ჩვენება

ირაკლი კაკაბაძე
23 ნოემბერი 2014
იქ იჯდა ყოველთვის, ბოლო მერხზე, არა სცილდებოდა იმ ბოლოსა. სულ იმას ვეუბნებოდი, წინ
გადმოდი, უფრო კარგად მომისმენ, უკეთესად დაინახავ-მეთქი დაფასა. არ უნდოდა, იქ ერჩივნა
თავისთვის მარტო ყოფნა. იჯდა ჩუმად, წიგნებსა და რვეულებში ჩარგული თავითა და
ხმას არავისა სცემდა. სულ თავის ფიქრებთან იყო, ვერავის ვერა გვხედავდა. ისე იყო სიჩუმეში
ჩაკარგული, ხშირად კლასში მისი არსებობაც მავიწყდებოდა. მაშინღა გამახსენდებოდა ხოლმე,
რომ ამოიოხრებდა და გულს ამოატანდა. ძალიან მეცოდებოდა მარტოობისთვის, განსაკუთრებით,
როცა  სხვა ბავშვები ყირამალაზე გადადიოდნენ... ან გაკვეთილზე ვამღერებდი თუ ვაცეკვებდი...
დავუძახებდი, მოდი, შენს მეგობრებთანა, მოდი ხელი ჩასჭიდე, ითამაშე-მეთქი ამათთან, მაგრამ
ერთს ამომხედავდა ნაღვლიანი მზერითა, ისიც პირველ თქმაზე იშვიათად, და მერე ისევ 
ჩაქინდრავდა თავსა. არცროდის არა მყვარებია ვინმესთვის თვალებში ყურება - არც ლაპარაკისას,
არც გაკვეთილის ახსნის დროს, მაგრამ მაგისთვის სულ მინდოდა ცქერა, მინდოდა მეტი გამეგო,
იმ თავის ტკივილში ჩამეხედა. მაგრამ არაო, არ მიშვებდა, არ მიკარებდა; შიგნიდან არაფერი
გამოჰქონდა გასამზეურებლად ისეთი, რომ დამენახა. ვერც დავაძალებდი, თავისი იყო, სხვისი
ხელების ფათურისგან იცავდა, დარაჯად ედგა. დიდრონი თვალები ჰქონდა, ჭასავით უფსკერო
და ღრმა, ჩავარდნისა შეგეშინდებოდათ; სევდიანიც-მეთქი, როგორა ვთქვა, მაგრამ არც
სიხარულისა და ბედნიერებისა ეტყობოდათ იმ თვალებს რამე. ან საიდან უნდა დასტყობოდათ,
უბედურ ვარსკვლავზე გაჩნდაო, მაგაზე იყო ნათქვამი. არა, საერთოდ არა ჰქონდა ბავშვის მზერა.
ერთხელ უკვე დაბერებული, ცხოვრებანანახი ადამიანი გვიყურებდა მაგის თვალებიდან.
სამაგიეროდ, სინათლე  ჰქონდა, ბევრი, სხვანაირი სინათლე და შუქი ედგა თვალებში. რად
მინდოდა მაგისი მოყოლილი გაკვეთილი? რა, ბრმა ხომ არ ვიყავი, რომ ვერ დამენახა, რამდენსა
კითხულობდა, რამდენი რამ იცოდა? ჩვენი სკოლის ბიბლიოთეკარიც გეტყვით, რომ მაგის გარდა
კარის შემღები არავინა ჰყავდა. საწყალი, შიშით ოთახს ვეღარა კეტავდა ხოლმე. იქ თუ არ იყო,
მთელ სკოლაში დაუწყებდა ძებნასა. სადაც არ უნდა ყოფილიყო, იპოვიდა, მოიყვანდა ამ ხნის
ქალსა, გააღებინებდა  და საათობით ეძებდა ახალ წიგნსა. მე რად მინდოდა მაგის ლექსი და
საზეპირო. ვინც იზუთხავს ანდა პირს არ აჩერებს, იმან იცის რამე? მაგან კიდევ იცოდა, ჩემზე
მეტიც იცოდა, ის იცოდა, რაშიც ნიშანი არ იწერება. სხვა ცოდნა ჰქონდა, სხვანაირი... იმიტომაც
იყო სულ დუმილში. აი, მაგ ფიზიკის მასწავლებელს უნდოდა გაერიცხა, თქვენ რომ
გელაპარაკებოდათ დერეფანში. მეუბნებოდა, კლასში მაინც ჩატოვე. მუნჯია, კომისია რომ
მოვიდეს შემოწმებაზე, სად დამალავო. წლიდან წლამდე შენი ხათრით ვუწერ სამიანებსა და
ვინმემ რომ  მკითხოს, როგორ ვიმართლო თავი, კლასის დამრიგებლის თხოვნითა ვწერდი
ნიშანსაო? დამალოს ეგე ეხლა, ეხლა ხომ აღარ შერცხვება? ეს რომ მახსენდება, სულ გული
მიკვდება, ბურთი მიჩერდება ყელში... არ მოუსმინოთ მაგასა, გესლიანი ენის პატრონია... ბოლოს
ერთი თვის წინ მეჩხუბა, საშობაო არდადეგებზე რომ  ვუშვებდი ბავშვებს. ცუდი ნიშნებით ხომ არ
დავამთავრებინებ-მეთქი სემესტრსა, მინდოდა მშვიდად შეხვედროდნენ ახალ წელს და
მშობლები გაეხარებინათ. ვისთანაც მიმესვლებოდა ყველასთან მივედი, ზოგთან თავი
დავიმცირე, ზოგს მოსწავლის მაგივრად შევპირდი, ასე იზამს, ისე იზამს, შემდეგ სემესტრში
ყველაფერს გამოასწორებს, მოინდომებს-მეთქი... არავის უარი არ უთქვამს. იციან ჩემი ხასიათი,
სკოლაში ყველა კარგად მიცნობს, უნივერსიტეტიდან აქ გამამწესეს სამუშაოდ და აქ დავბერდი
ქალი, პირველად კი არ მითხოვია, განა ან ვალში დავრჩენილვარ როდისმე ვინმესა, როგორც
