Ženski i muški princip u delu K.G.

Junga – I
deo: Anima
25 March 2012

“Ne počivaj u tako dubokoj sumnji osim ako ona ti ne kaže, koja biće svetlost između istine
i intelekta. Ne znam da li razumeš: govorim o Beatriče.”

- Dante Aligijeri, Božanstvena komedija

…I Zevs, uvidevši svu snagu bića koje je stvorio, uplaši se za svoju i

sudbinu drugih bogova – jer, ovi su ljudi – sa po dva lica i četiri uda, sa
muškim i ženskim atributima – iskazali izvanrednu snagu. Zevs, tako,
raspoluti ove androgine duše na jednake pole, poništivši njihovu moć. Od
tada, novi ljudi, hodajući na dve noge i imajući jedno lice traže svoju drugu
polovinu duše u želji za potpunošću…

Drevni helenski mit veli da se tako odigralo postanje duša polova. Ovo,
međutim, nije priča o potrazi za srodnim dušama. Uronićemo u nešto
daleko (nad)ličnije, u jedno duhovno vrenje koje se klobuča unutar nas i
formira našu nutrinu. Tušta i tma zagonetnih faktora čija kombinatorika u
igri života za rezultat daje baš vas, vaš karakter, vaše osobenosti… nadilaze
daleko više od onoga što je, na letimičan pogled, “deo vas”. Zbunjujuće?
Uskoro neće biti.

Ovo je naglašeno stoga što je nasleđe Karla Gustava Junga izrazito transdisciplinarno – za
površne poznavaoce, on je “tek” odlučujuća ličnost u psihologiji XX veka; međutim,
antrpolologija, mitologija, teologija, štaviše i alhemija i okultna učenja i rituali su makar
podjednako bitni u celovitosti njegovog naučnog zdanja. Sme se čak i reći da je u svemu onome
“nenaučnom”, iraconalnom, primordijalnom i ezoteričnom ključ za razumevanje njegovog
opusa, kao i tajanstvenih sila psihe u svojim eonskim obličjima.

U strukturi Jungove analitičke psihologije, značenje i simbolika arhetipa imaju stožeran položaj
u hijerarhiji čovekovog kolektivnog nesvesnog. Posredi su urođeni simboli, slike, termini i
obrasci ponašanja univerzalni za ljudske kulture, utvrđeni sistematičnim prikupljanjem
antropoloških dokaza i svedočanstvima pacijenata. Etimološko poreklo pojma vuče koren iz
starogrčkog ἀρχέτυπος (“prvostvoreni”) sa osnovom u reči ἀρχή (arche – početak, poreklo).
Intelektualno izvorište ove hipoteze je u Platonovim idejama.

U buketu Jungovih arhetipa od kojih svaki ima vrlo konkretno i univerzalno pojmljivo značenje
– Dete, Heroj, Mučenik, Velika Majka, Mudri starac, Strašilo, Ratnik… – njih pet su naglašeni
kao dubinski presudni: Sopstvo (samo težište, ujedinjenje svesnog i nesvesnog osobe) Senka
(deo nesvesnog uma u kome su potisnute slabosti i mračni nagoni koje svesno ne identifikujemo
i projektujemo ih na druge), Persona (slika sebe koju predstavljamo spoljnjem svetu, štiteći Ego
od negativnih vlastitih tendencija), Anima i Animus.
 “Kada Duša želi da nešto iskusi, ona pred sebe
postavlja sliku i zakoračuje u nju.” – Majstor Ekhart
o značaju simboličkih slika

 Princip dualizma muške i ženske prirode potisnut je u sebi

suprotnim polovima. Anima, kao imago duše i njena osnova, je
personifikacija ženske strane tendencija i potencijala u
muškoj psihi i simbolizam ženskog u njegovom podsvesnom.
Ličan i kolektivni kompleks, anima kao takva odgovorna je za
duševnu strukturu intuicije, maštovitosti, iracionalnosti, magičnosti, sklonosti ka
misterioznom i empatije kao kvaliteta koji se, upravo arhetipski, masovno doživljavaju kao
pretežno ženski. Njoj, animi, muškarac podleže u stanjima neprepoznatljivih afekata i emotivnih
stanja. Nimalo manje važno, ona je kolektivna slika žene pomoću koje muškarac shvata njeno
bivstvo.

