Samenvatting

Tentamen
INLEIDING STRAFRECHT - LEERDOELEN
MITCHELL P. RAATS
 25 oktober 2022 9:00

Inhoudsopgave
Overzicht ........................................................................................................................................................ 3
Leerdoelen overkoepelend .................................................................................................................................. 3
Jurisprudentie...................................................................................................................................................... 3
IRAC – HS 16 GT .................................................................................................................................................. 4

Week 1A – Introductie van het strafrecht en het legaliteitsbeginsel ................................................................ 5

Leerdoelen........................................................................................................................................................... 5
Interpretatiemethoden ....................................................................................................................................... 5

Week 1B – Strafrechtstheorieën ..................................................................................................................... 6

Leerdoelen........................................................................................................................................................... 6
Waarom straffen? ............................................................................................................................................... 6
Absolute theorie .................................................................................................................................................. 6
Relatieve theorie ................................................................................................................................................. 7
Verenigingstheorie .............................................................................................................................................. 7
Moderne theorieën ............................................................................................................................................. 8
Geschiedenis straftheorieën ................................................................................................................................ 8

Week 2A - Voorwaarden voor strafbaarheid en wederrechtelijkheid .............................................................. 9

Leerdoelen........................................................................................................................................................... 9
Voorwaarden voor strafbaarheid........................................................................................................................ 9
Beslissingsschema art. 350 Sv ........................................................................................................................... 10
Opbouw strafbare feit ....................................................................................................................................... 11
Type delicten ..................................................................................................................................................... 12
Wederrechtelijkheid als bestanddeel ................................................................................................................ 12

Week 2B – Criteria voor strafbaarstelling ...................................................................................................... 13

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 13
Criteria voor strafbarstelling ............................................................................................................................. 13

Week 3A – Opzet en schuld........................................................................................................................... 16

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 16
Opzet en schuld ................................................................................................................................................. 16
Graden van opzet .............................................................................................................................................. 17
Geobjectiveerde bestanddelen .......................................................................................................................... 18
Culpa ................................................................................................................................................................. 18
Verschil bewuste schuld (culpa) en voorwaardelijk opzet ................................................................................. 18

Week 3B – Causaliteit ................................................................................................................................... 19

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 19
Causaliteit ......................................................................................................................................................... 19
 25 oktober 2022 9:00

Causaliteitsleren................................................................................................................................................ 19

Week 4A – Strafuitsluitingsgronden .............................................................................................................. 20

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 20
Strafuitsluitingsgronden.................................................................................................................................... 20
Vragen Noodweer(exces) .................................................................................................................................. 23

Week 4B – Poging, voorbereiding en deelneming.......................................................................................... 24

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 24
Poging (art. 45 Sr) ............................................................................................................................................. 24
Voorbereiding (art. 46 Sr) ................................................................................................................................. 25
Verschil voorbereiding en poging ...................................................................................................................... 25
Deelneming (art. 47 en 48 Sr) ........................................................................................................................... 25
Verschil medeplichtigheid/medepleger............................................................................................................. 26

Week 5A - Beslissingsmodel art. 348-350 Sv. & verdachtebegrip ................................................................... 26

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 26
Verdachtebegrip (art. 27 Sv) ............................................................................................................................. 26
Fouillering ......................................................................................................................................................... 28
Controlebevoegdheden ..................................................................................................................................... 28

Week 5B - Beginselen en uitgangspunten van het strafprocesrecht en het EVRM.......................................... 29

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 29
Grondslag van het Nederlandse stelsel van strafvordering .............................................................................. 29
Taken van de organen in de strafrechtspleging ................................................................................................ 29
Strafvorderlijke legaliteitsbeginsel .................................................................................................................... 31
Belang EVRM voor Nederlandse straf(proces)recht .......................................................................................... 31
Recht op een eerlijk proces – art. 6 EVRM ........................................................................................................ 31
Recht op privacy – art. 8 EVRM ......................................................................................................................... 33

Week 6A – Opsporing ................................................................................................................................... 33

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 33
Gebeurtenissen ter afscheiding van de procesfasen ......................................................................................... 34
Inbeslagneming (art. 94 Sv) .............................................................................................................................. 34
Betreden van plaatsen ...................................................................................................................................... 34
Doorzoeking van plaatsen ................................................................................................................................. 34

Week 6B – Vervolging ................................................................................................................................... 35

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 35
Vervolging ......................................................................................................................................................... 35
Opportuniteitsbeginsel...................................................................................................................................... 35
Beginselen goede procesorde ........................................................................................................................... 36
 25 oktober 2022 9:00

Week 7A – Sancties en strafdoelen ............................................................................................................... 37

Leerdoelen......................................................................................................................................................... 37
Onderscheid straffen en maatregelen .............................................................................................................. 37

Overzicht

Leerdoelen overkoepelend
1. De systematiek van het strafrecht en de actoren daarbinnen uitleggen
2. Op basis van het beslissingsmodel zelf een beslissing nemen in een
eenvoudige strafzaak en daarbij de grenzen van strafrechtelijke
aansprakelijkheid en de op te leggen sancties bepalen in het licht van de
geldende dogmatiek, wetgeving en jurisprudentie
3. De verschillende uitgangspunten van de strafrechtstheorieën uitleggen en
beargumenteren waarom een bepaalde sanctie vanuit een bepaalde
strafrechtstheorie gewenst is
4. Benoemen op welke grondslagen en beginselen het Nederlandse stelsel van
Strafvordering en het EVRM is gebaseerd
5. De rechtmatigheid van een strafvorderlijke beslissing in een eenvoudige
strafzaak bepalen mede in het licht van de (internationale) rechten van de
verdachte, alsmede de mogelijkheden tot het instellen van een rechtsmiddel
6. Persoonlijke waarden leren kennen en waarderen in de context van het
straf(proces)recht

Wk Werkblad A Werkblad B
1 Introductie van het strafrecht en het Strafrechtstheorieën
legaliteitsbeginsel
2 Voorwaarden voor strafbaarheid en Criteria voor strafbaarstelling
wederrechtelijkheid
3 Opzet en schuld Causaliteit
4 Strafuitsluitingsgronden Poging, voorbereiding en deelneming
5 Beslissingsmodel art. 348-350 Sv. & Beginselen en uitgangspunten van het
verdachtebegrip strafprocesrecht en het EVRM
6 Opsporing Vervolging
7 Sancties en strafdoelen Berechting

Jurisprudentie

Week 1 – introductie van het strafrecht en legaliteitsbeginsel

- Elektriciteit
- Onbehoorlijk gedrag

Week 2 – voorwaarden voor strafbaarheid en wederrechtelijkheid

- Melk en Water
- Veearts
- Dreigbrief

Week 3 – opzet en schuld + causaliteit

- Aanmerkelijke kans
- Porsche
 25 oktober 2022 9:00

- HIV-I
- Etalageruit
- Letale longembolie
- Niet-behandelde longinfectie

Week 4 – strafuitsluitingsgronden + poging, voorbereiding en deelneming

- Opticien
- Bijlmer noodweer
- Ruzie te Loon op Zand
- Overzichtsarrest noodweer(exces) à (§3.1.1. t/m 3.6.1)
- Uitzendbureau Cito
- Grenswisselkantoor
- Containerdiefstal
- Samir A.

Week 5 – beslissingsmodel art. 348-350 Sv. en verdachtebegrip + beginselen en

uitgangspunten van het strafprocesrecht en het EVRM
- Hollende kleurling
- Ruimte
- Stormsteeg
- Dynamische verkeerscontrole
- Moelander (niet in arrestenbundel)
- Salduz

Week 6 - vervolging
- Checkpoint-II

Week 7 – sancties en strafdoelen + onderzoek ter terechtzitting

- Levenslang II
- De auditu
- John Murray

Arresten lezen
1. Hoe is de uitspraak opgebouwd?
2. Wat zijn de juridisch relevante feiten van de zaak?
3. Wat was de beslissing van de feitenrechter?
4. Wat is de rechtsvraag?
5. Wat is het antwoord op de rechtsvraag? Betrek bij je antwoord het advies
van de A-G en de uitspraak van de HR
6. Hoe waardeer je het belang van deze uitspraak

IRAC – HS 16 GT
- Issue
o Wat is de rechtsvraag die moet worden beantwoord?
- Rule
o Welke rechtsregel moet worden gehanteerd bij de beantwoording van
de rechtsvraag?
- Application
o Hoe moet de gevonden rechtsregel worden toegepast op de feiten in
de casus?
 25 oktober 2022 9:00

- Conclusion
o Tot welke conclusie leidt het voorgaande?

Week 1A – Introductie van het strafrecht en het legaliteitsbeginsel

Leerdoelen
- Uit te kunnen leggen wat het belang is van het legaliteitsbeginsel.
- De deelnormen van het legaliteitsbeginsel in een casus te kunnen toepassen.
- De verschillende interpretatiemethoden te kunnen herkennen en benoemen
in een casus (m.u.v. de functionele interpretatie).

Legaliteitsbeginsel
- “Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane
wettelijke strafbepaling”
- Wettelijke basis – lex scripta
o Art. 1 lid 1 Sr
o (Voor handelen van de overheid moet) alles terug te vinden (zijn) in de
wet
o Scheiding der machten à democratisch gekozen wetgever heeft zich
uitgesproken
- Toegankelijke en scherpe normen – lex certa
o Fragmentair karakter à strafbaar is slechts datgene dat tijdig strafbaar
is gesteld
o Voorzienbaarheidsvereiste
o Voorspelbaarheidsvereiste
- Verbod op terugwerkende kracht
o Gericht op de rechter
o Wetgever à moet wet actueel houden vanwege maatschappelijke of
technologische veranderingen
o WEL toegestaan als het ten voordele van de verdachte is
- Grenzen aan de interpretatievrijheid van de rechter
o Analogieverbod
§ Het oprekken van de strafbepaling door dusdanig te
interpreteren dat een niet strafbaar gesteld feit onder een
strafbepaling te scharen valt
o Extensieve interpretatie
§ Ruime interpretatie om een bepaald concreet geval binnen de
bewoording van de wet doen vallen
§ Ruime strafbepaling vanuit de wetgever naar de rechter

Interpretatiemethoden
- Grammaticaal
o Taalkundig
o Tekst van de strafbepaling is voor de rechtszekerheid zoekende
verdachte het uitgangspunt
- Wetshistorisch
o Bedoeling van de wetgever
o Technische en maatschappelijke ontwikkelingen op het betreffende
terrein
o Recent optreden van de wetgever zal meestal meer van belang zijn
dan de wetgeschiedenis van oudere regelingen
 25 oktober 2022 9:00

- Wetssystematisch
o Op grond van de structuur van de wet kan een bepaalde bedoeling
van de wetgever aannemelijk zijn
o Titel waarin een delict is geplaatst kan een systematisch argument
opleveren, terwijl het uit een oogpunt van wetssystematiek belangrijk
kan zijn om een vaker in verschillende delicten voorkomend begrip een
vergelijkbare inhoud te geven
- Teleologisch (rationeel)
o Met een bepaalde uitleg een rationeel, door de wetgever ‘bedoeld’,
met de strekking van de wet overeenkomend en redelijk resultaat
verkregen

Week 1B – Strafrechtstheorieën

Leerdoelen
- De strafrechtstheorieën met elkaar vergelijken en de verschillen in herkomst,
benadering en uitkomst uitleggen
- Beargumenteren waarom een bepaalde sanctie vanuit een bepaalde
strafrechtstheorie gewenst is.

