân loaïi do coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa vieäc thieát
keá vaø saûn xuaát. Treân thöïc teá, trong quaù trình in ngöôøi ta thöôøng
gaëp caùc vaán ñeà veà ñaëc tính bieán ñoåi cuûa maøu treân caùc vaät lieäu
in khaùc nhau nhö in treân caùc loaïi giaáy khaùc nhau, treân caùc vaät
lieäu coù ñoä boùng cao hay thaáp, cuõng nhö caùc ñaëc tính phaùt quang
vaø caùc ñaëc tính kim loaïi… Vì theá vieäc ño maøu trong ngaønh in laø
raát caàn thieát.
5.1 Caùc phöông phaùp ño maøu

Maùy ño maøu hoaït ñoäng theo nguyeân taéc, nguoàn saùng chieáu
saùng maãu ño, maãu ño haáp thuï vaø phaûn xaï tín hieäu maøu ñeán boä
phaän thu nhaän (boä caûm bieán), caùc giaù trò maøu seõ ñöôïc soá hoaù vaø
ñöôïc xöû lí treân maùy tính ñeå ñöa ra caùc giaù trò maøu. Caùc giaù trò
ño ñöôïc hieån thò treân maøn hình hoaëc in ra maùy in.
Hình 5.1: Chieáu saùng
Nguyeân lí hoaït Boä phaän thu nhaän
ñoäng cuûa maùy ño Maùy tính
maøu
Maãu ño (quaû taùo)
Tuy nhieân, quaù trình ño maøu khaù phöùc taïp do coù nhieàu yeáu
toá aûnh höôûng vaø coù nhieàu giaù trò ño caàn quy ñoåi. Baèng caùch
söû duïng moät boä vi xöû lí beân trong maùy ño maøu hoaëc caùc phaàn
meàm, chuùng ta coù ñöôïc caùc keát quaû theo baát kyø khoâng gian
maøu hoaëc heä maøu naøo.
Hình 5.2: 1ӃXÿRPjXPӝWTXҧWiRWDVӁ
Caùc giaù trò ño QKұQÿѭӧFNӃWTXҧVDX
ñöôïc quy ñoåi &iFJLiWUӏNtFKWKtFK;<=
sang caùc khoâng ;
gian maøu < =
.K{QJ JLDQPjX;<=
<
[ \
.K{QJ JLDQPjX/ D E
5 /
D E
.K{QJ JLDQPjX/ & K

+/
& K
.K{QJ JLDQPjX+XQWHU/DE
+/
& E
Ño maøu baèng caùc thieát bò ño 219
5.1.1 Phöông phaùp ño kích thích 3 thaønh phaàn maøu

Maùy ño maøu kích thích 3 thaønh phaàn ñöôïc thieát keá ñeå coù theå
“nhìn” maøu töông töï nhö maét ngöôøi. Ñoù laø aùnh saùng phaùt ra töø
moät nguoàn, chieáu tôùi beà maët cuûa moät vaät caàn ño maøu, sau ñoù
aùnh saùng seõ bò phaûn xaï laïi vaø ñi ñeán boä phaän thu tín hieäu, cuoái
cuøng tín hieäu seõ ñöôïc soá hoaù vaø xöû lí ñeå ñöa ra caùc giaù trò ño.
Phöông phaùp kích thích 3 thaønh phaàn ño aùnh saùng phaûn xaï töø
vaät theå baèng caùch söû duïng 3 boä caûm bieán ñaõ ñöôïc loïc maøu
(Maøu Red ñöôïc loïc baèng kính loïc Cyan, Green baèng kính loïc
Magenta vaø Blue baèng kính maøu vaøng) ñeå coù ñöôïc ñoä nhaïy x_
(l) , y_(l) vaø z_(l) nhö maét ngöôøi, do vaäy noù ño tröïc tieáp caùc giaù
trò kích thích R, G, B (hoaëc X,Y vaø Z). Ví duï vôùi quaû taùo maøu
ñoû caùc giaù trò kích thích seõ laø X=21,21, Y=13,37 vaø Z=9,32.
Caùc giaù trò kích thích naøy sau ñoù seõ ñöôïc duøng ñeå tính caùc giaù
trò trong khoâng gian maøu khaùc nhö Yxy hay L*a*b*.
Hình 5.3: Chieáu saùng
Tín hieäu phaûn xaï Boä phaän thu nhaän
töø vaät theå seõ ñöôïc Maùy tính
thu nhaän bôûi 3 boä
X=21.21
caûm bieán x_(O) , Boä caûm bieán x( λ )
Boä caûm bieán y(λ) Y=13.37
y_(O) vaø z_(O) coù Boä caûm bieán z(λ ) Z=9.32
ñoä nhaïy nhö maét
ngöôøi Maãu ño (quaû taùo)
Tuy nhieân, vieäc ño maøu coøn bò leä thuoäc nguoàn saùng vaø ñaëc tính
cuûa ngöôøi quan saùt neân quy trình xaùc ñònh caùc giaù trò X,Y,Z
dieãn ra nhö sau: AÙnh saùng vôùi söï phaân boá quang phoå ñöôïc phaûn
chieáu töø maãu ño (A) ñi vaøo caùc boä caûm bieán (B) ñaõ ñöôïc loïc
töông öùng vôùi 3 maøu sô caáp cuûa toång hôïp coäng, sau ñoù caùc boä
caûm bieán seõ xuaát ra caùc giaù trò kích thích (X,Y,Z) (C). Vì theá
(C)=(A)x(B). Caùc keát quaû treân 3 vuøng böôùc soùng (C) ñöôïc hieån
thò: (C) – 1: x_(λ); (C) – 2: y_(λ) vaø (C) – 3: z_(λ). Caùc giaù trò
kích thích baèng vôùi söï tích phaân caùc vuøng maøu trong 3 ñoà thò.
Keát quaû ño coù theå ñöôïc hieån thò treân maøn hình hoaëc in ra
Hình 5.4: Phaân boá quang phoå (A) cuûa aùnh saùng phaûn chieáu
töø maãu ño (quaû taùo).
Quy trình xaùc C -1
ñònh caùc giaù trò

Chieáu saùng x(λ)
maøu theo PP kích A
thích 3 A
Caùc giaù trò kích thích
X
thaønh phaàn C= Ax B
400 500 600 700
z(λ) C -2
400 500 600 700
Böôùc soùng (nm) y(λ)
y(λ) x(λ) A
Ñoä nhaïy phoå cuûa caùc boä caûm bieán (B)
töông öùng vôùi maét ngöôøi. Y
A
2.0
z(λ) X(λ) 400 500 600 700
1.5 C -3 z(λ )
400 500 600 700
y(λ) x(λ) Böôùc soùng (nm)
1.0
A
0.5
X(λ) Z
400 500 600 700
400 500 600 700 Böôùc soùng (nm)
5.1.2 Phöông phaùp ño phoå maøu

Phöông phaùp ño phoå maøu phaân tích söï phaûn xaï quang phoå cuûa
maãu ño taïi töøng böôùc soùng. Maùy ño phoå söû duïng nhieàu boä caûm
bieán hôn maùy ño kích thích 3 thaønh phaàn (khoaûng 40) ñeå ño phoå
phaûn xaï töø vaät theå taïi moãi khoaûng böôùc soùng heïp (daõy ño), sau
ñoù maùy tính seõ tính toaùn caùc giaù trò kích thích töø döõ lieäu phoå
phaûn xaï baèng caùch thöïc hieän caùc pheùp toaùn tích phaân.
Hình 5.5:
Caùc ñoà thò phaûn
xaï phoå thu ñöôïc
töø quaù trình ño
maøu phoå
Ñoä phaûn xaï ñöôïc tính theo tyû leä aùnh saùng phaûn xaï töø maãu ño
so vôùi maãu traéng chuaån. Taäp hôïp caùc giaù trò ñoä phaûn xaï theo
ñoä daøi böôùc soùng coù theå bieåu dieãn thaønh ñöôøng cong phaûn xaï
trong vuøng aùnh saùng thaáy ñöôïc. Ñöôøng cong ñoù goïi laø ñöôøng
cong phaûn xaï cuûa moät maøu.
Thoâng qua ñoä phaûn xaï aùnh saùng theo ñoä daøi böôùc soùng, ngöôøi
ta coù theå tính toaùn ñöôïc caùc toaï ñoä maøu cuï theå trong khoâng gian
maøu. Quaù trình tính toaùn dieãn ra nhanh choùng do moät maùy tính
beân trong thieát bò ñaûm nhieäm ñeå tìm ra caùc trò soá X ,Y ,Z, töø ñoù
tính ra toaï ñoä maøu x, y, z vaø caùc heä maøu khaùc:
700 700
X = k ∫ S λ .Rλ .x .dλ Y = k ∫ S λ .Rλ . y.dλ
400 400
700
Z = k ∫ S λ .Rλ .z .dλ
400
Ñeå ñôn giaûn hôn cho vieäc tính toaùn, vieäc laáy tích phaân ñöôïc
thay baèng pheùp coäng laàn löôït theo khoaûng ñoä daøi böôùc soùng :
700 700
X = k ∑ S λ .Rλ .x .dλ Y = k ∑ S λ .Rλ . y .dλ
400 400
700
Z = k ∑ S λ .Rλ .z .dλ
400
Trong ñoù :
S(λ) : maät ñoä naêng löôïng phoå theo ñoä daøi böôùc soùng cuûa
aùnh saùng chuaån
R(λ): heä soá phaûn xaï theo ñoä daøi böôùc soùng
(λ ) (λ ) (λ ) : haøm toång hôïp maøu CMFs XYZ
k: heä soá chuaån hoaù phuø hôïp vôùi moåi loaïi aùnh saùng chuaån.
Caùc thieát bò ño phoå mang laïi ñoä chính xaùc cao hôn vaø khaû naêng
ño chính xaùc tuyeät ñoái caùc maøu. Chuùng ñöôïc söû duïng chuû yeáu
trong lónh vöïc phaân tích vaø nghieân cöùu, ñaëc bieät laø phaân tích
thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa moät chaát vôùi kyõ thuaät saéc kí khí quang
phoå. Giaù thaønh cuûa caùc maùy ño phoå maøu raát cao.
5.2 Caùc thieát bò ño maøu

Thieát bò ño maøu laø thieát bò duøng ñeå ño maøu cuûa vaät theå. Tuyø
theo caùc tröôøng hôïp cuï theå vaø hình daïng cuûa vaät theå laø raén,
loûng hoaëc khí maø ta seõ söû duïng thieát bò ño maøu coù caáu taïo phuø
hôïp. Noùi chung maùy ño maøu coù theå ñöôïc phaân thaønh hai loaïi
chính ñoù laø ño tröïc tieáp vaø ño giaùn tieáp.
Ño tröïc tieáp laø ño phoå phaûn xaï hoaëc phoå truyeàn qua cuûa aùnh
saùng sau khi phaûn xaï hoaëc truyeàn qua töø maãu cuûa vaät theå vaø
cho ra caùc giaù trò treân maøn hình maùy ño. Khaùc vôùi ño tröïc tieáp,
quaù trình ño giaùn tieáp caàn phaûi coù quaù trình xöû lí vôùi caùc pheùp
thuaät toaùn roài môùi ñöa ra caùc thoâng soá veà maøu.
Coù 3 duïng cuï ño maøu cô baûn: maùy ño maøu quang phoå

(spectrophotometer), maùy ño maøu theo phöông phaùp kích
thích 3 thaønh phaàn maøu (colorimeter) vaø maùy ño maät ñoä
(densitometer), nhöõng thieát bò naøy coù caùc öùng duïng khaùc nhau
vaø cung caáp caùc thoâng tin khaùc nhau veà döõ lieäu maøu caàn ño.
Ngöôøi ta coù theå phaân loaïi caùc maùy ño maøu theo caùc loaïi
sau ñaây:
ª Thieát bò caàm tay hoaëc thuû coâng: thieát bò naøy ñoøi hoûi
ngöôøi söû duïng phaûi ñònh vò maãu vaø thöïc hieän töøng böôùc
trong quaù trình ño.
ª Thieát bò töï ñoäng vaø baùn töï ñoäng: thieát bò töï ñoäng cho
pheùp thöïc hieän pheùp ño vôùi 1 nuùt baám, thieát bò ño baùn töï
ñoäng, öùng duïng trong caùc thieát bò ñoïc, queùt, coù theå ño töï
ñoäng lieân tieáp. Caùc maùy ño thöôøng ñöôïc noái vôùi maùy vi
tính ñeå thöïc hieän caùc böôùc xöû lí tieáp theo.
ª Thieát bò ño tröïc tieáp: laø theát bò cho pheùp ta coù theå ñoïc tröïc
tieáp caùc thoâng soá cho ta thoâng tin veà maøu cuûa vaät maø ta ño
maø khoâng caàn phaûi thöïc hieän qua caùc böôùc trung gian naøo .
Moãi phöông phaùp coù öu vaø nhöôïc ñieåm rieâng, tuyø vaøo töøng muïc
ñích cuï theå maø ta seõ söû duïng loaïi thieát bò coù lôïi nhaát.
Nhöõng thieát bò ño maøu ngaøy nay nheï hôn, töï ñoäng vaø deã söû
duïng hôn, vôùi caùc maãu maõ ñöôïc thieát keá ña daïng. Vôùi moät quy
trình saûn xuaát in töï ñoäng kheùp kín, caùc keát quaû ño maøu ñöôïc
göûi ñeán maùy in ñeå ñieàu chænh nhöõng phím möïc vaø maät ñoä ñöôïc
ñieàu khieån maø khoâng coù söï can thieäp cuûa ngöôøi vaän haønh. Söû
duïng loaïi maùy naøy chuùng ta coù theå tieát kieäm ñöôïc thôøi gian, söùc
lao ñoäng vaø cho ra nhöõng keát quaû ñoàng nhaát.
5.2.1 Maùy ño maøu kích thích 3 thaønh phaàn

Ngöôøi ta goïi laø maùy ño maøu kích thích 3 thaønh phaàn vì boä phaän
thu nhaän tín hieäu cuûa maùy ño coù taùc duïng loïc chuøm aùnh saùng
phaûn xaï chæ cho 3 maøu Red, Green vaø Blue (laø 3 maøu cô baûn ñeå
taïo ra taát caû caùc maøu maø ta caûm nhaän ñöôïc) ñi qua.
Hình 5.6: Nguoàn saùng
Nguyeân lí hoaït
ñoäng cuûa maùy ño
maøu kích thích 3 Böùc xaï aùnh saùng
thaønh phaàn so vôùi
maét ngöôøi
Ngöôøi Thieát bò ño
Maãu ño
ï
xa
P
ho
ûn
ha
åp
ha
åp
ho
ûn
xa
P
Maét Boä phaän caûm nhaän

cöôøng ñoä saùng
cho töøng maøu
Teá baøo caûm nhaän thò giaùc

Caùc haøm hoaø hôïp maøu
Blue Green Red theo tieâu chuaån quan saùt
Kích thích Caùc giaù trò kích thích

3 thaønh phaàn
Caûm nhaän maøu Caùc toaï ñoä maøu
Trong thöïc teá, hình daïng vaø caáu taïo cuûa moät maùy ño maøu
thöôøng coù caùc thaønh phaàn nhö hình minh hoaï döôùi ñaây:
Caùc thieát bò ño theo phöông phaùp kích thích 3 thaønh phaàn coù öu
ñieåm laø kích thöôùc nhoû, toác ñoä xöû lí nhanh, ñoä chính xaùc khoâng
cao laém, giaù thaønh töông ñoái reû vaø tieän lôïi. Chuùng ñöôïc duøng
chuû yeáu cho vieäc ño söï khaùc bieät maøu trong lónh vöïc saûn xuaát
vaø kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm in.
5.2.2 Maùy ño maøu phoå

Ñeå ñöa ra caùc pheùp ño chính xaùc veà maøu, ngöôøi ta thöôøng duøng
maùy ño quang phoå, noù seõ ño phoå phaûn xaï taïi moãi böôùc soùng vaø
cho ra caùc giaù trò maøu.
Trong maùy quang ño maøu phoå, aùnh saùng thöôøng ñöôïc chia baèng
moät laêng kính hoaëc baèng caùch töï nhieãu xaï tröôùc khi caùc böôùc
soùng ñöôïc löïa choïn ñeå ño. Moãi daûi laø moät vuøng heïp cuûa phoå
khaû kieán. Maùy ño quang phoå hieån thò döõ lieäu noù ño ñöôïc thaønh
moät ñöôøng cong phoå phaûn xaï bieåu dieãn phoå phaûn xaï taïi caùc
böôùc soùng ñaõ bieát cuûa nguoàn saùng.
Ñoái vôùi caùc daûi heïp, ngöôøi ta thöôøng duøng boä loïc maøu. Ñoä phaân
giaûi phoå cuûa thieát bò phuï thuoäc vaøo khoaûng nhoû nhaát cuûa daûi
maøu maø noù coù theå ño ñöôïc.
Hình 5.7:
Nguyeân lí hoaït
ñoäng cuûa maùy ño Nguoàn saùng
maøu maøu phoå
Nhaân vôùi
Phoå phaûn xaï
Baèng
Ñöôøng cong
kích thích maøu
Nhaân vôùi
Ñöôøng cong
hoaø hôïp maøu
Nhaân vôùi
Pheùp tích phaân

vaø chuaån hoaù
Baèng
Caùc giaù trò
kích thích
3 thaønh phaàn
Maùy quang phoå ñöôïc duøng trong coâng nghieäp in ñaõ ñöôïc chuaån
hoaù vôùi nguoàn aùnh saùng, goùc phaûn xaï vaø caùc yeáu toá khaùc coù theå
aûnh höôûng ñeán ñöôøng ñi cuûa aùnh saùng.
Maùy ño quang phoå hieän ñaïi laø duïng cuï ña naêng cho pheùp ngöôøi
söû duïng coù theå choïn chöùc naêng ño thích hôïp ñeå ño döïa treân yeâu
caàu cuûa pheùp ño maøu.
Minh hoïa caùc maøu öùng vôùi ñoà thò phaûn xaï phoå
Ñoái vôùi maùy ño quang phoå giaù thoâng thöôøng raát cao, vaø pheùp
ño thöôøng phöùc taïp hôn, maát nhieàu thôøi gian hôn. Maëc duø ngöôøi
ta ñaõ phaùt trieån vaø ñöa ra nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau ñeå caûi
tieán nhöõng baát lôïi naøy. Maùy ño maøu kích thích 3 thaønh phaàn coù
haïn cheá laø cho keát quaû coù ñoä chính xaùc khoâng cao so vôùi maùy
ño maøu baèng quang phoå, chính vì vaäy trong thöïc teá ngöôøi ta
thöôøng söû duïng maùy ño maøu kích thích 3 thaønh phaàn vaøo vieäc
xaùc ñònh khoaûng sai bieät maøu.
5.2.3 Maùy ño maät ñoä

Maùy ño maät ñoä maøu ño löôïng aùnh saùng phaûn xaï hoaëc truyeàn
qua maãu ño roài so saùnh vôùi löôïng aùnh saùng chieáu ñeán maãu, tæ
leä giöõa löôïng saùng chieáu tôùi vaø phaûn xaï (hoaëc truyeàn qua) cho
bieát maät ñoä cuûa maøu ôû beà maët maãu ño. Keát quaû cuûa pheùp ño
ñöôïc tính toaùn bôûi moät maùy tính rieâng bieät vaø hieån thò treân maøn
hình. Maùy ño maät ñoä maøu thöôøng ñöôïc duøng trong coâng ngheä
in vaø ño giaù trò maät ñoä cuûa lôùp möïc in thoâng qua caùc kính loïc.
Coù 2 daïng maùy ño maät ñoä maøu ñöôïc söû duïng theo caùc muïc ñích
khaùc nhau.
ª Maùy ño maät ñoä thaáu minh, ño löôïng aùnh saùng truyeàn qua
vaät lieäu trong suoát nhö phim. Daïng maùy naøy chuû yeáu
duøng ñeå ño ñoä ñen cuûa phim
ª Maùy ño maät ñoä phaûn xaï, ño löôïng aùnh saùng phaûn xaï töø beà
maët, ví duï ño maät ñoä toâng nguyeân qua caùc kính loïc maøu
thích hôïp ñeå bieát ñoä daøy lôùp möïc in vaø caùc thoâng soá khaùc.
Ngöôïc laïi, töø giaù trò maät ñoä toâng nguyeân naøy ngöôøi ta coù
theå bieát ñöôïc giaù trò maøu.
Trong kyõ thuaät ño maät ñoä phaûn xaï, lôùp möïc in seõ ñöôïc chieáu
saùng bôûi moät nguoàn saùng. Tia saùng ñi qua lôùp möïc trong vaø
ñöôïc haáp thu moät phaàn. Phaàn aùnh saùng khoâng bò haáp thuï seõ bò
taùn xaï treân neàn giaáy in. Phaàn aùnh saùng coøn laïi khoâng bò haáp thu
seõ ñi ñeán boä caûm nhaän cuûa maùy ño vaø ñöôïc chuyeån thaønh tín
hieäu ñieän. Keát quaû seõ ñöôïc hieån thò döôùi daïng ñôn vò ño maät ñoä.
Hình 5.8:
Nguyeân lí cuûa
maùy ño maät do
Trong kyõ thuaät ño maät ñoä thaáu minh, nguyeân lí töông töï nhöng
thay vì ño aùnh saùng phaûn xaï ngöôøi ta ño aùnh saùng truyeàn qua
maãu ño.
Treân nguyeân taéc caùc maät ñoä keá khoâng theå söû duïng ñeå ño maøu.
Caùc maùy ño phoå ño caùc ñaëc tính haáp thuï vaät lyù cuûa moät maøu coøn
caùc maùy ño maät ñoä ñöôïc söû duïng trong ngaønh in ñeå kieåm tra ñoä
daøy lôùp möïc treân baûn in. Vieäc kieåm tra moái quan heä ñaày ñuû giöõa tæ
leä maät ñoä vaø ñoä daøy vaät lyù cuûa lôùp möïc laø moät öùng duïng chuû yeáu
cuûa maùy ño maät ñoä. Nhöõng giaù trò ñoä daøy lôùp möïc khoâng phaûi laø
caùc giaù trò maøu maø chæ laø boå sung giaù trò taïo ra maøu cuûa lôùp möïc in
bôûi vì chuùng ñöôïc taïo ra chæ qua moät kính loïc duy nhaát.
Heä thoáng ño maøu döïa treân vieäc ño maät ñoä ñaõ ñöôïc Frank
Preucil (GATF) phaùt trieån. Heä thoáng naøy lieân heä ñeán vieäc ño
moät lôùp möïc in qua moãi kính loïc maøu Red, Green vaø Blue.
Nhöõng giaù trò ño naøy ñöôïc chuyeån thaønh caùc giaù trò sai leäch
toâng maøu vaø ñoä xaùm baèng caùch söû duïng caùc coâng thöùc.
Sai bieät toâng maøu = (M - L) x 100 / (H - L)
Ñoä xaùm = (L x 100) / H
Trong ñoù L laø chæ soá maät ñoä keá thaáp nhaát, M laø chæ soá giöõa
vaø H laø chæ soá cao nhaát.
Ma traän maät ñoä vaø caùc toaï ñoä maøu trong heä thoáng ño Preucil.
Maøu Kính loïc Kính loïc Kính loïc T o â n g Xaùm
Blue Green Red maøu
Vaøng 1,04 0,06 0,02 3,9 1,9
Magenta 0,45 1,14 0,08 35,0 7,0
Cyan 0,08 0,30 1,02 23,0 7,8
Caùc giaù trò toâng maøu vaø ñoä xaùm sau ñoù ñöôïc ñònh vò treân nhöõng
bieåu ñoà maøu töông öùng. Chieàu ñoä saùng keùo daøi theo höôùng thaúng
ñöùng vuoâng goùc vôùi maët phaúng hai chieàu taïo bôûi bieåu ñoà maøu.
Bieåu ñoà naøy ñöôïc duøng ñeå tính ra caùc giaù trò maøu khi thay ñoåi ñoä
daøy caùc lôùp möïc.
Hình 5.9:
Bieåu ñoà tam giaùc
GAFT moâ taû maøu
thoâng qua ñoä daøy
cuûa caùc lôùp
möïc in
Bieåu ñoà hình tam giaùc cuûa GAFT thöôøng ñöôïc duøng ñeå tính
khoâng gian maøu phuïc cheá cuûa moät boä möïc in (ví duï nhö möïc in
cuûa mnoät haõng naøo ñoù). Moät daïng bieåu ñoà khaùc cuõng ñöôïc söû
duïng ñeå theå hieän maøu cuûa caùc lôùp möïc in ñoù laø hình baùt giaùc vaø
hình troøn cuûa GAFT. Caùc bieåu ñoà naøy chæ bieåu dieãn caùc chieàu
ñoä saùng vaø toâng maøu. Bieåu ñoà troøn cuûa GAFT thöôøng duøng ñeå
bieåu dieãn caùc giaù trò maøu trong caùc khaûo saùt. Bieåu ñoà baùt giaùc
thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh baûn in thöû vôùi vuøng in phuû
100% caùc maøu in hoaëc ñeå kieåm tra khaû naêng truyeàn möïc.
Hình 5.10:
Bieåu ñoà hình troøn 00
theå hieän maøu 50 50
cuûa caùc lôùp möïc
in cuûa GAFT
0 0
50
50 50
00 00
50 50
Hình 5.11:
Bieåu ñoà luïc giaùc
theå hieän maøu
cuûa caùc lôùp möïc
in GAFT
5.3 ÖÙng duïng cuûa maùy ño maøu:

Hieän nay treân thò tröôøng coù raát nhieàu loaïi maùy ño maøu cuaû
nhieàu haõng khaùc nhau vaø ñöôïc öùng duïng trong raát nhieàu lónh
vöïc khaùc nhau.
Trong nghaønh coâng nghieäp sôn, vôùi muïc ñích naâng cao chaát
löôïng vaø ña daïng hoaù saûn phaåm nhieàu haõng sôn ñaõ söû duïng
maùy ño maøu ñeå hoã trôï vieäc pha maøu sôn, giuùp khaùch haøng coù
theå deå daøng löïa choïn maøu sôn theo yù muoán trong haøng ngaøn
maøu sôn coù saün vaø cho pheùp pha maøu ngay taïi caùc cöûa haøng.
Trong tröôøng hôïp moät chieác xe hôi hay moät maûng töôøng bò traày
xöôùc caàn phaûi sôn laïi, caùc kyõ thuaät vieân seõ ño caùc maøu caàn sôn
ñeå xaùc ñònh caùc giaù trò maøu ñöôïc choïn, sau ñoù heä thoáng seõ pha
troän theo ñuùng tæ leä ñeå coù ñöôïc maøu mong muoán.
Trong nghaønh coâng nghieäp thöïc phaåm, maùy ño maøu ñöôïc söû
duïng ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa caùc nguyeân vaät lieäu. Ví duï
trong kó thuaät cheá bieán caø pheâ, vieäc xaùc ñònh ñoä chín cuûa caø pheâ
khi rang coù aûnh höôûng raát nhieàu ñeán höông vò cuûa saûn phaåm,
khi rang caø pheâ ñeán moät ñoä chín naøo ñoù thì caø pheâ seõ coù moät
maøu saéc, muøi vò nhaát ñònh. Treân cô sôû xaùc ñònh maøu cuûa caø pheâ,
ngöôøi ta seõ xaùc ñònh ñöôïc caø pheâ ñaõ ñöôïc rang chín hay chöa,
neáu chöa chín quaù trình rang seõ ñöôïc tieáp tuïc cho ñeán luùc ñaït
yeâu caàu. Ta cuõng coù theå thaáy ñöôïc öùng duïng cuûa maùy ño maøu
trong vieäc xaùc ñònh ñoä chín cuûa traùi caây.
Moät ngaønh coâng öùng duïng maùy ño maøu raát nhieàu ñoù laø ngaønh
coâng nghieäp deät, maùy ño maøu ñöôïc söû duïng trong vieäc pha
thuoác nhuoäm vaûi vaø phaân loaïi maøu saéc cuûa vaûi.
Trong ngaønh coâng nghieäp in, maùy ño maøu ñöôïc söû duïng ñeå xaùc
ñònh caùc coâng thöùc pha maøu ñeå quaù trình pha maøu nhanh hôn,
xaùc ñònh coâng thöùc pha maøu töø caùc loaïi möïc toàn kho ñeå tieát
kieäm möïc, xaùc ñònh ñoä sai leäch maøu giöõa maãu chuaån vaø maøu
ñang in ñeå kieåm tra chaát löôïng vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh ñieàu
chænh töï ñoäng treân maùy in. Taïi Drupa naêm 1990, haõng Heidel-
berg ñaõ giôùi thieäu moät boä phaän ño phoå cho maùy in offset: CPC
21, boä phaän naøy ñöôïc noái tröïc tieáp vôùi caùc maùy in offset qua boä
phaän kieåm tra maøu töï ñoäng töø xa CPC 1.
Trong quaù trình ño, moät ñaàu ño seõ queùt qua daûi kieåm tra maøu
ñeå ño phoå cuûa taát caû caùc phaàn töû kieåm tra vôùi caùc nguoàn saùng
treân chuaån A, C, D50 hay D65 (theo caùc chuaån quan saùt 1931
vaø 1964).
Hình 5.12:
Bieåu ñoà luïc giaùc
theå hieän maøu
cuûa caùc lôùp
möïc in
Tröôùc tieân, nguoàn saùng ñöôïc chieáu tôùi maãu in qua göông phaûn
xaï hình caàu ôû goùc tôùi 45 0. AÙnh saùng phaûn xaï taïi goùc 0 0 höôùng
ñeán göông chuyeån höôùng roài ñi qua moät sôïi caùp quang daãn saùng
töø ñaàu ño ñeán maùy ño phoå. Taïi ñoù aùnh saùng phaûn xaï töø maãu ño
ñöôïc taùch thaønh caùc maøu phoå baèng moät boä phaän nhieãu xaï aùnh
saùng hoaït ñoäng nhö moät laêng kính.
Caùc diod quang seõ ño söï phaân boå böùc xaï treân toaøn boä daûi quang
phoå thaáy ñöôïc (töø 380 ñeán 730nm) vaø gôûi keát quaû ñeán maùy tính
theo pheùp ño maøu. Keát quaû ñöa ra duôùi daïng caùc giaù trò kích
thích X, Y, Z vaø caùc truïc toaï ñoä maøu x, y vaø Y.
Caùc giaù trò coù theå ñöôïc ñoåi qua caùc khoâng gian maøu CIELAB
hay CIELUV. Sau ñoù caùc giaù trò ño ñöôïc töø maãu in ñöôïc so saùnh
vôùi caùc giaù trò tham chieáu ñaõ ñöôïc thieát laäp töø tröôùc (ñeå kieåm
tra xem khoaûng dung sai E coù phuø hôïp khoâng), caùc yeâu caàu
söûa ñoåi seõ ñöôïc chuyeån qua CPC 1 ñeå noù truyeàn tín hieäu ñeán
caùc loâ caáp möïc cuûa caùc boä phaän in ñeå chuùng tieán haønh ñieàu
chænh ngay laäp töùc.
Hieän nay, ôû nöôùc ta coù raát nhieàu nghaønh coâng nghieäp caàn ñeán
söï hoã trôï cuûa maùy ño maøu trong vieäc naâng cao chaát löôïng vaø
hoaøn thieän saûn phaåm. Nhöng haàu heát ñeàu phaûi mua caùc thieát bò
ño maøu töø nöôùc ngoaøi vôùi giaù thaønh saûn phaåm khaù cao. Chính
vì vaäy, vieäc laép raùp vaø cheá taïo maùy ño maøu taïi Vieät Nam vôùi
giaù thaønh reû chaát löôïng toát, ñoä chính xaùc cao laø moät vieäc raát coù
yù nghóa.
Hình 5.13: Viên gạch Tờ in
ÖÙng duïng cuûa
caùc maùy ño maøu
trong caùc lónh vöïc
Không gian màu L*a*b* Không gian màu XYZ (Yxy)
001 L74.72 001 Y10.82

a +15.32 b +10.21 x .1554 y.1794
Cao su Vải sợi
Không gian màu L*a*b* Không gian màu L*C*h*
001 L37.47 001 (R) L76.47

a +7.07 b - 47.77 C 37.34 h359.7
00 7 7 00 0
44 5 5 7
Caàn löu yù raèng maùy ño maøu coù theå thöïc hieän caùc pheùp ño maät
ñoä nhöng caùc maùy ño maät ñoä laïi khoâng ño ñöôïc maøu maø chæ ño
giaù trò ñoä daøy lôùp möïc ñeå töø ñoù suy ra maøu.
5.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi keát quaû ño maøu
Keát quaû ño maøu phuï thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän sau: loaïi aùnh
saùng chieáu tôùi; goùc ño hình hoïc vaø goùc nhìn cuûa ngöôøi quan saùt
chuaån .
5.4.1 Ñieàu kieän chieáu saùng

Söï khaùc nhau cô baûn cuûa moät nguoàn saùng naøy so vôùi moät nguoàn
saùng khaùc chính laø söï phaân boá naêng löôïng aùnh saùng treân toaøn
boä daûi phoå . Khi quan saùt vaät theå döôùi caùc nguoàn saùng khaùc
nhau thì söï caûm nhaän maøu saéc seõ khaùc nhau . Thí duï döôùi aùnh
saùng cuûa ñeøn troøn thì vaät coù veû bò vaøng hôn so vôùi khi quan saùt
vaät döôùi aùnh saùng maët trôøi. Nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng naøy
chính laø söï phaân boá naêng löôïng phoå khaùc nhau cuûa caùc nguoàn
saùng khaùc nhau.
Nguoàn saùng khaùc nhau laøm cho maøu xuaát hieän khaùc nhau. Ñoái
vôùi vieäc ño maøu CIE ñaõ xaùc ñònh caùc ñaëc tính phoå cuûa caùc
nguoàn chieáu saùng ñaëc tröng khaùc nhau. Moät nguoàn saùng thoâng
thöôøng ñöôïc thieát laäp trong caùc thieát bò ño maøu. Nguoàn saùng
naøy coù theå hoaëc khoâng theå phuø hôïp vôùi baát kyø nguoàn chieáu
saùng naøo theo ñònh nghóa cuûa CIE, thay vaøo ñoù caùc thieát bò ño
quyeát ñònh caùc thoâng soá cho vieäc ño theo ñieàu kieän chieáu saùng
cuûa thieát bò vaø döõ lieäu phaân boá quang phoå chieáu saùng ñöôïc löu
trong boä nhôù cuûa thieát bò.
z(λ)
Nguoàn chieáu saùng
chuaån D65 y(λ) x(λ)
Nguoàn chieáu saùng
chuaån A
Phaân boá naêng löôïng phoå Phoå phaûn xaï cuûa Caùc ñöôøng cong (haøm) Caùc giaù trò Caùc giaù trò soá trong caùc
cuûa nguoàn saùng maãu ño hoaø hôïp maøu kích thích (XYZ) khoâng gian maøu khaùc nhau
Caùc giaù trò maøu seõ thay ñoåi
tuyø vaøo nguoàn saùng
Ví duï 1: C Phaân boá naêng löôïng phoå

A Phaân boå naêng löôïng phoå B Phoå phaûn xaï cuûa aùnh saùng phaûn chieáu
cuûa nguoàn chieáu saùng chuaån D65 cuûa maãu ño (quaû taùo) töø maãu ño (quaû taùo) C = A B
200 100
%
150
100 50
50
0 0 0
400 500 600 700 400 500 600 700 400 500 600 700
Ví duï 2: C Phaân boá naêng löôïng phoå

cuûa aùnh saùng phaûn chieáu
A Phaân boå naêng löôïng phoå B Phoå phaûn xaï
töø maãu ño (quaû taùo) C = A B
200 cuûa nguoàn chieáu saùng A 100 cuûa maãu ño (quaû taùo)
%
150
100 50
50
0 0 0
400 500 600 700 400 500 600 700 400 500 600 700
Giaû söû chuùng ta ño moät quaû taùo baèng maùy ño quang phoå vôùi
nguoàn saùng chuaån D65 (Ví duï 1) vaø nguoàn saùng chuaån A (ví
duï 2). Trong ví duï 1, (A) laø ñoà thò phaân boá naêng löôïng phoå cuûa
nguoàn saùng chuaån D65 vaø (B) laø ñoà thò phoå phaûn xaï cuûa quaû
taùo. (C) laø ñoà thò phaân boá naêng löôïng phoå cuûa aùnh saùng phaûn
chieáu töø quaû taùo vaø cuõng laø keát quaû keát hôïp cuûa (A) vaø (B). ÔÛû
ví duï 2 (A’) laø phaân boá naêng löôïng cuûa nguoàn saùng chuaån A
vaø (B) laø phoå phaûn xaï cuûa maãu ño (quaû taùo). Cuõng gioáng nhö
ví duï 1 (C’) laø phaân boá naêng löôïng phoå cuûa maãu ño vaø chính
laø keát quaû phoái hôïp cuûa (A’) vaø (B). Neáu chuùng ta so saùnh (C)
vaø (C’) ta seõ thaáy raèng aùnh saùng trong vuøng maøu Red cuûa (C’)
maïnh hôn nhieàu so vôùi (C), coù nghóa laø quaû taùo seõ ñoû hôn nhieàu
döôùi nguoàn saùng (A). Ñieàu ñoù chæ ra raèng maøu cuûa vaät theå thay
ñoåi tuyø theo nguoàn saùng chieáu vaøo noù. Moät maùy ño phoå trong
thöïc teá ño phoå phaûn xaï cuûa maãu ño, thieát bò ño coù theå tính toaùn
giaù trò maøu döôùi daïng soá trong caùc khoâng gian maøu khaùc nhau
baèng caùch söû duïng döõ lieäu veà söï phaân boá naêng löôïng phoå cho
nguoàn saùng ñöôïc choïn vaø döõ lieäu cho caùc ñöôøng cong hoaø hôïp
maøu chuaån.
Moät ñieåm khaùc bieät nöõa giöõa maùy do kích thích 3 thaønh phaàn
vaø maùy ño phoå laø maùy ño phoå coù theå nhaän ra ñöôïc hieän töôïng
maøu Meta (Hieän töôïng hai vaät theå ñöôïc nhìn gioáng nhau döôùi
moät nguoàn saùng nhöng laïi khaùc nhau döôùi moät nguoàn saùng
khaùc) ñaây laø moät vaán ñeà phöùc taïp.
Trong hình beân döôùi, ñöôøng cong phoå phaûn xaï cuûa hai maãu ño
khaùc nhau. Tuy caùc giaù trò L*a*b* cuûa hai maãu ñöôïc ño döôùi
nguoàn saùng D65 gioáng nhau nhöng khi ño döôùi nguoàn saùng A
chuùng laïi khaùc nhau. Ñieàu naøy chæ ra raèng maëc duø hai maãu ño
coù caùc ñaëc tính phoå phaûn xaï khaùc nhau nhöng chuùng laïi coù maøu
gioáng nhau döôùi aùnh saùng ban ngaøy (Nguoàn saùng chuaån D65).
Ñeå öôùc löôïng ñöôïc hieän töôïng Meta caàn phaûi ño caùc maãu döôùi
hai hay nhieàu nguoàn chieáu saùng vôùi caùc ñaëc tính phoå phaûn xaï
khaùc nhau. Maëc duø caû hai loaïi maùy ño maøu kích thích vaø maùy
ño phoå ñeàu söû duïng moät nguoàn saùng ñôn nhöng keát quaû ño coù
theå ñöôïc tính toaùn döïa treân caùc nguoàn chieáu saùng khaùc nhau.
Caùc maùy ño maøu theo phöông phaùp kích thích thoâng thöôøng coù
theå ño döôùi nguoàn saùng chuaån C vaø D65, caû hai nguoàn saùng naøy
ñeàu ñaïi dieän cho aùnh saùng ban ngaøy vaø coù phaân boá naêng löôïng
phoå raát gioáng nhau neân khoâng theå ño ñöôïc tính Meta. Ngöôïc laïi
caùc maùy ño phoå ñöôïc trang bò nhieàu nguoàn saùng khaùc nhau neân
coù theå ño ñöôïc tính Meta. Hôn theá nöõa vôùi khaû naêng bieãu dieãn
ñoà thò phoå phaûn xaï ta coù theå thaáy moät caùch chính xaùc söï khaùc
bieät veà phoå phaûn xaï cuûa hai maøu.
100 Ñoà thò phoå phaûn xaï
Tyû leä phaûn xaï (%)
Maãu ño A
50
Maãu ño B
0
400 500 600 700 Böôùc soùng (nm)
Nguoàn chieáu saùng chuaån D65

