Stany Zjednoczone

I. Zróżnicowanie stanów
1. Dualizm społeczno-gospodarczy
a. stany północne
– gospodarka kapitalistyczna, opierająca się na pracy najemnej
– rozwinięty przemysł, transport i bankowość
– dążenie do stosowania ceł ochronnych i budowy silnego rynku
– dominującą formą gospodarki rolnej - farmy
b. stany południowe
– wielkie plantacje opierające się na niewolniczej pracy osób ciemnych
– dominujące związki z rynkami europejskimi
2. Sprzeczne cele polityczne
a. problem niewolnictwa
– abolicjonizm - wielki ruch społeczno-polityczny i ideowy w Europie i obu Amerykach,
stawiający sobie za zadanie zniesienie niewolnictwa i związanego z nim handlu ludźmi. w
stanach północnych
– dążenie do zachowania niewolnictwa w stanach południowych
b. sprzeczne koncepcje ustroju państwa
– dążenie do wzmocnienia unii w stanach północnych
– dążenie do zachowania konfederacji w stanach południowych
c. dążenie do zachowania równowagi liczebności stanów „wolnych” i stanów
„niewolniczych”
d. podziały polityczne
– Partia Demokratyczna – wywodziła się z Partii Anty Federalistycznej i Partii
Demokratyczno-Republikańskiej
– Partia Republikańska – republikanie, zwolennicy liberalizmu i abolicjonizmu

4. Przyczyny wojny secesyjnej:

a) śmierć Johna Browna, abolicjonisty, który w 1859 r. próbował wywołać powstanie

niewolników na Południu, podzieliła społeczeństwo USA. Abolicjoniści uznali, że w
słusznej sprawie akty terroru są dopuszczalne. Część opinii publicznej stanów
północnych poparła potępiła jego egzekucję
, b) 6.11.1860 r. Abraham Lincoln, przedstawiciel republikanów, został wybrany na
prezydenta USA. Był adwokatem i stanowczym przeciwnikiem niewolnictwa. Wybór
ten uznano na Południu za zagrożenie dla tradycyjnych wolności stanowych,
c) 20.12.1860 r. Karolina Południowa wystąpiła z Unii ogłaszając secesję. 4.02.1861
r. 7 stanów zawiązało Konfederację Stanów Ameryki – Karolina Południowa,
Missisipi, Floryda, Alabama, Luizjana, Georgia i Teksas. Prezydentem Konfederacji
został Jefferson Davies. Stolicą Konfederacji zostało Richmond.

Secesja
wystąpienie z Unii 11 stanów południowych
b. utworzenie przez nie nowego państwa – Skonfederowane Stany Ameryki
– prezydentem Jefferson Davis
– stolca w Richmond w stanie Wirginia
– konstytucja niemal identyczna z konstytucją USA, ale gwarantująca szeroką
autonomię stanom

Przebieg wojny
1. Początek wojny secesyjnej - atak wojsk Konfederacji na wierny Unii Fort Sumter –
12 IV 1861 r.
– proklamacja Lincolna wzywająca do odzyskania fortów znajdujących się w rękach
Konfederatów. Lincoln zaapelował o ochotników do armii. W odpowiedzi Jefferson
zapowiedział wojnę na morzu
– Lincoln ogłosił blokadę portów konfederackich od Karoliny Południowej do
Teksasu, a później rozszerzył ją na Karolinę Północną i Wirginię. Utrudniło to
konfederatom import zaopatrzenia z Europy.
. Bitwa nad Bull Run – 21 VII 1861 r. – zwycięstwo konfederatów
Następnie w kwietniu 1862 r. Unia zdobyła Nowy Orlean – największy port
Konfederacji
a. Ustawa o osadnictwie – przyznanie obywatelstwa i ziemi przyszłym imigrantom w
zamian za służbę w wojsku. Dzięki temu zapewniła ona sobie dopływ rekrutów.
Początkowo nie przełożyło się to na sukcesy w wojnie.
b. Proklamacja emancypacyjna – zniesienie niewolnictwa we wszystkich
zbuntowanych stanach. – 1.01.1863 r. zniesiono niewolnictwo we wszystkich
zbuntowanych stanach. Około 200 tys. byłych niewolników wstąpiło do armii Unii.