Žena kao slika treba da se održava asocirana u svesti muškarca u svim stupnjima
njegovog razvoja, od neindividuacije do individuacije (samoostvarenja).
Stupnjeva razvoja anime ima četiri. To su: Eva, slika majke, biološke ili
univerzalne, one koja pruža sigurnost i ljubav – predstavu svega instinktivnog,
čulnog, primitivnog i prirodnog. U fazi bivanja pod uticajem ove Anime,
muškarac je u velikoj zavisnosti od žene, kontrolisan i povezan jakim vezama sa
njom. Drugi stadijum, Helena (personifikacija Jelene Trojanske), nenaglašeno
erotska, idealizovana, romantična, kolektivna je slika seksualnosti, te je muškarac pod njenim
uticajem tip zavodničkih sklonosti čijim se delima neprestano vraća, Don Žuan. Devica Marija,
predstava ženu produhovljene prirode, sa emocijama pretpostavljenim erosu, manifestacija je
duhovnih visina i kapaciteta za iskreno prijateljstvo muškarca sa ženom, koju on vidi nezavisnu
od njegovih potreba. Konačno, Sofija, nositeljka imena mudrosti, poslednji je nivo integracije
anime u muškarca i simbol njegovog emotivnog otvaranja – u njoj je oličen konačan vodič ka
unutarnjem životu, kreativna muza u umetničkom smislu i stupanje u mir sa sveobuhvatnom
prirodom, negativnom i pozitivnom, bliskog ženskog bića.

Bez razvoja anime, čovek eventualno doseže tačku svog bitisanja kada shvata da je živeo
besmislen život i razvija neuroze koje se manifestuju prenaglašeno agresivnim, “mačo”
ponašanjem. Uzajamnom odnosu anime i animusa i njihovo jedinstvo suprotnosti, Jung je
dodelio termin syzygy – u valentinijanskom Gnosticizmu, muško-žensko sparivanje emanacija, a
u biologiji sparivanje hromozoma u mejozi. Upravo je biološka građa svakog pola takva da je
sačinjava prisustvo i muških i ženskih gena. Stupanje u odnos sa animom nije zamka
transformisanja seksualnosti, već pronalazak zdravog balansa između praktičnog i
kreativnog; jer, anima je ta koja vodi kroz nesvesne stvaralačke procese. U tome je i koren
mitske predstave muza, kao mladih žena koje nadahnjuju.

Progres ovog uspenja duše ka animi je idealan sa bliženjem starosti, upravo u fazi individuacije,
u jesen života; onda kada su mogućnosti i sposobnosti iscrpljene, čovek se povlači u sebe i
rasplinjuje svoju introvertnost u svrsi komunikacije sa svojim nesvesnim i učenja od nje. Ona je
ta koja posreduje između svesnog ja i unutrašnjeg sveta.

“Kompletna priroda muškarca pretpostavlja ženu, i fizički i

duhovno. Njegov sistem je podešen na žensko od početka,
 baš kao što je pripremljen na veoma konačan svet u kome su voda,
svetlost, vazduh… Sopstvo nije ni muško ni žensko; ono obuhvata
oba” – Jung, “O psihologiji nesvesnog”

 Žarko Trebješanin u “Rečniku Jungovih pojmova i simbola” (HESPERIAedu

i Zavod za udžbenike, 2011.), primećuje da “je anima psihička predstava lepote i
savršenstva…otelovljenje ideala večitog ženskog, božanske prirode”.
Muškarčeva projekcija takvih osobina na voljeno žensko biće obećava mu
“otkriće smisla svog života, celovitost ličnosti” – što se, najčešće, ne ispunjava.
Zaveden takvom idejom, udaljava se od odgovornosti ka sebi i urušava svoju
stvarnost – što je problem opevan u brojnim epskim legendama, bajkama, sonetima i književnim
delima, očito zapečaćen u kolektivnom nesvesnom naše vrste. Isti autor, naš najpriznatiji
stručnjak na polju istraživanja teorija ličnosti, podseća na važnost nalaženja mere kojom se
anima eksponira u psihi: previše raspomamljena i bezobzirna je “onda kada je okrenuta vani”,
dok svoju najšarmantniju prirodu ispoljava onda kada je sublimna, introvertirana.