Maãu ño A Maãu ño B
200
150
100
L*=50.93 L*=50.93
50
a*=4.54 a*=4.54
0 b*=-5.12 b*=-5.12
400 500 600 700
Böôùc soùng (nm) ΔE*ab=0
Nguoàn chieáu saùng chuaån A

Maãu ño A Maãu ño B
200
150
100
L*=50.94 L*=53.95
50
a*=3.42 a*=10.80
0 b*=-5.60 B*=-2.00
400 500 600 700
ΔE*ab=8.71
5.4.2 Goùc nhìn cuûa ngöôøi quan saùt chuaån

Ngoaøi söï khaùc nhau veà nguoàn chieáu saùng, khaû naêng nhìn maøu
to nhoû cuõng laøm cho caûm nhaän thò giaùc bieán ñoåi töùc laø maøu seõ
ñöôïc caûm nhaän khaùc nhau ngay caû khi ñieàu kieän chieáu saùng vaø
tính chaát beà maët khoâng ñoåi.
Goùc
Φ 1.7cm
quan 50cm
0
saùt 2
Goùc
quan Φ 8.8cm
0
saùt 10 50cm
ÔÛ khoaûng caùch quan saùt laø 50 cm tröôøng nhìn 20 seõ cho thaáy
moät voøng troøn ñöôøng kính 1,7 cm trong khi tröôøng nhìn 100 seõ
laø voøng troøn ñöôøng kính 8,8 cm. Haàu heát caùc thoâng tin veà maøu
trong caùc saùch giaùo khoa ñeàu döïa treân tieâu chuaån quan saùt 20.
Chuaån quan saùt 20 neân ñöôïc duøng cho tröôøng nhìn töø goùc nhìn
10 ñeán 40, chuaån quan saùt 100 neân ñöôïc duøng cho caùc goùc quan
saùt lôùn hôn 40.
CIE ñeà nghò 2 goùc quan saùt chuaån ñoù laø goùc 20 (khi tieán haønh
ño vôùi caùc maãu nhoû ) vaø goùc 100 (vôùi caùc maãu coù dieän tích lôùn).
5.4.3 Goùc ño hình hoïc

Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhieàu yeâu caàu khaùc nhau ngöôøi ta cheá taïo ra
thieát bò ño maøu coù nhieàu goùc ño hình hoïc khaùc nhau. Khi chieáu
aùnh saùng thaúng goùc leân maãu ño thì giaù trò ño khaùc haún so vôùi
khi chieáu leân ñoù aùnh saùng töø moïi höôùng.Vì vaäy goùc ño hình hoïc
ñoùng vai troø quan troïng trong ño maøu.
CIE ñònh roõ 4 goùc hình hoïc cho caùc thieát bò ñöôïc söû duïng trong
ño maøu nhö theo hình döôùi ñaây.
45
0 45 45 0
0 Khueách taùn Khueách taùn 0

5.4.4 Beà maët maãu ño :

Beà maët maãu ño aûnh höôûng raát nhieàu ñeán keát quaû ño. Ñeå keát
quaû ño ñöôïc chính xaùc thì khi chuaån bò maãu ño caàn thoaû maõn
moät soá yeâu caàu nhö laø :
ª Kích thöôùc maãu ño phaûi lôùn hôn kích thöôùc cuûa cöûa soå ño
cuûa thieát bò.
ª Maãu ño phaûi gaáp thaønh nhieàu lôùp ñeå ñaûm baûo aùnh saùng
khoâng xuyeân qua.
ª Beà maët maãu ño phaûi phaúng.
Tuyø theo loaïi aùnh saùng, goùc nhìn cuûa ngöôøi quan saùt chuaån vaø
goùc ño hình hoïc khaùc nhau maø keát quaû ño cho ra khaùc nhau .
Toùm Taét
Toùm laïi, Caùc pheùp ño maøu laø moät kyõ thuaät öôùc löôïng maøu ñoäc
laäp vôùi quaù trình in töø giai ñoaïn cheá baûn qua caùc giai ñoaïn in
thöû vaø kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm vaø chæ coù caùc pheùp ño maøu
môùi ñöa ra caùc giaù trò maøu moät caùch khaùch quan. Pheùp ño maøu
cho caùc öu ñieåm sau trong quaù trình in:
ª Cung caáp soá lieäu ño gaàn gioáng nhaát vôùi caûm nhaän chuû
quan veà maøu.
ª Coù theå kieåm tra maøu trong moái lieân heä ñeán hình aûnh (ví duï
nhö thoâng qua caùc oâ xaùm) maø khoâng qua caùc giaù trò ñònh
chuaån maøu ñaëc tröng vaø khoâng caàn caùc giaù trò löu tröõ.
ª Baèng caùc pheùp ño maøu, taát caû caùc möïc in, thaäm chí caùc maøu
ñaëc bieät raát saùng coù theå ñöôïc kieåm soaùt chính xaùc vaø oån ñònh.
ª Kieåm soaùt vieäc in saûn löôïng an toaøn hôn vì coù theå phaùt hieän
ñöôïc nhöõng thay ñoåi trong vaät lieäu in vaø hieän töôïng meâta.
ª Chaát löôïng in ñöôïc xaùc ñònh vaø kieåm tra toát hôn. Ñaây laø
moät pheùp ño söï bieán ñoåi maøu ñoäc laäp vôùi toâng maøu.
Hieän nay, khuynh höôùng söû duïng theâm caùc maøu pha ngaøy caøng
nhieàu hôn neân maùy ño maøu ngaøy caøng coù vai troø quan troïng
hôn trong ngaønh in.
6.1 Giaáy vaø caùc beà maët khaùc
6.1.1 Ñoä phaûn xaï
6.1.2 Ñoä traéng
6.1.3 Ñoä saùng (ñoä choùi)
6.1.4 Tính huyønh quang
6.1.5 Ñoä boùng
6.1.6 Söï taùn xaï aùnh saùng noäi taïi
6.1.7 Ñoä haáp thuï
6.1.8 Ñoä nhaün
6.1.9 Caùc beà maët in khoâng phaûi giaáy
6.2 Möïc
6.2.1 Khoaûng phuïc cheá maøu
6.2.2 Ñoä trong vaø ñoä ñuïc
6.2.3 Ñoä phuû maøu
6.2.4 Ñoä boùng cuûa möïc
6.2.5 Caùc ñaëc ñieåm khaùc cuûa möïc
6.3 Ñieåm qua moät soá phöông phaùp in
6.3.1 In offset
6.3.2 In oáng ñoàng
6.3.3 In flexo
6.3.4 In luïa
6.3.5 In typo
6.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng phuïc cheá maøu trong quaù trình in
6.4.1 Thöù töï in choàng maøu
6.4.2 Caùc yeáu toá quang hoïc
6.4.3 Caùc vaán ñeà xuaát hieän trong quaù trong saûn xuaát
6.4.4 Ñoä daøy lôùp möïc
6.4.5 Ñoä daøy lôùp möïc lyù töôûng
6.4.6 Söï gia taêng taàng thöù vaø caùc yeáu toá coù lieân quan
6.4.7 Söï thay ñoåi kích thöôùc ñieåm tram daãn ñeán söï gia taêng taàng thöù
6.4.8 Kyõ thuaät UCR vaø GCR
6.4.9 Söï choàng maøu
6.4.10 Hieän töôïng thieáu möïc do khoâng caáp ñuû vaø nhöõng vaán ñeà khaùc
6 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA VAÄT
LIEÄU IN VAØ QUAÙ TRÌNH IN
ÑEÁN CHAÁT LÖÔÏNG PHUÏC
CHEÁ MAØU
Roõ raøng laø söï caûm nhaän tôø in leä thuoäc raát nhieàu vaøo caùc ñaëc
tính quang hoïc cuûa beà maët in laãn lôùp möïc in. Caùc thuoäc tính
vaät lyù nhö ñoä mòn cuûa giaáy vaø söï taùch möïc cuõng aûnh höôûng raát
nhieàu ñeán vieäc phuïc cheá maøu. Vì phaàn lôùn vieäc in maøu ñeàu
ñöôïc thöïc hieän treân giaáy hoaëc caùc beà maët in thoâng duïng neân
trong phaàn naøy chuùng ta seõ tìm hieåu caùc ñaëc tính quan troïng
cuûa beà maët tôø in vaø möïc in.
6.1 Giaáy vaø caùc beà maët khaùc
6.1.1 Ñoä phaûn xaï

Caùc thuoäc tính quang hoïc nhö ñoä traéng cuûa giaáy coù theå ñöôïc tìm
hieåu ñaày ñuû nhaát baèng caùch ñem chuùng ñi ño ñeå coù caùc ñöôøng
cong phaûn xaï phoå. Caùc ñöôøng cong trong minh hoaï döôùi ñaây
thu ñöôïc trong quaù trình nghieân cöùu maøu saéc cuûa vieän GATF.
Nhöõng ñöôøng cong naøy cho thaáy ñoä phaûn xaï cuûa aùnh saùng khi
ñöôïc ño taïi moãi böôùc soùng 10 nm töông öùng vôùi maøu traéng
chuaån ñöôïc laøm töø Sunfat Bari.
Hình 6.1:
phaûn xaï phoå cuûa
caùc maãu giaáy
trong caùc nghieân
cöùu cuûa GAFT
6.1.2 Ñoä traéng

Ñænh phaûn xaï phoå ôû 430 nm cuûa moät loaïi giaáy laø do caùc taùc
nhaân laøm taêng ñoä saùng ñöôïc theâm vaøo trong quaù trình laøm giaáy.
Ñoä traéng cuûa moät beà maët vaät lieäu in coù theå ñöôïc xaùc ñònh nhö laø
söï thieáu vaéng moät saéc thaùi maøu hoaëc khaû naêng phaûn xaï löôïng
aùnh saùng maøu Ñoû côø, Xanh tím vaø Xanh luïc baèng nhau. Nghóa
laø tôø giaáy traéng laø moät tôø giaáy trung tính. Trong thöïc teá haàu heát
caùc loaïi giaáy traéng thöôøng ngaû maøu Vaøng nhaït. Maëc duø giaáy
traéng trung tính coù lôïi hôn cho vieäc phuïc cheá maøu nhöng nhöõng
nghieân cöùu ñoäc laäp cho thaáy raèng ñoä töông phaûn treân tôø in ñöôïc
caûm nhaän nhieàu hôn khi söû duïng loaïi giaáy traéng ngaû maøu xanh
tím. Ñieàu naøy theå hieän roõ raøng hôn khi in chöõ Ñen hoaëc hình
aûnh nöûa toâng.
Hình minh hoaï treân cho thaáy caùc loaïi giaáy coù ñoä phaûn xaï aùnh
saùng Ñoû côø vaø Xanh luïc luoân cao hôn ñoä phaûn xaï aùnh saùng
Xanh tím. Maøu ngaû Vaøng laø do maøu töï nhieân cuûa boät giaáy ñöôïc
söû duïng trong saûn xuaát giaáy. Maøu Vaøng naøy coù theå ñöôïc trung
tính hoaù baèng caùch coäng theâm thuoác nhuoäm maøu Xanh tím hoaëc
caùc taùc nhaân huyønh quang vaøo trong quaù trình chuaån bò boät giaáy
hoaëc quaù trình taïo coâng thöùc traùng phaán.
AÛnh höôûng cuûa vaät lieäu vaø quaù trình in ñeán chaát löôïng phuïc cheá maøu 243
Ñeå traùnh söï sai maøu khi in thì beà maët in caøng trung tính caøng
toát. Tuy nhieân, con ngöôøi coù khaû naêng thích öùng cao vôùi moâi
tröôøng neân ñoái vôùi haàu heát caùc beà maët in thì ngöôøi quan saùt
thöôøng ñieàu chænh ngay nhöõng beà maët ngaû maøu sang maøu traéng
töông ñoái roài xem noù nhö moät maøu traéng tham chieáu vaø caûm
nhaän caùc maøu khaùc töông öùng vôùi tham chieáu ñoù. Ñieàu naøy
ñuùng khi xem xeùt tôø in moät caùch rieâng bieät, nhöng khi so saùnh
noù vôùi moät baûn in thöû hoaëc moät aán phaåm ñaõ in thì nhöõng thay
ñoåi veà maøu saéc cuûa tôø in trôû neân roõ raøng hôn.
Caùch toát nhaát ñeå xaùc ñònh aûnh höôûng maøu saéc cuûa giaáy laø so
saùnh caùc maãu cuûa caùc beà maët giaáy in vôùi nhau vaø khoâng söû
duïng loaïi giaáy in coù beà maët quaù khaùc bieät. Khi in treân loaïi giaáy
coù ñònh löôïng thaáp, ñeå deã quan saùt ta neân söû duïng nhieàu tôø giaáy
choàng leân nhau ñeå traùnh tình traïng xuyeân thaáu qua tôø in voán
gaây ra söï leäch maøu. Caùc ñieàu kieän quan saùt chuaån phaûi ñöôïc söû
duïng ñeå ñaùnh giaù.
6.1.3 Ñoä saùng (ñoä choùi)

Trong boái caûnh phuïc cheá maøu, ñoä saùng cuûa moät beà maët giaáy in
coù theå ñöôïc xaùc ñònh laø ñoä phaûn xaï toaøn boä aùnh saùng töø beà maët
in ñoù. Ngöôïc laïi, ngaønh saûn xuaát giaáy ñònh nghóa ñoä saùng laø ñoä
phaûn xaï khueách taùn 450 taïi böôùc soùng 475 nm. Chæ soá naøy ñöôïc
söû duïng ñeå kieåm tra caùc taùc nhaân laøm gia taêng ñoä choùi ñöôïc
coäng vaøo trong quaù trình laøm giaáy.
Hình 6.2:
Ñoä saùng ñöôïc
ñaùnh daáu xaùc
ñònh trong khoâng
gian maøu theo
caùc toïa ñoä xy
Noùi chung veà maët phuïc cheá maøu thì caøng nhieàu aùnh saùng ñöôïc
phaûn xaï töø moät beà maët caøng toát. Moät beà maët phaûn xaï 90% aùnh
saùng Ñoû côø, Xanh tím, Xanh luïc chieáu leân noù seõ taïo ra moät baûn
phuïc cheá toát hôn moät beà maët chæ phaûn xaï 75%. Giaáy coù ñoä saùng
thaáp hôn seõ cho ra nhöõng baûn phuïc cheá coù ñoä saéc neùt vaø töông
phaûn thaáp hôn.
Ngöôøi ta thöôøng duøng maùy ño maøu ñeå ño ñoä traéng cuûa giaáy. Keát
quaû ño ñoä saùng thöôøng ñöôïc bieåu dieãn trong heä toaï ñoä x -y (caùc
ñieåm naèm theo höôùng Vaøng - Xanh tím) vaø truïc ñoä saùng, caùc
con soá beân caïnh moãi ñieåm treân ñoà thò xy chæ caùc giaù trò ñoä saùng.
6.1.4 Tính huyønh quang

Tính huyønh quang trong giaáy coù theå gaây ra caùc raéc roái tieàm aån
khi so maøu giöõa caùc loaïi chaát lieäu duøng trong quaù trình phuïc
cheá (baøi maãu laø giaáy aûnh coù ñoä boùng cao vôùi tôø in thöû treân moät
loaïi giaáy ñaëc bieät vaø tôø in offset treân giaáy coucheù) hoaëc giöõa
caùc beà maët in khaùc nhau. Caùc loaïi giaáy vôùi caùc ñaëc tính huyønh
quang khaùc nhau coù theå gaây ra caùc vaán ñeà veà hieän töôïng meta.
Vieäc söû duïng nguoàn saùng chuaån ôû 50000 K khi quan saùt ñaõ
giuùp giaûm thieåu vaán ñeà naøy. Hieän töôïng huyønh quang coù theå
deã daøng nhaän ra baèng caùch chieáu saùng maãu bò nghi ngôø vôùi
aùnh saùng “Ñen” (nguoàn saùng taïo bôûi nhieàu tia cöïc tím vaø böùc
xaï Xanh tím ôû taàn soá thaáp), trong caùc quaùn caø pheâ hoaëc caùc vuõ
tröôøng ngöôøi ta thöôøng duøng loaïi aùnh saùng naøy ñeå caùc vaät lieäu
coù tính huyønh quang saùng leân nhaèm taïo ra caùc hieäu öùng kyø aûo.
Caùc thuoäc tính huyønh quang cuûa vaät lieäu in coù theå ñöôïc ño baèng
caùc maùy ño phoå. Khi ño caùc maãu giaáy, neáu ñænh phoå phaûn xaï ôû
böôùc soùng laân caän 400 nm caøng cao thì ñaëc tính huyønh quang
cuûa maãu ño caøng cao. Vì tính huyønh quang leä thuoäc nhieàu vaøo
nguoàn chieáu saùng neân nguoàn saùng duøng ñeå ño caùc ñaëc tính naøy
coù aûnh höôûng raát quan troïng.
6.1.5 Ñoä boùng

Ñoä boùng cuûa baøi maãu vaø ñoä boùng cuûa tôø in neân baèng nhau thì
chaát löôïng phuïc cheá seõ toát hôn. Moät soá ngöôøi cho raèng ñoä boùng
cao seõ laøm taêng khaû naêng phuïc cheá caùc hình aûnh goác, ñoâi khi
ñoä boùng cao coù taùc duïng ngöôïc laïi. Neáu moät böùc tranh maøu
nöôùc hay moät böùc tranh sôn daàu ñöôïc veõ treân moät beà maët nhaùm
(khoâng boùng) thì phaûi in noù treân beà maët coù ñoä nhaùm töông töï
ñeå duy trì ñoä trung thöïc cuûa baûn goác. Treân thöïc teá, khi in caùc
aán phaåm coù chöõ vaø caùc hình aûnh minh hoaï xuaát hieän caïnh nhau
nhö saùch, baùo, taïp chí treân caùc loaïi giaáy in coù ñoä boùng cao seõ
laøm cho maét meät moûi khi ñoïc phaàn chöõ, do ñoù nhöõng gì ñöôïc
xem laø toát cho söï phuïc cheá aûnh laïi khoâng toát cho vieäc in chöõ.
Khi phuïc cheá moät soá baøi maãu coù keát caáu beà maët ñaëc bieät nhö
tranh veõ treân caùc loaïi vaûi boá hoaëc tranh sôn maøi baèng caùc loaïi
möïc vaø giaáy in coù ñoä boùng cao coù theå gaây roái loaïn caûm nhaän
maøu. Caùc loaïi bao bì, bìa saùch, aùp phích, böu thieäp vaø bìa album
thöôøng ít coù chöõ neân coù theå duøng caùc loaïi giaáy coù ñoä boùng cao.
Ñoä boùng coù theå ñöôïc caûm nhaän baèng caùch chieáu saùng beà maët
vôùi moät tia saùng hoäi tuï vaø ñònh vò maét sao cho caùc goùc tôùi baèng
vôùi goùc phaûn xaï. Moät maùy ño ñoä boùng ñöôïc duøng ñeå laáy caùc soá
ño ñoä boùng chính xaùc. Ñoái vôùi haàu heát caùc loaïi giaáy, phöông
phaùp chuaån laø laáy soá ño ôû goùc 750 so vôùi phöông thaúng ñöùng.
Vì giaáy laø moät chaát lieäu in khoâng ñoàng nhaát neân caùc chæ soá ñoïc
thöôøng ñöôïc laáy töø caû hai chieàu, chieàu doïc cuûa thôù giaáy vaø
chieàu ngang cuûa thôù giaáy. Caùc loaïi giaáy coù ñoä boùng cao vaø caùc
loaïi möïc, vecni cuõng nhö caùc lôùp phuû beà maët thöôøng ñöôïc ño ôû
goùc 600 hoaëc 200, caùc goùc ño naøy cho caùc chæ soá ñoä boùng thaáp
hôn nhöng giuùp ta coù ñöôïc söï phaân tích caùc maãu ño toát hôn vaø
khaùch quan hôn.
6.1.6 Söï taùn xaï aùnh saùng noäi taïi

Moät soá beà maët in, ñaëc bieät laø giaáy khoâng phaûi laø caùc vaät lieäu
hoaøn toaøn daøy ñaëc vaø ñuïc, do ñoù khi aùnh saùng chieáu tôùi qua beà
maët giaáy hoaëc xuyeân qua lôùp möïc in thì noù coù söï taùn xaï aùnh
saùng trong caùc sôù sôïi cenluloze vaø caùc chaát lieäu khaùc caáu thaønh
beà maët tôø in. Moät soá aùnh saùng ñi qua lôùp möïc, chaïm vaøo beà maët
giaáy vaø thoaùt ra ôû vuøng khoâng in, laøm maøu caûm nhaän ngaû veà
maøu cuûa lôùp möïc. Hieän töôïng naøy laøm cho caùc giaù trò taàng thöù
coù veû lôùn hôn so vôùi döï ñoaùn baèng caùc pheùp ño vaät lyù. Hieän
töôïng caùc giaù trò taàng thöù ñöôïc caûm nhaän lôùn hôn (ñaäm hôn) so
vôùi giaù trò ño vaø ñöôïc goïi laø hieän töôïng gia taêng taàng thöù quang
hoïc. Ngoaøi ra hieän töôïng taùn xaï aùnh saùng noäi taïi laø laøm cho caùc
toâng maøu coù saùng coù veû nhö “saïch hôn” (ít xaùm hoaëc baõo hoaø
hôn) so vôùi khi in treân beà maët coù ít söï taùn xaï aùnh saùng noäi taïi.
Möùc ñoä cuûa söï taùn xaï aùnh saùng noäi taïi leä thuoäc phaàn lôùn vaøo soá
löôïng vaø loaïi boät phaán ñöôïc duøng ñeå traùng beà maët giaáy in. Caùc
loaïi giaáy khoâng traùng phaán coù möùc ñoä taùn xaï noäi taïi cao nhaát,
keá ñoù laø giaáy traùng phaán vaø sau cuøng laø möïc traéng hay men
ñöôïc traùng leân kim loaïi cho thaáy söï taùn xaï raát ít. Söï taùn xaï aùnh
saùng noäi taïi lieân quan ñeán ñoä trong suoát, ñoä trong suoát treân moãi
moät ñôn vò ñoä daøy caøng thaáp thì söï taùn xaï aùnh saùng beân trong
caøng ít. Ñoä trong suoát coù theå ñöôïc ño baèng maùy.
Thaät khoù xaùc ñònh ñöôïc aûnh höôûng cuûa taùn xaï aùnh saùng noäi taïi.
Caùc maøu saùng coù khuynh höôùng saïch hôn baèng söï taùn xaï aùnh
saùng, nhöng hình aûnh seõ maát ñi ñoä saéc neùt vaø caùc toâng maøu coù
veû nhö ñaäm hôn. Do ñoù vaán ñeà neân ñöôïc caân nhaéc giöõa hình
aûnh saéc neùt hôn vaø vieäc caûi tieán caùc toâng maøu nhaït. Trong thöïc
teá, ta khoâng theå xem xeùt moät caùch bieät laäp caùc thuoäc tính taùn
xaï aùnh saùng noäi taïi cuûa giaáy. Caùc loaïi giaáy khoâng traùng phaán
thöôøng coù ñoä taùn xaï cao daãn ñeán ñoä boùng thaáp, ñoä haáp thuï cao
hôn cuõng nhö ñoä phaân giaûi in thaáp hôn. Vì theá moät soá baøi maãu
chaúng haïn nhö caùc tranh maøu nöôùc cuûa hoaï só coù nhieàu maøu
nhôït coù theå ñöôïc phuïc cheá raát toát treân caùc loaïi giaáy coù ñoä taùn
xaï aùnh saùng noäi taïi cao. Giaáy traùng phaán coù söï taùn xaï aùnh saùng
noäi taïi vöøa phaûi seõ giuùp phuïc cheá phaàn lôùn baøi maãu toát hôn so
vôùi caùc loaïi giaáy khoâng traùng phaán coù ñoä taùn xaï aùnh saùng noäi
taïi cao.
6.1.7 Ñoä haáp thuï

Maëc duø ñoä haáp thuï khoâng phaûi laø thuoäc tính quang hoïc nhöng
ñoä haáp thuï cuûa giaáy ñaõ ñöôïc chöùng minh laø yeáu toá gaây neân
nhöõng thay ñoåi veà maøu cuûa lôùp möïc in. Frank Preucil thuoäc
vieän GATF ñaõ coù theå keát hôïp nhöõng ño ñaïc ñoä haáp thuï vaø ñoä
boùng thaønh moät soá ño goïi laø hieäu suaát beà maët giaáy (PSE). Ñoä
boùng cao vaø ñoä haáp thuï thaáp taïo ra moät hieäu suaát beà maët giaáy
cao, nghóa laø laøm giaûm toái ña söï leäch maøu cuûa lôùp möïc in gaây
bôûi beà maët giaáy. Caùc kim loaïi vaø nhöïa coù hieäu suaát beà maët giaáy
cao. Ñoä nhaün thaáp vaø ñoä haáp thuï cao taïo ra hieäu suaát beà maët
giaáy thaáp vôùi söï thay ñoåi ñaùng keå maøu cuûa lôùp möïc in, maøu
Cyan trôû neân xaùm hôn vaø maøu Magenta trôû neân ñoû hôn. Giaáy
khoâng traùng phaán coù hieäu suaát beà maët giaáy thaáp.
Ñoä haáp thuï coù theå ño ñöôïc baèng caùch duøng moät loaïi möïc xaùm
ñaëc bieät goïi laø möïc thöû K vaø N. Möïc K vaø N ñöôïc phuû hoaëc in
leân loaïi giaáy caàn kieåm tra trong voøng 2 phuùt, sau ñoù gaït lôùp möïc
ñi vaø duøng maùy ño maät ñoä ñeå ño veát möïc phai maøu treân giaáy,
maät ñoä ño ñöôïc caøng cao thì ñoä haáp thu cuûa giaáy caøng cao. Moät
soá coâng ty giaáy ño ñoä saùng cuûa veát baån K vaø N hoaëc tính tæ leä %
ñoä saùng ñöôïc giöõ laïi. Do ñoù phaûi söû duïng phöông phaùp ño gioáng
nhau ñeå coù thoâng tin chính xaùc. Coâng ty möïc Crod cuõng coù moät
loaïi möïc thöû nghieäm ñoä haáp thuï maøu töông töï.
Döôùi goùc ñoä phuïc cheá maøu thì ngöôøi ta muoán caùc beà maët in coù
ñoä haáp thuï thaáp, nhaèm giaûm thieåu ñoä daøy lôùp möïc in. Tuy nhieân
nhöõng vaán ñeà veà khaû naêng in chaúng haïn nhö saáy khoâ vaø söï
truyeàn möïc seõ taùc ñoäng ñeán caùc yeâu caàu veà söï haáp thuï toái thieåu.
Hình 6.3:
Caùc maãu thöû
nghieäm ñoä haäp
thuï möïc
6.1.8 Ñoä nhaün

Moät thuoäc tính vaät lyù cuûa beà maët in coù aûnh höôûng ñeán vieäc in
maøu laø ñoä nhaün. Giaáy caøng nhaün thì ñoä phaân giaûi ñaït ñöôïc caøng
cao. Trong caùc tröôøng hôïp in maøu ñaëc bieät, ngöôøi ta vaãn duøng
caùc loaïi giaáy coù keát caáu beà maët phöùc taïp. Ñoä phaân giaûi hình aûnh
khi in treân caùc loaïi giaáy nhö theá luoân thaáp so vôùi khi in treân giaáy
coù ñoä nhaün cao. Caùc loaïi giaáy caùn haït coù ñònh löôïng thaáp khoâng
neân duøng cho vieäc in choàng maøu chaát löôïng cao vì caùc loaïi giaáy
naøy thöôøng thieáu tính oån ñònh caàn thieát ñeå in choàng maøu chính
xaùc. Hieän ñang coù raát nhieàu loaïi duïng cuï kieåm tra ñoä nhaün. Caùc
loaïi giaáy coù ñoä boùng cao luoân coù ñoä nhaün cao nhöng cuõng coù caùc
loaïi giaáy coù ñoä nhaün cao nhöng khoâng coù ñoä boùng cao.
6.1.9 Caùc beà maët in khoâng phaûi giaáy

Nhöïa, giaáy kim loaïi, kim loaïi vaø thuyû tinh thuoäc loaïi caùc beà
maët in khoâng phaûi giaáy vaø thöôøng ñöôïc duøng trong ngaønh bao
bì. Noùi chung, nhöõng vaät lieäu naøy ñöôïc choïn do caùc thuoäc tính
choáng thaám vaø ñoä chaéc chaén hôn laø vì caùc thuoäc tính phuïc cheá
maøu vaø quang hoïc.
Caùc beà maët in khoâng phaûi giaáy thöôøng ñöôïc cho laø coù ñoä haáp
thuï thaáp vaø thieáu moät beà maët saùng, traéng. Moät soá beà maët coù tính
kim loaïi, nhöõng beà maët khaùc coù tính trong suoát ví duï nhö nhöïa
trong. Tuy nhieân nhöõng beà maët naøy cuõng raát nhaün vaø thöôøng coù
ñoä boùng cao. Trong thöïc teá nhöõng beà maët in naøy thöôøng ñöôïc
traùng moät loaïi möïc traéng ñuïc hoaëc chaát men coù taùc duïng nhö beà
maët in. Ñoâi khi neàn kim loaïi töï nhieân hoaëc phim Plastic trong
ñöôïc söû duïng nhö moät phaàn cuûa vaät lieäu in.
Hieäu quaû thöïc teá cuûa vieäc traùng maøu traéng ñuïc laø ñeå taïo ra moät
beà maët trung tính vôùi söï taùn xaï aùnh saùng noäi taïi thaáp, ñoä boùng
cao vaø ñoä haáp thuï thaáp.
6.2 Möïc
Thaønh phaàn cuûa möïc phuï thuoäc vaøo caùc yeâu caàu cuûa quy trình in.
Ngoaøi caùc thoâng soá tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán phuïc cheá maøu coøn coù
caùc thoâng soá quan troïng khaùc aûnh höôûng ñeán quaù trình in maøu nhö
ñoä khoâ cuûa möïc, ñoä boùng cuûa möïc, ñoä taùch möïc.
6.2.1 Khoaûng phuïc cheá maøu

Khoaûng phuïc cheá maøu cuûa moät boä möïc in (moät boä möïc in thoâng
thöôøng coù 4 maøu Cyan, Magenta, Vaøng vaø Ñen) ñöôïc quyeát
ñònh bôûi loaïi saéc toá ñöôïc duøng trong möïc in. Döôùi goùc ñoä phuïc
cheá maøu thì loaïi möïc toát laø loaïi möïc duøng caùc saéc toá coù theå
cho khoaûng maøu roäng nhaát (phuïc cheá ñöôïc nhieàu maøu nhaát)
ñeå phuïc cheá caùc maøu ñöôïc chính xaùc hôn. Trong thöïc teá, khi
choïn saéc toá in caàn phaûi xem xeùt caùc yeáu toá nhö tính beàn vôùi aùnh
saùng, beàn vôùi ñoä aåm vaø caùc chaát hoaù hoïc, giaù thaønh, tính thaåm
myõ cuûa saéc toá, khaû naêng ñöôïc phaân taùn trong caùc chaát daãn vaø
chaát lieân keát ñeå truyeàn möïc toát, tính ñoäc haïi thaáp vaø khaû naêng
taïo ra caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng thaáp nhaát.
Caùc saéc toá möïc in ñöôïc duøng nhieàu nhaát goàm coù maøu Ñen cac-
bon daønh cho möïc Ñen, phthalo Cyanine cho möïc Cyan, maøu
Vaøng diarylide cho möïc Vaøng, vaø hoaëc laø lithol rubine hoaëc
rhodamine Y (hoaëc laø keát hôïp) cho möïc Magenta. Caùc chaát
phuï gia cuõng thöôøng ñöôïc theâm vaøo caùc loaïi möïc ñeå ñaït ñöôïc
nhöõng chaát löôïng quang phoå nhö mong muoán.
Hình 6.4:
maøu cuûa moät boä
möïc in toát treân
bieåu ñoà maøu CIE
Khoaûng phuïc cheá maøu giôùi haïn treân ñaây cho thaáy ta khoâng theå
phuïc cheá ñöôïc taát caû caùc maøu. Tuy nhieân ña soá caùc baûn phuïc
cheá maøu chaát löôïng cao thöôøng ñöôïc taïo ra baèng caùch duøng caùc
saéc toá thoâng thöôøng. Do ñoù caùc saéc toá ñöôïc lieät keâ treân ñaây khaù
ñaày ñuû cho moät aán phaåm coù nhieàu maøu.
Ñoâi khi, caùc maøu ñaëc bieät thöù 5 hoaëc thöù 6 ñöôïc duøng ñeå giuùp
nôùi roäng khoaûng phuïc cheá maøu cuûa caùc loaïi möïc in. Caùc maøu
Xanh tím, Violet (tím) vaø Ñoû côø laø caùc maøu thoâng duïng nhaát
ñöôïc duøng trong vieäc naøy. Caùc maøu hoàng vaø maøu xaùm nhaït ñoâi
khi cuõng ñöôïc duøng ñeå caân baèng ñoä saùng hoaëc söï gia taêng taàng
thöù chöù khoâng duøng ñeå môû roäng khoaûng phuïc cheá maøu.
Khoaûng phuïc cheá maøu ñöôïc moâ taû toát nhaát baèng caùch in moät
bieåu ñoà maøu nhö heä thoáng thöù töï maøu Foss hoaëc bieåu ñoà daûi möïc
in cuûa vieän coâng ngheä Rochester. Tuy coù theå ñaùnh giaù khoaûng
phuïc cheá maøu baèng tröïc giaùc nhöng caàn phaûi ño maät ñoä hoaëc ño
maøu ñeå xaùc ñònh moät caùch chính xaùc. Ñeå xaùc ñònh khoaûng phuïc
cheá maøu, ta coù theå duøng moät maùy ño maät ñoä ñeå ño caùc maûng
maøu toâng nguyeân cuûa maøu Vaøng, Magenta vaø Cyan qua caùc
kính loïc maøu Xanh tím, Xanh luïc vaø Ñoû côø, sau ñoù ñaùnh daáu caùc
ñieåm ño ñöôïc leân tam giaùc maøu GATF vaø noái caùc ñieåm naøy laïi.
Vuøng kheùp kín theå hieän khoaûng phuïc cheá maøu töông ñoái.
Hình 6.5:
Söû duïng tam giaùc
maøu GATF ñeå
xaùc ñònh khoaûng
phuïc cheá maøu.
Caùc ñöôøng thaúng
noái giöõa caùc maøu
sô caáp cho thaáy
caùc thaønh phaàn
toâng maøu vaø ñoä
baõo hoaø maøu cuûa
khoaûng phuïc
cheá maøu.
6.2.2 Ñoä trong vaø ñoä ñuïc

Trong moät heä thoáng phuïc cheá lyù töôûng, möïc in ñoùng vai troø nhö
moät kính loïc ñeå chaën aùnh saùng laïi hoaëc cho aùnh saùng ñi qua, ñeå
thöïc hieän toát vai troø naøy noù phaûi trong suoát. Trong thöïc teá, taát
caû caùc loaïi möïc in ñeàu khoâng trong suoát hoaøn toaøn vaø hôi ñuïc,
do ñoù moät soá tia saùng bò phaûn xaï bôûi caùc saéc toá coù trong lôùp
möïc chöù khoâng ñi qua lôùp möïc ñeå bò phaûn xaï bôûi beà maët in döôùi
lôùp möïc. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi hai hoaëc nhieàu lôùp möïc ñöôïc
in choàng thì maøu caûm nhaän ñöôïc seõ bò ngaû veà toâng cuûa maøu in
sau cuøng, ñaëc bieät laø maøu Vaøng.
Trong moät soá tröôøng hôïp, ñoä ñuïc laø moät thuoäc tính caàn coù cuûa
caùc saéc toá. Trong nhieàu tröôøng hôïp in maøu, ñeå che khuaát hoaøn
toaøn beà maët vaät lieäu hoaëc maøu beân döôùi, caàn phaûi söû duïng saéc
toá khoâng trong suoát. Nhöõng yeâu caàu nhö theá xaûy ra khi in caùc
maøu kim loaïi choàng leân neàn maøu beân döôùi vaø in maøu traéng
“loùt” ñeå laøm neàn cho bao bì nhöïa trong, bao bì thuyû tinh trong
hoaëc bao bì kim loaïi.
Ñoä ñuïc coù theå ñöôïc nhaän bieát toát nhaát baèng caùch phuû moät veät
maøu ngang qua moät daûi maøu Ñen ñöôïc in treân tôø giaáy traéng.
Neáu daûi maøu Ñen naøy khoâng bò thay ñoåi thì möïc ñoù khaù trong
suoát. Neáu thanh maøu Ñen chuyeån sang toâng maøu cuûa loaïi möïc
ñang thöû nghieäm thì loaïi möïc naøy ñuïc.
Hình 6.6:
Veät phuû maøu cuûa
hai loaïi möïc cho
thaáy maøu Vaøng
beân phaûi coù ñoä
ñuïc cao hôn
6.2.3 Ñoä phuû maøu