Waarom straffen?
- Straf à toebrengen van als zodanig beoogd leed
o Wetgever stelt door bepaald gedrag strafbaar te verklaren het
toebrengen van leed in het vooruitzicht in geval van wetsovertreding
- Ultimum remedium
o Gedrag dat niet getolereerd kan worden en dat niet of onvoldoende
op andere wijzen tegengegaan kan worden, zal met behulp van het
strafrecht bestreden moeten worden
o Zonder twijfel maar met terughoudendheid
- Handhaving
o Zin van de straf wordt mede bepaald door de mate waarin zij bijdraagt
aan het nageleefd worden van de wet
o Staat verantwoordelijk voor de handhaving
§ Belast met opsporing en vervolging van (potentiële)
overtredingen à strafprocesrecht (formeel strafrecht)
- Straftheorie à accent op het straffen door de rechter
o Criteria voor strafbaarstelling (week 2B)

Absolute theorie
- Kant (1724 – 1804)
- Rechtvaardiging van de straf à vergelding (rekening vereffen)
- Ernst van het feit (onrecht) en verwijt dat aan de dader gemaakt kan worden
(schuld) bepalen de aard en hoogte van de straf
- Richt zich op verleden
o Nut/voordeel/gevolg van de straf maakt niet uit
o Psychologische toestand van de betrokkenen en de effectiviteit doen
er niet toe
- Categorisch imperatief à mens moet door de rechter gestraft worden omdat
hij misdaan heeft (morele regel)
o Daadvergelding (onrecht)
 25 oktober 2022 9:00

§ Herstellen van de rechtsorde

o Schuldvergelding
§ Ethische inslag
o [1] Behandel mens nooit als middel maar als doel
o [2] Handel volgens de regel waarvan je zou willen dat deze universeel
wordt
- Kritiek
o Houvast bij hoeveelheid leef de dader moet worden toegevoegd om
het strafbare feit vergolden te achten?
o Zinloosheid
o Wanneer is een strafbaar feit vergolden?

Relatieve theorie
- Bentham (1748 – 1832) & Beccaria (1738 – 1794)
- Rechtvaardiging van de straf à te vinden in het doel om te voorkomen dat
opnieuw strafbare feiten worden begaan
o Generale preventie
§ Algemeen belang
§ (Dreiging met) straf is afschrikwekkend
o Speciale preventie
§ Belang verdachte
§ Gericht op het voorkomen dat concrete gestrafte dader
(verdachte) opnieuw strafbare feiten begaat
- Richt zich op toekomst
o Bestrijding toekomstig gevaar en bescherming van de maatschappij
o Verleden vergelden doet er niet zo zeer toe
o Mens dient als doel om met opgelegde straf de maatschappij af te
schrikken
- Utilitarisme à er moet naar worden gestreefd worden het geluk in de
maatschappij te maximaliseren
o Ethiek van het handelen
o Tegenover het leed van de verdachte staat het leed dat voorkomen
wordt doordat mensen afgeschrikt worden om misdaden te plegen
- Kritiek
o Ongelijkheden bestraffing (mens als middel)?
o Proportionaliteit?
o Wetenschappelijk bewijs?
o Te toekomstgericht?

Verenigingstheorie
- Rossi (1787 – 1848)
- Combinatie van absolute en relatieve gezichtspunten
o Rechtvaardiging van de straf à vergelding
§ Zwaarte van de straf mag de rechtvaardige vergelding nimmer
overschrijden
o Doel van de straf à herstel van de maatschappelijke orde
§ Generale preventie
- Het geven van morele genoegdoening aan het maatschappelijk geweten
- Het verschaffen van een gevoel van veiligheid
- Vergelding is de basis en binnen die basis kunnen bijzondere en
gedragskundige strafdoelen worden opgelegd
 25 oktober 2022 9:00

Moderne theorieën
- Nieuwe Richting (Positieve)
o Onderscheid tussen verbeterlijke en onverbeterlijke misdadigers
o Positieve doeleinde à generale maar vooral ook speciale preventie
o Onder invloed van de sociale wetenschappen ontstaan
o Utilitarisme
§ Positief op de dader inwerken voor zover deze voor verbetering
vatbaar was
§ Voorwaardelijke veroordeling
§ Voorwaardelijke invrijheidstelling
o Kritiek
§ Wetenschappelijk bewijs dat een straf een nuttig effect heeft is
moeilijk te leveren
- Utrechtse school
o Persoon van de delinquent als volwaardig medemens
o Aanzet tot vernieuwing van de benadering en de behandeling van de
geestelijk gestoorde delinquent
o TBS à resocialiserende behandeling

Geschiedenis straftheorieën
- Klassieke richting
o Geen vergelding à goede duidelijke wetgeving die een maximaal
welzijn voor een maximaal aantal mensen zou realiseren
o Rationele beginselen
§ Gelijkheidsbeginsel
§ Legaliteitsbeginsel
§ Subsidiariteit
§ Proportionaliteit
o Strafrechthervorming en codificatie à Sr. 1886
- Moderne richting
o Wetenschappelijk mensbeeld à sociale wetenschappen
§ Hoe komt iemand tot zijn daad?
o Speciaal-preventieve strafdoelen
- Vanaf de jaren 80
o Verzakelijking en vermaatschappelijking strafrecht
o Toename criminaliteit (georganiseerd/grensoverschrijdend) à langere
vrijheidsstraffen
o Strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen (art. 10 OW en art. 46
Sr), mensenhandel (art. 273f Sr) etc.
o Veiligheidsdenken krijgt dominante plaats à strafrecht als ultimum
remedium op achtergrond
o Vermaatschappelijking
§ Aandacht voor het slachtoffer
§ Het delict is niet alleen een schending van de rechtsorde maar
ook een schending van de rechten van het slachtoffer
- Anno nu
o Strafrecht instrumenteler à vergelding
o Rechtshandhaving voert de boventoon
 25 oktober 2022 9:00

Week 2A - Voorwaarden voor strafbaarheid en

wederrechtelijkheid

Leerdoelen
- De voorwaarden voor strafbaarheid uitleggen.
- De relatie tussen de voorwaarden voor strafbaarheid en het
beslissingsschema van art. 350 Sv uitleggen.
- Het beslissingsschema van de art. 348 - 350 Sv toepassen in een casus om het
oordeel van de rechter te voorspellen.
- De opbouw van het strafbare feit volgens de wet benoemen.
- Typen delicten herkennen.
- De invulling van het begrip wederrechtelijkheid, als element of als
bestanddeel, toepassen in een casus.

Voorwaarden voor strafbaarheid

- Menselijke gedraging (MG)
o Menselijk à natuurlijke personen of rechtspersonen (art. 51 Sr)
§ Rechtspersonen à daderschap van rechtspersonen gaat om
gedragingen van mensen die aan de rechtspersoon worden
toegerekend
o Gedraging à wanneer iemand door middel van een gedraging
geheel of gedeeltelijk uitvoering geeft aan bv. moordlustige
gedachtes, is voldaan aan deze voorwaarde voor strafbaarheid
§ Nalaten om actief op te treden kan een strafbare gedraging
opleveren
o Strafprocessueel perspectief à menselijke gedraging zal uiteindelijk tot
uitdrukking moeten komen in de tenlastelegging
- Wettelijke delictsomschrijving (DO)
o Delictsomschrijving
§ [1] Gedrag dat van een norm afwijkt
§ [2] Het plegen daarvan is strafbaar
§ [3] Sanctienorm
o Gedragingen zijn pas strafbaar als zij in de strafwet terug te vinden zijn
§ Delictsomschrijvingen à materiële zin à geschreven recht
§ Art. 1 Sr & op grond van art. 91 Sr algemene werking heeft
o Vertaalslag à gedraging moet een juridische duiding, een juridisch
etiket krijgen
§ Bij het maken van de vertaalslag van een feitelijke gedraging
naar een juridische duiding ontkomt men niet aan het
interpreteren van de wet
o Strafprocessueel perspectief à in iedere strafzaak zal de rechter de
bewezenverklaarde feitelijke gedraging uit de tenlastelegging juridisch
moeten benoemen (kwalificatie)
§ Welk strafbaar feit het bewezenverklaarde volgens de wet
oplevert (kwalificatie)
§ Vaststelling van begaan van feit à bewezenverklaring
§ Vrijspraak indien kwalificatie niet kan plaatsvinden
- Wederrechtelijkheid (W)
o In strijd met de wet
§ Wederrechtelijkheid van de gedraging à het al dan niet
gerechtvaardigd zijn van de daad
 25 oktober 2022 9:00

§ De aanwezigheid van wederrechtelijkheid wanneer de

delictsomschrijving is vervuld is niet meer dan de veronderstelde
afwezigheid van een geldig excuus voor het vervullen van de
delictsomschrijving
o Strafprocessueel perspectief à als het ten laste gelegde feit bewezen
verklaard kan worden kan alleen OVAR volgen bij beroep op
rechtvaardigingsgronden
- Verwijtbaarheid (V)
o Niemand mag gestraft worden zonder dat hij (een bepaalde mate
van) schuld heeft àverwijtbaarheid
§ Als men van iemand in redelijkheid kon vergen dat hij zich
anders gedroeg dan hij deed
§ Als iemand een andere optie had dan het overtreden dan de
wet
o De aanwezigheid van verwijtbaarheid is, zo bezien, niet meer dan de
veronderstelde afwezigheid van een reden die het verdrag kan
verontschuldigen
o Strafprocessueel perspectief à louter schulduitsluitingsgronden kunnen
leiden tot OVAR op grond dat het feit bewezen, kwalificeerbaar en
wederrechtelijk is, maar niet verwijtbaar.

