Prawo pracy - pytania i odpowiedzi

ZDEFINIUJ POJĘCIE PRAWA PRACY.

Prawo pracy są to przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych
określające prawa i obowiązki pracowników, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i
innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów, statutów, określających prawa i
obowiązki stron stosunku pracy.

WYMIEŃ ŹRÓDŁA PRAWA PRACY.

Źródłami prawa pracy są ustawy-akty prawne uchwalone przez sejm RP. Na ich podstawie tworzone
są akty prawne niższego rzędu, rozporządzenia wydawane przez Radę Ministrów, ministrów, oraz
inne konstytucyjnie uprawnione organy.

Innymi źródłami prawa pracy obowiązującymi w danym resorcie zarządzenia wydawane przez
uprawnionych ministrów, a w danym zakładzie pracy porozumienie zbiorowe takie jak: układy
zbiorowe pracy, regulaminy pracy, oraz regulaminy wynagrodzenia a także statuty.

WYMIEŃ PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY.

- pracownik ma prawo do godnego wynagrodzenia i wypoczynku,

- pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- pracodawca jest obowiązany ułatwić pracownikowi podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
- pracownicy i pracodawcy mają prawo tworzyć organizacje w celu reprezentacji i obrony swoich
praw i interesów lub do takich organizacji przystępować.

CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM NAWIĄZANIA STOSUNKU PRACY.

Przez nawiązywanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz
pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz miejsce wyznaczone przez pracodawcę , a pracodawca
do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

WYMIEŃ CECHY CHARAKTERYSTYCZNE STOSUNKU PRACY.

-jest dobrowolny,
-jest zobowiązaniem wzajemnym,
-powoduje obowiązek osobistego świadczenia pracy. Okres-ma charakter zarobkowy,
-praca wykonywana pod kierownictwem pracodawcy,
-norma czasu pracy (określone godziny pracy),
-świadczenie pracy jest ciągłe,
-pracodawca ponosi ryzyko gospodarcze, produkcyjne i osobowe,
-stosunek pracy powstaje poprzez zawarcie umowy o pracę a także poprzez powołanie, wybór,
mianowanie czy też spółdzielczą umowę o pracę (wymienno-prawne).
WYMIEŃ RODZAJE UMÓW O PRACĘ.
Umowy o pracę zawiera się na czas określony, na czas nieokreślony, na czas wykonywania określonej
pracy. Natomiast inne rodzaje umów nie mają nawiązania stosunku pracy, są to np.
- umowa agencyjna,
- umowa zlecenie,
- umowa o dzieło,
- kontrakt menedżerskich-umowa o pracę nakładczą.

JAKIE ELEMENTY POWINNA ZAWIERAĆ UMOWA O PRACĘ.

Umowa o pracę powinna zawierać:

- datę zawarcia umowy,
- rodzaj umowy,
- miejsce wykonywania pracy. Okres-wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy ze
wskazaniem składników wynagrodzenia,
- wymiar czasu pracy,
- termin rozpoczęcie pracy(art.29pkt.1KKP).

SPOSOBY NAWIĄZYWANIA UMOWY O PRACĘ.

Umowa o pracę nawiązuje się na mocy porozumienia stron, za wypowiedzeniem, bez

wypowiedzenia, z upływem pracy czasu, z dniem wykonania pracy, w którym została zawarta.
- umowa zawarta na czas nieokreślony jest to umowa bezterminowa, dłuższe okresy wypowiedzenia
(2 tyg. miesiąc, 3 mies.) obowiązek konsultacji związkowej przy wypowiadaniu umowy lub
rozwiązywaniu umowy bez wypowiedzenia, obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia.
- na czas określony rozwiązuje się z upływem czasu na który była zawarta, możliwość wypowiadania
w przypadku umów dłuższych niż 6 mies. Zawarcia w umowie stosownej klauzuli - 2 tyg. Okres
wypowiedzenia - jest brak obowiązku konsultacji organizacji związkowej, nie ma obowiązku
uzasadnienia wypowiedzenia.
- umowa na czas zawarcia określonej pracy, rozwiązuje się z dniem wykonanej pracy, do której
wykonania została zawarta, brak możliwości wypowiedzenia z wyjątkiem upadłości, likwidacji,
rozwiązania z przyczyn nie dotyczących pracowników.
- umowa na czas zastępstwa, zawierana w razie konieczności zastępstwa pracownika w czasie jego
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, możliwość wypowiadania z zastosowaniem 3 dniowego
okresu wypowiedzenia(nie trzeba uzasadnienia org.związk.itp.)Nie podlega przedłużeniu do dnia
porodu w przypadku ciąży pracownicy.
- umowa na okres próbny może poprzedzać każdy rodzaj umowy o pracę, maks.3 miesiące, możliwe 3
okresy wypowiedzenia:3 dni, tydzień, 2 tygodnie, nie trzeba podawać przyczyn wypowiedzenia(bez
org.związkowych).