a. bitwa pod Gettysburgiem – 1-3 VII 1863 r. – porażka wojsk Konfederacji gen.
Roberta E. Lee
b. zdobycie przez wojska Unii gen. Ulyssesa S. Granta twierdzy Vicksburg –
opanowanie doliny rzeki Missisipi
c. działania ofensywne wojsk Unii
– wiązanie głównych sił konfederatów przez wojska gen. Ulissesa S. Granta
– atak od zachodu wojsk Unii pod dowództwem gen. Williama T. Shermana –
taktyka „spalonej ziemi” - niszczenie zasiewów, plonów na polach, torów kolejowych,
mostów, osad, miast
– zdobycie Richmond przez wojska Północy – 2-3 IV. 1865 r.
d. kapitulacja wojsk Konfederacji w Appomattox – 9 IV 1865 r.

Przyczyny zwycięstwa Unii:

● przewaga liczebności żołnierzy Unii – do armii Unii wstępowali imigranci i
murzyni,
● blokada portów Południa,
● cały przemysł pracował na potrzeby armii Unii,
● nowe techniki walki: okopy, taktyka „spalonej ziemi” ,
● używanie telegrafu do przekazywania rozkazów,
● przenoszenie oddziałów za pomocą kolei, poparcie państw europejskich dla
stanów północnych.
Skutki wojny:

● zamordowanie prezydenta Abrahama Lincolna, 5 dni po podpisaniu kapitulacji

przez armię Konfederacji. Mordercą był zwolennik Konfederacji John Booth,
● bardzo duże straty materialne, szczególnie na południu USA. Odbudowa
stanów południowych trwała 10 lat,
● rozwój transportu i produkcji masowej
● niewolnicy odzyskali wolność ale nie byli do tego przygotowani, a władze
pozostawiły ich samymi sobie – analfabetyzm, brak pracy, segregacja rasowa
na Południu,
● ustawa o osadnictwie z 1863 r. przyczyniła się do kolonizacji Dzikiego
Zachodu.
● powstał Ku – Klux – Klan. Początkowo celem organizacji było udzielanie
pomocy wdowom i sierotom po żołnierzach Konfederacji. Później przybrała
charakter rasistowski – głosi wyższość białych nad czarnymi, zajmowała się
zwalczaniem równouprawnienia białych i czarnych,
● wojna totalna - nie tylko walczącycy na froncie, ale dotkneła też cywilów

USA w drugiej połowie XIX wieku

● do Unii przystąpiło 17 nowych stanów

● rozwój kolei – w 1869 r. otwarto pierwszą kolej transkontynentalną łączącą
wybrzeża Pacyfiku i Atlantyku,
● w 1890 r. liczba ludności się podwoiła w stosunku do 1861 r.
 ● w polityce zagranicznej obowiązywała doktryna izolacjonizmu –
nieingerowania w sprawy Europy,
● konsekwentna eksterminacja ludności rdzennej Ameryki – Indian. Byli :
- pozbawieni praw politycznych,
- dyskryminowani
- eksterminowani – władze dopuszczali się masakr, w których ginęły
kobiety, dzieci, starcy np. w Washita (1868)

Zjednoczenie Włoch

Włochy po Wiośnie Ludów

1. Sytuacja polityczna państw włoskich
a. ruch risorgimento
b. państwa włoskie uzależnione od Austrii:
– Królestwo Lombardzko -Weneckie – włączone do Austrii
– Parma
– Toskania
c. Państwo Kościelne
d. Królestwo Obojga Sycylii – panowanie hiszpańskiej dynastii Burbonów
e. Królestwo Sardynii (Piemont)
– panowanie Wiktora Emanuela II
– rządy premiera hrabiego Camillo Cavoura
– reformy liberalne
– reformy gospodarcze
a. na Półwyspie Apenińskim istniało wiele drobnych państw
b. Wenecja i Lombardia były uzależnione od Cesarstwa Austrii
c. ośrodkiem zjednoczeniowym Włoch stało się Królestwo Sardynii (Piemont)
– w Piemoncie panował Wiktor Emanuel II
– premierem rządu był gorący zwolennik zjednoczenia Włoch hrabia Camillo Cavour
Camillo Cavour, premier Królestwa Sardynii postawił sobie za cel pokonanie Austrii i zjednoczenie
jedynie północnych Włoszech pod panowaniem króla Wiktora Emanuela II.