Dalje, Jung opominje i da odnos sa animom u sebi sadrži i klicu mogućeg vrlo teškog sloma.
“Ona hoće i dobro i zlo”. Bipolarna njena narav može u čoveku pobuditi patološku privučenost
silama femme fatale, pogrešnu ubeđenost da je kadar da zaleči i najoštećeniju, najmelanholičniju
dušu koja postane predmet njegove opsesije. U snovima, anima se javlja u svojstvu božanskog i
demonskog, kao inspirativna, anđeoska vodilja kroz lavirinte podsvesti, ali i maliciozna
čarobnica. (Sam Jung je snevanjem uobličavao svoja iskustva u, najpre, spomenutog Mudrog
Starca – jedne od manifestacija animusa – čiji je pratilac, devojčica, bila upravo primordijalna
anima)

Demetra, Pitija, Hipolita i Afrodita su četiri ose arhetipa ženskog koji je definisala Toni Vulf,
jedna od Jungovih učenica. Na prvoj dimenziji, horizontalnoj, utkana je smena statičnosti i
dinamičnosti, i na njoj se nalaze Pitija (proročica, mudra žena, nositeljka objektivnosti) i spram
nje, Hipolita, amazonka (samodovoljna i nezavisna). Na drugoj, vertikalnoj, odnos kolektivno –
individualno uspostavljaju Demetra, Velika majka (koja gradi most ka Personi) i, sa druge strane,
Afrodita ili Hetera (koja gradi most ka Senci i upućena je na neobaveznost i flertovanje kao
modus ponašanja).

“Plavo je muški princip, strog i duhovni. Žuto je ženski princip, nežan, radostan
i senzualan. Crveno je materija, brutalna i teška i uvek je boja sa kojom ostale
dve moraju da se bore i da je potčine” – Franc Mark

 Predstava anime u umetnosti je gotovo po pravilu u saglasju sa arhetipskim simbolima žene –

vodom, ali stajaćom, poput jezera, kao slikom nesvesnog i emotivnog, plodnosti, čistote,
pasivnog i životne sile ponovnog rođenja. Broj četiri je numerički simbol ravnoteže duše sveta
(anima mundi), ženskog principa, prirode i elemenata. Simbolika drveta samog za sebe je
određeno muška, ali ukoliko je postavljeno u bašti (Eden), određuje jedinstvo sa ženskim
principom. Još neke od kolektivnih slika ženskog principa su noć, mesec i plodna zemlja.

Arhetipovi, kao zajedničke teme mitova i religija, sledovali su odvajkada kao fantazije i
snevačke prikaze umetničkim stvaraocima. U nemačkoj literaturi, Hajneova Lorelaj je rečna
sirena koja leži na kamenu Rajne i mami u smrt – njena natprirodna priroda himere i
opčinjavajuća mladalačka lepota je jedan od vidova u kojima se anima javlja u snovima –
zavodljive nimfe, u osnovi zlog duha, koja vuče u ponore mora (odnosno, nesvesnog) preko
uništenja ega do Sopstva.

Odnos koji Dante Aligijeri ima ka voljenoj i pokojnoj Beatriče Portinari je suštinski primer
anime kao duha-vodiča kroz nepreglednu maglu, u ovom slučaju, raja. U slikarstvu, ženski
portreti, poput Leonardove Mona Lize ili Vermerove Devojke sa bisernom minđušom se
bezmalo podižu do božanskog statusa, što nije slučaj sa muškim portretima – ovo odgovara
principu Velike Majke, iskonske predstave milosnog u svoj svojoj ljubavi.

Razigranost anime, njena dvojnost anđeoskog i đavolskog, mudrog i budalastog, bludničkog i

gracioznog je psihoseksualna polazna tačka za istinsko ubiranje svih plodova što ih život nudi.
“Vrata percepcije” za potpunije odnose i berićetnije saznavanje stvari…pa opet, tek jedan deo
onoga za šta je ličnost u punoći razvića svog nesvesnog zaista osposobljena.

autor: Andrej Vidović

Ženski i muški princip u delu K.G.Junga – II
deo: Animus
01 July 2012 |

“Čovek je nešto što će biti prevaziđeno. Šta ste vi učinili da ga prevaziđete? (…) Ovo je čas
velikog prezira. Čas kada i vaša radost budi vaše gađenje, pa čak i razum i vrline.”
-  Fridrih Niče, “Tako je govorio Zaratustra”

Genesis - Karim Fakhoury

Gromovite, odlučne, beskompromisne reči najodvažnijeg kritičara moderne

civilizacije su izvanredan odjek aspekta ljudske duše koji ćemo ovom prilikom
izučavati. Animus (lat., duša, razum, intelekt) je kontrapunkt ženskom
psihološkom principu, njena komplementarnost u celovitom sistemu ljudskog duha
i jedan od ključnih arhetipa kolektivnog nesvesnog. Razborit i sumanut,
stvaralački i svojeglav, slika muške duše je područje antinomija i dubokih krajnosti.

