1

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ
( 750 – 480 π.Χ. )

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ονομάζεται έτσι συμβατικά η περίοδος από τα μέσα περίπου του 8ου αιώνα ως την
πρώτη εικοσαετία του 5ου αιώνα π.Χ. γιατί αυτή ήταν η εποχή της προετοιμασίας και των απαρχών της
οικονομικής πολιτικής και πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.

Περιληπτικά έγιναν τα εξής:

8ος αιώνας π.Χ. : η οικονομικοκοινωνική κρίση του τέλους της ομηρικής εποχής αντιμετωπίζεται με 2
τρόπους : 1. την οργανωμένη πόλη – κράτος και
2. την ίδρυση αποικιών (2ος ελληνικός αποικισμός).
7ος–6ος αιώνας π.Χ. : εποχή πνευματικών αναζητήσεων και διαμόρφωσης του αρχαίου ελληνικού
πολιτισμού.
Τέλος αρχαϊκής εποχής : οι νικηφόροι αγώνες των Ελλήνων εναντίον των Περσών («βαρβάρων»).
Συνέπειες της νίκης των Ελλήνων :
 ενισχύθηκε η εθνική συνείδηση
 επικυρώθηκε η αποτελεσματικότητα της οργάνωσης που παρείχε ο θεσμός της πόλης – κράτους.

ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ – ΚΡΑΤΟΥΣ

Πόλη – κράτος : με τον όρο δηλώνεται η έννοια του χώρου και συγχρόνως η οργανωμένη κοινότητα
ανθρώπων κάτω από μια εξουσία.

Η οργάνωση προϋποθέτει:
 κυριαρχία σε συγκεκριμένο χώρο (πόλη ή ευρύτερη περιοχή γύρω από την πόλη)
 συγκρότηση εξουσίας για την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων

ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΛΗΣ–ΚΡΑΤΟΥΣ:
Α.Γεωγραφικά 1.πόλις ή άστυ: χώρος τειχισμένος-κέντρο άσκησης εξουσίας και
συστατικά : 2. ύπαιθρος χώρα: γύρω απ’ την πόλη ευρύτερη περιοχή καλλιεργήσιμη με
διάσπαρτους
μικρότερους οικισμούς, τις κώμες
Β.Οργανωτικά συστατικά:
 1.οι πολίτες: κάτοικοι της πόλης – κράτους που συμμετείχαν στη διαχείριση των κοινών και
έπαιρναν μέρος στη λήψη των αποφάσεων
 2.το πολίτευμα: ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και η συμμετοχή σ΄ αυτήν ή όχι των πολιτών.
 3. οι ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ - ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
ΚΡΑΤΟΥΣ:
i.Η ελευθερία: οι πολίτες αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία τους υπερασπίζοντας την
ελευθερία της πόλης.
ii.Η αυτονομία: οι πολίτες συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους που είχαν οι ίδιοι
θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της πόλης.
iii.Η αυτάρκεια: οι πολίτες συμμετείχαν στην παραγωγή για να καλύψουν τις ανάγκες της
πόλης τους και να ενισχύσουν την αυτάρκειά της.
________________________________________________________________________________________________________
 2

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ – ΚΡΑΤΟΥΣ

Η επιβίωση και η εξέλιξη κάθε πόλης-κράτους εξαρτάται από τις τρεις βασικές επιδιώξεις των πολιτών
(ελευθερία-αυτονομία-αυτάρκεια).
Οι επιδιώξεις αυτές:
1. ΄Ηταν εμπόδιο για την οργάνωση των Ελλήνων σε ένα ενιαίο κράτος.
Ο συνεχής αγώνας για την εξασφάλιση της ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας οδηγούσε σε
μια μορφή πατριωτισμού με έντονο τοπικιστικό πνεύμα η οποία:
(α) τόνιζε τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων,
(β) προκαλούσε συχνά εμφύλιες συγκρούσεις και
(γ) δεν διευκόλυνε την ένωσή τους.
2. αποτέλεσαν τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής πορείας των Ελλήνων.
Ο θεσμός της πόλης-κράτους ήταν σημαντική καινοτομία με μεγάλες συνέπειες στην εξέλιξη του
πολιτισμού :
 οι έννοιες του «πολίτη» και της «πολιτικής» απέκτησαν υπόσταση και έγιναν πραγματικότητα.