program zdjednoczenia:

Giuseppe Mazzini - zjednoczenie poprzez powstanie zbrojne, organizacja “Młode Włochy”, głebokie
reformy społeczne, republika demokratyczna
ksiądz Vincenzo Gioberti - zjednoczenie poprzez reformy,federacja pod przewodnictwem papieża

II. Droga Włoch do zjednoczenia

1. Sojusz Francji z Piemontem
a. nieudany zamach na Napoleona III
b. tajne porozumienie Cavoura z Napoleonem III w Plombières-les-Bains – 1858 r.
– deklaracja pomocy militarnej Francji dla Włoch w zamian za odstąpienie jej
Sabaudii wraz z Niceą
– rachuby Napoleona III na zastąpienie wpływów austriackich we Włoszech
wpływami francuskimi
2. Wojna z Austrią
a. przyczyną wypowiedzenia wojny przez Austrię prowokacje włoskie – 1859 r.
b. bitwy pod Magentą i Solferino – 1859 r.
– zwycięstwo wojsk francusko-piemonckich
– wkroczenie wojsk sojuszniczych do Mediolanu
– utworzenie Czerwonego Krzyża – Jean-Henri Dunant
3. Francusko-austriacki rozejm w Villafranca (1859 r.)
a. Napoleon III zawarł rozejm z Franciszkiem Józefem I bez porozumienia z
Wiktorem Emanuelem II
b. powodem przerwania działań wojennych była obawa przed interwencją mocarstw i
pogorszeniem relacji z Kościołem
c. warunki porozumienia:
- Lombardia przechodzi w ręce Francji i zostaje wymieniona z Piemontem na
Niceę i Sabaudię
- – Wenecja pozostała w posiadaniu Habsburgów

Powstanie Królestwa Włoch

1. Przyłączenie do Królestwa Sardynii na podstawie plebiscytu Toskanii, Modeny,
Parmy i Bolonii – 1860 r.
2. Rewolucja w Królestwie Obojga Sycylii
a. wybuch powstania w Palermo przeciw Burgundom
b. lądowanie „tysiąca czerwonych koszul” Giuseppe Garibaldiego na Sycylii – 1860 r.
c. program radykalnych reform społeczno-gospodarczych
d. opanowanie Królestwa Obojga Sycylii przez zwolenników Garibaldiego
2. Wkroczenie do Państwa Kościelnego wojsk Piemontu (Królestwa Sardynii)
3. Garibaldi podporządkował się królowi Piemontu Wiktorowi Emanuelowi II
4. Po plebiscycie 10 XI 1860 r. część Państwa Kościelnego i Królestwa Obojga
Sycylii połączono z Piemontem
5. Obwołanie przez ogólnowłoski parlament Wiktora Emanuela II królem Włoch – 17
III 1861 r.
6. Włączenie Wenecji do państwa włoskiego w wyniku wojny prusko-austriackiej –
1866 r.
a. Włochy opowiedziały się po stronie Prus
b. Włochy otrzymały Wenecję mimo klęsk militarnej pod Custozą
7. Włączenie Rzymu do państwa włoskiego podczas wojny prusko-francuskiej –
1870 r.
a. klęska Francji pozbawiła papieża protekcji francuskiej
b. Rzym stolicą Królestwa Włoch
c. terytorium Stolicy Apostolskiej ograniczone do Watykanu
d. papież Pius IX ogłosił się „więźniem Watykanu”
8. Problemy z unifikacją kraju zróżnicowanego pod względem gospodarczym,
społecznym, prawnym i obyczajowym

Zjednoczenie Niemiec i powstanie Austro Węgier

● Związek Niemiecki składający się z 34 państw niemieckich pod

przewodnictwem Austrii
● dominacja Prus w Niemieckim Związku Celnym; zacofanie Austrii

Prusy:

● powszechna służba wojskowa, silna i sprawna armia

● król Wilhelm I Hohenzollern; premier Otto von Bismarck (plany zjednoczenia
Niemiec „żelazem i krwią”)
● 1864 atak austriacko-pruski na Danię: spór o Szlezwik i Holsztyn oddane pod
władanie Prus i Austrii

1. Rozwój niemieckiej świadomości narodowej w okresie rewolucji francuskiej i

wojen napoleońskich
2. Nieudana próba zjednoczenia Niemiec na kongresie wiedeńskim (1815 r.)
3. Wykształcenie się dwóch ośrodków zjednoczeniowych:
4. Nieudana próba zjednoczenia Niemiec podczas Wiosny Ludów (1848 r.) –
Parlament Frankfurcki

II. Przygotowania do zjednoczenia Niemiec

1. Koncepcje zjednoczenia Niemiec
a. koncepcja małoniemiecka – federacja państw pod przewodnictwem Prus bez
udziału Austrii
b. koncepcja wielkoniemiecka – przywrócenie Rzeszy pod przewodnictwem
cesarstwa austriackiego

2. Panowanie Wilhelma I Hohenzollerna

a. powierzenie funkcji kanclerza Ottonowi von Bismarckowi
b. powierzenie funkcji szefa sztabu generalnego Helmuthowi von Moltke
3. Reforma armii pruskiej
a. wprowadzenie obowiązkowej trzyletniej służby wojskowej – budowa rezerwy dla
armii stałej
b. utworzenie sztabu generalnego
c. unowocześnienie techniczne armii
– wykorzystanie kolei w transporcie wojskowym
– wykorzystanie telegrafu w komunikacji
– wprowadzenie nowoczesnej broni

III. Wyeliminowanie Austrii z przywództwa politycznego

1. Wojna z Danią (1864 r.)
a. sojusz z Austrią o Szlezwik i Holsztyn
b. podział łupów między agresorów
– okupacja Szlezwiku przez Prusy
– okupacja Holsztynu przez Austrię
c. fala oburzenia w Niemczech przeciwko polityce Austrii (Franciszek Józef I )
2. Wojna prusko-austriacka 1866 r.
a. sojusz prusko-wenecki
b. bitwa pod Sadową – 1866 r.
c. warunki pokoju
– Austria oddała Prusom Holsztyn
– Austria zobowiązała się do wypłacenia Prusom kontrybucji
– rozwiązanie Związku Niemieckiego przez Austrię – rezygnacja z przywództwa
– Austria oddała Włochom Wenecję

3. Utworzenie przez Prusy Związku Północnoniemieckiego – 1866 r.

IV. Wojna francusko-pruska (1870-1871 r.)

1. Sprzeciw Francji wobec planów zjednoczenia Niemiec
2. Wybuch wojny prusko-francuskiej – 1870 r.
a. sprzeciw Francji wobec planów objęcia tronu hiszpańskiego przez przedstawiciela
dynastii Hohenzollernów
b. prowokacja pruska – tzw. depesza emska
c. wypowiedzenie wojny przez Napoleona III – VIII 1870 r.
3. Przebieg wojny – Helmuth von Moltke
a. oblężenie twierdzy Metz
b. klęska wojsk francuskich w bitwie pod Sedanem – 1870 r.
– Napoleon III w niewoli
– detronizacja Napoleona III przez parlament francuski
– kapitulacja Metzu
– oblężenie Paryża
– wybuch powstania w Paryżu
4. Kapitulacja Francji
a. utrata Alzacji i Lotaryngii
b. wysoka kontrybucja

V. Powstanie Drugiej Rzeszy Niemieckiej (1871-1918 r.)

1. Akt ogłoszenia Cesarstwa Niemieckiego w Sali Lustrzanej w Wersalu – 18 I 1871
r.
a. cesarzem król pruski Wilhelm I
b. kanclerzem Otto von Bismarck
2. Ustrój polityczny Drugiej Rzeszy
a. konstytucja z 16 IV 1871 r.
b. Druga Rzesza federacją 22 monarchii i 3 wolnych miast posiadających autonomię
(odrębne konstytucje)
a. Cesarz
– cesarzem dziedziczny król Prus
– zwierzchnik sił zbrojnych i wódz naczelny podczas wojny
b. Sejm Rzeszy – Reichstag
– wybierany w wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich
Kanclerz Rzeszy
– sprawował władzę wykonawczą w imieniu cesarza