I Anima i Animus rasklapaju svoja figurativna krila pod uticajem tri sile: biologije, ličnog
doživljaja i iskustva i socio-kulturološkog ambijenta. Često se previđa na koji način
fiziologija i građa odlučuju o zauzetom mestu u hijerarhiji sveta, i kako od pozicije i uloge koja
je prihvaćena zavisi i razviće generalne naravi koja čini jedan univerzalan set osobenosti za, u
ovom slučaju, pol. Finese, nijanse i detalji koji pripadnike jednog pola čine međusobno
drugačijim i čine da ne budemo svi pod istom kapom nastaju kao plod napora i uticaja druga dva
faktora.

Vrlo uopšteno, može se reći da maskulina pojava u psihi femine – budnoj ili ne, to ne čini razliku
– reprezentuje mentalnu i društvenu moć u ženi; moć da dela u svetu, utiče na njega i menja ga
po svojoj volji. Upravo je aspekat volje, nepokolebljivosti i odlučnosti možda ključna i
definišuća kvalija esencije muške ličnosti, kako je vide mnogi kulturni arhetipi kroz stoleća.

Jung je bio donekle naklonjeniji psihološkom fenomenu Anime, makar u smislu obima radova
posvećenih ženskom principu – jer, iako je više pisao o njoj istraživao je i interpretirao, bio je
mišljenja da je Animus, ipak, kompleksniji set duhovnih crta. Samo, doduše, pod uslovom da se
manifestuje kod žene, čiji su iskonski muški arhetipi raznovrsniji od preovlađujuće i usamljene
njegove slike u duhu muškarca. Moguće je da koherentna, pretežno svesna ili nadvesna narav
Animusa i svih njegovih čvorišta budi tek malo misterioznosti i ne ostavlja puno impulsu
znatiželje za razliku od upadljivo podsvesnog i kontradiktornijeg karaktera anime.

Po samim rečima Junga, najrelevantnijim od svih, “svesna strana žene korespondira sa

emocionalnom stranom muškarca. Kao što se muškarčeva Anima sastoji od inferiorne
povezanosti, pune afekata, na taj način i Animus žene sadrži inferiorno rasuđivanje i
nazore.”
“Kada se Animus i Anima sretnu, animus u ženi izvlači svoj mač moći a anima
muškarca ispušta svoj otrov iluzije i zavodljivosti.” – Jung, o dijalogu Anime i
Animusa

"Povratak bludnog sina" Rembranta van Rajna. U ovoj slici je uhvaćena dvojaka
suština arhetipa milosnog oca koji prašta i posrnuog sina koji se predao
slabostima i traži oproštaj

Žena se, u svom jošte neindividualizovanom stanju, srodi sa kvalitetima koji su

simbolički ženskog “roda” koje zatim razvija, daje im lični pečat i konačno
integriše u svoju svesnu ličnost. Međutim, kao po pravilu dolazi do projekcije
određenih obeležja na muškarce – obeležja koja, iako vre u ženskoj psihi i čine njen integralni
deo, zbunjuju svesni um svojim iskonskim maskulinim karakteristikama koje svest tumači kao
uljeza koga valja potisnuti. Problem je u tome što svi ti muški potencijali nose nezanemarljiv
emocionalni i psihološki naboj koji je škodljiv u slučaju da nema izlazne energije – stoga je meta
projekcije ovakvih osobina obično muška persona ka kojoj se oseća ubedljiva, snažna emocija,
bilo pozitivna ili negativna. Kod neindividualizovane žene (one koja nije razvila samosvojnu,
potpunu i jedinstvenu ličnost, “potpuno ispunjenje kolektivnih opredeljenja” kako veli Jung)
vođstvo, potreba za nezavišnošću nisu svesno utisnute u njenu ličnost, te deluje kao da ona
(ličnost) biva zaposednuta ovim nagonima u određenim vremenima, što njenoj prirodi daje vrlo
arbitrarnu i polemičku crtu što ona neće prepoznati. Marie-Louise von Franz je uticaj Animusa
na žensku psihu i oblik koji u njoj poprima nazvala “svetim ubeđenjem” – navodeći potom
istorijski primer Jovanke Orleanke kao jednog takvog slučaja.

Integracija kontraseksualnosti u konstelaciju psihe svake individue oba pola je jedno od najtežih
i najizazovnijih iskustava u toku životnog razvića. Odbacivanje “suprotne strane” svoje polne
pripadnosti rizikuje mnoge kasnije mentalne, ali prevashodno društvene defekte i osećaj nesreće.
Asimilacija Animusa u mentalni svet žene vodi je u svet duha, snage reči i erudicije – baš kao što
prihvaćena anima u muškarcu budi uspavana osećanja i smisao za odnose koji, kada se dolično
gaje, vode u veličinu.

Jungova klasifikacija, kao i u slučaju anime, razlikuje četiri muška arhetipa, sa još toliko
korespondirajućih antipoda i međuprelaza. U zavisnosti od tumačenja, nazivi ovih obrazaca se
razlikuju već po stepenu pridavanja važnosti jednom od dominantnih obrazaca, ali se uzima da
vertikalnu osu muškog principa čine arhetipovi Oca i Sina (Princa), dok njihovu horizontalnu
ravnotežu tvore Mudrac i Heroj (Ratnik).

Jedna od manifestacija muškog principa je slika duše zavodnika

Pre nego što se upustimo u analizu svakog od četiri principa ponaosob,

nije zgoreg primetiti da postoje izvesni generalni mehanizmi koji čine
vrednosni, bihejvioralni i mentalni mehanizam muškog duha. Dr. Žarko
Trebješanin kao ove opšte kvalitete navodi apstraktno mišljenje, nagon
ka uređenosti ali i slavi, prodornosti, analitičnosti, agresivnosti… – sve to kao jednu kapiju
za širu sliku po kojoj “muški duh strahuje od ekstaze, opijenosti, jer sumnja da se iza njih krije
ludilo. Otud Animusova urođena težnja ka redu ali i raznovrsnosti opcija, mogućnosti za
alternative.” (Barc)
Na vrhu “hijerarhije” muškog kolektivnog nesvesnog, kao gornji pol, bdi kolektivni arhetip
Oca, oličen u figuri Boga, Jahvea (kao ilustrativne interpretacije odlika, ne kao apsolutno
poređenje), kralja ili učitelja. Kao imanacija muškog koja daje život, ali ga i uzima, inkorporira
sva tri preostala arhetipa u zdarvoj harmoniji. Stoga je Otac ili Kralj obično poslednji i
najuticajniji stupanj razvoja u životu. Kao centralna snaga svakog tradicionalnog poretka,
kulturološki je plasiran u središte svih realnosti, zemaljskih i nebeskih, akcentujući duhovnost
kao primarnu formu kroz koju se manifestuje njegova protektivnost, integritet (celovitost,
nepodeljenost), čestitost, pravdoljubivost i sklonost ka redu (prvi zakonodavci u istoriji bili su
veliki antički kraljevi). Kao i svi drugi arhetipi, ni ovaj nije imun na bipolarnost i negativnost.
Greška u poimanju očinskog arhetipa nastaje kada se ovih pravila samo nominalno pridržavaju
njegovi nosioci, više učestvujući u nadzori i kreiranju tuđih života, a zanemarujući vlastitu
disciplinu. U odnosu ka drugima, poput spomenutih kraljeva davnina koji su bili ktitori i
začetnici progresa, svakodnevni princip Oca ima ulogu u inspirisanju kreativnosti kod drugih,
inicijacije dece u duhovni svet i moralne sisteme i vrednosti. Maligni uticaj koji se ispoljava
autoritarnošću, rigidnošću, despotizmom i surovošću oličen je i u nekim mitološkim predstavama
boga-uništitelja (hindu božanstvo Šiva, bilbijski Bog, Hronos koji je proždrao svoju decu
čuvajući svoju vlast…).

“Eros je nadljudska moć koja, poput same prirode, dozvoljava da bude osvojena i
eksploatisana kao da je nejaka. Ali, trijumf nad prirodom se skupo plaća.”