 οι κάτοικοι ανέπτυξαν «πολιτική δραστηριότητα» δηλαδή είδαν τη ζωή τους συνδεδεμένη με τις
ιδέες της ελευθερίας, της αυτόβουλης δράσης για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων τους
και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους. [Οι Σουμέριοι ήταν οργανωμένοι σε πόλεις από την 4η
χιλιετία π.Χ. στη Μεσοποταμία, δεν ήταν πολίτες όμως, δεν ανέπτυξαν πολιτική δραστηριότητα]

 οδήγησε σε όλα τα μεγάλα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού : δημοκρατία, ποίηση και
ιδιαίτερα το θέατρο, φιλοσοφία, ρητορεία, πολεοδομία και επιστήμη

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες των ομηρικών κοινωνιών (διαφορετικές σε κάθε
περιοχή) οδήγησαν προοδευτικά στην μετεξέλιξη των ομηρικών κοινοτήτων σε πόλεις – κράτη με
διαφορετικό σε κάθε περίπτωση τρόπο.

   1.ΣΥΝΘΗΚΕΣ  ΠΟΥ  ΣΥΝΤΕΛΕΣΑΝ  ΣΤΗ  ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ  ΤΩΝ   ΠΟΛΕΩΝ – ΚΡΑΤΩΝ:

Α) στη Μικρά Ασία
Την περίοδο των μετακινήσεων (στην ομηρική εποχή) έχουμε:
-αυτονόμηση τμημάτων των ελληνικών φύλων
-μόνιμη  εγκατάστασή τους στη  συνέχεια δημιουργία πόλεων – κρατών στη Μικρά Ασία
-σε συνδυασμό με τη χωροταξική  οργάνωση.
-και τις  τοπικές  λατρείες 
Οι πρώτες πόλεις-κράτη πρέπει να σχηματίστηκαν στα παράλια της Μ. Ασίας κατά τη διάρκεια του
πρώτου αποικισμού.
 
Β) ΣΤΟΝ  ΕΛΛΑΔΙΚΟ  ΧΩΡΟ :
 ή Ανεξαρτητοποιήθηκαν  τμήματα  διαφορετικών  φύλων  και  οργανώθηκαν  μεταξύ  τους.
 ή Γειτονικές  κοινότητες  ενώθηκαν  σε  ενιαίο  χώρο ( συνοικισμός ) .
 ή Από  κώμες   αποσπάστηκαν   ομάδες  και  συγκρότησαν  δική  τους  ενιαία 
διοίκηση ( συνοικισμός ) .

2. Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΟΜΗΡΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (τέλη του 9ου π.Χ. αιώνα)

 3

Οικονομική κρίση λόγω :

 της σταδιακής αύξησης του πληθυσμού προς τα τέλη του 9ου π.Χ. αιώνα
 των περιορισμένων εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης
 των περιορισμένων μέσων εκμετάλλευσης
 της συγκέντρωσης της γης σε λίγους
 της απουσίας εργασιακής ειδίκευσης
 της έλλειψης άλλων πόρων πέρα από την εκμετάλλευση της γης.

Π ο λ ι τ ι κ ή και κ ο ι ν ω ν ι κ ή ζ ω ή :
 Περιορισμός της βασιλικής εξουσίας
και
 αύξηση της δύναμης των ευγενών -αμφισβήτηση εξουσίας του βασιλιά (λόγω της οικονομικής
κρίσης και της έλλειψης οργανωμένου στρατού)
ΕΥΓΕΝΕΙΣ: (Άλλα ονόματα: αγαθοί , εσθλοί , άριστοι , ευπατρίδες κ.ά. => δηλώνουν την
προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση)
1.Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχή της γης .
2. Ασχολούνταν με τη σωματική άσκηση και την καλλιέργεια του πνεύματος.
3. Βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα και έτρεφαν άλογα. Γι΄ αυτό και ονομάστηκαν
ιππείς .
 ΠΛΗΘΟΣ , ΟΧΛΟΣ , ΚΑΚΟΙ :
1.Μεγάλος αριθμός μικρών και μεσαίων καλλιεργητών ή ακτημόνων που ζουν στις πόλεις-
κράτη.
2.Στη συνέχεια πολλοί ασχολήθηκαν με τη βιοτεχνία, το εμπόριο, τη ναυτιλία και
πλούτισαν, αλλά δεν εξισώθηκαν εξαρχής πολιτικά με τους ευγενείς.
 ΔΟΥΛΟΙ :
Η ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας συνδέεται με:
1.την ιστορική πορεία της πόλης-κράτους
2.την αντίληψη ότι ο πολίτης πρέπει να είναι απαλλαγμένος από τις εργασίες για να
ασχολείται μόνο με τις υποθέσεις της πόλης.
3.Ο αριθμός των δούλων αυξήθηκε σε άλλες πόλεις λόγω των χρεών προς τους ευγενείς
(Αθήνα) και σε άλλες εξαιτίας των κατακτητικών πολέμων (Σπάρτη) .

3. Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Η οικονομική κρίση, αφού δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστεί στην κλειστή αγροτική οικονομία,
συνεχίστηκε και στα πρώτα στάδια της οργάνωσης των πόλεων.

Οι λύσεις που δόθηκαν ήταν οι εξής :

 Ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου ( Αθήνα )
 Κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση ( Σπάρτη, ΄Αργος, ΄Ηλιδα ) .
 ΄Ιδρυση αποικιών ( Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα, Μίλητος σε συνδυασμό και με τις άλλες
λύσεις) .
 Τα απομονωμένα τμήματα των Ελλήνων ( Αρκάδες, Αιτωλοί, Ακαρνάνες, Ηπειρώτες )
διατήρησαν τη φυλετική οργάνωση και δεν ακολούθησαν την ίδια οικονομική πορεία.

Δεύτερος αποικισμός ( 8ος- 6ος αιώνας π.Χ)

(ΧΑΡΤΗΣ σελ.90-91 ΒΙΒΛΙΟΥ)
 4

Ορισμός Αποικισμού → Η αναγκαστική μετακίνηση ομάδας ανθρώπων, η εγκατάστασή τους σε άλλη

περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης – κράτους.
Διαφορές του β΄ αποικισμό με τον α΄ :
Στον Β΄αποικισμό:1.οργανωμένη επιχείρηση από τη μητέρα-πόλη (μητρόπολη),
2.οι αποικίες αποτελούσαν αυτόνομες πόλεις - κράτη
3.χαλαροί ή ανύπαρκτοι δεσμοί μητροπόλεων με αποικίες (μερικές φορές: εχθρικές σχέσεις)

Αίτια β αποικισμού: (συνοπτικά-μόνο ανάγνωση από το φυλλάδιο)

 Στενοχωρία ( αύξηση πληθυσμού και έλλειψη γης)
 Έλλειψη πρώτων υλών, κυρίως μετάλλων
 Αναζήτηση νέων αγορών για εύρεση και πώληση αγαθών
 Γνώσεις για τους θαλάσσιους δρόμους και περιοχές εγκατάστασης
 Εσωτερικές πολιτικές κρίσεις (απομόνωση μιας ομάδας κατοίκων)
 Ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων (όπως φαίνεται και στην Οδύσσεια)

Συνέπειες Β΄ Αποικισμού
Οι Έλληνες
-εξαπλώνονται στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο (από τα μέσα του 8ου έως και τα μέσα του 6ου αι.π.Χ.)
-περιορίζουν την δραστηριότητα άλλων λαών , ιδίως των Φοινίκων
-μεταφέρουν όλα τα στοιχεία του πολιτισμού τους στις νέες πατρίδες (θρησκευτικές αντιλήψεις, πολιτικές
πρακτικές, αισθητικές αντιλήψεις, τρόπος ζωής). π.χ. χαλκιδικό αλφάβητο διαδόθηκε από τους αποίκους
στους ιταλικούς λαούς και έτσι διαμορφώθηκε το λατινικό αλφάβητο
-βρίσκονται σε γόνιμη αλληλεπίδραση με τους ιθαγενείς πληθυσμούς (δίνουν και παίρνουν στοιχεία)
- αντιμετώπισαν την οικονομική κρίση εκτός των ορίων των πόλεων-κρατών με:
ανάπτυξη δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας [εμπορίου και βιοτεχνίας)
 κοπή και χρήση νομίσματος=> γίνεται το κύριο μέσο συναλλαγής, (εμπόριο όχι μόνο ανταλλακτικό
αλλά με εμπορευματοχρηματικό χαρακτήρα)
-κοινωνικές μεταβολές:
νέα κατηγορία πολιτών που πλουτίζει και ζητά εξουσία από τους αριστοκράτες,
πρώτη φορά χρησιμοποιούνται αργυρώνητοι (αγορασμένοι) δούλοι ως
παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης (ανάγκη για περισσότερα φθηνά εργατικά χέρια)

ΤΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ

1.Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης

2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν κοινωνικοί ανταγωνισμοί και η εξουσία ασκήθηκε από τις
εκάστοτε ισχυρές κοινωνικές τάξεις.
3. Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος(οι πολιτειακές μεταβολές).
4. Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία: 
α) βασιλεία → β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία.