WYMIEŃ PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY

- zaznajamiać pracowników z zakresem ich obowiązków i podstawowymi uprawnieniami,

- przeciwdziałać dyskryminacji,
- zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- prawidłowo i terminowo wypłacać wynagrodzenie,
- ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
- zaspokajać socjalne potrzeby pracowników,
- stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników.

WYMIEŃ PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACOWNIKA.

Pracownik jest obowiązany w szczególności:
- przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładch pracy.
- przestrzegać regulaminu pracy.
- przestrzegać przepisów oraz zasad BHP a także przepisów p-poż.
- dbać o dobro zakładu pracy, oraz jego mienie, zachowywać w tajemnicy informacje, których
ujawnienie może narazić pracodawcę na szkody.

REGULAMIN PRACY, CO POWINIEN USTALAĆ, CZEMU SŁUŻYĆ.

Regulamin pracy ustala organizacje i porządek w trakcie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki
stron procesu pracy, jest on dokumentem obowiązującym do prowadzenia zatrudnienia co najmniej
20 pracowników, regulamin pracy powinien ustalać w szczególności:
- organizacje pracy
- warunki przebywania na terenie zakładów pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu
- wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały
- wyposażenie pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny
osobistej
- systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy (porę nocną)
- termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia
- prace wzbronione młodocianym oraz kobietom, a także prace i stanowiska pracy dozwolone
młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego

CO TO JEST PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH, DODATKI ZA PRACĘ W GODZINACH

NADLICZBOWYCH.

Praca w godzinach nadliczbowych przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami

pracodawcy nie może przekraczać dla poszczególnego pracownika 150 godz w roku kalendarzowym.
Za pracę w godzinach nadliczbowych oprócz normalnego wynagrodzenia przysługuje dodatek w
wysokości 100% wynagrodzenia za prace w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i
święta , nie będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
a także w godzinach nadliczbowych przypadających w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za
pracę w niedzielę lub święto zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu.

JAKI RODZAJ SZKOŁY WLICZA SIĘ DO OKRESU PRACY OD KTÓREGO ZALEŻY WYMIAR URLOPU I ILE
LAT.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej- przewidziany programem nauczania czas
trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata
- średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej
jednak niż 5 lat
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych(równorzęcnych)szkół zawodowych -5 lat
- średniej szkoły ogólnokształcącej-4 lata
- szkoły policealnej - 6 lat
- szkoły wyższej - 8 lat
Okres nauki nie podlegają sumowaniu.
CZAS PRACY, NORMY I OGÓLNY WYMIAR CZASU PRACY, SYSTEMY I ROZKŁADY CZASU PRACY.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godz. Na dobę i przeciętnie 40 godz. W 5 dniowym tygodniu pracy,
w przyjętym okresie rozliczeniowym.Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie
może przekraczać 48 godz. W przyjętym okresie rozliczeniowym.Każde święto występujące w okresie
rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godz.

Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmnej 11 godz.nieprzerwanego

wypoczynku.

Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie
zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty
układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu
pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Praca zmianowa jest dopuszczalna bez względu na stosowany system czasu pracy.

OPISZ TRYB ODWOŁANIA SIĘ PRACOWNIKA OD NAŁOŻENIA KARY PORZĄDKOWEJ.

W terminie 7 dni od zastosowania pracownika o ukaraniu go karą porządkową, jeżeli zastosowanie

nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik ma prawo wnieść do pracodawcy sprzeciw.
W sprawie pracownik winien uzasadnić przesłanki wniesienia sprzeciwu, wskazując np. Brak
podstawy faktycznej ukarania, brak winy, naruszenie trybu wymuszania kary.
Sprzeciw może być także ułożony ustnie, w takim przypadku osoba przyjmująca takie oświadczenie
woli jest obowiazana sporzadzić stosowną notatkę z podaniem daty zgłoszenia sprzeciwu,
sporządzoną notatkę podpisuje osoba ją sporządzająca, jak i wnoszący sprzeciw pracownik.