VI. Powstanie dualistycznej monarchii austro-węgierskiej

1. Projekt reformy państwa Agenora Romualda Gołuchowskiego
a. plan przekształcenia monarchii w związek autonomicznych prowincji o szerokim
zakresie swobód
b. dymisja Gołuchowskiego i rezygnacja z reform
c. „patent ludowy” Franciszka Józefa I – ograniczenie zakresu władzy sejmów
krajowych
2. Klęska w wojnie z Prusami – 1866 r.
3. Przebudowa ustroju cesarstwa austriackiego –1867 r.
a. przekształcenie monarchii w unię realną cesarstwa Austrii i królestwa Węgier
b. wspólne dla obu krajów:
– polityka zagraniczna
– skarb
– wojsko
c. instytucje odrębne:
– konstytucja
– dwuizbowe parlamenty
– rządy
4. Rozszerzenie przywilejów autonomicznych Galicji
– uznanie języka polskiego za obowiązujący w sądach, urzędach i szkołach
Kolonializm
. Przyczyny i formy XIX-wiecznego kolonializmu
1. Dostęp do źródeł surowców
2. Zdobywanie rynków zbytu dla rodzimej produkcji
3. Eksport kapitału
4. Budowa strategicznych baz wojskowych
5. Posiadanie kolonii wyznacznikiem pozycji mocarstwowej państwa – względy
prestiżowe
6. Formy polityki kolonialnej
a. protektorat – forma uzależnienia ekonomicznego i politycznego władzy miejscowej
7. byly oznaka potęgi
rewolucja przemysłowa
dążenie do rozbudowy komunikacyjnej, dominacji militarnej
rywalizacja geopolityczna mocarstw
imperializm - dominacja militarna, polityczna lub gospodarczą

2. Kolonie francuskie
● tunezja, algieria, maroko, indochiny, madagaskar, senegal, wietnam
3. Kolonie niemieckie
● Niemiecka Afryka Wschodnia, tanzania, Togo, Kamerun
4. Kolonie włoskie
● Somali i Erytrea, Belgia
Kolonie w.b
● egipt, sudan, nigeria, kanada, cypr, malta, australia, indie
przyczyny kolonializmu angielskiego
- anglia to kraj ciasny i ludny
- two powers standards - zasada że potęga floty brytyjskiej musi być większa
od dwóch największych
- nie mieszanie się do europy - splending isolation
- kolonie zarządzane przez gubernatora, nie posiadają podmiotowości
politycznej, cywilizacyjnej
 - dominia - europa zamorska obszary te zostały naznaczone brytyjska
posiadłością, własną podmiotowość, uznały za głowę brytyjskiego monarchę
Kanada 1867
- protektorat - kraj zachowujący swoje tradycje, władze i administrację, ale inny
kraj prowadzi jego politykę zagraniczną
a) powstanie Mahdiego w Sudanie (1881 – 1898) Sudan od lat 20-ych XIX wieku
znajdował się pod zwierzchnością Egiptu. Sam Egipt w 1882 r. stał się protektoratem
Wielkiej Brytanii. W 1881 r. wybuchło w Sudanie powstanie o niepodległość, na
czele którego stanął Muhammad Ahmad zwany Mahdim (prowadzony przez boga,
mesjasz). Mahdi uważał, że Bóg powierzył mu zadanie oczyszczenia islamu i
uwolnienia Sudanu spod obcych wpływów. Było to powstanie o charakterze
antykolonialnym i religijnym. Apogeum powstanie osiągnęło w 1885 r. gdy wojska
Mahdiego pokonały armię egipską i zajęły Chartum (stolicę Sudanu). W tym samym
roku Mahdi zmarł. Powstanie upadło w 1898 r. gdy armia egipsko – brytyjska rozbiła
siły powstańców i zajęła kraj. Sudan został przekształcony w kondominium – obszar
zarządzany wspólnie przez Egipt i Wielką Brytanię.