Ñoä phuû maøu cuûa moät loaïi möïc laø soá ño löôïng möïc caàn thieát
(gam) ñeå phuû leân moät ñôn vò dieän tích (thöôøng laø 1m2) nhaèm
ñaït ñöôïc moät cöôøng ñoä maøu naøo ñoù (tính baèng maät ñoä D).
Löôïng möïc duøng ñeå in phuû maøu caøng thaáp thì möïc coù ñoä phuû
maøu caøng cao. Ñoä phuû maøu bò aûnh höôûng bôûi loaïi saéc toá vaø chaát
löôïng cuûa saéc toá ñöôïc duøng trong vieäc cheá taïo möïc in.
Nhìn chung caùc loaïi möïc coù ñoä phuû maøu cao ñöôïc öa chuoäng
hôn caùc loaïi möïc coù ñoä phuû maøu thaáp. Vôùi caùc loaïi möïc coù ñoä
phuû maøu cao thì chæ caàn moät lôùp möïc moûng laø ñaõ coù theå ñaït
ñöôïc maät ñoä möïc theo yeâu caàu do ñoù giaûm thieåu caùc vaán ñeà gia
taêng taàng thöù vaø giaûm caùc vaán ñeà veà nhaän möïc. Möïc söû duïng seõ
ít hôn vaø taát nhieân laø chi phí cuõng thaáp hôn. Tuy nhieân, caùc loaïi
möïc coù ñoä phuû maøu cao thöôøng ñaét hôn caùc loaïi möïc coù ñoä phuû
maøu thaáp, vì theá caàn xaùc ñònh roõ dieän tích beà maët coù theå in ñoái
vôùi töøng loaïi möïc vaø caùc aûnh höôûng cuûa noù trong quaù trình in
khi tính toaùn chi phí. Khuyeát ñieåm cuûa loaïi möïc coù ñoä phuû maøu
cao laø ñoä boùng thaáp hôn, ñoä nhôùt cao vaø khi in caàn phaûi taêng aùp
löïc in ñeå taùch caùc lôùp möïc moûng, ñieàu naøy coù theå daãn ñeán vieäc
phaûi choïn loïc loaïi giaáy in ñeå traùnh tình traïng bò loät giaáy.
Nhöõng vaán ñeà chính coù lieân quan ñeán ñoä phuû maøu laø caùc vaán
ñeà gaëp phaûi khi coá keát hôïp moät baûn in thöû vôùi caùc tôø in saûn
löôïng. Neáu loaïi möïc in thöû coù caùc ñoä phuû maøu cao trong khi
caùc loaïi möïc in thaät coù cöôøng ñoä thaáp hôn thì baûn in thöû vaø tôø
in thaät coù theå seõ khoâng gioáng nhau.
Thöû nghieäm taåy (Bleach out test) ñöôïc duøng ñeå so saùnh ñoä
phuû maøu cuûa caùc loaïi möïc. Trong thöû nghieäm naøy, moät phaàn
cuûa möïc thöû nghieäm ñöôïc troän vôùi 50 phaàn cuûa moät hoãn hôïp
taåy maøu traéng (ví duï nhö dioxide Titan bò phaân taùn trong moät
chaát daãn töông thích vôùi loaïi möïc ñang thöû nghieäm) vaø moät
phaàn cuûa möïc chuaån cuõng ñöôïc troän vôùi 50 phaàn cuûa hoãn hôïp
taåy maøu traéng. Sau ñoù, ngöôøi ta seõ queät hai loaïi möïc naøy leân
moät tôø giaáy traéng vaø quan saùt (caùc veät phaûi tieáp xuùc vôùi nhau).
Baèng caùch theâm chaát taåy traéng vaøo dung dòch naøo coù maøu saäm
hôn cho ñeán khi caû hai hoãn hôïp gioáng nhau, ta coù theå tính ñoä
phuû maøu cuûa moät loaïi möïc töông quan vôùi loaïi kia. Ví duï moät
löôïng 50 phaàn maøu traéng nöõa coù theå ñöôïc theâm vaøo loaïi möïc
chuaån ñeå laøm cho veät maøu pha cuûa maøu chuaån vaø maøu kieåm tra
nhìn gioáng nhau. Neáu tröôøng hôïp naøy xaåy ra thì loaïi möïc thöû
nghieäm seõ coù ñoä phuû maøu baèng moät phaàn hai ñoä phuû maøu cuûa
loaïi möïc chuaån. Thöû nghieäm naøy khoù kieåm soaùt nhöng noù cho
thaáy nhöõng khaùc bieät veà ñoä phuû maøu toång quaùt.
6.2.4 Ñoä boùng cuûa möïc
Ñoä boùng cuûa caùc lôùp möïc in cuõng töông töï nhö ñoä boùng cuûa
giaáy. Khi phuïc cheá aûnh thì ngöôøi ta muoán duøng möïc coù ñoä boùng
cao vì noù laøm taêng ñoä töông phaûn vaø ñoä baõo hoaø maøu nhöng
khi phuïc cheá caùc baøi maãu maøu nöôùc thì möïc ñoä boùng cao laïi
khoâng caàn thieát.
Ñoä boùng cuûa möïc in phuï thuoäc vaøo loaïi vaø löôïng chaát daãn vaø
loaïi saéc toá coù trong möïc. Ñoä boùng ñöôïc ño baèng moät maùy ño ñoä
boùng treân maãu möïc ñang thöû nghieäm treân tôø giaáy maø seõ ñöôïc
söû duïng cho vieäc in.
6.2.5 Caùc ñaëc ñieåm khaùc cuûa möïc
Caùc thuoäc tính coù theå nhaän bieát ñöôïc khaùc cuûa möïc goàm coù ñoä
beàn maøu, tính huyønh quang vaø tính kim loaïi.
Caùc lôùp möïc in coù theå bò phai, chaûy hoaëc ñoåi maøu khi gaëp aùnh
saùng, nöôùc, söùc noùng, axit, xaø phoøng, daàu môõ, chaát kieàm, saùp
hoaëc caùc loaïi thöùc aên khaùc. Phai maøu do phôi saùng laø moät vaán
ñeà thoâng thöôøng ñoái vôùi haàu heát taát caû caùc loaïi möïc. Caùc saéc toá
trong möïc in coù ñoä beàn saùng khaùc nhau, ñaëc bieät caùc maøu Vaøng
keùm beàn saùng laém. Loaïi chaát daãn vaø söï taäp trung saéc toá cuõng
coù aûnh höôûng ñeán söï beàn maøu.
Caùc loaïi möïc huyønh quang hieän ñaõ coù baùn treân thò tröôøng, chuùng
thöôøng ñöôïc duøng cho loaïi maøu neàn treân bao bì cuõng nhö cho
moät soá aùp phích in luïa. Moät soá loaïi möïc coù tính huyønh quang
coù theå gaây neân nhöõngvaán ñeà veà phoái maøu vaø caàn söû duïng moät
nguoàn saùng chuaån ñeå xem maøu. Tính huyønh quang coù theå ñöôïc
nhaän bieát baèng caùch chieáu saùng caùc lôùp möïc in baèng aùnh saùng
Ñen trong moät phoøng toái hoaëc buoàng quan saùt chuaån.
6.3 In maøu
Sau söï löïa choïn möïc vaø giaáy in, thì quy trình in laø moät yeáu toá
quyeát ñònh caùc ñaëc tính cuûa aán phaåm. Khi maùy in truyeàn möïc
sang giaáy ta coù theå kieåm soaùt ñöôïc ñoä daøy cuûa lôùp möïc in, söï
truyeàn möïc leân giaáy vaø leân caùc lôùp möïc ñöôïc in tröôùc ñoù, söï gia
taêng taàng thöù, söï choàng maøu vaø ñoä phaân giaûi. Maùy in taïo ra saûn
phaåm cô baûn cuûa quaù trình phuïc cheá maøu vaø thöôøng laø nôi taäp
trung chi phí saûn xuaát cao nhaát.
6.3.1 Ñieåm qua moät soá phöông phaùp in
Caùc phöông phaùp in maøu quan troïng nhaát goàm in offset, in oáng
ñoàng vaø in flexo. In luïa bò giôùi haïn, chæ duøng cho caùc aán phaåm
coù soá löôïng in thaáp. In typo ñaõ töøng laø moät quy trình in maøu troäi
nhaát - nay ñaõ giaûm ñi tính phoå bieán.
6.3.1.1 In offset
Quy trình in offset coù nguoàn goác töø in thaïch baûn ñöôïc Alois
Senefelder phaùt trieån vaøo naêm 1798 taïi Ñöùc. Quy trình goác
goàm coù baûn veõ maøu treân moät loaïi ñaù ñaëc bieät. Nhöõng phieán ñaù
naøy ñöôïc laøm öôùt baèng nöôùc vaø sau ñoù ñöôïc chaø möïc. Möïc baùm
vaøo vuøng coù chi tieát in vaø khoâng baùm leân vuøng ñaõ ñöôïc taåm
öôùt. Sau ñoù chi tieát coù möïc ñöôïc chuyeån leân giaáy treân moät maùy
in phaúng. Phöông phaùp in offset ñöôïc trôû thaønh moät phöông
phaùp in chính khi caùc truïc in troøn, caùc truïc coù loâ cao su vaø truïc
mang baûn kim loaïi ñöôïc giôùi thieäu. Cho ñeán sau nhöõng naêm
1950 thì kyõ thuaät laøm baûn keõm in offset, caùc loaïi möïc cuõng
nhö giaáy in offset môùi ñöôïc tinh cheá ñeán ñænh ñieåm laøm cho kyõ
thuaät in offset chaát löôïng cao trôû neân coù hieäu quaû. Vôùi vieäc caûi
tieán caùc maùy in offset cuoän vaø söï phoå bieán nhanh choùng cuûa
caùc maùy in 4 maøu thì in offset ñaõ trôû thaønh quy trình in maøu phoå
bieán nhaát hieän nay.
Nhöõng thuaän lôïi cô baûn cuûa in offset bao goàm chi phí laøm khuoân
in thaáp, toác ñoä in cao, tieát kieäm veà laâu daøi, coù ñoä phaân giaûi cao
hôn baát kyø moät quy trình naøo khaùc. Vaán ñeà lôùn nhaát vôùi in off-
set laø vieäc kieåm soaùt söï caân baèng möïc - nöôùc vaø söï truyeàn möïc.
Hình 6.7:
Nguyeân lyù
in offset
6.3.1.2 In oáng ñoàng

Quy trình in baèng maùy in oáng ñoàng hieän ñaïi ñöôïc Karl Klietsch
phaùt trieån ôû AÙo vaø sau ñoù laø ôû Anh vaøo naêm 1890 töø quy trình
in khaéc loõm. Caùc vuøng hình aûnh laø caùc phaàn töû in döôùi daïng caùc
oâ nhoû ñöôïc khaéc vaøo beà maët cuûa moät truïc kim loaïi. Caùc phaàn
töû in coù dieän tích vaøo khoaûng 0,127 x 0,127mm vaø chieàu saâu coù
theå leân ñeán 0,05 mm. In oáng ñoàng truyeàn thoáng coù caùc phaàn töû
in laø caùc oâ coù kích thöôùc baèng nhau nhöng chieàu saâu thay ñoåi.
Caùc kyõ thuaät cheá taïo khuoân in oáng ñoàng khaùc goàm coù kyõ thuaät
taïo phaàn töû in thay ñoåi dieän tích nhöng giöõ nguyeân chieàu saâu,
vaø thay ñoåi caû dieän tích laãn chieàu saâu. Khi in phaàn töû in ñöôïc
nhuùng vaøo maùng möïc, moät löôõi dao seõ gaït möïc thöøa khoûi beà
maët truïc in sau ñoù möïc ñöôïc chuyeån ñeán giaáy in döôùi moät aùp
löïc. Söï truyeàn möïc ñöôïc hoã trôï baèng hoaït ñoäng mao daãn cuûa
caùc sôïi giaáy hoaëc caùc heä thoáng laøm tónh ñieän vaät lieäu.
Nhöõng thuaän lôïi chuû yeáu cuûa quy trình in oáng ñoàng laø chaát
löôïng in oån ñònh, toác ñoä in cao, ñoä beàn baûn cao vaø ñoä baõo hoaø
maøu cao. Khuyeát ñieåm bao goàm chi phí cheá taïo khuoân in cao vaø
phaûi in treân caùc beà maët in nhaün. In oáng ñoàng thöôøng ñöôïc duøng
trong vieäc in caùc taïp chí daøi haïn, catalog, bìa carton, bao bì vaø
caùc saûn phaåm ñaëc bieät.
Hình 6.8:
Nguyeân lyù in
oáng ñoàng
6.3.1.3 In flexo
Quy trình in flexo ra ñôøi vaøo khoaûng naêm 1905 khi maùy in
Anilin ñöôïc C.A. ngöôøi Phaùp cheá taïo. Khi ñoù, Holweg duøng
moät baûn cao su noåi, naïp giaáy theo daïng cuoän vaø duøng caùc loaïi
möïc khoâ chöùa caùc phaåm maøu hoaø tan trong coàn. Ngaøy nay, haàu
heát caùc baûn flexo ñöôïc tröïc tieáp taïo thaønh töø caùc aâm baûn treân
hôïp chaát photopolymer. Heä thoáng caáp möïc laø moät ñaëc ñieåm
giuùp phaân bieät in flexo vôùi in typo. Möïc in flexo laø möïc coù dung
moâi daàu loûng hoaëc nöôùc ñöôïc phaân phoái ñeán baûn in baèng moät
truïc ñònh löôïng goïi laø moät truïc anilox. Moät truïc gaït hay moät
löôõi dao gaït phaàn möïc dö ra khoûi truïc anilox tröôùc khi noù phuû
möïc leân baûn in flexo.
Nhöõng thuaän lôïi chuû yeáu cuûa in flexo laø toác ñoä in cao, coù khaû
naêng in treân taát caû caùc loaïi beà maët, caùc maùy in töông ñoái ñôn
giaûn vaø khoâng ñaét laém. Nhöõng baát lôïi laø vieäc cheá taïo khuoân in
chaát löôïng cao khaù phöùc taïp vaø ñoä phaân giaûi thaáp hôn in offset.
Hình 6.9:
Nguyeân lyù in flexo
6.3.1.4 In luïa
Vieäc söû duïng moät khuoân ñöôïc ñuïc luûng ñeå taïo aûnh coù leõ laø
phöông phaùp laâu ñôøi nhaát ñeå taïo caùc baûn sao aûnh. Tuy nhieân
quy trình in luïa hieän ñaïi baét nguoàn töø saùng cheá veà in luïa cuûa
Samael Simon vaøo naêm 1907 ôû Anh, theo maãu naøy thì moät
khuoân luïa ñöôïc laøm baèng caùch khaéc tay vaø traûi caêng qua moät
khuoân goã. Möïc ñöôïc neùn qua löôùi leân beà maët in baèng moät caây
coï. Quy trình in luïa ngaøy nay cuõng hoaøn toaøn töông töï. Hieän
nay ngöôøi ta duøng khuoân luïa löôùi nylon hoaëc polyester vaø thay
theá caây coï baèng moät dao gaït möïc laøm töø cao su.
Hình 6.10:
Nguyeân lyù in luïa
Nhöõng thuaän lôïi cuûa quaù trình in luïa laø coù theå in treân moïi loaïi
beà maët (cong hoaëc phaúng), coù theå in ñöôïc moät lôùp raát daøy vaø
thaäm chí quy trình naøy khoâng ñoøi hoûi phaûi coù maùy in, maëc duø
noù cuõng thöôøng ñöôïc duøng ñeå in caùc aán phaåm chaát löôïng cao.
Caùc nhöôïc ñieåm chính cuûa in luïa laø toác ñoä in thaáp, ñoä phaân giaûi
khoâng cao vaø ñoøi hoûi phaûi söû duïng caùc giaù phôi hoaëc caùc boä
phaän saáy. Quy trình naøy raát thích hôïp vôùi caùc aán phaåm coù soá
löôïng ít, coù ñoä baõo hoaø maøu cao ñöôïc in ôû nhieàu kích côõ treân
moïi loaïi beà maët in. Caùc aùp phích vaø caùc baêng roân lôùn thöôøng
ñöôïc in baèng quy trình in luïa.
6.3.1.5 In typo
In Typo laø quy trình laâu ñôøi nhaát trong caùc quy trình in, noù ra
ñôøi vaøo khoaûng naêm 593 khi ngöôøi Trung Hoa söû duïng baûn in
laø caùc khoái goã noåi. Khoaûng naêm 1455 Johann Gutenberg ñaõ
phaùt trieån quy trình naøy ôû Ñöùc baèng caùch keát hôïp vôùi vieäc saép
vieäc saûn xuaát möïc, saép chöõ, maùy in vaø giaáy thaønh moät heä thoáng
in hoaøn chænh. Quy trình naøy duøng moät khuoân aûnh noåi vaø moät
loaïi möïc nhaõo. Möïc ñöôïc caùn thaønh moät lôùp moûng baèng moät
chuoãi caùc truïc laên, sau ñoù ñöôïc chuyeån töø khuoân in sang beà maët
in baèng caùch in tröïc tieáp.
Hình 6.11:
Nguyeân lyù in Typo
Nhöõng thuaän lôïi chính cuûa quy trình naøy so vôùi in offset laø ñoä
baõo hoaø maøu cao cuõng nhö chaát löôïng in oån ñònh. Nhöôïc ñieåm
bao goàm toác ñoä chaäm, caàn phaûi duøng caùc loaïi giaáy phaúng, ñoä
phaân giaûi thaáp hôn in offset, chi phí cheá taïo baûn cao. Vieäc söû
duïng in Typo cho in choàng maøu ñaõ giaûm nhanh choùng treân theá
giôùi sau khi quy trình in offset ñöôïc phaùt trieån.
Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng döôùi ñaây coù theå aùp duïng cho nhieàu
quy trình in, tuy nhieân noù taäp trung chuû yeáu vaøo quy trình khoù
kieåm soaùt nhaát – quy trình in offset, treân caùc maùy in 1 maøu
hoaëc nhieàu maøu.
6.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng phuïc cheá
maøu trong quaù trình in
6.4.1 Thöù töï in choàng maøu

Khi in choàng 4 maøu cô baûn vôùi nhau, coù 24 khaû naêng thay ñoåi
thöù töï in choàng maøu. Haàu heát caùc maùy in söû duïng moät trong
soá 3 kieåu thöù töï in choàng maøu: Vaøng- Magenta - Cyan - Ñen
(YMCK); Cyan - Magenta - Vaøng - Ñen (CMYK) vaø Ñen -
Cyan - Magenta - Vaøng (KCMY). Tuøy theo khuyeán caùo cuûa
nhaø saûn xuaát möïc in, thoùi quen hay ñaëc ñieåm cuûa taøi lieäu in maø
caùc nhaø in seõ choïn löïa thöù töï choàng maøu.
6.4.2 Caùc yeáu toá quang hoïc

Caùc yeáu toá naøy ñöôïc taïo ra bôûi caùc thuoäc tính quang hoïc cuûa
caùc lôùp möïc in.
ª Ñoä trong suoát: Maøu in coù khuynh höôùng chuyeån sang toâng
maøu cuûa möïc sau cuøng neáu caùc möïc ñoù coù ñaëc tính khoâng
trong suoát hoaøn toaøn. Töông töï, neáu caùc maøu in khoâng
trong suoát ñöôïc in phuû leân neàn maøu Ñen thì maät ñoä ño
ñöôïc töø 4 maøu seõ giaûm so vôùi in maøu Ñen phuû leân nhöõng
maøu ñoù, ñaëc bieät khi maøu Vaøng laø maøu in cuoái. Thöù töï
choàng maøu KCMY coù theå laøm giaûm maät ñoä toái ña khoaûng
0,40 so vôùi thöù töï choàng maøu YMCK.
ª Ñoä boùng: Moät soá maøu in (ñaëc bieät laø maøu Vaøng) coù ñoä
boùng cao hôn nhöõng maøu khaùc. Boá trí maøu Vaøng in sau
cuøng coù theå laøm taêng ñoä boùng cuûa tôø in.
ª Söï nhuõ hoaù: Moät soá loaïi möïc trong thaønh phaàn caáu taïo
coù caùc chaát taïo maøu ñaëc bieät. Trong moät vaøi tröôøng hôïp,
nhöõng chaát naøy coù theå di chuyeån leân beà maët cuûa lôùp möïc in
vaø laøm thay ñoåi maøu cuûa lôùp möïc naøy. Coù theå giaûm thieåu
vaán ñeà naøy baèng caùch in möïc ñoù tröôùc trong thöù töï in.
6.4.3 Caùc vaán ñeà xuaát hieän trong quaù trình saûn xuaát
Trong quaù trình saûn xuaát, khi maùy in, möïc in, giaáy in vaø baûn
keõm ñöôïc keát hôïp vôùi caùc ñieàu kieän saûn xuaát seõ xuaát hieän
nhieàu vaán ñeà nhö sau:
ª Söï truyeàn möïc: Khaû naêng truyeàn moät lôùp möïc sang moät
lôùp möïc öôùt ñöôïc in tröôùc ñoù tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá
khaùc nhau. Thöù töï in maøu aûnh höôûng ñeán söï truyeàn möïc
naøy neáu möïc in khoâng ñöôïc saép xeáp theo ñuùng ñoä seät cuûa
noù. Lôùp möïc in ñaàu tieân neân coù ñoä dính (ñoä seät) cao nhaát,
moãi lôùp möïc keá tieáp coù ñoä dính hôi thaáp hôn.
ª Ñuùp neùt: trong moät soá tröôøng hôïp, hieän töôïng ñuùp neùt
gaây bôûi truyeàn ñoäng cuûa maùy in, taám cao su .v.v.. seõ gaây
ra söï gia taêng taàng thöù laøm cho hình aûnh ñöôïc caûm nhaän
ñaäm hôn, ñaëc bieät khi in caùc lôùp möïc daøy. Ñeå giaûm thieåu
aûnh höôûng cuûa noù, caàn in maøu quan troïng nhaát ôû ñôn vò
in cuoái cuøng (ví duï nhö maøu Magenta trong moät catalog
chöùa nhieàu toâng maøu da hoaëc maøu Ñen trong taïp chí coù
nhieàu chöõ).
ª Nhöõng vaán ñeà veà cô khí: neáu moät ñôn vò in bò moùp oáng
hay bò loãi cô khí gaây nhoeø maøu hoaëc choàng khoâng chính
xaùc seõ taïo ra caùc aûnh höôûng veà caûm nhaän maøu. Vaán ñeà
coù theå ñöôïc giaûm thieåu baèng caùch in maøu Vaøng - maøu ít
ñöôïc nhaän roõ baèng maét nhaát treân ñôn vò in bò loãi.
ª Söï lem nhieãm möïc: Khi in soá löôïng lôùn vôùi caùc lôùp möïc
daøy thì söï lem nhieãm daàn daàn cuûa moät loaïi möïc bôûi moät
loaïi möïc tröôùc ñoù ñoâi khi coù theå thaáy ñöôïc. Söï lem nhieãm
naøy coù theå xaåy ra döôùi daïng maøu Magenta lem nhieãm
vaøo maøu Vaøng vaø bieán noù thaønh maøu cam. Vaán ñeà lem
nhieãm coù theå haïn cheá baèng caùch in caùc maøu saùng hôn
tröôùc caùc maøu toái, chaúng haïn in maøu Vaøng tröôùc maøu Ñen
seõ khoâng ñöa ñeán söï lem nhieãm ñaùng chuù yù, nhöng ngöôïc
laïi coù theå gaây neân söï lem nhieãm nghieâm troïng.
ª Caùc soïc gaây ra do möïc bò truyeàn ngöôïc: coù nhieàu yeáu toá
khaùc nhau gaây neân hieän töôïng soïc do möïc truyeàn ngöôïc.
Caùc maûng maøu lôùn chöùa khoaûng100% maøu Cyan vaø 70%
Magenta haàu nhö ñeàu coù hieän töôïng naøy. Vieäc thay ñoåi
thöù töï in maøu ñeå lôùp möïc daøy in choàng leân lôùp möïc moûng
seõ giaûm thieåu ñöôïc haàu heát ñöôøng soïc.Vieäc in caùc maøu
thöôøng gaây soïc (thöôøng laø maøu Cyan) cuoái cuøng seõ loaïi
tröø ñöôïc soïc trong maøu ñoù vaø caùc maøu in choàng cuûa noù
nhöng ñoâi khi laïi naûy sinh vaán ñeà ôû moät maøu khaùc, ñoâi
khi coù theå phaûi thay ñoåi giaáy.
ª Ñoä phuû möïc: Caùc loaïi möïc vôùi ñoä phuû möïc cao thöôøng
gaây neân söï bieán daïng treân giaáy in coù ñònh löôïng thaáp. Ñeå
choàng maøu deã daøng caàn phaûi in loaïi möïc naøy sau cuøng
trong thöù töï in choàng maøu. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy
ngöôøi ta thöôøng in maøu Vaøng sau cuøng ñeå giaûm moireù vaø
laøm taêng khaû naêng choáng ma saùt.
Moät soá ngöôøi cho raèng maøu Vaøng ñöôïc in vôùi ñoä daøy lôùp
möïc cao hôn caùc maøu in khaùc seõ gaây ra nhöõng vaán ñeà veà
truyeàn möïc vaø söï gia taêng taàng thöù trong caùc ñieàu kieän in
bình thöôøng. Moät soá khaùc cuõng cho raèng maøu Vaøng khoù
truyeàn hôn neân phaûi ñöôïc in sau cuøng. Tuy nhieân neáu thay
ñoåi ñoä seät theo khuynh höôùng maøu in sau coù ñoä seät nhoû hôn
maøu in tröôùc thì ta vaãn coù theå truyeàn möïc in maøu Vaøng toát.
ª Caân baèng xaùm: SWOP (tieâu chuaån Myõ ñoái vôùi in off-
set cuoän) ñeà nghò neân choïn thöù töï in choàng maøu ñeå ñaït
ñöôïc caân baèng maøu xaùm (vaø ñaït ñöôïc söï truyeàn möïc toái
ña). Tuy nhieân ñeå toái ña vieäc truyeàn möïc cho 2 maøu (ví
duï nhö maøu Vaøng vaø Cyan) thì khoâng coù nghóa laø vieäc
truyeàn möïc giöõa caùc maøu in choàng khaùc (maøu Vaøng vaø
Magenta; maøu Cyan vaø Magenta) cuõng ñaït ñöôïc toái ña.
Caân baèng xaùm coù theå ñöôïc thieát laäp trong quaù trình cheá
baûn vôùi caùc ñieàu kieän in cuï theå. Neáu quaù trình cheá baûn
taïo ra caân baèng xaùm cho caùc thöù töï in choàng maøu CMYK
nhöng khi in laïi theo thöù töï KCMY thì coù nhieàu khaû naêng
khoâng ñaït ñöôïc caân baèng xaùm.
Ngoaøi ra coøn coù nhöõng yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán thöù töï in
choàng maøu nhö deã röûa maùy (in caùc maøu lôït tröôùc caùc maøu ñaäm
sau), in caùc maøu quan troïng sau cuøng vaø thoùi quen cuûa thôï in.
Moät soá ngöôøi cho raèng maøu Ñen ñaët sau maøu Vaøng trong chuoãi
laø phuø hôïp nhaát. Söï maát ñi maät ñoä toái ña (Dmax) trong vieäc in
maøu Vaøng treân maøu Ñen laøm cho vaán ñeà töông phaûn in vaø phuïc
cheá toâng maøu trôû neân toài teä theâm.
Duø cho moät nhaø maùy in choïn thöù töï choàng maøu naøo ñi nöõa thì
yeáu toá quan troïng laø thöù töï ñoù phaûi ñöôïc giöõ nguyeân trong taát caû
caùc tröôøng hôïp ngoaïi tröø moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät.

Ngoaøi vieäc aûnh höôûng ñeán caùc thuoäc tính cuûa maøu saéc, ñoä daøy
lôùp möïc coøn aûnh höôûng ñeán nhieàu yeáu toá khaùc nhö khaû naêng khoâ
vaø söï loät giaáy. Nhöõng lôùp möïc quaù moûng coù theå gaây neân nhöõng
vaán ñeà veà loät giaáy vaø taïo ra caùc maûng maøu khoâng ñeàu ñaën.
Caùc yeáu toá veà chaát löôïng hình aûnh bò aûnh höôûng bôûi ñoä daøy cuûa
lôùp möïc ñöôïc lieät keâ döôùi ñaây. Nhöõng yeáu toá veà söï gia taêng
taàng thöù vaø söï truyeàn möïc do söï thay ñoåi ñoä daøy lôùp möïc ñöôïc
lieät keâ rieâng.
ª Ñoä baõo hoaø maøu: Vieäc gia taêng ñoä daøy lôùp möïc thöôøng
taïo neân moät maøu saäm hôn (ñoä saùng thaáp hôn), toâng maøu
vaø ñoä baõo hoaø coù theå thay ñoåi khi ñoä daøy lôùp möïc cao
hôn. Ví duï ñoä daøy lôùp möïc Magenta cao hôn laøm chuyeån
toâng maøu cuûa noù ñoû baàm. Caùc lôùp möïc Cyan coù ñoä daøy
cao hôn laøm cho maøu ñoù maát ñoä baõo hoaø vaø trôû neân xaùm
hôn. Ñoä baõo hoaø vaø toâng maøu cuûa caùc maøu töông ñoái
thuaàn khieát nhö maøu Vaøng cho thaáy coù raát ít thay ñoåi khi
thay ñoåi ñoä daøy lôùp möïc.
Söï chuyeån ñoåi toâng maøu coù theå ñöôïc lyù giaûi baèng caùch
tham chieáu söï dö toâng vaø thieáu toâng cuûa möïc. Dö toâng laø
maøu cuûa moät lôùp möïc ñuû daøy ñeå trôû neân ñuïc hoaøn toaøn.
Thieáu toâng laø maøu cuûa moät lôùp möïc moûng ñuû ñeå trôû neân
khaù trong suoát. Maøu cuûa moät lôùp möïc in bình thöôøng laø söï
keát hôïp cuûa dö toâng vaø thieáu toâng. Hieäu öùng cuûa dö toâng
trôû neân maïnh hôn neáu in vôùi moät lôùp möïc daøy hôn bình
thöôøng. Thieáu toâng seõ xaåy ra khi in vôùi moät lôùp möïc moûng
hôn bình thöôøng. Ví duï moät maøu Magenta neáu in daøy seõ coù
maøu ñoû baàm, neáu in moûng seõ coù maøu hoàng nhaït.
Moät ví duï xa hôn veà söï chuyeån ñoåi maøu do ñoä daøy lôùp
möïc coù theå ñöôïc minh hoaï baèng caùch xem xeùt nhöõng tyû
leä phaûn xaï cuûa moät loaïi möïc Magenta. Ñoä daøy lôùp möïc
bình thöôøng cuûa maøu Magenta phaûn xaï khoaûng 90% aùnh
saùng Ñoû côø tôùi noù vaø 30% aùnh saùng Xanh tím. Tæ leä Ñoû côø
/ Xanh tím laø 3 / 1. Neáu lôùp möïc coù ñoä daøy gaáp ñoâi thì ñoä
phaûn xaï trong vuøng maøu Ñoû côø baèng 90% cuûa giaù trò ñoä
daøy bình thöôøng; ñoä phaûn xaï thuaàn cuûa tia tôùi maøu Ñoû côø
laø 90% cuûa 90% (hay 81%). Söï phaûn xaï trong vuøng Xanh
tím giaûm xuoáng 30% cuûa 30% (hay xuoáng 9%) cuûa tia tôùi
maøu Xanh tím. Luùc naøy tæ leä maøu Ñoû côø so vôùi maøu Xanh
tím laø 9 / 1.
ª Ñoä boùng: lôùp möïc caøng daøy ñoä boùng caøng cao.
ª Ñoä sai leäch maøu: khi thay ñoåi ñoä daøy lôùp möïc caùc maøu
taàng thöù coù theå bieán ñoåi khaùc vôùi nhöõng maøu toâng nguyeân
töông öùng. Caùc maøu taïo bôûi söï pha troän taàng thöù coù
khuynh höôùng baån hôn caùc maøu toâng nguyeân. Hieäu öùng
naøy ñaùng chuù yù hôn khi in vôùi ñoä phaân giaûi tram thaáp.
ª Ñoä saéc neùt: Gia taêng ñoä daøy lôùp möïc seõ laøm taêng ñoä
töông phaûn in vaø do ñoù laøm taêng ñoä saéc neùt cuûa hình aûnh.
Coù theå taêng hoaëc giaûm ñoä daøy cuûa lôùp möïc trong in baèng
caùch môû löôõi dao gaït möïc, taêng toác ñoä voøng quay cuûa loâ
laáy möïc hoaëc taêng möùc ñoä thöôøng xuyeân dao ñoäng cuûa loâ
truyeàn möïc. Ñoái vôùi in oáng ñoàng thì coù theå taêng ñoä daøy
lôùp möïc treân maùy in baèng caùch haï goùc tieáp xuùc cuûa löôõi
dao gaït möïc, duøng moät löôõi dao gaït möïc daøy hôn hoaëc
cuøn hôn. Caùc phaàn töû in ñöôïc khaéc saâu hôn cuõng taïo ra
ñoä daøy lôùp möïc cao hôn. Trong in flexo, ñoä thoâ cuûa truïc
anilox, vieäc ñieàu chænh löôõi dao gaït möïc (gioáng nhö in
oáng ñoàng), ñoä deûo cuûa möïc, caáu taïo baûn in, aùp löïc in vaø
ñoä meàm cuûa truïc laên möïc, taát caû ñeàu aûnh höôûng ñeán ñoä
daøy lôùp möïc. Ñoä daøy lôùp möïc coù theå ñaït ñöôïc nhieàu hôn
trong in luïa baèng caùch duøng löôùi luïa daøy hôn, taêng aùp löïc
dao gaït cao su, duøng löôõi dao gaït möïc baèng cao su meàm
hôn, ñeå goùc gaït möïc cuûa dao gaït thaáp hôn, ñoä caêng cuûa
luïa thaáp hôn, toác ñoä keùo dao gaït cao su thaáp hôn vaø ñoä
beùn cuûa dao gaït cao su thaáp hôn.

Raát khoù xaùc ñònh ñoä daøy lyù töôûng cho moät loaïi möïc. Moät soá
ngöôøi ñeà nghò söû duïng maät ñoä toâng nguyeân vaø maät ñoä cuûa taàng
thöù 75% ñeå coù ñöôïc moät ñoä töông phaûn in toát. Ngöôøi ta duøng
coâng thöùc sau:
Độ tương phản in
Trong ñoù Ds laø maät ñoä cuøa maøu toâng nguyeân, Dt laø maät ñoä cuûa taàng
thöù 75%. Daõy tæ leä töông phaûn cho in toát laø töø 28% - 30%. Coâng
thöùc naøy coù theå giuùp caân baèng caùc ñoä daøy lôùp möïc töø maøu naøy sang
maøu khaùc vaø töø maùy in naøy sang maùy in khaùc, nhöng khoâng nhaát
thieát phaûi daãn ñeán vieäc taïo ra moät ñoä daøy lôùp möïc lyù töôûng.
Preucil ñeà nghò xem xeùt ñeán hieäu quaû maøu tröïc giaùc ñoái vôùi moät
loaïi möïc naøo ñoù khi choïn ñoä daøy lôùp möïc. Noù ñöôïc xaùc ñònh baèng
caùch ño maät ñoä lôùp möïc in qua caùc kính loïc maøu Ñoû côø, Xanh tím
vaø Xanh luïc. Giaù trò maät ñoä thaáp nhaát Dmin cuûa nhöõng chæ soá naøy
ñöôïc chia cho giaù trò maät ñoä cao nhaát Dmax ñeå tính ñoä xaùm cuûa
Preucil. Cuoái cuøng, moät bieåu ñoà keøm theo ñöôïc söû duïng ñeå ñònh
vò hieäu quaû maøu cao nhaát cho loaïi möïc ñang ñöôïc ño. Ñöôøng cong
cho giaù trò ñoä xaùm ñaõ tính ñöôïc choïn loïc vaø tieáp tuïc cho ñeán khi
ñaït ñöôïc ñænh ñieåm. Maät ñoä toái öu ñöôïc ñoïc töø truïc hoaønh.
Dmin
Hình 6.12: Ñoä ngaû xaùm = 100%
Dmax
Caùc maät ñoä in toái
öu theo khaùi nieäm
veà hieäu quaû maøu
tröïc giaùc
Maät ñoä “lyù töôûng”
ôû nôi maø ñöôøng
cong cho moät giaù
trò ñoä xaùm ñaït tôùi
ñænh ñieåm. Trong
thöïc teá phaûi duøng
caùc maät ñoä
cao hôn.
Caùc maät ñoä in toái öu theo khaùi nieäm veà hieäu quaû maøu tröïc giaùc.
Maät ñoä “lyù töôûng” ôû nôi maø ñöôøng cong cho moät giaù trò ñoä xaùm
ñaït tôùi ñænh ñieåm. Trong thöïc teá phaûi duøng caùc maät ñoä cao hôn.
Phöông phaùp hieäu quaû maøu tröïc giaùc cho raèng caùc maøu
Magenta vaø Cyan phaûi ñöôïc in ôû nhöõng maät ñoä thaáp hôn nhieàu
so vôùi caùc maøu Vaøng. Nhöng ñeå taïo ra caùc maøu Ñoû côø vaø Xanh
luïc toát thì thaät ra caùc maøu Vaøng ñöôïc in ôû caùc maät ñoä thaáp hôn
so vôùi caùc maøu khaùc. Do ñoù phöông phaùp naøy cuõng khoâng traû
lôøi thoaû ñaùng caâu hoûi veà maät ñoä toái öu.
Hình 6.13:
Maãu thöû nghieäm
vôùi caùc ñoä daøy
lôùp möïc
khaùc nhau
Ngoaøi ra coøn moät phöông phaùp ñeå xaùc ñònh ñoä daøy lôùp möïc cuûa
F.L.Cox (Gatf) . Phöông phaùp cuûa oâng ta döïa treân moät coâng
trình tröôùc ñaây cuûa Preucil vaø ñöa ra giaû ñònh raèng caùc khoái
maøu in choàng Ñoû côø, Xanh luïc vaø Xanh tím seõ haáp thuï moät tæ leä
nhaát ñònh nhöõng haáp thuï mong muoán cuûa chuùng. Nhöõng haáp thuï
mong muoán cho maøu Xanh luïc laø maøu Ñoû côø vaø Xanh tím; ng-
hóa laø maøu Xanh luïc in choàng seõ coù moät maät ñoä cao thoâng qua
moãi loaïi kính loïc Ñoû côø vaø Xanh tím naøy. Caùc lôùp möïc rieâng leû
neân ñöôïc ñieàu chænh cho ñeán khi caùc tæ leä gaàn ñaït ñeán lyù töôûng.
Tæ leä lyù töôûng cuûa söï haáp thuï aùnh saùng maøu Xanh luïc so vôùi
maøu Xanh tím ñeå taïo ra maøu Ñoû côø laø 0,80; tyû leä lyù töôûng cuûa
söï haáp thuï aùnh saùng Ñoû côø so vôùi Xanh tím ñeå taïo maøu Xanh
luïc laø 1,00 vaø tæ leä lyù töôûng cuûa söï haáp thuï aùnh saùnh maøu Ñoû côø
so vôùi maøu Xanh luïc ñeå taïo maøu Xanh tím laø 1,00.
Ñoä chính xaùc cuûa phöông phaùp naøy seõ bò aûnh höôûng bôûi söï
truyeàn möïc vaø caùc yeáu toá khaùc veà loãi toång hôïp maøu coäng.
Trong thöïc teá, nhöõng höôùng daãn treân ñaây thöôøng khoâng maáy
höõu duïng. Bôûi vì ñoä daøy lôùp möïc aûnh höôûng quaù nhieàu ñeán caùc
yeáut oá chaát löôïng in, moät thay ñoåi coù lôïi cho moät yeáu toá naøy
thì laïi baát lôïi cho yeáu toá khaùc.Thaäm chí neáu chæ xeùt caùc yeáu toá
veà maøu saéc thì ñieàu naøy vaãn ñuùng. Ñieàu naøy giaûi thích taïo sao
caùc nhaân vieân vaän haønh maùy in hay coù thoùi quen ñieàu chænh ñoä
daøy lôùp möïc vaø thöù töï choàng maøu ñeå laøm taêng söï theå hieän cuûa
moät aán phaåm.
Maëc duø khoâng theå xaùc ñònh maät ñoä toái öu cuûa caùc khoái maøu in
do khoâng bieát ñoä daøy lôùp möïc toái öu, nhöng ñieàu naøy khoâng
coù nghóa laø caùc nhaø maùy in khoâng neân thieát laäp moät tieâu chuaån
tham chieáu noäi boä. Moät tieâu chuaån noäi boä raát höõu ích ñeå taïo ra
caùc thoâng soá cho quaù trình cheá baûn.
Caùc maät ñoä chuaån seõ leä thuoäc vaøo ñoä mòn cuûa beà maët in vaø söï taäp
trung chaát maøu cuûa möïc. Caû hai thuoäc tính naøy caøng cao thì maät
ñoä ñaït ñöôïc caøng cao. Trong quaù trình in, nhaân vieân vaän haønh
maùy in coù theå kieåm soaùt ñöôïc: maät ñoä, toâng maøu vaø ñoä baõo hoaø
cuûa caùc maøu toâng nguyeân cuõng nhö caùc maøu taàng thöù, ñoä boùng,
söï gia taêng taàng thöù, ñoä saéc neùt vaø söï truyeàn möïc. Taát caû nhöõng
yeáu toá naøy coù theå bò aûnh höôûng khi ñoä daøy lôùp möïc thay ñoåi.
Ñoä daøy lôùp möïc toát nhaát seõ giuùp traùnh ñöôïc nhöõng vaán ñeà nhö
boùc möïc hoaëc loät giaáy vaø giuùp cho quaù trình in oån ñònh. Nghóa
laø seõ coù moät söï saép xeáp sao cho ñoä daøy lôùp möïc khoâng quaù daøy
hoaëc quaù moûng ñeå taïo ra caùc ñieàu kieän in coù khaû naêng phuïc
cheá cao nhaát.
6.4.6 Söï truyeàn möïc