Zgodnie z treścią art.112kk o uwzględnieniu lubodrzuceniu sprzeciwu, decyduje pracodawca, po

rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej,
nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem
sprzeciwu.

W JAKIEJ POSTACI MOŻE BYĆ NAŁOŻONA PRZEZ PRACODAWCĘ NA PRACOWNIKA KARA

PORZĄDKOWA I W JAKIM OKRESIE OD POWZIĘCIA INFORMACJI MOŻE BYĆ NAŁOŻONA.

Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika, jeżeli z powodu
nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany bieg dwutygodniowego terminu
nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.

CO ZAWIERA REGULAMIN WYNAGRODZENIA.

Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy i
kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej
pracy.
W celu określenia wynagrodzenia za pracę ustala się wysokość oraz zasady przyznawania
pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a
także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu
wykonywania określonej pracy.

WYMIEŃ I OPISZ O SPOSOBACH ZMIANY PRACY I PŁACY.

Jest to jednostronna czynność pracodawcy, która powoduje zmianę treści stosunku pracy z upływem
okresu wypowiedzenia.
W zależności od tego czy pracownik wyrazi zgodę na nowe warunki, czy też odmawia ich przyjęcia,
rozróżniamy dwie odmiany wypowiedzenia warunków pracy i płacy
-wypowiedzenie zmieniające stosunek pracy czyli czynność powodującą z upływem okresu
wypowiedzenia zmianę treści stosunku pracy, gdy pracownik przyjął proponowane warunki.

-wypowiedzenie zmieniające, które przekształca się w wypowiedzenie rozwiązujące stosunek pracy z

upływem okresu wypowiedzenia, podobnie jak wypowiedzenie całej umowy, gdy pracownik odmówił
przyjęcia zaproponowanych nowych warunków pracy i płacy.
-wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeśli pracownikowi
zaproponowano na piśmie nowe warunki. Art.42 &2.

WYMIEŃ RODZAJE UMÓW CYWILNOPRAWNYCH, CZYM SIĘ RÓŻNIĄ OD UMÓW O PRACĘ.

- umowa agencyjna
- umowa zlecenie
- umowa o dzieło
- kontrakt menedżerski
- umowa o pracę nakładczą

Pracodawcy często zamiast umowy o pracę podpisują ze swoimi pracownikami umowy

cywilnoprawne, korzystając z możliwości, jakie te drugie dają przy zmniejszaniu kosztów działalności
gospodarczej.

Kodeks pracy zawiera jednak zakaz zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną, która
zachowuje warunki charakterystyczne dla stosunków pracy.

Umowa o pracę jest szczególnego rodzaju umową, gdyż jej zawarcie powoduje nawiązanie stosunku
pracy.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego
rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za
wynagrodzeniem.

Zatrudnienie to jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej
przez strony umowy.

OBOWIĄZKI INFORMACYJNE PRACODAWCY WOBEC PRACOWNIKA.

Pracodawca zobowiązany jest przekazać te informacje w formie pisemnej, nie później niż w ciągu 7
dni od dnia zawarcia umowy o pracę
- obowiązującej dobowej i tygodniowej normy czasu pracy
- częstotliwości wypłaty wynagrodzenia
- urlopu wypoczynkowego
- długości okresu wypowiedzenia
- pory nocnej
- miejsca, terminu i czasu wypłaty wynagrodzenia
- przyjętego sposobu potwierdzania przez pracownika przybycia i nieobecności w pracy oraz
usprawiedliwiania obecności
- zakładowe przepisy i przepisy bhp.

URLOP WYPOCZYNKOWY-WYMIARY URLOPU.

20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat

26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego płatnego urlopu wypoczynkowego.
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę,
uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12.
Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym, w stosunku dla pracowników zatrudnionych zarówno
w pełnym jak i niepełnym wymiarze pracy nie może przekraczać 20 lub 26 dni.
Pracownik ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany w całości lub w części urlop. Ekwiwalent
przysługuje nie tylko za niewykorzystany urlop ale również za urlop w latach poprzednich.

STOSUNEK PRACY NA PODSTAWIE POWOŁANIA, MIANOWANIA, WYBORU, SPÓŁDZIELCZEJ

UMOWY O PRACĘ.

Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się na czas określony. Powołanie może być
poprzedzone konkursem.Stosunek nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, jeśli termin
nie został określony-w dniu objęcia powołania. Stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas
nieokreślony. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Mianowanie jest zróżnicowane ze względu na różny charakter pełnionych służb. Sam przykład mówi,
że stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania w przypadkach uzasadnionych
charakterem pracy (mówi o nim ustawa i rozporządzenia wykonawcze)
Nawiązanie stosunku na podstawie wyboru, jeżeli z wybory wynika obowiązek wykonywania pracy w
charakterze pracownika. Rozwiązuje się go z wygaśnięciem mandatu.
Stosunek pracy między spółdzielnią pracy a jej członkami nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o
pracę.
Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę reguluje ustawa.

CO WIESZ NA TEMAT PROWADZENIA AKT OSOBOWYCH PRACOWNIKA, Z JAKIEJ CZĘŚCI AKTA

OSOBOWE SKŁADAJĄ SIĘ, JAKIE ZAWIERAJĄ DOKUMENTY.

Pracodawca ma obowiązek założenia i prowadzenia dla każdego pracownika akt osobowych. Akta te
składają się z trzech części: A, B, C.
Część A
- dokumenty w związku z ubieganiem się o zatrudnienie
- kwestionariusz osobowy
- świadectwa pracy
- dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe
- orzeczenia lekarskiego

Część B
- nawiązanie stosunku pracy oraz przebieg zatrudnienia
- kwestionariusz osobowy
- umowa o pracę
- pisemne potwierdzenie o zapoznaniu z regulaminem, normie czasu pracy, częstotliwości
wynagrodzenia, urlopie itd.
- oświadczenie o tajemnicy firmy
- o rozkładzie i systemie czasu pracy
- zaświadczenia o ukończeniu szkolenia bhp
- oświadczenie pracownika zakazie lub braku korzystania z z uprawnień w związku z opieką nad
dzieckiem
- powierzenia pracownikowi mienia
- podnoszenie kwalifikacji zawodowych
- wypowiadanie warunków umowy
- nagany lub wyróżnienia
- urlopy wychowawcze lub bezpłatne
- obniżenie wymiaru czasu pracy
- orzeczenie lekarskie i badania okresowe
- umowa o zakazie konkurencji
- czas pracy
- korespondencję z organizacją związkową
- powiadomienie urzędu pracy o zatrudnieniu

Część C
- dokumenty z ustaniem zatrudnienia
- oświadczenie o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę
- dokumenty dotyczące wystawienia świadectwa pracy , ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy
- kopię wydanego świadectwa pracy
- potwierdzenia czynności z zajęciem wynagrodzenia za pracę w związku z prowadzonym
postępowaniem egzekucyjnym
- umowę o zakazie konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy
- orzeczenia lekarskiego wydanego podczas wykonania badań okresowych.

OCHRONA PRACY KOBIET.

Zakaz pracy w warunkach szkodliwych i uciążliwych obowiązuje pracodawcy przeniesienia

pracownicy na stanowisko mniej szkodliwe lub uciążliwe szczególnie w okresie ciazy
- szczególne przywileje w okresie ciąży
- zakaz nieprzekraczający 8 godz. w ciągu doby
- zakaz pracy w godz. nadliczbowych
- zakaz delegowania
- przerwy w pracy na badania w okresie ciąży
- obowiązek równouprawnienia

ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH.
Młodociany to osoba która ukończyła 16 lat a nie przekroczyła 18, ukończyła gimnazjum może być
zatrudniony na podstawie umowy przy pracach lekkich (wykaz ustala pracodawca) pracodawca ustala
wymiar i rozkład czasu pracy.
Tygodniowy wymiar nie przekracza 12 godz.
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić młodocianemu opiekę i pomoc
pracodawca prowadzi ewidencję pracowników młodocianych
umowa o pracę powinna zawierać rodzaj przygotowania zawodowego, czas trwania i miejsce, sposób
dokształcania, wysokość wynagrodzenia
rozwiązanie umowy-wypowiedzenie w razie niewypełniania obowiązków, ogłoszenia upadłości lub
likwidacji, reorganizacji zakładu pracy , stwierdzenia nieprzydatności młodocianego

CZEGO PRACODAWCA MOŻE ŻĄDAĆ OD OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O ZATRUDNIENIE?

Imię, nazwisko, wykształcenie, imiona rodziców, data urodzin, przebieg zatrudnienia, miejsce
zamieszkania,

OBOWIĄZKI PRACODAWCY W ZWIĄZKU Z ROZWIĄZANIEM STOSUNKU PRACY

- świadectwo pracy
- wypłacić należności
- rentę, emeryturę
- 2 tygodnie na szukanie pracy
- ekwiwalent za urlop
- odprawa
- wyrejestrowanie pracownika z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego