Câu 4: Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội.

Liên hệ với phát triển văn

hóa VN thời kì đổi mới hiện nay.
- Khái niệm ý thức xã hội: là toàn bộ phương diện sinh hoạt vật chất và các
điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội trong những giai đoạn lịch sử nhất
định. Phản ánh tồn tại xã hội từ thời trước đến nay.
- Tính đối lập tương đối của ý thức xã hội:
 Thứ nhất : YTXH thường lạc hậu hơn so với TTXH
- TTXH luôn vận động, biến đổi thường xuyên liên tục do HĐTT của con
người thúc đẩy
- Không phải mọi trường hợp sự biến đổi sự TTXH đều ngay lập tức dẫn đến
sự biến đổi của YTXH do 1 số nguyên nhân sau:
+ Trong khi YTXH không phản ánh kịp thời sự vận động, biến đổi của TTXH,
nó trở nên lạc hậu hơn
+ Do sức mạnh bảo thủ, trì trệ của thói quen, tập quán, truyền thống hang ngàn
năm đã ăn sâu, bám rễ vào con người và cộng đồng XH
+ YTXH thường gắn bó và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị trong XH, đấu
tranh chống lại những lực lượng XH tiến bộ
 Thứ hai: Tính vượt trước của YTXH
- Trong điều kiện nhất định, tư tưởng của con người, đặc biệt là những tư
tưởng khoa học tiến tiến có thể vượt trước được sự phát triển của TTXH
VD: Bác Hồ là người ý thức được con đường cứu nước từ rất sớm. Bắc ra đi tìm
đường cứu nước vào ngày 5/6/1911
+ Dự báo được tương lai phát triển của XH
+ Có tác dụng tổ chức , điều chỉnh, chỉ đạo và định hướng HĐTT của con người
→ Hướng HĐ của con người vào việc giải quyết ngứng vấn đề mà thực tiễn
mới đặt ra.
VD: Có thể dự báo biết trước thời tiết của những ngày sắp mưa/nắng/bão/… để
con người lường trước và biết cách điều chỉnh những hđ của mình.
→ Tuy nhiên, khả năng phản ánh vượt trước của YTXH vẫn phụ thuộc vào sự
TTXH
 Thứ ba: Tính kế thừa của YTXH
- Kế thừa là 1 tất yếu của sự phát triển YTXH
Nếu không kế thừa thì tư tưởng, lí luận, khoa học không thể phát triển được
- Kế thừa phải có chọn lọc và theo những đặc điểm sau:
+ Lọc bỏ những yếu tố tiêu cực
+ Giữ lại những yếu tố tích cực
+ Cải biến đi cho phù hợp với điều kiện mới
+ Cái mới ra đời tiến bộ hơn, phát triển hơn cái cũ
VD: Chủ nghĩa Mac-Lenin kế thừa tinh hoa tư tưởng của loài người đã đạt
trước đó mà trực tiếp là nền triết học cổ điển Đức, nền kinh tế-chính trị cổ điển
Anh, chủ nghĩa Xã hội không tưởng của Pháp
 Thứ tư: Sự tác động qua lại giữa các HTYT-XH
- YTXH được thể hiện dưới nhiều hình thái cụ thể như: YT chính trị, pháp
quyền, đạo đức, triết học tôn giáo, VHNT…
- Các HTYT này tác động qua lại lẫn nhau, trong đó YT chính trị, pháp quyền
giữ vai trò chi phối các HTYT khác.
Lịch sử phát triển của XH cho thấy thông thường ở mỗi thời đại tùy theo hoàn
cảnh lịch sử cụ thể có những hình thái XH nổi lên hàng đầu và tác động mạnh
đến YT khác
VD: Ở Tây Âu triết học và nghệ thuật đóng vai trò đặc biệt Trung cổ Tây Âu ,
tôn giáo ảnh hưởng mạnh mẽ đến triết học nghệ thuật
 Thứ năm: YTXH tác động trở lại TTXH
YTXH ↔ TTXH
- Sự tác động này phải thông qua hoạt động của con người và diễn ra theo hai
khuynh hướng khác nhau:
+ Tích cực: nếu ý thức xã hội phản ánh đúng quy luật vận động phát triển của
tồn tại xã hội thì thông qua hoạt động của con người nó có thể tác động tích cực
đến sự tồn tại của xã hội thúc đẩy xã hội phát triển.
+ Tiêu cực: nếu ý thức xã hội lạc hậu phản ánh đúng quy luật vận động của sự
tồn tại phát triển xã hội, ý thức xã hội phản ánh tiến bộ nhất là ý thức chính trị
sẽ tác động tiêu cực đến sự phát triển của tồn tại xã hội
VD: Trồng cây gây rừng >< Chặt cây phá rừng
 Ý nghĩa PPL
- TTXH quyết định YTXH và YTXH có tính độc lập tương đối, tác động trở
lại TTXH là 1 nguyên lý cơ bản của CNDVLS. Nó có ý nghĩa PPL quan
trọng cho HĐNT và HĐTT của con người.
- Trong TT cải tạo XH cũ, XD XH mới, chúng ta phải tiến hành đồng thời cả
2 mặt TTXH và YTXH..
 Liên hệ với phát triển văn hóa VN thời kì đổi mới hiện nay
- Trong xã hội Việt Nam hiện nay, bên cạnh những truyền thống đạo đức tốt
đẹp của dân tộc, có không ít vấn đề đặt ra đòi hỏi phải giải quyết. Đó là cuộc
đấu tranh giữa hai lối sống; một bên là lối sống có lý tưởng, lành mạnh,
trung thực; một bên là lối sống thực dụng, ích kỷ, dối trá. Vì vậy, giáo dục
đạo đức mới cho mọi người, làm lành mạnh đời sống tinh thần là một trong
những nhiệm vụ quan trọng của công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay.
- Nắm vững và vận dụng sáng tạo quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin về nghệ
thuật, Đảng ta đã đề ra đường lối văn nghệ đúng đắn. Nhờ đường lối đó, nền
văn nghệ nước ta đã đạt được thành tựu to lớn, góp phần xứng đáng vào sự
nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.