b) I wojna opiumowa w Chinach (1839 – 1842), geneza: - kupcy mogli handlować z

Chinami jedynie w porcie Kanton, pozostałe miasta Chin były dla obcokrajowców
niedostępne, - za poszukiwane w Europie towary – jedwab, herbatę, ryż, wytwory
rzemiosła – Chiny przyjmowały jedynie zapłatę w srebrze, nie kupując towarów
oferowanych przez kupców z Europy czy USA, - by zrównoważyć bilans handlowy
kupcy brytyjscy zaczęli sprzedawać Chińczykom opium, co doprowadziło do
uzależnienia od tego narkotyku dużej liczby ludności, - cesarz zakazał handlu opium;
władze chińskie przejęły magazyny i spaliły zapasy opium, przebieg I wojny
opiumowej : - Wielka Brytania wysłała do Chin flotę, która wysadziła desant w
Kantonie. Żołnierze brytyjscy opanowali ten port i inne miasta na wybrzeżu Chin.
Armia chińska była bezsilna wobec nowoczesnej broni,

e) powstanie bokserów w Chinach (1899 r.- 1900) geneza: - kryzys wewnętrzny

Chin i osłabienie władzy cesarskiej, - niezadowolenie ludności z coraz większych
wpływów obcych mocarstw, w tym z eksploatacji chińskich surowców, szerzenia
wiary chrześcijańskiej, - klęski żywiołowe przyczyniły się do wzrostu niezadowolenia
ludności, Chińczycy stworzyli tajną organizację propagującą tradycyjne sztuki walki
(„Pięść w imię sprawiedliwości i pokoju”), której członków Europejczycy nazywali
bokserami, przebieg: - powstanie wybuchło w północno – wschodnich Chinach i
miało charakter antychrześcijański i antyeuropejski, - 1900 r. – oddziały bokserów
opanowały Pekin, - powstańcy oblegli dzielnicę ambasad lecz nie udało im się jej
zdobyć, - zostali wyparci z Pekinu przez korpus złożony z żołnierzy 8 armii, który
przybył z odsieczą, - powstanie zostało stłumione skutki: - narzucono Chinom
wysoką kontrybucję, - Chiny miały zakaz importu broni, - Rosja otrzymała Mandżurię

Skutki podbojów kolonialnych:

 ● grabież surowców naturalnych i wykorzystywanie ludności krajów
kolonizowanych jako taniej siły roboczej,
● powstanie nowych mocarstw kolonialnych, które przyłączą się do walki o
podział świata na strefy wpływów. Tymi nowymi mocarstwami stały się :
Japonia. Włochy, USA i Niemcy,
● upadł stary system sojuszy ze względu na konflikty interesów między
mocarstwami.
● Mocarstwa szukały nowych sojuszników, których interesy nie kolidowały z ich
własnymi,
● bunty ludności tubylczej, która sprzeciwiała się napływowi cudzoziemców i
obcej kulturze. wskutek polityki kolonialnej upadły stare mocarstwa, które nie
wywodziły się z kręgu cywilizacji europejskiej – np. Chiny,
● wprowadzenie kultury europejskiej do państw o odmiennych tradycjach
doprowadziło do wykształcenia się w nich elit, które wzorowały się na
Europejczykach (europeizacja).
● walka o kolonie doprowadziła do rywalizacji miedzy mocarstwami
kolonialnymi.
Układ sił politycznych i konflikty na świecie na przełomie XIX i XX w.

Geneza konfliktów
1. Załamanie się porządku wiedeńskiego w Europie
a. dominująca pozycja Wielkiej Brytanii
– Pax Britannica
b. upadek Świętego Przymierza
c. wzrost międzynarodowego znaczenia II Rzeszy
– militaryzm
– plany imperialne
– intensywny rozwój gospodarczy
d. spadek znaczenia Francji po klęsce w wojnie z Prusami (1870-1871 r.)
– negatywne skutki gospodarcze wysokiej kontrybucji
– spadek prestiżu międzynarodowego
– powstanie III Republiki
e. wzrost zapóźnienia cywilizacyjnego Rosji wobec krajów Europy Zachodniej
f. powstanie dualistycznej monarchii austro-węgierskiej
g. kryzys imperium osmańskiego
2. Wzrost zróżnicowania ekonomicznego w Europie
3. Rozwój świadomości narodowej
a. nasilenie się tendencji zjednoczeniowych
b. nasilenie się tendencji narodowowyzwoleńczych
4. Powstanie „sojuszu trzech cesarzy” (przymierze II Rzeszy, Rosji i Austro-Węgier)
– 1873 r.