Beslissingsschema art. 350 Sv

- Materiële of inhoudelijke vragen (hoofdvragen)
o Ten laste gelegde feit bewijzen
§ Bewezenverklaring à voldoende bewijsmiddelen
§ Als de rechter uit het onderzoek der terechtzitting door de
inhoud van de wettige bewijsmiddelen de overtuiging heeft
gekregen dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft
begaan à feit bewezen verklaard
o Bewezen verklaarde strafbaar? (MG + DO)
§ Valt het bewezen verklaarde onder een geldige
delictsomschrijving?
o Is de verdachte strafbaar? (W + V)
§ Aanwezigheid van strafuitsluitingsgronden?
o Welke sanctie wordt opgelegd?
§ Geen strafuitsluitingsgronden à rechter bepaalt sanctie

Voorvragen
Art. 348 Sv Art. 349, lid 1 Sv
Is de dagvaardig geldig? Zo niet: dagvaarding nietig
Is de rechter bevoegd? Zo niet: de rechter is onbevoegd
Is de officier van justitie ontvankelijk? Zo niet: OvJ is niet-ontvankelijk
Zijn er redenen voor schorsing van de Zo ja: de vervolging wordt geschorst
vervolging?
Hoofdvragen
Art. 350 Sv Art. 352 Sv
Is het ten laste gelegde feit bewezen? Zo niet: vrijspraak
Is het bewezen verklaarde strafbaar? Zo niet: OVAR
Is de verdachte strafbaar? Zo niet: OVAR
Welke sanctie wordt opgelegd?
 25 oktober 2022 9:00

Opbouw strafbare feit

- Bestanddeel (MG + DO)
o Onderdelen van de delictsomschrijving
§ Vervuld à wanneer persoon voldoet aan alle bestanddelen
o OvJ dient alle bestanddelen in de tenlastelegging op te nemen
- Element (W + V)
o Wanneer er sprake is van gedrag dat voldoet aan de
delictsomschrijving zijn wederrechtelijkheid en schuld verondersteld
aanwezig à hoeven niet te worden bewezen
o Indien elementen ook in de tenlastelegging zijn opgenomen à bewijs
- Vrijspraak
o Het ten laste gelegde kan geheel of gedeeltelijk niet bewezen wordt
geacht
o Rechter kan ook voor een deel vrijspreken en het overige bewezen
verklaren
§ De rechter mag alleen delen uit de tenlastelegging in de
bewezenverklaring weglaten als de tenlastelegging daardoor
niet wordt ontaard
- OVAR
o Delictsomschrijving voldaan, ten laste gelegde bewezen verklaard
maar wederrechtelijkheid en/of verwijtbaarheid ontbreekt
o De rechter hoeft de verdachte niet van de hele tenlastelegging vrij te
spreken als slechts datgene dat het feit kwalificeert niet bewezen kan
worden
§ Tenlasteleggingen die zijn toegespitst op een gekwalificeerd
delict of door een gevolg gekwalificeerd delict
§ Rechter kan veroordelen wegens het gronddelict à impliciet
subsidiar ten laste gelegd
- Ne bis in idem-beginsel
o Na vrijspraak, OVAR of strafoplegging kan de zaak niet opnieuw
worden afgedaan
o Art. 68 Sr

Voorwaarden voor Hoofdvragen art. 350 Sv Uitspraak bij een ‘nee’

strafbaarheid
I Menselijke gedraging - Kan het Vrijspraak
tenlastegelegde
feit worden
bewezen?
II die valt binnen een - Is het OVAR
wettelijke bewezenverklaarde
delictsomschrijving, strafbaar?
III wederrechtelijk is, - Is de verdachte OVAR
strafbaar?
IV en aan schuld te wijten - Is er sprake van
wederrechtelijk
handelen?
- Is er sprake van een
verwijtbare dader?
 25 oktober 2022 9:00

- Welke straf of Art. 9a Sr.

maatregel kan
worden opgelegd?

Type delicten
- Overtreding
o Boek 3 Wetboek van Strafrecht
- Misdrijf
o Boek 2 Wetboek van Strafrecht
- Formeel
o Specifiek omschreven delict à handeling
- Materieel
o Veroorzaken van gevolg is strafbaar gesteld, handeling niet
- Commissie
o Doen, actief handelen
- Omissie
o Nalaten
o Oneigenlijk omissiedelict
§ Delict in de wet staat geformuleerd als een commissiedelict,
terwijl het wordt gepleegd door een nalaten
• Voorbeeld: kind overlijdt doordat het geen eten krijgt van
moeder
- Culpoos
o Verwijtbaarheid (schuld) als bestanddeel opgenomen à culpa
§ Verdachte heft niet willens en wetens de verboden handeling
gepleegd maar is onvoorzichtig en onoplettend geweest
waardoor de verboden handeling tot stand is gekomen
o Moet worden bewezen voor voldoening aan de delictsomschrijving
- Doleus
o Opzet in de delictsomschrijving als bestanddeel
§ Willens en wetens handelen
o Moet bewezen worden maar verandert niets aan de voorwaarden
voor strafbaarheid
- Gekwalificeerd
o Strafverzwarend extra bestanddeel
o Moord (art. 289 Sr) is het gekwalificeerde delict van doodslag (art. 287
Sr)
- Geprivilegieerd
o Strafverlichtend extra bestanddeel

Wederrechtelijkheid als bestanddeel

- Gedrag in delictsomschrijving waarbij de veronderstelling dat de gedraging
wederrechtelijk al min of meer impliceert juist niet opgaat
1. Indien een tenlastelegging is toegesneden op een delictsomschrijving waarin
wederrechtelijkheid als bestanddeel is opgenomen, zal de tenlastelegging
moeten vermelden dat de gedraging wederrechtelijk was
o Levert geen strafbaar feit op à OVAR wegens niet-kwalificeerbaarheid
2. Een verweer dat de gedraging niet wederrechtelijk was is in geval van
wederrechtelijkheid als bestanddeel en is opgenomen in de tenlastelegging
een ontkenning van het ten laste gelegde
 25 oktober 2022 9:00

o Het verweer komt aan de orde bij de vraag of het ten laste gelegde
bewezen is (bewijsverweer) en kan leiden tot vrijspraak
- Wederrechtelijkheid als impliciet bestanddeel bij culpoze
delictsomschrijvingen
o Geslaagd beroep op rechtvaardigingsgrond à rechtvaardiging à
geen verwijt van handelen à geen culpa à vrijspraak

Bestanddeel opgenomen Geslaagd beroep op Geslaagd beroep op

in de tenlastelegging rechtvaardigingsgrond schulduitsluitingsgrond
Wederrechtelijkheid Vrijspraak OVAR
Schuld (culpa) Vrijspraak Vrijspraak

Week 2B – Criteria voor strafbaarstelling

Leerdoelen
- De criteria aan de hand waarvan kan worden bepaald of het wenselijk is tot
strafbaarstelling over te gaan toepassen
- Begrijpen de waarde en de plaats van deze criteria binnen het strafrecht.

Drempelcriteria
a. Schade en onrechtmatigheid
b. Rechtsgoed
Legitimatie van strafbaarstelling
Matigende criteria
a. Prospectieve proportionaliteit
b. Ultima ratio Rechtvaardiging van strafb.s.
c. Effectiviteit
Strafbaarstellingsbeslissing
Formulering van de strafbaarstelling
a. Interne subsidiariteit
b. Legaliteit
c. Retrospectieve proportionaliteit

Criteria voor strafbarstelling

- Noodzaak en nut van de strafbaarstelling moet aannemelijk worden gemaakt
- Negatieve criteria
o Bij afwezigheid van criterium is het gelegitimeerd om strafrecht niet toe
te passen
- Positieve criteria
o Bij aanwezigheid van criterium is het gelegitimeerd om strafrecht toe te
passen
- Legitimatie van strafbaarstelling | Drempelcriteria
o Enkel als aan deze criteria is voldaan, is strafbaarstelling legitiem
a. Schade (probleem) – negatief
§ Wetgever mag enkel optreden indien het ongewenste gedrag
schadelijk is voor anderen
§ In het licht van het tolerantiebeginsel kan enkel worden gegaan
tot strafbaarstelling, indien niet kan worden getolereerd uit het
oogpunt van individuele vrijheden
 25 oktober 2022 9:00

§ Individu moet in beginsel vrij zijn om zijn of haar eigen keuzes te

maken
§ Positieve voorwaarde à schade is altijd een goede reden voor
strafrechtelijk ingrijpen indien alternatieve maatregelen niet
dezelfde oplossing kunnen bieden
§ Schadebeginsel
§ Weegt de omvang en waarschijnlijkheid van de door het
gedrag veroorzaakte schade af tegen de gevolgen van
strafrechtelijke handhaving, zoals inbreuken op mensenrechten
§ Ongewenst gedrag wordt beschreven
a. Onrechtmatigheid – negatief
§ De opzettelijke, roekeloze of nalatige inbreuk op de belangen
van anderen of de staat
§ Onrechtmatigheidscriterium
§ Gedrag moet schadelijk én onrechtmatig zijn
§ Ongewenst gedrag wordt beschreven
§ Inbreuk op een rechtsbelang van een ander of de staat,
impliceert dat de gedraging zonder toestemming plaatsvond,
en dus onrechtmatig is
b. Rechtsgoed
§ Beschrijving dient te worden gegeven van het specifieke
probleem dat moet worden aangepakt, het schadelijke en
onrechtmatige gedrag
§ Specifiek doel (draagt bij aan…)
o Stimuleren van gewenst gedrag
o De juiste instrumentkeuze
o Het monitoren van de juiste indicatoren
o Solide beleidsevaluatie
o S.M.A.R.T. (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en
tijdgebonden)
§ Systematische functie
o Ordening van het Wetboek à formulering van te
beschermen rechtsgoed
o Strafrecht biedt idealiter fragmentarische
rechtsgoedbescherming maar in modern strafrecht ook
veel andere rechtsgoederen
§ Begrenzende functie
o Interpretatie van delictsomschrijvingen
o Het rechtsgoed beperkt de reikwijdte van de
strafbaarstelling
• Vooraf (welke gedragingen dienen te vallen onder de
reikwijdte van de beoogde strafbaarstelling?)
• Achteraf (valt de ten laste gelegde gedraging onder
de reikwijdte van deze strafbaarstelling?)
§ Subsidiariteitsbeginsel
o Geen strafbaarstelling wanneer de regel met andere
middelen kan worden gehandhaafd
- Rechtvaardigheid van strafbaarstelling – matigende criteria
1. Prospectieve proportionaliteit
§ Prospectief à staat het gebruik van strafrecht in verhouding tot
het ongewenste gedrag?
 25 oktober 2022 9:00