α) βασιλεία →  Παρακμή και πτώση της βασιλείας=> ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙

παρέμεινε μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).

β) αριστοκρατία → Ο θεσμός της πόλης-κράτους ξεκινά με την επικράτηση των ευγενών και την
εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων
Η εξουσία στα χέρια των αρίστων (δύναμη < ευγενική καταγωγή + κατοχή γης)
 5

γ) ολιγαρχία → 1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή:

α) ήρθαν στην επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις(έμποροι, βιοτέχνες, ναυτικοί, τεχνίτες)
λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας,
β) αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία (κοινωνικός
ανταγωνισμός) και
γ) εμφανίστηκε το καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, εξαιτίας
του οποίου καλλιεργήθηκε η έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.
οπλιτική φάλαγγα: = καινούργιο στρατιωτικό σώμα, στο οποίο ανήκαν όσοι πολίτες
απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική δυνατότητα να
εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα.
2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών απ ‘τη μία
και πλουσίων και πλήθους απ’ την άλλη (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.).
3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου, η
οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών =>
νομοθέτες/αισυμνήτες: Λυκούργος (Σπάρτη), Δράκων – Σόλων (Αθήνα), Πιττακός
(Μυτιλήνη), Ζάλευκος και Χαρώνδας (αποικίες της Δύσης) κ.λπ.)
=> Συνέπειες καταγραφή νόμων:
1) Διεύρυνση της πολιτικής βάσης (συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας
ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα,
άρα :
2) → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό / τιμοκρατικό
(=κριτήριο της διάκρισης των πολιτών ήταν τα «τιμήματα»=εισοδήματα)

δ) τυραννίδα → 1) Η ολιγαρχία δεν έδωσε λύση στα προβλήματα του πλήθους.
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα (ευγενείς) που
εκμεταλλεύτηκαν κοινωνικές αναταραχές και ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, στην
υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την εξουσία → εγκαθίδρυση
τυραννίδος / τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα (Πολυκράτης / Σάμος,
Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).
4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και για τη βελτίωση
των συνθηκών ζωής των πολιτών.5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).
5)Πτώση τυραννιών τέλη 6ου αι.π.Χ.=> ξανά επιβολή ολιγαρχικών καθεστώτων

ε) δημοκρατία → 1) Εμφανίζεται μετά τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στις λιγότερες (όχι στις περισσότερες)
περιοχές, π.χ. στην Αθήνα, με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η εκκλησία του δήμου = η συνέλευση όλων των
ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα
3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα:
της ισηγορίας (= κάθε πολίτης να παίρνει το λόγο και να εκφράζει ελεύθερα τη
γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και
της ισονομίας (= κάθε πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).

Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης,

π.χ. Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων, μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας.
 6

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
 Οι πρώτες πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις εντοπίζονται στην Ιωνία, αλλά γρήγορα διαδίδονται και στον
υπόλοιπο ελληνικό χώρο.
Ποίηση: Προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα- ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Πεζός λόγος: Γεννιέται η φιλοσοφία (φυσικοί φιλόσοφοι) και η ιστορία (λογογράφοι, Ηρόδοτος).
Τέχνη: Μετά την πρώτη «ανατολίζουσα» φάση, διαμόρφωσε χαρακτηριστικά τυπικά των ελληνικών αισθητικών
αντιλήψεων.
Καλλιεργήθηκε: η αρχιτεκτονική (δωρικός και ιωνικός ρυθμός) (βλέπε εικόνες σελ.95)
η γλυπτική (κούροι και κόρες) και (βλέπε εικόνες σελ.95)
η κεραμική τέχνη (μελανόμορφος και ερυθρόμορφος ρυθμός (βλέπε εικόνες σελ.96)
Θρησκεία: -έχουν αποκρυσταλλωθεί οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας κάθε θεού
-τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά για όλους τους Έλληνες
-ορισμένα ιερά αποκτούν πανελλήνια σημασία (π.χ. οι Δελφοί, η Ολυμπία, η Δήλος).

Οι περσικοί πόλεμοι
Κατά την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ. οι Έλληνες αντιμετωπίζουν επιτυχώς τον περσικό επεκτατισμό.

Αφορμή → Η ατυχής ιωνική επανάσταση (499‐494 π.Χ.) =η εξέγερση των Ελλήνων της Ιωνίας που ήταν υποτελείς
στην περσική αυτοκρατορία
Α΄ απόπειρα περσικής επέκτασης στον ελλαδικό χώρο → Ολοκληρωτική καταστροφή του περσικού στόλου στον
Άθω ∙ υποταγή της Θράκης και της Μακεδονίας.