"Filozof u meditaciji", još jedno Rembrantovo delo, sa odlično uhvaćenom

suštinom mudračke osame i kontemplacije u arhetipu Mudraca

Očev pandan, arhetip Sina, princa, ljubavnika svoju figurativnu priliku

ima u Erosu, je ostvaranje mladalačkog nagona ka istraživanju, otkrićima i
upravo je on koji mora poći na arhetipsko putovanje. Njegova
individualna suština (nasuprot neličnoj Oca) vodi ga neodgovornosti, ličnim zadovoljstvima i
nemaru za sutra. Premda je posve drugačija i benignija slika ovog pola muškog arhetipa kao
ljubavnika u svoj punoći tog pojma, ako se osvrnemo na širu primenu te reči, ne samo
romantičnu – na empatiju, ljubav ka bližnjem, ljubav ka lepom (u smislu estetskog uživanja u
čulnoj, materijaloj ali i duhovnoj hrani). Kao princip koji otvara i definiše apetite, u arhetipskom
putovanju – otisnuću na neizvesne, turobne i izazovne životne pustolovine i psihološke
preobražaje kroz sve postojeće faze i arhetipe – on uči da se lišava prizemnijih plezira i stremi
životu sa svrhom, mimo pravila koja vidi kao sputavajuća.

Načelo spoznaje je inherentno arhetipu Mudraca (čarobnjaka, mudrog starca). Sa Aristotelom

kao njegovim oličenjem, razboritost, duševna spokojnost i saglasje sa sobom i svime. Prorok,
filozof, sveštenik, guru, beli čarobnjak…u bilo kojem od ovih obličja, “nadmašuje znanje
običnih ljudi i predstavlja neosporni autoriter” (Trebješanin, “Rečnik Jungovih pojmova i
simbola”). U snovima i mitskim predstavama u predanjima i bajkama, neretko slovi za uzvišeni
ideal ka kojem postoji očevidno strahopoštovanje. Služi kao mentor arhetipu heroja bez čijeg
razuma bi doživeo potpuni krah u trenucima beznađa. Jungovska analitička psihologija mudrog
starca postavlja za nosioca Sopstva kao orijentira ka duhu koji postojanju daje smisao, jer
njegova je mudrost mudrost zapletena u kolektivnom nesvesnom i znanju prohujalih eona. Kao
simbol koji svoje otelovljenje nalazi u duhu starog doba, Mudrac je konačna faza uobličavanja
celovite ličnosti. Opasnost vreba u olakoj identifikaciji sa omnipotentnošću Sveznanja i
verovanjem da se ono uistinu poseduje. Tada Mudrac postaje samozvani Spasitelj, megaloman
opsednut iluzijom veličine, nanoseći rđav uticaj bliskima ali i samome sebi.

Arhetipskim predstavama Heroja ili Ratnika, polu-božanskim ili u

potpunosti smrtničkim jedinkama odgovara nekoliko zajedničkih osobina.
Počev od neobičnih okolnosti rođenja, preko dramatičnog obrta koji ih
navodi na životni put ili Misiju, do sticanja posebnog oružja, natprirodne
intervencije u njihovu korist i spiritualne apoteoze, svi ovi Herakli i Ahili
kolektivnog nesvesnog u svetskim kulturama streme celovitosti,
autonomiji i individuaciji. Prilagodljivost, veština, vernost i disciplina
njegove su prednosti, no ovu svemoć narušavaju njegova emocionalna distanciranost, latentni
sadizam pa i mazohizam. On uništava, iz čega neposredno može da nikne nešto novo, sa ili bez
njegovog predumišljaja. Delikatna ravnoteža između braniteljskog i devastirajućeg se teško
održava u psihi muškarca koji prolazi kroz fazu ili se čvrsto drži podsvesne slike Heroja.

Približavanje okončanju razvića Animusa, kao i Anime, je dinamičan proces koji anulira svaku
mentalnu statiku koja se sada javlja kao nepoželjno svojstvo. Poput alhemijskih stupnjeva
preobražaja grube materije u najsavršeniju, tako i Anima i Animus imaju svoj nigredo (arhetip
Sina odnosno Helene), albedo (Otac i Eva) i rubedo (arhetip Mudraca i Sofije). Već spomenuta
von Franz govorila je: “Nije slučajnost da su se u drevna vremena ljudi dodvoravali volji bogova
preko sveštenica.” Na nivou psihe svakog od nas i u međusobnim odnosima, ne postoji ništa
poput nadvladavanja ili otrcanosti -izama pod plaštom jednog ili drugog pola. Veliko delo Karla
Gustava Junga sa najvišim autoritetom zaključuje o elementarnoj važnosti i Anime i Animusa,
slikama duše indiferentnim ka našim međusobnim sitničavostima i periodičnim
nerazumevanjem.