§ Wetgevend optreden mag niet ingrijpender zijn dan

noodzakelijk om het beoogde doel te bewerkstellige
§ Noodzaak tegen de nadelige gevolgen afwegen
2. Ultima ratio
§ Strafrecht moet worden ingezet als laatste redmiddel en het
moet subsidiaire bescherming bieden ten aanzien van een
beperkt aantal rechtsgoederen
§ Subsidiariteitsbeginsel
o Geen strafbaarstelling wanneer de regel met andere
middelen kan worden gehandhaafd
§ Voordelen slachtoffer en maatschappij inzet strafrecht
o Staat draagt de kosten voor het strafrechtelijk systeem
waardoor het slachtoffer niet wordt belast met de kosten
o Slachtoffer start niet zelf de procedure
o Strafrecht heeft een veroordelende en censurerende
functie
§ Optimum remedium
o Combinatie van maatregelen uit het strafrecht en andere
rechtsgebieden
3. Effectiviteit
§ Bepalen of specifiek gedrag strafbaar dient te worden gesteld
§ [1] hanteerbaarheid delictsomschrijving
o Praktische voordelen van een duidelijk geformuleerde
delictsomschrijving
o Begrijpen welk gedrag dient te worden gehandhaafd
§ [2] capaciteit van het strafrechtelijk systeem
o Pakkans van het strafbare feit
o Analyse handhavende autoriteit
o Vraag of het voldoende duidelijk is welk gedrag dient te
worden gehandhaafd
o Vraag of de handhavende autoriteit voldoende is
toegerust voor een doeltreffende en doelmatige
handhaving
o Kosten en effecten van de strafbepaling
§ [3] generale preventie
o Grenzen voor de burger à afschrikken
o Strafrecht heeft normerende functie
• Niet blindelings worden vertrouwd op preventieve
werking van strafrecht
o Indien strafbaarstelling van gedrag mensen niet afschrikt,
vormt dat een sterk argument tegen de inzet van het
strafrecht
- Formulering van de strafbaarstelling
a. Interne subsidiariteit
§ Bepalen of gedrag onder een bestaande strafbaarstelling valt
of een nieuwe strafbaarstelling in het leven dient te worden
geroepen
§ Indien gedrag binnen de reikwijdte van de huidige
strafwetgeving valt, biedt dat een sterk argument tegen de
introductie van een afzonderlijke strafbaarstelling
§ Nieuwe wetgeving
 25 oktober 2022 9:00

o Onderscheid tussen verschillende typen schadelijk en

onrechtmatig gedrag
o Zorgt voor structuur tussen onderlinge delicten
• Voorkomen dat delictsomschrijvingen te ver worden
opgerekt
o Selectieve vervolging
b. Legaliteit
§ Hoe het gedrag dient te worden omschreven
§ Strafbaar feit dient voldoende duidelijk en precies gedefinieerd
te worden in een voorafgegane wettelijke bepaling
§ Lex certa à legaliteitsbeginsel
o Rechter moet in staat zijn de verschillende bestanddelen
van de wet te interpreteren en uit te leggen, zodat het
vereiste niveau van rechtszekerheid wordt behaald
o Geformuleerde rechtsgoed
• Welk doel door de strafbaarstelling dient te worden
beschermd
• Wanneer beoogde strafbaarstelling een ander
rechtsgoed beschermt dan de bestaande
delictsomschrijvingen vormt dat een sterk argument
voor nieuwe strafbaarstelling
c. Retrospectieve proportionaliteit
§ Welke sanctie op het gedrag moet worden gezet
§ Sanctie moet in verhouding staan tot de ernst van het strafbare
feit

Week 3A – Opzet en schuld

Leerdoelen
- Beargumenteren of een bepaalde vorm van opzet in een gegeven geval
bewezen kan worden verklaard
- Benoemen op welke bestanddelen van een strafbaar feit het opzet van de
dader gericht moet zijn
- Beargumenteren of in een gegeven geval sprake is van (voorwaardelijk)
opzet of culpa

Opzet en schuld
- Doleus (opzet)
o Wet spreekt niet van ‘expres’ maar ‘opzettelijk’ (als bestanddeel)
o In sommige gevallen bestaat de strafbaarheid alleen als opzettelijk is
gehandeld
o Art. 287 Sr (doodslag) en art. 307 Sr (dood door schuld)
§ Doodslag: hij die opzettelijk … (doleuze delicten)
§ Dood door schuld: hij aan wiens schuld … (culpoze delicten)
- Culpoos (culpa)
o Culpoos handelen à niet-opzettelijk, onvoorzichtig handelen
- Subjectieve bestanddelen à met welke intentie heeft de dader gehandeld?
- Objectieve bestanddelen à uiterlijk waarneembare feiten en
omstandigheden
 25 oktober 2022 9:00

Opzet en Culpa
Opzet met bedoeling ‘Weten en willen’
Opzet met ‘Weten en willen’
Opzet noodzakelijkheidsbewustzijn
Voorwaardelijk opzet ‘Bewust de
aanmerkelijke kans
aanvaarden’
Bewuste schuld ‘Weten, maar niet willen’
Culpa Onbewuste schuld ‘Niet weten en niet
willen’
Graden van opzet
- Opzet à willens en wetens
- Bestanddeel à 1e vraag 350 Sv.
- Opzet met bedoeling (zuiver opzet)
o Doel van de dader à verrichten van strafbare feit
- Voorwaardelijk opzet
o Bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden
o Aanmerkelijke kans
§ Algemene ervaringsregels
§ De in gegeven omstandigheden reële, niet onwaarschijnlijke
mogelijkheid
§ Kwantitatief
• Kans is ‘aanmerkelijk’ wanneer de kans op intreden van
het strafbare gevolg ‘objectief’ aanzienlijk is
• Kritiek
o Kans is niet objectief te bepalen
o Gelijke kansen onder verschillende
omstandigheden hebben verschillende
betekenissen
o Zelfstandige rol van de rechter in gevaar
§ Kwalitatief
• Kans is ‘aanmerkelijk’ zodra op basis van normatieve
overwegingen kan worden gesteld dat die kans ethisch
of maatschappelijk onaanvaardbaar is
• Kritiek
o Zwaarte van het strafrechtelijk beschermde
rechtsbelang is van invloed op het oordeel
omtrent de aanwezigheid van een aanmerkelijke
kans
o Wetenschap (bewust; wetens)
§ Vergelijken met gemiddeld mens (normativeren) à makkelijke
manier om dingen te verwijzen à staat ver van de verdachte af
§ Wetenschap van de aanmerkelijke kans (niet het gevolg!)
o Aanvaarden (willens)
§ Uiterlijke verschijningsvorm à objectiveren
§ Contra-indicaties
• ‘Bepaalde gedragingen kunnen hun uiterlijke
verschijningsvorm worden aangemerkt – als zo zeer
gericht op een bepaald gevolg dat het – behoudens
contra-indicaties – niet anders kan zijn dan dat de
 25 oktober 2022 9:00

verdachte de aanmerkelijke kans op het desbetreffende

gevolg heeft aanvaard’
- Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn
o Een bepaald doel voor ogen hebben, maar weten dat het
noodzakelijk is een bepaald – niet primair beoogd – gevolg in het leven
te roepen om dat doel te bereiken
§ Kans dat het gevolg intreedt 100% à zekerheidsbewustzijn
o Streven van de dader is in eerste instantie niet gericht op dit strafbare
gevolg van zijn handelen

Geobjectiveerde bestanddelen
- Bestanddelen zelf moeten bewezen worden maar de opzet niet
o De gevolgen van een gronddelict hoeven niet bewezen te worden à
dat zou resulteren in een ander delict

Culpa
- “Verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid”
o Grove of aanmerkelijke geconstateerde onvoorzichtigheid,
onzorgvuldigheid, onnadenkendheid etc. (wederrechtelijk)
o Vermijdbaar (wederrechtelijk)
§ Waarvan hij de gevolgen had kunnen en moeten voorzien
§ Zorgplicht had om het gedrag achterwege te laten
§ Kan worden weggenomen door rechtvaardigingsgrond
o Verwijtbaar
§ In staat was anders te handelen en dat dat van hem onder
deze omstandigheden ook mag worden verwacht (bewust of
onbewust)
§ Kan weggenomen worden door schulduitsluitingsgrond
- Vierlagenmodel à twee lagen à MG + DO (W & V)
o Met bewijs van culpa wordt zowel wederrechtelijkheid en
verwijtbaarheid vastgesteld
o Bij een geslaagd beroep op strafuitsluitingsgrond à vrijspraak
- Onbewuste schuld
o Verdachte wist niet van de mogelijkheid dat het gevolg zou kunnen
intreden, maar had daar gezien de omstandigheden van het geval
wel aan moeten denken
- Bewuste schuld
o Verdachte wist van de mogelijkheid dat het gevolg zou kunnen
intreden, maar is er – achteraf ten onrechte – van uitgegaan dat dit
gevolg niet zou intreden
o Roekeloosheid
§ Art. 175 WVW 1994, art. 307 en 308 Sr
§ Één of meer gedragingen van de dader kunnen worden
aangewezen die erop duiden dat door hem welbewust
onaanvaardbare risico’s zijn genomen
§ Er moet sprake zijn van het risico van ernstige gevolgen, waarbij
er op lichtzinnige wijze van wordt uitgegaan dat deze risico’s
zich niet zullen realiseren

Verschil bewuste schuld (culpa) en voorwaardelijk opzet

- Psychologie van de verdachte
 25 oktober 2022 9:00

- Voorwaardelijk opzet à gevolgen lieten de verdachte koud

- Bewuste schuld (culpa) à verdachte geloofde in een goede afloop
- Redeneringen rechter
o Objectiveren
§ Aanwijzingen voor opzettelijk of culpoos handelen in
gedragingen
o Normaliseren
§ Vergelijking met gedrag gemiddeld, normaal mens

Week 3B – Causaliteit

Leerdoelen
- Benoemen bij welke delicten causaliteit een rol speelt
- De verschillende causaliteitsleren herkennen en toepassen op een casus.