Α΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Ναυτική επιχείρηση, με στόχο την τιμωρία των Αθηναίων και των
Ερετριέων για τη βοήθεια προς τους Ίωνες ∙ στον Μαραθώνα (490 π.Χ.) οι Πέρσες ηττήθηκαν από Αθηναίους
(Μιλτιάδης) και Πλαταιείς

Β΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Τεράστιες χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις Περσών (υπό την αρχηγία του
Ξέρξη) με στόχο την κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου ∙
Οι Έλληνες=> συνέδριο στην Κόρινθο (481 π.Χ.) => αποφάσισαν αμυντική συμμαχία κατά των Περσών
γνωστές συγκρούσεις: 480 π.Χ.: -Θερμοπύλες (Λεωνίδας) -Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής)
479 π.Χ. : - Πλαταιές (Παυσανίας) - Μυκάλη
οι Πέρσες εγκαταλείπουν με τα υπολείμματα του στρατού τους τον ελλαδικό χώρο (480 ‐479 π.Χ.).
Ταυτόχρονα → Οι Έλληνες της Δύσης αναχαιτίζουν τους Καρχηδόνιους στη Σικελία (μάχη της Ιμέρας, 480 π.Χ.)
Σημασία των περσικών πολέμων.
1. Προβολή του δυναμισμού της πόλης – κράτους ως προς τον οργανωτικό τομέα.
2. Η νίκη ήταν έργο ΚΟΙΝΟ όλων των Ελλήνων
3. Σύγκρουση όχι μόνο δύο αντιπάλων, αλλά δύο διαφορετικών τρόπων ζωής, δύο συστημάτων αξιών, δύο
πολιτισμών.
4.(Το σημαντικότερο): Δημιουργία κοινής εθνικής συνείδησης και κοινής ιστορικής μνήμης όλων των Ελλήνων ∙ οι
περσικοί πόλεμοι ήταν οι πρώτοι «εθνικοί» πόλεμοι των Ελλήνων στην ιστορία. Συνειδητά προασπίστηκαν ως
«Ελληνικό» έθνος την ανεξαρτησία, τη γη και τα ιερά τους.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
Α. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις ώστε να είναι αληθείς
1. ....................................... = με τον όρο δηλώνεται η έννοια του χώρου και συγχρόνως η
οργανωμένη κοινότητα ανθρώπων κάτω από μια εξουσία.
 7

2. ............................... = ο χώρος άσκησης της εξουσίας, τειχισμένος τις περισσότερες φορές

3. .......................................... = ευρύτερη περιοχή γύρω από την πόλη καλλιεργήσιμη, με διάσπαρτους
μικρότερους οικισμούς (κώμες).
4. .............................. = κάτοικοι της πόλης – κράτους που συμμετείχαν στη διαχείριση των κοινών
και έπαιρναν μέρος στη λήψη των αποφάσεων
5. .................................... = ο τρόπος άσκησης της εξουσίας
6. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ – ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ –
ΚΡΑΤΟΥΣ: 1. ............................................. 2. .............................................. 3. ...............................................
7. Η αναγκαστική μετακίνηση, η εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης
ονομάζεται .......................................
8................................ ονομάζονται οι αγορασμένοι δούλοι.
9. Το πολίτευμα στο οποίο κριτήριο της διάκρισης των πολιτών είναι το εισόδημα λέγεται ...........................
10. Το πολίτευμα στο οποίο κυρίαρχο όργανο είναι η εκκλησία του δήμου λέγεται ............................
11. Οι ............................................................. ήταν πρόσωπα κοινής αποδοχής, από την τάξη των ευγενών
κυρίως, που ανέλαβαν την καταγραφή των νόμων
12. Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία έχουν όσοι αντλούν δύναμη από την καταγωγή τους και την
κατοχή γης ονομάζεται ...............................................
13. Οι ............................................................... ήταν ευγενείς που αναδείχθηκαν ηγέτες των κατώτερων
κοινωνικών ομάδων και με τη βοήθειά τους κατέλαβαν την εξουσία.
14. Η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα
ονομαζόταν ............................................................................................
15. Η δυνατότητα κάθε πολίτη να συμμετέχει στη διαμόρφωση και ψήφιση των νόμων
λέγεται ...................................................
16. Η δυνατότητα κάθε πολίτη να εκφράζει ελεύθερα την άποψή του λέγεται ...........................
17. ............................... ......................... = καινούριο στρατιωτικό σώμα στο οποίο μετείχαν όσοι από τους
πολίτες απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά
τους έξοδα.
18. Κατά την αρχαϊκή εποχή καλλιεργήθηκε η ..................................... ποίηση
19. Η αρχική φάση στην τέχνη λέγεται ............................................, γιατί είναι επηρεασμένη από τα
πρότυπα της Ανατολής
20.Στην κεραμεική συναντάμε τον ......................................... και τον ........................................... ρυθμό
21.ΑΙΤΙΑ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΗΣ
ΔΟΜΗΣ : ........................................................................... .................................................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................