შემიძლია, ისე ვეხმარები მეც ყველასა. ბავშვების გულის გასახარად მინდოდა, სხვა რა მრჯიდა,
მაგან კიდევა, ქვა ააგდო და თავი შეუშვირა, დამრიგებელი ხარ და შენი ბრალია, რომ არაფერს არა
სწავლობენ, შენი გაფუჭებულები არიან, ყრუ-მუნჯებს დაათრევ კლასიდან კლასშიო. მაშინ კი
ამოვიღე უკვე ხმა და პირში ვუთხარი ყველაფერი, რასაც მაგაზე ვფიქრობდი, რაც ამდენი წლის
მანძილზე არ მითქვამს. ძალიან გავცხარდი, მაგრამ რა ვქნა,  ვერ მოვითმინე მაინცდამაინც ის რომ
ამოიჩემა, იმას რომ ამადლიდა ნიშანსა. იმ უქნარა ბიჭებზე კიდევ სიტყვაც არ უთქვამს,
გაკვეთილებზე კარტის თამაშისა და ძილის მეტს რომ არაფერს აკეთებენ, არც ჩემი
მულისშვილზე, მართლა თხოვნით, საჩუქრებითა და მუდარით რომ გადამყავს კლასიდან
კლასში. გეფიცებით, მართლა არ მეწყინებოდა, თან მაგისგანა, მაგრამ ვეღარ ვაპატიებდი იმის
აუგად მოხსენიებას და დაჩაგვრასა. ჰოდა, ვუთხარი, დიახ, ყველაფერი სახეში ვაჯახე, რასაც
სხვები  ფიქრობენ მაგაზე და ხმამაღლა ვერ ეუბნებიან, ისიც ვუთხარი. მერე კიდევ, ისე,
ყველაფერს ბედი უნდა, ყველა მე არ მომდგა? მე გამამტყუნეს, ეგეთები რამ გათქმევინა,
თანამშრომელია მაინცო, ფულით როა მიღებული და ფიზიკოსის დიპლომი რომ არა აქვს, ეგ შენი
გასარჩევი არ იყოო, იმ უპატრონო მუნჯის გამო რა გაჩხუბებდა, დირექტორთანაც რატომ
გაიფუჭე საქმეო... ასეა, ხო, სიმართლე არავის უყვარს! მტერს არ ვუსურვებ, რაც მე მაშინ
გადავიტანე, მტერს!.. თვითონ რომ ბევრს ლაპარაკობენ, ათას სისულელეს რომ ამბობენ, ერთ
დაფიქრებულ სიტყვას რომ არ იტყვიან, რითი სჯობდნენ დუმილში ჩაფლულ ადამიანსა?! მაგათი
მოგონილია ის ჭორიც, ვითომ უფროსკლასელმა ბიჭებმა აწყენინესო. მაგათ თავებში იხარშება
ეგეთი სიბილწე... იმიტომა გთხოვთ, ნუ მოუსმენთ, ნუ დაუჯერებთ ეგეთებსა. ნეტავ საერთოდ
გულები თუ აქვთ, ან თუ შესტკივათ რამეზედა?.. მასწავლებლობა კარგი, ყველას ვერ მოსთხოვ
პროფესორობასა და საგნის უნაკლო ცოდნასა, მაგრამ ადამიანად ხომ უნდა ვარგოდნენ, როგორა
მუშაობენ სკოლაში ბავშვებთან? კლასში მაინც ჩატოვეო, გარიცხეო, როგორ მეუბნებოდნენ
უსირცხვილოდა, როგორ?! ყველამ კარგად იცოდა სამი კილომეტრის სიშორიდან რომ დადიოდა
სკოლაში ფეხით. წვიმასა და თოვლში, სკოლა არ გაუცდენია ბავშვსა და ქუჩაში ძაღლივით
გააგდეო, მიყიჟინებდნენ... აბა, მაგათ როგორ უნდა დაუჯეროთ, ეგენი ადამიანები არ არიან!..
სასაცილო გამხადეს, ყველას მამიდა შენა ხარო. რაღაცა ზედმეტ სახელსაც მეძახიან მგონი, თქვენც
გეტყოდნენ, მაგ სიამოვნებას როგორ დაიკლებდნენ, ოღონდ ვინმესთან ჩემზე იცინონ და სხვა
არაფერი ახსოვთ. იმ ამბის მერე კიდევ, მგონი, საერთოდაც სკოლიდან მიპირებდნენ გაგდებასა.
ჩემს პარალელურ კლასში მშობლებს ერთი უდედმამო ბავშვისთვის ტანსაცმელი მოვატანინე.
ოქტომბრის თვე იყო, გუშინდელივით მახსოვს, ისეთი ბედნიერი არასდროს მინახავს,
გაკვეთილების მერე დავტოვე, სამასწავლებლოში შევიყვანე, სულ სათითაოდ მოვაზომე, ჩემმა
ქმარმა ძონძების მაღაზია რომ დახურა, იქიდან დაგვრჩა და შენ წამოგიღე-მეთქი. გაიხარა ბავშვმა
და რა გაიხარა, იბზრიალა, იფრიალა ყველა კაბითა. თვალებიდან სულ ნაკვერჩხალივით ტკაცა-
ტკუცი სცვიოდა... მეორე დღეს ადგა და მადლობის ნიშნად ყველა ჯიბით კარალიოკები
მომიტანა. დილას კლასში რომ შევედი, მაგიდაზე დამახვედრა, მაგის კლასელმა, ჩემი მეზობლის
გოგომ მითხრა, სულ სათითაოდ დააორთქლა და დაგიწმინდათ ცხვირსახოცითო. მზიანი და
თბილი შემოდგომა იყო, კი იცით. დეკემბრის მეორე ნახევარში, რომ აგვიცივდა, ჩაიცვა
უბედურმა ბავშვმა ის დაწყევლილი სტაფილოსფერი პალტო. ისეთი ფერისა და იმნაირი
ფასონისა იყო, კი ყვიროდა ჩვენი სასწავლო ნაწილის ხმითა. ჰოდა, იცნო ძველმა პატრონმა
თავისი ქონება და სულ მუშტებითა და წიხლებით შემოახია ტანზე. შე ქურდო, შე არამზადაო!..