Causaliteit
- Causaal verband à oorzaak en gevolg
- Materiële delicten
o Art. 287 Sr – Doodslag
o Art. 307 Sr – Dood door schuld
- Door het gevolg gekwalificeerde delicten
o Art. 302, 303 lid 2 Sr – Zware mishandeling (met voorbedachten rade)
o Art. 157 lid 2 en lid 3 Sr - Brandstichting
o Art. 6 WvW – Veroorzaken verkeersongeval
- Delictsomschrijvingen met causatieve werkwoorden
o Art. 326 Sr (‘bewegen tot’) - Oplichting

Causaliteitsleren
- Conditio sine que non
o Elke voorwaarde die niet kan woorden weggedacht zonder dat het
gevolg wegvalt
o Gedrag à onmisbare, noodzakelijke voorwaarde voor het gevolg
o Indien bij het ontbreken van een schakel in de reeks der
gebeurtenissen het gevolg zou zijn uitgebleven, is deze schakel
zodanig onmisbaar en kan derhalve als oorzaak worden aangewezen
- Causa proxima
o Die factor die het dichtst bij de verwerkelijking van het gevolg ligt is in
juridische opzicht de oorzaak (HR Niet-behandelde longinfectie)
- Adequate veroorzaking (voorzienbaarheid)
o Is het gevolg op het moment van oorzakelijk handelen in het
algemeen voorzienbaar/te verwachten geweest? (HR Etalageruit)
- Leer van de redelijke toerekening
o Is het gevolg redelijkerwijs het gevolg van het handelen van de
verdachte? Is het gevolg redelijkerwijs aan de verdachte toe te
rekenen? (HR Letale longembolie)
- Stap 1
o Csqn-verband aanwezig? à stap 2
- Stap 2
o Gebruikmaken van oude causaliteitsleren
o Doorbreken causale keten
 25 oktober 2022 9:00

Week 4A – Strafuitsluitingsgronden

Leerdoelen
- Het verschil tussen de schulduitsluitingsgronden en rechtvaardigingsgronden
uitleggen
- Uitleggen welke geschreven en ongeschreven strafuitsluitingsgronden er zijn
en waarom ze een rechtvaardigingsgrond zijn of een schulduitsluitingsgrond
- De criteria van de wettelijke strafuitsluitingsgronden op een casus toepassen
- Het beslissingsschema van de 350 Sv met betrekking tot de
strafuitsluitingsgronden toepassen in een casus om het oordeel van de rechter
te voorspellen.

Rechtvaardigingsgronden
Noodweer
Geschreven Overmacht als noodtoestand
Bevoegd ambtelijk bevel
Wettelijk voorschrift
Ongeschreven Ontbreken van materiële
wederrechtelijkheid
Ziet op? Wederrechtelijkheid
Schulduitsluitingsgronden
Noodweerexces
(Psychische) overmacht
Onbevoegd ambtelijk bevel
Ontoerekeningsvatbaarheid
Afwezigheid van alle schuld
Schuld

Strafuitsluitingsgronden
- Rechtvaardigingsgronden
o DAAD
§ Het gerechtvaardigd zijn van de daad
o Noodweer (art. 41, lid 1 Sr)
§ [1] Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding
• Ogenblikkelijk à een aanranding die aan de gang is
o De vrees om aangevallen te worden rechtvaardigt
niet een alvast ingezette tegenaanval
o Verdediging is door het ogenblikkelijk dreigende
gevaar reeds toegestaan
• Wederrechtelijk à de aanranding moet wederrechtelijk
zijn
o Bv. aanhouding van agent is niet wederrechtelijk
§ [2] Lijf, eerbaarheid of goed
• De verdediging van rechten kan nooit noodweer
opleveren
• Inbreuken op rechten moet men keren door zich tot de
rechter te wenden
• Onder eerbaarheid zoals bedoeld in art. 41 Sr moet
worden verstaan: seksuele eerbaarheid
• Het noodweer komt ook toe aan degene die opkomt
voor de belangen van een ander
§ [3] Geboden en noodzakelijke verdediging
• Subsidiariteit
o Indien het mogelijk is zich aan de aanval te
onttrekken in plaats van zich fysiek te verdedigen,
 25 oktober 2022 9:00

moet men deze weg in beginsel bewandelen à

noodzakelijk
o Een verdediging die wordt ingezet terwijl een
redelijk alternatief voorhanden was, kan een
beroep op noodweer frustreren
• Proportionaliteit
o Verdedigingshandeling moet proportioneel zijn ten
opzichte van de aanvalshandeling à geboden
o De belangen die geschonden worden met een
verdediging mogen niet veel groter zijn dan de
belangen die worden gered door de
verdedigingshandeling
o Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
§ Botsende rechtsnormen
§ Beoogt straffeloosheid te garanderen aan degene die de
strafwet overtreedt ter uitvoering van een wettelijk voorschrift
• Bv. agent die aanhoudt à berooft aangehoudene van
vrijheid maar op grond van voorschriften
o Ambtelijk bevel (art. 43, lid 1 Sr)
§ Heft de strafbaarheid op van wetsovertredingen die zijn begaan
naar aanleiding van een bevel gegeven door of namens de
overheid
§ Afweging tussen het te dienen belang en het door het bevel
geschonden belang ligt in beginsel in de handen van hem die
beveelt
• Ontslaat bevolene tot op zekere hoogte van de
verplichting om een afweging te maken tussen beide
belangen
• Geen absolute ruimte voor afweging bij bevelgever à
het opvolgen van een dwaas of onmenselijk bevel kan
nooit gerechtvaardigd worden
o Overmacht (als noodtoestand) (art. 40 Sr)
§ Keuze moet worden gemaakt tussen twee conflicterende
plichten
• Strafwet na te leven
• Zwaarwegende maatschappelijke plicht
§ Wet wordt overtreden als gevolg van een bepaalde
belangenafweging
• De dader moet een duidelijk zwaarder wegend
maatschappelijk belang laten prevaleren boven
wetsconform gedrag
§ De zaken moeten zodanig liggen dat het maken van een keuze
tussen de plichten geen uitstel kan lijden à noodsituatie
o Ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid
§ Voorwaarde is dat het rechtsgoed beter wordt beschermd door
de delictsomschrijving te overtreden dan door zich eraan te
houden
§ Arrest Veearts
- Schulduitsluitingsgronden
o DADER
 25 oktober 2022 9:00

§ Vervult de delictsomschrijving maar dit valt de verdachte niet

aan te rekenen
o Noodweerexces (art. 41, lid 1, Sr)
§ Overschrijding van de proportionele verdediging onder invloed
van de door de aanval veroorzaakte emoties is vergeeflijk
• De aanval moet de oorzaak zijn van de hevige
gemoedsbeweging en die moet weer de oorzaak zijn
van de disproportionele verdediging
§ Een beroep op noodweerexces is alleen mogelijk als een
beroep op noodweer niet mogelijk is wegens schending van het
proportionaliteitsvereiste
§ Intensief noodweerexces
• Intensiteit van de verdediging is disproportioneel
§ Extensief noodweerexces
• De duur van de verdediging is disproportioneel
§ Tardief noodweerexces
• Noodweer aangenomen wanneer iemand reageert op
een aanranding, terwijl die al reeds is afgelopen
• Bij tardief noodweerexces niet ten tijde van de
‘verdediging’, maar ten tijde van de aanval een
noodweersituatie moet hebben bestaan
• Arrest Loon op Zand
• Arrest Blijf van mijn auto! à voorwaarden beroep op
tardief noodweerexces
o Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
§ Invloed van de stoornis of het gebrek in de ontwikkeling ten tijde
van het begaan van het strafbare feit wordt zo groot geacht,
dat de wil van de dader niet meer in vrijheid is gevormd
§ Tast niet automatisch het opzet aan
• Ontoerekeningsvatbare kan willens en wetens handelen,
zij het dat zijn opzet wordt gevormd onder invloed van de
stoornis en dat men dan om die reden de dader geen
verwijt kan maken van de opzettelijke handeling
§ Verminderde toerekeningsvatbaarheid
• Geeft de mate aan waarin een feit aan de verdachte is
toe te rekenen à geen schulduitsluitingsgrond
• De rechter kan bij het opleggen van een sanctie
rekening houden met deze verminderde
toerekeningsvatbaarheid
o Onbevoegd ambtelijk bevel (art. 43, lid 2, Sr)
§ Een bevel dat wordt gegeven door iemand die weliswaar ten
aanzien van de bevolene hoger in rang is, maar dat deze
meerdere een bevel geeft dat niet ligt binnen de kring van zijn
bevelsbevoegdheid
§ Het moet voor de bevolene praktisch gezien niet mogelijk zijn
om de precieze contouren van de bevelsbevoegdheid te
kennen en het bevel voortvarend opgevolgd moet worden
o (Psychische) overmacht (art. 40 Sr)
§ Een van buiten komende drang waaraan men redelijkerwijs
geen weerstand kan of behoefte te bieden
 25 oktober 2022 9:00

§ Zodanige (psychische) pressie dat van de dader niet gevergd

kan worden dat hij zich onthoudt van het strafbare handelen
§ Het recht eist dat de psychische druk van zodanige aard en van
zodanig gewicht is dat hierdoor de wilsvrijheid wordt aangetast
à mag er aan bepaalde druk worden toegegeven of niet?
• Kijken naar de verhouding tussen de uitgeoefende druk
en het gepleegde delict
o Afwezigheid van alle schuld (AVAS)
§ Verontschuldigbaar dwalen
• De dader heeft iets niet geweten en behoefde het ook
niet te weten
• Voorwaarde van rechtsdwaling is dat het aannemelijk
moet zijn dat de verdachte heeft onderzocht welke
rechtsregel van toepassing was
§ Zorgvuldigheidseisen
• Verontschuldigbare onbewustheid à heeft pas kans van
slagen als de informatie die de dwaling heeft
veroorzaakt, afkomstig is van een autoriteit op dat
gebied
• Verontschuldigbare onbekendheid à rechtsdwaling is bij
de ene norm makkelijker voor te stellen dan bij een
andere
§ “Geen straf zonder schuld”
§ Arrest Melk en water

Garantenstellung
- Bepaalde kwaliteiten bezitten die verantwoordelijkheid met zich meebrengen
en heeft vooral betrekking op de vaststelling van schuld volgens
proportionaliteits- en subsidiariteitsbeginsel
o Indien iemand met Garantenstellung niet subsidiair handelt, of niet de
zorg in acht neemt die van hem verwacht mag worden, aansprakelijk
is ook in situaties waarin iemand die deze specifieke kwaliteit niet heeft
niet aansprakelijk is à verlaagt drempel voor aansprakelijkheid

Vragen Noodweer(exces)
1. Is de gedraging van verdachte – naar kern bezien- aanvallend?
2. Is het verdedigde rechtsgoed het lijf, de eerbaarheid of een goed van de
verdachte of een ander?
o Enkele huisrecht is niet inbegrepen
o Cocaïne niet uitgesloten
3. Was de aanval ogenblikkelijk en wederrechtelijk?
4. Is de verdediging noodzakelijk en geboden?
a. Noodzakelijk à onttrekkingsvereiste – subsidiair?
b. Geboden à proportioneel?
5. Is de overschrijding van de noodzakelijke verdediging het onmiddellijke
gevolg van een hevige gemoedsbeweging?
6. Is de hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de ogenblikkelijke
wederrechtelijke aanranding uit stap 3?
 25 oktober 2022 9:00

Week 4B – Poging, voorbereiding en deelneming

Leerdoelen
- Benoemen wanneer er sprake is van poging en voorbereiding en deze
leerstukken in een casus toepassen
- Benoemen wat de verschillen zijn tussen de deelnemingsvormen en die in een
casus onderscheiden en toepassen.

