I.3.

Wojna III Rzeszy z ZSRS

1. Zapoznaj się z fragmentem wywiadu z rosyjską historyczką Julią Kantor, a następnie
wykonaj polecenia.

Julia Kantor: [...] miasto broniło się, przez cały czas produkując i dostarczając pomimo oblężenia
naboje, części do czołgów itd. [...] nie wszystkie zakłady zbrojeniowe zdążono ewakuować [...].
Justyna Prus-Wojciechowska: To był zresztą jeden z ważnych powodów, dlaczego Niemcom tak
zależało na zdobyciu miasta, a Sowietom – na jego utrzymaniu za wszelką cenę.
To prawda, ale były też inne przyczyny. Stalin zdawał sobie sprawę, że utrata [...] [miasta], a co za
tym szło opanowanie przez nazistów Morza Bałtyckiego [...], może być końcem wojny. Ponadto
Hitler traktował zajęcie kolebki rewolucji [...] jako cios moralny wymierzony w bolszewików. [...]
dokumenty potwierdzają, że starcie [...] [tego miasta] z powierzchni ziemi było jednym z elementów
operacji Barbarossa. Inne dokumenty – z końca września 1941 roku – pokazują, że dowództwo
niemieckie nie było zainteresowane pozostawieniem przy życiu jakichkolwiek cywili: zamierzano
wymordować wszystkich. [...]
[...] Czas blokady to przede wszystkim koszmarne doświadczenie głodu: Niemcy zamierzali
zamorzyć [zagłodzić] mieszkańców.
[...] W chwili zamknięcia pierścienia wokół [...] [miasta] zapasów było co najwyżej na dwa miesiące.
[...] Żelazna rezerwa nie została w odpowiedni sposób zabezpieczona, w sierpniu 1941 roku władze
odmówiły nawet przyjęcia dostaw ziarna. [Później] [...] mówiono, że głód w latach 1941–1942 był
wynikiem zniszczenia przez niemieckie bomby magazynów z żywnością, ale nie była to prawda
– w magazynach znajdowała się niewielka ilość zapasów. W każdym razie zapasów na tak długą
blokadę i tak nie można było z góry zapewnić i zabezpieczyć. [...] Mieszkańców sklasyfikowano
i przydzielano im racje pokarmowe. Pod koniec listopada były one już mikroskopijne. Robotnicy
dostawali po 250 gramów chleba, dzieci, emeryci – po 125 gramów. [...] Poza tym, w tym chlebie
było nie więcej niż 40 procent mąki. Zimą nie było ogrzewania, elektryczności, kanalizacji. Żeby się
napić, roztapiano śnieg, po wodę chodzono kilometrami, [...] bo transport nie działał. Ludzie czekali
na wiosnę jak na zbawienie, bo wtedy można było gotować trawę, zioła [...]. Wywary sporządzano
nawet ze skórzanych pasków czy z tapet, na których był klej. [...] Wiosną 1942 roku topniejący śnieg
odsłonił dziesiątki tysięcy niepochowanych trupów, obok cmentarzy, na ulicach. Ludzie byli bez sił,
[...] wielu umierało w kolejkach, po drodze do pracy. Deski się skończyły, bo zużyto je do ogrzewania
mieszkań, [...] stąd typowym obrazkiem z tego okresu był korowód osób ciągnących na sankach
zwłoki zawinięte w prześcieradła. Temperatura tej zimy dochodziła do 32 stopni poniżej zera.
[...] W [Instytucie] Smolnym, gdzie urzędował Andriej Żdanow [pierwszy sekretarz miejskiego
komitetu partyjnego], w czasie blokady były podobno ciasteczka.
[...] w jednej z piekarni poza chlebem wypiekano nawet ciastka wiedeńskie. [...] Zachowały się
dzienniki jednego z urzędników, który opisuje, jak dogadzał sobie podczas pobytu w sanatorium. To
była bezwstydność, w tym samym czasie reszta miasta umierała z głodu. [...] Poetka Olga Bergholc
nieprzypadkowo pisała, że [...] w czasie blokady ludzie mieli dużo wewnętrznej wolności. To prawda,
bo władza nie wysuwała nosa ze Smolnego.
[...] Były i mroczne karty: kanibalizm [ludożerstwo], kradzieże, przestępczość.
[...] Moja babcia [...] za półtora bochenka chleba sprzedała [na czarnym rynku] [...] fortepian: taki
był przelicznik [...] w 1942 roku. [...] Dochodziło też do kradzieży kartek, istniała przestępczość, choć
na szczęście nie przerodziła się w masowe zjawisko. Zdarzały się też sytuacje, że ktoś zgubił kartkę
[na żywność] i ktoś inny mu ją odnosił [...]. [...] Dochodziło też do kanibalizmu: w styczniu 1942 roku
aresztowano z tego powodu 600 osób, a w lutym – około 1000.

Źródło: J. Kantor, J. Prus-Wojciechowska, Przyślijcie cukierki. Rozmowa, „Nowa Europa Wschodnia” 2/2014,
[w:] http://www.new.org.pl [dostęp: 29.07.2018].
a) Podaj nazwę miasta, którego historię z okresu wojny niemiecko-sowieckiej przedstawia
Julia Kantor. Następnie zapisz współczesną nazwę tego miasta.
________________________________________________________________________________

b) Dokończ zdanie na podstawie tekstu. Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie 1., 2. lub 3.

Głównym celem działań Niemców w stosunku do opisanego w tekście miasta było

opinie przerażonych
całkowite jego zniszczenie i wymordowanie 1.
A. mieszkańców miasta.
mieszkańców,
o czym przekazy sowieckiej
2.
dowodzą propagandy wojennej.
zmuszenie jego obrońców do kapitulacji
B. dokumenty dowództwa
i szybkie zakończenie blokady, 3.
wojsk niemieckich.

c) Wymień codzienne problemy mieszkańców opisanego miasta w okresie oblężenia.

________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

d) Wyjaśnij, w jaki sposób władze sowieckie przyczyniły się do tragedii mieszkańców miasta.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

*e) Dokończ zdania. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Symboliczną wartość dla Hitlera miał zamiar zdobycia kolebki bolszewizmu, czyli miasta
określanego tak z powodu
A. urodzenia się w nim w 1878 r. przyszłego przywódcy ZSRS Józefa Stalina.
B. rozpoczęcia w nim rewolucji październikowej w 1917 r.
C. pełnienia przez to miasto od 1922 r. funkcji stolicy ZSRS.
D. znajdowania się w nim mauzoleum Włodzimierza Lenina zamarłego w 1924 r.

W okresie blokady miasta działacze partii komunistycznej

A. dzielili się swoimi racjami żywności z najbardziej głodującymi mieszkańcami.
B. odizolowali się od reszty głodującego miasta, nie rezygnując z luksusów.
C. rozdzielali zapasy zgromadzone wcześniej w odpowiedniej ilości w magazynach.
D. zamknęli zakłady produkujące uzbrojenie i amunicję na potrzeby armii sowieckiej.