არაფრით არ გაუხდია უბედოსა, ჩემია, არ დავთმობო! ისეთი ქნა იმ გოგომ, ბავშვი ორი კვირა
საწოლიდან ვერ ადგა. ახლაც თავზე ალაგ-ალაგ თმა არა აქვს, ისე ველურივით დააგლიჯა... ამაზე
დამცინიან, მამასხარავებენ... სასაცილოა ახლა ესა?! კარგი რომ იყოს ეგეთი ამბები, შენ
დაგვასწრებდი მაგის გაკეთებასო. ვის ჰკითხე, ვინ მოგცა უფლება ეგეთი ღონისძიებებისო?
ღონისძიება ჰქვია ამასა, სიკეთეს და თანადგომას? ზოგ-ზოგიერთებს ისიც უთქვამთ, თვითონაც
წაიღო ბავშვების გამონაცვალი სახლშიო... ღმერთო, რატომა ვარ ცოცხალი, ფეხქვეშ მიწა რად არ
გამისკდება!.. ცალკე კიდევ მურაბებსა და ჯემებზე გამირჩიეს საქმე, რას დაარახუნებ ქილებს წინ
და უკანაო, სკოლა კაფე და სასადილო ხომ არა გგონიაო? ისეთი სიხარულით ვაკეთებდი ყოველ
ზაფხულს ბავშვებისთვის ნაირ-ნაირსა, ყველაფერი ჩამაშხამეს, ჩამამწარეს. ისედაც, განა რამდენი
უნდა გვეჭამა მე და ჩემ ქმარსა? თან კაცია და ტკბილი საერთოდაც არ უყვარს, ხანდახან
ნასვამზედა, წელიწადში ერთხელ თუ მომთხოვს კაკლის ან საზამთროს მურაბასა და ეგაა და ეგა.
ვაიმე, ღმერთო, მარწყვის და ლეღვის მურაბას ყველაზე დიდი მონდომებით ვაკეთებდი, იმიტომ
რომ მაგას უყვარდა... ხარშვისას სულ მაგის თვალები მედგა წინ, გონებაში ველაპარაკებოდი,
ვუყვებოდი ჩემი ყმაწვილქალობის ამბებსა. მერე კიდევ, გამზადებული, ბაზარში ნაყიდ ლამაზ,
ფირუზისფერ ქილებში ჩასხმული, ისეთი სიხარულით მიმქონდა სკოლაში, თითქოსდა ჩანთაში
უკვდავების წამალი მედო.  რომ ერიდებოდა და იმორცხვებდა, ძალით ვაჭმევდი ჩემი ხელითა,
დანარჩენი ბავშვები იდგნენ და კისკისებდნენ, მასწ, რა თოთო ბავშვივით აჭმევთო, უხაროდათ
იმათაც. ყოველ კოვზზე ისე მიღიმოდა მორცხვად, გული მიდნებოდა. ეგ იყო მაგის მადლობა,
მეტი არც მინდოდა, მყოფნიდა. მურაბას ვინ ჩივის, ერთი უბრალო სადილის გამკეთებელიც არა
ჰყავდა. კაცმა არ იცის, რასა სჭამდნენ ეგ და ბებიამისი. ყველაფერს თვითონა რეცხავდა, თვითონ
ალაგებდა და მარტო უვლიდა ლოგინად ჩავარდნილ  გაწამებულ მოხუცსა, დიდი ქალივით
პატრონობდა, ბევრი ვერ შეძლებდა მაგდენს. მე ამ ხნის ქალი ვარ და რომ მომკლათ, პამპერსს
ვერავის გამოვუცვლი, განა არ მიყვარს ჩემი ქმარი, სიკეთის, ზრუნვისა და ამაგის მეტი არაფერი
მახსოვს მისგანა. ძალიან კეთილი კაცია, ღმერთმა ჯანმრთელად მიმყოფოს მაგის თავი, მაგრამ
ლოგინად რომ ჩავარდეს, ძალიანაც რომ მოვინდომო, ვერ შევძლებ, რწყევით მოვკვდები. სულ
მაგასა ვნატრობ, იმ დალოცვილმა ღმერთმა მეც ისე მომკლას, სხვისი მოსავლელი არ გავხდე.
საავადმყოფოში დაწვენა კი არა, შემწეობასაც არ აძლევდნენ უბედურებსა, მხოლოდ პენსიით
ედგათ სული. რომ წარმოვიდგენ მაგათ ყოფასა, სულ გული მიკვდება, როგორ უნდა გაიხაროს
ვინმემ მაგათი ცოდვითა... დედა რომ ჩაუვარდა ლოგინად, მაშინ წავიდა ის ქალი ქალაქში, ასე
ერთ ადგილზე ვეღარ ვიჯდები და მშვიდად ვერ ვუყურებ, დედაჩემი  როგორ კვდებაო. ერთ
ადგილას იყიდიდა თურმე რაღაცას და მერე სხვა ალაგზე ჰყიდდა. კაპიკები რჩებოდაო, მთელი
ფული ჭამასა და ბინის ქირაში მისდიოდა და ამათ ვერაფერს უგზავნიდაო, რვა ქალი ათენებდა
ერთ ოთახში ღამესო... ყელში ამოსვლია ფუჭი შრომა, წვალება და ერთ დღესაც, ვიღაცის
დახმარებით თურქეთში გადასულა. ამათთვის შემოუთვლია, მალე დავბრუნდები, არ იდარდოთ,
თქვენც გამოგიგზავნით ფულსა და იქნება ცოტა მეც დავაგროვო აქაო. პირველი ასი დოლარი კი
მალევე გამოუგზავნია, მაგრამ იმის მერე აგერ უკვე მეცხრე წელი მიილია და აღარ
შემოხმიანებიათ. გულღრძოს და ბოროტენიანს რა გამოლევს, რაც იმაზე ჭორი და მართალი
ითქვა... თუმცა ერთი კია, იმის მნახველი კაცი ჯერ არ გამოჩენილა, თითქოს მიწამ ჩაყლაპაო...
ახლა ამისი ქმარი? - იმანაც დაჰკრა ფეხი ერთ მშვენიერ დღეს და ისე მიატოვა ეს თითისტოლა
გოგო და სიკვდილს მიახლებული ავადმყოფი, უკან აღარ მოუხედავს. არ ვიცი, ასეთები სად
იბადებიან!.. ვიღაცამ კი მოიტანა სკოლაში ამბავი, ერთი მაგათი სოფლელი კაცი, მარშუტკის
მძღოლად უმუშავია ქალაქში, გვარიანად ნასვამს გადაწყდომია რომელიღაც რესტორანში,
მისულა, მისალმებია, როგორა ხარ, რას შვრებიო. იმას კიდევ, ვიღაცაში გეშლები, მე შენ არ
გიცნობო. ნეტავ თავის შვილს რომ ენახა, იმასაც ასე ეტყოდა?!.. ბებიამისი რომ გარდაიცვალა,
სოფელმა კი დაკრძალა, მაგრამ ეს სულ მარტო დარჩა, ამის პატრონი არავინ იყო. სკოლაში ორი
კვირა არ გამოჩნდა. ვიფიქრე, დარჩეს სახლში, ორმოცამდე ნურც მოვა-მეთქი, მაგრამ ესე
გულზეხელებდაკრეფილს რა გამაჩერებდა, მევალებოდა კიდეც და მივაკითხე. სახლში არ
დამხვდა. საღამომდე ველოდე, რომ არ მოვიდა, შემეშინდა და მეზობლებში ვიკითხე ამბავი.
ყველამ ერთი და იგივე მითხრა, საძოვრებზე იქნება, იქ უყვარს ყოფნა, დაბნელებამდე
დაბრუნდებაო. ვეღარ მოვუცდიდი, დავიბარე, თუ ნახოთ, უთხარით, რომ ვიყავი და როცა
თვითონ მოისურვებს, მოვიდეს-მეთქი სკოლაში. პარასკევი იყო და კი მოვიდა ორშაბათს. ეს
ბოლო ერთი თვე გვიანობამდე რჩებოდა კლასში, მანამდე, სანამ ცეცხლი ბოლომდე არ
ჩაიწვებოდა ღუმელში. ცოდვა უნდა ვთქვა და, სამასწავლებლოდან შეშის ნაჭრებს ვიპარავდი და
მაგისთვის მიმქონდა, სხვა ვერაფრით  ვეხმარებოდი. გაკვეთილების შემდეგ გიჟივით გავრბოდი
სახლში, მოსწავლეები მელოდებოდნენ. ბავშვებს ვამზადებ, მაგით მიდგას სული, მაგითა
ვშოულობ დამატებით ორ კაპიკს. ძალიან ცუდი სიზმარი ვნახე ღამით, ავდექი თუ არა, ეზოში
გავედი, იქა გვაქვს ონკანი, ამხელა თოვლი რომ დავინახე, მაშინვე ეგ გამახსენდა. ავნერვიულდი,
მაგრამ ვიფიქრე, შინ დარჩება, ასეთ ამინდში არ წამოვა-მეთქი. ონკანი რომ გავაღე, წყალი
გაყინული დამხვდა და სიზმარი ვერ გავატანე. ვაიმე, როგორ ვერ მოვიფიქრე, კოკით მაინც
გამომეტანა, გადამესხა და ისე  მეთქვა... ის მღვდელი ვნახე, ის არგასახარელი, მაგას წესი რომ არ
აუგო, ცოცხალი ბატკანი ეჭირა ხელში და ცოცხლადვე სჭამდა, სულ სისხლით ჰქონდა
მოთხვრილი პირი და ხელები, ახლაც რომ გიყვებით, ოფლი მასხამს. პირველი გაკვეთილი, რომ
არა მქონდა, გვიან მოვედი, კლასის კარი უკვე  ჩაკეტილი ჰქონდათ და შიგ არავის არ უშვებდნენ.
სანამ იქამდე მივედი, ჩემი დამემართა, ერთ წამში ათასმა ცუდმა ამბავმა  გამირბინა თავში.
დავინახე, ჩემი ბავშვები ტიროდნენ. ვხედავდი რომ ტიროდნენ, მაგრამ არავისი ხმა არ მესმოდა.
ფიზიკის მასწავლებელი იდგა კარში, არაფერი უთქვამს, ერთი წარბი ჰქონდა აწეული მკაცრად,
ოდნავ შეაღო კარი და შემახედა. ვერაფერი დავინახე, ვერაფერი... გარდა ფართოდ გახელილი
თვალებისა. მე მიყურებდა, გეფიცებით, მე მიყურებდა... მინდოდა ჩამომეხსნა და არ მიმიშვეს,
პოლიცია უნდა მოვიდეს, არ შეიძლება ხელის ხლებაო. რას ვითხოვდი ისეთსა? ჩამოვხსნიდი,
გულში ჩავიკრავდი და მოვეფერებოდი, ყველას მაგივრად მოვეფერებოდი... მეც ხომ არა მყავს
შვილი, უსიყვარულოდ გავთხოვდი, ვფიქრობდი, შვილს მაჩუქებს ის დალოცვილი ღმერთი-
მეთქი, მაგრამ... იმას კიდევ დედა არა ჰყავდა, ჩავიკრავდი  გულში შვილივითა და თვალებს
დავუკოცნიდი... იქნება, მეშველა კიდეც რამე... ჩამომეხსნა, რა იქნებოდა, შეიძლება სუნთქავდა
ჯერ ისევ... მე მიყურებდა და იმიტომ ვამბობ...
ერთი მარცვალი მზესუმზირასავით
მაია სარიშვილი
29 ნოემბერი 2014
როცა ჩემი ნაჩხუბარი მშობლები შერიგებას გადაწყვეტდნენ ხოლმე, მამის ოთახში შედიოდნენ,
კარს კეტავდნენ და იქიდან ან განათებულები, ან შეშლილები გამოდიოდნენ. ეს მოლაპარაკებები
მათ შორის ზოგჯერ რამდენიმე საათი გრძელდებოდა და მთელი ამ დროის განმავლობაში, მე
ათას სამკითხაო თამაშს ვიგონებდი იმის დასადგენად, შეძლებდნენ თუ ვერა შეთანხმებას.
მაგალითად, ლოგინის უშველებელ გადასაფარებელზე, რომელზეც უთვალავი კუბიკი ეხატა,
გათვლას ვიწყებდი. პირველ კუბიკს რომ ვადებდი თითს, ვამბობდი:  “შერიგდებიან” მეორეზე –
“ვერ შერიგდებიან” მესამეზე – ისევ “შერიგდებიან” და ასე, ვიდრე გადასაფარებელის ბოლოში არ
გავიდოდი. უკანასკნელ კუბიკზე ამოსულ სიტყვას კი იმის მინიშნებად ვთვლიდი, რაც ცოტა
ხანში მამას ოთახიდან გამოსული მშობლების სახეებზე უნდა წამეკითხა... ან ჩვენს იადონს
ვაკვირდებოდი გალიაში და ვფიქრობდი: ვიდრე ხუთასამდე დავითვლი, თუ გალობას დაიწყებს,
აუცილებლად შერიგდებიან-მეთქი... ისე ძალიან მინდოდა ისინი ერთად ყოფილიყვნენ, მზად
ვიყავი ათასი სიგიჟე გამეკეთებინა და ღმერთს ვეუბნებოდი: აი, მე შევჭამ სკოლის ეზოში ამოსულ
სამ სხვადასხვანაირ ბალახს და არ მოკლა დედაჩემი დღეს, თუ ბევრს იტირებს. ან: აი, მე გავიჭრი
თითს პასტიდან ამოცლილი ზამბარით, ოღონდ, თუ მამა დღეს ყვირილს დაიწყებს, დამაყრუე...
ჰოდა, ერთხელ მართლაც მოახდინა ღმერთმა სასწაული და ერთ-ერთი მორიგი ჩხუბის დროს მე
დავყრუვდი. მასვეს რაღაც წამლები და მიტარეს გამოკვლევები. რას არ ეცადნენ, მაგრამ სამი დღე
არაფერი მესმოდა. ვხედავდი მშობლების შეშფოთებულ სახეებს, მათ უმწეოდ ამოძრავებულ
ტუჩებს, ვხედავდი რა სასოწარკვეთილი ემხობოდა დედა წესით ჭრიალა საწოლზე, ვხედავდი,
როგორ ესროდა ჩემი ატირებული პატარა ძმა ხის კუბიკებს კედელს, მაგრამ არაფერი მესმოდა...
სამი დღის შემდეგ კი გათოვდა. ეს დილაუთენია მოხდა. გავაღვიძე დედაჩემი და ვუთხარი:
ფარდები გადაწიე და ნახე, ძალიან ხმამაღლა თოვს და ამან გამაღვიძა-მეთქი. მართლაც
გათოვებულიყო. გადათეთრებული ვაჟა-ფშაველას ძეგლი ღმერთივით იდგა ჩემი აივნის წინ და
ვერაფერს მპირდებოდა. მე კი მინდოდა ვინმე ძლიერი და კეთილი, რომ ისე
დავპატარავებულიყავი, მის ჯიბეში ჩავმძვრალიყავი და ერთი მარცვალი მზესუმზირასავით
გავყუჩებულიყავი იქ შეუმჩნევლად.
ახლა მე 45 წლის ვარ და 4 შვილს ვზრდი, მაგრამ ბოლო წლებია, მთავარ პრობლემად ის მექცა,
რომ ბავშვი მაია აღმოცენდა უცებ ჩემში და თუმცა არაფერს მეუბნება, მისი დუმილიც მუნჯთა
სასოწარკვეთილი ხმაურივით შემზარავია. ამის გამო ფსიქოლოგებთან სიარულიც მომიწია,
მაგრამ ვერავინ შეძლო ამ ბავშვის ჩემთან შემორიგება, რადგან იგი იმისთვის, რაც წლების
განმავლობაში უხმოდ ითმინა, ახლა გვთხოვდა მეც და სამყაროსაც პასუხს. პასუხი კი ჩვენ არ
გვქონდა...
მე შიშში გავიზარდე. უამრავ შიშში: რომ მამა, რომელსაც ვუყვარდი, ერთხელ, დაყვირების დროს
სახლივით დამანგრევდა და მერე თავს მოიკლავდა... რომ დედას სამსახურიდან დამირეკავდნენ
ერთ დღეს და მეტყოდნენ, რომ უცებ, ლექციის ჩატარებისას მოკვდა. რომ მუსიკის მასწავლებელი
ისევ დამცინებდა იმის გამო, რომ ტირილის დროს წამოსული სურდოს მოსაწმენდად,
“უპატრონობის გამო” ცხვირსახოცი არ აღმომაჩნდებოდა... რომ დამრიგებელი თავში ტილებს
აღმომიჩენდა და ისევ და ისევ კლასში გამოაცხადებდა ხმამაღლა ამას... არ ვიცი, რამ გააცოცხლა
ამდენი წლის შემდეგ ამდენი ძველი შიში ჩემში, მაგრამ ფაქტია, მათ ტყვეობაში სრულიად
უძლური ვიდექი და უუნარო. და როგორც ბავშვობისას ვერ ვიცავდი თავს ვერასდროს და
ვერავისგან, ახლა ამ ბავშვი მაიასაგან ვეღარ ვიცავდი თავს. ის კი პასუხს მთხოვდა. მეხსიერებამ
ყველაფერი უკან ამომომიყარა, რაც დამარხული და განეშომპალებული მეგონა. დროთა
განმავლობაში ეს ბავშვი მაია მარტო საკუთარი თავის ვერდაცვას კი არა, სხვების ვერდაცვასაც არ
მპატიობდა. ყველა ერთ მწკრივში ჩააყენა, ვისაც ჩემს დასანახად დასცინოდნენ და ჩაგრავდნენ და
რომელთა დასაცავადაც არასდროს ხმა არ ამომიღია: ბავშვი, რომელსაც მუდამ მასხრად
იგდებდნენ იმის გამო, რომ უმამოდ იზრდებოდა და დედის გვარს ატარებდა. ბავშვი, რომელსაც
ჩხუბი არ შეეძლო და ამის გამო მერხზე დააბეს და შარვალი ჩახადეს. ბავშვი, რომელსაც რაღაც
დაავადების გამო უცნაური გამომეტყველება ჰქონდა და წებო ჩაასხეს თმებში. ასეთი უამრავი
შემთხვევა გაცოცხლდა. მასწავლებლები არასდროს იძიებდნენ ამ ამბებს ღრმად და კლასშიც
არავინ იყო ისეთი, ხმამაღლა ეთქვა რამე. ვერც მე აღმოვჩნდი ასეთი. მხდალი ვიყავი მეც.
ვერასდროს ვერავინ დავიცავი. ეს სულ მამღვრევდა და იქნებ, ამიტომაც, სპეციალობად ისეთი
პროფესია ავირჩიე, რომ მუდამ ბავშვებთან მქონოდა ურთიერთობა – დაწყებითი კლასების
მასწავლებელი გავხდი. ეს უფრო დანაშაულის გამოსყიდვას ჰგავდა. ყოველ გაკვეთილზე ისე
შევდიოდი, როგორც საკუთარ კლასში ბავშვობისას  და მერხებთანაც ჩემი კლასელები ისხდნენ
თითქოს და მეც ერთი ბავშვი მაიათი მოსწავლე ვიყავი და მეორე, გაზრდილი მაიათი -
გაკვეთილს ვატარებდი. ამ სიმძაფრემ  შემაძლებინა ბავშვების თვალებიდან მათი ამბების
ამოკითხვის დიდოსტატი გავმხდარიყავი და იქნებ ამიტომაც მენდობოდნენ ყველანი და უამრავ
ნათელ და თბილ წერილთან ერთად, ძალიან მძიმე წერილებსაც ვღებულობდი. ამ წერილებში კი
მათი მთავარი საწუხარი მშობლები იყვნენ:
“მამა ციხეშია. დედა სულ ტირის. ბებია ეჩხუბება არ შეურიგდეო. ჩუმად ვისმენ, მამაზე რომ
ლაპარაკობენ. მაგათ ჰგონიათ, არაფერი ვიცი. მინდა ერთხელ დავიყვირო: ყველაფერი ვიცი და
მეც მალაპარაკეთ-მეთქი. ციხე სირცხვილია. ქმარს რომ გაშორდები, ეგეც სირცხვილია. ცუდად
რომ ვსწავლობ, ეგეც სირცხვილია და მაინც ვერ ვსწავლობ კარგად.”
“მამა ისევ გვიან მოვიდა და პირველ სართულზე ჩაცმულმა დაიძინა. მე და დედა მეორე
სართულზე ვიწექით. დილით რომ სკოლაში მოვდიოდი, მაშინ ვნახე ტანსაცმლით ჩაძინებული
მამა და საფეთქელზე ვაკოცე. მამა აღარ მოდის სახლში ხშირად. ის ტელევიზორში ჩანს ზოგჯერ.
მამა ცოტათი ცნობილია, მაგრამ დედა აღარ უნდა ცოლად. მე მიყვარს მამასთან ჩახუტება და თუ
დედასთან აღარ იცხოვრებს, სადაც ვნახავ, იქ ჩავეხუტები ხოლმე და ერთხელაც მიხვდება, რომ
ჩვენთან ჯობია ცხოვრება.”
“უნდა დამეხმაროთ და ჩემი მშობლები შეარიგოთ. მე ზოგჯერ ხომ ვამბობ თავი მტკივა-მეთქი?
სინამდვილეში ვიტყუები და მინდა ჩემს მშობლებს შევეცოდო და თქვან: ოღონდ ეს გვყავდეს
კარგად და არაღასოდეს ვიჩხუბებთო.”
მეც ვწერდი წერილებს: ხან მშობლებს, ხან მასწავლებლებს და ხან ნათესავებს, მაგრამ ვერასდროს
ვბედავდი ეს წერილები ადრესატებითვის მიმეცა. ვერაფერს მიხვდებოდნენ და იმიტომ. ერთხელ
დირექტორსაც დავუწერე გრძელი წერილი, რატომ არ მიყვარს სკოლა, მაგრამ ვერც მისთვის
გავბედე გადამეცა ეს წერილი, რადგან ვიცოდი, აუცილებლად დამსჯიდნენ და დასჯის ყველაზე
საშიში ფორმა ჩემთვის სკოლიდან გარიცხვა და მშობლების დაბარება კი არა, დაყვირება იყო.
როცა ვინმე მიყვიროდა, მე ვხედავდი, როგორ სწრაფად მოდიოდნენ ტორნადოს ბორბალივით
დაბზრიალებული ბგერები ჩემკენ და მეგონა ისე ვიფქვებოდი, როგორც წისქვილში ხორბლის
მარცვლები, ან ელექტროსაფქვავში – ყავა... ამ დანამცეცების ისე მეშინოდა, მუდამ წესიერი ვიყავი
და ამ ჩემს საზარელ წერილებს სკოლის გვერდით რომ თხრილები იყო, იქ ვმარხავდი. მაშინ
ქავთარაძის ქუჩა ბოლომდის გაჭრილი არ იყო და სახლების ასაშენებლად საძირკვლებს
თხრიდნენ, გზის გასაყვანად ბორცვებსაც ასწორებდნენ და ეს უწესრიგო სივრცე იყო ჩემი
ყველაზე მშვიდი სამყოფელი, ჩემი ხმამაღლა ვერთქმული სიტყვების სასაფლაო და ახლა, წლების
მერე, როცა ამ ქუჩაზე მიწევს გავლა და ამ კორპუსებს ვუყურებ, სულ მიკვირს რატომ არ ხმებიან
ეს სახლები იმ ხეებივით, რომელთა ფესვებშიც შხამია ჩამარხული...
ჩემი შვილები მეუბნებიან: მგონი, შენ ჩვენზე პატარა ხარო და მე ეს მაფრთხობს, რადგან მინდა, ამ
ოთხს ჩემს გვერდით დაცულობის განცდა ჰქონდეთ და აბა, ბავშვს თუ ხედავენ ჩემში, ეს
დაცულობის შეგრძნება როგორღა ექნებათ-მეთქი... ფაქტია, რაც დრო გადის, “დიდობანას” ვეღარ
ვთამაშობ ისევე ნიჭიერად, როგორც ამას წლების წინ, თოჯინები რომ მყავდნენ შვილებად, მაშინ
ვახერხებდი... და ზოგჯერ ვფიქრობ, იქნებ ეს არც ისე საშიშია – საერთოდ აღარ  ითამაშო ეს
“დიდობანა” მით უფრო, თუ კაცმა არ იცის რას ნიშნავს  იყო “დიდი”.
წერაქვი ისევ მამას ოთახში დევს

მაია სარიშვილი

(ნუ დაიგვიანებთ)
თოჯინების თეატრიდან ისევ სკოლაში დაგვაბრუნეს ავტობუსით. მშობლებიც სკოლასთან
უნდა დაგვხვედროდნენ და წავეყვანეთ სახლებში - ასეთი იყო შეთანხმება. ხოდა, ზოგს დედა
დახვდა, ზოგს - მამა, ზოგს - ბებია, ზოგს - ვინ, ზოგს - ვინ,  მოკლედ, გაიკრიფა ყველა და
მხოლოდ მე ერთი შევრჩი დაცარიელებულ სკოლასა და ორ მასწავლებელს.

ქარი გლეჯდა და ფლეთდა ყველაფერს. ისე გუგუნებდა ცარიელი დერეფანი, მინებიც

ისე ზრიალებდნენ, ხეებიც ისე ეხეთქებოდნენ ერთმანეთს, მომეჩვენა, რომ დრო ვეღარაფერს
შეცვლიდა და მარადიულად ასე ვიდგებოდი: გაყინული, შეშინებული და შერცხვენილიც, რადგან
მასწავლებლებს ჩემს გამო უწევდათ ლოდინი.
„აი, სულ ასეთი უპატრონოა” - თქვა ერთმა და ეს სიტყვა: „უპატრონო“ არაერთხელ დაირეკა ჩემს
ცხოვრებაში, სამყაროს ყველა სკოლის ზარი რომ გააერთიანო, იმაზე მილიონჯერ ხმამაღლა.
ისეთი მგრგვინავი წუთები იყო, ყველაფერი დეტალურად მახსოვს: როგორ ნერვიულად
ვცდილობდი ცალ ფეხზე შემოგრეხილი შოკოლადისფერი რეიტუზის გასწორებას და ის მაინც
როგორ თავიდან იგრიხებოდა. ბეწვის ქუდს როგორ ვიხურავდი სამ წუთში ერთხელ, რადგან
მციოდა და მერე ისევ როგორ ვიხდიდი, რადგან ოფლით მისველდებოდა აწეწილი თმა. როგორ
ველოდი, ველოდი, ველოდი დედას და ის კი არ მოდიოდა.
იქვე კედელზე ხუთოსანი ბავშვების სურათები იყო გაკრული და რამდენჯერაც ამ სურათებს
შევხედავდი, იმდენჯერ გული მიჩერდებოდა სინანულითა და დანაშაულის განცდით, რადგან
კარგად ვიცოდი, რა ძალიან გაუხარდებოდა ცხოვრებით გადაქანცულ და გულსაკლავი იმედით
ჩემზე ჩაბღაუჭებულ დედას, რომ ჩემი სურათიც ენახა აქ, ამ კარგი, ძალიან კარგი, ძალიან, ძალიან
კარგი ბავშვების ფოტოების გვერდით, მათი ფოტოების გვერდით, ვინც ჩემზე ძლიერი, ჩემზე
ნიჭიერი, ჩემზე ყოჩაღი, ჩემზე ბეჯითი და თავიანთ დედებზე ჩემზე მეტად შეყვარებული
აღმოჩნდა.
„მოვედი“ - შემოანგრია შუშის კარი დედაჩემმა. მასწავლებლებმა თავები
სინქრონულად გადაიქნიეს. „დამაგვიანდა“ - თქვა, როგორც კი სკოლის კარი გამოვიხურეთ და
ქარმა ეს სიტყვა წამში დაფლითა და კორპუსებს იქით მოისროლა. დედაჩემს შეეძლო ასე
უცნაურად ელაპარაკა: ერთ სიტყვას იტყოდა და ნიშნავდა მთელ ამბავს.
ახლა ეს „დამაგვიანდა“ ნიშნავდა იმდენ მწარე კადრს, რომ მე აღარაფერი ვკითხე. იცოდა, ის
ვიყავი, ვინც ერთი სიტყვის უკან აზრიალებულ ყველაზე დაუტეველ სათქმელსაც რომ გრძნობდა
და ჩუმად მოვდიოდით ქარში.
ამ დღიდან დიდი დრო არ იყო გასული, რომ ქართულის გაკვეთილზე ერთ-ერთმა სხვა კლასის
მასწავლებელმა შემოყო თავი: „სარიშვილი გარეთ გამოუშვი!“ გავედი. მიატოვა გაკვეთილი და
გამომყვა გარეთ ჩემი მასწავლებელიც. „სარიშვილო, ქუდი რომ მოპარე ჩემს მოსწავლეს, ხვალვე
დაუბრუნე, თორემ სკოლიდან გაგრიცხავთ!“კი დამიცვა ჩემმა მასწავლებელმა - არაა ასეთი
გოგოო, მაგრამ ის მასწავლებელი ამტკიცებდა, ჩემს კლასში შემობოდიალებული ნახეს ბავშვებმა
და მას მერე დაიკარგა ქუდიო.
ერთმა ბავშვმა დაინახა კიდეც, წინსაფრის ქვეშ რაღაცას რომ მალავდაო. ჯერ გაოგნება მოვიდა,
მერე შიში, მერე ცრემლები და საცოდავი ფიცი: „დედას გეფიცებით...“ მხოლოდ ამ ორ სიტყვას
ვიმეორებდი ისტერიულად და მეგონა, როგორც მე ვხედავდი სიტყვების
უკან ატუზულ სიმართლეებს, სხვებიც ასე უნდა მიმხვდარიყვნენ.
არ ყოფილა ასე. წლების მერე, ბევრი წლის მერე მივხვდი - რა დგას სიტყვებს უკან, ამას რომ
ხვდებოდეს, ერთს ან ორს თუ გადაეყრები მთელი ცხოვრების მანძილზე.
ატირებული შევბრუნდი კლასში. საჯაროდ ტირილი არასდროს მიყვარდა. მხოლოდ ამ ერთხელ
ვიტირე მგონი მთელი თერთმეტი წლის განმავლობაში. მეორე დღეს ქუდის პატრონი ბიჭი და
მისი კლასელები დამდევდნენ და დამცინოდნენ, პანღურებს მირტყამდნენ, კაბას მიწევდნენ და
ქურდს მეძახდნენ.
მესამე დღეს ისევ ის მასწავლებელი გამომეცხადა დერეფანში და ისევ გარიცხვით დამემუქრა, თუ
სასწრაფოდ ქუდს არ დავაბრუნებდი. მომეჩვენა, რომ გამოსავალს მივაგენი და ვეკითხები ამ
მასწავლებელს: „რა ფერის იყო ქუდი?“გაოცდა ჩემი ღიმილით: „ლურჯი. მუქი ლურჯი“.
საღამოს დედა სიცხიანი დაბრუნდა სამსახურიდან და ლოგინში ჩაწვა. დედა კარგად ქსოვდა და
ამოვატრიალე მთელი კარადა, ვიდრე მისი ხელით მოქსოვილი ჯემპრი არ ვიპოვე. ლურჯი და
ნაცრისფერი ზოლებით იყო. დავიწყე დარღვევა და ლურჯი ძაფი ცალკე გადავახვიე, ათას
ადგილას მომიწია გადაკვანძვა. ნაცრისფერი გადაუხვეველად შევჩურთე უჯრაში.
დავადექი თავზე სიცხიან დედაჩემს და დავუწყე ხვეწნა, გთხოვ, ხვალ დილისთვის
ქუდი მომიქსოვე-მეთქი. კი დამისვა რამდენიმე კითხვა გაოცებულმა, მაგრამ სულ რომ არ
ველოდი, აი, ასე, დილით დამხვდა ქუდი, რომელიც იმ ბიჭს წავუღე სიხარულით და შემეშვა.
მასწავლებელიც შემეშვა. ყველა. არც დედაჩემს უკითხავს, რა მოხდაო, არ ეცალა ჩემს ამბებში
საძრომიალოდ, ბევრად მძიმე ხლართებით იყო გაკოჭილი.
იმ ზაფხულს ყაზბეგში წავედით მთელი ოჯახი. ჩავედით თუ არა ავტობუსიდან, გაწვიმდა ოდნავ
და მესმის შორს, ნისლიდან მეძახის ვიღაც. მივედი და დგანანის ლურჯქუდინი ბიჭი და
მამამისი. მიცინიან ორივენი: ვახ - ეს კაცი ამბობს - საოცრება არაა, აქ რომ გნახეთო. თანაც - ნახეო
- და თავზე უკაკუნებს თავის შვილს გრძელ საჩვენებელ თითს - შენი მოტანილი ქუდი ახურავსო.
ვერასდროს გავბედავდი ალბათ, მაგრამ არ ვიცი, რა დამემართა: გთხოვთ, დამიბრუნეთ ეს ქუდი,
დედაჩემის მოქსოვილია-მეთქი. ეტყობა ისეთი ხმითა და სახით ვითხოვე, მომცეს. ჩავიდე ჯიბეში
და წამოვიღე, როგორც უძვირფასესი რამ. მთელი სხეული მიკანკალებდა. პირველი რამდენიმე
ღამე ბალიშის ქვეშ ვიდებდი და ისე ვიძინებდი.
ერთ დღეს კი მამაჩემმა - მათხოვეო. საერთოდ ქუდს არ იხურავდა, მაგრამ: მოხალისეები რაღაც
მწვერვალის საპყრობად მივყავართ და შემცივდებაო. ვათხოვე. რომ დაბრუნდა, ქუდი აღარ
ეხურა, სადღაც გზაში დავკარგეო და დავინახე,სიცხიანი დედაჩემის აკანკალებული ხელებით
მოქსოვილი ქუდი როგორ ეგდო სიჩუმესა და სიმარტოვეში და როგორ იყინებოდა და იფარებოდა
თოვლით. სამაგიეროდ, ნახე, რითი დამაჯილდოვეს მწვერვალის დაპყრობისთვისო - და წერაქვი
გამომიწოდა. მამა აღარაა ცოცხალი. აღარც - დედა. წერაქვი ისევ მამას ოთახში დევს.
ახლა, როცა ყველა ალაპარაკდა ბავშვთა ძალადობისგან დაცვაზე, მე, დიდ მაიას,ძალიან მიხარია
იმ პატარა მაიას ნაცვლად, რომელმაც უამრავი მძიმე ამბავი გადაიტანა უხმოდ, რადგან ისე
მოხდა, რომ არ არსებობდა არავინ, ვინც მას გამოექომაგებოდა. მე, უკვე გაზრდილს, მიხარია, რომ
აი, არის საშუალება, ბავშვმა თვითონაც კი აკრიფოს ტელეფონის ნომერი და ჩასჩურჩულოს მეორე
მხარეს: „დამეხმარეთ“, მაგრამ გამგები გამიგებს, თუ გულწრფელობის არ შემეშინდება და
ვიტყვი, რომ, როცა იმ თემებზე ლაპარაკობენ საჯაროდ თუ დახურულად, ტელევიზიით თუ
რაიმე საღამოებზე, უკვე მე კი არა, ბავშვ მაიას უნდება ხოლმე გადაანგრიოს ყველა ეკრანი და
ყველა სცენა და ზეცის ალეწვამდე ხმამაღლა დაიღრიალოს: „თქვენ დაიგვიანეთ!“