Poging (art. 45 Sr)

- Feitelijk à het verrichten van gedragingen die bestaan uit het trachten het
delict te begaan
- Juridisch
o Uitbreiding van de strafrechtelijke aansprakelijkheid
o Niet alle bestanddelen van het delict zijn vervuld
1. Misdrijven
2. Voornemen à opzet
3. Begin van uitvoering à gedraging naar uiterlijks verschijningsvorm gericht op
voltooiing van het misdrijf
o Art. 46b Sr à dader die zijn poging vrijwillig opgeeft is niet strafbaar op
grond van poging
- Gevolg à à als het blijft steken in pogingsfase à 1/3e van de maximumstraf
af à minder hoog strafplafond
- Subjectieve leer à gevaarlijke gezindheid (slechte gedachte/motieven die
zich uiten in gevaarlijk gedrag)
o Uitvoering indien er handelingen worden verricht waaruit blijkt dat men
naar voltooiing van het misdrijf streeft of uiting aan de misdadige wil
geeft
- Objectieve leer à gevaar voor het rechtsgoed (die handelingen die een
reëel gevaar voor rechtsgoedschending opleveren)
o Dichter op voltooiing van het misdrijf
o Gedraging moet een daadwerkelijk begin vormen van voltooiing van
het misdrijf
- Gematigd objectieve leer
o Deze gedragingen zijn aan te merken als een begin van uitvoering van
het voorgenomen misdrijf, daar zij naar haar uiterlijke verschijningsvorm
moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het
misdrijf’
§ Arrest Cito à cito-formule à naar uiterlijke verschijningsvorm
(buitenwereld, een willekeurig 3e) gericht op voltooiing van het
misdrijf
• Gedragingen moeten worden geïnterpreteerd tegen de
achtergrond van het voornemen
- Absoluut ondeugdelijk middel of object à niet strafbaar
o Gebruikte middel of object maakt het slagen van de poging in alle
gevallen onmogelijk
- Relatief ondeugdelijk middel of object à strafbaar
o Gebruikte middel of object is onder normale omstandigheden geschikt
om te komen tot voltooiing maar door min of meer toevallige
omstandigheden blijft de voltooiing uit
- Culpoze misdrijven
 25 oktober 2022 9:00

o Bij poging is altijd sprake van streven en dus opzet, poging tot dood
door schuld is niet mogelijk

Voorbereiding (art. 46 Sr)

1. Ernstig misdrijf à strafmaximum 8 jaar of meer
2. Opzet à opzet (incl. voorwaardelijk opzet) op de criminele bestemming van
het voorbereidingsmiddel
3. Voorbereidingsmiddelen en -handelingen
4. Bestemd à bestemmingsvereiste à bestemd voor de voltooiing van het
misdrijf
5. Samenspanning (art. 96 Sr)
o Enkele maken van een afspraak met een of meer anderen
o Staatsgevaarlijke misdrijven (art. 92 – 95a Sr)

Verschil voorbereiding en poging

- Pogingscriterium
o Gedraging moet gericht zijn op voltooiing
o Dader in pogingsfase niet meer zo ver af is van de daadwerkelijke
realisering van het strafbare feit
- Concrete gevaarzetting
o Concrete gevaarzetting voor het door de delictsomschrijving
beschermde belang
o Jezt-geht-es-los-cirterium
§ Men is begonnen met de oplichting door een geïndividualiseerd
potentieel slachtoffer te benaderen, aan te spreken en hem
een voorstel te doen
§ Arrest Cito à wel voldaan
§ Arrest Grenswisselkantoor à niet voldaan

Deelneming (art. 47 en 48 Sr)

- Pleger
o Vervult alle bestanddelen van het strafbare feit
- Medepleger
o Degene die tezamen na overleg met een ander het strafbare feit
begaat
- Medeplichtige
o Degen die hulp en steun verleent voorafgaand of tijdens het begaan
van het misdrijf
- Uitlokker
o Degene die met uitlokkingsmiddelen een ander – welke zelfstandig
strafbaar is – beweegt tot het begaan van het strafbare feit
o Voorwaarden
§ Opzet om een ander met behulp van bepaalde, door de wet
aangegeven middelen, te bewegen tot en door de wet
verboden gedraging
§ Wilsbesluit moet daardoor bij de ander zijn gewekt
§ De uitgelokte moet strafbaar zijn
§ Uitgelokte moet zijn gevolgd
- Doen pleger
o Degene die een ander – welke niet zelfstandig strafbaar is – beweegt
tot het begaan van het strafbare feit
 25 oktober 2022 9:00

- Medeplichtigheid (art. 48 (misdrijf) en 49 lid 1 Sr)

o Ondergeschikte rol
o Medeplichtigheid bij
§ Tijdens het begaan van het delict
o Medeplichtigheid tot
§ Voorafgaande hulp

Verschil medeplichtigheid/medepleger
- Gedragingen in de kern bestaan uit gedragingen die in verband worden
gebracht met medeplichtigheid moet de rechter indien hij veroordeelt voor
medeplegen dit nauwkeurig motiveren
o Intensiteit van de samenwerking
o Onderlinge taakverdeling
o Rol in de voorbereiding
o De uitvoering of de afhandeling van het delict en het belang van de
rol van de verdachte
o Diens aanwezigheid op belangrijke momenten
o Het zich niet terugtrekken op een daartoe geëigend tijdstip

Week 5A - Beslissingsmodel art. 348-350 Sv. & verdachtebegrip

Leerdoelen
- Het begrip ‘verdachte’ toepassen op een casus en de wettelijke
consequenties ervan benoemen
- De rechtmatigheid van de vrijheidsbenemende dwangmiddelen beoordelen
in een casus
- De rechtmatigheid van de dwangmiddelen betreffende fouillering
beoordelen in een casus
- De rechtmatigheid van de inzet van controlebevoegdheden beoordelen en
de uitwerking daarvan in de praktijk benoemen
- Reflecteren op de ontwikkelingen rondom etnisch profileren.

Verdachtebegrip (art. 27 Sv)

- Informatie
o Aangifte
o Sporenmateriaal
o Heterdaadsituatie
o Anonieme tip
o Etc.
- Voorwaarden verdenking verdachte
o Lid 1
§ Redelijke vermoeden (objectief gerechtvaardigd)
• Geen objectieve rechtvaardiging als je etnische
kenmerken maar een ‘beetje’ meeneemt
o Alleen uitsluitend of in overwegende mate
§ (Van een) concreet strafbaar feit
§ (Op grond van) feiten en omstandigheden
o Lid 2
§ Degene tegen wie de vervolging is gericht
- Ernstige bezwaren à art. 67 lid 3 Sv
 25 oktober 2022 9:00

- Effecten
o Toepassen van dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden
mogelijk
o Rechten voor de verdachte (rechtsbescherming)
§ Zwijgrecht
• Zwijgen mag niet leiden tot verdenking
• Nemo tenetur
o Verdachte mag niet worden gedwongen zichzelf
te belasten in een strafrechtelijke procedure
• Cautie
o Op de hoogte stellen van de verdachte van zijn
zwijgrecht
§ Recht op rechtsbijstand
§ Consultatie- en verhoorsbijstand
§ Recht op kennisneming van processtukken
• Beperkte kennisneming van processtukken tot moment
van dagvaarding, dan is er volledige beschikking
§ Recht op een tolk

(Vrijheidsbenemende) dwangmiddelen
Dwangmiddel Bevel door? Voorwaarden Max. duur Verlenging
Staande houden O.a. Identiteit van - -
(art. 52 Sv) verdachte
vaststellen
Aanhouden (art. 53 Eenieder of Heterdaad
en 54 Sv) O.a. op of
bevel van Buiten
HOvJ heterdaad
(misdrijf v.h.
(art. 67 lid 1
en 2 Sv) ter
voorgeleiding
aan HOvJ
Ophouden voor OvJ/HOvJ Verdenking 6 uur (geen 6 uur (alleen
onderzoek (56a Sv) strafbaar feit VH als geen VH is
toegestaan) toegestaan
of 9 uur (wel en de
VH identiteit nog
toegestaan) niet is
+ evt. 9 uur vastgesteld)
tijdens de
nacht
Inverzekeringstelling OvJ/HOvJ Verdenking 3 dagen 3 dagen
(57 – 59a Sv) van feit (door OvJ)
waarvoor
voorlopige
hechtenis is
toegelaten
Bewaring (63 – 64 RC Ernstige 14 dagen Nee
Sv) bezwaren,
geval van en
 25 oktober 2022 9:00

grond voor
voorlopige
hechtenis
Gevangenhouding Rechtbank Ernstige Meestal 30 Tweemaal,
(65 – 66 Sv) bezwaren, dagen tot maximum
geval van en van 90 dagen
grond voor (evt. tot 60
voorlopige dagen na
hechtenis einduitspraak)

Voorarrest
- IVS
- Bewaring Voorlopige hechtenis
- Gevangenhouding

Fouillering
- Onderzoek aan de kleding
o Opsporingsfouillering (art. 56 Sv)
§ HOvJ en andere o.a. bevoegd om bij ernstige bezwaren de
aangehouden verdachte in het belang van het onderzoek aan
zijn kleding te onderzoeken à na aanhouding
§ Doel à belang van het onderzoek
§ Besloten plaats in opdracht van de HOvJ door iemand van
hetzelfde geslacht
o Identificatiefouillering (art. 55b Sv)
§ Verdachte die weigert naam te zeggen
§ O.a. bevoegd om te fouilleren ter vaststelling van de identiteit
§ Besloten plaats
§ Geen ernstige bezwaren vereist
o Vrijheidsfouillering
§ Art. 7 lid 3 politiewet 2012
§ Politieagent wordt bedreigd
- Onderzoek aan en in het lichaam (art. 56 Sv)
o Tast art. 11 GW (lichamelijke integriteit) aan
o Alleen HOvJ bevoegd
o In het lichaam à bevel van OvJ uitgevoerd door arts
o Ernstige bezwaren tegen verdachte
o Aan het lichaam à uitwendig schouwing holten en openingen
bovenlichaam

Controlebevoegdheden
- Toezicht op de naleving van de wet
- Overal in de wet terug te vinden
- Geen gericht onderzoek
o In geval van controle wordt, zonder dat er aanwijzingen zijn dat een
bepaalde persoon betrokken is bij een strafbaar feit, onderzoek
gedaan
- [1] Feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in de wet op grond van
waarvan geconstateerd
- [2] Feit geconstateerd dat strafbaar is gesteld in een andere wet
- Opsporing à voortgezette toepassing van bevoegdheden
 25 oktober 2022 9:00

o Controle gaat over in opsporing

- Détournement de pouvoir
o Misbruik van bevoegdheden
- Medewerking aan controles is verplicht à weigering strafbaar

Week 5B - Beginselen en uitgangspunten van het strafprocesrecht

en het EVRM

Leerdoelen
- Benoemen op welke grondslagen en beginselen het Nederlandse stelsel van
strafvordering is gebaseerd
- De taken van de organen in de strafrechtspleging benoemen
- Uitleggen wat het belang is van het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel
- Uitleggen wat het belang is van het EVRM is voor het Nederlandse
straf(proces)recht
- Benoemen wat het recht op een eerlijk proces neergelegd in artikel 6 EVRM
inhoudt
- Benoemen wat het recht op privacy neergelegd in artikel 8 EVRM inhoudt en
hoe wordt vastgesteld of een inbreuk op dit recht gerechtvaardigd is.

Grondslag van het Nederlandse stelsel van strafvordering

- Het verzekeren van een juiste toepassing van het abstractie materiële
strafrecht
- Tweeledig
o Het bewerkstelligen dat de schuldigen (degenen die daadwerkelijk de
strafwet hebben overtreden) worden gestraft
o Het voorkomen van de bestraffing van onschuldigen
- Bijkomende doelen
o Voorzien in een regeling waarin een adequate justitiële reactie kan
worden gegeven op strafbaar gedrag
o Eerbiediging van de rechten en vrijheden van de verdachte en
andere betrokkenen
o Procedurele rechtvaardigheid
o Demonstratiefunctie
o Generale preventie en speciale preventie
o Voorkomen eigenrichting

Taken van de organen in de strafrechtspleging

- Verdachte
o Onderwerp van het strafrechtelijke onderzoek
o Tot aan veroordeling wordt van de verdachte zijn onschuld uitgegaan
- Raadsman
o Advocaat ter advisering en verdediging van de verdachte
o Verdachte + advocaat = “verdediging”
- Getuige
o Getuigenverklaring (getekend door getuige) à bewijs voor de
rechtbank
o Aangifte
- Slachtoffer
o Benadeelde partij
 25 oktober 2022 9:00

o Civielrechtelijke schadeclaim die wordt toegewezen bij veroordeling

van verdachte (art. 51f Sv)
o Spreekrecht (art. 51e Sv)
o Slachtofferverklaring
- Deskundige
o Vereiste expertise voor het onderzoek van iemand buiten het
strafrechtelijke proces om de feiten vast te stellen
o Forensische deskundigen
- Rechtbank, gerechtshof en Hoge Raad
o Rb. à arrondissement
§ Enkelvoudige kamer
• Kantonrechter
o Overtredingen (art. 382 Sv)
• Politierechter
o Eenvoudige misdrijven (art. 368 Sv)
o Doorverwijzen naar meervoudige kamer (art. 369
lid 2 Sv)
• Kinderrechter
o Jeugdstrafzaken
§ Meervoudige kamer
• Drie rechters (één voorzitter)
• Ingewikkelde en ernstige strafzaken
o Hof à ressort
§ Rechters à raadsheren
o HR à Den Haag
§ Raadsheren maar ook AG
• Adviserende functie à schrijft conclusie met zijn visie
• PG (procureur-generaal) hoofd van de AG
o Rechter-commissaris (RC)
§ Neemt deel aan het (opsporings)onderzoek voorafgaand aan
de zitting
• Eigen bevoegdheid
o Bv. art. 97 lid 1 Sv (doorzoeking ter inbeslagname)
- Politie
o Art. 141 en 142 Sv à opsporingsambtenaren
o Opsporing strafbare feiten
o Groot aantal bevoegdheden
- Openbaar Ministerie
o College van procureurs-generaal (PG) (art. 130 RO)
§ Arrondissementsparket (Rb.)
• Hoofd-OvJ
o OvJ
§ Functioneel parket (milieudelicten, economische delicten en
fraude)
• Hoofd-OvJ
o OvJ
§ Landelijk parket ((internationale) georganiseerde criminaliteit)
• Hoofd-OvJ
o OvJ
§ Ressortsparket (Hof)
• Hoofd-AG
 25 oktober 2022 9:00

o AG
- Reclassering
o Adviserend en toezichthoudend
o Advies voorlopige hechtenis of voorwaardelijke veroordeling
o Toezicht op de naleving van voorwaarden
o Tenuitvoerlegging van taakstraffen

Strafvorderlijke legaliteitsbeginsel
- “Bevoegdheidsverlenende normen zijn nodig voor de uitoefening van
onderzoekshandelingen die de mensenrechten van de verdachte beperken”
- Bestanddelen bevoegdheidsverlenende normen
o De handeling
o De bevoegde
o De bevoegdheidsvoorwaarden
§ Naarmate de te verrichten handeling ingrijpender is, wijst de wet
een hogere autoriteit aan
o Bevoegdheid is niet per se een verplichting à discretionaire
bevoegdheden
- Behoorlijke procesorde
o Beginsel van redelijke en billijke belangenafweging
§ Er moet worden voldaan aan de subsidiariteits- en
proportionaliteitseis
§ Geen willekeur
o Beginsel van zuiverheid van oogmerk
§ Bevoegdheden moeten worden toegepast volgens hun doel
o Vertrouwensbeginsel
§ Vertrouwen moet gehonoreerd worden indien een
vertegenwoordiger van de overheid die een toezegging doet
aan de burger en daarbij vertrouwen opwekt
o Gelijkheidsbeginsel
§ (On)Gelijke gevallen moeten (on)gelijk behandeld worden naar
de mate van (on)gelijkheid

Belang EVRM voor Nederlandse straf(proces)recht

- Beschermt de rechten van de mens voor alle burgers in woonachtig in de
landen die deel uitmaken van de Raad van Europa
- Monistisch stelsel en interne werking van EVRM in de Nederlandse rechtsorde
o Geen nationale wet nodig voor gelding
o Vanaf het moment van intreden van verdrag geldt het
- Wanneer uit een bepaalde uitspraak van het EHRM blijkt dat de Nederlandse
rechtspraak niet voldoet aan de Europese normen, zal de rechter geneigd zijn
de Europese rechtspraak voorrang te verlenen

Recht op een eerlijk proces – art. 6 EVRM

- Criminal charge
o Betekenis wordt niet alleen bepaald door de categorisering van de
gedraging naar nationaal recht
§ Nationaal recht is wel eerste aanleg
o Twee factoren indien nationaal recht geen CC oplevert
§ De aard van het feit
§ De soort sanctie waarmee een gedraging is bestraft
 25 oktober 2022 9:00

o Vangt aan op het moment waarop iemand aan bepaald

overheidsoptreden de redelijke verwachting kan ontlenen dat tegen
hem een vervolging zal worden ingesteld
- Behandeling binnen een redelijk termijn (lid 1)
o Factoren
§ Ingewikkeldheid van de zaak
§ Gedrag van de verdachte
• Verzoek tot nader onderzoek
§ Houding van de justitiële autoriteiten
§ Positie van de verdachte
• V.h. of vrije voeten
o Rol spelen
§ Heeft de behandeling vanaf het ontstaan van de criminal
charge tot aan de einduitspraak door de rechter binnen een
redelijke termijn plaatsgevonden?
§ Is de totale vervolging in alle instanties – bijvoorbeeld vanaf de
criminal charge tot aan de uitspraak door de Hoge Raad –
afgewikkeld binnen een redelijke termijn?
§ Is de behandeling binnen een hogere rechterlijke instantie
binnen de redelijke termijn geschied?
- Het recht zichzelf niet te bezwaren
o Nemo-tenetur beginsel
o Het recht dat de verdachte niet kan worden gedwongen om
bewijsmateriaal tegen zichzelf aan te leveren
- Onafhankelijke en onpartijdige rechter (lid 1)
o Onafhankelijk
§ Ten opzichte van de partijen en de uitvoerende macht
o Onpartijdig
§ Niet vooringenomen en zijn beslissing moet berusten op feiten
- Onschuldpresumptie
o Verdachte mag pas als dader worden aangemerkt als volgens de
daarvoor geldende regels is vastgesteld dat hij het feit heeft begaan
- Op de hoogte gebracht worden van de beschuldiging (lid 3 sub a)
o Het recht om te worden geïnformeerd over de redden van zijn
arrestatie dan wel zijn vervolging
- Verdediging en rechtsbijstand (lid 3 sub b-c)
o De verdachte heeft het recht zich effectief te verdedigen tegen de
beschuldiging die tegen hem is ingebracht, door middel van een
raadsman
§ Consultatiebijstand
§ Verhoorbijstand
o Verdachte mag zichzelf laten verdedigen door raadsman als hij zelf
niet aanwezig is bij de zitting
- Ondervraging van getuigen (lid 3 sub d)
o Schending ondervragingsrecht
§ EHRM goede reden voor het ontbreken van een
ondervragingsgelegenheid?
§ EHRM onderzoeken in welke mate de onmogelijkheid om de
betrouwbaarheid van de getuige te onderzoeken, impact heeft
gehad op de positie van de verdachte
 25 oktober 2022 9:00

§ Vraag of de betrouwbaarheid van de getuige op andere

manieren dan een rechtstreekse ondervraging kon worden
onderzocht?
• = Compensatie

Recht op privacy – art. 8 EVRM

- “Eenieder heeft recht op respect voor zijn privé-leven, zijn familie- en
gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie”
- Vereisten
o Wet
§ Wettelijke regeling die inbreuk toelaat
o Doel
§ Belang van nationale veiligheid, openbare veiligheid of
economisch welzijn van het land, voorkomen van
wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de
gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van
rechten en brijheden van anderen
o Noodzakelijkheid
§ Proportionaliteit
§ Toelaatbaar geacht
§ Noodzakelijk voor democratische samenleving
- Beperkte of meer dan beperkte inbreuk?
o Intensiteit van observatie
o Aard van het te verwachten resultaat
o Wijze van observatie
o Duur van observatie
o Plaats van observatie

Week 6A – Opsporing

Leerdoelen
- De gang van zaken in een eenvoudige strafzaak beschrijven
- De rechtmatigheid van de vrijheidsbenemende dwangmiddelen beoordelen
in een casus
- De rechtmatigheid van de dwangmiddelen betreffende fouillering
beoordelen in een casus
- De rechtmatigheid van de dwangmiddelen inbeslagneming, betreden van
plaatsen en doorzoeking van plaatsen toepassen in een casus.

