2. Η Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ (σελ.

20-30)
2.1 Η χώρα
-Αίγυπτος = το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής, το οποίο διαρρέει ο Νείλος (Ηρόδοτος : Αίγυπτος = το
δώρο του Νείλου)
(Άνω και Κάτω Αίγυπτος, βλέπε χάρτη σελ.20)
-σπουδαιότητα του ποταμού για την εξέλιξη της χώρας, την επιβίωση των κατοίκων και την ανάπτυξη
πολιτισμού.
-Χερσόνησος του Σινά-->επαφή με τους λαούς της Ανατολής αλλά και δίοδος των εισβολέων στην Αίγυπτο
2.2 Οικονομία, κοινωνία, πολιτική οργάνωση
Οικονομία:
 καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι, λινάρι, οπωροφόρα δένδρα, κηπευτικά.
 μάζευαν πάπυρους και λωτούς.
 κατασκεύαζαν ένα είδος μπίρας από κριθάρι
 κτηνοτροφία και ψάρεμα στα νερά του Νείλου.
 Γεωργία-η βάση της οικονομίας
 οργάνωση υπό την επίβλεψη του κράτους(δηλ.του φαραώ)
 βασιλικοί υπάλληλοι: παρακολούθηση γεωργικών εργασιών, συγκέντρωση του ποσοστού που
ανήκε στον φαραώ από την συγκομιδή
 λαός: εργαζόταν στην οικοδόμηση μεγάλων έργων(ναών,ανακτόρων ,ταφικών μνημείων
 εξειδικευμένοι τεχνίτες
 εμπόριο : εξαγωγή πλεονάσματος αγαθών(δημητριακά, πάπυρος, πρώτες ύλες π.χ. χρυσός)
εισαγωγή υλών που έλειπαν (ξυλείας, χαλκού, αργύρου κλπ)
 παροχή υπηρεσιών, διοίκηση: ιερείς, γραφείς, επαγγελματίες στρατιωτικοί.
Κοινωνία:
 κοινωνική διάρθρωση: στην κορυφή ο Φαραώ

 Υπήρχε η δυνατότητα μεταπήδησης από τη μια τάξη στην άλλη

Πολιτική οργάνωση:
 Οργάνωση κράτους (ήδη από αρχές 3ης χιλιετίας π.Χ.) που βασίζεται στη Θεοποίηση του Φαραώ=.
Άλλες επιγραφές αναφέρουν τον φαραώ ως θεό και άλλες ως άνθρωπο (με θεϊκή υπόσταση)
 καθοριστικός ο ρόλος της θρησκείας: στην οργάνωση του Κράτους που είχε θεοκρατικό
χαρακτήρα (σελ.54).
 _________________________________
2.4. Ο πολιτισμός   
Α. Η θρησκεία.   Βασικά χαρακτηριστικά: 
1) Η πολυθεϊα. Οι θεοί παρουσιάζονταν με σώμα ανθρώπου και κεφάλι ζώου. Αρχικά κάθε πόλη και 
θεός – προστάτης. Αργότερα,όλη η χώρα λάτρευε τους ίδιους βασικούς θεούς:Ρα
(= θεός Ήλιος) με εκπρόσωπο επί γης τον φαραώ, Ίσις, Όσιρις, Ώρος.
Η προσπάθεια του Ακενατών (Αμμενόφις Δ΄) να εξαλείψει την πολυθεΐα και τη λατρεία του Άμμωνος
(προστάτη της Θήβας) και να επιβάλει ως μόνο θεό τον Ρα απέτυχε.  
2) Βαθιά πίστη για μετά θάνατον ζωή, εφόσον δεν καταστραφεί το σώμα του νεκρού →  ταρίχευση 
νεκρών και ταφή μαζί με τα αναγκαία για τη μετά θάνατο ζωή, κατασκευή 
ταφικών μνημείων, με αμύθητα πλούτη και πολυτελή στολισμό για τον φαραώ και τους  
ευγενείς → συστηματική τυμβωρυχία.  
Β. Η γραφή.  
1.Επινόηση  και  χρήση  γραφής  ήδη  από  την 4η  χιλιετία  π.Χ.  →  υψηλό  πολιτιστικό επίπεδο.
2.Ιερογλυφική γραφή, με χαρακτήρες ‐ σύμβολα,που αποκωδικοποιήθηκε το 1822 από τον J. Champollion, 
ο οποίος διάβασε το κείμενο της τρίγλωσσης  Στήλης  της  Ροζέτας (κείμενο που υμνούσε τον Πτολεμαίο
Ε΄γραμμένο σε : ιερογλυφικά, απλοποιημένα ιερογλυφικά της ελληνιστικής εποχής και ελληνικά). 
3.Γραφή δύσκολη στην εκμάθηση και την απόδοσή της → εξειδικευμένοι τεχνίτες, οι  γραφείς που ήταν δη-
μόσιοι υπάλληλοι και ασκούσαν ένα  επάγγελμα με κύρος (Νέο  Βασίλειο).  
4.Κείμενα γράφονταν πάνω σε παπύρους ή διακοσμούσαν τους τοίχους μνημείων,  ναών και τάφων
Γ. Τα γράμματα. 
1. Κείμενα που εξυμνούν τη δράση και τα κατορθώματα των φαραώ (η συντριπτική  πλειοψηφία). 
2. Ποιήματα θρησκευτικού και λυρικού περιεχομένου, λαϊκές διηγήσεις (ελάχιστα).    

Δ. Οι επιστήμες.  
1.Eμπειρικές  αστρονομικές  γνώσεις (ανάγκης  για  παρακολούθηση των πλημμυρών του Νείλου και των
κινήσεων των αστέρων)  
2.Καθιέρωση ημερολογίου 356 ημερών -χωρισμός έτους σε μήνες & εβδομάδες – προσδιορισμός ώρας
βάσει της ηλιακής σκιάς
Πρακτική γεωμετρία ( ανάγκης μέτρησης των  καλλιεργήσιμων εκτάσεων) 
3. Καλλιέργεια μαθηματικών με αφορμή την οικοδόμηση μνημείων (πυραμίδων). 
4.Απόκτηση πολύ σημαντικών γνώσεων ανατομίας και ιατρικής λόγω της ταρίχευσης  των νεκρών –
πάπυροι με διαγνώσεις & θεραπείες -ονομαστοί γιατροί    

Ε. Οι τέχνες (αρχιτεκτονική,  γλυπτική και ζωγραφική): στην υπηρεσία των φαραώ -

υμνούσαν τη ζωή και τη δράση τους: π.χ.  
1.Τα  έργα μνημειακού χαρακτήρα (γιγάντια μνημεία) που επιβάλλονταν με τον όγκο και τις
διαστάσεις τους: πυραμίδες (π.χ. Χέοπος-Χεφρήνου-Μυκερίνου στη Γκίζα) και τεράστιοι ναοί (στο
Λούξορ και το Καρνάκ) με πλήθος κιόνων με περιστύλια, υπόστυλες αίθουσες κ.λπ. .
2. Έργα ζωγραφικής και ανάγλυφα που κοσμούσαν τις επιφάνειες των ναών και των ταφικών μνημείων
(ιστορούν τη δράση των φαραώ & πτυχές της καθημερινής ζωής).
3. Μικρά αγάλματα από ξύλο ή πέτρα.
4. Έργα μικροτεχνίας από μέταλλα, πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
Α.Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη «σωστό» ή
«λάθος» δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:

1. Η συστηματική οργάνωση της γεωργίας στην αρχαία Αίγυπτο τελούσε υπό την επίβλεψη του φαραώ.
2. . Ο Θουκυδίδης ονομάζει την Αίγυπτο «δώρο των φαραώ».
3. Ο φαραώ Αμένοφις Δ΄ επιχείρησε να εισαγάγει στην αρχαία Αίγυπτο την πολυθεΐα.
4. Ο μεγαλύτερος θεός της Αιγύπτου ήταν ο Ρα, ο θεός Ήλιος, τον οποίο εκπροσωπούσε ο φαραώ στη γη.
5. Στην αρχαία Αίγυπτο ο Φαραώ είχε απόλυτη εξουσία αλλά όχι θρησκευτικό ρόλο
6. Τα ιερογλυφικά δεν έχουν ως σήμερα αποκρυπτογραφηθεί.
7.Το εμπόριο της αρχαίας Αιγύπτου βασιζόταν στην εξαγωγή του συνόλου των παραγόμενων στην Αίγυπτο αγαθών
8. Στην αρχαία Αίγυπτο η κατασκευή σημαντικών έργων ανέδειξε την ανάγκη επίβλεψης από το κράτος
9.Οι αρχαίοι Έλληνες καθιέρωσαν ημερολόγιο 365 ημερών.
Β. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις:
1. Η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών οφείλεται στον: α. H. Scliemann (Ερίκο Σλήμαν) β. M. Ventris
γ. J. Champollion δ. J. Chadwick
2.Το μεγαλύτερο μέρος της αιγυπτιακής κοινωνίας αποτελούσαν οι: α. δούλοι β. επαγγελματίες στρατιωτικοί
γ. ελεύθεροι πολίτες δ. ιερείς
Γ. Να εξηγήσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων: επαγγελματίες στρατιωτικοί (Αιγύπτου),
φαραώ,δούλοι, ιερογλυφικά

Δ. Ερωτήσεις ανάπτυξης:
1.Ο ιστορικός Ηρόδοτος αποκαλεί την Αίγυπτο «δώρο του Νείλου». Δικαιολογείται, κατά την άποψή σας, ο
χαρακτηρισμός αυτός; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφέροντας δύο τουλάχιστον λόγους που
επιβεβαιώνουν τη σπουδαιότητα του ποταμού Νείλου για τη χώρα και τον λαό της Αιγύπτου. Στην απάντησή σας να
αξιοποιήσετε τις ιστορικές σας γνώσεις καθώς και στοιχεία από τα Παραθέματα 1 και 2, σελ.21-22 του βιβλίου.
2.Πώς ήταν χωρισμένη γεωγραφικά η αρχαία Αίγυπτος και πώς εξασφαλιζόταν η επαφή με τους άλλους λαούς της
εγγύς Ανατολής;
3.Ποια ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της αγροτικής οικονομίας της Αιγύπτου;
4. Ποια ήταν η κοινωνική διάρθρωση στην αρχαία Αίγυπτο;
5. Πώς αποδεικνύεται η κοινωνική ευελιξία στην αιγυπτιακή κοινωνία;
6.Πώς καλύπτονταν οι ανάγκες της διοίκησης στην αρχαία Αίγυπτο;
7. Ποια ήταν η πολιτική οργάνωση στην αρχαία Αίγυπτο και ο ποιος ο χαρακτήρας του αιγυπτιακού κράτους;
8. Να παρουσιάσετε τα χαρακτηριστικά της γραφής στην αρχαία Αίγυπτο.
9. Πώς αποκρυπτογραφήθηκαν τα ιερογλυφικά και ποιες πληροφορίες μάσ προσέφερε η αποκρυπτογράφησή τους;
10. Σε τι αναφέρονται ως επί το πλείστον τα αιγυπτιακά κείμενα;
11. Ποιοι μπορούσαν να γίνουν γραφείς στην αρχαία Αίγυπτο και ποιο ήταν το έργο τους;
12. Πώς εξελίχθηκαν οι επιστήμες της αστρονομίας και της ιατρικής στην αρχαία Αίγυπτο;
13. Να αναφέρετε τους λόγους που οδήγησαν στην ανάπτυξη της αστρονομίας και της γεωμετρίας στην αρχαία
Αίγυπτο.
14. Ποιες ήταν οι εξελίξεις στους τομείς της πρακτικής γεωμετρίας, των μαθηματικών και της ιατρικής στην Αίγυπτο;
15.Πώς προβαλλόταν η δύναμη του φαραώ μέσα από τα έργα της αιγυπτιακής τέχνης; Να αναφέρετε δύο
τουλάχιστον χαρακτηριστικά έργα.
16. Ποια ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της θρησκείας στην αρχαία Αίγυπτο;
17. Ποιες αντιλήψεις είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για τον θάνατο και σε ποιες επιστημονικές γνώσεις τούς οδήγησαν
οι αντιλήψεις αυτές;
18. Ποια η σχέση της πολιτικής οργάνωσης της αρχαίας Αιγύπτου με τη θρησκεία;
19. Η τέχνη της αρχαίας Αιγύπτου χαρακτηρίζεται από καλλιτεχνικά επιτεύγματα μνημειακού χαρακτήρα. Να
τεκμηριώσετε την παραπάνω διατύπωση αναφέροντας ένα παράδειγμα αιγυπτιακής μνημειακής τέχνης και να
εξηγήσετε τον σκοπό τον οποίο εξυπηρετούσε.
20. Ποια επίδραση είχε στις αντιλήψεις και στις ταφικές συνήθειες των αρχαίων Αιγυπτίων ο κοπιώδης τρόπος ζωής
τους και οι κακουχίες;
21. Ποια αντίληψη των αρχαίων Αιγυπτίων τους οδήγησε στην κατασκευή μεγάλων ταφικών μνημείων;
2.3 Η ιστορία (απλή ανάγνωση)
 άγνωστη η καταγωγή των πρώτων κατοίκων της Αιγύπτου
 πρώτα δείγματα οργανωμένης ζωής στα τέλη της 5ης χιλιετίας-οικισμοί (γεωργία, κυνήγι, ψάρεμα)
 4η χιλιετία: οικισμοί (χρήση μετάλλων, γεωργικές καλλιέργειες)
 συγκρούσεις φυλών - 2 βασίλεια (Άνω και Κάτω Αίγυπτος)
 3η χιλιετία: συνένωση σε ένα βασίλειο από το Μήνη με πρωτεύουσα τη Μέμφιδα