Söï truyeàn möïc hay trapping nghóa laø chuyeån moät lôùp möïc leân
moät lôùp möïc ñaõ ñöôïc in tröôùc ñoù. Tæ leä truyeàn möïc laø tæ leä giöõa
khaû naêng möïc phuû leân ñöôïc treân moät lôùp möïc in tröôùc ñoù so
vôùi ñoä phuû leân giaáy chöa in, ví duï söï truyeàn möïc 80% nghóa laø
ñoä daøy lôùp möïc cuûa möïc in thöù hai treân lôùp möïc in ñaàu laø 80%
so vôùi ñoä daøy lôùp möïc thöù hai treân moät beà maët giaáy chöa in.
Caùc töø nhö öôùt choàng öôùt vaø öôùt choàng khoâ noùi ñeán vieäc lôùp
möïc thöù hai choàng leân lôùp möïc tröôùc ñoù coøn öôùt hay ñaõ khoâ.
Trong in moät maøu ngöôøi ta in öôùt choàng khoâ trong in 4 maøu laø
öôùt choàng öôùt vaø in 2 maøu laø öôùt choàng khoâ laãn öôùt choàng öôùt.
Trong caùc ñieàu kieän in thoâng thöôøng, vieäc truyeàn möïc khoâng
ñuû thöôøng xaûy ra. Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc truyeàn
möïc bao goàm:
ª Ñoä taùch dính cuûa möïc (ñoä seät): Ñeå taïo ñieàu kieän deã daøng
cho vieäc chuyeån moät lôùp möïc naøy leân moät lôùp möïc khaùc
ñöôïc in tröôùc ñoù thì ñoä seät cuûa möïc ñang ñöôïc in neân thaáp
hôn ñoä seät cuûa caùc loaïi möïc ñaõ in tröôùc. Neáu nhö ñoä seät cuûa
lôùp möïc thöù hai cao hôn lôùp möïc thöù nhaát thì coù theå xaûy ra
hieän töôïng möïc bò truyeàn ngöôïc, töùc laø moät ít möïc in ñaàu
tieân coù theå bò möïc in laàn hai keùo ra khoûi giaáy vaø truyeàn
ngöôïc veà maùng möïc cuûa noù. Ví duï khi in maøu Magienta
coù ñoä seät cao leân treân maøu Vaøng coù ñoä seät thaáp hôn thì
coù nhieàu khaû naêng maøu Vaøng bò maøu ñoû loät ra vaø truyeàn
ngöôïc veà maùng möïc maøu ñoû khieán noù ngaû sang maøu cam.
Hình 6.14:
Thöû ñoä taùch dính
möïc baèng tay
Mực có độ tách dính cao = dải mực kéo ra dài
Mực có độ tách dính thấp = dải mực kéo ra ngắn
ª Ñoä daøy lôùp möïc: Neáu ñoä daøy cuûa lôùp möïc in ñaàu tieân
cao hôn nhieàu so vôùi ñoä daøy lôùp möïc in laàn hai thì coù theå
daãn ñeán hieän töôïng truyeàn möïc khoâng ñuû. Giaû söû nhö
moät boä möïc coù ñoä taùch dính giaûm daàn theo thöù töï in ñang
ñöôïc söû duïng thì ñoä daøy lôùp möïc cuûa taát caû caùc maøu neân
baèng nhau. Ñeå truyeàn möïc toát nhaát, ñoä daøy lôùp möïc neân
gia taêng moät ít töø ñôn vò 1 ñeán ñôn vò 4, ñoàng thôøi ñoä taùch
dính cuûa caùc lôùp möïc in sau neân giaûm töông öùng.
ª Nhieät ñoä möïc: Söï gia taêng nhieät ñoä laøm giaûm ñoä taùch
dính cuûa moät loaïi möïc do ñoù taùc ñoäng ñeán khaû naêng
truyeàn möïc cuûa noù. Taát caû caùc loaïi möïc neân ñöôïc giöõ ôû
cuøng moät nhieät ñoä.
ª Thôøi gian giöõa caùc laàn in: Thôøi gian ngöng giöõa laàn in
ñaàu vaø laàn thöù hai caøng daøi bao nhieâu, thì caøng coù nhieàu
thôøi gian cho lôùp möïc ñaàu tieân khoâ baáy nhieâu. Ñoä taùch
dính cuûa lôùp möïc in seõ baét ñaàu taêng khi noù baét ñaàu khoâ.
Söï gia taêng ñoä taùch dính taïo ñieàu kieän cho söï truyeàn möïc
cuûa caùc maøu sau. Saáy khoâ hoaëc saáy moät phaàn lôùp möïc
ñaàu tieân giöõa caùc laàn in cuõng giuùp caûi thieän vieäc truyeàn
möïc. Neáu thôøi gian giöõa nhöõng laàn in troâi qua quaù laâu (ví
duï nhö khi moät aán phaåm 4 maøu ñang ñöôïc in treân moät
maùy in moät maøu) thì nhöõng vaán ñeà veà truyeàn möïc khoâ seõ
xaûy ra. Khi ñoù nhieàu chaát phuï gia trong loaïi möïc ñaàu tieân
(ví duï nhö caùc chaát saùp) coù theå chuyeån leân beà maët in vaø
ñoùng vai troø nhö moät raøo caûn ñoái vôùi loaïi möïc thöù hai.
ª Caân baèng möïc - nöôùc: Trong in offset, löôïg nöôùc laøm
aåm coù theå aûnh höôûng ñeán ñoä taùch dính möïc vaø sau ñoù laø
söï truyeàn möïc. Neáu coù quaù nhieàu nöôùc thì ñoä taùch dính
cuûa möïc seõ giaûm. Neáu nöôùc cho vaøo khoâng ñuû thì ñoä taùch
dính cuûa möïc seõ taêng (trong caùc loaïi möïc in, löôïng nöôùc
chieám khoaûng 40%). Vieäc duy trì söï caân baèng möïc - nöôùc
chính xaùc cho taát caû caùc maøu laø raát quan troïng giuùp traùnh
ñöôïc hieän töôïng boâng tuyeát vaø caën dô trong dung dòch
maùng nöôùc.
ª Ñoä haáp thuï cuûa giaáy: Beà maët in caøng thaám huùt bao nhieâu
thì söï thaâm nhaäp cuûa chaát daãn möïc vaøo beà maët in caøng
nhanh baáy nhieâu. Vieäc naøy ñaõ gaây neân moät söï gia taêng veà
ñoä taùch dính cuûa lôùp möïc taïo ñieàu kieän cho vieäc truyeàn
möïc cuûa caùc loaïi möïc keá tieáp.
ª Ñoä phuû möïc treân khuoân in: Khi taát caû caùc yeáu toá khaùc
khoâng ñoåi thì möïc treân khuoân in vôùi ñoä phuû möïc thaáp
thöôøng coù khuynh höôùng bò taêng ñoä taùch dính. Hieän töôïng
naøy ñöôïc giaûi thích nhö sau: khi in vôùi khuoân in caàn ít
möïc thì möïc treân caùc loâ möïc seõ chuyeån xuoáng khuoân
chaäm hôn khi in vôùi caùc khuoân ñoøi hoûi ñoä phuû möïc lôùn.
Möïc caøng naèm laâu treân caùc loâ möïc thì söï boác hôi hay
polymer hoùa chaát daãn caøng nhieàu neân khi möïc xuoáng ñeán
baûn thì ñoä taùch dính cao hôn. Ñeå traùnh vaán ñeà naøy khi in
treân caùc khuoân in caàn ñoä phuû möïc thaáp ta neân duøng caùc
loaïi möïc coù ñoä taùch dính thaáp. Ngöôïc laïi, caùc khuoân in
coù caùc vuøng hình aûnh ñoøi hoûi ñoä phuû möïc lôùn thì phaûi coù
löïc taùch dính möïc töø giaáy cao hôn caùc khuoân in yeâu caàu
ñoä phuû möïc thaáp.
ª Ño söï truyeàn möïc. Phöông phaùp ño söï truyeàn möïc tieän
lôïi nhaát laø ño maät ñoä cuûa lôùp möïc in ñaàu tieân, maät ñoä
cuûa lôùp möïc thöù hai vaø maät ñoä taïi nôi 2 maøu in choàng leân
nhau baèng kính loïc daønh cho maøu cuûa lôùp möïc in sau. Ví
duï, neáu magenta laø lôùp möïc xuoáng laàn hai thì caùc chæ soá
ñöôïc laáy qua kính loïc Xanh luïc. Maùy ño maät ñoä ñöôïc caân
chænh veà zero treân beà maët tôø in tröôùc khi ño. Tæ leä truyeàn
möïc ñöôïc tính theo phöông trình Preucil:
Dop - D1
Tỉ lệ truyền mực thực tế = 100%
D2
Trong ñoù D1 laø maät ñoä cuûa lôùp möïc ñaàu tieân, D2 laø maät ñoä
cuûa lôùp möïc thöù hai vaø Dop laø maät ñoä taïi nôi 2 maøu choàng
leân nhau.
Phöông phaùp ñaùnh giaù söï truyeàn möïc baèng maät ñoä keá khoâng
ñöa ra caùc soá ño chính xaùc veà ñoä daøy lôùp möïc. Ñieàu naøy xaûy ra
do aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá sau: ñoä boùng vaø phaûn xaï cuûa beà
maët, phaûn xaï noäi taïi ña phöông, ñoä ñuïc cuûa lôùp möïc thöù hai,
söï hoài chuyeån cuûa caùc lôùp möïc vaø ñoä caûm nhaän phoå cuûa maùy
ño maät ñoä. Ñaëc bieät laø vieäc söû duïng caùc kính loïc baêng taàn heïp
so vôùi caùc kính loïc baêng taàn roäng trong caùc maùy ño maät ñoä seõ
aûnh höôûng ñeán caùc tính toaùn veà söï truyeàn möïc. Moät söï truyeàn
möïc 100% thöôøng dao ñoäng giöõa 95% vaø 105% hoaëc trong vaøi
tröôøng hôïp coøn naèm ngoaøi nhöõng giôùi haïn naøy.
Do aûnh höôûng cuûa ñoä daøy lôùp möïc neân vieäc truyeàn möïc toái öu
coù theå phuï thuoäc vaøo moät aán phaåm nhaát ñònh. Trong thöïc teá,
ñaït ñöôïc söï truyeàn möïc 100% laø bình thöôøng nhöng caùc giaù trò
coù theå chaáp nhaän ñöôïc veà maët thöông maïi naèm trong khoaûng
töø 75 ñeán 90% ngaøy caøng quen thuoäc khi in öôùt choàng öôùt. Hôn
nöõa, tính oån ñònh cuûa söï truyeàn möïc quan troïng hôn vieäc ñaït
ñöôïc moät giaù trò tuyeät ñoái naøo ñoù.
Luïc giaùc maøu GATF laø moät bieåu ñoà toát ñeå tìm hieåu veà nhöõng
thay ñoåi söï truyeàn möïc. Maät ñoä cuûa caùc lôùp möïc in choàng leân
nhau ñöôïc veõ treân bieåu ñoà. Söï khaùc bieät giöõa tôø in thöû vaø thaät
thöôøng ñöôïc so saùnh treân loaïi bieåu ñoà naøy.
Ñeå ñaït ñöôïc söï truyeàn möïc toát ngöôøi ta thöôøng khuyeán caùo neân
duøng caùc loaïi möïc coù ñoä seät giaûm daàn. Nghóa laø loaïi möïc in ñaàu
coù theå coù ñoä seät cao nhaát maø khoâng bò boùc giaáy, caùc loaïi möïc
sau ñoù coù moät ñoä seät thaáp hôn khoaûng hai ñieåm. Ví duï loaïi möïc
xuoáng ñaàu tieân coù ñoä seät laø 18 vaø caùc loaïi möïc sau coù giaù trò
laàn löôït laø 16, 14 vaø 12.
6.4.7 Söï gia taêng taàng thöù vaø caùc yeáu toá coù lieân quan
Ñeå truyeàn möïc sang beà maët in caàn phaûi duøng moät aùp löïc vì
möïc laø moät chaát loûng neân aùp löïc naøy khoâng chæ neùn möïc vaøo
beà maët in maø coøn laø laøm cho noù lan ra caùc phía. Do caàn aùp löïc
ñeå truyeàn möïc neân möïc cuõng bò phaân taùn gaây neân söï gia taêng
taàng thöù.
Hình 6.15:
Traïng thaùi cuûa
ñieåm tram qua
caùc coâng ñoaïn
6.4.8 Söï thay ñoåi kích thöôùc ñieåm tram daãn ñeán söï gia
taêng taàng thöù
Hình 6.16:
Söï bieán daïng
ñieåm tram:
ñuùp neùt
ª Söï gia taêng taàng thöù: Laø moät phaàn cuûa söï bieán daïng caùc
haït tram. Caùc daïng khaùc laø keùo dòch vaø ñuùp neùt. Keùo dòch
laø söï bieán daïng coù ñònh höôùng cuûa ñieåm tram, moät ñieåm
tram troøn treân baûn keõm coù daïng gaàn gioáng nhö hình baàu
duïc khi truyeàn leân giaáy. Ñuùp neùt laø hieän töông khi in haït
tram seõ coù moät boùng cuûa noù naèm leäch moät beân vaø nhaït
hôn noù.
Maëc duø coù theå loaïi boû keùo dòch vaø ñuùp neùt nhöng ôû möùc
ñoä naøo ñoù nhöng söï gia taêng taàng thöù luoân xuaát hieän.
Baûng lieät keâ döôùi ñaây cho thaáy caùc yeáu toá khaùc nhau aûnh
höôûng ñeán söï bieán daïng ñieåm tram:
ª Ñoä daøy lôùp möïc: lôùp möïc caøng daøy khi söï gia taêng taàng
thöù caøng nhieàu.
ª AÙp löïc in: AÙp löïc in caøng lôùn thì söï gia taêng taàng thöù caøng
nhieàu, aùp löïc coù theå ñieàu chænh baèng nhieàu caùch nhö loùt
laïi keõm vaø taám cao su.
ª Taám cao su: Loaïi cao su chòu neùn laøm bieán daïng ñieåm
tram ít hôn nhöõng taám cao su thöôøng vaø taïo ra söï gia taêng
taàng thöù ít hôn.
ª Söï caân baèng möïc - nöôùc: Trong in offset, caáp nöôùc nhieàu
quaù laøm cho möïc trôû neân nhieãm nöôùc. Hieän töôïng naøy
cuõng laøm cho gia taêng taàng thöù nhieàu hôn.
ª Ñoä caêng cuûa baûn keõm vaø cao su: Neáu ñoä caêng khoâng ñuû
thì ñuùp neùt coù theå xaåy ra.
ª Toác ñoä in: Toác ñoä in taêng coù khuynh höôùng laøm giaûm söï
gia taêng taàng thöù neáu maùy in ñang ôû trong ñieàu kieän toát
vaø coù theå ñieàu chænh ñöôïc.
ª Caùc yeáu toá veà giaáy: Caùc loaïi giaáy caøng mòn, traùng phaán
caøng nhieàu cho thaáy gia taêng taàng thöù caøng ít.
ª Caùc yeáu toá veà möïc: Caùc loaïi möïc coù ñoä taùch dính caøng
cao vaø noàng ñoä saéc toá caøng cao thì gia taêng taàng thöù
caøng ít.
Caùc yeáu toá thích hôïp vôùi caùc quy trình ñöôïc lieät keâ döôùi ñaây:
ª In oáng ñoàng: Söï bieán daïng ñieåm tram trong in oáng ñoàng
gioáng nhö söï lan traûi ñieåm tram. Söï lan traûi chuû yeáu laø do
hoaït ñoäng mao daãn cuûa giaáy. Dung löôïng cuûa oâ chöùa möïc
caøng lôùn, ñoä deûo cuûa möïc caøng thaáp thì söï lan traûi ñieåm
tram caøng deå xaåy ra.
ª In flexo: Söï gia taêng taàng thöù trong in flexo goàm caùc yeáu
toá cuûa in oáng ñoàng vaø in offset. Ngoaøi ra löôùi ñieåm treân
truïc anilox caøng thoâ thì söï gia taêng taàng thöù caøng nhieàu.
Töông töï, goùc tieáp xuùc löôõi dao gaït thaáp hôn seõ laøm gia
taêng taàng thöù cao hôn. Nhöõng yeáu toá khaùc laøm taêng taàng
thöù bao goàm caùc löôõi gaït möïc daøy hôn vaø caùc truïc laên
truyeàn möïc baèng cao su meàm hôn.
ª In luïa: Nhöõng yeáu toá gia taêng taàng thöù trong in luïa laø caùc
yeáu toá chæ coù lieân quan ñeán quy trình naøy maø thoâi. Löôùi
luïa daøy hôn vaø aùp löïc dao gaït cao su coù khuynh höôùng
laøm taêng taàng thöù. Caùc dao gaït baèng cao su meàm hôn,
goùc gaït möïc vaø toác ñoä in thaáp hôn, ñoä deûo cuûa möïc thaáp
hôn seõ laøm taêng taàng thöù. Neáu ñaàu cuûa dao gaït cao su laøm
troøn thay vì saéc vaø neáu ñoä caêng cuûa löôùi luïa hay ñoä phaân
giaûi tram thaáp thì deã laøm taêng taàng thöù.
Nhöõng maãu kieåm tra cuûa GATF ñaõ phaùt trieån ñeå kieåm tra
baèng maét söï bieán daïng ñieåm tram ñöôïc trình baøy trong minh
hoïa. Moät vaán ñeà vôùi caùc oâ naøy laø chuùng khoâng xaùc ñònh ñöôïc
nguyeân nhaân gaây neân ñoä bieán daïng maø chuùng chæ cho thaáy
söï bieán daïng. Caùc oâ kieåm tra hình sao cuûa GATF cho thaáy roõ
raøng nguyeân nhaân gaây neân söï bieán daïng ñieåm tram, ñoù coù theå
laø gia taêng taàng thöù, keùo dòch hoaëc ñuùp neùt. OÂ kieåm tra hình
sao khueách ñaïi söï gia taêng taàng thöù ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù ñeå
ngöôøi thôï vaän haønh coù theå thaáy khi quan saùt taâm cuûa oâ kieåm
tra. Maät ñoä cuûa oâ naøy cuõng coù theå ño ñöôïc. Minh hoïa cho thaáy
nhöõng vi aûnh cuûa caùc vuøng thang kieåm tra hình sao vaø toâng
tram töø hai tôø in. Baûng döôùi trình baøy caùc soá ño maät ñoä cuûa toâng
tram vaø caùc vuøng toâng nguyeân.
Hình 6.17:
Nhöõng thang
kieåm tra ñöôïc
Gatf phaùt trieån ñeå
theo doõi veà kích
thöôùc ñieåm tram
A. OÂ kieåm tra hình sao
B. Thang kieåm tra söï gia taêng taàng thöù
C. Thang kieåm tra söï gia taêng taàng thöù

Hình 6.18:
Nhöõng thang
kieåm tra ñöôïc
Gatf phaùt trieån ñeå
theo doõi veà kích
thöôùc ñieåm tram
Vieäc söû duïng oâ kieåm tra hình sao cho thaáy
A. Bình thöôøng B. Taêng taàng thöù
C. Keùo dòch D. Ñuùp neùt

Chuù yù raèng ñoä bieán thieân 8% trong maät ñoä toâng nguyeân laøm
bieán thieân 26% trong maät ñoä toâng tram vaø 60% trong maät ñoä taïi
taâm ñieåm cuûa oâ kieåm tra hình sao. Ñoä nhaïy vôùi söï gia taêng taàng
thöù cao cuûa thang kieåm tra naøy cho pheùp nhaân vieân vaän haønh
maùy in tìm ra nhöõng thay ñoåi tröôùc khi chuùng phaùt sinh thaønh
nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng.
Hình 6.19:
Caùc vi aûnh cuûa
toâng tram vaø oâ
kieåm tra hình sao
treân hai tôø
in maãu.
Caùc vi aûnh cuûa toâng tram vaø oâ kieåm tra hình sao treân hai tôø in
maãu. Taâm cuûa oâ kieåm tra hình sao ñoùng vai troø nhö moät ñieåm
chæ thò cöïc nhaïy ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi trong nhöõng ñieàu kieän
aûnh höôûng ñeán söï gia taêng taàng thöù.
Theo doõi söï gia taêng taàng thöù baèng caùc soá ño maät ñoä
Toâng Toâng Maät ñoä taïi oâ Dieän tích

Maãu
nguyeân tram kieåm tra hình sao haït tram
No.1 1.36 0.38 0.64 54%
No.2 1.26 0.30 0.40 48%
Moät phöông phaùp nöõa ñeå xaùc ñònh ñoä bieán daïng ñieåm tram laø
thoâng qua vieäc söû duïng caùc soá ño maät ñoä. Tieâu bieåu laø maät ñoä
ño töø caùc giaù trò toâng nguyeân vaø toâng tram cuûa moät baûn in, dieän
tích ñieåm tra ñöôïc tính baèng baèng caùch duøng phöông trình Mur-
ray -Davies hoaëc phöông trình Yule - Nielsen laø heä quaû cuûa
phöông trình naøy. Moät soá maùy ño maät ñoä ñöôïc laäp trình saün caùc
phöông trình naøy ñeå deã tính dieän tích ñieåm tram.
Moät vaán ñeà veà bieán daïng ñieåm tram nöõa laø ñoä gai (graininess),
noù xuaát hieän khi söï gia taêng taàng thöù khaù cao. Caùc daûi tram
khoâng ñeàu coù lieân quan nhieàu ñeán ñoä bieán daïng cuûa chi tieát aûnh
chöù khoâng phaûi giaù trò toâng.
Hình 6.20:
Minh hoaï caùc vi
aûnh, töø traùi sang
phaûi ñoä gia taêng
daàn
Noùi chung, giaûm thieåu ñoä bieán daïng ñieåm tram laø caàn thieát,
nhöng moät soá phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå giaûm ñoä bieán daïng
ñieåm tram coù theå gaây ra nhöõng heä quaû khoâng mong muoán. Ví
duï, neáu giaûm ñoä daøy lôùp möïc thì seõ giaûm luoân ñoä bieán daïng
ñieåm tram vaø heä quaû khoâng ñaùng coù laø maät ñoä maøu toái ña cuõng
bò giaûm. Neáu boå sung vaøo möïc caùc saéc toá ñeå coù theå ñaït ñöôïc
maät ñoä cao vôùi moät lôùp möïc moûng thì caùc thuoäc tính truyeàn
möïc coù theå bò aûnh höôûng ñeán möùc laøm cho möïc khoâng theå söû
duïng ñöôïc. Moät giaûi phaùp cho in offset laø söû duïng moät taám cao
su chòu neùn thay vì taám cao su thöôøng. Tuy nhieân söï thay theá
naøy coù theå khoâng thoaû maõn khi in caùc khoái maøu lôùn chaúng haïn
nhö khi caùc nhaõn haøng.
AÙp löïc in, möùc ñoä naïp möïc vaø nhöõng yeáu toá khaùc neân ñöôïc
ñieàu chænh ñeå giaûm thieåu hay loaïi tröø ñoä gai, keùo dòch vaø ñuùp
neùt. Neân xem söï gia taêng taàng thöù nhö moät loãi caàn söûa chöõa,
nhöng ñuùng hôn laø moät ñaëc tính cuûa möïc, chaát lieäu in, baûn keõm,
taám phuû vaø maùy in ñang ñöôïc söû duïng. Khi söï gia taêng taàng thöù
trôû neân oån ñònh ta xaùc ñònh ñaëc tính cuûa noù vaø buø tröø trong quaù
trình cheá baûn. Nghóa laø neáu moät maùy in taïo moät ñieåm tram 50%
treân phim thaønh moät ñieåm tram 60% treân tôø in thì caùc phim sau
coù theå ñöôïc ñieàu chænh ñeå chuùng coù giaù trò ñieåm tram thaáp hôn
10% taïi ñieåm ñoù. Thang kieåm tra taàng thöù Wedge cuûa GATF
ñöôïc cheá taïo ñeå giuùp moâ taû ñoä leäch toâng treân maùy in.
Söï gia taêng taàng thöù thöôøng ñöôïc dieãn taû nhö moät soá löôïng caàn
phaûi coäng vaøo. Nghóa laø neáu moät giaù trò ñieåm tram treân phim
laø 50% thì seõ ñöôïc in nhö moät ñieåm tram 55%, maëc duø ñieåm
tram ñoù ñaõ thu theâm ñöôïc 5% nhöng veà maët toaùn hoïc maø noùi thì
ñieåm tram naøy hieän giôø ñaõ lôùn hôn 10%. Gia taêng taàng thöù cuõng
laø moät haøm soá cuûa caùc giaù trò phim goác. Nghóa laø moät ñieåm
tram 0% vaø moät ñieåm tram 100% khoâng theå taêng theâm ñöôïc.
Moät chaám 99% coù theå thu theâm vaøo 1%, nhöng moät giaù trò toâng
maøu ôû khoaûng giöõa (laân caän 50%) coù tieàm naêng taêng leân ñaùng
keå. Maët khoâng tuyeán tính cuûa söï gia taêng taàng thöù ñöôïc trình
baøy trong ñoà thò. Vuøng taêng cao nhaát laø giaù trò toâng maøu coù dieän
tích ñieåm tram lôùn nhaát. Trong nhieàu tröôøng hôïp thì giaù trò ñieåm
tram 50% seõ taêng leân nhieàu nhaát, nhöng noù coù theå cao hoaëc
thaáp hôn tuyø vaøo hình daïng cuûa ñieåm tram.
Hình 6.21:
Moät ví duï veà caùc
ñaëc tính gia taêng
taàng thöù tieâu
bieåu qua thang
taàng thöù
Nhieàu cuoäc khaûo saùt trong ngaønh in cho thaáy söï gia taêng taàng
thöù toång theå (keát hôïp caû vaät lyù vaø quang hoïc) bình quaân khoaûng
20% taïi giaù trò phim 50%. Gia taêng taàng thöù töø phim sang baûn in
khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo vieäc söû duïng baûn keõm aâm hay döông.
Moät baûn keõm döông maát khoaûng 4% taïi giaù trò 50% trong khi
ñoù moät baûn keõm aâm taêng theâm 2%. Khi ñieåm tram treân baûn
keõm hay tôø in coù giaù trò thaáp hôn giaù trò ñieåm tram treân phim thì
ñieåm tram ñoù trôû neân saéc neùt hôn.
6.4.7 Kyõ thuaät UCR
Kyõ thuaät UCR – Under Color Removal laø kyõ thuaät thay theá caùc
maøu xaùm ñöôïc taïo bôûi ba maøu C, M vaø Vaøng baèng löôïng maøu
ñen töông öùng ôû phaàn toái cuûa hình aûnh vaø bieán theå cuûa noù –
GCR – Gray Component Replacement – kyõ thuaät thay theá caùc
maøu xaùm taïo bôûi 3 maøu C, M vaø Vaøng ñöôïc söû duïng rieâng leû ñeå
buø tröø cho moät soá vaán ñeà veà truyeàn möïc vaø gia taêng taàng thöù.
Kyõ thuaät UCR ñöôïc phaùt trieån döïa treân thöïc teá laø moät soá maùy
in gaëp khoù khaên trong vieäc in caùc lôùp möïc 4 maøu choàng leân
nhau trong khi lôùp möïc tröôùc ñoù vaãn coøn öôùt. UCR laøm giaûm
giaù trò caùc ñieåm tram maøu Vaøng, magenta vaø cyan ôû baát kyø nôi
naøo maø söï phoái troän cuûa ba maøu naøy taïo neân maøu xaùm vaø thay
vaøo ñoù laø moät tyû leä maøu ñen töông öùng. Neáu in 4 maøu vôùi caùc
giaù trò C=100%, M= 100%, Vaøng = 100% vaø ñen 100% thì ta seõ
coù ñoä phuû möïc 400%, neáu caùc giaù trò cuûa 4 maøu ñoàng nhaát ñöôïc
giaûm xuoáng 60% Vaøng, 60% magenta, 70% cyan vaø 70% ñen,
ñoä phuû möïc seõ laø 260% so vôùi 400% tröôùc ñoù. Nhöõng baûn taùch
maøu naøy ñöôïc moâ taû laø coù 260% UCR.
Nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng UCR cho raèng khi duøng UCR thì söï
truyeàn möïc chuû yeáu laø moät haøm soá cuûa ñoä daøy lôùp möïc. Trong
ví duï 260% UCR ôû ñoaïn cuoái cuûa ñöôøng cong taàng thöù (phaàn
toái cuûa hình aûnh) roõ raøng laø phaûi coù nhöõng vuøng cöïc nhoû trong
caùc ñieåm tram choàng laép chöùa caùc maøu cuûa taát caû 4 maøu. Ñoái
vôùi caùc ñieåm tram naèm caïnh vaø khoâng choàng laép leân nhau, thì
caùc giaù trò cuûa moãi ñieåm tram seõ ít hôn 50%. Do ñoù, ñoä phuû
400% chaéc chaén xaûy ra ñoái vôùi haàu heát caùc giaù trò cuûa UCR.
Hình 6.22: Giá trị UCR cao
Hình aûnh ñöôïc
taùch maøu vôùi Phối trộn tạo tông xám
caùc ñoä phuû möïc Giá trị UCR thấp

khaùc nhau
Ñoä phuû möïc taïi

caùc vuøng toái khi in CMYK
4 maøu CMYK 320%
250%
370%
Ñoä phuû möïc taïi

caùc vuøng toái khi in CMY
3 maøu CMY 225%
157%
278%
Ñeå giaûi thích ñaày ñuû veà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa UCR thì caàn
phaûi xem xeùt ñeán söï gia taêng taàng thöù. Haàu heát öùng duïng cuûa
UCR ñeàu coù lieân quan ñeán vieäc in baùo, quy trình naøy söû duïng
caùc loaïi möïc coù theå in ôû toác ñoä cao treân moät loaïi giaáy coù ñònh
löôïng thaáp. Ñeå phoøng loät giaáy caàn phaûi traùnh caùc lôùp möïc moûng
nhöng caùc lôùp möïc daøy hôn laïi laøm cho söï gia taêng taàng thöù cao
hôn. Ñoái vôùi nhöõng giaù trò ñieåm tram 100% möïc khoâng thaám
ñöôïc vaøo giaáy seõ tuï laïi moät lôùp töông ñoái daøy treân giaáy gaây khoù
khaên khi truyeàn lôùp möïc in keá tieáp leân lôùp möïc ñaàu tieân. Ñoái
vôùi caùc giaù trò ñieåm tram 60% thì möïc lan ra caùc caïnh (gia taêng
taàng thöù) theo löïc eùp in, sau ñoù moät ít möïc thaám vaøo giaáy vaø
phaàn coøn laïi lan ra giaáy cho ñeán moät möùc ñoä töông töùng vôùi söï
gia taêng taàng thöù cuûa heä thoáng. Keát quaû laø ñoä daøy cuûa lôùp möïc
ñöôïc in thaáp hôn tröôøng hôïp khoâng coù UCR vaø söï truyeàn möïc
cuûa lôùp möïc thöù hai leân lôùp möïc thöù nhaát deã daøng hôn.
Nhöôïc ñieåm chính cuûa UCR laø khi UCR taêng thì maät ñoä toái ña
(Dmax) cuûa tôø in giaûm. Dmax giaûm coù nghóa laø ñoä töông phaûn
giaûm vaø chaát löôïng giaûm. Do ñoù neân traùnh duøng UCR. Khi saün
coù caùc nguyeân lieäu chaát löôïng toát, maùy in ñaõ ñöôïc laäp trình ñeå
giaûm thieåu söï gia taêng taàng thöù vaø söï truyeàn möïc ñaït ñöôïc toái
ña thì môùi caàn UCR. Khi in taïp chí vôùi toác ñoä cao vaø caùc loaïi
aán phaåm töông töï thì cuõng neân söû duïng UCR vôùi caùc giaù trò töø
240% ñeán 300%.
Moät bieán theå cuûa UCR laø GCR, kyõ thuaät naøy chæ môùi ñöôïc phoå
bieán gaàn ñaây. Haàu heát caùc phaàn meàm cheá baûn hieän ñaïi ngaøy
nay ñeàu coù khaû naêng taïo GCR. Öu ñieåm chính cuûa GCR laø noù
khoâng laøm bieán ñoåi maøu nghieâm troïng treân maùy in. Ví duï: khi
khoâng söû duïng GCR, neáu löôïng maøu Cyan coù trong maøu naâu
bò bieán ñoåi khi in thì maøu phuïc cheá ñöôïc seõ daàn chuyeån thaønh
ñoû hoaëc maøu ñen, neáu söû duïng GCR vaø thay theá cyan baèng
maøu ñen thì nhöõng bieán ñoåi cuûa ñieåm tram maøu ñen seõ chæ laøm
cho maøu naâu trôû neân saùng hôn hoaëc xaäm hôn nhöng toâng maøu
khoâng thay ñoåi. Tuy nhieân nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy raèng
trong moät vaøi tröôøng hôïp söû duïng GCR, caùc maøu rieâng bieät
trong hình aûnh coù theå bò bieán ñoåi nhieàu hôn so vôùi khi in bình
thöôøng. Thuaän lôïi khaùc cuûa GCR laø giuùp haïn cheá söû duïng caùc
loaïi möïc in maøu ñaét tieàn.
Vaán ñeà chính vôùi GCR cuõng nhö UCR laø maät ñoä cuûa caùc maøu
xaäm hôn bò giaûm xuoáng. Ñoái vôùi nhieàu aán phaåm thì ñaây khoâng
phaûi laø moät vaán ñeà lôùn nhöng vôùi nhöõng aán phaåm khaùc khoâng
sao caû. Ñoä phuû 300% khoâng nheï hôn ñaùng keå so vôùi ñoä phuû
400% do ñoù trong nhöõng tröôøng hôïp yeâu caàu caùc maøu ñen maïnh
vaø daøy ñaëc thì löôïng GCR hay UCR neân söû duïng haïn cheá. Neáu
söû duïng GCR quaù möùc thì ñoä boùng cuûa baûn phuïc cheá seõ bò giaûm.
Caùc möùc ñoä GCR phoå bieán nhaát naèm trong khoaûng 40% vaø 60%.
Hình 6.23:
Caùc baûn in 3
maøu, ñen vaø 4
maøu ñoái vôùi caùc
baûn taùch maøu
bình thöôøng,UCR
vaø GCR
6.4.8 Söï choàng maøu aûnh höôûng ñeán chaát löôïng phuïc
cheá maøu
Söï choàng maøu aûnh höôûng ñeán chaát löôïng phuïc cheá maøu. Nhöõng
thay ñoåi veà choàng maøu coù theå laøm giaûm ñoä phaân giaûi vaø ñoä saéc
neùt. Noù cuõng coù theå taïo neân caùc vaân moireù.
Hình 6.24:
In choàng maøu
khoâng chính xaùc
seõ laøm giaûm ñoä
phaân giaûi
Ñoä leäch maøu phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo vieäc ñoä phaân giaûi tram
vaø ñoä saéc neùt cuûa hình aûnh. Nhöõng böùc aûnh chuïp khoâng saéc neùt
hoaëc coù ñoä phaân giaûi tram thaáp ít bò aûnh höôûng bôûi söï choàng
maøu hôn nhöõng böùc aûnh chuïp saéc neùt hoaëc coù ñoä phaân giaûi cao.
Hình 6.25:
Söï maát ñoä phaân
giaûi trong leäch
maøu so vôùi
in choàng maøu
chính xaùc
Nghieân cöùu cho thaáy ñoä bieán thieân choàng maøu cuûa caùc ñieåm
tram leân ñeán ½ kích thöôùc cuûa noù (± 0,002 inch cho ñoä phaân
giaûi tram 150 LPI). Bon choàng maøu laø coâng cuï giuùp tìm ra söï
choàng leäch maøu raát nhoû. Choàng maøu khoâng chính xaùc coù theå
laøm bieán ñoåi maøu. Neáu in hai ñieåm tram naèm caïnh nhau thì
maøu taïo ra seõ do söï keát hôïp maøu coäng cuûa hai maøu möïc duøng
ñeå in hai ñieåm tram naøy, neáu choàng maøu bò leäch laøm cho hai
ñieåm tram in choàng leân nhau thì maøu thu ñöôïc seõ laø söï keát hôïp
cuûa nhöõng böùc xaï giaáy traéng vaø caùc böùc xaï töø ñieåm tram in
choàng. Möùc ñoä bieán ñoåi maøu tuyø thuoäc vaøo ñoä phaân giaûi tram,
giaù trò taàng thöù tram ôû töøng maøu, ñoä bieán thieân choàng maøu thöïc
teá vaø caùc lôùp möïc ñang ñöôïc söû duïng. Söï bieán ñoåi maøu naøy laø
moät trong nhöõng lyù do chính cho thaáy vì sao ngöôøi ta khoâng in
caùc maøu vôùi cuøng 1 goùc. Vieäc in caùc maøu cuøng 1 goùc cho ñoä
phaân giaûi cao hôn nhieàu so vôùi in 4 maøu ôû 4 goùc xoay tram khaùc
nhau, nhöng ñieàu naøy chæ thöïc hieän ñöôïc khi naøo duy trì ñöôïc söï
chính xaùc choàng maøu tuyeät ñoái, ñaây laø moät khaû naêng maø khoâng
moät nhaø maùy in naøo thöïc hieän ñöôïc.
Hình 6.26:
Caùc bon choàng
maøu ñöôïc phoùng
to 30 laàn
6.4.9 Hieän töông thieáu möïc do caáp khoâng ñuû vaø nhöõng
vaán ñeà khaùc
Hieän töôïng thieáu möïc do khoâng caáp ñuû möïc thöôøng xaûy ra trong
in offset, hieän töôïng naøy xaûy ra neáu möïc khoâng ñöôïc phaân phoái
ñoàng nhaát treân tôø in khi in nhöõng vuøng phuû maøu roäng. Hieän
töôïng naøy gaây bôûi heä thoáng möïc cuûa maùy in offset khoâng theå
cung caáp möïc ôû cuøng moät tæ leä nhö noù ñaõ tieâu hao, chuû yeáu laø do
caùc loâ möïc khi laên heát moät voøng ñeå truyeàn möïc khoâng ñöôïc caáp
theâm möïc kòp thôøi ñeå truyeàn xuoáng tôø in. Khi ñoä phuû möïc thaáp
thì hieän töôïng naøy khoâng gaây ra vaán ñeà lôùn nhöng neáu ñoä phuû
möïc lôùn thì noù seõ gaây ra caùc soïc theo chu kyø baèng chu vi cuûa loâ
chaø möïc. Khi in moät aán phaåm coù daïng khung cöûa soå, caùc thanh
vuoâng goùc vôùi höôùng di chuyeån seõ coù maät ñoä cao hôn nhöõng
thanh song song vôùi höôùng di chuyeån.
Ngoaøi nhöõng vaán ñeà do caùc daïng khung cöûa soå gaây neân, bieán
ñoåi cô hoïc coøn coù theå goùp phaàn laøm cho maøu saéc bieán ñoåi trong
moät tôø in phaûi duøng möïc nhieàu nhö khi in nhaõn. Trong moät
vaøi tröôøng hôïp, vuøng in ñöôïc chaø möïc ñaàu tieân laø vuøng ñaäm
nhaát vaø caùc vuøng tieáp theo hôi nhaït hôn moät chuùt. Trong nhöõng
tröôøng hôïp khaùc, maøu in theå lôït hôn vaø sau ñoù thì ñaäm hôn. AÛnh
höôûng nhö theá naøo coøn tuyø thuoäc vaøo thieát keá cuûa heä thoáng
möïc. Söï bieán ñoåi veà maät ñoä töø vuøng ñöôïc chaø möïc tröôùc vaø sau
coù theå laø 0,15.
Nhöõng vaán ñeà veà thieáu möïc do khoâng caáp ñuû coù theå giaûm thieåu
ñöôïc baèng caùch traùnh caùc thieát keá daïng khung cöûa soå, trình baøy
maquette sao cho caùc vuøng phuû möïc nhieàu khoâng in cuøng luùc,
theâm moät loâ truyeàn möïc treân loâ chaø möïc cuoái cuøng, duøng moät
löôïng nöôùc ít nhaát treân maùy in offset.
Hình 6.27:
Hieän töôïng thieáu
möïc do khoâng
caáp ñuû gaây ra bôûi
söï choïn löïa thieát
keá daïng caùc oâ
cöûa soå trong in
offset hoaëc
in typo
Heä thoáng möïc cuõng coù theå gaây neân söï bieán ñoåi maät ñoä treân suoát
tôø in. Vaán ñeà naøy coù theå xaûy ra neáu nhö boä phaän caáp möïc coù
moät löôõi dao möïc ñöôïc boïc baèng moät mieáng theùp deûo. Nhöõng
ñieàu chænh möïc quan troïng taïi moät ñieåm ñoâi khi gaây neân söï sai
laïc khoâng ñaùng coù taïi moät ñieåm khaùc doïc theo löôõi dao naøy.
Caùc löôõi dao möïc phaân khuùc ñöôïc ñieàu khieån moät caùch ñoäc laäp
coù theå loaïi boû ñöôïc vaán ñeà naøy.
Vieäc caáp möïc giaùn ñoaïn töø boä phaän caáp möïc sang caùc chuoãi
loâ truyeàn möïc vaø taùn möïc coù theå gaây ra söï leäch maøu. Veät möïc
ñöôïc chuyeån thöôøng xuyeân theo chu kyø ñöôïc xaùc ñònh bôûi vieäc
xaùc laäp thoâng soá cho loâ chuyeàn möïc.
Söï caáp möïc khoâng lieân tuïc seõ goùp phaàn laøm bieán ñoåi maät ñoä
giöõa caùc tôø in. Coù theå giaûm thieåu vaán ñeà naøy baèng caùch ñöa
löôõi dao möïc saùt vaøo loâ laáy möïc vaø ñöa caùc loâ chuyeàn möïc laïi
gaàn vôùi caùc loâ truyeàn vaø taùn möïc.
TOÙM TAÉT
In maøu laø moät khaâu quan troïng nhaát cuûa quaù trình phuïc cheá
maøu baèng phöông phaùp in. Ñaây laø giai ñoaïn maø saûn phaåm cuï
theå ñöôïc taïo ra cho khaùch haøng. Vieäc chuaån bò tröôùc khi in heát
söùc quan troïng goùp phaàn laøm taêng chaát löôïng cuûa tôø in vaø giaûm
thieåu caùc vaán ñeà phaùt sinh trong quaù trình in, ñaây laø lyù do taïi
sao ta caàn phaûi thieát laäp caùc ñieàu kieän in lyù töôûng tröôùc roài ñieàu
chænh caùc thoâng soá cuûa quaù trình cheá baûn ñeå laøm cho khôùp vôùi
caùc ñaëc tính cuûa quaù trình in.
Ñieàu kieän in lyù töôûng chæ coù theå ñaït ñöôïc khi maùy in chaïy ôû
möùc oån ñònh nhaát. Ngöôøi thôï vaän haønh maùy in khoâng neân ñieàu
chænh caùc thoâng soá thöôøng xuyeân vaø quaù möùc trong ñieàu kieän
saûn xuaát bình thöôøng.
Khi ñoä ñoàng nhaát cuûa tôø in laø moät muïc tieâu cô baûn thì neân
chuaån bò maùy in toát ñeå giaûm thieåu hieän töôïng gia taêng taàng thöù,
neân toái ña hoùa söï truyeàn möïc, coá gaéng ñaït ñöôïc söï choàng maøu
hoaøn haûo vaø in maøu ñen trung tính ôû maät ñoä cao. Khi söû duïng
caùc loaïi möïc coù ñoä taùch dính giaûm daàn caàn phaûi ñieàu chænh aùp
löïc in. Maùy in phaûi ñöôïc chuaån bò ñeå luoân trong tình traïng kyõ
thuaät toát vaø choïn thöù töï in choàng maøu maø trong ñoù maøu ñen
ñöôïc in sau maøu Vaøng. Neáu thöïc hieän ñuùng nhöõng yeâu caàu treân
thì maùy in seõ coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy.
Khi ñaõ xaùc laäp ñöôïc caùc ñieàu kieän ñeå ñaït ñöôïc tôø in lyù töôûng thì
nhieäm vuï tieáp theo seõ phaûi laø thöïc hieän laëp laïi moät caùch chính
xaùc caùc ñieàu kieän naøy nhaèm ñaûm baûo cho caùc tôø in coù chaát
löôïng oån ñònh. Caùc phöông tieän trôï giuùp nhö maùy ño maät ñoä
hoaëc maùy ño maøu ngay treân maùy in coù theå giuùp giaùm saùt hieäu
quaû quaù trình saûn xuaát. Caùc ñieàu kieän quan saùt chuaån vaø vieäc
kieåm tra nhaân vieân in phaûi ñöôïc xem xeùt theo keá hoaïch ñeå ñaûm
baûo tính ñoàng nhaát trong quaù trình in.
7.1 Caùc khaùi nieäm cô baûn
7.1.1 Quaûn lyù maøu
7.1.2 Taïi sao phaûi quaûn lyù maøu
7.1.3 Quy trình quaûn lyù maøu
7.1.4 Ñaëc tính thieát bò
7.1.5 Chu trình kieåm soaùt maøu kín vaø môû
7.2 Heä thoáng quaûn lyù maøu
7.2.1 Hoà sô maøu cuûa thieát bò
7.2.2 Hoà sô nguoàn vaø hoà sô ñích
7.2.3 Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng quaûn lyù maøu CMS
7.3 Caùc böôùc tieán haønh quaûn lyù maøu
7.3.1 Taïo hoà sô maøu cho thieát bò
7.3.2 Chuyeån ñoåi maøu vôùi caùc hoà sô maøu
7.4 Quaûn lyù maøu trong Adobe Photoshop vaø caùc chöông trình öùng duïng
7.4.1 Caùc thaønh phaàn trong heä thoáng quaûn lyù maøu
7.4.2 Quaûn lyù maøu baèng hoà sô maøu (Profiles)
7.4.3 Khoâng gian maøu laøm vieäc trong caùc chöông trình öùng duïng
7.4.4 Xaùc laäp cheá ñoä quaûn lyù maøu trong caùc chöông trình öùng duïng
7.4.5 Gaùn hoà sô maøu vaø chuyeån ñoåi hoà sô maøu
7.4.6 Caùc khoâng gian maøu duøng cho in thöû
7.4.7 Chuyeån ñoåi maøu khi in
7 QUAÛN LYÙ MAØU
7.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn
7.1.1 Quaûn lyù maøu?