Strafproces
1 Opsporingso 2 Onderzoek 3 Rechtsmiddelen 4 Tenuitvoerlegging 5
nderzoek ter
Sepot (art. terechtzitting
167 Sv)
Voorbereidend Eindonderzoek
onderzoek

[1] Opsporingsonderzoek
[2] Onderzoek ter terechtzitting
[3] Beraadslaging en uitspraak
 25 oktober 2022 9:00

[4] Rechtsmiddelen
[5] Tenuitvoerlegging

Gebeurtenissen ter afscheiding van de procesfasen

1. (meestal) verdenking (art. 27 Sv)
2. Uitroepen zaak (art. 270 Sv) na dagvaarding verdachte (art. 258 Sv)
3. Einduitspraak in eerste aanleg (art. 339, 351 en 352 Sv)
4. Einduitspraak in hoger beroep/cassatieberoep (Art. 423 en 440 Sv)
5. Einde tenuitvoerlegging (bijvoorbeeld invrijheidstelling na gevangenisstraf)

Inbeslagneming (art. 94 Sv)

- Voorwerpen die kunnen dienen om de waarheid aan de dag te brengen of
wederrechtelijk verkregen voordeel aan te tonen of om voorwerpen waarvan
verbeurdverklaring (eigendomsrecht verliezen) of onttrekking aan het verkeer
(art. 36b Sr) kan worden bevolen
- Burgers zijn in geen enkel geval bevoegd om voorwerpen in beslag te nemen
- Geen vereiste dat sprake is van een verdachte, enkel verdenking van de in
art. 67 lid 1 Sv genoemde strafbare feiten is begaan

Betreden van plaatsen

- Steunbevoegdheid
o Bedoeld om de uitoefening van andere bevoegdheid mogelijk te
maken
- Rondlopen, zoekend rondkijken en eventueel deuren openmaken om de
gehele plaats te kunnen betreden
- Betreden van plaatsen ter aanhouding (art. 55 Sv)
o Burgers
§ Bevoegd indien heterdaad van misdrijf
§ Geen woningen
o O.a.
§ Bevoegd ook buiten heterdaad
§ Ook ontdekking van overtredingen
§ Alle soorten plaatsen
- Betreden van plaatsen ter inbeslagneming (art. 96 Sv)
o Alleen o.a. indien ontdekking op heterdaad of verdenking van een
misdrijf als omschreven in artikel 67 lid 1 Sv
- Schouw
o Enige doel is rondkijken
o HOvJ (art. 151 Sv)
o RC (art. 192-193 Sv)
o Rb. (art. 318 Sv)
- Woning
o O.a. moeten voor de betreding van een woning hun bevoegdheid
uitoefenen volgens de Algemene wet op het binnentreden (Awbi)

Doorzoeking van plaatsen

- Doorzoeking ter aanhouding (art. 55a Sv)
o O.a. mag alle soorten plaatsen doorzoeken in geval van ontdekking
op heterdaad of verdenking feit art. 67 lid 1 Sv met machtiging van de
OvJ
 25 oktober 2022 9:00

o Bij dringende noodzakelijkheid kan machtiging achterwege blijven

maar OvJ moet direct op de hoogte worden gebracht
- Doorzoeking ter inbeslagneming (art. 96b, 96c en 97 Sv)
o Gewone o.a. niet bevoegd
o Vervoermiddel (96b)
§ (art. 96c Sv) OvJ bevoegd
• Of HOvJ indien noodzaak gemachtigd door OvJ
• (art. 96c lid 2) kan ook achteraf gemachtigd worden
o Woning (art. 110 sv)
§ RC bevoegd
§ Noodzaak
• OvJ met machtiging van RC
• HOvJ kan ook gemachtigd worden (97)
- Woning
o Awbi
o Art. 55a lid 2 en 97 lid 4 Sv à machtiging tot binnentreden kan
achterwege blijven indien machtiging tot doorzoeking is afgegeven
- Bevriezen (art. 96 lid 2 Sv)
o O.a. bevoegd om te voorkomen dat bewijsmateriaal wordt
kwijtgemaakt of vernietigd, indien hij (nog) niet gemachtigd is tot
doorzoeking

Week 6B – Vervolging

Leerdoelen
- Uitleggen wat het begrip ‘vervolging’ inhoudt en wanneer hier sprake van is
- Uitleggen wat het opportuniteitsbeginsel inhoudt en door welke
vervolgingsbeletselen dit beginsel wordt begrensd
- Uitleggen wat de verschillende beginselen van een goede procesorde
inhouden en hoe deze het vervolgingsrecht van de officier van justitie
beperken
- De verschillende beslissingen omtrent de vervolging benoemen.

Vervolging
- “Er een zaak van maken”
- Het OM betrekt een (onderzoeks)rechter bij de strafzaak, die zelf een
beslissing neemt
o Bv. voorlopige hechtenis vorderen
o Uitbrengen dagvaarding
- tegen een verdachte wordt een strafbeschikking uitgevaardigd

Opportuniteitsbeginsel
- Een OvJ mag in alle gevallen op grond van beleidsmatige overwegingen de
opportuniteit (wenselijkheid) van een vervolging beoordelen (art. 167 Sv)
- Van willekeur mag nooit sprake zijn
- Consequent en toetsbaar vervolgingsbeleid
- Sepot
o In een individuele strafzaak afzien van vervolging
o Technisch sepot
 25 oktober 2022 9:00

§ Van (verdere) vervolging afzien omdat het niet kan leiden tot
een veroordeling
§ Bv. anticiperen op bewijsminima
o Beleidssepot
§ Sepot terwijl er technisch gezien wel een veroordeling zou
kunnen volgen
§ Andere reden om af te zien van vervolging
- Vervolgingsbeletselen
o OvJ heeft geen vervolgingsrecht
o Rechtsmacht (art. 2 – 8d Sr)
§ Territorialiteitsbeginsel
o Leeftijd (art. 486 Sv)
§ Niemand onder de leeftijd van 12 jaar kan vervolgd worden
o Verjaring van het vervolgingsrecht (art. 70, 71 en 72 Sr)
§ Het vervolgingsrecht verjaart na een bepaalde periode doordat
de beroering in de maatschappij langzaam wegebt en de kans
op succesvolle vervolging mettertijd afneemt
o Overlijden van de verdachte (art. 69 Sr)
o Klacht
§ Klachtdelicten à verdachte kan alleen vervolgd worden indien
er een klacht is ingediend
§ Klacht à bijzondere aangifte waarin de klager verzoekt om
vervolging (art. 164 Sv)
• OvJ verplicht tot vervolging
• Doel à slachtoffer kan ongewenste vervolging
voorkomen
§ Vb. eenvoudige belediging (art. 266 Sr)
o Immuniteit van overheidsorgaan (art. 51 Sr)
§ Nederlandse Staat is immuun voor strafvervolging en kan niet
vervolgd worden
• Ministers en staatssecretarissen naast eigen strafrechtelijke
aansprakelijkheid, voor hun handelingen verantwoording
verschuldigd zijn aan de Staten-Generaal
§ Gemeente en provincies gedeeltelijk immuun
o Ne bis in idem (art. 68 Sr)
§ Niemand kan tweemaal voor hetzelfde strafbare feit worden
vervolgd
§ Tegen uitspraken art. 351 en 352 Sv
§ Uitspraken art. 349 Sv gelden niet

Beginselen goede procesorde

- Buitenwettelijke beginselen waarin de OvJ evenmin vervolgingsrecht heeft
- Gelijkheidsbeginsel
o Gerechtvaardigde ongelijkheid
§ Justitie heeft voor de toezicht op de naleving van de strafwet
beperkte middelen
o Ongerechtvaardigde ongelijkheid
§ Verschil is strafvorderlijke benadering
• Bv. op basis van voorkeur, religie, etc.
o Politiesepot
 25 oktober 2022 9:00

§ Politie neemt namens de OvJ de beslissing om er verder geen

werk van te maken
- Vertrouwensbeginsel
o Verdachten moeten als algemene regel de overheid in redelijkheid
kunnen houden aan verwachtingen die zij heeft opgewekt
§ Burger mag niet worden vervolgd in weerwil van een
toezegging door een functionaris op wiens woord men
redelijkerwijs mag vertrouwen

Week 7A – Sancties en strafdoelen

Leerdoelen
- Uitleggen wat het onderscheid tussen straffen en maatregelen is
- Aan de hand van een casus benoemen welke sancties opgelegd kunnen
worden
- Beargumenteren hoe een bepaalde sanctie zich verhoudt tot een bepaald
strafrechtstheorie (in de zin van het achterliggende sanctiedoel).

Onderscheid straffen en maatregelen

- Straffen
o Hoofdstraffen
§ Gevangenisstraf
• Misdrijven
• Minimaal een dag, maximum te vinden in wet
• Gevangenis
§ Hechtenis
• Overtredingen en enkele misdrijven
• Minimaal een dag, maximum te vinden in de wet
• Gevangenis
• Voorlopige hechtenis à huis van bewaring
§ Voorwaardelijke invrijheidstelling
• Proeftijd
o Algemene voorwaarde
§ Alle gevallen van toepassing
o Bijzondere voorwaarde
§ Betrekking op gedrag van veroordeelde
• Voorwaardelijke invrijheidstelling uitgesloten wanneer de
rechter een gedeeltelijk voorwaardelijke vrijheidsstraf
heeft opgelegd
§ Aftrek voorarrest
• Periode voorarrest moet volgens art. 27 Sr in mindering
worden gebracht op de duur van de ten uitvoer te
leggen straf
§ Taakstraf (art. 22b, 22b en 22d Sr)
• Alle delicten, behalve overtredingen waarop naar de
wettelijke omschrijving als hoofdstraf een geldboete is
gesteld
• Onbetaalde arbeid
§ Geldboete (art. 23 Sr)
o Bijkomende straffen
 25 oktober 2022 9:00

§ Verbeurdverklaring
• Ontnomen voorwerpen van de verdachte verkopen en
de winst is voor de Staat
§ Ontzetting van rechten
• Delicten die worden gepleegd in de uitoefening van een
ambt of beroep, kunnen soms tot gevolg hebben dat het
recht tot uitoefening van dat ambt of beroep tijdelijk of
levenslang wordt ontnomen
§ Openbaarmaking rechterlijke uitspraak
• Openbaarmaking van het vonnis ter aantasting van de
goede naam van de veroordeelde
- Maatregelen
o Reparatoir
§ Ontnemingsmaatregel (art. 36e Sr)
§ Schadevergoedingsmaatregel (art. 36f Sr)
§ Vrijheidsbeperkende maatregel (art. 38v Sr)
o Beveiligend
§ Onttrekking aan het verkeer (art. 36b Sr)
§ Terbeschikkingstelling (TBS) (art. 37a Sr)
§ Plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders (art. 38m Sr)
§ Vrijheidsbeperkende maatregel (art. 38v Sr)
§ (Nieuwe) maatregel teer beveiliging en gedragsbeïnvloeding
(art. 38z Sr)