Β . Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με αυτές της στήλης Β΄.

Α΄ Β΄
Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης
είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο για να συμμετέχει κάποιος στα κοινά ήταν

ο πλούτος και όχι η ευγενική καταγωγή

Γ. Ολιγαρχία γ. Δικαίωμα να διοικούν και να αποφασίζουν για την

πόλη είχαν όσοι είχαν ευγενική καταγωγή

Δ. Δημοκρατία δ. Πολίτευμα στο οποίο την ανώτατη εξουσία έχει ένα πρόσωπο

Γ. Να αποδώσετε σύντομα το περιεχόμενο των παρακάτω όρων:

 8

 Αισυμνήτες
 Οπλιτική φάλαγγα
 Άστυ
 Άριστοι
 Κούρος/Κόρη
 Ανατολίζουσα φάση/περίοδος
 τιμοκρατικό πολίτευμα:
 ισηγορία:

Δ. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις :

1. Η νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών επικύρωσε την αποτελεσματικότητα της οργάνωσης που
παρείχε ο θεσμός της πόλης – κράτους
2. Οι βασικές επιδιώξεις των πολιτών διευκόλυναν την οργάνωση των Ελλήνων σε ένα ενιαίο
κράτος
3. Αρχαϊκή εποχή ονομάζεται η περίοδος από το 480 π.Χ ως το 323 π.Χ
4. Η πορεία μετάβασης από το ένα πολίτευμα στο άλλο είναι κοινή σε όλες τις πόλεις-κράτη.
5. Οι μεταρρυθμίσεις του Πεισίστρατου άνοιξαν το δρόμο για τη δημοκρατία
6. Κατά την αρχαϊκή εποχή κωδικοποιήθηκε το άγραφο εθιμικό δίκαιο
7. Ο Δράκων ήταν τύραννος στην Αθήνα
8. Η οπλιτική φάλαγγα οδήγησε στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας και την κρίση της αριστοκρατικής
κοινωνίας
9. Η δημοκρατία, η ποίηση και ιδιαίτερα το θέατρο, η φιλοσοφία, η ρητορεία, η πολεοδομία και η
επιστήμη ήταν επιτεύγματα της δραστηριότητας του ανθρώπου μέσα στο πλαίσιο της πόλης –
κράτους
10. Κατά τον β΄ αποικισμό οι Έλληνες εξαπλώθηκαν στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας
11. Ο β΄ αποικισμός πραγματοποιήθηκε από τον 8ο – 6ο αι. π.Χ
12. Κατά τη Αρχαϊκή εποχή κυριαρχεί το ανταλλακτικό εμπόριο
13. Οι αποικίες (κατά το Β΄αποικισμό) ήταν πόλεις που εξαρτώνται πλήρως από τη μητρόπολη
14. Η δουλεία αναπτύχθηκε λόγω της ανάγκης για περισσότερα και φθηνότερα εργατικά χέρια.
15. Τα τρίγλυφα και οι μετόπες είναι χαρακτηριστικά του ιωνικού ρυθμού.
16. Χαρακτηριστικό γνώρισμα στους κούρους και τις κόρες ήταν το «αρχαϊκό μειδίαμα»

Δ. ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Χρόνος : ....................................................................................................................................
Αιτία : .......................................................................................................................................
Αφορμή : ....................................................................................................................................

Ε. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α΄με τα δεδομένα της στήλης Β΄.

ΣΤΗΛΗ Α΄ ΣΤΗΛΗ Β΄
1. 490 π.Χ α) Συνέδριο στην Κόρινθο
2. 481 π.Χ β) Μάχη Πλαταιών
3. 480 π.Χ γ) Μάχη Μαραθώνα
4. 479 π.Χ δ)Θερμοπύλες, Αρτεμίσιο,
Σαλαμίνα