Saûn xuaát in bao goàm caùc quaù trình phuïc cheá treân nhieàu thieát
bò khaùc nhau vaø baèng nhieàu loaïi vaät lieäu khaùc nhau. Moät quaù
trình saûn xuaát in thoâng thöôøng seõ goàm nhöõng coâng ñoaïn phuïc
cheá sau:
ª Hình aûnh ñöôïc chuïp baèng maùy chuïp kyõ thuaät soá hoaëc
queùt laïi baèng moät maùy queùt.
ª Hình aûnh ñöôïc ñöa vaøo moät chöông trình maùy tính ñeå xöû
lyù vaø keát quaû ñöôïc hieån thò treân maøn hình maùy tính
ª Hình aûnh ñöôïc in thöû ñeå khaùch haøng duyeät tröôùc khi in
saûn löôïng
ª In saûn löôïng
Trong caùc quaù trình naøy ta coù theå thaáy maøu cuûa hình aûnh phuï
thuoäc raát nhieàu vaøo loaïi thieát bò duøng ñeå phuïc cheá nhö loaïi maùy
chuïp hoaëc maùy queùt, loaïi maøn hình, loaïi maùy in thöû, loaïi maùy
in saûn löôïng... nhöõng ñaëc ñieåm cuûa thieát bò seõ laøm cho quaù trình
phuïc cheá trôû neân phöùc taïp.
Ngoaøi ra, caùc loaïi vaät tö söû duïng trong quaù trình in nhö möïc in
vaø giaáy in cuõng ñoùng vai troø heát söùc quan troïng ñeán chaát löôïng
phuïc cheá aûnh. Ñoâi khi, chæ caàn thay ñoåi loaïi möïc in hoaëc loaïi
giaáy in thì maøu cuûa hình aûnh seõ khaùc bieät raát nhieàu.
Moät ñieåm maø taát caû caùc nhaø thieát keá cuõng nhö caùc kyõ thuaät vieân
cheá baûn ñeàu thaáy laø neáu khoâng coù bieän phaùp quaûn lyù maøu thì
maøu hieån thò treân maøn hình khaùc nhieàu so vôùi tôø in thöû vaø maøu
treân tôø in thöû cuõng seõ khaùc nhieàu so vôùi tôø in saûn löôïng. Ñaây laø
caùc yeáu toá khieán cho nhaø in, nhaø thieát keá laãn khaùch haøng khoâng
theå döï baùo ñöôïc maøu seõ ñöôïc in ra nhö theá naøo cho ñeán khi noù
ñöôïc in thöïc teá. Trong quaù khöù, nhöõng haïn cheá nhö theá seõ gaây
ra nhöõng hieåu laàm vaø ngoä nhaän giöõa khaùch haøng vaø nhaø in.
Moät heä thoáng quaûn lyù maøu (CMS) laø phaàn meàm quaûn lyù vaø duy
trì söï xuaát hieän cuûa maøu khi phuïc cheá treân caùc thieát bò khaùc
nhau. Chuùng ta nhaán maïnh ñeán söï xuaát hieän vì coù theå coù raát
nhieàu maøu khoâng theå in ra ñöôïc cuõng nhö khoâng theå hieån thò
ñöôïc treân maøn hình.
Quaûn lyù maøu chuû yeáu thöïc hieän 2 chöùc naêng:

ª Cho pheùp gaùn moät maøu cuï theå vôùi moät giaù trò RGB hoaëc
CMYK
ª Duy trì söï oån ñònh cuûa maøu khi phuïc cheá treân caùc thieát bò.
Duø cho moät heä thoáng quaûn lyù maøu coù phöùc taïp ñeán ñaâu ñi nöõa
thì chuùng cuõng chæ thi haønh moät trong 2 hoaëc caû hai chöùc naêng
treân maø thoâi.
Nhö vaäy, quaûn lyù maøu laø giaûi phaùp kieåm soaùt vaø ñieàu chænh caùc
thieát bò khaùc nhau trong cuøng moät heä thoáng phuïc cheá theo caùc
ñieàu kieän in thöïc teá ñeå maøu khi in ra seõ gioáng vôùi tôø in thöû hoaëc
kyø voïng cuûa khaùch haøng.
7.1.2 Taïi sao phaûi quaûn lyù maøu:

Chuùng ta vaãn coù theå phuïc cheá maøu toát maø khoâng caàn heä thoáng
quaûn lyù maøu. Taïi sao laïi phaûi caàn quaûn lyù maøu?
Trong thöïc teá, ñeå phuïc cheá maøu toát maø khoâng duøng ñeán heä
thoáng quaûn lyù maøu, caàn phaûi döïa vaøo söï chænh söûa cuûa ngöôøi
kyõ thuaät vieân coù kinh nghieäm vaø caàn phaûi toán nhieàu thôøi gian
cho vieäc naøy. Trong moät moâi tröôøng saûn xuaát vaø kinh doanh
hieän ñaïi, caùc doanh nghieäp thöôøng khoâng coù thôøi gian vaø cuõng
Quaûn lyù maøu 291
khoâng coù nhieàu kyõ thuaät vieân kinh nghieäm nhö theá, do vaäy hoï
thöôøng döïa vaøo moät heä thoáng quaûn lyù maøu nhaèm phuïc cheá maøu
oån ñònh vaø chính xaùc döïa treân moät nguyeân taéc caên baûn laø khoâng
ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian, coâng söùc vaø kinh nghieäm.
Quaûn lyù maøu cho pheùp ngöôøi söû duïng: kieåm soaùt maøu vaø ñieàu
chænh maøu khi phuïc cheá hình aûnh treân nhieàu thieát bò phuïc cheá
khaùc nhau.
Hình 7.1 Hợp đồng in với các hình ảnh,
Caùc coâng ñoaïn file ảnh, các yêu cầu về nguyên
vật liệu
Số hóa hình ảnh
phuïc cheá trong bằng máy chụp KTS
hay máy quét
saûn xuaát in HỢP ĐỒNG IN
Chỉnh sửa hình ảnh

Lưu ý: trên màn hình
In trên giấy couche matt định lượng
150 g/m 2 , 4/4 màu, in thử theo
tiêu chuẩn in “standard coated”.
Bản In thử
In thử KTS
trên máy in phun màu
Bản in thử
In sản lượng
Ghi phim/ ghi kẽm

7.1.3 Qui trình quaûn lyù maøu
Moät quy trình quaûn lyù maøu goàm ba giai ñoaïn cô baûn:
ª Caân chænh thieát bò (calibration): ñöa thieát bò veà ñieàu kieän
hoaït ñoäng chính xaùc nhaát. Vieäc caân chænh nhaèm ñaûm baûo
söï chính xaùc vaø oån ñònh trong quaù trình phuïc cheá.
ª Moâ taû ñaëc tính cuûa thieát bò (characterization): xaùc ñònh
khoaûng khoâng gian maøu maø thieát bò coù theå phuïc cheá.
ª Chuyeån ñoåi khoâng gian maøu: baûo toaøn maøu hoaëc ñònh
höôùng chuyeån ñoåi maøu giöõa caùc thieát bò.
7.1.4 Ñaëc tính cuûa thieát bò
Moãi loaïi thieát bò ñeàu coù moät khaû naêng phuïc cheá maøu khaùc nhau
(goïi laø khoaûng phuïc cheá maøu) neân seõ phuïc cheá maøu khaùc nhau.
Hình aûnh chuïp töø maùy chuïp kyõ thuaät soá cuûa Canon seõ khaùc vôùi
maùy chuïp cuûa Nikon, maùy queùt cuûa HP vaø Epson seõ cho ra
aûnh queùt khaùc maøu nhau, maùy in maøu cuûa Epson vaø HP seõ cho
baûn in maøu khaùc nhau, caùc loaïi maøn hình khaùc nhau cuõng theá...
Taát caû caùc thieát bò ghi aûnh kyõ thuaät soá ñeàu coù nhöõng thuoäc tính
rieâng cuûa noù vaø neáu tính ña daïng cuûa thieát bò khoâng ñöôïc kieåm
soaùt, chuùng ta seõ nhaän ñöôïc nhöõng keát quaû khoâng oån ñònh. Caùc
heä thoáng kieåm soaùt maøu phaûi xöû lyù nhöõng ñaëc tính cuûa töøng
thieát bò bao goàm tính ña daïng cuûa thieát bò vaø khoaûng phuïc cheá
maøu khaùc nhau cuûa chuùng.
7.1.4.1 Ñaëc tính cuûa maùy queùt:
Hình aûnh queùt thöôøng laø hình aûnh RGB. Trong ñoù moãi ñieåm
aûnh (pixel) theå hieän 3 giaù trò Red, Green, Blue. Neáu duøng caùc
maùy queùt khaùc nhau ñeå queùt cuøng moät baøi maãu thì seõ nhaän
ñöôïc nhöõng keát quaû khaùc nhau.
Cuøng moät maãu maøu ñoû ñöôïc queùt treân 3 maùy HP, Epson, Kodak.
Keát quaû caùc giaù trò maøu treân maøn hình laø:
Maùy queùt HP : R=177 G=15 B=38
Maùy queùt Epson : R=170 G=22 B=24
Maùy queùt Kodak : R=168 G=27 B=20
Taát caû caùc keát quaû ñeàu laø maøu ñoû, nhöng chuùng hôi khaùc nhau.
Khi chuyeån tín hieäu maøu ñoû naøy ñeán maøn hình, maøn hình seõ thu
nhaän caùc giaù trò ñieåm aûnh khaùc nhau neân seõ hieån thò khaùc nhau.
Hình 7.2
Treân caùc thieát bò
queùt khaùc nhau, RGB
moät maøu ñoû seõ 177, 15, 38
chuyeån thaønh
nhöõng giaù trò ñieåm
aûnh khaùc nhau do Ma ùy que tù HP
ñaëc tính cuûa
maùy queùt.
RGB
170, 22, 24
Ma ùy que tù Epson
RGB
168, 27, 20
Ma ùy que tù Kodak
7.1.4.2 Ñaëc tính cuûa maùy in:

Nhöõng bieán ñoåi veà maøu khi in treân caùc thieát bò in khaùc nhau cuõng
xaûy ra thöôøng xuyeân. Neáu in moät hình vuoâng maøu ñoû caùnh sen
baèng 3 maùy in, moãi maùy seõ nhaän thoâng tin veà hình vuoâng naøy
gioáng nhau nhöng laïi coù caùch xöû lí khaùc nhau. Khi in, chöông
trình ñoà hoaï seõ thoâng baùo cho maùy in bieát löôïng möïc C,M,Y,K
caàn söû duïng ñeå in hình vuoâng naøy, nhöng vì moãi loaïi maùy in coù
coâng ngheä in khaùc nhau, loaïi möïc in khaùc nhau vaø söû duïng loaïi
giaáy in khaùc nhau do ñoù neáu göûi cuøng moät thoâng tin ñeán caùc
maùy in thì hình aûnh in ra cuõng seõ khaùc nhau. Ví duï moät hình
vuoâng ñöôïc taïo bôûi caùc giaù trò CMYK: 8,67,0,0 ñöôïc in treân 3
maùy in HP, Epson, Xerox seõ cho nhöõng keát quaû khaùc nhau.
Hình 7.3
Treân caùc thieát bò
queùt khaùc nhau,
moät maøu ñoû seõ
chuyeån thaønh
nhöõng giaù trò ñieåm
aûnh khaùc nhau do
ñaëc tính cuûa
maùy queùt.
Do ñoù:
ª ÔÛ giai ñoaïn queùt hay chuïp aûnh, cuøng moät maøu seõ chuyeån
ñoåi thaønh caùc thaønh nhöõng giaù trò pixel khaùc nhau do
nhöõng ñaëc tính cuûa maùy queùt hay maùy aûnh.
ª ÔÛ giai ñoaïn in ra, cuøng moät giaù trò pixel bieán ñoåi thaønh
nhöõng maøu in khaùc nhau.
Ngoaøi ra coøn coù söï khaùc bieät giöõa caùc loaïi maøn hình. Vì theá,
vieäc quan saùt vaø chænh söûa maøu treân caùc maøn hình cuõng bò aûnh
höôûng raát nhieàu bôûi caùc ñaëc tính cuûa chuùng.
Ñeå phuïc cheá maøu chính xaùc caàn hieåu roõ thieát bò ñang söû duïng
ñeå queùt (hay chuïp), in hay hieån thò hình aûnh. Trong ví duï maùy
queùt, ta thaáy raèng maùy queùt Kodak töông ñoái yeáu ôû keânh maøu
ñoû (noù chæ coù giaù trò R:168). Trong khi maùy queùt HP coù giaù trò
R: 177. Neáu ñieàu naøy xaûy ra do ñaëc tính cuûa töøng maùy queùt, ta
hoaøn toaøn coù theå khaéc phuïc ñöôïc. Trong quaù trình phuïc cheá in,
maøu ñöôïc kieåm soaùt khi hieåu roõ caùc ñaëc tính cuûa töøng thieát bò.
7.1.5 Chu trình kieåm soaùt maøu kín vaø môû

Coù 2 phöông phaùp giuùp hieåu ñöôïc caùc ñaëc tính cuûa thieát bò:
ª Phöông phaùp kieåm soaùt maøu theo chu trình kín
ª Phöông phaùp kieåm soaùt maøu theo chu trình môû
7.1.5.1 Phöông phaùp kieåm soaùt maøu theo chu trình kín
Trong thaäp nieân 70, 80 cuûa theá kyû 20, caùc nhaø in lôùn thöôøng
söû duïng ôû caùc heä thoáng phuïc cheá maøu cao caáp cuûa caùc haõng
noåi tieáng nhö Crosfield Electronics, Hell, vaø Dainippon Screen.
Caùc nhaø saûn xuaát seõ cung caáp moät boä thieát bò bao goàm maøn
hình, maùy queùt, phaàn meàm, maùy in,… Nhöõng thieát bò naøy laø moät
heä thoáng kheùp kín. Trong heä thoáng naøy, taát caû caùc thieát bò ñöôïc
thieát keá vaø caøi ñaët bôûi moät nhaø cung caáp.
Trong caùc heä thoáng kheùp kín, vieäc ñaøo taïo tay ngheà cho ngöôøi
Kyõ thuaät vieân heát söùc caàn thieát. Qua nhieàu giôø laøm vieäc, ngöôøi
thôï seõ hieåu ñöôïc ñaëc tính cuûa maùy queùt ví duï nhö thieát bò ñoù
thöôøng phuïc cheá hình aûnh ngaû sang maøu gì, hình in ra coù ñaït
ñöôïc ñoä baõo hoaø caàn thieát khoâng? Coù caàn chænh söûa ñöôøng cong
taàng thöù hay khoâng?...
Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toái öu, ngöôøi thôï queùt phaûi tieán haønh nhieàu
böôùc coâng vieäc treân maùy queùt. Nhöõng thieát laäp treân maùy queùt
seõ thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa hình aûnh: coù nhieàu toâng
toái (lowkey), coù nhieàu toâng saùng (highkey), hình aûnh ngaû toâng
gì, loaïi baøi maãu....Vieäc chænh söûa maøu treân heä thoáng tuyø thuoäc
vaøo caûm giaùc vaø kinh nghieäm cuûa ngöôøi thôï.
Moät yeâu caàu khaùc cuûa quy trình kheùp kín laø vieäc phuïc cheá hình
aûnh phaûi naèm trong moät quy trình xaùc ñònh. Töùc laø phaûi xaùc
ñònh roõ loaïi maùy queùt, loaïi maøn hình hieån thò, loaïi maùy in vaø
moái quan heä cuûa caùc thieát bò. Neáu hình aûnh ñöôïc in treân moät
loaïi maùy in khaùc, coâng vieäc xaùc laäp cho heä thoáng phaûi laøm laïi
töø ñaàu.
Coù moät soá vaán ñeà naûy sinh trong quaù trình naøy. Hình aûnh chænh
söûa seõ ñöôïc löu tröõ trong caùc baûng tham chieáu ñònh daïng rieâng
vaø chuùng khoâng töông thích vôùi nhöõng phaàn meàm khaùc, do vaäy
khoâng theå söû duïng cho file aûnh cuûa heä thoáng naøy cho moät heä
thoáng khaùc.
Toùm laïi, caùc thieát bò phuïc cheá aûnh luoân coù caùc ñaëc tính rieâng
cuûa noù. Caùch giaûi quyeát söï bieán ñoåi trong quy trình kheùp kín
naøy laø “hoïc” caùc ñaëc tính cuûa moãi thieát bò thoâng qua caùc thöû
nghieäm vaø nhöõng laàn sai soùt. Tuy nhieân, söï phaùt trieån khoâng
ngöøng cuûa caùc thieát bò cheá baûn vaø ghi aûnh hieän ñaïi khieán cho
chu trình naøy trôû neân khoâng linh hoaït, ñoäc quyeàn vaø mang tính
caù nhaân cao. Nhöõng haïn cheá trong chu trình kín:
ª Quy trình kheùp kín laø moät quy trình ñöôïc xaùc laäp saün,
goàm moät boä caùc thieát bò do moät haõng saûn xuaát cung caáp.
ª Mang tính cuïc boä, giôùi haïn trong moät quy trình nhoû
ª Khoù töông thích vôùi caùc thieát bò khaùc.
ª Khoù naâng caáp heä thoáng.
ª Ngöôøi thôï phaûi coù kinh nghieäm vaø tay ngheà cao.
Khi phuïc cheá maøu vôùi nhöõng ñieàu kieän maø chu trình kín khoâng
ñaùp öùng ñöôïc ta phaûi duøng chu trình môû hay coøn ñöôïc goïi laø
quaûn lyù maøu.
7.1.5.2. Phöông phaùp kieåm soaùt maøu theo chu trình môû
Heä thoáng quaûn lyù maøu cung caáp moät giaûi phaùp tinh teá trong
vieäc kieåm soaùt maøu. Thay vì coá gaéng keát noái thieát bò naøy sang
thieát bò khaùc, ngöôøi ta söû duïng moät heä thoáng quaûn lyù maøu laøm
khoâng gian keát noái trung taâm.
Khaùi nieäm “keát noái trung taâm” ñaõ ñöôïc ngaønh haøng khoâng phaùt
trieån töø raát laâu. Thay vì phaûi thieát laäp caùc ñöôøng bay tröïc tieáp
töø tænh naøy sang tænh khaùc, caùc chuyeán bay töø caùc tænh seõ taäp
trung ñeán caùc trung taâm nhö Haø Noäi, TPHCM hay Ñaø naüng vaø
töø ñoù seõ coù caùc chuyeán bay ñi khaép nôi. Neáu moãi tænh ñeàu keát
noái vôùi caùc tænh khaùc thì ñoøi hoûi phaûi coù raát nhieàu chuyeán bay,
ñieåm thuaän lôïi cuûa heä thoáng trung taâm laø giaûm soá löôïng caùc
chuyeán bay ñeán caùc tænh. Ngoaøi ra coøn coù moät thuaän lôïi khaùc laø
deã daøng theâm moät moät ñòa ñieåm môùi vaøo lòch trình bay. Neáu coù
moät chuyeán bay töø tænh C keát noái vôùi trung taâm, ngay laäp töùc
tænh C ñöôïc noái vôùi tænh A, B vaø caùc tænh khaùc.
Hình 7.4:
Ngaønh haøng
khoâng söû duïng
khaùi nieäm trung
taâm keát noái ñeå keát
noái nhieàu chuyeán
bay. Trong hình
veõ ta thaáy coù 2
trung taâm keát noái
chính laø Haø Noäi
vaø Tp.HCM
7.2. Heä thoáng quaûn lyù maøu
7.2.1 Hoà sô maøu cuûa thieát bò

Trong Quaûn lyù maøu, ngöôøi ta cuõng söû duïng moät heä thoáng trung
taâm ñeå tính toaùn maøu giöõa caùc thieát bò. Trong löu ñoà laøm vieäc
hieän nay, hình aûnh ñöôïc soá hoùa nhieàu nguoàn khaùc nhau, ñöôïc
hieån thò treân caùc maøn hình khaùc nhau vaø ñöôïc in treân caùc maùy
in khaùc nhau. Thay vì keát noái töøng thieát bò vôùi nhau, heä thoáng
quaûn lyù maøu seõ keát noái taát caû caùc thieát bò thoâng qua moät trung
taâm goïi laø khoâng gian keát noái hoà sô veà ñaëc tính phuïc cheá maøu
cuûa thieát bò (color profile). Hoà sô maøu cuûa thieát bò tuaân thuû caùc
qui ñònh cuûa uûy ban quoác teá veà maøu ICC (International Color
Consortium) ñöôïc goïi laø ICC profile.
Trong quaûn lyù maøu moãi thieát bò phaûi coù moät hoà sô maøu ñeå chæ
roõ ñaëc tính phuïc cheá maøu cuûa noù, maùy in phaûi coù hoà sô maøu
maùy in, maùy queùt phaûi coù hoà sô maøu cuûa maùy queùt... vì theá quy
taéc vaøng trong quaûn lyù maøu laø “Hình aûnh + Profile” ñeå cho bieát
hình aûnh ñöôïc chuïp hay queùt töø thieát bò naøo, xöû lí treân phaàn
meàm naøo, in thöû ôû maùy in naøo vaø in saûn löôïng treân maùy in naøo?
Hình aûnh + Profile

Hình 7.5:
Heä thoáng quaûn lyù
maøu söû duïng moät
heä thoáng trung
taâm ñeå tính toaùn
chuyeån ñoåi maøu
saéc giöõa caùc
thieát bò.
7.2.2 Hoà sô nguoàn vaø hoà sô ñích

Trong ví duï veà trung taâm keát noái cuûa caùc haõng haøng khoâng,
ñieåm cuoái haønh trình cuûa haønh khaùch khoâng phaûi laø trung taâm
maø trung taâm chæ laø nôi trung chuyeån cuûa nhöõng chuyeán bay ñeán
vaø ñi. Töông töï, trong löu ñoà quaûn lyù maøu, hình aûnh töø maùy queùt
coù theå ñöôïc ñem vaøo khoâng gian keát noái caùc hoà sô maøu cuûa caùc
thieát bò baèng caùch khai baùo vôùi trung taâm keát noái veà hoà sô maøu
cuûa maùy queùt töùc laø noùi cho trung taâm keát noái hieåu raèng hình
aûnh ñöôïc queùt treân moät thieát bò coù nhöõng khaû naêng phuïc cheá
maøu ra sao? coù nhöõng khieám khuyeát gì? Ñeå in hình aûnh ñoù, heä
thoáng quaûn lyù maøu seõ chuyeån hình aûnh töø khoâng gian keát noái hoà
sô maøu ñeán maùy in thoâng qua hoà sô maøu cuûa maùy in (tröôùc ñoù
khoâng gian keát noái cuõng ñaõ bieát ñöôïc ñaëc tính cuûa maùy in thoâng
qua hoà sô maøu cuûa maùy in). Do vaäy, ñeå heä thoáng quaûn lyù trung
taâm coù theå tính toaùn vaø kieåm soaùt vieäc phuïc cheá maøu töø thieát bò
naøy sang thieát bò khaùc thì baét buoäc phaûi coù hoà sô nguoàn vaø hoà sô
ñích - Töùc laø caàn phaûi bieát hình aûnh xuaát phaùt töø ñaâu vaø ñöôïc in
ra treân maùy in naøo.
Theâm moät quy taéc trong quaûn lyù maøu:
Profile - Khoâng gian keát noái profile - Profile
Profile nguồn Profile đích
3&6
Chuyển đổi không gian đổi màu
Dữ liệu nguồn Dữ liệu đích
Qui taéc naøy ñöôïc theå hieän khaù roõ trong Photoshop. Trong hoäp
thoaïi chuyeån ñoåi khoâng gian maøu, caàn xaùc ñònh roõ profile nguoàn
vaø ñích. Vieäc chuyeån ñoåi maøu ñöôïc thöïc hieän thoâng qua khoâng
gian keát noái caùc Profile.
Vieäc deã daøng theâm moät moät thaønh phoá môùi vaøo lòch trình bay
cuõng gioáng nhö deã daøng theâm moät thieát bò môùi vaøo löu ñoà laøm
vieäc trong quaûn lyù maøu. Ñieàu ñôn giaûn chæ laø taïo moät hoà sô keát
noái thieát bò ñoù vôùi khoâng gian maøu trung taâm. Khi khai baùo moät
hoà sô moâ taû ñaëc tính cuûa thieát bò vôùi heä thoáng quaûn lí maøu thì
ngay laäp töùc thieát bò vaø profile cuûa noù seõ ñöôïc keát noái, caùc ñaëc
tính naøy cuõng seõ ñöôïc caùc thieát bò trong heä thoáng hieåu ñöôïc.
Do ñoù coù theå quaûn lyù aûnh giöõa caùc thieát bò khaùc trong heä thoáng.
Heä thoáng trung taâm giuùp laøm vieäc vôùi nhieàu thieát bò nhöng vaãn
kieåm soaùt ñöôïc moái lieân heä giöõa caùc thieát bò, ñieàu naøy khoâng
theå thöïc hieän ñöôïc trong chu trình kín.
Ta coù theå tính ñöôïc soá keát noái trong moät heä thoáng. Neáu lieân keát
a nhoùm thieát bò vôùi b nhoùm thieát bò trong chu trình kín seõ caàn
axb moái quan heä (hình 7.6) nhöng trong chu trình môû noù chæ caàn
a+b moái quan heä (hình 7.7).
Hình 7.6:
Chuyeån ñoåi
khoâng gian maøu
phuï thuoäc thieát bò
T
T T T
T
T
T T
T T T T
T
T = Mối quan hệ của từng thiết bị với nhau quan
Hình 7.7:
Chuyeån ñoåi
khoâng gian maøu
ñoäc laäp thieát bò
T T
T K T
T T T
T = Mối quan hệ với không gian màu
Toùm laïi, khoâng theå loaïi boû ñöôïc tính ña daïng cuûa thieát bò (vì
coù quaù nhieàu nhaø saûn xuaát khaùc nhau) nhöng chu trình môû coù
theå giaûi quyeát vaán ñeà naøy theo caùch khaùc. Moät heä thoáng quaûn
lyù maøu theo chu trình môû söû duïng caùc hoà sô maøu vaø khoâng gian
keát noái caùc hoà sô maøu cuûa thieát bò ñeå khaéc phuïc caùc ñaëc tính
rieâng cuûa töøng thieát bò vaø tính ña daïng cuûa moãi loaïi thieát bò.
7.2.3 Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng quaûn lyù maøu CMS
(Color Management System)
Moät heä thoáng quaûn lyù maøu coù ba thaønh phaàn cô baûn :
ª Khoâng gian maøu ñoäc laäp vôùi thieát bò - khoâng gian naøy coù
theå laø khoâng gian laøm vieäc hoaëc khoâng gian maøu tham
chieáu. Thöôøng laø khoâng gian maøu CIELAB
ª Hoà sô maøu cuûa moãi thieát bò phuø hôïp vôùi ICC (ICC profile).
ª Phaàn meàm hay giaûi thuaät chuyeån ñoåi khoâng gian maøu töø
thieát bò nhaäp sang thieát bò xuaát (coøn ñöôïc goïi laø moâ ñun
quaûn lyù maøu CMM)
7.2.3.1 Khoâng gian maøu ñoäc laäp vôùi thieát bò

Caùc khoâng gian maøu tham chieáu (coøn ñöôïc goïi laø khoâng gian
keát noái, hoaëc PCS) laø moät khoâng gian maøu döïa treân söï caûm
nhaän cuûa maét ngöôøi vaø ñoäc laäp vôùi thieát bò. Haàu heát caùc CMS
hieän taïi söû duïng moät khoâng gian maøu CIE ñöôïc xaùc ñònh, ví
duï nhö CIE Lab hoaëc CIE XYZ. Chuùng ta khoâng bao giôø phaûi
laøm vieäc tröïc tieáp vôùi caùc khoâng gian maøu tham chieáu, ñoù laø lyù
thuyeát ñeå caùc phaàn meàm döïa treân ñoù laøm vieäc. Ta coù theå xem
noù nhö moät khoâng gian maøu chung cho taát caû caùc thieát bò phuïc
cheá maøu, noù laø khoâng gian maøu theå hieän ñöôïc taát caû caùc maøu.
7.2.3.2 Hoà sô maøu ICC:

Coøn ñöôïc goïi laø ICC profile, duøng ñeå moâ taû khaû naêng phuïc
cheá maøu cuûa moät thieát bò treân neàn giao thöùc chuaån ñöôïc ñònh
nghóa bôûi Hieäp hoäi maøu quoác teá (International Color Consor-
tium - ICC).
Moät hoà sô maøu seõ cho bieát khaû naêng phuïc cheá maøu cuûa moät
thieát bò nhö maùy queùt, maøn hình, maùy in. Ví duï, moät hoà sô coù
theå thoâng baùo cho caùc heä thoáng quaûn lyù maøu, “Ñaây laø maøu ñoû
côø ngaû magienta maø thieát bò naøy coù theå xuaát ra” Moät hoà sô cuõng
coù theå xaùc ñònh moät khoâng gian maøu aûo khoâng lieân quan ñeán
baát kyø thieát bò cuï theå naøo (ví duï nhö caùc khoâng gian maøu Adobe
RGB. Hoà sô maøu laø chìa khoaù ñeå quaûn lyù maøu. Neáu khoâng coù
hoà sô maøu, maøu ñoû côø 100% seõ khoâng coù yù nghóa cuï theå; Neáu
coù hoà sô maøu, heä thoáng quaûn lyù maøu coù theå noùi “maøu ñoû naøy
seõ gioáng nhö maøu ñoû xuaát hieän treân moät maùy in cuï theå naøo ñoù.
“Hoà sô maøu phuø hôïp vôùi tieâu chuaån ICC (International Color
Consortium) cho pheùp noù laøm vieäc vôùi taát caû caùc heä thoáng quaûn
lyù maøu. Hoà sô maøu ColorSync treân Mac vaø caùc hoà sô döôùi daïng
.icm hay icc treân PC ñeàu tuaân thuû caùc qui caùch cuûa ICC. Coù 3
loaïi hoà sô maøu:
ª Hoà sô maøu töï taïo (custom profile): taïo hoà sô maøu cho
thieát bò baèng caùch söû duïng caùc coâng cuï ño, caùc maãu kieåm
tra, caùc phaàn meàm taïo hoà sô maøu. Ñaây laø phöông phaùp
thöôøng söû duïng nhaát trong quaûn lyù maøu. Hoà sô maøu töï taïo
laø hoà sô ñöôïc taïo rieâng cho thieát bò trong ñieàu kieän thöïc
teá cuûa thieát bò ñoù. Nhöõng hoà sô maøu ñöôïc taïo bôûi ngöôøi
duøng laø moät loaïi hoà sô maøu toát nhaát vì chuùng moâ taû moät
caùch chính xaùc caùc ñaëc tính cuûa vaø traïng thaùi cuûa thieát
bò. Taïo moät custom profile laø moät trong nhöõng böôùc quan
troïng trong quaù trình quaûn lyù maøu.
Hình 7.8:
Söû duïng phaàn
meàm Monaco ñeå
taïo hoà sô maøu
cho maùy queùt,
maùy in vaø
maøn hình.
ª Hoà sô maøu cuûa haõng saûn xuaát (generic profile): laø loaïi hoà
sô maøu do nhaø saûn xuaát thieát bò cung caáp, thöôøng ñöôïc caøi
ñaët nhö trình ñieàu khieån thieát bò (Driver), tuy nhieân nhieàu
thieát bò coù driver caøi ñaët nhöng laïi khoâng coù hoà sô maøu.
Nhaø saûn xuaát thöôøng cung caáp moät profile chung cho moãi
thieát bò. Noù thöôøng ñöôïc cung caáp ôû nhöõng website vaø
hoaëc keøm theo caùc ñóa CD driver cuûa thieát bò. Loaïi hoà sô
maøu naøy ñaïi dieän cho moät thieát bò trung bình cuûa haõng
saûn xuaát.
ª Hoà sô maøu theo chuaån : Ñoái vôùi caùc thieát bò tuaân thuû caùc
chuaån cuï theå naøo ñoù nhö sRGB, SWOP, ta coù theå söû duïng
caùc hoà sô maøu ñaõ ñöôïc taïo ra saün cho caùc chuaån naøy.
Nhöõng loaïi hoà sô maøu naøy ñöôïc thieát laäp vaø söû duïng roäng
raõi, caùc trình öùng duïng nhö Adobe Photoshop ñeàu coù caùc
loaïi Profile chuaån naøy.
Trong heä thoáng quaûn lyù maøu coù nhieàu thieát bò. Moãi thieát bò coù
moät khoâng gian maøu rieâng (khoaûng phuïc cheá maøu rieâng), thay
vì coá gaéng chuyeån ñoåi döõ lieäu maøu töø thieát bò naøy ñeán thieát
bò khaùc, heä thoáng quaûn lyù maøu seõ noái keát töøng thieát bò ñeán
khoâng gian maøu trung taâm. Töông töï nhö vaäy, neáu coù giaù trò
maøu RGB, muoán bieát giaù trò thöïc cuûa maøu, ta duøng hoà sô maøu
ñeå theå hieän giaù trò maøu RGB gioáng nhö vieäc söû duïng tyû giaù hoái
ñoaùi ñeå öôùc tính löôïng tieàn. Moät profile seõ cho bieát giaù trò ñieåm
aûnh theå hieän maøu gì.
Hình 7.9:
Ñôn vò chuaån
Hoà sô maøu hieåu
Giaù trò ñieåm aûnh
cuûa töøng maùy
ñöôïc caùc giaù trò
maøu RGB khaùc Profile
nhau töø nhieàu thieát bò
thieát bò ñeå chuyeån
sang giaù trò Lab.
Maùy queùt Hp
Profile
thieát bò
Maùy queùt Heidelberg
Profile
thieát bò
Maùy queùt UMAX
7.2.3.3 Moâ ñun so khôùp maøu:

Moâ ñun so khôùp maøu (ñoâi khi ñöôïc goïi laø phöông phaùp chuyeån
ñoåi maøu, hoaëc CMM) laø phaàn meàm giuùp chuyeån maøu moät caùch
hôïp lyù giöõa caùc khoâng gian maøu khaùc nhau, gioáng nhö moät
ngöôøi phieân dòch noùi vôùi caùc thieát bò phuïc cheá maøu ñeå chuùng coù
theå hieåu nhau vaø phuïc cheá maøu chính xaùc nhaát. Trong moät heä
thoáng quaûn lyù maøu, ta coù theå choïn moät CMM cuûa Adobe hay
CMM cuûa Apple, Khi laøm vieäc trong moäi tröôøng Adobe ngöôøi
ta thöôøng choïn CMM ACE (Adobe Color Engine).
Moâ ñun quaûn lyù maøu laøm nhieäm vuï “bieân dòch” maøu töø moät
khoâng gian maøu cuûa thieát bò naøy ñeán moät khoâng gian maøu cuûa
thieát bò khaùc tuøy theo muïc ñích dieãn dòch.
Hình 7.10:
Tuøy choïn CMM
trong hoäp thoaïi
Color setting
cuûa chöông trình
Adobe Photoshop
CS4
Moâ ñun naøy coù theå goàm moät phaàn meàm hay laø moät phaàn rieâng
bieät cuûa heä thoáng. Moâ ñun so khôùp maøu CMM (Color Matching
Module) goàm coù caùc kieåu sau:
ª Moâ ñun coù taùc duïng treân toaøn heä thoáng: Quaûn lyù theo heä
ñieàu haønh gioáng nhö ColorSync treân heä ñieàu haønh Ma-
cintosh
ª Moâ ñun quaûn lyù treân maïng
ª Moâ ñun aùp duïng trong phaïm vi phaàn meàm hoaëc nhoùm
phaàn meàm: Adobe bridge, caùc coâng cuï quaûn lyù maøu cuûa
Photoshop, caùc loaïi Rip cho quaù trình xuaát film, ghi baûn,
in thöû...
Hình 7.11:
Chuyeån ñoåi
khoâng gian maøu
ñoäc laäp vôùi
thieát bò söû duïng
hoà sô maøu ICC
AÛnh goác
Hoà sô maøu
Phaàn meàm öùng duïng
Photoshop Quark Xpress
Hình aûnh ñöôïc xuaát ra

Heä ñieàu haønh
Moâ ñun CMM

7.2.3.4. Caùc khuynh höôùng dieãn dòch maøu

(Rendering Intent):
Trong quaù trình moâ ñun so khôùp maøu laøm vieäc, noù seõ töï ñoäng
nhaän daïng khuynh höôùng dieãn dòch maøu hoaëc bieân dòch theo
yeâu caàu cuûa ngöôøi söû duïng qua caùc khuynh höôùng ñöôïc ngöôøi
söû duïng xaùc laäp.
Hình 7.12:
Caùc khuynh
höôùng dieån
dòch maøu
Khuynh höôùng phuïc cheá maøu laø moät phöông phaùp neùn döõ lieäu
vaø chuyeån ñoåi maøu töø khoâng gian maøu naøy sang khoâng gian
maøu khaùc. Vì phaàn lôùn khoâng gian maøu cuûa thieát bò khoâng ñuû
lôùn ñeå phuïc cheá caùc maøu maø maét ngöôøi nhìn thaáy neân ngöôøi ta
phaûi neùn caùc khoâng gian maøu laïi ñeå taïo ra caùc maøu coù theå phuïc
cheá ñöôïc trong caùc ñieàu kieän thieát bò cuï theå.
Coù boán loaïi khuynh höôùng phuïc cheá maøu cô baûn:

ª Phuïc cheá maøu phuø hôïp vôùi vieäc caûm nhaän maøu cuûa maét
ngöôøi (Perceptual Intent): Phöông phaùp taùi taïo maøu naøy
baûo toaøn moái quan heä veà maët thò giaùc giöõa caùc maøu khi
chuyeån ñoåi. Taát caû caùc maøu seõ ñöôïc thay ñoåi caùc thaønh
phaàn cuûa noù sao cho vöøa khít vôùi khoâng gian maøu ñích.
Phöông phaùp naøy thay ñoåi taát caû hoaëc phaàn lôùn khoâng
gian maøu goác nhöng moái lieân heä giöõa chuùng khoâng ñoåi.
Kieåu phuïc cheá maøu naøy baûo toaøn ñöôïc toâng maøu nhöng
maât ñi ñoä töông phaûn.
Kieåu phuïc cheá naøy thích hôïp cho caùc aûnh veõ hoaëc aûnh
chuïp, noù thöôøng ñöôïc söû duïng khi khoâng gian maøu goác
lôùn hôn khoâng gian maøu ñích vaø trong tröôøng hôïp chuyeån
ñoåi töø khoâng gian maøu RGB sang CMYK.
Hình 7.13:
Khuynh höôùng
phuïc cheá maøu
theo caûm nhaän
maøu cuûa maét
ngöôøi
Nguoàn Ñích
ª Laøm taêng ñoä baõo hoaø maøu - laøm cho maøu luoân röïc
rôõ (Saturation Intent): Phöông phaùp chuyeån ñoåi naøy coá
gaéng duy trì caùc maøu ôû ñoä baõo hoaø cao nhaát maø thieát bò coù
theå phuïc cheá ñöôïc. Khi söû duïng kieåu phuïc cheá maøu naøy
thì ñoä baõo hoaø maøu seõ ñöôïc duy trì ôû möùc cao nhaát nhöng
toâng maøu vaø ñoä saùng bò sai, keát quaû laø maøu saéc seõ khoâng
gioáng maãu.
Thoâng thöôøng kieåu phuïc cheá maøu naøy ñöôïc duøng cho caùc
tranh aûnh treû em, ñoà thò hoaëc caùc baøi thuyeát trình khoâng
ñoøi hoûi söï phuïc cheá maøu chính xaùc.
Hình 7.14:
Khuynh höôùng
phuïc cheá maøu
laøm taêng ñoä baõo
hoøa maøu duøng
cho caùc bieåu ñoà
hoaëc tranh aûnh
thieáu nhi.
ª Phuïc cheá töông ñoái (Relative Colorimetric): Kieåu phuïc

cheá maøu naøy seõ giöõ nguyeân caùc maøu cuûa khoâng gian maøu
goác neáu caùc maøu naøy cuõng naèm trong khoâng gian maøu
ñích. Caùc maøu coù trong khoâng gian maøu goác maø khoâng
gian maøu ñích khoâng theå hieän ñöôïc seõ ñöôïc bieán ñoåi sao
cho noù gaàn gioáng vôùi maøu goác nhaát.
Phöông phaùp naøy cuõng so saùnh ñieåm traéng cuûa khoâng
gian maøu goác vaø ñieåm traéng cuûa khoâng gian maøu ñích roài
chuyeån dòch caùc maøu töông öùng. Khi söû duïng kieåu phuïc
cheá maøu naøy moät soá maøu gaàn gioáng nhau trong khoâng
gian maøu goác coù theå aùnh xaï thaønh moät maøu ñôn trong
khoâng gian maøu ñích.
Ngöôøi ta thöôøng söû duïng kieåu phuïc cheá maøu naøy khi
chuyeån ñoåi töø khoâng gian maøu CMYK sang khoâng gian
maøu CMYK khaùc vaø khoâng quan taâm ñeán neàn cuûa giaáy.
Hình 7.15:
Khuynh höôùng
phuïc cheá maøu
töông ñoái
Nguoàn: Ñích: Nguoàn: Ñích:

Offset Offset Khoaûng khoâng Khoaûng khoâng
gian maøu lôùn gian maøu nhoû
ª Phuïc cheá tuyeät ñoái (Absolute Colorimetric): Veà nguyeân

taéc, phöông phaùp naøy gioáng vôùi phöông phaùp phuïc cheá
maøu töông ñoái nhöng khi chuyeån ñoåi maøu coù tính ñeán
maøu cuûa neàn giaáy.
Kieåu phuïc cheá maøu naøy thöôøng söû duïng khi chuyeån ñoåi
töø khoâng gian maøu CMYK cuûa maùy in thöû sang CMYK
cuûa maùy in thaät vaø trong tröôøng hôïp ñoù phaûi ñaûm baûo
raèng khoâng gian maøu cuûa maùy in thöû lôùn hôn khoâng gian
maøu cuûa maùy in thaät. Khi laøm vieäc vôùi caùc maøu pha neân
söû duïng kieåu phuïc cheá maøu naøy.
Trong ngaønh in, ngöôøi ta thöôøng söû duïng kieåu phuïc cheá
maøu Relative Colorimetric vaø Absolute Colorimetric ñeå
coù ñöôïc hình aûnh töông ñoái gioáng maãu nhaát.
Hình 7.16:
Khuynh höôùng
phuïc cheá maøu
tuyeät ñoái
Nguoàn Ñích Nguoàn: Ñích:

Offset Offset Khoaûng khoâng Khoaûng khoâng
gian maøu lôùn gian maøu nhoû
Hình 7.17:
Söû duïng kieåu taùi
taïo maøu Relative,
ñieåm traéng seõ
thay ñoåi.
Hình beân treân in traùi neàn giaáy vaøng, hình beân phaûi in treân neàn
giaáy xanh. Khi söû duïng kieåu phuïc cheá maøu Relative, maøu aùo vaø
maây traéng chuyeån maøu theo neàn giaáy.
Hình 7.18:
Söû duïng kieåu taùi
taïo maøu Abso-
lute, ñieåm traéng
treân aùo vaø maây
khoâng thay ñoåi
Hình beân phaûi in treân neàn giaáy vaøng, hình beân traùi in treân neàn
giaáy xanh. Khi söû duïng kieåu taùi taïo maøu Absolute maøu aùo vaø
maøu maây vaãn laø ñieåm traéng
7.3. Caùc böôùc tieán haønh quaûn lí maøu

Ñeå coù theå quaûn lyù maøu, taát caû caùc thieát bò phaûi coù hoà sô maøu ñeå
heä thoáng quaûn lyù maøu nhaän bieát khaû naêng phuïc cheá cuûa thieát
bò. Ta coù theå hieåu ñôn giaûn laø hoà sô maøu cuûa thieát bò cho bieát
nhöõng maøu naøo coù theå phuïc cheá vaø nhöõng maøu naøo khoâng theå
phuïc cheá hoaëc phuïc cheá sai, treân cô sôû hoà sô maøu cuûa 2 thieát
bò nguoàn vaø ñích, moâ ñun quaûn lí maøu CMS seõ ñieàu chænh maøu
ñeå thieát bò ñích phuïc cheá maøu cuûa thieát bò nguoàn toát nhaát. Chaát
löôïng cuûa vieäc phuïc cheá phuï thuoäc vaøo giaûi thuaät chuyeån ñoåi
cuûa CMM.
Ta coù theå hình dung caùch thöùc chuyeån ñoåi ñeå phuïc cheá maøu cuûa
CMS nhö sau: khi khaûo saùt hoà sô maøu cuûa moät maùy queùt, ngöôøi
ta thaáy raèng maøu Red coù giaù trò 155 bò maùy queùt A chuyeån thaønh
Red coù giaù trò 189 vaø maøu Green coù giaù trò 200 bò chuyeån thaønh
Green coù giaù trò 190 pha vôùi maøu maøu Red coù giaù trò 15…. Taát caû
nhöõng sai bieät naøy ñeàu ñöôïc ghi nhaän trong hoà sô maøu cuûa thieát
bò. Khi hieån thò moät hình aûnh ñöôïc queùt töø maùy queùt A treân maøn
hình, CMS seõ caên cöù vaøo hoà sô cuûa maùy queùt ñính keøm theo file
aûnh vaø hoà sô maøu cuûa maøn hình ñeå theå hieän maøu cuûa file aûnh
moät caùch trung thöïc nhaát baèng caùch thay theá caùc sai soùt cuûa maùy
queùt baèng caùc maøu thöïc vaø caân baèng söï khaùc bieät cuûa maøn hình
vôùi maùy queùt. Keá tieáp hình aûnh seõ ñöôïc in thöû treân moät maùy in
B vaø CMS cuõng ñaûm baûo raèng maøu cuûa baûn in thöû cuõng phaûi
gioáng maøu treân maøn hình. Cuoái cuøng ñeå ñaûm baûo cho nhöõng
maøu treân tôø in thöû cuõng gioáng nhö nhöõng maøu treân tôø in saûn
löôïng treân maùy in offset, ta phaûi khaûo saùt hoà sô maøu cuûa maùy in
offset voùi caùc ñieàu kieän in cuï theå nhö giaáy in, aùp löïc in, caân baèng
möïc nöôùc… sau ñoù hoà sô maøu naøy seõ ñöôïc CMS keát hôïp vôùi hoà
sô maøu cuûa maùy in thöû ñeå ñaûm baûo maøu cuûa hai maùy seõ in maøu
gioáng nhau. Thoâng thöôøng ñeå maùy in thöû theå hieän gioáng maøu
cuûa maùy in thaät thì khoaûng phuïc cheá maøu cuûa maùy in thöû phaûi
lôùn hôn khoaûng phuïc cheá maøu cuûa maùy in thöïc nhaèm ñaûm baûo
vieäc CMS eùp caùc maùy in thöû phuïc cheá maøu trong khoaûng maø
maùy in thöïc phuïc cheá ñöôïc, ñoù laø lyù do taïi sao ngöôøi ta thöôøng
söû duïng caùc maùy in thöû coù 7 hay 8 hoäp möïc ñeå môû roäng khoaûng
phuïc cheá maøu.
Treân thöïc teá CMM khoâng chæ caên cöù vaøo 2 hoà sô maøu cuûa thieát
bò nguoàn vaø thieát bò ñích maø coøn caên cöù vaøo taát caû caùc hoà sô
coù lieân quan trong heä thoáng. Khuynh höôùng dieãn dòch maøu do
ngöôøi kyõ thuaät vieân khai baùo trong quaù trình quaûn lyù maøu cuõng
quyeát ñònh ñeán vieäc maøu saéc seõ ñöôïc phuïc cheá nhö theá naøo.
7.3.1 Taïo hoà sô maøu cho thieát bò
7.3.1.1 Taïo hoà sô maøu cho maùy queùt

Ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy queùt ta caàn phaûi duøng 3 thöù:
ª Thang maøu tham chieáu: döôùi daïng baøi maãu phaûn xaï vaø
thaáu minh, goàm raát nhieàu oâ maøu
Hoà sô maøu cho maùy queùt
ª File tham chieáu: laø file coù chöùa thoâng tin chính xaùc cuûa
thang maøu tham chieáu döôùi daïng giaù trò Lab
ª Phaàn meàm taïo profile: coù nhieäm vuï so saùnh caùc giaù trò
cuûa töøng oâ maøu ñöôïc queùt cuûa thang tham chieáu vôùi file
tham chieáu. Qua quaù trình so saùnh naøy phaàn meàm seõ ñöa
ra ñöôïc hoà sô maøu cuûa maùy queùt
7.3.1.2 Hoà sô maøu cuûa maùy chuïp KTS

Caùc nhaø saûn xuaát maùy chuïp KTS thöôøng khaûo saùt khaû naêng phuïc
cheá maøu cuûa maùy chuïp vaø xaùc laäp caùc hoà sô maøu treân maùy chuïp.
Khi chuïp aûnh, file aûnh seõ ñöôïc ñính keøm hoà sô maøu. Ñoái vôùi
caùc maùy chuïp khoâng coù hoà sô maøu, ta coù theå khai baùo cho file
aûnh ñöôïc chuïp ra moät hoà sô maøu sRGB hay Adobe RGB trong
chöông trình xöû lyù aûnh sao cho chaát löôïng phuïc cheá toát nhaát.
Hồ sơ màu cho máy ảnh

7.3.1.3 Taïo hoà sô maøu cho maøn hình

Maøn hình bieåu dieãn caùc maøu theo nguyeân lyù toång hôïp maøu coäng.
Hình aûnh ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng caùc ñieåm aûnh. Maøn hình coù
khaû naêng bieåu dieãn caùc maøu saùng hôn vaø coù ñoä baõo hoaø maøu cao
hôn tôø in. Vì khoâng coù maøn hình naøo gioáng nhau neân hình aûnh
ñöôïc phuïc cheá treân caùc maøn hình seõ khaùc nhau. Söï khaùc bieät ñoù
coù theå ñöôïc ñieàu chænh baèng hoà sô maøu cuûa maøn hình.
Hồ sơ màu cho
màn hình
Việc đo màu trên màn hình
Ñeå taïo hoà sô maøu cuûa maøn hình, ta caàn 2 thöù:

ª Maùy ño maøu duøng ñeå ño caùc maøu treân maøn hình
ª Phaàn meàm chöùa nhöõng file tham chieáu coù theå phaùt ra
maøn hình nhöõng maøu vôùi caùc giaù trò lab. Noù coù nhieäm vuï
ghi nhaän caùc giaù trò ño ñöôïc töø maùy ño öùng vôùi töøng maøu
ñöôïc phaùt ra treân maøn hình.
Trong quaù trình taïo profile, phaàn meàm taïo profile seõ hieån thò
töøng maøu töông öùng vôùi giaù trò tham chieáu vaø maùy ño maøu seõ laàn
löôït ño giaù trò töøng maøu vaø baùo cho phaàn meàm bieát. Moãi maøu
RGB phaùt ra seõ ñöôïc ño vaø ghi nhaän döôùi daïng moät giaù trò Lab
töông öùng. Sau khi so saùnh caùc giaù trò maøu chuaån vôùi caùc giaù trò
ño ñöôïc cuûa töøng maøu phaùt ra theo Lab, phaàn meàm seõ xaùc ñònh
ñöôïc khoaûng khoâng gian maøu coù theå ñöôïc phuïc cheá cuûa maøn
hình vaø taïo ra hoà sô maøu cho maøn hình ñoù döôùi daïng baûng qui
ñoåi RGB - Lab
Hình 7.19: Bên dưới: Chi tiết bảng hồ sơ quản lý màu. Trong thực tế, số giá trị màu thu
Baûng qui ñoåi caùc được thay đổi từ 27 đến 32,000 phụ thuộc vào độ chính xác của hồ sơ màu
giaù trò RGB-LAB
R G B L a b b
100
0 191 191 75 – 44 – 14
trong hoà sô maøu 80
cuûa maøn hình 191 0 191 54 81 – 46 60
40
191 191 0 80 – 17 75 20
–100 –80 –60 –40 –20 20 40 60 80 100 a
–20
191 0 0 48 68 60
–40
0 191 0 71 – 78 63 –60
–80
0 0 191 30 64 – 92 –100
Khaùc vôùi maùy queùt, hoà sô maøu cuûa maøn hình chæ chính xaùc khi noù
ñöôïc ñieàu chænh ñoä töông phaûn, ñoä saùng vaø ñieàu kieän aùnh saùng
trong phoøng gioáng nhö khi taïo hoà sô maøu.
7.3.1.4 Xaùc ñònh ñaëc tính vaø taïo hoà sô maøu cho maùy in
Khaùc vôùi caùc maøn hình vaø maùy queùt, vieäc taïo hoà sô maøu cho quaù
trình in saûn löôïng phöùc taïp hôn nhieàu. Noù phuï thuoäc vaøo caùc bieán
ñoåi cuûa quaù trình in maøu leân treân giaáy. Quaù trình in phuï thuoäc
vaøo caùc thoâng soá chính nhö sau:
ª Ñaëc tính cuûa quaù trình in
ª Loaïi giaáy söû duïng
ª Loaïi möïc söû duïng
ª Khaû naêng truyeàn möïc
Nhö vaäy, ta khoâng theå taïo moät hoà sô maøu coù theå duøng cho taát caû
caùc maùy in maø chæ taïo ñöôïc hoà sô maøu cho moät maùy in vôùi caùc
ñieàu kieän in vaø nguyeân vaät lieäu cuï theå.
Cuõng gioáng nhö qui trình taïo hoà sô maøu cho maùy queùt hay maøn
hình, ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy in ta caàn 3 thöù:
ª File tham chieáu coù caùc oâ maøu vôùi giaù trò cuï theå
ª Maùy ño maøu
ª Phaàn meàm ñeå taïo hoà sô maøu
7.3.1.4.1 Ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy in thöû ta laøm nhö sau:
ª Môû file tham chieáu vôùi caùc oâ maøu coù giaù trò cuï theå vaø tieán
haønh in thöû leân giaáy
ª Duøng maùy ño ñeå ño caùc oâ maøu in ra vaø baùo cho phaàn
meàm taïo hoà sô maøu
ª Phaàn meàm so saùnh giaù trò maøu tham chieáu vôùi giaù trò maøu
maø maùy in taïo ra ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy in
Đo bảng kiểm tra màu bằng máy

quang phổ. Những kết quả sau khi
File tham chiếu được in ra trên đo mô tả đặc tính của thiết bị in
máy in phun
7.3.1.4.2 Ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy in offset hoaëc moät
maùy in khaùc ta laøm nhö sau:
ª Môû file tham chieáu vôùi caùc oâ maøu coù giaù trò cuï theå vaø
tieán haønh ghi keõm CTP (neáu khoâng coù maùy ghi keõm CTP
thì cho xuaát phim vaø phôi baûn nhöng löu yù kieåm soaùt ñoä
chính xaùc cuûa maùy ghi phim vaø quaù trình phôi baûn)
ª In ra trong ñieàu kieän thöïc teá cuûa maùy in (keå caû möïc in vaø
giaáy in)
ª Duøng maùy ño ñeå ño caùc oâ maøu in ra vaø baùo cho phaàn
meàm taïo hoà sô maøu
ª Phaàn meàm so saùnh giaù trò maøu tham chieáu vôùi giaù trò maøu
maø maùy in taïo ra ñeå taïo hoà sô maøu cho maùy in
Coù söï khaùc bieät giöõa ñaëc tính cuûa thieát bò in vaø hoà sô maøu. Ñaëc
tính cuûa maùy in laø moät file döõ lieäu chöõ ñôn giaûn trong ñoù caùc oâ
maøu cuûa thang kieåm tra coù moät giaù trò CMYK ñöôïc gaùn cho moät
giaù trò Lab töông öùng sau khi thang kieåm tra ñöôïc in ra vaø ño. Hoà
sô maøu cuûa thieát bò ñöôïc taïo ra töø caùc phaàn meàm tính toaùn töø caùc
döõ lieäu veà ñaëc tính cuûa maùy in nhöng coù tính ñeán nhöõng bieán ñoåi
cuûa quaù trình in. Töø file döõ lieäu veà ñaëc tính cuûa maùy in ta coù theå
taïo ra nhieàu hoà sô maøu, ví duï nhö hoà sô maøu cuûa maùy in ñoù nhöng
cho nhieàu loaïi giaáy khaùc nhau.
Hình 7.20:
Beân traùi: döõ lieäu
veà ñaëc tính cuûa
thieát bò in.
Beân phaûi: hoà sô
maøu cuûa maùy in
ñöôïc keát noái vôùi
khoâng gian
maøu Lab
7.3.2 Chuyeån ñoåi maøu vôùi caùc hoà sô maøu.

Moãi hoà sô maøu chöùa moät baûng döõ lieäu veà caùc maøu RGB hay
CMYK cuûa thieát bò taïo ra (hay cuûa khoâng gian maøu phuïc cheá)
vôùi caùc giaù trò Lab töông öùng vôùi chuùng. Khoâng gian maøu Lab
ñoùng vai troø l giao dieän chuyeån ñoåi maøu cho caùc hoà sô maøu. Ví
duï, neáu moät döõ lieäu maøu ñöôïc queùt vaøo döôùi daïng RGB ñöôïc
chuyeån ñoåi sang döõ lieäu CMYK ñeå in treân giaáy traùng phaán theo
chuaån ISO tieâu chuaån thì hoà sô maøu cuûa maùy queùt seõ chuyeån
nhöõng giaù trò naøy sang Lab ñeå roài sau ñoù caùc giaù trò Lab naøy laïi
ñöôïc gaùn cho caùc giaù trò CMYK trong hoà sô maøu cuûa maùy in treân
loaïi giaáy traùng phaán chuaån.
Heä thoáng quaûn lyù maøu ñaûm baûo raèng thoâng qua caùc hoà sô maøu
töøng giaù trò maøu RGB cuûa maùy queùt seõ ñöôïc gaùn cho caùc giaù
trò CMYK cuûa maùy in coù cuøng giaù trò Lab. Vì khoâng gian maøu
Lab moâ taû maøu saéc theo caùch maø con ngöôøi caûm nhaän neân vieäc
chuyeån ñoåi giaù trò maøu queùt ñöôïc sang giaù trò maøu in cuõng ñöôïc
con ngöôøi chaáp nhaän.
Vì moãi hoà sô maøu coù moät keát noái vôùi khoâng gian maøu Lab neân
vieäc chuyeån ñoåi giöõa baát kyø hai khoâng gian maøu naøo cuõng coù
theå thöïc hieän ñöôïc thoâng qua hoà sô maøu, söï chính xaùc cuûa hoà sô
maøu quyeát ñònh ñeán vieäc phuïc cheá maøu. Tuy nhieân, neáu caùc ñieàu
kieän taïo thaønh hoà sô maøu thay ñoåi, ví duï nhö sau moät thôøi gian söû
duïng boùng ñeøn cuûa maùy queùt yeáu ñi, ñoä töông phaûn vaø ñoä saùng
cuûa maøn hình thay ñoåi… thì söï phuïc cheá maøu khoâng coøn chính xaùc
nöõa, khi ñoù hoà sô maøu cuûa caùc thieát bò phuïc cheá caàn phaûi ñöôïc
khaûo saùt laïi.
Hình 7.21:
Söï chuyeån ñoåi
maøu giöõa caùc
thieát bò ñöôïc thöïc
hieän thoâng qua
giao dieän cuûa
khoâng gian
maøu Lab
7.3.2.1 Quaûn lí maøu vôùi caùc döõ lieäu CMYK

Phaàn lôùn coâng vieäc quaûn lyù maøu lieân quan ñeán vieäc moâ phoûng
maøu cuûa tôø in cuoái cuøng treân maøn hình vaø maùy in thöû, vieäc quaûn
lyù maøu chính laø xöû lyù caùc döõ lieäu CMYK trong moái lieân heä ñeán
khoaûng khoâng gian maøu phuïc cheá ñöôïc treân giaáy, laøm vieäc vôùi
caùc khoâng gian maøu RGB vaø chuaån bò döõ lieäu RGB ñeå in.
Khoâng coù tieâu chuaån chung nhaát vaø baét buoäc cho maùy queùt, maøn
hình vaø maùy in maøu. Moät maûng quan troïng cuûa vieäc vaän haønh heä
thoáng quaûn lyù maøu laø ñieàu chænh rieâng bieät caùc thieát bò naøy theo
caùc tieâu chuaån CMYK cho in Offset. Caùc giai ñoaïn queùt hình, in
thöû treân maøn hình vaø in thöû kyõ thuaät soá ñöôïc toái öu theo caùc tieâu
chuaån in ñaõ ñöôïc xaùc ñònh tröôùc.
7.3.2.1.1 Laøm vieäc vôùi caùc maùy queùt ñaõ ñöôïc taïo hoà sô
maøu vaø caùc döõ lieäu CMYK
Tröôùc heát, döõ lieäu RGB sau khi queùt seõ ñöôïc chuyeån qua hoà sô
maøu cuûa maùy queùt ñeå ñoåi thaønh döõ lieäu Lab. Caùc döõ lieäu Lab naøy
sau ñoù ñöôïc chuyeån ñoåi sang döõ lieäu CMYK theo moät hoà sô maøu
cuûa in Offset chuaån treân moät loaïi giaáy. Saûn phaåm cuoái cuøng laø boä
döõ lieäu CMYK ñöôïc toái öu hoùa theo tieâu chuaån in Offset (theo hoà
sô maøu chuaån cuûa in offset)
Hình 7.22:
Chuyeån ñoåi töø
RGB treân maùy Quá trình tạo ra dữ liệu
queùt sang heä maøu RGB bằng máy quét
CMYK theo moät
chuaån in coù saún
Hồ sơ máy quét: dữ liệu

được chuyển từ RGB
sang Lab
Hồ sơ máy Offset chuẩn

dữ liệu được chuyển từ
Lab sang CMYK (giấy
tráng phủ chuẩn)
Kết quả:
Dữ liệu CMYK tối ưu được thiết
lập cho giấy tráng phủ chuẩn
7.3.2.1.2 Döõ lieäu CMYK treân maøn hình ñaõ taïo hoà sô maøu
Ñeå bieåu dieãn caùc döõ lieäu CMYK theo moät tieâu chuaån in ñaõ ñöôïc
xaùc ñònh (ví duï nhö tieâu chuaån in offset treân giaáy traùng phaán -
Japan coated paper), ñaàu tieân döõ lieäu seõ ñi qua hoà sô maøu cuûa
maùy in roài chuyeån ñeán hoà sô maøu cuûa maøn hình. Hoà sô maøu cho
maùy in offset seõ chuyeån döõ lieäu CMYK sang caùc giaù trò Lab, sau
ñoù caùc giaù trò Lab naøy laïi ñöôïc hoà sô maøu cuûa maøn hình chuyeån
thaønh giaù trò RGB ñeå bieåu dieãn treân maøn hình. Vì theá ñoái vôùi maøu
CMYK theo moät tieâu chuaån in, moät maøu RGB treân maøn hình
seõ ñöôïc gaùn moät giaù trò Lab töông öùng vôùi giaù trò Lab cuûa maøu
CMYK. Döõ lieäu CMYK töø moät nguoàn chöa bieát seõ ñöôïc hieån thò
treân maøn hình gioáng nhö noù vaø seõ ñöôïc in ra theo moät tieâu chuaån
in ñaõ ñöôïc xaùc ñònh.
Hình 7.23:
Chuyeån ñoåi töø
CMYK sang bieåu Thiết bị
xuất
dieãn treân maøn
hình vaø treân maùy
in thöû
Hồ sơ cho
thiết bị xuất
Hồ sơ máy
offset chuẩn
Thiết lập dữ
liệu CMYK
7.3.2.1.3 Döõ lieäu CMYK treân maùy in thöû ñaõ taïo hoà sô
maøu
Vieäc söû duïng caùc hoà sô ñeå quaûn lyù maøu CMYK treân maùy in thöû
cuõng gioáng nhö treân maøn hình: ñaàu tieân döõ lieäu CMYK seõ ñi
qua hoà sô maøu cuûa moät tieâu chuaån in cuï theå ñeå ñöôïc chuyeån ñoåi
thaønh döõ lieäu Lab. Sau ñoù, giaù trò Lab naøy ñöôïc chuyeån sang hoà
sô maøu taïo ra töø maùy in thöû ñeå chuyeån ñoåi giaù trò Lab thaønh giaù
trò CMYK cuûa maùy in thöû, cuoái cuøng quaù trình in ñöôïc tieán haønh
ñeå taïo ra caùc giaù trò CMYK töông öùng vôùi caùc giaù trò Lab cuûa
maùy in Offset maøu chuaån.
7.3.2.1.4 Löu ñoà laøm vieäc ñôn giaûn vôùi caùc döõ lieäu CMYK
Vieäc quaûn lyù maøu ñôn giaûn ñöôïc moâ taû theo hình döôùi ñaây:
Hợp đồng Tờ in thử
lưu ý:
In trên giấy 3 cây thông,
140 gsm , 4/4 màu, in thử
theo tiêu chuẩn Japan coated.
Tröôùc khi in, khaùch haøng seõ quyeát ñònh loaïi giaáy söû duïng vaø tieâu
chuaån cho in thöû. Ñieàu naøy ñöôïc ghi roõ trong hôïp ñoàng. Döõ lieäu
soá hay hình aûnh queùt seõ ñöôïc cung caáp cho nhaø in keøm theo caùc
thoâng tin naøy.
Döõ lieäu CMYK maø khaùch haøng cung caáp seõ ñöôïc chuyeån ñoåi
tröïc tieáp. Döõ lieäu RGB seõ ñi qua hoà sô cho khoâng gian maøu
RGB ñeå chuyeån thaønh gia trò Lab töông öùng, sau ñoù noù seõ ñöôïc
chuyeån ñoåi sang hoà sô cuûa maùy in offset theo moät chuaån ñöôïc
xaùc ñònh tröôùc (ví duï nhö SWOP hay Japan coated paper). Döõ
lieäu laø hình veõ tay hay hình chuïp seõ ñöôïc queùt, sau khi queùt
xong, döõ lieäu RGB töø maùy queùt seõ ñöôïc ñöa qua hoà sô maøu cuûa
maùy queùt ñeå chuyeån thaønh Lab vaø sau ñoù chuyeån töø lab sang
CMYK cuûa maùy in.
Ñeå hieån thò hình aûnh CMYK treân maøn hình, toaøn boä hình aûnh
CMYK seõ phaûi chuyeån sang hoà sô maøu cuûa maùy in CMYK ñeå
bieán thaønh Lab roài sau ñoù ñöôïc chuyeån qua hoà sô maøu cuûa maøn
hình ñeå ñoåi Lab thaønh RGB.
In maøu ñeå khaùch haøng kyù baøi ñöôïc thöïc hieän treân maùy in thöû giaû
laäp maùy in thaät, quaù trình chuyeån ñoåi treân ñöôïc laäp laïi nhöng
thay vì chuyeån sang hoà sô maøu cuûa maøn hình thì noù ñöôïc chuyeån
sang hoà sô maøu cuûa maùy in thöû.
Khi xuaát phim hay ghi baûn, döõ lieäu CMYK seõ khoâng bò chuyeån
ñoåi do vaäy baûn in thöû ñoùng vai troø cuûa moät baûn in thaät ñeå khaùch
haøng kieåm tra maøu vaø caùch qui caùc khaùc cuûa quaù trình in
7.3.2.2 Quaûn lí maøu vôùi caùc döõ lieäu RGB
Vieäc chuyeån ñoåi thaønh caùc giaù trò CMYK ñeå in Offset khoâng
phaûi luùc naøo cuõng laø muïc tieâu chính cho xöû lyù aûnh kyõ thuaät soá.
Trong tröôøng hôïp ñoù, khoâng gian maøu RGB laø trung taâm cuûa
quaûn lyù maøu. Taát caû caùc hình aûnh ñöôïc löu vaøo maùy tính thoâng
qua maùy queùt, maùy chuïp KTS hay aûnh töø CD phaûi ñöôïc chyeån
ñoåi vaøo khoâng gian maøu RGB tröø khi chuùng ñaõ toàn taïi ôû daïng
RGB. Hình minh hoaï döôùi ñaây cho thaáy quaù trình xöû lyù ôû maùy
aûnh baùn chuyeân nghieäp vôùi caùc hình chuïp ôû khoâng gian maøu
sRGB. Khi hình aûnh ñöôïc hieån thò treân maøn hình hay in ra treân
maùy in thöû, tröôùc heát chuùng phaûi ñi qua hoà sô maøu sRGB roài môùi
ñi ñeán hoà sô maøu cuûa thieát bò xuaát ra.
Hình 7.24:
Löu ñoà laøm vieäc
vôùi döõ lieäu RGB
vaø söï chuyeån ñoåi
döõ lieäu trong heä
thoáng cheá baûn.
Neáu moät khoâng
gian maøu RGB
khaùc ñöôïc söû
duïng trong suoát
quaù trình xöû lyù
aûnh, moät söï thay
ñoåi maøu seõ xaûy
ra nhö 2 hình beân
treân (hình beân traùi
- khoâng gian maøu
sRGB, hình beân
phaûi - khoâng gian
maøu ECI- RGB)
Chuyeån döõ lieäu laø moät trong nhöõng ñieåm quan troïng nhaát cuûa
quaûn lyù maøu, neáu thieát bò tieáp nhaän moät hình aûnh RGB söû duïng
moät khoâng gian maøu khaùc vôùi khoâng gian maøu cuûa hình aûnh
thì hình aûnh seõ bò hieån thò sai vaø taát nhieân khi chuyeån ñoåi sang
CMYK cuõng khoâng chính xaùc.
7.3.2.3 Quaûn lí maøu vôùi caùc hoà sô maøu ñöôïc nhuùng

Ñeå chuyeån tôùi thieát bò phuïc cheá hoà sô maøu cuûa thieát bò taïo ra hình
aûnh, hoà sô maøu cuûa thieát bò phaûi ñöôïc nhuùng vaøo file aûnh khi aûnh
ñöôïc löu. Neáu aûnh khoâng coù hoà sô maøu thì ngöôøi kyõ thuaät vieân
coù theå xaùc laäp thoâng soá quaûn lyù maøu trong chöông trình öùng duïng
(nhö Photoshop) ñeå giaû ñònh hoà sô maøu nhuùng cho chuùng.
Hình 7.25:
Khi aûnh ñöôïc
nhuùng hoà sô maøu
RGB vaø ñöôïc môû
leân ñuùng khoâng
gian maøu thì seõ
khoâng coù söï sai
leäch maøu
xaûy ra.
Caùc hoà sô nhuùng trong döõ lieäu CMYK
Caùc hoà sô maøu ñöôïc nhuùng trong caùc hình aûnh RGB chuaån bò in
thöôøng ñöôïc öu tieân söû duïng. Baèng caùch nhuùng hoà sô maøu nhö
theá, hình aûnh môùi ñöôïc ñaûm baûo chuyeån ñoåi chính xaùc sang hoà
sô maøu CMYK cuûa thieát bò in chuaån.
Neáu hình aûnh CMYK vôùi caùc hoà sô maøu nhuùng ñöôïc ñaët vaøo moät
chöông trình coù caùc thoâng soá quaûn lyù maøu khoâng chính xaùc thì
hình aûnh seõ bò sai maøu. Caùc chöông trình nhö Adobe InDesign
CS2 hay sau naøy coù saün caùc thieát laäp tieâu chuaån ñeå ñeà phoøng
hình aûnh ñöôïc nhaäp vaøo khoâng chính xaùc. Caùc phieân baûn tröôùc
ñoù caàn phaûi ñöôïc thieát laäp bôûi ngöôøi coù kinh nghieäm vaø kieán thöùc
veà quaûn lyù maøu.
Cuøng vôùi caùc file aûnh ñònh daïng thoâng thöôøng, caùc file PDF cuõng
ñöôïc ñaùnh daáu vôùi caùc chuaån CMYK maø chuùng ñöôïc taïo ra.
Trong ñònh daïng PDF/X vieäc ñaùnh daáu nhaän daïng naøy laø yeâu
caàu baét buoäc khi chuyeån file PDF ñi in.
Khi laøm vieäc vôùi caùc döõ lieäu RGB, söï chuyeån ñoåi döõ lieäu giöõa
hai giai ñoaïn saûn xuaát laø moät ñieåm chính yeáu trong quaûn lyù maøu.
Trong thöïc teá coù nhöõng giai ñoaïn döõ lieäu phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi.
Löu ñoà döôùi ñaây cho thaáy vieäc söû duïng caùc hoà sô maøu trong vieäc
chuyeån ñoåi döõ lieäu aûnh taïi caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa quaù trình
saûn xuaát.
Hình 7.26:
Trong khi in saûn
löôïng, ngöôøi thôï
in ñieàu chænh sao
cho tôø in ra gioáng
vôùi tôø in thöû
Qui trình tiêu biểu Để chuyển vào Bản in thử để Quá trình xuất
trong việc chỉnh sửa chương trình dàn khách hàng ký cần phim hay ghi bản
hình ảnh RGB với dữ trang hay cho việc in phải được làm không yêu cầu
liệu được nhúng hồ sơ ấn, hình ảnh Ado- chính xác từ file quản lý màu
màu Adobe RGB từ beRGB được chuyển PDF
máy chụp KTS, việc đổi sang không gian
hiển thị trên màn hình màu in CMYK tiêu
có hồ sơ màu và chyển chuẩn. không gian
đổi dữ liệu với hồ sơ màu này được mô
màu AdobeRGB được phỏng trên màn hình
nhúng đã có hồ sơ màu và
file PDF CMYK được
nhúng hồ sơ màu của
máy in offset
7.4 Quaûn lyù maøu trong Adobe Photoshop &