 Την εποχή ακμής του Αρχαίου Βασιλείου (3000 -2000 π.Χ.- πρωτεύουσα: Μέμφιδα)
 -επεκτάθηκαν οι κτήσεις [Νουβία (=Σουδάν), Σινά]                                                                
-κατασκευάστηκαν ναοί, ανάκτορα και οι μεγάλες πυραμίδες στη Γκίζα (του Χέοπος).
-εξασθένιση της κεντρικής εξουσίας και αύξηση της δύναμης ορισμένων τοπικών διοικητών.

 Την εποχή της ακμής του Μέσου Βασίλειου (2000-1540 π.Χ.-πρωτεύουσα: Θήβα)
-αναδιοργάνωση του κράτους, εκστρατείες, κατασκευή έργων
-η Αίγυπτος κατακτήθηκε από έναν ασιατικό λαό, τους Υξώς
Οι Υξώς:
 δε στράφηκαν εναντίον του αιγυπτιακού τρόπου ζωής
 επέβαλαν αυστηρή διακυβέρνηση αιγυπτιακού χαρακτήρα
 επιμειξία με το βασιλικό οίκο των Θηβών
 καλές σχέσεις με Μεσοποταμία και Κρήτες
  «έμαθαν» το πολεμικό άρμα στους Αιγύπτιους
 
 Την εποχή της ακμής του Νέου Βασίλειου (1540-1075 π.Χ. -πρωτεύουσα Θήβα)
- οι ηγεμόνες της Θήβας κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Υξώς και ίδρυσαν ισχυρές δυναστείες με
σημαντικούς Φαραώ.
- 14ος αι π.Χ: ο φαραώ Ακενατών θέλησε να προχωρήσει σε θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις επιβάλλοντας
το μονοθεϊσμό, τη λατρεία του θεού Ήλιου.
- 12ος αι π.Χ: λαοί της θάλασσας αναγκάζουν τους Αιγυπτίους να εγκαταλείψουν τις ασιατικές τους
κτήσεις.
- 11ος αι πΧ: το Νέο Βασίλειο βρίσκεται πλέον σε παρακμή.

 Η ξένη κατάκτηση

-εμπορικές σχέσεις με τις ελληνικές πόλεις
-χρήση Ελλήνων μισθοφόρων στρατιωτών από τους φαραώ
-από το 525π.Χ η Αίγυπτος γίνεται περσική κτήση
-από το 333 π.Χ περνάει στα χέρια του Μ. Αλέξανδρου. Ως απελευθερωτής από τους Πέρσες ανακηρύχθηκε φαραώ
στη Μέμφιδα και προσφωνήθηκε γιος του Άμμωνα-Δία από τους ιερείς του Θεού.