II. Wojna rosyjsko-turecka (1877-1878 r.))

a. wybuch powstania antytureckiego w Hercegowinie – 1875 r.
b. powstanie w Bułgarii – 1876 r.
c. włączenie się do wojny Serbii – 1876 r.
d. krwawa rozprawa Turcji z powstańcami
2. Interwencja Rosji – 1877 r.
a. oblężenie twierdzy Plewna
b. bitwy o przełęcz Szipka
c. zwycięstwo wojsk carskich pod Płowdiwem
d. wojska carskie pod Konstantynopolem
a. wstępny pokój w San Stefano (pod Stambułem)

b. kongres berliński
– uznanie niepodległości Rumunii, Serbii i Czarnogóry
– Bośnia i Hercegowina oddana w tymczasowy zarząd Austro-Węgrom
– pogorszenie stosunków rosyjsko-niemieckich

III. Stany Zjednoczone

1. Krytyka doktryny Monroe
a. Boskie przeznaczenie Johna Fiske – manifest amerykańskiego imperializmu
b. Doktryna Alfreda Mahana – nawalizm (flota wojenna i handlowe jako fundament
potęgi)
2. Aneksja Hawajów – 1898 r.
3. Wojna z Hiszpanią
a. antyhiszpańskie powstanie na Kubie – 1895 r.
b. przypadkowy wybuch na amerykańskim okręcie cumującym w hawańskim porcie
– wypowiedzenie wojny Hiszpanii przez USA – 1898 r.
c. działania zbrojne na Kubie i na Hawajach
d. konferencja pokojowa w Paryżu – 1898 r.
– Stany Zjednoczone otrzymały Puerto Rico, Filipiny i wyspę Guam
– Kuba formalnie otrzymała niepodległość, ale faktycznie stała się protektoratem
USA
4. Polityka Theodora Roosevelta
a. modyfikacja doktryny Monroe – pierwszeństwo w interwencji na kontynentach
amerykańskich mają Stany Zjednoczone
b. tzw. dyplomacja dolarowa
5. Polityka hegemonii i gospodarczego uzależnienia krajów Ameryki na zasadzie
„Ameryka dla Amerykanów” (panamerykanizm) – utworzenie Unii Panamerykańskiej
– 1890 r.

IV. Wojna rosyjsko-japońska (1904-1905)

1. Rywalizacja na Dalekim Wschodzie
a. o Port Artura
– budowa przez Rosjan bazy morskiej
– rozbudowa rosyjskich sił lądowych i morskich na Dalekim Wschodzie
b. o kolej transsyberyjską
c. o Koreę i Mandżurię
d. o wpływy w Chinach
2. Dążenie Rosji do konfrontacji zbrojnej z Japonią
3. Przebieg wojny rosyjsko-japońskiej (1904-1905 r.)
a. atak japońskich okrętów wojennych na Port Artura – bez wypowiedzenia wojny
(1904 r.)
– straty rosyjskiej Eskadry Oceanu Spokojnego
– oblężenie Port Artura przez wojska japońskie
b. Wyprawa Floty Bałtyckiej na Daleki Wschód
– podróż dookoła Afryki (Brytyjczycy odmówili zgody na przejście przez Kanał
Sueski)
– kapitulacja Portu Artura
– klęska wojsk carskich pod Mukdenem
– klęska Floty Bałtyckiej pod Cuszimą (1905 r.)
c. Pokój w Portsmouth – 1905 r.
– Japonia otrzymała Port Artura i części Sachalinu
– protektorat Japonii nad Koreą i częścią Mandżurii
d. skutki wojny rosyjsko-japońskiej
– początek ekspansji japońskiej na Dalekim Wschodzie
– wybuch rewolucji 1905-1907 r. w Rosji