Caùc chöông trình öùng duïng
Cuõng gioáng nhö moät soá chöông trình khaùc, Photoshop coù rieâng
moät heä thoáng quaûn lyù maøu ôû caáp phaàn meàm laøm nhieäm vuï
quaûn lyù taát caû nhöõng hình aûnh ñöôïc ñöa vaøo vaø xuaát ra khoûi
chöông trình.
7.4.1 Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng quaûn lyù maøu trong
Photoshop & caùc chöông trình öùng duïng
Cuõng gioáng nhö moät heä thoáng quaûn lyù maøu thoâng thöôøng,
Photoshop coù 3 thaønh phaàn quaûn lyù maøu cô baûn
ª Moâ ñun so khôùp maøu - CMM: (ñoâi khi ñöôïc goïi laø
phöông phaùp chuyeån ñoåi maøu) ñöôïc theå hieän döôùi teân
goïi Engine laøm nhieäm vuï chuyeån ñoåi maøu moät caùch hôïp
lyù giöõa caùc khoâng gian maøu hoaëc hai hoà sô maøu khaùc
nhau, gioáng nhö moät ngöôøi phieân dòch noùi vôùi caùc thieát
bò phuïc cheá maøu ñeå chuùng coù theå hieåu nhau vaø phuïc cheá
maøu chính xaùc nhaát. Trong Photoshop, ta coù theå choïn
moät CMM cuûa Adobe hay CMM cuûa Apple, khi laøm vieäc
trong moâi tröôøng Adobe ngöôøi ta thöôøng choïn CMM ACE
(Adobe Color Engine).
Hình 7.26:
Tuøy choïn CMM
trong hoäp
thoaïi Color setting
cuûa chöông trình
Adobe Photoshop
CS4
ª Caùc khoâng gian maøu tham chieáu - PCS: (coøn ñöôïc goïi
laø khoâng gian keát noái) laø moät khoâng gian maøu döïa treân
söï caûm nhaän cuûa maét ngöôøi vaø ñoäc laäp vôùi thieát bò. Ta coù
theå hieåu khoâng gian maøu tham chieáu laø moâi tröôøng maøu
maø thieát bò hay phaàn meàm laøm vieäc, noù theå hieän khaû naêng
phuïc cheá maøu cuûa moâi tröôøng ñoù, neáu moät file aûnh coù hoà
sô maøu ñöôïc ñöa vaøo trong Photoshop thì noù seõ chæ laøm
vieäc vôùi caùc giaù trò maøu ñaõ ñöôïc qui ñònh bôûi thieát bò taïo
ra noù, neáu file aûnh khoâng coù hoà sô maøu ñính keøm thì noù seõ
ñöôïc Photoshop ñöa vaøo moät moâi tröôøng laøm vieäc vôùi caùc
thieát laäp maëc ñònh döôùi daïng moät khoâng gian maøu nhö
sRGB hay Adbe RGB…, khi ñoù noù seõ chæ theå hieän maøu
trong khoaûng phuïc cheá maøu cuûa khoâng gian maøu ñoù. Caàn
phaân bieät hai khaùi nieäm: khoâng gian maøu vaø hoà sô maøu,
khoâng gian maøu laø khoaûng maøu theo moät tieâu chuaån, coøn
hoà sô maøu laø khaû naêng phuïc cheá maøu, hoà sô maøu ñöôïc
chöùa trong khoâng gian maøu. Khi moät file aûnh khoâng coù
hoà sô maøu ñính keøm, ngöôøi ta seõ chæ ñònh noù laøm vieäc
trong moät khoâng gian maøu naøo ñoù. Haàu heát caùc heä thoáng
quaûn lyù maøu hieän taïi söû duïng moät khoâng gian maøu CIE
ñöôïc xaùc ñònh, ví duï nhö CIE Lab hoaëc CIE XYZ. Chuùng
ta khoâng bao giôø phaûi laøm vieäc tröïc tieáp vôùi caùc khoâng
gian maøu tham chieáu, ñoù laø lyù thuyeát ñeå caùc phaàn meàm
döïa treân ñoù laøm vieäc. Ta coù theå xem noù nhö moät khoâng
gian maøu chung cho taát caû caùc thieát bò phuïc cheá maøu, noù
laø khoâng gian maøu theå hieän ñöôïc taát caû caùc maøu.
ª Caùc hoà sô maøu: nhö ñaõ phaân tích ôû caùc phaàn treân, hoà sô
maøu seõ cho bieát khaû naêng phuïc cheá maøu cuûa moät thieát bò
nhö maùy queùt, maøn hình, maùy in. Ví duï, moät hoà sô coù theå
thoâng baùo cho caùc heä thoáng quaûn lyù maøu, “Ñaây laø maøu
ñoû côø ngaû magienta maø thieát bò naøy coù theå xuaát ra.” Moät
hoà sô cuõng coù theå xaùc ñònh moät khoâng gian maøu aûo khoâng
lieân quan ñeán baát kyø thieát bò cuï theå naøo (ví duï nhö caùc
khoâng gian maøu Adobe RGB). Hoà sô maøu laø chìa khoaù
ñeå quaûn lyù maøu saéc. Neáu khoâng coù hoà sô maøu, maøu ñoû côø
100 % seõ khoâng coù yù nghóa cuï theå; Neáu coù hoà sô maøu, heä
thoáng quaûn lyù maøu coù theå noùi, “OÀ, maøu ñoû naøy seõ gioáng
nhö maøu ñoû xuaát hieän treân moät maùy in cuï theå naøo ñoù. “Hoà
sô maøu phuø hôïp vôùi tieâu chuaån ICC (International Color
Consortium) cho pheùp noù laøm vieäc vôùi taát caû caùc heä thoáng
quaûn lyù maøu. Hoà sô maøu ColorSync treân Mac vaø caùc hoà
sô döôùi daïng .icm hay icc treân PC ñeàu tuaân thuû caùc qui
caùch cuûa ICC.
May maén laø chuùng ta chæ phaûi laøm vieäc vôùi moät thaønh phaàn:
caùc hoà sô maøu. Ta seõ söû duïng hoà sô cuûa hình aûnh ñeán töø nhieàu
nguoàn hay seõ ñöôïc phuïc cheá treân nhieàu loaïi giaáy khaùc nhau
trong khi caùc Moâ ñun so khôùp maøu CMM thöôøng khoâng thay
ñoåi vaø thöôøng aån ñi.
7.4.2 Quaûn lyù maøu baèng hoà sô maøu (Profiles) trong

Photoshop & caùc chöông trình öùng duïng
Cuõng nhö trong caùc heä thoáng quaûn lyù maøu tieâu chuaån, khaùi
nieäm then choát trong vieäc söû duïng moät heä thoáng quaûn lyù maøu
laø maøu truyeàn ñaït nhöõng giaù trò RGB vaø CMYK mô hoà thaønh
nhöõng giaù trò roõ raøng. Neáu moät heä thoáng quaûn lyù maøu bieát caùc
giaù trò RGB maø moät maùy queùt taïo ra khi queùt nhöõng maøu cuï theå
vaø bieát ñöôïc nhöõng maøu naøo maø maøn hình coù theå hieån thò ñöôïc,
noù coù theå tính caùc giaù trò soá RGB môùi caàn phaûi gôûi ñeán maøn
hình ñeå maøn theå hieän nhöõng maøu ñoù trung thöïc nhaát.
7.4.2.1 Nhuùng hoà sô maøu vaøo file aûnh:

Khi nhuùng moät hoà sô maøu vaøo trong moät hình aûnh, ta khoâng
laøm thay ñoåi hình aûnh ñoù vaø cuõng khoâng thay ñoåi nhöõng giaù trò
maøu cuûa noù. Hoà sô maøu ñöôïc nhuùng vaøo hình aûnh chæ laøm moät
nhieäm vuï laø noùi cho heä thoáng quaûn lyù maøu bieát laøm theá naøo ñeå
taïo ra caùc maøu trong hình aûnh baèng caùch duøng caùc giaù trò maøu
coù trong file aûnh. Ñieàu naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc vì moät hoà sô
maøu ñaõ ñöôïc thieát keá ñeå hieån thò giaù trò maøu ñoù nhö theá naøo
treân thieát bò RGB vaø treân thieát bò CMYK. Vôùi moät hoà sô maøu
thì maøu seõ khoâng coøn mô hoà nöõa vì noù luoân bieát phaûi theå hieän
nhö theá naøo treân caùc thieát bò coù caùc ñaëc tính khaùc nhau.
Caùc daïng hoà sô maøu trong Photoshop & caùc chöông trình öùng
duïng:
ª Hoà sô ñöôïc nhuùng: trong caùc chöông trình öùng duïng khaùi
nieäm tagged (ñính keøm) hay embedded (nhuùng) ñeàu coù
nghóa laø hình aûnh coù chöùa hoà sô maøu beân trong.
ª Hoà sô nguoàn vaø Hoà sô ñích: khaùi nieäm Source Profiles
vaø Destination Profiles thöôøng ñöôïc hoûi khi thöïc hieän
chuyeån ñoåi maøu trong Photoshop, töùc laø thay ñoåi giaù trò
soá trong file, trong tröôøng hôïp ñoù heä thoáng quaûn lyù maøu
caàn bieát caùc giaù trò RGB hoaëc CMYK ñeán töø ñaâu vaø seõ
chuyeån ñi ñaâu, trong tröôøng hôïp caàn xaùc laäp cho heä thoáng
quaûn lyù maøu trong Photoshop bieát hoà sô nguoàn vaø hoà sô
ñích cuûa file aûnh. Ta coù theå xem moät heä thoáng quaûn lyù
maøu seõ laøm vieäc vôùi caùc töø ngöõ chöù khoâng laøm vieäc vôùi
caùc maøu. Muïc ñích cuûa heä thoáng quaûn lyù maøu laø dieãn
dòch töø ngöõ töø ngoân ngöõ naøy sang ngoân ngöõ khaùc, neáu ta
ñöa cho noù moät loaït caùc töø thì noù chaúng bieát gì caû nhöng
neáu cho noù bieát raèng ñoù laø tieáng Phaùp (nguoàn) thì noù hieåu
ngay laäp töùc yù nghóa cuûa töø ñang noùi. Neáu ta baûo noù raèng
ta muoán chuyeån nghóa sang tieáng Ñöùc (ñích) thì ngay laäp
töùc noù seõ dòch ñuùng nghóa töø tieáng Phaùp sang tieáng Ñöùc
7.4.2.2 Tieán trình laøm vieäc

Khi queùt aûnh ta seõ coù döõ lieäu RGB. Ñeå cho Photoshop & caùc
chöông trình öùng duïng bieát nhöõng maøu cuï theå naøo maø döõ lieäu
RGB seõ theå hieän, caùc chöông trình öùng duïng caàn phaûi ñoïc hoà
sô maøu moâ taû maùy queùt (nguoàn) ñaõ “nhìn thaáy maøu” ra sao.
Neáu phaàn meàm queùt aûnh ñaõ nhuùng hoà sô maøu vaøo hình aûnh,
taát caû nhöõng vieäc maø ta caàn laøm laø môû file aûnh leân vaø caùc
chöông trình öùng duïng seõ ñoïc hoà sô maøu coù saün trong file aûnh.
Sau ñoù ta coù theå chænh söûa file hay tröôùc khi söûa seõ chuyeån
khoâng gian maøu cuûa maùy queùt veà khoâng gian maøu tieâu chuaån
hôn nhö sRGB hay Adobe RGB (ñaõ ñöôïc xem nhö khoâng gian
maøu ñích).
Trong Photoshop ta coù theå kieåm tra taøi lieäu coù ñöôïc gaén keøm
hoà sô maøu hay khoâng baèng caùch môû Info panel (hoaëc nhaán
phím F8)
Hình 7.28:
Hoà sô maøu cuûa
hình aûnh ñöôïc
hieån thò trong
baûng thoâng tin veà
file aûnh
Khi moät hoà sô maøu ñöôïc nhuùng vaøo trong aûnh ñöôïc chuyeån
ñoåi sang moät hoà sô maøu khaùc, Photoshop maëc nhieân xem hoà sô
maøu ñöôïc nhuùng laø hoà sô maøu nguoàn vaø chuùng ta seõ chæ ñònh
hoà sô maøu ñích töùc laø chæ ñònh ñaëc ñieåm phuïc cheá maøu cuûa thieát
bò maø ta seõ in ra.
Khi in aûnh, heä thoáng phuïc cheá maøu chuyeån ñoåi caùc maøu cuûa
aûnh sang moät ñònh daïng maø chöông trình ñieàu khieån maùy in coù
theå chaáp nhaän. Söï chuyeån ñoåi naøy luoân xaûy ra duø ta coù muoán
hay khoâng. Neáu ta khoâng kieåm soaùt söï chuyeån ñoåi maøu, caùc
maøu töø Photoshop chuyeån xuoáng ñeán maùy in seõ thay ñoåi. Neáu
ta kieåm soaùt söï chuyeån ñoåi naøy, hoäp thoaïi in trong Photoshop
seõ cho chuùng ta choïn hoà sô maøu cuûa loaïi maùy in (hoà sô maøu
ñích) trong ñoù neâu roõ nhöõng maøu coù theå in ñöôïc, loaïi giaáy in,
loaïi möïc in…Photoshop seõ chuyeån ñoåi maøu xuoáng maùy in maø
khoâng laøm hình aûnh bò in sai maøu
Ñaây chính laø thöù duy nhaát maø heä thoáng quaûn lyù maøu coù theå thöïc
hieän. Noù chuyeån ñoåi döõ lieäu maøu töø moät khoâng gian maøu naøy
sang moät khoâng gian maøu khaùc (hoaëc töø hoà sô maøu naøy sang
hoà sô maøu khaùc) vaø söû duïng caùc hoà sô maøu ñeå baûo toaøn söï theå
hieän maøu trong löu ñoà laøm vieäc. Trong quaù trình cheá baûn, ngöôøi
kyõ thuaät vieân thöôøng ñöôïc maùy tính hoûi veà hoà sô maøu nguoàn vaø
hoà sô maøu ñích. Neáu hai hoà sô maøu nguoàn vaø ñích khoâng ñoàng
daïng, töùc coù nhöõng maøu coù trong file aûnh maø maøn hình hay tôø
in ra khoâng theå hieän ñöôïc thì ngöôøi ta seõ duøng bieán phaùp bieán
ñoåi theo caùc khuynh höôùng caûm nhaän maøu khaùc nhau.
7.4.3 Khoâng gian maøu laøm vieäc trong caùc chöông trình
öùng duïng
7.4.3.1 Phaân bieät caùc loaïi khoâng gian maøu trong caùc
chöông trình öùng duïng
ª Khoâng gian maøu laøm vieäc - Working space - ñöôïc
xaùc laäp baèng leänh Edit > Color Settings laø khoâng gian
maøu maëc nhieân cho caùc file aûnh khoâng coù hoà sô maøu
khi noù ñöôïc môû ra hay ñaët vaøo trong Photoshop. Neáu ta
taïo moät taøi lieäu môùi hay môû moät taøi lieäu khoâng coù hoà
sô maøu ñính keøm thì Photoshop seõ maëc nhieân coi khoâng
gian maøu cuûa taøi lieäu ñoù laø khoâng gian maøu laøm vieäc vaø
neáu ta môû moät taøi lieäu coù nhuùng hoà sô maøu thì Photo-
shop seõ laáy khoâng gian maøu ñöôïc nhuùng laøm khoâng gian
maøu laøm vieäc. Coù 4 khoâng gian maøu laøm vieäc trong hoäp
thoaïi color setting cuûa Photoshop phuø hôïp vôùi caùc taøi lieäu
ñöôïc ñöa vaøo Photoshop, moãi khoâng gian maøu laøm vieäc
seõ coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù. Khoâng gian maøu
laøm vieäc raát quan troïng khi ta laøm vieäc vôùi caùc hình aûnh
khoâng coù hoà sô maøu ñính keøm, neáu hình aûnh cuûa chuùng ta
luoân coù hoà sô maøu thì ta coù theå boû qua vieäc xaùc laäp khoâng
gian maøu laøm vieäc.
ª w.KRÄQJJLDQPDÚXFXÝDWDÚLOLHÆX'RFXPHQWFRORUSURILOH
- laø moät caùch ñeå noùi veà khoâng gian maøu ñöôïc nhuùng beân
trong taøi lieäu. Neáu coù 5 taøi lieäu ñöôïc môû ra trong Photoshop
vaø chuùng coù hoà sô maøu khaùc nhau thì Photoshop seõ xöû lyù
chuùng theo caùch giöõ nguyeân 5 hoà sô maøu rieâng bieät laøm
khoâng gian maøu laøm vieäc cho töøng file.
ª .KRÄQJJLDQPDÚXFXÝDWKLHÃWEÔ'HYLFHFRORUVSDFH - ñaïi
dieän cho khoaûng maøu maø moät thieát bò coù theå phuïc cheá
ñöôïc. Thieát bò coù theå laø moät maùy chuïp KTS, moät maùy
queùt, maøn hình hoaëc maùy in. Photoshop luoân söû duïng
khoâng gian maøu hieån thò cuûa maøn hình. Do vaäy maøn hình
phaûi luoân ñöôïc xaùc laäp chính xaùc vaø söû duïng ñuùng khoâng
gian maøu cuûa noù ñeå hình aûnh ñöôïc hieån thò toát nhaát.
Trong löu ñoà xöû lyù aûnh tieâu bieåu, hình aûnh luoân phaûi coù moät
profile nguoàn (ñònh nghóa khaû naêng phuïc cheá cuûa thieát bò soá
hoùa aûnh) vaø ñöôïc chuyeån ñoåi veà moät tieâu chuaån, khoâng gian
maøu phuø hôïp caûm nhaän thò giaùc töông ñoái (chaúng haïn nhö
Adobe RGB hay sRGB) cho pheùp chænh söûa vaø löu laïi nhöõng thay
ñoåi. Caùc baûn sao cuûa hình aûnh naøy sau ñoù ñöôïc chuyeån ñoåi veà caùc
khoâng gian maøu thích hôïp ñeå söû duïng söû duïng (Web, in, video, vv)
Luoân coù moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø taïi sao chuùng ta caàn nhieàu hôn
moät loaïi khoâng gian maøu RGB hoaëc CMYK? Taïi sao nhöõng aûnh
ñöôïc taïo ra töø maùy chuïp KTS hoaëc maùy queùt chæ duøng 1 khoâng
gian maøu RGB, nhöõng aûnh duøng ñeå in offset chæ duøng 1 khoâng
gian maøu CMYK? Roõ raøng laø caùc thieát bò khaùc nhau phuïc cheá
caùc khoaûng maøu khaùc nhau vaø caùc khoaûng maøu naøy laïi khoâng
ñoàng daïng hoaëc khoâng cuøng ñoä lôùn, vì vaäy neáu chæ söû duïng moät
khoâng gian maøu thì khoâng ñuû ñeå theå hieän maøu. Khoâng gian maøu
RGB töông ñoái nhoû, gioáng nhö sRGB, noù seõ khoâng ñuû lôùn ñeå baûo
toaøn maøu töø moät khoâng gian coù chaát löôïng cao hôn nhö moät maùy
chuïp KTS chuyeân nghieäp. Trong tröôøng hôïp ñoù ta coù theå xem xeùt
ñeán vieäc duøng moät khoâng gian maøu lôùn hôn ñeå löu tröõ baûn goác.
Coù nhieàu yù kieán cho raèng neân söû duïng moät khoâng gian maøu
ñuû lôùn ñeå chöùa taát caû nhöõng khoâng gian maøu khaùc. Treân thöïc
teá vaãn coù nhöõng khoâng gian maøu lôùn, coù theå chöùa ñöôïc taát caû
caùc khoaûng maøu. Vaán ñeà duy nhaát vôùi vieäc söû duïng khoâng gian
maøu lôùn, ví duï nhö ProPhoto RGB, laø khaû naêng xöû lí cuûa thieát
bò vaø thoùi quen laøm vieäc. Thoâng thöôøng caùc kyõ thuaät vieân cheá
baûn thöôøng chænh xöû lyù hình aûnh treân cheá ñoä aûnh 8 bit /keânh,
vieäc theå hieän 1 keânh aûnh baèng 256 saéc ñoä (8 bít) khoâng ñuû ñeå
traûi roäng treân caùc khoâng gian maøu coù gamma maøu lôùn neân khi
chænh söûa hình aûnh 8 bit/keânh trong ProPhoto RGB hình aûnh seõ
bò gaõy khuùc hoaëc coù caùc soïc giöõa caùc böôùc chuyeån. Vieäc chænh
söûa maøu trong khoâng gian maøu lôùn chæ thöïc söï coù yù nghóa neáu
hình aûnh coù 16 bit/ moãi keânh hoaëc nhieàu hôn nöõa.
Hình 7.28:
Bieåu ñoà so saùnh
khoaûng phuïc
cheá maøu cuûa caùc
khoâng gian maøu
00
Vieäc thieát laäp khoâng gian maøu laøm vieäc ñöôïc tieán haønh trong
hoäp thoaïi Color Settings (Edit > Color Settings). Caùch ñôn giaûn
nhaát ñeå söû duïng caùc xaùc laäp veà khoâng gian maøu laøm vieäc laø löïa
choïn nhöõng thieát laäp coù saün töø muïc Settings. Nhöõng thieát laäp coù
saün taïi ñaây seõ taïo ra nhöõng thay ñoåi ôû caùc thoâng soá trong hoäp
thoaïi beân döôùi. Ta coù theå löïa choïn moät thieát laäp phuø hôïp nhaát
vôùi coâng vieäc cuûa mình hoaëc choïn moät thieát laäp gaàn vôùi yeâu
caàu vaø ñieàu chænh noù laïi cho phuø hôïp.
Hình 7.28:
Hoäp thoaïi Color
Settings vaø caùc
giaù trò caøi ñaët saün
töø muïc setting
7.3.3.2 Löïa choïn khoâng gian maøu laøm vieäc

Trong Photoshop coù 4 loaïi khoâng gian maøu laøm vieäc töông öùng
vôùi 4 khoâng gian maøu cho caùc loaïi hình aûnh: RGB (aûnh maøu 3
keânh), CMYK (aûnh maøu 4 keânh), Gray (aûnh traéng ñen), Spot
(aûnh maøu pha).
ª Löïa choïn khoâng gian maøu laøm vieäc RGB
Khoâng gian maøu laøm vieäc RGB ôû ñaây laø khoâng gian maøu
maëc ñònh, chæ taùc ñoäng leân nhöõng hình aûnh RGB khoâng
ñöôïc gaùn hoà sô maøu. Neáu haàu heát hình aûnh ñeàu ñaõ ñöôïc
gaùn hoà sô maøu cuï theå, ta khoâng caàn phaûi quan taâm ñeán
vieäc choïn löïa hoà sô maøu toát nhaát cho aûnh nöõa.
Trong tröôøng hôïp cheá baûn hoaëc in chaát löôïng cao, khoâng
gian maøu Adobe RGB laø moät khoâng gian maøu ñuû lôùn, noù
khoâng nhöõng dö khaû naêng chöùa hoà sô maøu cho in treân
giaáy tôø rôøi coù traùng phaán theo tieâu chuaån cuûa Myõ (U.S.
Sheetfed Coated v2) maø coøn coù khaû naêng ñaùp öùng toát cho
coâng vieäc chænh söûa hình aûnh ôû cheá ñoä 8 bit /keânh. Neáu
coâng vieäc chuû yeáu laø laøm Web hay video, khoâng gian maøu
sRGB laø söï löïa choïn toát nhaát. Neáu coâng vieäc ñoøi hoûi phaûi
in vôùi khoaûng maøu lôùn hôn khoaûng maøu do khoâng gian
maøu CMYK taïo ra, ngöôøi kyõ thuaät vieân cheá baûn neân xöû lyù
chuyeån ñoåi maøu sang cheá ñoä 16 bit /keânh vaø choïn khoâng
gian maøu ProPhoto RGB laøm khoâng gian maøu laøm vieäc.
Trong thöïc teá saûn xuaát, coù nhieàu ngöôøi thích giöõ nhöõng thöù
ñôn giaûn vaø haàu nhö söû duïng khoâng gian maøu Adobe RGB
cho moïi tröôøng hôïp nhöng cuõng coù ngöôøi söû duïng nhöõng
khoâng gian maøu khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo coâng vieäc. Ngöôøi
kyõ thuaät vieân khoâng caàn thieát phaûi söû duïng nhöõng khoâng
gian maøu saün coù trong muïc Settings maø coù theå söû duïng
leänh Assign Profile ñeå chæ ñònh moät hoà sô khaùc vôùi khoâng
gian maøu hieän haønh ñeå gaùn cho moät hình aûnh.
Khoâng gian maøu RGB ñöôïc tích hôïp trong Photoshop

ñöôïc thieát keá ñeå ñaùp öùng yeâu caàu chænh söûa hình aûnh.
Theo ñoù coù 2 thuoäc tính quan troïng khoâng phuï thuoäc vaøo
phaàn lôùn vaøo khoâng gian maøu cuûa thieát bò taïo aûnh.
– Caân baèng xaùm. Caùc khoâng gian maøu laøm vieäc trong
Photoshop ñaõ ñöôïc caân baèng xaùm, coù nghóa laø neáu
3 thaønh phaàn R, G vaø B troän vôùi nhau theo moät tæ leä
ñeàu nhau seõ taïo ra moät maøu xaùm. Tuy nhieân ñaây laø
tröôøng hôïp hieám khi xaûy ra ñoái vôùi khoâng gian maøu
cuûa caùc thieát bò (maùy scan, camera, maøn hình, maùy
in). Vì moät trong nhöõng caùch deã nhaát ñeå caân baèng
maøu chính laø caân baèng xaùm, khi ñoù ta seõ choïn tæ leä
phoái hôïp giöõa 3 maøu RGB ñeå coù ñöôïc maøu xaùm,
caân baèng xaùm laø moät ñaëc tính raát höõu ích.
– Caân baèng maøu theo caûm nhaän thò giaùc - Percep-

tual uniformity. Khoâng gian maøu laøm vieäc trong
Photoshop ñöôïc coù khaû naêng caân baèng maøu theo
thò giaùc. Ñieàu naøy coù nghóa laø söï thay ñoåi giaù trò
cuûa moãi keânh maøu trong hình aûnh baèng vôùi söï thay
ñoåi caûm nhaän thò giaùc. Caùc khoâng gian cuûa thieát bò
cuõng khoâng hoaït ñoäng theo kieåu naøy.
Taát caû nhöõng chuyeån ñoåi giöõa caùc khoâng gian maøu ñeàu
gaây ra hieän töôïng maát döõ lieäu, kinh nghieäm cho thaáy,
vieäc chuyeån ñoåi töø khoâng gian maøu cuûa thieát bò (maùy aûnh
hay maùy queùt) sang khoâng gian maøu laøm vieäc cho nhöõng
giaù trò maøu ñaùng tin caäy vaø khi thöïc hieän ôû cheá ñoä 16-bit/
keânh hieän töôïng maát döõ lieäu laø khoâng ñaùng keå vaø khoâng
theå phaùt hieän. Ngay caû trong cheá ñoä 8-bit/keânh, ta vaãn coù
theå phuïc cheá toát caùc giaù trò maøu trong khoâng gian maøu
laøm vieäc so vôùi khoâng gian maøu cuûa thieát bò. Caùc thuoäc
tính ñöôïc lyù töôûng hoùa cuûa khoâng gian maøu RGB coù trong
Photoshop cuõng raát höõu ích cho vieäc taïo vaø löu tröõ baûn
goác cuûa aûnh, töø ñoù ta coù theå taïo ra caùc baûn sao coù ñaëc tính
thay ñoåi phuø hôïp vôùi caùc loaïi ñaàu ra cuï theå.
Coù moät caâu hoûi quan troïng ñöôïc neâu ra laø “Taïi sao khoâng
duøng khoâng gian maøu Lab?” Lab laø khoâng gian maøu ñöôïc
thieát laäp khoâng phuï thuoäc vaøo thieát bò, laø khoâng gian maøu
caân baèng thò giaùc. Nhöng khoâng gian maøu Lab coù ít nhaát 2
thuoäc tính laøm cho noù maát tính lyù töôûng so vôùi moät khoâng
gian maøu chænh söûa tieâu chuaån. Tröôùc heát Lab quaù tröøu töôïng
khi noùi ñeán vieäc tinh chænh maøu saéc – ñieàu chænh nhoû caùc giaù
trò a* vaø b* thöôøng taïo ra caùc thay ñoåi lôùn theo höôùng khoâng
ñoaùn tröôùc ñöôïc. Vaán ñeà lôùn hôn nöõa laø theo Lab, noù chöùa
nhöõng maøu maøu maét coù theå nhìn thaáy ñöôïc vaø heä quaû laø noù
cuõng seõ chöùa nhöõng maøu maø khoâng nhìn thaáy ñöôïc.
Khi söû duïng cheá ñoä 8 bit/keânh ñeå bieåu dieån cho toaøn boä
khoaûng maøu, khoaûng caùch töø moät giaù trò maøu naøy ñeán giaù trò
maøu laân caän khaù lôùn. Vì trong thöïc teá hình aûnh ñöôïc taïo ra
töø moät maùy queùt hoaëc maùy aûnh kyõ thuaät soá mang moät khoâng
gian maøu nhoû hôn nhieàu so vôùi khoâng gian maøu Lab neân khi
duøng khoâng gian maøu naøy ta seõ laõng phí nhöõng giaù trò (bit)
maøu maø ta khoâng theå chuïp, hieån thò, in, hoaëc thaäm chí nhìn
thaáy. Neáu laøm vieäc vôùi hình aûnh 16 bit/keânh, vaán ñeà gama
maøu seõ ít phaùt sinh hôn, nhöng chænh söûa hình aûnh trong
khoâng gian maøu Lab seõ raát khoù thao taùc, vaø vieäc chuyeån ñoåi
töø khoâng gian maøu cuûa thieát bò chuïp sang Lab thöôøng gaây ra
maát döõ lieäu nhieàu hôn do loãi quantization (löôïng hoùa khoâng
gian) so vôùi chuyeån ñoåi sang khoâng gian RGB.
Moät soá ngöôøi duøng Mac maëc nhieân söû duïng Apple RGB
nhö moät khoâng gian maøu maëc ñònh bôûi vì noù coù töø Apple
trong ñoù. Ñieàu naøy sai. Apple RGB döïa treân maøn hình ñoä
phaân giaûi cao Apple RGB 13-inch (640 x 480 pixel), ñaõ
khoâng ñöôïc saûn xuaát caùch ñaây hôn 15 naêm. Baát kyø moät
khoâng gian maøu RGB naøo cuõng toát hôn. Khoâng gian maøu
ColorMatch RGB cuõng ñaïi dieän cho moät thöông hieäu khaù
noåi tieáng cuûa maøn hình CRT.
ª Löïa choïn khoâng gian maøu laøm vieäc CMYK

Khoâng gioáng nhö khoâng gian maøu RGB raát tröøu töôïng vaø
khoâng phuï thuoäc vaøo baát kyø thieát bò thöïc teá naøo, khoâng
gian CMYK phaûn aùnh söï keát hôïp giöõa möïc in vaø giaáy.
Tröôøng hôïp lyù töôûng, nhaø in phaûi coù moät hoà sô maøu ICC
(ICC profile) ñöôïc xaây döïng cho quaù trình in maøu CMYK
ñang ñöôïc söû duïng. Trong thöïc teá, raát ít nhaø in ôû Vieät
Nam ñaõ coù nhöõng hoà sô naøy, tuy nhieân ña soá nhöõng ngöôøi
ñaët haøng in chuyeân nghieäp ñeàu hoûi veà noù. Neáu döï ñònh in
ôû nhaø in naøo thì ngöôøi kyõ thuaät vieân cheá baûn caàn hoûi nhaø
in ñoù hoà sô maøu cuûa maùy in hoaëc neáu khoâng coù thì phaûi
hoï tuaân theo chuaån coâng nghieäp in naøo ñeå ta coù theå löïa
choïn cho phuø hôïp.
Ñoái vôùi caùc aûnh ôû cheá ñoä maøu CMYK, chu trình laøm vieäc
khoâng yeâu caàu phaûi coù hoà sô maøu ñöôïc gaùn theo aûnh maø
phaûi choïn khoâng gian maøu laøm vieäc CMYK phuø hôïp nhaát
vôùi caùc ñieàu kieän in thöïc teá maø aûnh seõ ñöôïc in ra. Khoâng
gian maøu phuø hôïp nhaát chính laø caùc hoà sô maøu cuûa maùy
in CMYK (ví duï nhö maùy in offset) ñaõ ñöôïc khaûo saùt vaø
löu laïi döôùi daïng file hoà sô maøu, ta coù theå naïp hoà sô maøu
naøy vaøo danh saùch caùc hoà sô maøu trong muïc setting vaø
löïa choïn noù. Trong tröôøng hôïp chöa khaûo saùt ñöôïc khoâng
gian maøu laøm vieäc CMYK ta coù theå choïn nhöõng khoâng
gian töông ñoái phuø hôïp coù saün trong danh saùch. Ví duï khi
in treân giaáy traùng phaán vaø duøng möïc in cuûa Nhaät, ta coù
theå choïn hoà sô maøu laøm vieäc Japan color 2001 coated.
Neáu qui trình in tuaân thuû caùc tieâu chuaån cuûa SWOP hay
Hình 7.30: GRACOL thì neân choïn caùc hoà sô maøu töông öùng
Caùc hoà sô maøu
cuûa löu ñoà laøm
vieäc CMYK trong
color Settings cuûa
Photoshop
ª Löïa choïn khoâng gian maøu xaùm (Gray)

Hoà sô maøu xaùm ñoäc laäp vôùi khoâng gian maøu CMYK hoaëc
RGB. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng hoà sô maøu xaùm chæ chöùa
thoâng tin phuïc cheá toâng maøu, noù khoâng mang thoâng tin veà
maøu cuûa möïc ñen hay maøu cuûa giaáy.
Khi “Color Setting” hieån thò ôû cheá ñoä “Fewer Options”,

ta coù theå löïa choïn giöõa caùc giaù trò gia taêng taàng thöù
thang xaùm khoaûng töø 10, 15, 20, 25, hay 30%, tuøy theo
ñieàu kieän in. Caùc giaù trò naøy phaûn aûnh möùc ñoä gia taêng
taàng thöù ôû vuøng toâng 50%. Tuy nhieân ñeå coù theå xaùc
laäp chính xaùc giaù trò naøy ta phaûi khaûo saùt söï gia taêng
taàng thöù treân maùy in roài xaùc laäp laïi ñöôøng cong taàng thöù
trong muïc tuøy choïn.
Hình 7.31:
Coù theå ñieàu chænh
ñöôøng cong gia
taêng taàng thöù
trong leänh custom
Dot gain
Hình 7.32:
Caùc giaù trò khaûo
saùt söï gia taêng
taàng thöù trong
ñieàu kieän in thöïc
teá ñöôïc nhaäp vaøo
hoäp thoaïi Custom
Dot Gain
Ta cuõng coù theå choïn gamma laø 1.8 hoaëc 2.2, ñoù laø söï
löïa choïn toát cho nhöõng hình aûnh traéng ñen treân maøn hình
hoaëc cho caùc ñieàu kieän in chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ. Caùc giaù
trò gamma naøy cuõng coù theå ñöôïc söû duïng cho hình aûnh in,
hoaëc söû duïng ñöôøng cong taàng thöù cho maøn hình, nhöng
noùi chung, nhöõng giaù trò gamma thì ñöôïc thieát keá ñeå söû
duïng treân maøn hình vaø nhöõng ñöôøng cong taàng thöù thì
ñöôïc thieát keá duøng cho vieäc in.
Ñoái vôùi hoà sô maøu CMYK, ta coù theå choïn vieäc hieäu chænh
söï gia taêng taàng thöù trong muïc Gray trong phaàn Working
Spaces cuûa hoäp thoaïi Color Settings. Ñieàu naøy caàn phaûi
thöïc hieän neáu ta ñang laøm vieäc vôùi hình traéng ñen vaø chöa
coù hoà sô maøu xaùm ñöôïc xaùc nhaän. Coù hai lyù do ñeå chænh
söûa moät hoà sô maøu xaùm: ñieàu chænh giaù trò gia taêng taàng
thöù theo ñuùng vôùi thöïc teá hoaëc ñeå taûi caùc keânh ñen töø hoà
sô maøu CMYK ñeå söû duïng noù cho hình aûnh traéng ñen.
Ñeå löu laïi caùc caøi ñaët cho maøu xaùm thaønh moät hoà sô maøu
xaùm, choïn Save Gray töø menu con Gray working spaces.
ª Löïa choïn khoâng gian maøu pha
Leänh Custom Dot Gain trong menu con cho khoâng gian
maøu Spot caên baûn gioáng nhö caùc tuøy choïn cuøng teân vôùi
thieát laäp cho maøu xaùm, ta cuõng coù theå söû duïng laïi moät
trong soá caùc ñöôøng cong taàng thöù ñaõ coù saün trong menu
con. Gioáng nhö caùc thieát laäp maøu xaùm, caùc thieát laäp cho
maøu pha cuõng khoâng coù moái quan heä gì vôùi maøu thöïc teá
cuûa möïc in vaø giaáy vaø cuõng khoâng chöùa thoâng tin veà caùch
thöùc töông taùc giöõa möïc in maøu pha vôùi loaïi möïc in khaùc.
7.4.3.3 Xöû lyù vieäc chuyeån ñoåi khoâng gian maøu

Neáu muoán söû duïng Photoshop vaø phaùt huy toái ña khaû naêng
cuûa noù, ngöôøi kyõ thuaät vieân xöû lyù aûnh phaûi tieáp caän vôùi vieäc
chuyeån ñoåi khoâng gian maøu. Caùc coâng cuï chính ñöôïc söû duïng
laø hoäp thoaïi Color Settings, caùc caûnh baùo veà hoà sô maøu khi môû
moät taøi lieäu, caùc leänh Chuyeån ñoåi hoà sô maøu vaø chæ ñònh hoà sô
ñeå chuyeån ñoåi maøu vaø hoäp thoaïi Print khi keát noái tröïc tieáp ñeán
moät maùy in.
ª Thieát laäp chính saùch chuyeån ñoåi maøu maëc nhieân

Trong Photoshop coù haún moät chính saùch quaûn lyù maøu cho
pheùp ngöôøi söû duïng löïa choïn. Ñeå choïn löïa caùc chính saùch
naøy, ngöôøi kyõ thuaät vieân phaûi traû lôøi nhöõng caâu hoûi sau:
– Photoshop seõ laøm gì khi môû hoaëc nhaäp moät hình

aûnh bò maát/thieáu hoà sô maøu?
– Photoshop seõ laøm gì khi môû moät hình aûnh coù hoà sô
maøu khaùc vôùi hoà sô maøu hieän haønh ñaõ choïn?
– Photoshop seõ thoâng baùo khi moät hoà sô maøu bò

thieáu hoaëc khoâng phuø hôïp vôùi hoà sô maøu laøm vieäc
ñang choïn?
Hình 7.33:
Caùc chính saùch
quaûn lí maøu cho
pheùp khai baùo vôùi
Photoshop caùc taøi
lieäu ñöôïc môû hay
nhaäp vaøo Photo-
shop seõ ñöôïc xöû
lyù nhö theá naøo
trong moái lieân heä
ñeán khoâng gian
maøu laøm vieäc ñaõ
ñöôïc xaùc laäp.
Quaûn lyù caùc hoà sô maøu hieän coù:

Caû ba menu con trong muïc Color management Policies
ñeàu laøm nhieäm vuï baùo cho Photoshop phaûi laøm gì neáu
hình aûnh ñaàu vaøo ñaõ ñöôïc nhuùng saün hoà sô maøu. Neáu caùc
hình aûnh ñaàu vaøo ñaõ ñöôïc nhuùng hoà sô maøu chính xaùc thì
chính saùch baûo toaøn caùc hoà sô maøu ñöôïc nhuùng (Preserve
Embedded Profiles) laø söï löïa choïn an toaøn nhaát, ñaëc bieät
laø trong moät chu trình laøm vieäc coù quaûn lyù maøu. Chính
saùch chuyeån ñoåi taát caû caùc hoà sô maøu cuûa caùc hình aûnh
ñöôïc môû hay nhaäp vaøo Photoshop (convert to working
Space) thöôøng ñöôïc choïn khi ngöôøi kyõ thuaät vieân muoán
chuaån hoùa taát caû caùc hoà sô maøu cuûa caùc taøi lieäu ñöôïc ñöa
vaøo Photoshop thaønh hoà sô maøu cuûa khoâng gian maøu laøm
vieäc ñang ñöôïc choïn. Trong chu trình quaûn lyù maøu hieän
nay, thoâng thöôøng chuùng ta khoâng neân taét (off) chöùc naêng
quaûn lyù maøu cuûa Photoshop tröø khi coù lyù do naøo ñoù thích
ñaùng ñeå loaïi boû caùc hoà sô maøu cuûa hình aûnh ñaàu vaøo. Khi
tuøy choïn naøy ñöôïc thieát laäp ñeå Off, Photoshop cuõng khoâng
nhuùng profile maøu theo caáu hình maëc ñònh vaøo aûnh khi ta
choïn leänh New hoaëc Save As.
Neáu ñang laøm vieäc vôùi caùc hình aûnh töø nhieàu nguoàn khaùc
nhau, ngöôøi kyõ thuaät vieân neân baät cheá ñoä hieån thò hoà sô
maøu cuûa taøi lieäu treân thanh traïng thaùi cuûa chöông trình vaø
hoäp thoaïi Info.
Quaûn lyù maøu khi môû hình aûnh

Neáu choïn muïc “Ask When Opening” trong hoäp thoaïi
Color Settings, ta coù theå kieåm tra laïi chính saùch quaûn lyù
maøu ñaõ ñöôïc thieát laäp cho hình aûnh, neáu ta khoâng choïn
caùc muïc kieåm tra, Photoshop seõ “im laëng” thöïc hieän caùc
thieát laäp (ví duï, chuyeån ñoåi hoà sô maøu cuûa hình aûnh sang
khoâng gian maøu laøm vieäc cuûa Photoshop). Neáu choïn muïc
“Ask When Pasting” ta coù theå kieåm soaùt vieäc chuyeån ñoåi
maøu cuûa hình aûnh ñöôïc daùn hoaëc keùo vaøo moät taøi lieäu
Photoshop ñang môû.
Thao taùc vôùi caùc hoäp thoaïi caûnh baùo: Neáu choïn caùc muïc
“Missing Profiles” hoaëc “Profile Mismatch” trong caùc
tuøy choïn khi thieát laäp quaûn lyù maøu, ta seõ thaáy caùc hoäp
thoaïi caûnh baùo baát cöù khi naøo môû hoaëc nhaäp moät taøi lieäu
khoâng coù hoà sô maøu hay coù hoà sô maøu khaùc vôùi hoà sô maøu
cuûa hoà sô maøu hieän haønh.
“Embedded Profile Mismatch” nghóa laø hình aûnh ñöôïc

môû ra coù hoà sô maøu khaùc vôùi hoà sô maøu laøm vieäc hieän
haønh. Ñieàu naøy khoâng coù gì sai caû, vaán ñeà duy nhaát phaûi
giaûi quyeát laø coù caàn phaûi thay ñoåi noù khoâng? Neáu khoâng
coù lyù do thay ñoåi ta neân choïn chính saùch söû duïng hoà sô
maøu ñöôïc nhuùng “Use the embedded profile”. Neáu coâng
vieäc yeâu caàu taát caû caùc hình aûnh phaûi ñöôïc löu trong moät
khoâng gian maøu cuï theå, chaúng haïn nhö sRGB cho video
kyõ thuaät soá hoaëc moät hoà sô in maøu CMYK thì neân duøng
chính saùch chuyeån ñoåi maøu cuûa taøi lieäu sang khoâng gian
maøu laøm vieäc ñaõ ñöôïc choïn “Convert document colors
to the working space”. Tuøy choïn cuoái cuøng laø xoùa hoà sô
maøu ñöôïc nhuùng “Discard the embedded profile”, tuøy
choïn naøy thöôøng ñöôïc duøng trong caùc quy trình cheá baûn
in vì khoâng caàn phaûi coù hoà sô maøu.
ª Nhuùng hoà sô maøu vaøo aûnh

Nhuùng hoà sô maøu - Embedding profile - ñöôïc hieåu ñôn
giaûn laø gaùn moät hoà sô maøu cho moät hình aûnh vaø löu noù
laïi. Trong hoäp thoaïi Save As, tuøy choïn Embed Color
Profile cho pheùp nhuùng hoà sô maøu. Ñeå nhuùng hoà sô maøu
vaøo taøi lieäu khi löu laïi hình ta coù theå choïn muïc Embed
Color Profile ôû gaàn cuoái hoäp thoaïi Save As. Photoshop seõ
luoân baùo cho ta bieát hoà sô maøu naøo seõ ñöôïc nhuùng.
Hình 7.34:
Hoäp thoaïi Save
As cho pheùp
nhuùng hoà sô maøu
laøm vieäc vaøo
hình aûnh
Ngöôøi kyõ thuaät vieân neân söû duïng hình aûnh coù nhuùng hoà
sô maøu vaø luùc naøo cuõng neân laøm nhö vaäy. Tuy nhieân vaãn
coù tröôøng hôïp chuùng ta seõ khoâng nhuùng hoà sô maøu vaøo taøi
lieäu. Ví duï, neáu hình aûnh khoâng quaù quan troïng ñeán möùc
phaûi gioáng maøu tuyeät ñoái, ngöôøi ta coù theå khoâng nhuùng
baát cöù hoà sô maøu CMYK naøo vaøo caùc hình aûnh vì taát caû
nhöõng hình naøy ñeàu coù cuøng moät ñieàu kieän in ñeå tieát kieäm
dung löôïng oå cöùng, thôøi gian xöû lyù vaø thôøi gian truyeàn file
treân maïng theo giao thöùc FTP. Ñoái vôùi caùc hình aûnh duøng
cho web, ngöôøi kyõ thuaät vieân thöôøng khoâng nhuùng hoà sô
maøu. Thay vaøo ñoù, ngöôøi ta coù theå chuyeån ñoåi hình aûnh
sang khoâng gian sRGB vaø giöõ nguyeân nhö vaäy. Vì caùc hoà
sô maøu ñöôïc nhuùng vaøo aûnh seõ laøm taêng kích thöôùc taäp tin
hình aûnh, laøm aûnh höôûng ñeán toác ñoä duyeät web neân haàu
heát caùc trình duyeät Web maëc ñònh coù tính naêng taét caùc hoà
sô maøu ICC, nhaèm öu tieân khaû naêng taûi nhanh trang web.
Cuoái cuøng nhöng quan troïng khoâng keùm, neáu ngöôøi kyõ
thuaät vieân ñang laøm vieäc trong moät chu trình CMYK kheùp
kín vaø khoâng muoán caùc giaù trò CMYK thay ñoåi khi göûi file
ñeán coâng ñoaïn in thì cuõng khoâng caàn nhuùng profile maøu.
Trong taát caû caùc tình huoáng khaùc, chuùng ta neân nhuùng hoà
sô maøu vaøo trong hình aûnh. Ñieàu naøy giuùp ta truyeàn ñaït
caùc yù ñònh veà maøu cuûa mình moät caùch roõ raøng cho taát caû
caùc thieát bò vaø taát caû moïi ngöôøi trong chu trình coâng vieäc.
Neáu khoâng coù hoà sô maøu cho aûnh, moïi ngöôøi ôû coâng ñoaïn
sau seõ phaûi luùng tuùng khi tieáp nhaän, laøm phaùt sinh nhöõng
thao taùc khoâng ñaùng coù vaø coù theå gaây sai hoûng.
7.4.4 Xaùc laäp cheá ñoä quaûn lyù maøu trong caùc chöông
trình öùng duïng
7.4.4.1 Söû duïng caùc thieát laäp coù saün trong Color Setting
Trong menu Setting ôû treân cuøng cuûa hoäp thoaïi Color Settings,
ta coù theå choïn moät thieát laäp coù saün cho khoâng gian maøu. Trong
muïc naøy ta coù theå naïp theâm caùc hoà sô maøu töø baát cöù nôi naøo
treân oå cöùng (duøng nuùt Load) hoaëc töï taïo cho mình moät thieát laäp
rieâng vaø löu laïi. Trong maùy tính söû duïng Mac OS X, nôi löu caùc
thieát laäp veà maøu laø Library\Application Support\Adobe\Color\
Settings folder; Trong Windws caùc thieát laäp veà maøu naèm trong
Program Files\Common Files\Adobe\Color\Settings.)
Hình 7.35:
Caùc cheá ñoä quaûn
lyù maøu ñaõ ñöôïc
thieát laäp saün trong
hoäp thoaïi Color
Settings.
Caùc thieát laäp löu laïi xuaát hieän trong muïc Settings giuùp chuùng ta
caáu hình Photoshop cho moät nhoùm laøm vieäc. Neáu ta söû duïng boä
phaàn meàm Creative Suite, ngöôøi kyõ thuaät vieân coù theå ñoàng boä
caùc thieát laäp maøu cho taát caû caùc öùng duïng trong boä phaàn meàm
Creative Suite (trong Bridge, choïn Edit> Creative Suite Color
Setting vaø choïn Synchronize Color Settings).
Hình 7.36:
Choïn löïa caáu
hình maøu cho taát
caû caùc phaàn meàm
trong boä phaàn
meàm Creative
Suite
7.4.4.2 Caùc tuøy choïn naâng cao cuûa Color Setting

Trong caùc chöông trình cuûa boä phaàn meàm Adobe Creative
Suite, khi nhaán vaøo nuùt More Options trong hoäp thoaïi Color
Settings, ta seõ truy caäp vaøo caùc tuøy choïn Conversion Options
(chuyeån ñoåi khoâng gian maøu) vaø Advanced Controls (caùc kieåm
soaùt naâng cao) giuùp môû roäng caùc thieát laäp cho hoà sô maøu.
Conversion Options giuùp ích trong caùc quy trình laøm vieäc maãu,
Advanced Controls yeâu caàu ngöôøi thieát laäp phaûi coù kieán thöùc
chuyeân saâu khi söû duïng noù.
Hình 7.37:
Caùc tuøy choïn
chuyeån ñoåi khoâng
gian maøu trong
Color settings
Trong Conversion options, coù hai muïc: Engine vaø Intent.

Engine chính laø Moâ ñun so khôùp maøu CMM, coù nhieäm vuï tính
toaùn chuyeån ñoåi qua laïi giöõa hai khoâng gian maøu theo phöông
phaùp aùnh xaï coù ñònh höôùng, ñònh höôùng nhö theá naøo laø do caùc
xaùc laäp trong muïc Intent (bao goàm caùc khuynh höôùng chuyeån
ñoåi nhö ñaõ phaân tích ôû phaàn treân). Coù hai CMM saün coù trong boä
phaàn meàm Adobe Creative suite laø Adobe Color Engine (ACE)
cuûa haõng Adobe vaø Apple CMM cuõng haõng Apple. Khi quaûn
lyù maøu treân toaøn boä heä thoáng maùy tính cuûa Apple ta neân duøng
Apple CMM vaø khi chæ caàn quaûn lyù maøu trong phaïm vi chöông
trình hoaëc caùc chöông trình trong cuøng moät nhoùm cuûa Adobe,
ta neân choïn Adobe (ACE)
Hình 7.38:
Caùc khuynh
höôùng chuyeån ñoåi
maøu khi chuyeån
ñoåi khoâng
gian maøu
Nhö ñaõ phaân tích ôû treân, caùc khuynh höôùng chuyeån ñoåi maøu
bao goàm: Perceptual (theo caûm nhaän cuûa thò giaùc), Saturation
(taêng ñoä baõo hoaø maøu), Relative colorimetric (coá gaéng giöõ
nguyeân toâng maøu nhöng khoâng chuù yù ñeán neàn giaáy) vaø Abso-
lute Colorimetric (coá gaéng giöõ nguyeân toâng maøu coù vaø chuù yù
ñeán neàn giaáy)
Trong Conversion Options coøn coù 3 thoâng soá hoã trôï theâm cho
quaù trình quaûn lyù maøu, ñoù laø:
ª Use Black Point Compensation - Buø tröø cho caùc ñieåm
ñen cheânh leäch giöõa 2 hoà sô maøu, cheá ñoä naøy duøng ñeå aùnh
xaï ñieåm ñen cuûa khoâng gian maøu nguoàn truøng vôùi ñieåm
ñen cuûa khoâng gian maøu ñích nhaèm baûo toaøn khoaûng maät
ñoä tích cöïc cuûa tôø in. Cheá ñoä naøy neân ñöôïc choïn maëc duø
ñoâi khi noù khoâng coù taùc duïng roõ reät.
ª 8VH'LWKHU%LW&KDQQHO,PDJHV - Duy trì ñoä mòn vaø
söï chuyeån toâng ñeàu ñaën khi chuyeån hình aûnh töø cheá ñoä 8
bit/keânh sang cheá ñoä cao hôn. Tuy nhieân, neáu ta löu hình
aûnh ôû caùc cheá ñoä neùn nhö JPEG hay thaáp hôn 8 bit noù coù
theå laøm taêng kích thöôùc taäp tin (vì ôû cheá ñoä naøy Photo-
shop luoân theâm nhöõng haït maøu vaøo hình aûnh).
ª Compensate for Scene - Referred Profiles - Buø tröø
cho quaù trình laøm phim baèng caùch phaàn meàm nhö After
Effects. Ñoái vôùi coâng vieäc cheá baûn, vieäc thieát laäp noù nhö
theá naøo khoâng quan troïng. Ñaây laø moät trong soá caùc tuøy
choïn naâng cao.
Trong phaàn kieåm soaùt naâng cao (Advanced Controls), coù hai
thoâng soá:
ª 'HVDWXUDWHG 0RQLWRU &RORU %\ g - Giaûm ñoä baõo hoaø
maøu ñi bao nhieâu phaàn traêm. Cheá ñoä naøy neân ñöôïc
choïn khi laøm vieäc vôùi moät khoâng gian maøu raát lôùn nhö
ProPhoto RGB vì ôû caùc khoâng gian maøu lôùn, ví duï nhö
Kodak ProPhoto RGB, coù raát nhieàu maøu maøn hình coù theå
hieän thò ñöôïc nhöng khoâng theå in ra ñöôïc, ñeå maøn hình
coù theå phuïc cheá töông ñoái gioáng vôùi nhöõng maøu coù theå
in ta choïn thoâng soá naøy vaø ñieàu chænh giaûm ñoä baõo hoaø
maøu cuûa maøn hình trong khoaûng 12 ñeán 15 %. Tuy nhieân

neân traùnh söû duïng tuøy choïn naøy vaø phaûi taét noù ñi tröôùc khi
quay trôû laïi cheá ñoä laøm vieäc bình thöôøng, neáu khoâng hình
aûnh taïo ra seõ coù maøu khoâng chính xaùc!
ª Blend RGB Colors Using Gamma - Ñeå thaáy hieäu quaû
cuûa tuøy choïn naøy, veõ moät hình (vuoâng) coù neàn maøu ñoû
vôùi vieàn laø maøu xanh laù caây saùng vaø taét tuøy choïn naøy roài
sau ñoù baät tuøy choïn naøy vôùi giaù trò gamma baèng 1.0. Khi
taét tuøy choïn, toâng maøu cuûa ñöôøng vieàn seõ ngaõ sang maøu
naâu, bieåu thò cho tính chaát cuûa maøu möïc in. Khi baät tuøy
choïn, toâng maøu cuûa ñöôøng vieàn seõ ngaõ sang maøu vaøng,
bieåu thò cho tính chaát cuûa maøu aùnh saùng. Coù theå hieåu raèng
caùc traïng thaùi taét/môû cuûa tuøy choïn naøy bieåu thò cho caùc
ñieàu kieän phuïc cheá maøu cuï theå (möïc in/aùnh saùng).
7.4.5 Gaùn hoà sô maøu vaø chuyeån ñoåi hoà sô maøu

Trong menu Edit cuûa Photoshop ta coù theå gaùn hoà sô maøu cho
moät hình aûnh chöa coù hoà sô maøu baèng leänh Assign Profile vaø
thöïc hieän chuyeån ñoåi hoà sô maøu cho moät taøi lieäu ñaõ coù hoà sô
maøu baèng leänh Convert to Profile. Khi caàn gaùn moät hoà sô maøu
cuï theå cho hình aûnh maø khoâng laøm thay ñoåi giaù trò maøu ta seõ söû
duïng leänh gaùn hoà sô maøu (Assign Profile) vaø ñeå thay ñoåi caùc
giaù trò maøu cuûa hình aûnh khi ñaët noù vaøo moät khoâng gian maøu
khaùc (nhö chuyeån ñoåi töø RGB vaøo CMYK, hoaëc töø Adobe RGB
vaøo sRGB) trong khi vaãn coá gaéng giöõ nguyeân söï theå hieän maøu
treân toaøn boä hình aûnh ta seõ söû duïng leänh chuyeån ñoåi hoà sô maøu
(Convert to Profile).
7.4.5.1 Gaùn hoà sô maøu

Leänh Assign Profile cho pheùp gaùn moät hình aûnh vôùi moät hoà sô
maøu ñöôïc chæ ñònh hoaëc gôõ boû hoà sô maøu ra khoûi hình aûnh. Noù
khoâng laøm thay ñoåi maøu maø chæ ñôn giaûn laø ñính keøm moâ taû
(giaûi thích) cho caùc soá lieäu veà maøu coù trong hình aûnh, hoaëc loaïi
boû moâ taû ñang coù vaø thay baèng moät baûn moâ taû khaùc.
Hình 7.39:
Hoäp thoaïi gaùn
hoà sô maøu trong
Photoshop CS5
ª 'RQtW&RORU0DQDJH7KLV'RFXPHQWTuøy choïn naøy cho

pheùp Photoshop boû ñi hoà sô maøu trong taøi lieäu. Caùc thoâng
soá trong taäp tin ñöôïc giöõ nguyeân vaø ñöôïc dieãn dòch phuï
thuoäc vaøo khoâng gian maøu hieän haønh
ª Working RGB or Working CMYK. Tuøy choïn naøy gaén
hoà sô maøu cuûa khoâng gian maøu laøm vieäc hieän haønh vaøo
taøi lieäu. Cuõng gioáng nhö tuøy choïn tröôùc ñoù, caùc soá lieäu
trong taäp tin ñöôïc giöõ nguyeân nhöng ñöôïc dieãn dòch laïi
theo khoâng gian maøu laøm vieäc hieän haønh. Söï khaùc bieät laø
taøi lieäu ñöôïc xöû lyù nhö ñöôïc gaùn hoà sô maøu. Neáu ñaõ môû
moät taøi lieäu khoâng coù ñính keøm hoà sô maøu vaø xem hoà sô
maøu cuûa khoâng gian laøm vieäc laø moät söï luïa choïn hôïp lyù
thì ta coù theå söû duïng tuøy choïn naøy.
ª Profile. cho pheùp gaùn vaøo taøi lieäu moät hoà sô maøu khaùc
vôùi hoà sô maøu cuûa khoâng gian maøu laøm vieäc maëc ñònh.
Cuõng gioáng nhö treân, caùc thoâng soá trong hình aûnh ñöôïc
giöõ nguyeân, nhöng trong tröôøng hôïp naøy chuùng seõ ñöôïc
dieãn dòch theo hoà sô maøu ñaõ ñính keøm. Ví duï, neáu ta queùt
moät hình aûnh vaø queân khoâng nhuùng profile, nhöng laïi coù
hoà sô maøu cuûa maùy queùt ñoù, ta coù theå söû duïng tuøy choïn
naøy ñeå ñònh nghóa maøu cho hình aûnh vöøa ñöôïc queùt. Sau
ñoù söû duïng leänh Convert to Profile ñeå ñöa hình aûnh vaøo
khoâng gian chænh söûa hôïp lyù hôn nhö AdobeRGB.
Khi söû duïng caùc leänh chuyeån ñoåi hoà sô maøu, ngöôøi kyõ thuaät
vieân neân choïn tuøy choïn Preview trong hoäp thoaïi Assign Profile
vaø Convert to Profile, noù seõ giuùp xem tröôùc hình aûnh ñöôïc bieán
ñoåi ra sao.
7.4.5.2 Chuyeån ñoåi hoà sô maøu

Leänh Chuyeån ñoåi hoà sô maøu (Convert to Profile), cho pheùp
chuyeån ñoåi moät taøi lieäu töø khoâng gian chöùa hoà sô maøu cuûa noù
(hoaëc trong tröôøng hôïp taøi lieäu khoâng ñöôïc gaén hoà sô maøu)
sang baát kyø khoâng gian maøu coù hoà sô maøu khaùc, caùch thöùc vaø
quaù trình chuyeån ñoåi coù theå ñöôïc kieåm soaùt hoaøn toaøn
Hình 7.40:
Hoäp thoaïi chuyeån
ñoåi hoà sô maøu
cho pheùp kieåm
soaùt hoaøn toaøn
quaù trình chuyeån
ñoåi vôùi caùc thoâng
soá veà Moâ ñun
so khôùp maøu,
khuynh höôùng
chuyeån ñoåi maøu
vaø caùc hoà sô maøu
saün coù.
Caùc kyõ thuaät vieân cheá baûn coù kinh nghieäm vaø kieán thöùc veà
quaûn lyù maøu neân söû duïng leänh chuyeån ñoåi hoà sô maøu thay vì
duøng leänh moät Image> Mode cho haàu heát caùc chuyeån ñoåi (khi
chuyeån ñoåi RGB sang CMYK, aùnh xaï CMYK leân CMYK, hoaëc
baát cöù chuyeån ñoåi naøo khaùc), bôûi vì noù cho pheùp kieåm soaùt
chaët hôn, vaø ñaëc bieät laø chuùng ta coù theå xem tröôùc caùc khuynh
höôùng dieãn dòch maøu khaùc nhau.
7.4.6 Caùc khoâng gian maøu duøng cho in thöû

Thoâng thöôøng, ñeå bieát hình aûnh in ra seõ nhö theá naøo tröôùc khi
kyù keát caùc hôïp ñoàng in ngöôøi ta phaûi tieán haønh in thöû (in proof).
Coù ba caùch ñeå taïo ra tôø in thöû: truyeàn thoáng (in thöû ngay treân
maùy in seõ duøng ñeå in saûn löôïng voùi caùc ñieàu kieän thöïc teá veà
nguyeân vaät lieäu vaø thieát bò), in thöû treân moät maùy in maøu (söû
duïng caùc doøng maùy in phun möïc cao caáp), hoaëc xuaát ra file ñeå
quan saùt treân maøn hình. In thöû theo caùch thöù 3 ñöôïc goïi laø soft-
proofing (giaû laäp in thöû treân maøn hình). Photoshop cung caáp caùc
tieän ích cho soft-proofing ñöôïc giôùi haïn theo ñoä chính xaùc cuûa
caùc hoà sô maøu lieân quan.
Moät trong nhöõng nhieäm vuï khoù nhaát vaø quan troïng nhaát trong
Photoshop laø in thöû file hoaøn chænh treân maøn hình hay treân maùy
in maøu. Leänh Proof Setup (View> Proof Setup) cho pheùp kieåm
soaùt caùc moâ phoûng veà tôø in thöû treân maøn hình. Ñoàng thôøi cuõng
coù theå xem caùc moâ phoûng khaùc nhau cuûa cuøng moät taäp tin trong
caùc cöûa soå khaùc nhau. Ta coù theå xem caùc khuynh höôùng chuyeån
ñoåi maøu khaùc nhau vaø aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán maøu cuûa tôø in
tröôùc khi tieán haønh chuyeån ñoåi thöïc söï.
Trong Photoshop, soft-proofing cuõng coù nhöõng thieát laäp rieâng

cho mình trong hoäp thoaïi Color Settings. Ñieàu naøy cho pheùp
xem tröôùc keát quaû xuaát ra cuûa hình aûnh moät caùch chính xaùc,
cho duø ñoù laø RGB hoaëc CMYK. Ñaây laø moät lôïi theá raát lôùn cho
nhöõng ngöôøi in treân khoâng gian maøu RGB vôùi maùy in phun giaû
laäp thieát bò CMYK. Giaû laäp in thöû treân maøn hình laø moät caûi tieán
lôùn ñoái vôùi nhöõng ñieàu kieän in CMYK. Chuùng ta coù theå thieát
laäp cho caùc chuyeån ñoåi ñeàu höôùng veà CMYK trong khi vaãn
ñang laøm vieäc trong RGB vaø vaãn ñöôïc moâ taû moät caùch chính
xaùc treân maøn hình. Ví duï, ta coù theå xem nhanh cuøng moät hình
aûnh seõ troâng khaùc nhau nhö theá naøo khi baïn in treân giaáy in baùo
vaø giaáy coù traùng phaán.
Leänh View> Proof Colors cho pheùp baät vaø taét giaû laäp in thöû
treân maøn hình. Soft-proofing chæ thay ñoåi treân cöûa soå taøi lieäu
hieän taïi, maø khoâng thay ñoåi treân caùc cöûa soå khaùc hoaëc döõ lieäu
hình aûnh ñaõ ñöôïc löu. Theo maëc ñònh, vieäc giaû laäp in thöû treân
maøn hình ñöôïc tieán haønh nhö sau:
ª Ñaàu tieân chöông trình moâ phoûng caùc chuyeån ñoåi töø khoâng
gian maøu cuûa taøi lieäu sang khoâng gian maøu CMYK, söû
duïng caùc thieát laäp veà khuynh höôùng chuyeån ñoåi vaø buø tröø
ñieåm ñen ñöôïc quy ñònh trong Color Settings.
ª Chöông trình theå hieän caùc moâ phoûng treân maøn hình baèng
caùch söû duïng khuynh höôùng phuïc cheá maøu töông ñoái
(relative colorimetric rendering). Neáu vieäc buø tröø ñieåm
ñen “Use Black Point Compensation” ñöôïc choïn trong
Color Settings, noù cuõng ñöôïc aùp duïng ñeå theå hieän theo
khoâng gian maøu in thöû treân maøn hình.
Roõ raøng, chaát löôïng cuûa vieäc moâ phoûng soft-proofing phuï thuoäc
vaøo tính chính xaùc cuûa vieäc canh chænh maøn hình vaø chaát löôïng
hoà sô maøu. Nhöng moái quan heä giöõa hình aûnh treân maøn hình vaø
ñaàu ra cuoái cuøng cuõng nhö taát caû caùc moái quan heä trong in thöû
laø moät vaán ñeà lôùn. Cho ñeán nay, moïi ngöôøi vaãn thöøa nhaän raèng
chöa coù moät heä thoáng in thöû hoaëc daïng ruùt goïn cuûa heä thoáng in
thöû treân maøn hình thöïc söï cho keát quaû gioáng vôùi tôø in thaät.
Caùc chöùc naêng soft-proofing cho pheùp xem hình aûnh thöïc söï seõ
xuaát hieän nhö theá naøo ôû ñaàu ra, giuùp toái öu hoùa hình aûnh trong
khoâng gian ñaàu ra ñöôïc löïa choïn. Chuùng cuõng giuùp xem caùc
taäp tin treân cuøng moät toång theå coù theå ñaït ñöôïc keát quaû phuø hôïp
hay khoâng nhaèm ñieàu chænh laïi caùc thieát theo caùch quaûn lyù maøu
ñaõ ñöôïc thieát laäp. Vì vaäy, cho duø nhu caàu coâng vieäc cheá baûn ôû
möùc ñoä cao caáp hay vöøa phaûi, caùc coâng cuï soft-proofing trong
Photoshop luoân laø nhöõng boå sung voâ giaù cho ngöôøi kyõ thuaät
vieân cheá baûn.
7.4.7 Chuyeån ñoåi maøu khi in
Trong hoäp thoaïi Print, Photoshop coù theå chuyeån ñoåi maøu khi noù
gôûi hình aûnh ñeán maùy in. Treân thöïc teá Photoshop chuyeån ñoåi
maøu toát hôn laø caùc trình ñieàu khieån maùy in. Noù raát tieän lôïi vì ta
khoâng caàn phaûi chuyeån ñoåi sang khoâng gian maøu naøo ñoù tröôùc
khi in. Caùch chuyeån ñoåi maøu naøy cho pheùp in moät taäp tin RGB
vôùi moät maùy in moâ phoûng ñaàu ra CMYK maø ta ñaõ thöïc hieän
soft-proofing, töùc laø ta seõ nhaän ñöôïc tôø thöû thöïc söï maø khoâng
caàn phaûi chuyeån ñoåi hình aûnh sang CMYK.
Ñeå söû duïng tính naêng quaûn lyù maøu trong hoäp thoaïi Print (File>
Print), choïn Color Management töø menu con xuaát hieän ôû ñaàu
cuûa nhoùm tuøy choïn ôû beân phaûi. Tuøy choïn Color Management
cho pheùp kieåm soaùt caùc döõ lieäu ñöôïc göûi ñeán maùy in vaø laøm cô
sôû cho Photoshop thöïc hieän chuyeån ñoåi veà khoâng gian maùy in.
Hình 7.41:
Hoäp thoaïi in hoã
trôï chöùc naêng
xem tröôùc vaø in
thöû maøu treân maøn
hình vôùi caùc thieát
laäp quaûn lyù maøu
Trong hoäp thoaïi naøy, coù caùc phaàn caàn löu yù nhö sau trong muïc
Color Handling:
ª Printer Manages Colors - ñeå maùy in quaûn lyù maøu:
chöông trình seõ göûi döõ lieäu nguoàn chöa ñöôïc chuyeån ñoåi,
cho pheùp trình ñieàu khieån maùy in chuyeån ñoåi maøu veà
khoâng gian maøu cuûa maùy in. Hình aûnh CMYK coù quaûn
lyù maøu treân caùc maùy in PostScript yeâu caàu söû duïng Post-
Script 3, neáu duøng maùy in PostScript Level 2, caàn phaûi
choïn Lab Color ñeå thay theá. Vieäc quaûn lyù maøu treân Post-
Script khaùc nhieàu vôùi quaûn lyù maøu ñang ñöôïc ñeà caäp neân
ngöôøi kyõ thuaät vieân cheá baûn khoâng neân duøng giaûi phaùp
naøy vì Photoshop coù theå chuyeån ñoåi maøu toát hôn so vôùi
caùc trình ñieàu khieån maùy in.
ª Photoshop Manages Colors - ñeå Photoshop quaûn lyù maøu:
Photoshop chuyeån ñoåi döõ lieäu sang hoà sô khoâng gian maøu
ñöôïc moâ taû bôûi profile ñaõ ñöôïc löïa choïn töø menu Printer
Profie ñeán maùy in, söû duïng khuynh höôùng chuyeån ñoåi
maøu ñöôïc quy ñònh trong caùc menu con Rendering Intent.
ª Separations is available only for CMYK documents
- caùc baûn taùch maøu chæ coù saün cho caùc taøi lieäu CMYK:
Photoshop seõ göûi caùc baûn taùch maøu rieâng bieät ñeán maùy in.
ª No Color Management - Khoâng coù quaûn lyù maøu: töông

töï nhö Printer Manages Colors – noù seõ gôûi nhöõng thoâng
soá trong taøi lieäu ñeán maùy in, nhöng khoâng chöùa profile
moâ taû chuùng. Ngöôøi kyõ thuaät vieân cheá baûn neân söû duïng
tuøy choïn naøy ñeå taïo ra hoà sô maøu cho maùy in.
Caùc tuøy choïn Match Print Colors vaø Show Paper White trong
hoäp thoaïi Print khoâng aûnh höôûng ñeán vieäc chuyeån ñoåi maøu cho
maùy in. Taát caû nhöõng gì chuùng laøm laø aùp duïng hoà sô maøu cuûa
maùy in ñaõ ñöôïc choïn trong hoäp thoaïi Print cho nhöõng hình aûnh
ñöôïc chæ ñònh, do ñoù trong hoäp thoaïi Print coù theå hieån thò moät
baûn in thöû ñeå xem tröôùc veà maøu seõ in ra. Match Print Colors
vaø Gamut Warning hoaït ñoäng treân treân hoà sô maøu ñöôïc choïn.
Theo kinh nghieäm cuûa caùc chuyeân gia cheá baûn, tính naêng naøy
hoaït ñoäng toát khi tuøy choïn Photoshop Manages Colors ñöôïc
choïn trong menu Color Handling, nhöng noù coù theå taïo ra caùc
keát quaû ngaãu nhieân khi theo caùc tuøy choïn khaùc. Tình huoáng naøy
neân ñöôïc kieåm soaùt baèng caùch thöïc nghieäm nhieàu laàn.
TOÙM TAÉT
Trong quaûn lyù maøu, khoâng gian maøu laøm vieäc cuûa caùc thieát bò
vaø söï chuyeån ñoåi khoâng gian maøu caàn phaûi ñöôïc phaân ñònh roõ
nhö sau:
ª Nhaø nhieáp aûnh: taïo ra vaø xöû lyù caùc aûnh RGB (caàn löu yù
khi ñöa file cho nhaø thieát keá/cheá baûn laø hình aûnh ñöôïc löu
vôùi hoà sô maøu gì)
ª Nhaø thieát keá/cheá baûn: chuyeån ñoåi döõ lieäu aûnh sang
CMYK, ñöa vaøo caùc chöông trình öùng duïng ñeå thieát keá,
daøn trang vaø taïo ra baûn in thöû ñeå khaùch haøng kyù baøi theo
moät tieâu chuaån in offset ñònh tröôùc. ( caàn löu yù nhaø nhieáp
aûnh ñöa file vôùi hoà sô maøu ñöôïc nhuùng)
ª Nhaø in: In ñuùng theo baûn in thöû. (Löu yù nhaø thieát keá ñöa
file döõ lieäu CMYK ñònh daïng PDF/X cuøng vôùi baûn in thöû
theo ñuùng hoà sô maøu in chuaån.
ª Quaûn lyù maøu trong quaù trình phuïc cheá yeâu caàu ngöôøi
kyõ thuaät vieân cheá baûn phaûi hieåu bieát saâu roäng khoâng chæ
rieâng quaù trình cheá baûn maø coøn phaûi hieåu caùc taùc ñoäng töø
quaù trình in vaø vaät lieäu in. Vieäc choïn löïa ñuùng caùc giaûi
phaùp quaûn lyù maøu cho töøng coâng vieäc cuï theå seõ giuùp tieát
kieäm thôøi gian vaø mang laïi hieäu quaû thieát thöïc. Nguyeân
taéc cô baûn cuûa quaûn lyù maøu laø moïi thöù caàn coù nguoàn goác
vaø ñoái töôïng caàn höôùng ñeán phaûi ñöôïc hieåu roõ trong moät
chu trình quaûn lyù maøu.
Tài liệu tham khảo:
1. Banks, W.H. (ed.): Advances in printing science and technology. Vol. 22,
Pentech Press, London, 1994.
2. Gary G. Field: Color and its reproduction. Gaft, 1999.
3. Haim Levkowitz: Color theory and modeling for computer graphics, visuali-
zation, and multimedia applications. Kluwer academic publishers Boston /
Dordrecht / London, 1997.
4. Helmut Kipphan (Ed.) Handbook of Print - Media Technologies and Produc-
tion Methods. Springer, 2000.
5. Jan - Peter Homann: Digital Color Management - Principles and Strategies
for the Standardized Print Production. Springer, 2009.
6. Mortimer, A.: Colour reproduction in the printing industry. Pira Interna-
tional, Leatherhead (UK)
7. Søren Winsløw: Colomanagement worflow analysis. Ifra, 2000.
8. Stevenson, D.: Handbook ofprinting processes. GATF, Pittsburgh (PA), 1994
9. Sturge, J.et al.:Imaging processes and materials. VanNostrand Reinhold, New
York, 1989.
10. Tritton, K.: Colour control in lithography. Pira International, Leatherhead (UK)
11. Ngô Anh Tuấn: Màu sắc và Chất lượng In. Khoa In & Truyền thông trường Đại
học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, 1998.

Sach Ly Thuyet Mau Sac Ts. Ngo Anh Tuan 2017

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sach Ly Thuyet Mau Sac Ts. Ngo Anh Tuan 2017

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

Lý thuyết & ứng dụng

PGS. TS. NGÔ ANH TUẤN

PGS. TS. NGÔ ANH TUẤN

Saùch ñöôïc in vôùi söï baûo trôï cuûa:

hiep hoi in vietnam

vietnam printing association

HIEÄP HOÄI IN VIEÄT NAM

COÂNG TY JOHS RIECKERMANN

Saùch ñöôïc in taïi

Chöông 2. Söï caûm nhaän maøu .23

Chöông 3. Söï phuïc cheá maøu .65

Chöông 4. Caùc heä thoáng vaø khoâng gian maøu .139

Chöông 5. Ño maøu baèng caùc thieát bò ño .215

Chöông 6. AÛnh höôûng cuûa vaät lieäu

Chöông 7. Quaûn lyù maøu .287

NGOÂ ANH TUAÁN

3. Ñoû côø Red R

4. Xanh luïc Green G

5. Xanh tím Blue B

6. Xanh da trôøi Cyan C

7. Ñoû caùnh sen Magenta M

10. Cam Orange O

11. Khoâng maøu Achromatic A

1.1. Vaøi neùt lòch söû veà maøu

Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) khoâng phaûi laø nhaø

1.2 AÙnh saùng vaø maøu saéc

Hình 1.5: Ñoû côø (khoaûng 700 nm)

Xanh luïc (khoaûng 550 nm)

Xanh tím (khoaûng 400 nm)

1.3 Caùc toång hôïp maøu

Xanh luïc + Ñoû côø = Vaøng

Caùc maøu cô baûn xuaát phaùt

Toång hôïp maøu coäng giöõa hai

Toång hôïp maøu coäng giöõa ba maøu cô baûn taïo thaønh

1.3.2 Toång hôïp tröø maøu

Cyan + Vaøng = Xanh luïc

Vaøng + Magenta = Ñoû côø

Magenta + Cyan = Xanh tím

Cyan + Magenta + Vaøng = Ñen

Khoâng coù möïc = Maøu neàn giaáy

1.3.2 Toång hôïp maøu töông hoã

Hình 2.1: Nguoàn saùng Ba loaïi teá baøo

2.1. Nguoàn saùng

2.1.1 Nhieät ñoä maøu

Chieáu saùng töï nhieân Nhieät ñoä maøu (0K)

Chieáu saùng nhaân taïo Nhieät ñoä maøu (0K)

Hình 2.3: 200

2.1.2 Caùc loaïi nguoàn saùng nhaân taïo

2.1.3 Caùc loaïi nguoàn saùng chuaån

(5) AÙnh saùng ban ngaøy.

(6) AÙnh saùng traéng dòu 3 baêng heïp.

(7) AÙnh saùng traéng dòu

(8) AÙnh saùng traéng ban ngaøy.

(9)AÙnh saùng traéng ban ngaøy 3 baêng heïp.

2.1.3 Hieäu quaû chieáu saùng

2.1.4 Cöôøng ñoä vaø vieàn

2.1.5 Söï taùn xaï vaø goùc nhìn

2.1.6 Hieän töôïng huyønh quang vaø hieän töôïng meâta

2.1.7 Nhöõng tieâu chuaån quan saùt

2.2. Vaät theå

2.2.1 Söï haáp thu – phaûn xaï cuûa vaät theå

ánh sáng xuyên qua

cuûa ñeøn hình